Παράγοντες που επηρεάζουν τη σχολική επίδοση των μαθητών Ρόλος γονέων και εκπαιδευτικών Χαρά Θεοδωρακοπούλου Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια 9ο Δημοτικό Σχολείο Αιγίου Νοέμβριος, 2011 Σχολική επίδοση & μάθηση • Η σχολική επίδοση δεν είναι μόνο αποτέλεσμα των προσωπικών ικανοτήτων του παιδιού. • Εφ’ όσον το παιδί είναι μέλος τόσο του οικογενειακού όσο και του σχολικού συστήματος, η σχολική του επίδοση επηρεάζεται από την αλληλεπίδραση των κυριοτέρων συστημάτων κοινωνικοποίησης. • Η σχολική επίδοση είναι το αποτέλεσμα της μάθησης του κάθε παιδιού στο χώρο του σχολείου. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ • Η ανθρώπινη μάθηση υπόκειται στην επίδραση πλήθους παραγόντων: α) το ίδιο το άτομο που μαθαίνει (φυσική κατάσταση, φύλο, νοημοσύνη, ανάγκες, ενδιαφέροντα, συναισθηματική διάθεση) β) η αντίδραση στη μάθηση (ευχαρίστηση ή δυσαρέσκεια) επηρεάζει την επανάληψή της. Όσο ↑ η ικανοποίηση του ατόμου από κάποια ενέργεια τόσο ↑ η πιθανότητα επανάληψης. γ) περιβάλλον (κατάλληλη οργάνωση των ερεθισμάτων, οργάνωση του χώρου, βοηθητικές ενέργειες του δασκάλου) δ) η σχέση του ατόμου με το περιβάλλον: η σχέση του ατόμου με τα μέλη του οικογενειακού και σχολικού περιβάλλοντος. Φυσική κατάσταση & μάθηση • Η φυσική κατάσταση κάθε ζωντανού οργανισμού = σημαντικό στοιχείο για την ικανότητα μάθησης. • Καλή λειτουργία των αισθητηρίων οργάνων, μέσω των οποίων διαβιβάζονται όλες οι πληροφορίες από το περιβάλλον στον εγκέφαλο. • Η κατάσταση του νευρικού συστήματος έχει επιπτώσεις στην ικανότητα μάθησης. Φύλο & μάθηση Υπάρχουν διαφορές στα είδη σχολικών γνώσεων ανάμεσα σε άντρες και γυναίκες. Οι γυναίκες φαίνεται να υπερτερούν στα μαθήματα όπου ο γλωσσικός παράγοντας έχει κύριο ρόλο. Καταβάλλουν μεγαλύτερη προσπάθεια για να μάθουν. Οι άντρες υπερτερούν σε μαθήματα μαθηματικής και μηχανικής φύσης. Δεν δείχνουν την ίδια τάση για προσπάθεια μάθησης Οι διαφορές οφείλονται σε κοινωνικές-πολιτιστικές επιδράσεις: - διαφορετικά πρότυπα προς μίμηση, - διαφοροποίηση προσδοκιών εκ μέρους των γονέων και των εκπαιδευτικών στα αγόρια και τα κορίτσια. Ωρίμανση & μάθηση • Ωρίμανση = διαδικασία εξέλιξης βιολογικών και ψυχικών λειτουργιών. Πρότυπο εξέλιξης που μεταβιβάζεται κληρονομικά από οργανισμό σε οργανισμό. • Για να καταστεί δυνατή η πραγματοποίηση ορισμένων ειδών μάθησης το άτομο θα πρέπει να έχει φτάσει στον απαιτούμενο βαθμό ωριμότητας. Νοημοσύνη & μάθηση Νοημοσύνη = - Νοητική λειτουργία που αφορά την ικανότητα απόκτησης νέων εμπειριών, προσαρμογή σε νέες καταστάσεις, αξιοποίηση παλαιών και νέων εμπειριών προς αντιμετώπιση δυσκολιών ή προβλημάτων. - Θετική σχέση μεταξύ νοημοσύνης & σχολικής μάθησης Συναισθηματική νοημοσύνη & μάθηση Συναισθηματική νοημοσύνη = - ικανότητα