ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΕΤΡΙΤΗ
ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
ΕΤΟΣ 2Ο
Ο ΟΙΚΟΣ ΤΩΝ ΣΙΝΑ- ΤΕΣΣΕΡΙΣ
ΓΕΝΙΕΣ ΕΥΕΡΓΕΤΩΝ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Η εργασία αυτή αποτελεί παρουσίαση μιας
σπουδαίας οικογένειας της διασποράς, της
οικογένειας Σίνα. Οι τέσσερεις άνδρες της
οικογένειας, από τον γενάρχη Γεώργιο Σίνα τον
πρεσβύτερο έως και τον τελευταίο
Το οικόσημο της οικογένειας Σίνα
αρσενικό απόγονο της δυναστείας, τον Σίμωνα Γ. Σίνα τον νεότερο,
κατάφεραν μέσω της ατομικής εποποιίας 1 (επιτυχημένη οικονομική
δραστηριότητα) να ενεργήσουν ως χρηματοφόρα υποκείμενα της αστικής
τάξης (αρχικά της Αυτοκρατορίας των Αψβούργων και εν συνεχεία του
νεοσύστατου ελληνικού κράτους). Στην πρωτεύουσα των Αψβούργων,
Βιέννη, καθώς και σε περιοχές της Ουγγαρίας (επαρχία της Aψβουργικής
μοναρχίας) οι μεγάλοι αυτοί εμποροτραπεζίτες, βιομήχανοι κι εν συνεχεία
βαρόνοι από τη Μοσχόπολη, θα αποκτήσουν τον έλεγχο της οικονομίας
της Αυτοκρατορίας και θα μπουν στο «club» των πλουσιότερων ανθρώπων
της Ευρώπης. Μέσω της ατομικής εποποιίας θα οδηγηθούν σύντομα στην
ευποιία, την κοινωνική δραστηριοποίηση, ακολουθώντας μάλιστα το
κλασικό τρίπτυχο λειτουργίας των ευεργετών: παροικία-ιδιαίτερη πατρίδαεθνικό κέντρο. Ο τελευταίος δε αρσενικός απόγονος της δυναστείας, ο
Σίμων Σίνας, θα αποτελέσει κι οργανικό διανοούμενο 2 με τη γκραμσιανή
έννοια, καθώς στο πλαίσιο ενός διευρυμένου κόσμου και μέσα από
συγκεκριμένες ευεργετικές δραστηριότητες, που στόχο είχαν την εμπέδωση
της ανερχόμενης αστικής κουλτούρας, θα γίνει ένας ιδιότυπος φορέας
διαπολιτισμικής σύνδεσης και αναφοράς. Προτού όμως εστιάσουμε στα
πορτραίτα των τεσσάρων ανδρών, αξίζει να κάνουμε μια στάση στον τόπο
καταγωγής τους, την αφετηρία της οικογένειας Σίνα καθώς και στους
τελικούς τους προορισμούς μέσα από τους πίνακες 3 που ακολουθούν.
1
Ματούλα Τομαρά-Σιδέρη, Ο Αιγυπτιώτης Ελληνισμός στους δρόμους του βαμβακιού, Αθήνα, εκδόσεις
Κέρκυρα 2011, σ ελ.11-14
2
Ματούλα Τομαρά-Σιδέρη, Ο Αιγυπτιώτης Ελληνισμός στους δρόμους του βαμβακιού, Αθήνα, εκδόσεις
Κέρκυρα 2011, σελ. 118-121
3
Στο τέλος της εργασίας παραθέτω βιβλιογραφία καθώς και διαδικτυακές πηγές για τους πίνακες
1,2,3,4,5 και 6.
ΠΟΛΗ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ – ΜΟΣΧΟΠΟΛΗ
Πίνακας 1
ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ
ΔΕΔΟΜΕΝΑ
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ
ΟΣ
ΠΡΟΦΙΛ 17 ΑΙ.
1760: 20.00070.000 κάτοικοι &
12.000 περίπου
σπίτια
17 αι.:
κτηνοτροφία: βάση
οικονομικής
ανάπτυξης
1769 & μετά:
40.000-60.000
περίπου κάτοικοι
Ανάπτυξη
εριουργίας (ικανή
συγκέντρωση
εργατικού
δυναμικού &
πρώτων υλών)
Αρχικά οικιακή
βιοτεχνία μάλλινων
ειδών
ος
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ
ΠΡΟΦΙΛ 1718
&ΜΕΤΑ
Συνθήκες
Πασσάροβιτς 1718
& Βελιγραδίου
1739 ανάμεσα σε
Οθ/κή &
Αψβουργική
Αυτοκρατορία
1761 & μετά:
παρακμή εμπορίου
Βενετίας- στροφή
προς Κεντρ.
Ευρώπη
1718-1774: μαζική
εγκατάσταση
Μοσχοπολιτών
στην Αψβουργική
Αυτοκρατορία
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ
ΑΝΘΗΣΗ
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ
ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ
1715-1760: κτίσιμο
9 νέων & λαμπρών
εκκλησιών
Συμμετοχή σε
πολέμους &
επαναστάσεις
γειτονικών λαών
Πριν το 1700:
ύπαρξη
οργανωμένου
ελληνικού
σχολείου
Χρησιμοποίηση
χειρωνακτικής
δεινότητας σε
στρώσιμο δρόμων,
κτίσιμο περίτεχνων
γεφυριών κα
«κάσα των
φτωχών»:
κοινοτικό ταμείο
για την
ανακούφιση των
λιγότερο
προνομιούχων
Μοσχοπολιτών
Πληρωμή
υποτροφιών από
συντεχνίες για
σπουδές άπορων
παιδιών στα
σχολεία της
Μοσχόπολης & της
Ευρώπης
Ορφανοδιοικητήριο
& απλό
ορφανοτροφείο
εντός των
πλαισίων της Νέας
Ακαδημίας για
στέγαση & σίτιση
μαθητών από
άλλες περιοχές
των Βαλκανίων
1744: μετεξέλιξη
σχολείου
Μοσχόπολης στη
Νέα Ακαδημία(νέοι
κύκλοι σπουδών)
Στη συνέχεια
οργανωμένη
βιοτεχνική
παραγωγή
1750: μετονομασία
Νέας Ακαδημίας σε
Ελληνικό
Φροντιστήριο
(αξιόλογη
βιβλιοθήκη)
Τέλος εμπόριο
πρώτων υλών &
τελικών προϊόντων
Τυπογραφείο (1720
ή 1735)- ελληνικά
τυπογραφικά
στοιχεία
Εμποροπανηγύρεις
ήδη από το
μεσαίωνα
1764: έκδοση
βιβλίου
ιερομόναχου
Δανιήλ , δασκάλου
της Νέας
Ακαδημίας:
«Εισαγωγική
Διδασκαλία
περιέχουσα λεξικό
τετράγλωσσο…»
1770: έκδοση
βιβλίου
«Πρωτοπειρία»στη
Βιέννη, του
Μοσχοπολίτη
δασκάλου
Θ.Α.Καβαλλιώτη
Κάστα
πραματευτάδων
Συντεχνίες:
οργάνωση &
ενίσχυση από
βιοτέχνες
Ιδιόκτητος
εμπορικός στόλος
ος
17 αι. -1761:
στροφή στο
μεταπρατικό
εμπόριο- σχέσεις με
Βενετία
Πανοραμική άποψη της Μοσχόπολης στις αρχές του 20ου αι.
Πίνακας 2: Χρονολόγιο εγκατάστασης Μοσχοπολιτών στην
Αυτοκρατορία των Αψβούργων
ΕΤΗ
ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ (ΛΟΓΟΙ-ΠΡΟΝΟΜΙΑ &
ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ)
1667
1720
1723
1725
1733
1739
1741
1742
1751
Διάταγμα του αυτοκράτορα των Αψβούργων
Λεοπόλδου: εμπόριο & ιδιοκτησία για τους
Έλληνες στην Βόρεια Ουγγαρία
20 ελληνικές-βλάχικες οικογένειες με δικό
τους σπίτι στην Βούδα(ουγγρική πόλη)
Δικαίωμα άσκησης του απαγορευμένου
πλανόδιου εμπορίου στους Βλάχους από τη
Διοίκηση του Μπανάτ(περιοχή στην Κεντρ.
Ευρώπη που μοιράζονται η Δυτ. Ρουμανία, η
ΒΑ/κή Σερβία και η ΝΑ/κή Ουγγαρία)
Αναφορά σε Βλάχους χρυσικούς
(αργυροχρυσοχόοι) στα περίχωρα της
Όρσιαβα (εμπορικό λιμάνι στο ΔούναβηΝΔ/κή Ρουμανία)
Αναφορά Βλάχων χρυσικών στην περιφέρεια
της Νόβα Παλάνκα (πόλη της Σερβίας στην
αριστερή όχθη του Δούναβη)
Απογραφή από αυστριακές αρχές στην
Τιμισιοάρα (της ρουμανικής σήμερα
Τρανσυλβανίας) 12 Μοσχοπολιτών εμπόρων
Αύξηση σε 40 με 50 των βλάχικων
οικογενειών που ζούσαν στη Βούδα
Αναφορά για άλλη μια φορά στην ύπαρξη
Βλάχων χρυσικών στην περιφέρεια της Νόβα
Παλάνκα
Άδεια σε πλούσιους Βλάχους εμπόρους για
εξαγωγή των χρηματαποστολών τους από
την Αψβουργική στην Οθωμανική
Αυτοκρατορία
Συνθήκη Πασσάροβιτς (1718) & μετά:
οικονομική άνθηση Ελλήνων στο Σεμλίνο
(παραδουνάβια πόλη της Σερβίας)
Πρώτη καταστροφή Μοσχόπολης
Δεύτερη καταστροφή της Μοσχόπολης ( η 3η
πραγματοποιήθηκε το 1821)-διάταγμα του
αυτοκράτορα των Αψβούργων Φραγκίσκου
Ιωσήφ Β΄ περί ανοχής στους Βλάχους
1754
1768
1780 & 1781
ΟΙ ΤΟΠΟΙ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΗΣ
ΒΙΕΝΝΗ
Το «ελληνικό» στοιχείο εγκαθίσταται οριστικά στη Βιέννη 4 , στα τέλη του
17ου αιώνα και ιδίως στις αρχές του 18ου αιώνα, λόγω των ιδανικών
συνθηκών για τις μετακινήσεις και το εμπόριο ανάμεσα σε Αυστριακή και
Οθωμανική αυτοκρατορία με τη σύναψη των Συνθηκών του Κάρλοβιτς
(1699) και Πασάροβιτς (1718). Η καταστροφή της Μοσχόπολης (1768) και
η σφαγή της Χίου αποτελούν δύο σημαντικούς λόγους εγκατάλειψης του
οθωμανικού χώρου από πολλές οικογένειες, ιδίως εμπόρων, καθώς και
στροφής προς τη Βιέννη.
Πίνακας 3
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
ΘΡΗΣΚΕΙΑ
ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ
ΕΙΚΟΝΑ
1690:
παραχώρηση από
Λεοπόλδο Α’ του
δικαιώματος
άσκησης
θρησκευτικής
λατρείας
(λειτουργία δηλ.
δικής τους
εκκλησίας) στους
Σέρβους κι εν
γένει στους
ορθοδόξους
Αρχικά εμπορικές
ενώσεις(κομπανίες):
απαρχή πολιτικής
η
συσσωμάτωσης- 1
ελληνική κοινότητα η
κοινότητα του Αγ.
Γεωργίου από
έλληνες με
οθωμανική
υπηκοότητα(απολαβή
φορολογικών
ελαφρύνσεων αλλά
μόνο χονδρικό
εμπόριο με ανατολικά
προϊόντα) κι εν
συνεχεία ίδρυση
κοινότητας Αγ.
Τριάδας από έλληνες
ή βλάχους με
αυστριακή
υπηκοότητα(μέσω
Ίδρυση ναού
από
τουρκομερίτες
Έλληνες: 1723:
παρέμβαση
πρίγκιπα
Ευγενίου της
Σαβοΐας προς
τον Κάρολο Στ’:
παραχώρηση
δικαιώματος
ανέγερσης ναού
(ναός Αγ.
Γεωργίου: 1η
στέγη η κατοικία
του Αλ.
Μαυροκορδάτου
του Εξ
Απορρήτων1726: 1η τέλεση
ορθόδοξης
Εγκατάσταση
στη Βιέννη
«Ελλήνων»:
Οθωμανοί
υπήκοοι και
οπαδοί του
ορθόδοξου
δόγματος,
γνώστες της
ελληνικής
γλώσσας, όπως
Βλάχοι & Σέρβοι
προερχόμενοι
από τη δυτ.
Ήπειρο &
Μακεδονία
4
ΣΧΕΣΕΙΣ
ΑΝΑΜΕΣΑ
ΣΤΟΥΣ
ΠΑΡΟΙΚΟΥΣ
Διαίρεση
Ελλήνων σε
διοικητικό &
εκκλησιαστικό
επίπεδο
βάσει
υπηκοότηταςανεξαρτησία
2 κοινοτήτωνψυχολογική
διάσταση
ανάμεσα στα
μέλη τους
Δημήτρης Δημητρακούδης, Η πολιτισμική διάσταση του Ελληνισμού της Βιέννης, culture ana-mpa.gr
1717: έκδοση
πατέντας από
Κάρολο ΣΤ΄ περί
νομικού πλαισίου
διεξαγωγής κι
ανάπτυξης
εμπορίου
επιγαμιών με
αυστριακές)
Οργάνωση:
υπαγωγή στην
αυστριακή
κυβέρνηση- δικαίωμα
αυτονομίας &
άσκησης
θρησκευτικής
λατρείας, όχι όμως
απονομή δικαιοσύνης
στο πλαίσιο των
κοινοτήτων
1763:ανανέωση
ανωτέρου
διατάγματος από
Μαρία Θηρεσία &
ίδρυση
καμπιαλοκριτηρίου
(δικαστήριο για
ορθόδοξους
εμπόρους σχετικά
με τις εμπορικές &
χρηματικές τους
υποθέσεις)
Ανεξαρτησία μεταξύ
των 2 κοινοτήτων:
εκλογικό σώμα για
κάθε μια κοινότητα &
διοικητικά όργαναβασικό όργανο
διοίκησης:
αντιπροσωπευτική
βουλή (12μελής από
το 1777) με ενιαύσια
θητεία & με ευθύνη
της την επίβλεψη της
κοινότητας – νομικό
πρόσωπο κοινοτήτων
έναντι αυστριακών
αρχών
1783,1791,1794:
Ιωσήφ Β’,
Λεοπόλδος Β’,
Φραγκίσκος Β
αναγνωρίζου ν
&επικυρώνουν με
τη σειρά τους το
ανωτέρω
Δικαστική εξουσία
στα χέρια των
αυστριακώνδικαίωμα μόνο
μεσολάβησης ως
διαιτητές για την
επίλυση διαφορών
μικρής σημασίας
λειτουργίας)
«θρησκευτική»
διαμάχη
ΣέρβωνΕλλήνων:
επιθυμία του
σέρβου
μητροπολίτη
Κάρλοβιτς να
εποπτεύει το
ναό σε
θρησκευτικό &
διοικητικό
επίπεδο- 1761:
έκδοση
εγγράφου Μ.
Θηρεσίας:
υπαγωγή ναού
& περιουσίας
αυτού στον
Κάρλοβιτς1761-1776: οι
έλληνες
κλείνουν το ναό
1776:υπαγωγή
ναού μέσω
διατάγματος
στην ελληνική
κοινότητα
Ίδρυση ναού
από έλληνες
με αυστριακή
υπηκοότητα:
1787: χορήγηση
προνομίου για
ίδρυση ναού
από τον Ιωσήφ
Β’(ανέγερση
ναού Αγ.
Τριάδας με
δαπάνες του
μεγαλέμπορου
Σίνα στην
περιοχή
Fleischmarkt
της Βιέννηςδικαίωμα
εκκλησιασμού &
στους
ορθόδοξους
σέρβους
Οργάνωση
ναών: ύπαρξη
διοικητικής
αρχής (2 ή 3
επίτροποι
εκλεγμένοι από
τη βουλή κάθε
κοινότητας):
Τόποι
καταγωγής
παροίκων:
Σιάτιστα,
Σέρρες, Κοζάνη,
Σέλιτσα,
Κλεισούρα,
Βογατσικό,
Καστοριά,
Βλάστη,
Νάουσα, Σέρβια,
Μοσχόπολη,
Βέροια,
Μοναστήρι κα.
Καθώς & νησιά
αρχιπελάγους,
πόλεις
Θεσσαλίας,
Θράκης &
Μικράς Ασίας
Κοινή όμως
ιδιοκτησία
στο ελληνικό
τμήμα του
νεκροταφείου
Σανκτ- Μαρξ
της Βιέννης
1767:
καταγραφή 79
Ελλήνων &
Βλάχων
ορθόδοξων
Οθωμανών
υπηκόων στη
Βιέννη άνευ
συζύγων &
τέκνων
(συνολικά
ανέρχονταν
περίπου τους
300 ενώ το 1814
ανήλθαν στις
4000-ακμή
ελληνικής
παροικίας)
Κυριαρχίαοικονομική &
κοινωνικήΕλλήνων
στην τοπική
κοινωνία:
σημαντικά
αξιώματα &
τίτλοι
ευγενείας
προνόμιο
διεκπεραίωση
υποθέσεων του
ναού &
λογοδοσία για
τον τρόπο
διαχείρισής
τους- ιερείς &
εφημέριοι
εκλέγονταν από
τη 12μελή
βουλή της
κοινότητας –
τυπική
επικύρωση
εκλογής
εφημερίων από
τον Κάρλοβιτςμισθός &
δωρεάν κατοικία
στους
εφημέριους από
την κοινότητα
Πίνακας 4
ΠΑΙΔΕΙΑ
Έως αρχές 19ου
αι. όχι επίσημα
οργανωμένο
ελληνικό σχολείο
στη Βιέννηιδιωτική
εκπαίδευση από
μισθωτούς
δασκάλους για
τους γόνους των
πλούσιων
ελληνικών
οικογενειών
ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ
τυπογραφία &
έκδοση ελληνικών
βιβλίων,
εφημερίδων &
περιοδικών
ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
ΝΟΟΤΡΟΠΙΕΣ
Εμπορικό προφίλ
Βιέννης: πρωτοκαθεδρία
Ελλήνων στο
διαμετακομιστικό εμπόριο με
Ανατολή: 1740-1780:
βασιλεία Μαρίας ΘηρεσίαςΒιέννη: κομβικό εμπορικό
σημείο για την Κεντρική
Ευρώπη- μέσα 18ου αι. βάσει
βιεννέζικων αρχείων 118
εμπορικές εταιρείες από τις
συνολικά 120 βρίσκονταν
αποκλειστικά υπό τον
έλεγχο εμπόρων από τη
Μακεδονία & την Ήπειρο
Εμφάνιση &
ισχυροποίηση
αστικής τάξης
στην Ευρώπη:
Έλληνεςφορείς της νέας
τάξης στην
Ευρώπη
Βιέννη: αποθήκη
εμπορευμάτων από την
Οθωμανική αυτοκρατορία- 2
ετήσιες εμποροπανηγύρεις
στη Βιέννη: πόλος έλξης για
χιλιάδες εμπόρους- αρχές
ου
18 αι.: χρηματιστήριο &
τράπεζα στη Βιέννηδιευκόλυνση εμπορικών
Συσσώρευση
υλικού
πλούτου:
κοινωνική
διάκριση- τίτλοι
ευγενείας(πχ
τον τίτλο του
βαρόνου
έλαβαν οι Στ.
Δούμπας, Γ.
Σίνας, Κων.
Μπέλιος κα.),
σημαντικές
θέσεις στον
διοικητικό τομέα
(πχ Ν.
ΠΟΛΙΤΙΚΗ
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ
Επιρροή από τις
ιδέες της Γαλλικής
επανάστασηςμετάφραση στα
ελληνικά έργων
Γάλλων
Διαφωτιστών
(Montesqieu,
Rousseau,
Voltaire)δημοσίευση στις
ελληνικές
εφημερίδες της
Βιέννης της
γαλλικής
Διακήρυξης των
Δικαιωμάτων του
Ανθρώπου & του
Πολίτη
συναλλαγών
1801: απόφαση
για ίδρυση
ελληνικής
εθνικής σχολής1804:
αναγνώριση
αυτής από τον
Φραγκίσκο
Α’(διέθετε
ελληνόφωνο &
γερμανόφωνο
τμήμα βάσει των
κανόνων των
αυστριακών
σχολείων)
Έφοροι:
εκλέγονταν από
την κοινότητα &
2 είδη
τυπογραφείων :
βιεννέζικα(που
τύπωναν &ελληνικά)
& ελληνικάβιεννέζοι που
τύπωναν ελληνικά:
Ιωσήφ Βαουμάιστερ
& Θωμάς Τράτνερ
‘Έλληνες
τυπογράφοι:
Γεώργιος &
Πούμπλιος
Μαρκίδες Πούλιου (
από τα Σιάτιστα)έκδοση
εφημερίδος(ελληνικό
ειδησεογραφικό
φύλλο) το 17901797: κλείσιμο
τυπογραφείου λόγω
συνεργασίας τους
με το Ρήγα Φεραίο
Οι δρόμοι του εμπορίου:
συγκεκριμένοι χερσαίοι
δρόμοι που
χρησιμοποιούσαν οι
έμποροι από τα οθωμανικά
τότε εδάφη: α)
«αυτοκρατορικός ή
δρόμος της
Κωνσταντινούπολης» με
αφετηρία την Κων/πολη &
περάσματα την κοιλάδα του
Έβρου, τη Σόφια, το Πιρότ,
το Βελιγράδι, τον ποταμό
Σάβο & το Σεμλίνο, β) «ο
δρόμος της Μακεδονίας ή
της Βοσνίας» με αφετηρία
τη Θεσσαλονίκη &
ενδιάμεσους σταθμούς τη
σημερινή ΠΓΔΜ & το
Σεράγεβο, γ) «ο δρόμος
της Θεσσαλονίκης» με
αφετηρία πάλι τη Θεσ/κη &
πέρασμα την κοιλάδα του
Στρυμόνα & σχηματίζοντας
την γραμμή ΣέρρεςΣιδηρόκαστρο-ΜελένικοΣόφια-Νίσσα- ΒελιγράδιΣεμλίνο, δ) « ο δρόμος των
Σερρών» με αφετηρία τις
Σέρρες & ενδιάμεσους
σταθμούς την κοιλάδα του
Στρυμόνα, τη Στρώμνιτσα &
την ΠΓΔΜ, ε) όσον αφορά
τους πλωτούς δρόμους
κυριαρχούσε ο Δούναβης
Σημαντικές
εφημερίδες που
κυκλοφόρησαν
Οι κίνδυνοι του εμπορίου
& τα καραβάνια: δρόμοι
δύσβατοι σε αρκετά σημεία,
Δούμπας & Θ.
Καραγιάννης
βουλευτές στην
αυτοκρατορική
βουλή) &
υψηλές θέσεις
στα
πανεπιστημιακά
ιδρύματα της
πόλης (πχ ο
φιλόλογος Θ.
Καραγιάννης
διορίστηκε
διευθυντής της
αυστριακής
ακαδημίας
Βιέννης & της
αυτοκρατορικής
βιβλιοθήκης)
Ως εκπρόσωποι
της αστικής
τάξης υπήρξαν
οπαδοί των
φιλελεύθερων &
επαναστατικών
της εποχής
(ιδιαίτερο
ενδιαφέρον για
τις τρέχουσες
πολιτικές
εξελίξεις)
Ελεύθερος
χρόνος:
σύχναζαν στα
Εκτύπωση
δημοκρατικών
φυλλαδίων
προγραμματικού
χαρακτήρα με
κωδικοποιημένες
τις επαναστατικές
αρχές
Συμβολή στην
επανάσταση του
1821: η Βιέννη-
προΐστανται της
Σχολήςλειτούργησε ως
κανονική σχολή
με 4 τάξεις και
μάθημα
θρησκευτικών
στη Βιέννη:
α) «ειδήσεις δια τα
ανατολικά μέρη»1811 με εκδότες τον
Ιωσήφ Φραγκίσκο
Χαλλ & τον
Ευφρόνιο Ραφαήλ
Πώποβιτς
συχνό φαινόμενο οι ληστές
& οι κακοποιοί,
αντιμετώπιση κινδύνων
μέσω των καραβανιών
(ομαδικά ταξίδια Ελλήνων
εμπόρων)- καραβάν σεράγια
& χάνια: τόποι
διανυκτέρευσης
καραβανιών- δίαυλοι
επικοινωνίας: « μεταφορείς»
πνευματικών αγαθών της
Δύσης
διάφορα
καφενεία της
Βιέννης όπου
επιδίδονταν σε
φιλολογικές,
οικονομικές &
πολιτικές
συζητήσεις
«η ταβερνούλα
των
Ελλήνων»:
μέρος
συνάντησης
των Ελλήνων,
όχι όμως
ελληνικής
ιδιοκτησίας,
προσωνυμία
«των Ελλήνων»
επειδή
βρισκόταν στη
συνοικία των
Ελλήνων- στέκι
εμπόρων από
την Ανατολή,
αλλά & πολλών
γνωστών
καλλιτεχνών &
διανοουμένων(
Μπετόβεν,
Σούμπερτ,
Στράους,
Βαλντμιούλερ
κα)
Τρόπος
διασκέδασης
ήταν & οι
συναντήσεις σε
φιλικά σπίτια,
καθώς & η
ενασχόληση με
τυχερά
παιχνίδια
Έλεγχος των
σχολείων από το
αυστριακό
δημόσιο- η
κοινότητα Αγ.
Τριάδας πρότεινε
τους δασκάλους
& τα διδακτικά
βιβλία & είχε την
οικονομική
εποπτεία
β) 1812-1836:
«ελληνικός
Τηλέγραφος»εκδότης ο Δ.
Αλεξανδρίδης
(ανιψιός του
Ανθιμου Γαζή):
οικονομική &
πολιτική ενημέρωση
αναγνωστών1817:παράλληλη
έκδοση και του
Φιλολογικού
Τηλέγραφου
(φιλολογικό &
πολιτισμικό
περιεχόμενο)
Τα εμπορεύματα:
κυριότερα εξαγόμενα
ανατολικά προϊόντα:
νήματα(κόκκινα & λευκά),
χαλιά της Μοσχόπολης,
γουναρικά Καστοριάς,
δέρματα Μακεδονίας &
Ανατολής, αλατζάδες &
κρόκος Κοζάνης, βαμβάκι
Σερρών, σμυρνιώτικα
μαχαίρια, κρασιά Σιάτιστας &
Νάουσας, καπνός, αλάτι,
πιπέρι, μπαχαρικά, ρύζι,
όσπρια, μεταξωτές κλωστές
κα.- κυριότερα εισαγόμενα
ευρωπαϊκά προϊόντα:
επεξεργασμένα προϊόντα
όπως ρούχα, μεταξωτά
υφάσματα, είδη πολυτελείας,
γυναικεία κοσμήματα,
καθρέφτες με επίχρυσα
πλαίσια, κρυστάλλινα &
πορσελάνινα αγγεία κα.
4 τάξεις-χωριστά
αγόρια από
κορίτσια &
διδασκόμενα
μαθήματα:
ανάγνωση,
γραφή, θρησκεία,
αριθμητική,
ελληνική
γραμματική &
θεματογραφία
Κυκλοφορία
ελληνικών
φιλολογικών
περιοδικών:
Τεχνικές εμπορίου: αρχικά
το εμπόριο «μοναχική»
διαδικασία για τους Έλληνες
(οι ίδιοι μετέφεραν &
πωλούσαν τα εμπορεύματά
τους στην Βιέννη)- στην
συνέχεια όμως δημιουργία
εμπορικών συντροφιών,
δηλ. εμπορικών
συνεταιρισμών(κάποιοι
αγόραζαν & κάποιοι
προωθούσαν τα
εμπορεύματα- μοιρασιά
εσόδων & εξόδων)- ίδρυση
εμπορικών οίκων από τους
πιο φιλόδοξους (πχ Σίνα)
α) «Ερμής ο
Λόγιος» 18111821: εκδότης ο
Άνθιμος Γαζής –
συνδυασμός
ελληνικού με
ευρωπαϊκό στοιχείο
Πρακτικές διευκόλυνσης
εμπορίου από Έλληνες: α)
πρόβλεψη (commissione):
πνευματικό κέντρο
μέσα από το οποίο
διοχετεύονταν
στον οθωμανικό
χώρο ελληνικά
βιβλία,
εφημερίδες, ξένες
μεταφράσεις που
αποσκοπούσαν
στην πνευματική
αφύπνιση των
υπόδουλων
Ελλήνων
Βιέννη: πόληεπιλογή & του
Ρήγα Φεραίου να
εκδώσει το
επαναστατικό του
υλικό
(παμβαλκανικό
όραμα)
Πολλοί Έλληνες
της Βιέννης
μυήθηκαν στους
κόλπους της
Φιλικής Εταιρείας,
αρκετοί
κατατάχθηκαν
στον ιερό λόχο του
Υψηλάντη, ενώ
κάποιοι τολμηροί
δεν δίστασαν να
πάνε στον
επαναστατημένο
ελλαδικό χώρο για
να αγωνιστούν στη
πρώτη γραμμή
η εκπαιδευτικής
φύσεως
διαμάχη των 2
κοινοτήτων:
αποκλεισμός
κοινότητας Αγ.
Γεωργίου από
διαχείριση
σχολείουσυνέπεια:
άρνηση
οικονομικής
υποστήριξης &
αίτημα (που δεν
δόθηκε ποτέ)
προνομίου για
ίδρυση δικού
τους σχολείουλειτουργικά
προβλήματα
σχολείου(έλλειψη
μαθητών)
β) «η Καλλιόπη»
1819-1821:
αντίπαλο δέος στον
Λόγιο Ερμήεκδότης ο Αθ.
Σταγειρίτης
(εκφραστής των
οπαδών του
γλωσσικού
αρχαϊσμού)
1815 & μετά:
λειτουργεί
Ρήγας Φεραίος,
Ιώσηπος
ένας φίλος του εμπόρου
χρησιμοποιείτο ως μεσίτης
με στόχο την αγορά & την
πώληση του προϊόντος, β)
ασφάλεια(σιγουριτά): ο
έμπορος πλήρωνε ένα ποσό
σε μια ασφαλιστική εταιρεία,
ώστε σε περίπτωση
απώλειας ή βλάβης του
εμπορεύματος να λάβει τα
χρήματά του από αυτήν, γ)
ομολογία(ομπλιγκατζιόνε):
γράμμα που πιστοποιούσε
τον δανεισμό χρημάτων του
εμπόρου που δεν διέθετε το
απαιτούμενο κεφάλαιο, δ)
συναλλαγματική(πόλιτζα ή
καμβιάλα): τοποθέτηση των
χρημάτων του εμπόρου από
τον ίδιο στον ένα τόπο, ώστε
ο συνέταιρός του να μπορεί
να τα εισπράξει σε κάποιον
άλλο τόπο
οι έμποροι διατηρούσαν
ειδικά κατάστιχα όπου
κωδικοποιούσαν όλες τις
εμπορικές τους
δραστηριότητες
(τραπεζιτικές &
χρηματιστηριακές-εξέχον
παράδειγμα η οικογένεια
Σίνα)
Τυπογραφικές & εκδοτικές
προσπάθειες: ελληνικό
Δεσμοί με τη
χώρα
υποδοχής &
το εθνικό
κέντρο: οι
έχοντες την
αυστριακή
υπηκοότητα
(λόγω
επιγαμιών με
αυστριακές)
αφομοιώνονταν
πιο εύκολα από
τη βιεννέζικη
κοινότηταέντονο όμως το
στοιχείο της
νοσταλγίας για
την
σκλαβωμένη
πατρίδα- όχι
παθητικό
ενδιαφέρον:
προσφορά
χρημάτων για
την ανέγερση
σχολείων &
εκκλησιών &
την αποστολή
βιβλίων με
στόχο την
πνευματική
αφύπνιση των
συμπατριωτών
τους
Οικονομική επίσης
υποστήριξη της
επανάστασης από
τους Έλληνες της
Βιέννης
συστηματικότερα
για τα παιδιά &
των 2
κοινοτήτωνσήμερα η σχολή
λειτουργεί ως
συμπληρωματικό
σχολείο(δημόσιο)
με 200 μαθητές
& νηπιαγωγείο
Μοισιόδακας,
Πολυζώης Κοντός,
Άνθιμος Γαζής,
Νεόφυτος Δούκας:
συγγραφείς που
έφτασαν στη Βιέννη
με στόχο την
έκδοση βιβλίων τους
& τη μετάφραση
αξιόλογων
ξενόγλωσσων
έργων
βιβλίο σημαντικά κερδοφόρο
& περιζήτητο την εποχή
εκείνη (ευρωπαϊκός
διαφωτισμός & πνευματική
αφύπνιση)-ίδρυση &
εξοπλισμός τυπογραφείων
από Έλληνες εμπόρουςέκδοση ειδικών εμπορικών
εγχειριδίων από λόγιους
εμπόρους (πχ Σκριττούρα
Δόππια του Θ. Δημητρίου)
ΟΥΓΓΑΡΙΑ
Κατά το 16ο αιώνα η Ουγγαρία 5 ήταν μοιρασμένη σε τρεις περιοχές: την
Τρανσυλβανία, τη βασιλική επικράτεια και τα υπό τουρκική κατοχή εδάφη.