αναγνώρισης και ελέγχου των δικών μας συναισθημάτων καθώς και των συναισθημάτων των άλλων => ανάπτυξη των συναισθηματικών δεξιοτήτων του ατόμου. - Η ψυχοσύνθεση του ατόμου επηρεάζει τη διεργασία της σκέψης ή της προσοχής. Αγωνία & μάθηση Αγωνία = Υψηλή ψυχική ένταση που προκαλείται από φόβο και αβεβαιότητα αντιμετώπισης μιας κατάστασης. • Αρνητικό στοιχείο για την μάθηση καθώς μπλοκάρει τη διεργασία της σκέψης, της προσοχής και της αντίληψης. • Οι καταστάσεις που προκαλούν αγωνία σε κάθε άνθρωπο διαφέρουν (π.χ ο θόρυβος στη σχολική τάξη μπορεί να δημιουργήσει νευρική διέγερση σε κάποιους μαθητές ενώ σε άλλους να τους αφήνει αδιάφορους). Κίνητρα & μάθηση Κίνητρα = Οι μηχανισμοί που παροτρύνουν τους ζωντανούς οργανισμούς για την ικανοποίηση των αναγκών τους. Διαφορές των ατόμων σχετικά με τα κίνητρά τους για μάθηση: Η δίψα για γνώση είναι μεγαλύτερη σε ορισμένους ανθρώπους, σε σχέση με άλλους => τα εσωτερικά γνωστικά κίνητρα είναι διαφορετικά. Ο βαθμός φιλοδοξίας των ατόμων διαφοροποιεί τα κίνητρα. Διαμόρφωση φιλοδοξιών • Κοινωνικές Επιδράσεις : Οι αρχικές φιλοδοξίες είναι αποτέλεσμα συγκεκριμένων προτύπων που παρέχονται στα παιδιά. • Αποτυχίες & Επιτυχίες: Οι επιτυχίες ανεβάζουν το αρχικό επίπεδο φιλοδοξίας, ενώ οι αποτυχίες το κατεβάζουν. • Όταν το αποτέλεσμα μιας προσπάθειας θεωρείται εξαιρετικό, αυξάνονται οι πιθανότητες για άνοδο της αρχικής φιλοδοξίας συγκριτικά με την περίπτωση το αποτέλεσμα να κριθεί απλώς ικανοποιητικό. Προσδοκίες μαθητών-εκπαιδευτικών & μάθηση • Προσδοκία = Κατάσταση αναμονής του αποτελέσματος των προσπαθειών του ατόμου. • Η θετική προσδοκία σχετίζεται με την πεποίθηση του ατόμου ότι θα επιτύχει τους στόχους. Συνεπώς ενισχύει τις προσπάθειές του. • Θετική προσδοκία => επίτευξη μαθησιακών στόχων • Η προσδοκία γίνεται κίνητρο μάθησης με τον όρο ότι οι επιδιώξεις του ατόμου είναι στα πλαίσια των δυνατοτήτων και ικανοτήτων του. √ Τόσο το οικογενειακό όσο και το σχολικό πλαίσιο οφείλει να οδηγεί το άτομο στο να διαμορφώνει ρεαλιστικούς στόχους. • Όταν οι γονείς και εκπαιδευτικοί έχουν θετικές προσδοκίες από τα παιδιά συμβάλλουν στην διανοητική τους ανάπτυξη. Η συμπεριφορά των ενηλίκων (γονέων – εκπαιδευτικών) είναι πιο ζεστή και φιλική. Συνεπώς διευκολύνεται η επικοινωνία ανάμεσά τους. • Οι θετικές προσδοκίες των ενηλίκων λειτουργούν ως αυτοεκπληρούμενες προφητείες για τους μαθητές. Βασικός στόχος σχολείου • Δεν είναι μόνο η μετάδοση πληροφοριών. Η διδασκαλία οφείλει να περιλαμβάνει όλες τις οργανωμένες ενέργειες ώστε να επιτευχθεί η μάθηση. • Πρόκληση μάθησης • Δάσκαλος δίνει γνώση στο μαθητή με σκοπό την κατάκτηση της γνώσης από τον μαθητή, απόκτηση δεξιοτήτων ώστε να μαθαίνει διαρκώς με τελικό στόχο να μπορεί να ανταποκριθεί με επιτυχία στις