Το 1669 η Τρανσυλβανία περνά στην αυστριακή επικράτεια, ενώ και οι
Τούρκοι το 1687 έχασαν τα ουγγρικά εδάφη που ήταν υπό την κατοχή
τους. Καθώς, λοιπόν, η Ουγγαρία έγινε ζωτικό κομμάτι της αυτοκρατορίας
των Αψβούργων, ίσχυσαν και στην επικράτειά της οι ευνοϊκές εμπορικές
συνθήκες, που επικρατούσαν τότε στα πλαίσια της αψβουργικής μοναρχίας
για τους βαλκάνιους εμπόρους και οι οποίες έχουν ήδη αναφερθεί, γεγονός
που προσέλκυσε πλήθος Ελλήνων εμπόρων με σκοπό τη δραστηριοποίηση
τους στην περιοχή. Όπως στην Αυστρία και την Τρανσυλβανία, έτσι και
στην Ουγγαρία, οι Έλληνες ανέλαβαν το διαμετακομιστικό εμπόριο, ενώ
μετά το 1687, ανάμεσα στους Σέρβους, Αλβανούς και Μακεδονοβλάχους,
υπήρξαν και μερικοί Έλληνες που προσκλήθηκαν από τον Ούγγρο βασιλιά
Λίποτ Α΄ προς ενίσχυση των εγκαταλελειμμένων ουγγρικών εδαφών.
Ειδικότερα, οι περισσότεροι εγκαταστάθηκαν στις επαρχίες ανατολικά και
βορειοανατολικά του Δούναβη και μεταξύ αυτού και του ποταμού Τίσα. Το
1718 όμως, σημειώθηκε το βασικό κύμα εισροής Ελλήνων στην Ουγγαρία,
ενώ στα 1760-1770 ακολούθησε το επόμενο μεγαλύτερο. Χαρακτηριστικό
είναι ότι οργάνωναν την εγκατάστασή τους σε πόλεις που διέθεταν
στοιχειώδεις δομές αγοράς και εντόπια παραγωγή, κατάλληλη προς
εμπορική εκμετάλλευση. Γι αυτό το λόγο θα τους δούμε να επιλέγουν
πόλεις όπου ακμάζει ο τομέας της οινοπαραγωγής, όπως εκείνες στα
βορειοανατολικά (π.χ. Gyöngyös, Eger, Miskolc, Tokaj) και πόλεις που
βρίσκονταν κατά μήκος εμπορικών αρτηριών ή εξειδικεύονταν στο εμπόριο
ζώων (π.χ. Nagyvárad, Kecskemét, Ujvidék).
5
Ίδρυμα μείζονος ελληνισμού, Greek Migration to Europe (15th-19th c.), www.fhw.gr, Ουγγαρία
Πίνακας 5
ΠΡΟΝΟΜΙΑ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ & ΝΑΟΙ
«Έλληνες»:όλοι οι βαλκάνιοι
λαοί που ασπάζονταν το
ορθόδοξο δόγμα & μιλούσαν
την ελληνική γλώσσα, όπως
οι Μακεδονοβλάχοι, οι
Σέρβοι & οι Βούλγαροιπρονόμια σε όλους αυτούς
Πέστη: σημαντικότερο
κέντρο εγκατάστασης
Ελλήνων- αξιόλογες
ελληνικές κοινότητες & σε
άλλες πόλεις ( Eger,
Kecskemet, Miskolc,
Gyoengyoes, Tokaj,
Nagyvarad, Temesvar, Arad)
Οργάνωση: αρχικά μορφή
εμπορικών συσσωματώσεων
(κομπανίες –συνενώσεις
εμπόρων με οικονομικό
χαρακτήρα):διεκδίκηση
προνομίων- δικαίωμα
αυτονομίας & αυτοδιοίκησης
(πολιτικός χαρακτήρας)
1667: παραχώρηση πρώτων
ειδικών προνομίων από τον
βασιλιά Λίποτ Α’ σε
ορθόδοξους οθωμανούς
υπηκόους (κυρίως Σέρβους)
που ζούσαν στα βασιλικά
κτήματα της Βορ. Ουγγαρίας
1690: ζητήθηκε από τους
Σέρβους η εγκατάστασή τους
στις εκκενωμένες περιοχές
της Ουγγαρίας- υπόσχεση
καθεστώτος πλήρους
ελευθερίας (κι Έλληνες
ανάμεσα στους Σέρβους)
1725: με διάταγμά του το
βασιλικό συμβούλιο της
Ουγγαρίας επέτρεψε στους
ορθόδοξους Σέρβους,
Έλληνες & Βλάχους το
λιανικό εμπόριο (όχι όμως
όλες τις μέρες & όχι είδη μη
προερχόμενα από την Οθ/κή
αυτοκρατορία)
1741: νέο διάταγμα:
απαραίτητη προϋπόθεση
ελεύθερης άσκησης
εμπορίου η μόνιμη
εγκατάσταση των ορθοδόξων
στην Ουγγαρία (με τις
οικογένειές τους), ειδάλλως
μόνο χονδρικό εμπόριο
Πόλη Tokaj: ίδρυση 1ης
ελληνικής κομπανίας της
Ουγγαρίας το 1667 μετά από
παραχώρηση
αυτοκρατορικού προνομίου
(φοροαπαλλαγή &
δυνατότητα αυτοδιοίκησης)1790: ίδρυση ναού με δικούς
της ιερείς- απονομή
δικαιοσύνης στα μέλη της
μόνο για κάποια
συγκεκριμένα αδικήματα
Παρόμοια ίδρυση, οργάνωση
& λειτουργία κι άλλων
ελληνικών κομπανιών στην
Ουγγαρία (πόλεις
Gyoengyoes, Miskolc, Eger)
Ελληνική κομπανία του
Kecskemet: μεγαλύτερη
στην Ουγγαρία κατά τον 18ο
αι.- ίδρυση 1708,
πολυπληθής, δικαίωμα
αυτοδιοίκησης (εκλογή ενός
προεστού επιφορτισμένου με
τη διαχείριση των
ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ
ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΚΑΙ
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ
Έλληνες & Βλάχοι
εγκατεστημένοι στην
Ουγγαρία: μεγάλο ποσοστό
ου
πληθυσμού- β’ μισό 18 αι:
έλληνες & Βλάχοι γύρω στις
10000
Τόποι προέλευσης:
Μακεδονία & αλβανικά
εδάφη, ενώ λιγότερα συχνά
από Θεσσαλία, Ήπειρο &
Θράκη- πόλεις καταγωγής:
Μοσχόπολη, Σιάτιστα,
Κοζάνη, Σέρβια, Βογατσικό,
Δοϊράνη, Μελένικο,
Μοναστήρι, Μπέλες, Σέλιτσα,
Νάουσα, Κλεισούρα κα
Απογραφή 1754: απόδειξη
αριθμητικής δύναμης
διάφορων κομπανιών της
Ουγγαρίας
Σχέσεις ορθόδοξων
εμπόρων (μεταξύ τους & με
τους ντόπιους): όχι
ιδανικές- συνεχείς &
αυξανόμενες διαμάχες
μεταξύ Ελλήνων & Σέρβων
σχετικά με τη χρήση &
λειτουργία των σχολείων &
των ορθόδοξων ναών των
κομπανιών (πχ ορθόδοξη
κοινότητα Πέστης 1788:
διαμάχη Ελλήνων- Σέρβων
που οδήγησε σε διαίρεση
των 2 εθνοθρησκευτικών
ομάδων
Διαμάχες ανάμεσα σε
Έλληνες-Βλάχους: πχ
ορθόδοξη κοινότητα Πέστης
τέλη 18ου αι. σχετικά με τη
λειτουργία του ορθόδοξου
ναού- διαμάχες όμως χωρίς
την ίδια κατάληξη με την
ελληνοσερβική- ουδέποτε
οθωμανικών προϊόντων
1769: διάταγμα Μαρίας
Θηρεσίας: επιτακτική έγινε η
απαραίτητη προϋπόθεση της
εγκατάστασης, καθώς & η
κατάθεση όρκου πίστης στον
αυστριακό αυτοκράτορα & τη
νέα πατρίδα
εσωτερικών της υποθέσεων),
πλουσιότερη ελληνική
κομπανία: απόκτηση
κεφαλαίων μέσα από το
εμπόριο ζώων
Λειτουργία ορθόδοξων ναών
(πχ Κοίμηση της Θεοτόκου
στην Πέστη: εφημέριοι
Πολυζώης Κοντός &
Χαρίσιος Μεγδάνης γνωστοί
λόγιοι της εποχής)
1784: διάταγμα Ιωσήφ Β’:
παρεμπόδιση ανάπτυξης
ανατολικού εμπορίου
(ανάγκη μόνιμης
εγκατάστασης)
χωρισμός- Βλάχοι: συστατικό
στοιχείο ορθόδοξων
κοινοτήτων Ουγγαρίας
Σχέσεις ορθόδοξων
βαλκάνιων εμπόρων με
αυτόχθονες ουγγρικούς
πληθυσμούς: όχι πάντα
ιδανικές: αίσθηση πως οι
ξένοι τους «έκλεβαν το
ψωμί»- έντονος
ανταγωνισμός- οθωμανική
υπηκοότητα: ενίσχυση
καχυποψίας Ούγγρων (τους
θεωρούσαν «Τούρκους
κατάσκοπους»)- φόβος
επίσης μεταφοράς επιδημιών
από τα Βαλκάνια (δήμοι
πόλεων: λήψη περιοριστικών
μέτρων κατά των ορθόδοξων
εμπόρων- δυσκόλευαν τον
τρόπο εγκατάστασης &
διαμονής αυτών στα
ουγγρικά εδάφη- Έλληνες &
Βλάχοι όμως υπερπήδησαν
τα εμπόδια & επιβλήθηκαν:
μαζική εγκατάσταση σε
μεγάλο αριθμό ουγγρικών
πόλεων- πολιτική &
κοινωνική καταξίωση)
Φορείς ακμαίας αστικής
τάξης- εισαγωγή αρχών
καπιταλιστικής οικονομίας
στην αγροτική οικονομία της
Ουγγαρίας
Πίνακας 6
ΠΑΙΔΕΙΑ
ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
ΝΟΟΤΡΟΠΙΕΣ
Ορθόδοξα σχολεία στις
περισσότερες από τις
κομπανίες της
Ουγγαρίας (συνολικά
26)- σχολείο κοινότητας
Πέστης: εξέχον
ρόλος(ιδρύθηκε με
δωρεά του λογίου Γ.
Ζαβίρα- πλουσιότατη
βιβλιοθήκη)
Το εμπορικό προφίλ
της Ουγγαρίας: 3
βασικοί τύποι
βαλκάνιων εμπόρων:
α) οι πλανόδιοι
έμποροι:
μετακινούταν από
τόπο σε τόπο- όχι
μόνιμη εγκατάσταση,
β) οι μόνιμα
Ενδυμασία:
τουρκική
ενδυμασία
φορούσαν οι
ορθόδοξοι έμποροι
κατά την άφιξη
τους (Οθωμανοί
υπήκοοι). Με το
πέρασμα του
χρόνου & την
ΠΟΛΙΤΙΚΗ
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ
Προσφορά
στρατιωτικών
υπηρεσιών από
Έλληνες & Βλάχους
Ουγγαρίας στον
αυστριακό στρατό
ου
τέλη 18 αι.- αρχές
ου
19 αι. στις
αναμετρήσεις του
με Οθωμανούς &
εγκατεστημένοι
έμποροι: κάτοικοι των
διαφόρων ουγγρικών
πόλεων- αστικών
κέντρων- συγκρότηση
ουγγρικής αστικής
τάξης, γ) οι
μεταφέροντες τα
εμπορεύματα: όσοι
μετέφεραν τα
οθωμανικά προϊόντα
πηγαινοερχόμενοι
μεταξύ Ουγγαρίας &
Οθ/κής αυτοκρατορίας
με τη Βιέννη συχνά ως
τελικό σταθμό
Σχολή ανώτερης
μόρφωσης στην
Πέστη: στόχος η
προπαρασκευή
δασκάλων
προοριζόμενων για
τα ελληνικά σχολεία
Αυστρίας &
Ουγγαρίας
Λιανοπωλητής:
χαρακτηριστικός
τύπος ορθόδοξου
εμπόρου στην
Ουγγαρία έως & α’
ου
μισό 18 αι.«Görög» παντοπώλης, μέλος
μιας θρησκευτικής
μειονότητας, εχθρική
αντιμετώπιση του από
τους ντόπιους, φιλική
από τους τοπικούς
γαιοκτήμονες (κάλυψη
καταναλωτικών τους
αναγκών με προϊόντα
που χωρίς αυτόν δεν
θα υπήρχαν στην
ουγγρική αγορά),
«επικίνδυνος ξένος»
για τις Αρχές
Οι δρόμοι του
εμπορίου: Βούδα &
Πέστη: «καρδιά»
Ουγγαρίας- οι έμποροι
ακολουθούσαν τις
εξής διαδρομές:
Zimony-UjvidekKecskemet, MehádiaTemesvarKecskemet, & BrasovSzeben- AradKecskemet
Καραβάνια: τρόπος
προστασίας του
ταξιδιού- αφετηρίες
καραβανιών συνήθως
Κοζάνη, Σιάτιστα &
Ιωάννινα- διάρκεια
ταξιδιών περίπου 2
μήνες- συχνότητα
μόνιμη
εγκατάσταση τους
υιοθέτησαν την
ουγγρική εθνική
φορεσιά.
Γάλλους (τιμητικοί
τίτλοι &
παραχωρήσεις
γαιών ως
αντάλλαγμα για τις
στρατιωτικές τους
υπηρεσίες πχ
Ταϊκατζής, Νάκος
κα)
Αποδοχή όμως και
των νέων
επαναστατικών
ιδεών της Γαλλικής
επανάστασης ως
φορείς της
ανερχόμενης
αστικής τάξης
Συμπεριφορά:
δυναμισμός &
ευστροφία, αλλά
συχνά & ανέντιμη
συμπεριφορά
λόγω κυρίως της
ενασχόλησης τους
με το εμπόριομετρημένη &
παραδειγματική
ζωή
Συμμετοχή &
προετοιμασία
ελληνικής
επανάστασης σε
ιδεολογικό &
πρακτικό επίπεδο:
χρηματοδότηση για
ίδρυση σχολείων &
αποστολή βιβλίων
στις υπόδουλες
πατρίδες(στόχος ο
νεοελληνικός
Διαφωτισμός)οπαδοί Ρήγα
Φεραίου, μέλη
Φιλικής Εταιρείας,
συμμετοχή στο
κίνημα του
Υψηλάντη αλλά και
περίθαλψη πολλών
αγωνιστών μετά
την αποτυχία του
ταξιδιών 5 με 6 φορές
τον χρόνο- μέρη
ξεκούρασης τα χάνια
& τα καραβάν σεράγια
Αξιόλογο ελληνικό
σχολείο & στο Novi Sad
(1782 ίδρυση)- μόνο
ελληνικά σχολεία
Πέστης & Novi Sad
είχαν ακτινοβολία
αντίστοιχη με εκείνα της
Βιέννης(αδιαμφισβήτητη
όμως φροντίδα για την
ελληνική παιδεία- τέλη
18ου αι. 23 ελληνικές
σχολικές κοινότητες με
αντίστοιχα σχολεία στην
Ουγγαρία- ανάδειξη
μεγάλων διδασκάλων
του Γένους- μεταφορά
ευρωπαϊκού
Διαφωτισμού στο
μετέπειτα εθνικό
κέντρο)
Πνευματική
δραστηριότητα:
λειτουργία
τυπογραφείων που
εκτύπωναν ελληνικά
βιβλία, όπως το
τυπογραφείο του
πανεπιστημίου της
Βούδας, το
Διαδικασία
καραντίνας:
υποβάλλονταν σε
αυτήν μόλις έφταναν
στους τελωνειακούς
σταθμούς των
συνόρων (ιατρική
εξέταση & απομόνωση
ώστε να διαπιστωθεί
αν είναι φορείς
επιδημιών που
μάστιζαν εκείνη την
εποχή τα Βαλκάνια)σε περίπτωση που
έπασχαν από κάποια
ασθένεια στα ειδικά
νοσοκομεία για να
θεραπευτούν ενώ εάν
ήταν υγιείς λάμβαναν
ειδικό πιστοποιητικό
για απρόσκοπτη
είσοδο στην χώρα
Τα εμπορεύματα:
ανατολικά προϊόνταμόνο με αυτά όφειλαν
να εμπορεύονται οι
ορθόδοξοι βαλκάνιοι
έμποροι (συχνά
παραβίαση αυτού του
περιορισμού- εμπόριο
& τοπικών ουγγρικών
προϊόντων), ανατολικά
εξαγώγιμα προϊόντα:
όλα τα προϊόντα
κυρίως της
Μακεδονίας,
σημαντικά εξαγώγιμα
ουγγρικά προϊόντα: τα
περίφημα κρασιά &
ιδιαίτερα το κρασί των
πόλεων Tokaj & Eger
καθώς & τα μεγάλα
ζώα & τα
κτηνοτροφικά
προϊόντα
Τεχνικές του
εμπορίου: μόνιμα
εγκατεστημένοι στην
Ουγγαρία ορθόδοξοι
έμποροι ασκούσαν τις
εμπορικές τους
δραστηριότητες ως
ανεξάρτητοι:
κατάστημα σε κάποιο
κινήματος από τους
Έλληνες της
Ουγγαρίας
Διασκέδαση:
συγκεντρώσεις στα
διάφορα καφενεία
ελληνικά & βλάχικα
(περιορισμένες οι
επαφές με τους
ντόπιους
Ούγγρουςουγγρικά καφενεία,
λόγω της μεταξύ
τους αντιπάθειας)
Γλώσσα: χρήση
ελληνικής
προφορικά &
γραπτά, ενώ
αρμανικής
(βλάχικης) μόνο
προφορικάαρμάνικη γλώσσα
συνεχώς
τυπογραφείο του Θ.
Τράτνερ στην Πέστη κα
Εκδοτική &τυπογραφική
δραστηριότητα
Ελλήνων Ουγγαρίας: μη
συγκρίσιμη με εκείνη
της Βιέννης ( όχι
κυκλοφορία στην
Ουγγαρία σημαντικών
ελληνικών εφημερίδων
& περιοδικών)
αστικό κέντροπώληση διάφορων
αγαθών- βοηθητικό
προσωπικό: βοηθοί,
δούλοι & τσιράκιαενίοτε συνεταιρίζονταν
με άλλους
Κομπανίες μετέπειτα
δημιούργημα:
εμπορικές ενώσεις με
στόχο την
αλληλοβοήθεια κυρίως
στην διεξαγωγή
εμπορίου(εξέλιξη σε
μορφή κοινοτικών
ενώσεων), 1770 και
μετά: μετοχική
εταιρεία: εξελιγμένη
μορφή κομπανίας ( 2
ή 3 έμποροι- μέτοχοι,
ένας με ουγγρική
ιθαγένεια- μόνιμη
εγκατάσταση & ο
άλλος με οθωμανικήμεταφορά
εμπορευμάτωντελωνειακός δασμός
μόνο 3%)- μετοχικές
εταιρείες συνήθως
οικογενειακές
επιχειρήσεις όπως
Πώποβιτς, Νάκος κα
Λόγοι εμφάνισης
Οθωμανών
μεγαλεμπόρων:
α)αγροτική παραγωγή
της οθ/κής
αυτοκρατορίας
προσανατολισμένη
στην ευρωπαϊκή
ζήτηση, β) ενίσχυση
μορφών
δευτερογενούς
παραγωγής
(επίκεντρο:
επεξεργασία
βαμβακιού β’ μισό
ου
18 αι)
Νέο εμπόριο: ( σε
αντίθεση με των
κομπανιών)
αποκλειστικά
χονδρικό(προϋπέθετε
προσβάσεις στην
αγροτική παραγωγή
της οθ/κής
αυτοκρατορίας)-
εξελισσόμενη:
δανεισμός λέξεων
και από την
ουγγρική διάλεκτο
ου
–αρχές 19 αι.
Βλάχοι
Μακεδονίας &
Ηπείρου της
Πέστης απαίτησαν
την εισαγωγή της
βλάχικης διαλέκτου
στην εκκλησιαστική
λειτουργία
1808 & 1813
Πέστη: εμφάνιση
έργων όπως του Γ.
Ρόζα «εξετάσεις
περί των Ρωμαίων
ή των
ονομαζόμενων
Βλάχων» & η «
Μακεδονοβλαχική
γραμματική» του
Μ. Μποϊατζή
(γραπτή
κωδικοποίηση
βλάχικης
διαλέκτου)
Προσήλωση στη
θρησκεία ως
στοιχείο της
παράδοσης και
φορέας της
πολιτισμικής τους
ταυτότηταςεπιμονή να δίνουν
στα παιδιά τους
(ιδίως στα αγόρια-)
χριστιανικά
ονόματα
ου
Μέσα 19 αι.:
εξουγγρισμός
Ελλήνων &
Βλάχων
(προσπάθεια
αφομοίωσής τους
που στέφθηκε από
απόλυτη επιτυχία)
20ος αι:
ολοκλήρωση
εξουγγρισμού
θεσμικό πλαίσιο
δράσης
μεγαλεμπόρων
οριζόταν από τις
επίσημες συνθήκες
του Κάρλοβιτς (1699)
& Πασάροβιτς (1718)
μεταξύ των 2
αυτοκρατοριών
Χονδρικό εμπόριο:
απαιτούσε μεγάλα
κεφάλαια: Ödön
Füves: από τους
10000 «Gorog» της
Ουγγαρίας μια
μειοψηφία
ασχολήθηκε με το
χονδρικό εμπόριο(
μεγάλοι κεφαλαιούχοι
εγκατεστημένοι σε
πόλεις κατά μήκος των
χερσαίων εμπορικών
δρόμων)
Ουγγαρία: χώρα στενά
συνδεδεμένη σε
οικονομικό επίπεδο με
τις δυτικές επαρχίες
της αυτοκρατορίας ως
προμηθευτής ειδών
διατροφής & αγορά
κατανάλωσης
μεταποιημένων
προϊόντων- 1775:
αποκλεισμός
Ουγγαρίας από την
τελωνειακή ένωση των
αψβουργικών
επαρχιών- εξάρτηση
εξωτερικού εμπορίου
κυρίως από την Βιέννη
Έλληνες
επιχειρηματίες:
περισσότερες
προοπτικές στην
Ουγγαρία καθώς α)
συχνά ενδιάμεσος
σταθμός πριν
εγκατασταθούν στη
Βιέννη- γνώση της
χώρας & των αγορών
της, β) υποστήριξη
από την «ενδοχώρα»
των ελληνικών
εμπορικών
εγκαταστάσεων,
συγγενών,
συντοπιτών
Γνωστές οικογένειες
Ελλήνων
(Μακεδονοηπειρωτών)
εμπόρων της Βιέννης
(οι Σίνα, οι Νάκοι, οι
Νίκολιτς κα)
απόκτησαν τις
περιουσίες τους όντες
εμπορικοί μεσάζοντες
της Ουγγαρίας με την
Αυστρία
Γεώργιος Σ. Σίνας: Ο ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΣ ΕΜΠΟΡΟΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ
ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ- Ο ΓΕΝΑΡΧΗΣ ΤΩΝ ΣΙΝΑ
Το πότε γεννήθηκε δεν μας είναι γνωστό, ούτε και το πότε απεβίωσε.
Πρώτη αναφορά στο γενάρχη της οικογένειας Σίνα γίνεται μέσα από μια
απογραφή των Ελλήνων εμπόρων οθωμανικής υπηκοότητας του 1767 στη
Βιέννη, όπου και βρίσκεται καταγεγραμμένος ως Georg Sinna zu
Woskopoly in Mazedonien 6 .Στη Βιέννη το ίδιο έτος ο Έλληνας έμπορος
Γεώργιος Σίνας είχε ιδρύσει εμπορικό οίκο.
Ο Γεώργιος Σίνας, ο πρεσβύτερος, ως ένας δραστήριος άντρας της εποχής
και ανήσυχο επιχειρηματικό πνεύμα ταξίδευε στην Αυστροουγγαρία για
εμπορικής φύσεως δραστηριότητες, έχοντας πάντα ως έδρα του τη
Mοσχόπολη ή Bοσκόπολη, πόλη που πολλοί χαρακτήρισαν ως « Νέα
Αθήνα», «Μιστρά της Τουρκοκρατίας» ή «Παρίσι της Ρούμελης» 7 .
Πρόκειται για μια πόλη που το 18ο αιώνα, υπήρξε κομβικό σημείο της
εμπορικής αρτηρίας Κωνσταντινούπολη – Bενετία, και αργότερα
Κωνσταντινούπολη – Bιέννη. Δεν ήταν παράλογη, ούτε τυχαία η επιλογή
λοιπόν του Γεωργίου Σίνα του πρεσβύτερου να στραφεί προς το εμπόριο,
αν αναλογιστούμε τον τόπο καταγωγής του. Η Μοσχόπολη 8 ήταν το
εμπορικό και βιοτεχνικό κέντρο των Βαλκανίων, ήταν αυτοδιοικούμενη και
συντεχνιακά οργανωμένη, με ανώτερα εκπαιδευτήρια (Νέα Aκαδημία,
1774), βιβλιοθήκες, τυπογραφείο (1730)κ.α. Οι λόγοι φυγής από τη
Μοσχόπολη ειπώθηκαν και παραπάνω. Mια βλάχικη πόλη, της οποίας οι
έμποροι έλκονται από τη Bιέννη όταν το εμπόριο με την Αδριατική
παρακμάζει και η κεντρική Ευρώπη στρέφει το ενδιαφέρον της προς το
εμπόριο της Ανατολής. Όταν η πολιτική της αυτοκρατορίας των
Αψβούργων απέναντι στους ξένους εμπόρους, ιδίως απέναντι σε όσους
6
Γεώργιος Σ. Λάιος, Σίμων Σίνας, Αθήνα, 1972, σ. 10.
Γεώργιος Σ. Λάιος, Σίμων Σίνας, Αθήνα, 1972, σ. 4
8
Ν.Ι. Μέρτζος, Αρειμάνιοι Βλάχοι, πηγή Άρδην τεύχος 76(http://www.ardin.gr/node/1853) σελ. 7 & Ν.
Ι. Μέρτζος, Η Βλαχόφωνη Ρωμιοσύνη Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη 2011,
(ekd_eksi_mertzos_vlahofoni_romiosini_24.pdf) σελ. 15-16
7
έχουν την οθωμανική υπηκοότητα και επομένως στους Έλληνες, αλλάζει
σταδιακά, γίνεται πιο «φιλική», υπό την επιταγή πάντα της εδραίωσης του
εμπορίου με την Οθωμανική αυτοκρατορία 9 .
Η μετακίνηση της οικογένειας Σίνα προς το Bορρά, ξεκινά το 1769. Στη
Bιέννη εγκαθίσταται περίπου το 1785–86. Οι Σίνα ακολούθησαν το
μεταναστευτικό ρεύμα της εποχής, που από το 1600 και μετά όλο και
διογκώνεται.
Ο γενάρχης της οικογένειας, πέρα από δραστήριος έμπορος, είχε ισχυρή
εθνική και κοινωνική συνείδηση, καθώς πρωτοστάτησε σε μια κίνηση
ευεργετικού χαρακτήρα από τη πλευρά των Βλάχων της Βιέννης προς το
νεοσυσταθέν εθνικό κέντρο. Η ιδιότητα του ευεργέτη λοιπόν, έρχεται και
προστίθεται στα χαρίσματα του εύστροφου εμπόρου. Μια ιδιότητα, που
όπως θα δούμε και παρακάτω, αφήνει σαν «κληροδότημα» στο γιο και τους
εγγονούς του, οι οποίοι ακολουθώντας πιστά το παράδειγμά του δεν θα
λησμονήσουν ποτέ το εθνικό κέντρο 10 . Αμέσως λοιπόν μόλις ιδρύθηκε το
ελεύθερο ελληνικό κράτος και ανέλαβε Κυβερνήτης ο Ι. Καποδίστριας, ο
Μοσχοπολίτης Γεώργιος Σ. Σίνας, απέστειλε το 1830 μια πλουσιοπάροχη
βοήθεια εκ μέρους των Βλάχων για τα ορφανά του Αγώνα. Είναι η πρώτη
συνεισφορά Ελλήνων
στο νέο Κράτος. Και στις 16 Μαΐου 1830 ο Κυβερνήτης έγραφε στον
Γεώργιο Σ. Σίνα:
«Εδέχθημεν μετά πολλής ευγνωμοσύνης την ποσότητα των
2.007/100 διστήλων τα οποία μετά των εν Βιέννη συμπολιτών σας
ΓραικοΒλάχων προσεφέρετε δωρεάν (...)
Είθε το ιδικόν σας παράδειγμα να εγείρη και άλλους ομογενείς (...)
Εκφράζομεν προς σε, Κύριε, και προς τους συμπολίτας σου
ΓραικοΒλάχους πολλήν ευγνωμοσύνην εκ μέρους των ορφανών
και, παρ’ ημών, την εξαίρετον υπόληψιν.
Ο Κυβερνήτης
Ι. Α. Καποδίστριας»
Όσον αφορά τους ενδιάμεσους σταθμούς της οικογένειας Σίνα, αυτοί δεν
είναι απολύτως γνωστοί. Μπορούμε σίγουρα να κάνουμε λόγο για διάφορες
πόλεις: Μοναστήρι (Mπιτόλια),Νίσσα, Bελεσσά, πιθανόν Σαράγιεβο και
Βουδαπέστη. Έτσι ο Σίμων ο πρεσβύτερος (1753–1822), γιος του Γεωργίου
Σίνα του πρεσβύτερου, μπορεί να γεννήθηκε σε κάποια από αυτές τις
πόλεις.
ΣΙΜΩΝ Γ. ΣΙΝΑΣ: Ο ΑΥΤΟΔΗΜΙΟΥΡΓΗΤΟΣ ΙΔΡΥΤΗΣ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥ
ΤΩΝ ΣΙΝΑ
Θα μπορούσαμε να τον παρομοιάσουμε με εκείνο το μυθικό πουλί, τον
Φοίνικα, αφού ο Σίμων Σίνας, είχε βρει τον τρόπο να ξαναγεννιέται μέσα
από τις στάχτες του, να κυνηγά την επιτυχία, όσο μακριά κι αν φάνταζε
αυτή κάποιες φορές. Γεννιέται το 1753 σε κάποιες από τις πόλεις9
Όλγα Kατσιαρδή – Hering, «Tα δίκτυα της ελληνικής εμπορικής διακίνησης», στο Σπύρος I. Aσδραχάς
κ.ά., Ελληνική οικονομική ιστορία, IE΄ – IΘ΄ αιώνας, τμ. 1ος, Αθήνα, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου
Πειραιώς, σ. 464–465.
10
Ν. Ι. Μέρτζος, Η Βλαχόφωνη Ρωμιοσύνη Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη 2011,
(ekd_eksi_mertzos_vlahofoni_romiosini_24.pdf) σελ. 13
ενδιάμεσους σταθμούς της οικογένειας Σίνα, που προαναφέρθηκαν.
Ασκούσε κι εκείνος το επάγγελμα του εμπόρου. Πανδρεύεται την Ειρήνη
Tύρκα 11 , η οποία στις 20 Νοεμβρίου 1783, θα γεννήσει στην πόλη Νύσσα,
στην οποία κατέφυγαν λόγω της καταστροφής(2ης) που είχε υποστεί τότε η
Μοσχόπολη, τον πρωτότοκο γιο τους Γεώργιο. Στην ίδια πόλη, η
αγαπημένη του Ειρήνη πεθαίνει σε νεαρή ηλικία. Ο Σίμων που βρισκόταν
σε άθλια οικονομική κατάσταση, εξαιτίας των καταστροφών που είχε
υποστεί η ιδιαίτερη πατρίδα του, στέλνει τον νηπιακής, ίσως και βρεφικής
ηλικίας γιο του στις Σέρρες, στην αδελφή της αποθανούσης συζύγου του,
Mαρία Bρέττα Tζαχάνη. Στη συνέχεια αυτός εγκαθίσταται στη Μπιτόλια.
Οι στιγμές που ακολούθησαν ήταν οδυνηρές. Ζούσε μέσα στην απόλυτη
φτώχεια, αλλά ουδέποτε κατεβλήθη. Μόλις συγκέντρωσε τα χρήματα που
χρειάζονταν για τα οδοιπορικά του, έφυγε για τη Βιέννη. Εκεί επιδόθηκε σε
εμπόριο ακατέργαστου βάμβακα Μακεδονίας, μεγιστοποιώντας τα κέρδη
του. O Σίμων αρχίζει ως ανώνυμος συνεταίρος του εμπορικού οίκου
«Bρέττας, Παπαναούμ και Σία» την εμπορική του δραστηριότητα. Στη
συνέχεια, κατορθώνει στο διάδοχο σχήμα της επιχείρησης η επωνυμία να
περιλαμβάνει και το όνομα του. H εταιρεία αυτή διαλύεται, για να ιδρυθεί,
το 1798, μια νέα υπό τον τίτλο «Σίμων Γεωργίου Σίνας και Σία», η οποία
όμως περιελάμβανε ανωνύμως και την εταιρεία Nαούμ Aθανασίου Kαρίλλα,
με έδρα τις Σέρρες. Tο 1802 η εταιρεία Σίνα-Kαρίλλα διαλύθηκε και από
τότε ο εμπορικός οίκος Σίνα δραστηριοποιείται αυτοτελώς. Ο οίκος αυτός
θα ζήσει για ογδόντα ολόκληρα χρόνια και θα σβήσει μαζί με τον τελευταίο
άρρενα γόνο της οικογένειας. Πεθαίνει στις 23 Iουλίου/3 Aυγούστου 1822.
Γραπτή διαθήκη δεν άφησε. Κληρονόμοι του ήταν ο πρωτότοκος γιος του
Γεώργιος και ο ετεροθαλής αδελφός του Γεωργίου, Ιωάννης, καθώς και η
δεύτερη σύζυγος του θανόντος, Aικατερίνη Γύρα.