ανάγκες της ζωής και να ολοκληρωθεί ως προσωπικότητα Αρχές της σχολικής μάθησης & διδασκαλίας • Δημιουργία κινήτρων του κάθε μαθητή • Παροχή δυνατότητας στο μαθητή για συμμετοχή στη διδασκαλία => εκδήλωση γνώσης ή συμπεριφοράς που έμαθε => απορρόφηση της μάθησης. Ουσιαστική μάθηση επιτυγχάνεται όταν ο ίδιος ο μαθητής ανακαλύπτει τη γνώση. «Δεν μαθαίνουμε να κολυμπούμε με το να βλέπουμε τους άλλους να κολυμπούν». Χρειάζεται οι ίδιοι να μπούμε στη θάλασσα και να κολυμπήσουμε. • Ενίσχυση της προσπάθειας του μαθητή. Σημαντικότητα της ενίσχυσης • Όταν μια ορισμένη αντίδραση ή συμπεριφορά ακολουθείται από κάποια ενίσχυση τότε ↑ η πιθανότητα να επαναληφθεί η συγκεκριμένη αντίδραση ή συμπεριφορά. ≠ • Όταν μια ορισμένη αντίδραση ή συμπεριφορά δεν ακολουθείται από κάποια ενίσχυση τότε παύει σιγά-σιγά να εκδηλώνεται. Είδη ενισχύσεων • Α) κοινωνικούς ενισχυτές : ενθαρρυντικά σχόλια, χαμόγελο, αναγνώριση • Β) ηθικές & υλικές αμοιβές: έπαινοι, βραβεία, υποτροφίες • Γ) ευχάριστες δραστηριότητες: παιχνίδι, εκδρομές κτλ Αποτελεσματικότητα των ενισχυτών • Ο παιδαγωγός οφείλει να γνωρίζει την ψυχολογία των παιδιών στα οποία διδάσκει ώστε να χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τις ενισχύσεις. Πχ μερικοί μαθητές ενισχύονται με το να τους επαινέσει ο δάσκαλος μπροστά στους συμμαθητές τους, ενώ κάποιοι άλλοι όχι. • Ο τρόπος ενίσχυσης ενός μαθητή του Δημοτικού Σχολείου διαφέρει από τον τρόπο ενίσχυσης ενός μαθητή του Γυμνασίου ή του Λυκείου. • Η συνεχής ενθάρρυνση φαίνεται να έχει καλύτερα αποτελέσματα συγκριτικά με την παροχή χρημάτων, γλυκισμάτων ή άλλου είδους δώρα Περιβάλλον & σχολική επίδοση Ρόλος του σχολείου • Ο παιδαγωγός είναι χρήσιμο να ενισχύει κάθε μικρό βήμα χωρίς να αναμένει την τέλεια απόδοση με την πρώτη προσπάθεια. • Οι εκπαιδευτικοί είναι σημαντικό να εξετάζουν κάθε φορά το τι θα διδάξουν, το πώς και σε ποιον. Το περιεχόμενο της ύλης που προσφέρεται στο μαθητή πρέπει να ανταποκρίνεται στο επίπεδο της νοητικής του ανάπτυξης. • Ο δάσκαλος οφείλει να υποβοηθά το μαθητή να πειραματίζεται, να ανακαλύπτει μόνος του τη γνώση. Η μάθηση μέσω της ανακάλυψης οδηγεί στην αυτοεκπλήρωση και αυτοϊκανοποίηση του μαθητή. Έτσι καλλιεργεί τα εσωτερικά του κίνητρα = αυτοαμοιβή. Ό,τι ανακαλύπτει μόνος του ο μαθητής μπορεί να το ανακαλεί στη μνήμη του ευκολότερα σε σχέση με εκείνο που του προσφέρεται ως πληροφορία από τους άλλους. Περιβάλλον & σχολική επίδοση Ρόλος του σχολείου • Ο εκπαιδευτικός οφείλει να προετοιμάζει ψυχολογικά το μαθητή ώστε με ζήλο να προσεγγίσει τους μαθησιακούς στόχους και να αντλήσει προσωπική ικανοποίηση. Πώς μπορεί να γίνει η παρότρυνση; Α) προσδοκία αμοιβής (ενίσχυση) Β) διέγερση ενδιαφέροντος= ενημέρωση των μαθητών για την ωφέλεια που θα αποκομίσουν από την κατάκτηση της νέας γνώσης. • Ενθάρρυνση για τα θετικά – δυνατά στοιχεία του παιδιού και όχι εστίαση στα σημεία που βλέπουν ως αδύνατα. Περιβάλλον & σχολική επίδοση Ρόλος του σχολείου • Διέγερση και διατήρηση της προσοχής = εικόνες, διαγράμματα κ.