ΓΕΩΡΓΙΟΣ Σ. ΣΙΝΑΣ (1783–1856): ΕΝΑΣ ΔΕΙΝΟΣ
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΑΣ
Γεννιέται στις 20 Νοεμβρίου 1783 στην
πόλη Νίσσα. Tο 1791 (ίσως και 1798), ο
Σίμων Σίνας τον καλεί στη Bιέννη. Έως
τότε ο Γεώργιος διέμενε στις Σέρρες, όπου
και πέρασε τα πρώτα χρόνια της ζωής του,
υπό την φροντίδα της θείας του,(αδελφή
της μητέρας του) , Mαρία Bρέττα Tσεχάνη
(Τζαχάνη ή Τζεχάνη). Ο λόγιος Δημήτριος
Δαρβάρης 12 , συγγραφέας έργων όπως
«Χειραγωγία εις την καλοκαγαθίαν»,
«Οδηγός του βίου», και «Οικιακή
διδασκαλία της φύσεως», θα γίνει ο
προσωπικός του δάσκαλος. Εκτός από την
ελληνική παιδεία και τα γερμανικά μαθαίνει
και μια σειρά ευρωπαϊκών γλωσσών.
Παράλληλα, θα διδαχθεί από τον πατέρα του τη δουλειά, βοηθώντας τον
11
Αναστάσιος N. Γούδας, Bίοι παράλληλοι των επί της Αναγεννήσεως της Ελλάδος διαπρεψάντων
ανδρών, τμ. Δ΄ [Πλούτος και Θυσίαι], Αθήνα, 1871, σ. 15–16.
12
Παναγιώτης Kονδύλης, O Νεοελληνικός Διαφωτισμός, Αθήνα, Θεμέλιο, 1988, σ. 159.
στο εμπορικό γραφείο. Tο έτος 1806, σε ηλικία 23 ετών, γίνεται
συνεταίρος του πατέρα του και αμέσως αναδεικνύεται το λαμπρό
επιχειρηματικό του πνεύμα. Μόλις ο Σίμων Σίνας αντιλαμβάνεται πως ο
ικανότατος γιος του δεν έχει πια ανάγκη την καθοδήγησή του, του
παραχωρεί παρά το νεαρό της ηλικίας του, την ηγεσία του εμπορικού οίκου
και εγκαθίσταται στις Σέρρες, από όπου και στέλνει στο γιο του βαμβάκι
της Μακεδονίας και λαμβάνει από αυτόν εργόχειρα και βιομηχανικά
επεξεργασμένα προϊόντα της Αυστρίας. Ο Γεώργιος δικαιώνει τις εκτιμήσεις
του πατέρα του. Εκτός από το εξαγωγικό και εισαγωγικό εμπόριο της
εταιρείας επεκτείνει τις δραστηριότητές του σε εμπορικές και βιομηχανικές
επιχειρήσεις αποδεικνύοντας πόσο δεινός έμπορος και τραπεζίτης είναι.
Πέραν όμως από ευφυής είναι και άνδρας ταπεινός και ηθικός. Όπως
αναφέρει ο Σπυρίδων Λάμπρος 13 , παρουσιάζοντας κάποια στοιχεία του
χαρακτήρα του:«H εντιμότης περί τας συναλλαγάς, η τραπεζική
οξυδέρκεια, η τόλμη εν ταις επιχειρήσεσι συνεδέοντο παρά τω Σίνα
προς άκραν φιλογένειαν και οικονομίαν αγαστήν». Kαι παραθέτει στη
συνέχεια το ιστορικό υπόμνημα του γιατρού και λογίου Αναστάσιου
Παλατίδη (1842), ο οποίος «αντιδιαστέλλει, προς τον αβρόν και
συβαριτικόν βίον του άλλου μεγάλου τραπεζίτη Geymüller το
λιτοδίαιτον του απλοϊκού Μακεδόνος».
Όσον αφορά την εξωτερική του εμφάνιση 14 , διαβατήριο με ημερομηνία
18/12/1810 αναγράφει ως εξής τα χαρακτηριστικά του Γεωργίου Σίνα: «O
επιδεικνύων το παρόν Γεώργιος Σίνας, Έλλην έμπορος και Τούρκος
υπήκοος, καταγόμενος εκ Μακεδονίας, είναι ηλικίας 28 ετών,
μετρίου αναστήματος, με πρόσωπον ωοειδές, κόμην καστανήν,
οφθαλμούς καστανούς και ρίνα μικράν, ενδεδυμένος κατά τρόπον
γερμανικόν...»
Η ΔΙΠΛΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΣΙΝΑ: ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΙΚΕΣ
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ- ΟΘΩΜΑΝΟΙ ΚΑΙ ΑΥΣΤΡΙΑΚΟΙ ΥΠΗΚΟΟΙ
Ο εμπορικός κώδικας της αψβουργικής νομοθεσίας επέτρεπε στο ίδιο
πρόσωπο να έχει τόσο εμπορικές όσο και πιστωτικές-χρηματιστικές
λειτουργίες. Τέτοιοι έμποροι-χρηματιστές υπήρξαν αρκετοί στην
αυτοκρατορία των Αψβούργων όπως οι Geymüller, Fries και Steiner. Τις
δεκαετίες του 1820 και 1830 παρατηρείται διαχωρισμός των πιστωτικώνχρηματιστικών δραστηριοτήτων από τις καθαρά εμπορικές. Συνέπεια αυτής
της αυτονόμησης είναι η συγκέντρωση του χρηματιστικού κεφαλαίου σε
τέσσερις ιδιωτικούς τραπεζικούς οίκους, στους οίκους των Σίνα, Rothschild,
Arnstein-Eskeles και Stametz 15 . Ήδη από το 1816, ο Σίμων Σίνας ο
πρεσβύτερος συμμετείχε μαζί με άλλους 49 μετόχους στην ίδρυση της
Nazionalbank, της Εθνικής Τράπεζας της Αυστρίας, η οποία υπήρξε και η
πρώτη μετοχική τράπεζα στη Bιέννη. Tο 1825, ο Γεώργιος θα είναι ο
primus interpares, ο πρώτος μεταξύ των δέκα διευθυντών / μετόχων της.
Το 1836 τρία μέλη της οικογένειας Σίνα, ο Γεώργιος, ο ετεροθαλής
13
. Σπυρίδων Λάμπρος, Σελίδες εκ της ιστορίας του εν Oυγγαρία και Αυστρία Μακεδονικού
Ελληνισμού, Αθήνα, τυπ. Π. Δ. Σακελαρίου, 1912, σ.40
14
Γεώργιος Σ. Λάιος, Σίμων Σίνας, Αθήνα, Aκαδημία Αθηνών, 1972, σ. 30
15
Β. Σειρηνίδου, Διδακτορική διατριβή, Αθήνα, Εθνικό και Καποδιστριακό Παν/μιο Αθηνών,
Φιλοσοφική Σχολή, τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, 2002, σελ. 156
αδελφός του Ιωάννης και ο γιος του πρώτου, Σίμων ο νεότερος, θα
εκλεγούν στο διοικητικό συμβούλιο, ενώ το 1849 ο Γεώργιος θα καταλάβει
τη θέση του υποδιοικητή.
Ύστερα από αίτησή του, στις 9 Μαρτίου 1811, ο Γ. Σίνας, χάνει την
οθωμανική υπηκοότητα για να αποκτήσει την αυστριακή, πολιτογράφηση
που του επιτρέπει την ίδρυση δικού του εμπορικού οίκου, με προνόμια
ανάλογα των αυστριακών μεγάλων εμπορικών οίκων. Από εκείνη τη στιγμή
η εμπορική οικογένεια Σίνα αποκτά διπλή ταυτότητα και γίνεται διπλά
προνομιούχα, καθώς από την πλευρά του πατέρα Σίμωνα απολαμβάνει τα
προνόμια των Οθωμανών υπηκόων και από την πλευρά του υιού τα
προνόμια των Αυστριακών.
Η ΑΠΟΚΤΗΣΗ ΓΗΣ ΚΑΙ Η ΕΙΣΟΔΟΣ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ ΤΩΝ ΕΥΓΕΝΩΝ
Την εποχή των ναπολεόντειων πολέμων, κηρύχθηκε ηπειρωτικός
αποκλεισμός στην Eυρώπη από τη Μεγάλη Βρετανία. Αυτή η πράξη είχε ως
αποτέλεσμα το εμπόριο ανάμεσα στη Δύση και την Ανατολή να διεξάγεται
κυρίως μέσω των χερσαίων βαλκανικών οδών. Ο Σίμων ο πρεσβύτερος
γίνεται ο πρώτος εισαγωγέας βαμβακιού και μαλλιού από την οθωμανική
αυτοκρατορία. Κι ο γιος του όμως Γεώργιος δε μένει με σταυρωμένα χέρια.
Μέσα στη νομισματική αστάθεια της εποχής, αποδεικνύει για μια ακόμη
φορά την οξύνοια του αγοράζοντας γη. Για την ακρίβεια, αγοράζει
γαιοκτησίες, οικόπεδα και ακίνητα στην Ουγγαρία και στην Αυστρία είτε
μέσα από πλειστηριασμούς από το κράτος, είτε από ιδιώτες σε τιμή
ευκαιρίας. H αγορά γης θα αποτελέσει και το «διαβατήριο» για την είσοδό
τους στην ανώτερη τάξη. Έτσι, την εποχή του συνεδρίου της Βιέννης η
οικογένεια Σίνα θα βρεθεί ανάμεσα στις πιο επιφανείς οικογένειες της
αυτοκρατορίας. Tο 1818 θα αποτελέσει το έτος της κοινωνικής
αναγνώρισης για τους Σίνα. Ο αυτοκράτορας Φραγκίσκος A΄ απονέμει τον
ουγγρικό τίτλο του βαρόνου στον Σίμωνα Σίνα, εντάσσοντας εκείνον και
τους απογόνους του στην τάξη των ευγενών.
Δεν πρόκειται φυσικά μόνο για έναν τίτλο16 . Τον τίτλο ακολούθησαν μια
σειρά ευνοιών, επιεικειών, τιμών, προνομίων, ελευθεριών, δικαιωμάτων,
πρωτείων και ατελειών που μόνο οι αριστοκρατικές οικογένειες της
αυτοκρατορίας των Αψβούργων είχαν τη δυνατότητα να απολαμβάνουν.
Ο βιομήχανος Γεώργιος Σ. Σίνας
Ο δαιμόνιος αυτός έμπορος κι επιχειρηματίας είχε κατορθώσει οι
επιχειρήσεις τις οποίες είχε αναλάβει, να εκτείνονται σχεδόν σε όλο τον
τότε εμπορικά αναπτυγμένο κόσμο, από τη Δύση έως την Ανατολή. Από τη
Bιέννη, τη Ρώμη μέχρι το Kάιρο και τις Ινδίες. Τα προϊόντα που κυρίως
εμπορεύονταν ήταν το βαμβάκι και το μαλλί, που προμηθευόταν ο οίκος
από τη Μακεδονία και τη Mικρά Ασία, την Ουγγαρία αλλά και από την
Ινδία. Αυτές οι πρώτες ύλες διοχετεύονταν στα νηματουργεία της Αυστρίας
και της υπόλοιπης Ευρώπης, όπου και υπόκειντο σε επεξεργασία.
16
Γεώργιος Σ. Λάιος, Σίμων Σίνας, Αθήνα,, 1972, σ.48-49
Αξίζει να σημειωθεί ότι στο Pottendorf 17 της Kάτω Αυστρίας λειτουργούσε
από τις αρχές του 18ου αιώνα χειροτεχνική μονάδα νημάτων και λινών
υφασμάτων, η οποία πέρασε στην κυριότητα των Konstantin Reyer και
Σίμωνος Σίνα του πρεσβύτερου. Στην Αυστρία εισάγεται η μηχανική
νηματουργία, έχοντας ως πρότυπο φυσικά την πρωτοπόρα βιομηχανικά
Μεγάλη Βρετανία. Σπουδαίοι επιχειρηματίες όπως ο Σίμων ο πρεσβύτερος,
έσπευσαν να χρηματοδοτήσουν το εργοστάσιο στο Pottendorf. Μάλιστα γι’
αυτόν το λόγο συγκροτήθηκε το 1802 μετοχική εταιρεία με εκείνον, όπως
ήταν αναμενόμενο να μετέχει. Ο γιος του Γεώργιος όμως, ως δικαιούχος
των μεριδίων του πατέρα του, δεν θα σταματήσει εκεί. Αντιθέτως, θα
επαυξήσει τη συμμετοχή στην εταιρεία με το να αγοράσει από άλλους
συνεταίρους τα μερίδια τους. Το έτος 1831 ο Γεώργιος Σίνας θα αποτελεί
τον κυριότερο μέτοχο, αλλά και διευθυντή της εταιρείας.
Ένας άλλος βιομηχανικός τομέας στον οποίο δραστηριοποιήθηκε ο
Γεώργιος, ήταν η κατασκευή χαρτιού.
H ιστορία της κατασκευής χαρτιού στην Αυστρία ξεκινά από τον 15ο
αιώνα. Εργοστάσιο όμως βιομηχανικού τύπου ιδρύεται κατά τα ολλανδικά
πρότυπα τον 18ο αιώνα με τελειότερη μονάδα εκείνη του Klein-Neusiedl
(1793–1797).
Μεγάλη μετοχική εταιρεία, την δεκαετία του 1830, της οποίας ένας από
τους κυριότερους μετόχους, όπως αναφέρθηκε, υπήρξε ο Γεώργιος Σίνας,
αναλαμβάνει να προσαρμόσει το εργοστάσιο στις νέες τεχνολογικές
εξελίξεις, με σημαντικότερες την υιοθέτηση του ξύλου ως πρώτης ύλης στη
δεκαετία του ’40 και την ενέργεια του ατμού στη δεκαετία του ’50. H
βιομηχανική αυτή μονάδα, θα επεκταθεί ακόμη περισσότερο σε τέτοιο
σημείο ώστε να εφοδιάζει με χαρτί τις περιοχές της αυστριακής
επικράτειας, τα Bαλκάνια, τη Γερμανία, την Aγγλία, τις σκανδιναβικές
χώρες, την Iσπανία, την Νότια Αμερική, ακόμη και την Aυστραλία.
Ο οίκος Σίνα όμως δεν σταματά εκεί. Tο διάστημα 1809 έως 1811 θα
επεκταθεί και σε άλλες εμπορικές δραστηριότητες, όπως μεγάλες εισαγωγές
γαλλικών κρασιών και εμπόριο καπνού. Το 1811, με το τέλος δηλαδή του
ηπειρωτικού αποκλεισμού, ο Γεώργιος Σίνας, διαθέτοντας επιχειρηματικό
ένστικτο ,μπόρεσε να προαισθανθεί την κρίση του εισαγόμενου από τη
Μακεδονία βαμβακιού και άρχισε να εισάγει βαμβάκι από την Ινδίες.
Η ανάμειξη των Σίνα στον τομέα των μεταφορών
Η κύρια αιτία που η οικογένεια Σίνα θέλησε να επενδύσει στον τομέα των
μεταφορών ήταν η ανάγκη μεταφοράς των βιομηχανικών προϊόντων.
Πρόκειται για την εποχή της τεχνολογικής προόδου, η οποία ήρθε μαζί με
τη βιομηχανική επανάσταση που συντελέσθηκε αρχικά στην πρωτοπόρα
Aγγλία και σταδιακά στην Eυρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο. Μιλάμε για τον
19ο αιώνα, τον αιώνα της διόγκωσης των χερσαίων επικοινωνιών, τόσο για
τους ανθρώπους όσο και για τα εμπορεύματα, καθώς το νέο τεχνολογικό
επίτευγμα της εποχής, ο σιδηρόδρομος, προσέφερε τις δυνατότητες για
κάτι τέτοιο. Ο σιδηρόδρομος κατάφερε να κάνει κομμάτι της εμπορικής
πραγματικότητας χώρες, κυρίως δε ηπειρωτικές περιοχές, που δεν είχαν
πρόσβαση στη θάλασσα μέσω κάποιου εμπορικού λιμανιού και οι οποίες
έως τότε ήταν αποκλεισμένες από την παγκόσμια αγορά, λόγω του υψηλού
17
Γεώργιος Σ. Λάιος, Σίμων Σίνας, Αθήνα, 1972, σ.77
κόστους μεταφοράς των εμπορευμάτων. Στη δεκαετία του 1830, ο
Γεώργιος Σίνας σχεδίαζε να αναλάβει, σε συνεργασία με τον ετεροθαλή
αδελφό του Ιωάννη, την κατασκευή σιδηροδρομικού δικτύου με προοπτική
να επεκταθεί το εν λόγω δίκτυο μέχρι την Τεργέστη. Ο Γ. Σίνας δεν θα
καταφέρει να πραγματοποιήσει ολόκληρο το σχέδιό του, λόγω των
αντιδράσεων του ανταγωνιστή του Rothschild, ο οποίος είχε το προνόμιο
του “Σιδηροδρόμου του Bορρά”. Tο 1845 και 1846 η εταιρεία του Σίνα θα
λάβει τα δικά της προνόμια και θα κατασκευάσει τη γραμμή μεταξύ Bιέννης
και Gloggnitz, με διακλαδώσεις προς Laxenburg και Katzelsdorf. Tο 1853 η
ιδιωτική σιδηροδρομική εταιρεία του Σίνα θα περιέλθει στο αυστριακό
κράτος και το 1855, ο Γ. Σίνας θα αναγορευτεί Πρόεδρός της 18 .
ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ – Η ΑΤΜΟΠΛΟΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΤΟΥ ΔΟΥΝΑΒΗ
Στις 11/08/1777, διάταγμα της Mαρίας Θηρεσίας, έδινε τη δυνατότητα
αξιοποίησης του Δούναβη για τη μεταφορά εμπορευμάτων ανάμεσα στην
Eυρώπη και τον Εύξεινο Πόντο, ενώ το 1782 ιδρύεται στη Bιέννη ειδικός
οίκος μεταφορών.
Tο 1829, με τα κεφάλαια του Γεωργίου Σίνα και διοικητικό συμβούλιο
αποτελούμενο από τους Johann Puthon, Johann Geymüller και Ιωάννη
Σίνα, ιδρύεται μετοχική εταιρεία, η πρώτη “Ατμοπλοϊκή Eταιρεία του
Δουνάβεως’’. Μάλιστα, ο Ιωάννης Σίνας, ο ετεροθαλής αδελφός του
Γεωργίου, διετέλεσε και διευθυντής της εταιρείας για 26 ολόκληρα χρόνια
(1829–1840) μετά το θάνατο του πρώτου διευθυντή της Johann Puthon.
To πρώτο ατμόπλοιο της εταιρείας θα λάβει το όνομα του αυτοκράτορα
Φραγκίσκου A΄, ενώ το δεύτερο θα ονομαστεί «Αργώ». Τα πενήντα
ατμόπλοια που είχε στη διάθεσή της η εταιρεία έπλεαν από τη Bιέννη και τη
Βουδαπέστη στο Σεμλίνο, το Γαλάτσι, τη Bάρνα, την Τραπεζούντα, τη
Θεσσαλονίκη, τη Σμύρνη, τη Ρόδο, την Αλεξάνδρεια και τη Συρία.
H ΓΕΦΥΡΑ ΤΩΝ ΑΛΥΣΙΔΩΝ 19
Ο Ούγγρος πολιτικός Stephan von Széchenyi (1791–1860) ήταν εκείνος
που με τη φράση «Εκπυρσοκροτήσατε το πυροβόλον σας άνευ αναβολής
και ενδοιασμού», παρακινεί το φίλο του Γεώργιο Σίνα, να καταθέσει το
συντομότερο δυνατό προσφορά στο διαγωνισμό για την κατασκευή της
γέφυρας που θα ένωνε τη Bούδα και την Πέστη, ώστε η ανάθεση του
έργου να μην περάσει από τη διαδικασία της μειοδοτικής προσφοράς.
Το 1837, ο Γεώργιος Σίνας αρπάζει την ευκαιρία και αναθέτει τη μελέτη
του έργου αυτού, στον Άγγλο αρχιτέκτονα και διακεκριμένο γεφυροποιό
William Tierney Clark. Tο 1840 άρχισαν οι εργασίες κατασκευής και τον
Αύγουστο του 1842 εγκαινιάζεται η γέφυρα που θα ενώσει τις δύο πόλεις.
18
19
Γεώργιος Σ. Λάιος, Σίμων Σίνας, Αθήνα, Aκαδημία Αθηνών, 1972, σ. 80-84
Γεώργιος Σ. Λάιος, Σίμων Σίνας, Αθήνα, Aκαδημία Αθηνών, 1972, σ.88-96
Φυσικά, το έργο αυτό δεν έγινε έχοντας τις ευλογίες πάντων, καθώς τόσο
η αντιπολιτευτική μερίδα του Széchenyi, όσο και οι
ανταγωνιστικές εταιρείες που επιθυμούσαν την ανάληψη και εκτέλεση του
έργου, αντέδρασαν προσπαθώντας να δυσφημήσουν την όλη προσπάθεια.
ΓΕΩΡΓΙΟΣ & ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΙΝΑΣ: Η ΕΙΣΟΔΟΣ ΣΤΟ CLUB ΤΩΝ ΕΥΓΕΝΩΝ
Tο 1832 οι αδελφοί Σίνα, Γεώργιος και Ιωάννης, μέσα στο γενικότερο
κλίμα απονομής τίτλων ευγενείας που το παλαιό καθεστώς είχε επαναφέρει
μετά το 1816, υποβάλλουν αίτηση αποσκοπώντας στην απόκτηση του
τίτλου του βαρόνου, ο οποίος τους απονέμεται από τον αυτοκράτορα
Φραγκίσκο A΄ τον ίδιο χρόνο. H απονομή του τίτλου όχι μόνο ανύψωσε
την οικογένεια κοινωνικά, αλλά και το αντίστροφο. Με άλλα λόγια, η
οικονομική θέση και κοινωνική δράση 20 των Σίνα ήταν δυο από τους
λόγους που οι Σίνα κατόρθωσαν να ανέλθουν στην τάξη των ευγενών. Πιο
συγκεκριμένα η εντιμότητά τους, το εύρος των εμπορικών τους
επιχειρήσεων,η ευεργετική υποστήριξη των φτωχών, το ενδιαφέρον που
έδειξαν για την ενίσχυση των εργοστασίων, (Pottendrorf σημαντικότατο
νηματουργείο, του οποίου είναι αντιπρόσωποι και μέτοχοι),η υποστήριξη
μέσω κεφαλαίων πολλών επιχειρήσεων, όπως της πρώτης Πυροσβεστικής
Ασφαλιστικής Εταιρείας, της Εταιρείας του Σιδηροδρόμου μεταξύ Enns και
Budweis και της Ατμοπλοϊκής Εταιρείας του Δουνάβεως, οι θέσεις που
κατείχαν σε σωματεία και οργανισμούς (πχ O Γεώργιος Σ. Σίνας, υπήρξε
διευθυντής της Αυστριακής Εθνικής Τραπέζης, από το 1823 ήταν επίτροπος
του σωματείου Μεγαλεμπόρων, ενώ αναγορεύθηκε δικαστικός Πάρεδρος
των κομητειών της Ουγγαρίας Trencsin, Temes, Tolna, όπου βρίσκονταν οι
γαιοκτησίες Pistrica, Teplitz, Simontornya, Kisdia και Hodos).Επίσης το
1826 και τα δυο αδέλφια παραιτήθηκαν από την απαίτηση 10.059
πιάστρων υπέρ του ταμείου του Σουλτάνου. Προσπάθησαν μάλιστα και
μέσω της κατοχής γαιοκτησιών, όπως τις Rappoltenkirchen και
Sieghartskirchen στην Αυστρία, να υποστηρίξουν σε κάθε περίσταση τους
Αυστριακούς υπηκόους. Αξίζει να αναφερθούμε και στη χορήγηση
οικοσήμου με το επιγεγραμμένο ρητό servare intaminatum, το οποίο
αποτελούσε το τεκμήριο της εύνοιας του αυτοκράτορα, καθώς και της
ένταξής τους στην τάξη των ευγενών. Το κείμενο απονομής εμπεριέχει
επίσης και διάφορες άλλες ευεργεσίες υπέρ των τυφλών, πλημμυροπαθών,
υπέρ των θυμάτων της χολέρας και διάφορες οικονομικές πράξεις προς
όφελος του κρατικού προϋπολογισμού.
ΤΑ ΕΥΕΡΓΕΤΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΣΙΝΑ ΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ
Έχοντας «κληρονομήσει» από τον παππού τους την εθνική και ιδίως την
κοινωνική συνείδηση που στρέφεται όχι μόνο προς το εθνικό κέντρο, αλλά
και την χώρα υποδοχής, οι Σίνα επιδόθηκαν σε μια σειρά ευεργετημάτων.
Το 1841 ιδρύεται η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος. Μετά και από τις
20
Γεώργιος Σ. Λάιος, Σίμων Σίνας, Αθήνα, 1972, σ.63-64
εκκλήσεις της κυβέρνησης προς τους κεφαλαιούχους ομογενείς της
διασποράς για την ενίσχυση αυτής, ο Γεώργιος Σίνας αναλαμβάνει το ρόλο
του έμμεσου αρωγού, ενώ έργα ευποιίας και φιλανθρωπίας, πέρα από
εκείνα που συντελούνται στην Αυστρία, την Ουγγαρία και την ιδιαίτερη
πατρίδα τους τη Mοσχόπολη, στολίζουν και το νεοσύστατο ελληνικό
κράτος, καλύπτοντας με αυτόν τον τρόπο το κλασικό τρίπτυχο των
ευεργετών: ιδιαίτερη πατρίδα- χώρα υποδοχής- εθνικό κέντρο. 21 Τέτοια
έργα είναι η χρηματοδότηση της ανέγερσης του Μητροπολιτικού ναού της
Αθήνας και της Σύρου, η οικονομική ενίσχυση του Πανεπιστημίου 22 , του
Οφθαλμιατρείου, του Αρσακείου καθώς και της Αρχαιολογικής Εταιρείας.
Δεν πρόκειται απλώς για μια οικονομική συμπεριφορά, αλλά και για έναν
ηθικό κώδικα που μεταλαμπαδεύτηκε από τη μια γενιά στην άλλη. Σε
μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί και για άλλους Εθνικούς
Ευεργέτες,(Αλεξανδρινές Οικογένειες, Μ.Τομαρά-Σιδέρη) θα παρατηρήσει
κανείς ότι η επιθυμία για συνεισφορά των εύπορων μελών μιας κοινότητας
προς την κοινότητα αυτή, την ιδιαίτερη πατρίδα και το εθνικό κέντρο,
λαμβάνει τη μορφή μιας ψυχικής ανάγκης, ενός χρέους με το οποίο οι πιο
ευνοημένοι αισθάνονται επιφορτισμένοι.
Μέγιστη δωρεά του Γεωργίου Σίνα μπορεί φυσικά να θεωρηθεί το
Αστεροσκοπείο 23 Αθηνών στο λόφο των Νυμφών, το καλοκαίρι του 1842,
η ίδρυση δηλαδή καθώς και ο εφοδιασμός του με τα κατάλληλα όργανα, σε
σχέδια του Δανού αρχιτέκτονα Theophil Hansen (Θεόφιλου Xάνσεν) και με
τις φροντίδες του Γεωργίου Bούρη, καθηγητή της Aστρονομίας στο
Πανεπιστήμιο Αθηνών και του Αυστριακού πρεσβευτή Πρόκες-Όστεν. Mετά
το θάνατο του Γεωργίου, ο γιος του Σίμων θα γίνει ο προστάτης του
ιδρύματος. O τελευταίος μάλιστα, θα προβεί σε αγορά αστρονομικών
οργάνων, θα θεσπίσει υποτροφία, θα επισκευάσει, επιπλώσει και
διακοσμήσει το κτίριο και θα χρηματοδοτήσει δημοσιεύσεις αστρονομικού
περιεχομένου, λειτουργώντας ως οργανικός διανοούμενος με την
γκραμσιανή έννοια, προσπαθώντας να φέρει δηλαδή ένα νέο κύμα ιδεών
προερχόμενο από την αστική ευρωπαϊκή τάξη.
ΟΙ ΤΙΤΛΟΙ ΤΕΛΟΥΣ ΕΝΟΣ ΛΑΜΠΡΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΥ ΜΥΑΛΟΥ
Στις 6/18 Mαΐου 1856, σε ηλικία 73 ετών, άφησε την τελευταία του πνοή
«λόγω γηρατειών» ο Γεώργιος Σίνας. H ταφή έγινε στο οικογενειακό
κοιμητήριο του Rappoltenkirchen, μια από τις πολλές γαιοκτησίες του
Γεωργίου Σίνα στην αυστριακή επικράτεια.
21
Bάσω Θεοδώρου, «Eυεργετισμός και όψεις της κοινωνικής ενσωμάτωσης στις παροικίες»
(1870–1920), Tα Iστορικά, τ. 4, τχ. 7 (Δεκέμβριος 1987), σ. 119–154.
22
Ιωάννης Παπανδριανός, βαλακανιολόγος- καθηγητής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Από
τα Βαλκάνια στην Κεντρική Ευρώπη, http://www.kathimerini.gr
23
National observatory of Athens, www.hasi.gr
ΣΙΜΩΝ Γ. ΣΙΝΑΣ (1810–1877): Ο ΜΑΙΚΗΝΑΣ
Γεννήθηκε στις 15 Αυγούστου του 1810 στη Bιέννη. Μητέρα του ήταν η
Aικατερίνη Δέρρα φον Mόροδα, Ελληνίδα της Ουγγαρίας. Ο Σίμων Σίνας 24
ανατράφηκε με ιδιαίτερη φροντίδα,
γεγονός που δικαιολογεί την αγάπη
και τη μέριμνα που έδειξε στα
Γράμματα και τις Τέχνες.
Τελείωσε το Γυμνάσιο στη Βιέννη όπου
και σπούδασε Φιλοσοφία, Ιστορία και
Οικονομική Πολιτική στο
Πανεπιστήμιο. Μεγάλη επίδραση
άσκησε επάνω του ο Ludwig Rembolt,
ο οποίος αργότερα αποπέμφθηκε από
το Πανεπιστήμιο λόγω των
φιλελεύθερων ιδεών του.
Αξιοσημείωτη είναι η ευκολία που είχε
στην εκμάθηση ξένων γλωσσών.
Εκτός από τα Ελληνικά, Ουγγρικά και
Γερμανικά του σπιτιού και του στενού
περιβάλλοντος μιλούσε αγγλικά,
γαλλικά και ιταλικά. Ιδιαίτερη επιρροή
άσκησε πάνω του το βιεννέζικο κλίμα
της εποχής με την έντονη πνευματική και καλλιτεχνική ζωή, καθώς και η
ρευστή πολιτική κατάσταση της εποχής με τους ναπολεόντειους πολέμους,
το Συνέδριο της Βιέννης, την ελληνική επανάσταση, τις επαναστάσεις του
1848, την οικονομική παρακμή του φεουδαρχικού καθεστώτος και την
άνοδο της αστικής τάξης.
Έτρεφε μεγάλη αδυναμία για την Ουγγαρία, γεγονός που οφειλόταν σε
μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι τα καλοκαίρια του από παιδί τα περνούσε
στο Simontornya του νομού Tolna, όπου η οικογένειά του είχε κτήματα,
καθώς επίσης και στο ότι είχε Ούγγρο παιδαγωγό, τον Zsigmond Józsa.
Εκείνος τον μύησε, εκτός από την ουγγρική γλώσσα, «στα ήθη, έθιμα και
αρετές της Ουγγαρίας». Μέχρι και τον θάνατό του, ο Σίμων είχε
διατηρήσει το βαθύ και προσωπικό δεσμό που τον συνέδεε μαζί του.
Υπήρξε επίσης φίλος με τον József Eötvös και τον Ferenc Deák. Σύμφωνα
με την παράδοση, στην κηδεία του πατέρα του κλαίγοντας παρακαλούσε
τον Deák «να τον ποδηγετήσει και νουθετήσει στην πορεία του προς τον
ουγγρικό πατριωτισμό, επειδή ο ίδιος προτιμά να είναι Ούγγρος
μεγαλοκτηματίας και πατριώτης παρά επιχειρηματίας και πολίτης της
Οικουμένης».
24
ESZTER B. KERÉNYI: Ο Έλληνας μαικήνας του ουγγρικού πολιτισμού, μετάφραση: András
Mohay, bfl.archivportal.hu
ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ ΤΩΝ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΙ ΣΙΜΩΝΑ ΣΙΝΑ
Μιμούμενος τις κινήσεις πατέρα του, ο Σίμων διατηρούσε και αυτός καλές
σχέσεις με τον κόμη István Széchenyi. Η περιουσία μάλιστα του κόμη
βρισκόταν υπό την διαχείριση του Τραπεζικού οίκου των Σίνα. Ένας λόγος
των φιλικών δεσμών ανάμεσα στους δυο άντρες ήταν η κίνηση του
Γεωργίου Σίνα να στηρίξει, πρώτος από όλους τους άλλους τραπεζίτες της
κοινοπραξίας, την κατασκευή της Γέφυρας των Αλυσίδων, ασκώντας τους
με αυτόν τον τρόπο επιρροή ευνοϊκά διακείμενη προς τον Széchenyi . Ο
Σίμων, όπως και ο πατέρας του βοήθησε τον Széchenyi, όσον αφορά την
υλοποίηση των σχεδίων του και με τον καιρό αναδείχθηκε σε έναν από
τους μεγαλύτερους μαικήνες των δημοσίων ιδρυμάτων που ιδρύονταν και
άκμαζαν την εποχή εκείνη . Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως ιδιαίτερος
γραμματέας του Σίνα, υπήρξε ο Antal Tasner, ένας από τους πιο
εκλεκτούς συνεργάτες του Széchenyi, ο οποίος υπήρξε και γραμματέας της
Εταιρείας για τη χρηματοδότηση της Γέφυρας των Αλυσίδων. Ο Σίμων
πραγματοποιεί επίσης ταξίδια στην Ιταλία, Γαλλία και Aγγλία με συνοδό και
μέντορα τον Έλληνα έμπορο και λόγιο Zηνόβιο Πωπ, μεταφραστή του
Herder στον Λόγιο Eρμή 25 , περιοδικό που αποτέλεσε την κύρια έκφραση
του Νεοελληνικού Διαφωτισμού.