α • Όσο περισσότερες αισθήσεις εμπλέκονται στην απόκτηση γνώσης τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες για την καλύτερη κατάκτησή της και την ανάκλησή της. • Αποφυγή ταμπελοποίησης : Κατηγορώντας το παιδί ως τεμπέλη-αδιάφορο δεν αναζητούμε το τι συμβαίνει πίσω από την «τεμπελιά» του παιδιού και έτσι ξεφεύγουμε από την επίλυση τους προβλήματος. Όλες οι προσπάθειες των παιδαγωγών είναι χρήσιμο να αποσκοπούν στη δημιουργία εσωτερικών πηγών παρότρυνσης = Εμπειρία ανακάλυψης της γνώσης και ενθουσιασμός για αυτήν την ανακάλυψη. Περιβάλλον & σχολική επίδοση Ρόλος της οικογένειας • Οι υπερβολικά φιλόδοξοι γονείς ζητούν από τα παιδιά την τελειότητα => Πιθανόν τα παιδιά να μην προσπαθούν αν δεν είναι σίγουρα ότι θα έρθουν πρώτα. Δεν έχουν το θάρρος να μην είναι τέλειοι. • Οι συγκρίσεις με άλλα παιδιά που τα καταφέρνουν καλύτερα στο σχολείο υποτιμούν την προσωπικότητα του παιδιού. Περιβάλλον & σχολική επίδοση Ρόλος της οικογένειας • Η μελέτη των μαθημάτων είναι μέλημα των ίδιων των μαθητών και όχι των γονέων. • Δεν χρειάζεται ένας ακόμα δάσκαλος στο σπίτι. • Οι γονείς που φροντίζουν να παρακινούν τα παιδιά ώστε να κάνουν μόνα τους τις εργασίες στο σπίτι καλλιεργούν την αυτονομία στο παιδί => δημιουργία υψηλών κινήτρων επίδοσης. • Τα παιδιά με υψηλά κίνητρα επίδοσης θεωρούν ως αιτία επιτυχίας τον εαυτό τους, ενώ τα παιδιά με χαμηλά κίνητρα επίδοσης αποδίδουν την επιτυχία στην τύχη. Περιβάλλον & σχολική επίδοση Ρόλος της οικογένειας • Η επιβολή πίεσης δημιουργεί συνήθως δυσκολίες στην ψυχοσύνθεση του παιδιού που μπορεί να εκφραστούν μέσα από συμπτώματα. • Όταν το παιδί δεν έχει υψηλούς βαθμούς δεν σημαίνει ότι είναι αποτυχημένος ή ότι θα αποτύχει γενικότερα στη ζωή του. • Ενθάρρυνση για τα θετικά – δυνατά στοιχεία του παιδιού και όχι εστίαση στα σημεία που βλέπουν ως αδύνατα. Περιβάλλον & σχολική επίδοση Ρόλος της οικογένειας • Συνεργασία με το σχολείο καθώς και με άλλους γονείς και ανάληψη δράσεων • Ενθάρρυνση των εξωσχολικών δραστηριοτήτων του παιδιού (αθλητισμός, θέατρο) • Οι χαμηλές επιδόσεις να μην αποδίδονται στην τεμπελιά και την αδιαφορία. Αποφυγή ταμπελοποίησης: «είσαι τεμπέλης, είσαι ανίκανος, είσαι τούβλο» Αδυναμίες & Ενίσχυση Η ενίσχυση των αδυναμιών προκαλεί έντονη επιθετικότητα, η οποία μπορεί από τη μία μεριά να εκδηλωθεί με βία ή από την άλλη να εκδηλωθεί με κατάθλιψη. Έρευνες δείχνουν ότι οι γονείς εστιάζουν περισσότερο στα σφάλματα των παιδιών τους (π.χ αποτυχία στην άλγεβρα) παρά στα επιτεύγματά τους (π.