Η ΑΓΑΠΗ ΚΑΙ Η ΜΕΡΙΜΝΑ ΤΟΥ ΣΙΜΩΝΑ ΣΙΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΥΓΓΑΡΙΑ
Παροχή χρηματικής βοήθειας σε δημόσιους οργανισμούς
Tο 1835, σε ηλικία μόλις 25 ετών, ο Σίμων Σίνας, θα χρηστεί από τον
πατέρα του ως ο απόλυτος πληρεξούσιος του και θα του παραχωρηθεί η
διεύθυνση του εμπορικού οίκου. Με τον θάνατο του πατέρα του, του
Γεωργίου, ο Σίμων Σίνας έγινε ένας από τους πλουσιότερους μεγιστάνες
της Αυστροουγγαρίας. Η περιουσία που κληρονόμησε ανερχόταν σε 80
εκατομμύρια φιορίνια, με 29 οικογενειακά κτήματα συνολικής έκτασης
1.373.700 στρεμμάτων. Τον Σίμων Σίνα, σε αντίθεση με τον πατέρα του,
δεν τον συγκινούσαν ιδιαίτερα οι επιχειρήσεις. Την αμύθητη περιουσία του
την έβλεπε περισσότερο σαν ένα μέσο για μια ζωή αντάξια ενός
αριστοκράτη, γεμάτη ευεργεσίες και όχι ως αυτοσκοπό. Όπως έλεγε ο
σύγχρονός του Lőrinc Tóth: «δεν αύξησε τα εκατομμύρια του πατέρα του,
δεν κουβαλούσε νερό στη θάλασσα».
Μπορεί να μην κληρονόμησε την αγάπη του πατέρα του για τις
επιχειρήσεις, σίγουρα όμως κληρονόμησε την αίσθηση του χρέους προς
την κοινότητα. Πρόσφερε γρήγορα και πλουσιοπάροχα τη βοήθειά του
κάθε φορά που υπήρχε ανάγκη άμεσης επέμβασης πχ στις πλημμύρες και
τις πυρκαγιές ή όταν έκλειναν εργοστάσια.
Ποτέ του όμως δεν υποτίμησε τον χώρο της οικονομίας. Ήταν πρόθυμος
να βοηθήσει κάθε οικονομική πρωτοβουλία στην Ουγγαρία, καθώς
κατανοούσε ότι για να υπάρχει μακροπρόθεσμη πρόοδο στην ανάπτυξη του
ουγγρικού πολιτισμού χρειαζόταν να στηριχθούν οι τοπικοί φορείς. Όταν
25
K. Θ. Δημαράς, Νεοελληνικός Διαφωτισμός, Αθήνα, Ερμής, 1977, σ. 293.
για παράδειγμα ιδρύθηκε ο Ουγγρικός Οικονομικός Σύνδεσμος το 1857,
έδωσε 10.000 φιορίνια. Όταν το 1853 ο Ferenc Entz, ο πιο γνωστός
αμπελουργός και κηποτέχνης της εποχής άνοιξε τη Σχολή Πρακτικής
Κηπουρικής, ανέλαβε να καλύψει τα έξοδα πέντε μαθητών. Υπήρξε
ένθερμος υποστηρικτής της γεωργίας αθλοθετώντας βραβεία και
επιβραβεύοντας ευρεσιτεχνίες. Τα κτήματά του φημίζονταν για την πολύ
καλή εμφάνιση τους στις εμπορικές εκθέσεις. Για χρόνια ολόκληρα τα
έντυπα Gazdasági Lapok («Οικονομική Εφημερίς») και Budapesti
Szemle («Επιθεώρηση της Βουδαπέστης») εκδίδονταν χάρη στη δική του
χορηγία.
Ο Σίμων Σίνας ενδιαφερόταν για τη μορφωτική και πνευματική πρόοδο του
ουγγρικού λαού και γι αυτό το λόγο επιχορηγούσε τους αναδυόμενους
πολιτιστικούς θεσμούς του έθνους, τους οποίους έκρινε αναγκαίους για την
πραγματοποίηση της προόδου αυτής. Υπήρξε αρωγός του Εθνικού
Θεάτρου, της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών και του Εθνικού Μουσείου.
Όταν πληροφορήθηκε την κατάσταση του εξοπλισμού, έδωσε 2.000
φιορίνια στο Τμήμα Νομισμάτων του Εθνικού Μουσείου για να
αναπληρώσει τις ελλείψεις και χρηματοδότησε επίσης και τις αγορές από
τις Κάτω Χώρες. Επανειλημμένα πρόσφερε χρηματική βοήθεια στο Εθνικό
Θέατρο, συνολικού ύψους 25.000 φιορινιών. Χρηματικές δωρεές παρείχε
και στο συνταξιοδοτικό ταμείο του θεάτρου και συχνά πρόσφερε
αναμνηστικά δώρα μικρής ή μεγάλης αξίας στους ηθοποιούς. Παρότι δεν
σύχναζε πολύ στην Εθνική Λέσχη αναγνωρίζοντας τη σημασία που είχε,
της παρείχε βοήθεια που έφτανε το ύψος των 6.000 φιορινιών. Τη
μεγαλύτερη όμως δωρεά πρόσφερε στην Ουγγρική Ακαδημία Επιστημών.
Το κορυφαίο αυτό πνευματικό ίδρυμα μέχρι και τη δεκαετία του 1850 δεν
είχε μόνιμη στέγη. Τελικά, το 1859, μετά από έκκληση του κόμη Emil
Dessewffy, προέδρου τότε της Ακαδημίας, ξεκίνησε δημόσιος έρανος. Πριν
ξεκινήσει ο έρανος, στις 14 Αυγούστου 1858 ο Σίμων Σίνας πρόσφερε την
πρώτη και μεγαλύτερη ιδιωτική προσφορά, δωρεά ύψους 80.000
φιορινιών. Οι προϋποθέσεις χορήγησης ορίζονταν από την επιστολή του
βαρόνου και την συστατική πράξη, οι οποίες συντάχθηκαν στη Βιέννη.
«Προκειμένου να αποδείξω και εμπράκτως τη θερμή συμπάθεια την
οποίαν τρέφω για την υπόθεση της ουγγρικής παιδείας και
επιστήμης εν γένει και για την ουγγρική ακαδημία ειδικότερα, η
οποία καλείται να προαγάγει τους ιερούς αυτούς σκοπούς, και
ορμώμενος από το σκεπτικό ότι θα ήταν ευχής έργο το προειρημένο
ουγγρικό πνευματικό καθίδρυμα να έχει δική του μόνιμη στέγη
όπου να συνεχίσει εν ανέσει το ευγενές του έργο και να στεγάσει
επιμελώς τις συλλογές του, προβαίνω στη σύσταση της εξής
δωρεάς: ...»
Σύμφωνα με την ανωτέρω συστατική πράξη, ο βαρόνος δεσμεύεται να
καταθέτει επί οχτώ χρόνια 10.000 φιορίνια ετησίως στο ταμείο της
Ακαδημίας, καταβάλλοντας την πρώτη δόση την 1η Νοεμβρίου 1858 και τις
υπόλοιπες την ίδια μέρα κάθε χρόνο. Η Ακαδημία εισέπραττε και τους
τόκους, ποσόν το οποίο με τον καιρό ανήλθε στα 14.700 φιορίνια. Η
γενναία αυτή δωρεά αποτελεί καθοριστικό παράγοντα της επιτυχίας του
εράνου και αρκετοί προσπάθησαν να μιμηθούν το παράδειγμα του
βαρόνου, αν και το ύψος των εισφορών δεν πλησίαζε καν το ποσό αυτό.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το 1860 και η Ελληνορθόδοξη Κοινότητα της
Πέστης πρόσφερε 2.000 φιορίνια στην Ακαδημία. Ως πράξη αναγνώρισης
της προσφοράς του, ο Σίμων Σίνας εξελέγη στις 19 Δεκεμβρίου 1858
μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου από την Ακαδημία. Ο Σίνας δεν
παρέλειπε αρκετές φορές να συμπληρώνει με μικρά ή μεγάλα ποσά την
δωρεά του όποτε το απαιτούσαν οι περιστάσεις. Ο Σίμων Σίνας έμεινε
μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ουγγρικής Ακαδημίας Επιστημών ως
το τέλος της ζωής του.
Η συνδρομή του Σίμωνος Σίνα στους εκκλησιαστικούς θεσμούς
Εκτός από τους δημόσιους οργανισμούς, ο Σίμων Σίνας παρείχε τη βοήθειά
του και στους εκκλησιαστικούς θεσμούς. Αν και ο ίδιος ήταν πιστός οπαδός
του ορθόδοξου δόγματος, δεν υπήρχε εκκλησία ή δόγμα που να μην
δέχτηκε την οικονομική του αρωγή. Για την ανέγερση της Βασιλικής, στη
δυναμικά αναπτυσσόμενη Συνοικία του Λεοπόλδου, προσέφερε 2.000
φιορίνια και επανειλημμένα ευεργέτησε τόσο τη Λουθηρανική, όσο και την
Καλβινιστική Εκκλησία. Βοήθησε επανειλημμένες φορές και εκκλησιαστικά
νοσοκομεία. Μόνο μια φορά φαίνεται να καταφέρθηκε έντονα κατά της
Καθολικής Εκκλησίας, όχι όμως δίχως λόγο, καθώς ο καθολικός εφημέριος
του Gödöllő αρνήθηκε να τελέσει μνημόσυνο για τον θάνατο του πατέρα
του με τη δικαιολογία ότι ο αποθανών ήταν αλλόδοξος. Τότε κατά τα
γραφόμενα του ιερέα:
«... εξαιτίας του μνημόσυνου ο καλόκαρδος βαρόνος αναστατώθηκε τόσο
πολύ που δεν δίστασε να χρησιμοποιήσει μπροστά μου βαρύτατες
εκφράσεις, λέγοντας πως εμείς οι καθολικοί βλέπουμε τους αλλόδοξους
σαν κτήνη και τους στέλνουμε στην κόλαση».
Η ΜΕΡΙΜΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ
Ο Σίμων Σίνας έδινε ιδιαίτερο βάρος στην προαγωγή της παιδείας,
παρακολουθώντας τόσο την πορεία της πρακτικής εκπαίδευσης
(κηπουρική, αμπελουργία) όσο και των δημοτικής και ανώτερης
εκπαίδευσης. Έβλεπε ως χρέος του την φροντίδα για την κατάλληλη
μόρφωση του προσωπικού των κτημάτων του και αρκετές φορές ανέλαβε
τα έξοδα διδασκαλίας των παιδιών τους. Όταν, μάλιστα το 1853, ο Ferenc
Entz, ο ονομαστότερος αμπελουργός και κηποτέχνης της εποχής, άνοιξε
πρακτικό σχολείο κηπουρικής, έστειλε εκεί για σπουδές πέντε παιδιά.
Πολλά ήταν επίσης τα μέρη στα οποία δημιούργησε διδακτικά ιδρύματα.
Το 1856 έδωσε σημαντικά ποσά σε μερικά λουθηρανικά σχολεία και τον
επόμενο χρόνο στο δημοτικό σχολείο των Προτεσταντών της Πέστης. Για
παράδειγμα στις 20 Ιουλίου 1857 στο κτήμα Gödöllő–Hatvan–Lőrinc
σύστησε ένα ίδρυμα με σκοπό την ενίσχυση των φτωχών παιδιών με
σχολικά είδη και υποτροφίες Στην εισαγωγή του ιδρυτικού εγγράφου λέει:
«Επειδή η ευτυχία των εθνών – η ευημερία του συνόλου –
εξαρτάται άμεσα από τη μόρφωση του λαού, εμφορούμενος από
την αγνή πρόθεση να υποστηρίξω και να ευοδώσω στο μέτρο των
δυνάμεών μου τις προνοητικές και σοφές ενέργειες της Υψηλής
Κυβερνήσεως και κατά τούτο το μέρος, αποφάσισα να προαγάγω
τον ιερό σκοπό της σχολικής αγωγής στα σχολεία των κτημάτων
μου, ανεξαρτήτως δόγματος, με υποτροφίες και επιδόματα
επιμέλειας, βιβλία και γραφική ύλη, υπό τους κάτωθι όρους: ...».
Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΠΟΡΩΝ ΠΛΗΝ ΤΑΛΑΝΤΟΥΧΩΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝΕΝΑΣ ΓΝΗΣΙΟΣ ΜΑΙΚΗΝΑΣ
Η αγάπη που έτρεφε ο Σίμων Σίνας για τις τέχνες, έλαβε σάρκα και οστά
και με την ενίσχυση που προσέφερε στους πιο ταλαντούχους Ούγγρους
καλλιτέχνες της εποχής του με βοηθήματα και παραγγελίες. Αξίζει να
αναφερθούμε στην μεγάλη ενίσχυση των καλλιτεχνών της Ουγγαρίας: α)
πρόσφερε δωρεά στη σχολή ζωγραφικής του Jakab Marastoni, β) έκτακτο
βοήθημα στον γλύπτη Miklós Izsó και γ)ανέθεσε παραγγελίες στον
ζωγράφο György Palinay. Μάλιστα σκεφτόταν να δημιουργήσει μια
πινακοθήκη με έργα Ούγγρων ζωγράφων στον πύργο του Gödöllő, ιδέα
που αποσκοπούσε όχι μόνο στην υποστήριξη των Ούγγρων ζωγράφων,
αλλά και στην αξιοπρεπή διακόσμηση του παλατιού.
Ο πιο γνωστός αναμφίβολα καλλιτέχνης που δέχτηκε την εύνοια του Σίνα
δεν ήταν άλλος από τον Miklós Barabás, ο οποίος έλαβε από αυτόν σειρά
παραγγελιών. Ο βαρόνος μάλιστα ήταν εκείνος που προσκάλεσε το 1857
στο Gödöllő τον ζωγράφο. Αν κάποιος μάλιστα ρίξει μια ματιά στον
ιδιόχειρο κατάλογο του καλλιτέχνη θα διακριβώσει ότι ο Barabas είχε
φιλοτεχνήσει αρκετά χαρακτικά και πίνακες για λογαριασμό του βαρόνου.
Αρκετοί είναι εκείνοι που θεωρούν ότι ο πιο εντυπωσιακός πίνακάς του θα
πρέπει να ήταν «Η κατάθεση του θεμέλιου λίθου της Γέφυρας των
Αλυσίδων» 26 , με τον οποίο ο Σίμων Σίνας ήθελε να τιμήσει τη μνήμη του
πατέρα του, Γεωργίου Σίνα, που ήταν και ο μεγαλύτερος από τους
επενδυτές της γέφυρας. Ο πίνακας σε λάδι ολοκληρώθηκε μόλις το 1864,
αν και προσχέδια ο ζωγράφος είχε κάνει από το 1840. Στον πίνακα ο
Γεώργιος Σίνας εικονίζεται συντροφιά με τov Ferenc Ürményi, τον
Παλατίνο Ιωσήφ και τον κόμη István Széchenyi. Ο πίνακας είναι,
ταυτόχρονα, τεκμήριο που απαθανατίζει το σημαντικότερο γεγονός και τις
σημαντικότερες προσωπικότητες της Εποχής των Μεταρρυθμίσεων. Ο
Σίμων Σίνας δώρισε τον πίνακα αυτό στην Πινακοθήκη του Εθνικού
Μουσείου που εκείνα τα χρόνια έθετε τα θεμέλια της συλλογής της.
26
Σίμων Σίνας, www.sulinet.hu/oroksegtar/data/
magyarorszagi_kisebbsegek/gorogok/baro_sina_simon/pages/gorog/001_eloszo.htm(Νίκος Φωκάς,
δ/ντής του Ινστιτούτου Ερευνών Ελλήνων Ουγγαρίας)
Miklós Barabás: Η τοποθέτηση του θεμέλιου λίθου της Γέφυρας των Αλυσίδων, 1842
Ιστορικό Μουσείο Βουδαπέστης, Πινακοθήκη της Πρωτεύουσας
Η ΑΓΑΠΗ ΤΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΥΡΓΟ ΤΟΥ GODOLLO
Ο πύργος του Gödöllő, είχε ιδιαίτερη σημασία για τον βαρόνο, αν
αναλογιστούμε ότι ήθελε να δημιουργήσει εκεί μια οικογενειακή κατοικία.
Ενδεικτικό της αξίας που απέδιδε ο Σίμων στο Gödöllő είναι και το γεγονός
ότι κατά την επίσκεψη του Φραγκίσκου Ιωσήφ στην Ουγγαρία το 1857, ο
βαρόνος ως άρχοντας της Ουγγαρίας ήθελε να τον υποδεχθεί στον πύργο
που είχε εκεί. Με την ευκαιρία μάλιστα της επισκέψεως ανακαίνισε όχι μόνο
την επίπλωση του πύργου, αλλά και το «Βασιλικό Περίπτερο στο οποίο
φυλάσσονταν οι προσωπογραφίες των Ούγγρων βασιλέων, από τους
γενάρχες της εποχής της εγκατάστασης έως τη Μαρία Θηρεσία. Οι πίνακες
αυτοί καταστράφηκαν από τα οργισμένα αυστριακά στρατεύματα το 1849,
όταν στον ουγγρικό αγώνα ανεξαρτησίας ηττήθηκαν στο κοντινό Isaszeg.