χ ένα άριστα στη γλώσσα) θέλοντας έτσι να τα προετοιμάσουν για τον ανταγωνισμό. ΟΜΩΣ «η κριτική είναι ικανή να προκαλέσει μεγάλη ζημιά όταν υπάρχει κάτι για να χτιστεί» Καρλ Γιουνγκ Κάποιες φορές οι ενήλικες επιμένουμε να κατακρίνουμε τις ατέλειες των παιδιών πιστεύοντας πως έτσι θα βοηθήσουμε στη βελτίωση. Ωστόσο το αποτέλεσμα είναι η αποθάρρυνση. ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ • Υπάρχουν “καλοί” και “κακοί” μαθητές. • Μόνον οι “καλοί” μαθητές μπορούν να μάθουν πολύπλοκες έννοιες ενώ οι “κακοί” μαθητές μαθαίνουν μόνο απλά πράγματα. ΟΜΩΣ • Έρευνες έχουν δείξει ότι και οι “κακοί” ή αργοί μαθητές μπορούν να μάθουν δύσκολα μαθήματα όταν διαμορφώνονται ευνοϊκές συνθήκες για αυτούς (πχ περισσότερος χρόνος) ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ Η συμπεριφορά των ενηλίκων προς το παιδί είναι χρήσιμο να αποσκοπεί στην αποδοχή του παιδιού όπως αυτό είναι και όχι όπως θα ήθελαν να είναι. Αν θέλουμε τα παιδιά να πιστέψουν στον εαυτό τους οφείλουμε πρώτα οι ενήλικες να πιστέψουμε σε αυτά. Τα παιδιά χρειάζονται συχνά ενθάρρυνση. Ενθάρρυνση σημαίνει: • Δηλώνετε αποδοχή όπως είναι το παιδί • Επισημαίνετε τα θετικά σημεία της συμπεριφοράς • Δείχνετε εμπιστοσύνη στα παιδιά • Αναγνωρίζετε την προσπάθεια για βελτίωση Φράσεις που ενθαρρύνουν • Φράσεις που δείχνουν αποδοχή «Μου αρέσει ο τρόπος που αντιμετωπίζεις αυτό το πρόβλημα» «Εφ’όσον δεν είσαι ικανοποιημένος με τη σχολική σου επίδοση τι νομίζεις ότι μπορείς να κάνεις ώστε να ικανοποιηθείς αρκετά;» • Φράσεις που δείχνουν εμπιστοσύνη «Είναι δύσκολο ωστόσο είμαι σίγουρη ότι μπορείς να τα καταφέρεις» «Έχω εμπιστοσύνη στην κρίση σου» Φράσεις που ενθαρρύνουν • Φράσεις που τονίζουν τα θετικά-δυνατά σημεία «Έχεις επιδεξιότητα στην σωστή ορθογραφία. Θα ήθελες να βοηθήσεις το συμμαθητή σου;» «Ήταν πολύ όμορφο εκ μέρους σου που ενδιαφέρθηκες για……» • Φράσεις που αναγνωρίζουν τη προσπάθεια «Φαίνεται ότι κατέβαλες μεγάλη προσπάθεια για να μάθεις την ιστορία» «Ίσως να πιστεύεις πως ακόμα δεν έφτασες το στόχο σου. Δες όμως πόσα έχεις καταφέρει μέχρι τώρα!» Μέσα από την ενθάρρυνση προς τα παιδιά ενθαρρύνετε και τους εαυτούς σας να συνεχίσετε να προσφέρετε το καλύτερο που μπορείτε. Ας θυμόμαστε ότι: • Όταν τα παιδιά ζουν με κριτική, μαθαίνουν την καταδίκη • Όταν τα παιδιά ζουν με εχθρότητα, μαθαίνουν το πόλεμο • Όταν τα παιδιά ζουν με φόβο, μαθαίνουν να συμπεριφέρονται επιθετικά • Όταν τα παιδιά ζουν με οίκτο, μαθαίνουν να λυπούνται για τους εαυτούς τους • Όταν τα παιδιά ζουν με ενθάρρυνση, μαθαίνουν να έχουν αυτοπεποίθηση • Όταν τα παιδιά ζουν με ανοχή, μαθαίνουν την υπομονή • Όταν τα παιδιά ζουν με έπαινο, μαθαίνουν την εκτίμηση • Όταν τα παιδιά ζουν με αποδοχή, μαθαίνουν την αγάπη
© Copyright 2024 Paperzz