Κατά την ανακαίνιση του περιπτέρου ο Σίμων Σίνας, συμπλήρωσε τις
προσωπογραφίες των βασιλέων μέχρι την εποχή του. Σήμερα έχουν βρει
στέγη στο Εθνικό Μουσείο Ουγγαρίας συνολικά 14 πίνακες του «Βασιλικού
Περιπτέρου» του Gödöllo. Η οικογένεια Σίνα επιθυμούσε να εγκατασταθεί
μόνιμα στο Godollo η ουγγρική αριστοκρατία όμως ποτέ δεν τους δέχτηκε,
θεωρώντας τους νεόπλουτους,( δίχως κατουσίαν αριστοκρατική
καταγωγή), που κέρδισαν τον τίτλο χάρη στα χρήματά τους και στην
ενασχόλησή τους με το υποτιμητικό για τους ευγενείς τότε εμπόριο.
Είναι αναμφίβολο πως ο Σίμων Σίνας προσέφερε πολλά στην ουγγρική
κουλτούρα και οικονομία. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Lőrinc Tóth,
από το 1856,χρονιά που παρέλαβε την κληρονομιά του πατέρα του, έως
και τον Μάρτιο 1876 οι δωρεές που πρόσφερε στο έδαφος της
Αυστροουγγαρίας είχαν ανέλθει στα 550.000 φιορίνια, χωρίς να
συνυπολογίζονται οι ευεργεσίες που είχε κάνει στην Ελλάδα ( όπως η
χρηματοδότηση του κτιρίου του Πανεπιστημίου και της Ακαδημίας Αθηνών
καθώς και της λειτουργίας του Αστεροσκοπείου). Γίνεται κατανοητό λοιπόν
ότι μιλάμε για έναν πάμπλουτο κληρονόμο, ο οποίος αντί να
κατασπαταλήσει την περιουσία του, στοχεύοντας μόνο στην καλοπέραση,
προτίμησε να δράσει κι ευεργετικά, κυρίως στον χώρο των τεχνών,
γινόμενος ο μεγαλύτερος μαικήνας της εποχής του και καταφέρνοντας να
διατηρήσει την οικονομική και κοινωνική εμβέλεια της οικογένειας σε
υψηλά επίπεδα.
Ο ΣΙΜΩΝ ΣΙΝΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ
Εκτός από τον τίτλο του βαρόνου που κληρονόμησε από τον πατέρα του,
τον διαδέχτηκε και στη θέση του Γενικού Προξένου 27 της Ελλάδας στη
Bιέννη για δύο χρόνια μέχρι το 1858. Την ίδια χρονιά, μαζί με τους
Απόστολο Αρσάκη και Δημήτριο Βερναρδάκη πολιτογραφείται Έλληνας
πολίτης με ειδική ρύθμιση και αναλαμβάνει τα καθήκοντα του πρεσβευτή
της Ελλάδας σε Bιέννη, Mόναχο και Βερολίνο, προκαλώντας όμως
αντιδράσεις λόγω του προβλήματος των ετεροχθόνων και των αυτοχθόνων
που έχει προκύψει στον ελληνικό χώρο . Τη δεκαετία του '60 στράφηκε
προς τη γη των προγόνων του, την Ελλάδα. Σ' αυτό ασφαλώς έπαιξε ρόλο
και η απογοήτευση του από τις ουγγρικές συνθήκες. Χρηματοδότησε επί
είκοσι χρόνια τη συντήρηση του Αστεροσκοπείου Αθηνών που είχε ιδρύσει
ο πατέρας του, η χρηματοδότηση αυτή περιλάμβανε τόσο το μισθό των
υπαλλήλων όσο και τους τεχνολογικούς νεωτερισμούς.
Η ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ
H ιδέα να συσταθεί Aκαδημία επιστημών στην Ελλάδα υπήρχε ήδη από την
προεπαναστατική περίοδο. Tο θέμα όμως βρίσκεται στο επίκεντρο του
ενδιαφέροντος το 1856, όταν ο Σίμων Σίνας, δωρητής και της Ακαδημίας
της Βουδαπέστης (1858), εξέφρασε την πρόθεση του να κάνει μεγάλη
δωρεά για την ίδρυση μεγάρου στην πόλη των Αθηνών, βρίσκοντας
υποστηρικτές, μεταξύ άλλων, τους λογίους Παναγιώτη Σούτσο και
Αλέξανδρο Pίζο-Ραγκαβή 28 .
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι δαπάνες για την ανέγερση και τη διακόσμηση της
Ακαδημίας ή της «Πλουτακαδημίας», όπως αναφέρεται στον Τύπο της
εποχής, έφθασαν τα 3.360.000 δρχ 29 . Tο κτίριο θα ολοκληρωθεί το 1875
σε σχέδια του Θεόφιλου Xάνσεν (1813–1891) και τις φροντίδες του Ernst
Ziller (Tσίλλερ, 1837–1923), ενώ τα γλυπτά του φιλοτεχνήθηκαν από τον
Λεωνίδα Δρόση, ο οποίος είχε σπουδάσει χρόνια στη Ρώμη δαπάνη του
βαρόνου. Σε συμβολικό επίπεδο προσπαθούσε να συνδέσει, πολιτιστικά κι
εν συνεχεία γενετικά τους Νεοέλληνες με τους Αρχαίους Έλληνες 30 .
27
Γεώργιος Σ. Λάιος, Σίμων Σίνας, Αθήνα, Aκαδημία Αθηνών, 1972 σελ. 158κ.εξ.
Αλ. Ρ. Ραγκαβής, Απομνημονεύματα, τμ. Δ: 1930, σ. 557–559.
29
Kώστας Mπίρης, Aι Aθήναι από του 19ου εις τον 20όν αιώνα, Aθήνα, 1966, σ. 154.
30
Zήβας Διονύσης, «Νεοκλασικισμός και νέος ελληνισμός», στο Οι χρήσεις της Αρχαιότητας
από τον νέο ελληνισμό, Επιστημονικό Συμπόσιο (14 και 15 Απριλίου 2000), Eταιρεία
Σπουδών Nεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας (Ιδρυτής: Σχολή Mωραΐτη), Aθήνα,
2002, σ. 267–279.
28
Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΜΑΙΚΗΝΑ
α)Γάμος 31
Στις 10 Ιανουαρίου 1835 παντρεύεται στη Βιέννη την Ιφιγένεια Γκίκα
(2 Ιουλίου 1815-21 Δεκεμβρίου 1884 Βιέννη), η οποία επίσης
καταγόταν από ελληνική οικογένεια. Οι Γκίκα, όπως και οι Σίνα
κρατούσαν από τη Μοσχόπολη της Βόρειας Ηπείρου. Πατέρας της ο
Κωνσταντίνος Εμμανουήλ Γκίκας του Γεωργίου και μητέρα της η
Αναστασία Δαδάνη(de Guylvesz). Θεμελίωσαν την περιουσία τους ως
έμποροι γουναρικών. Είχαν κτήματα στα κομιτάτα Temes και Krassó.
Η οικογένεια έλαβε τίτλο ευγενείας από τον αυτοκράτορα Φραγκίσκο
Α' το 1813, πρώτα' απ' όλα για την εμπορική δραστηριότητα τους και
την περίθαλψη των φτωχών. Από το γάμο του βαρόνου Σίμωνα Σίνα
και της Ιφιγένειας Γκίκα γεννήθηκαν έξι παιδιά αλλά μόνο τέσσερις
κόρες έζησαν μέχρι την ενηλικίωση.
β)Κατοικία
Προς το τέλος του πρώτου μισού του 19°" αιώνα άρχισε να διαμορφώνεται
και η περιοχή της σημερινής πλατείας Vörösmarty. Οι Έλληνες έμποροι της
Πέστης ήταν εκείνοι που διαισθάνθηκαν ότι αυτό το μέρος θα γινόταν μία
μέρα η καρδιά της αναπτυσσόμενης πόλης. Στην περιοχή της πλατείας
Vörösmarty η οικογένεια Σίνα είχε στην κατοχή της τρία σπίτια, φαινόμενο
διόλου παράξενο καθώς σχεδόν τα μισά κτίρια της περιοχής την εποχή
εκείνη ανήκαν σε Έλληνες εμπόρους. Το επιβλητικό μέγαρο της
οικογένειας Σίνα στη Βιέννη σχεδιάστηκε από τον Θεόφιλο Hansen και ο
βαρόνος ανέθεσε στον Kari Rahl, τον ονομαστότερο Βιεννέζο ζωγράφο της
εποχής, την εσωτερική
J. F. Stock: Το μέγαρο τον Βαρόνου Σίμωνα Σίνα, 1860 Ιδιωτική συλλογή
31
Christopher Long- Journalist & Editor, The Mavrogordato/Mavrocordato Family,
http://www.christopherlong.co.uk
διακόσμηση. Δυστυχώς το κτίριο καταστράφηκε στον Δεύτερο Παγκόσμιο
Πόλεμο - σήμερα στη θέση του υπάρχει μόνο μία αναμνηστική πλάκα 32 .
γ) Η ευεργετική δραστηριότητα της βαρόνης Η σύζυγος αυτού,
βαρόνη Σίνα, διαπνεόταν επίσης από κοινωνικές ευαισθησίες. Όπως και ο
σύζυγός της συνέδραμε τόσο τον τομέα της εκπαίδευσης όσο και της
τέχνης. Η βαρόνη ίδρυσε ένα ιδιωτικό διδακτήριο, στο οποίο τις ώρες που
ακολουθούσαν τα μαθήματα, μια δασκάλα δίδασκε σε 12 κοπέλες του
καθολικού δόγματος και σε ισάριθμες κοπέλες του καλβινιστικού δόγματος
διάφορες γυναικείες εργασίες που ήταν απαραίτητες για νεαρές κοπέλες
του δικού τους κοινωνικού επιπέδου. Το ίδρυμα λειτούργησε έως και το
1925, όταν έκλεισε λόγω της δυσπραγίας του κτήματος, καθώς και με
επίσημη δικαιολογία την υποχρεωτική μορφή που είχε λάβει το μάθημα της
Χειροτεχνίας στην δημόσια εκπαίδευση. Συνέδραμε και ταλαντούχους
καλλιτέχνες, όπως τον νεαρό, προικισμένο ζωγράφο György Palinay κατά
τις σπουδές του στη Βιέννη.
György Suhajdy: Ιφιγένεια Γκίκα, σύζυγος του βαρόνου Σίμωνα Σίνα Ουγγρικό Εθνικό Μουσείο,
Ιστορική Πινακοθήκη
δ) Οι κόρες του βαρόνου
Από τα έξι συνολικά παιδιά που έφερε στη ζωή η βαρόνη, μόνο τα τέσσερα
κορίτσια επέζησαν. Μεγαλύτερη κόρη του ζεύγους ήταν η Αναστασία, η
οποία γεννήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 1838 στην Βιέννη, λαμβάνοντας το
όνομα της γιαγιά της από την πλευρά της μητέρας της, τηρώντας το
ελληνικό εθιμοτυπικό που προστάζει το πρώτο παιδί, αν γεννηθεί κορίτσι
να λαμβάνει όνομα-επιλογή της μητέρας. Πρέπει να αναφερθεί ότι και οι
τέσσερις κόρες του Σίνα παντρεύτηκαν στο εξωτερικό, αφού οι Ούγγροι
ευπατρίδες δεν μπορούσαν να θεωρούν καλή επιλογή για γάμο αυτήν την
οικογένεια που είχε πλουτίσει από το εμπόριο και επιπλέον δεν ήταν καν
ουγγρικής καταγωγής. Η Αναστασία παντρεύτηκε το 1860, σε νεαρή(22)
για τα σύγχρονα δεδομένα, ηλικία τον κόμη Aegidius(ή Victor) von
32
Σίμων Σίνας, www.sulinet.hu/oroksegtar/data/
magyarorszagi_kisebbsegek/gorogok/baro_sina_simon/pages/gorog/001_eloszo.htm(Νίκος Φωκάς,
δ/ντής του Ινστιτούτου Ερευνών Ελλήνων Ουγγαρίας)
Wimpffen, γενικό διευθυντή της Post & Telegraph Company, με τον οποίο
χώρισε λόγω του άστατου χαρακτήρα του. Πραγματικά πρωτοποριακή για
την εποχή η έκδοση διαζυγίου. Μόνο η χηρεία θεωρείτο προϋπόθεση
επαναληπτικού γάμου. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Christopher Long,
καλούσε κοπέλες στον πύργο του, όπου τους «έπαιρνε συνέντευξη» με
στόχο να τις προσλάβει όχι μόνο στην εταιρεία, αλλά και ως ερωμένες του.
Το πόσα παιδιά έκανε δεν μας είναι γνωστό. Το σίγουρο πάντως είναι ότι
τεκνοποίησε, καθώς η εγγονή του βαρόνου κόμισσα Hedvig WimpffenZichy, κόρη της Αναστασίας και σύζυγος του κόμη Ágost Zichy, μετά από
παράκληση της Ουγγρικής Ακαδημίας έστειλε, το 1888, μία ελαιογραφία
που παρίστανε τον Σίμωνα Σίνα, πίνακας που κοσμεί μέχρι και σήμερα την
αίθουσα της Διεύθυνσης της Ακαδημίας. Η Αναστασία πεθαίνει στις 24
Φεβρουαρίου 1889, 5 χρόνια μετά το θάνατο της μητέρας της, σε ηλικία 51
ετών.
Δεύτερη κόρη για τους Σίνα, η Ειρήνη, η οποία γεννήθηκε το
1840(ή 1843) και παντρεύτηκε στις 19 Μαΐου 1864 στο
Παρίσι, τον πρίγκιπα Γεώργιο Μαυροκορδάτο (23 Απριλίου
1839- 8 Ιανουαρίου 1902), γιο του Αλεξάνδρου
Μαυροκορδάτου και της Χαρίκλειας Αργυροπούλου. Στις 17
Οκτωβρίου 1881 στην Βιέννη θα αφήσει την τελευταία της
πνοή, στην νεαρή ηλικία των 38 ή 40 ετών.
Τρίτη στη σειρά, είναι η Ελένη, η οποία γεννήθηκε στις 12
Μαρτίου 1845 επίσης στην Βιέννη. Παντρεύτηκε τον πρίγκιπα
Γρηγόριο Υψηλάντη, βασιλικό πρεσβευτή της Ελλάδας, με τον
οποίο απέκτησε τέσσερα παιδιά: την Χαρίκλεια(1863-1902), την
Ιφιγένεια(1869-1943), τον Εμμανουήλ(1877-1940) και τον
Θεόδωρο(1881-1943).Αν και γέννησε δυο αγόρια σε κανένα δεν
έδωσε το όνομα του πατέρα της, γεγονός που μας προκαλεί μια
κάποια εντύπωση. Και οι δυο τους ήταν τρομερά εθισμένοι στη
ρουλέτα, κατασπαταλώντας την τεράστια περιουσία που η Ελένη
κληρονόμησε από τον πατέρα της.
Το «στερνοπούλι» της οικογένειας ήταν η Ιφιγένεια, γεννηθείσα
την 1 Ιουλίου 1846 στην Βιέννη. Υπήρξε η μόνη από τις αδελφές
της που παντρεύτηκε δυο φορές. Πρώτος σύζυγός της, υπήρξε ο
Edmond de La Croix Duc de Castries, γαμπρός του Προέδρου της
Γαλλικής Δημοκρατίας ( η αδερφή του νυμφεύθηκε τον Marechal
Duc de Mac Mahon, μελλοντικό Γάλλο πρόεδρο), με τον οποίο
ενώθηκε με τα δεσμά του γάμου το 1865 στην Βιέννη σε ηλικία 19
ετών. Αυτός πέθανε νέος από σύφιλη, αφού πρώτα όμως σκόρπισε
μεγάλο μέρος από την περιουσία της συζύγου του στα τυχερά παιχνίδια.
Εκείνη την εποχή ήταν πιο συχνό και φυσικό μια γυναίκα ή ένας άνδρας να
ξαναπαντρευτεί μόνο αφού χηρέψει. Το διαζύγιο ήταν μια πρακτική που
δεν συνήθιζαν ακόμη και οι γόνοι των πλούσιων οικογενειών, πλην
ελαχίστων εξαιρέσεων. Ο δεύτερος γάμος της έγινε το 1887, στην ώριμη,
για τα δεδομένα της εποχής, ηλικία των 41 ετών με τον Viscomte
Emmanuel d’Harcourt. Η Ιφιγένεια πέθανε στο Παρίσι στις 26 Ιουλίου
1914, σε ηλικία 68 ετών.
ε) Η κοινωνική αναγνώριση από τις δυο πατρίδες
Ο Σίμων ήταν για 8 χρόνια πρεσβευτής του βασιλιά Όθωνα στην Αυστρία,
τη Βαυαρία και την Πρωσία. Το 1864, όταν και η Αυστρία αναγνώρισε τον
νέο βασιλιά Γεώργιο, παραιτήθηκε από το πρεσβευτικό του αξίωμα. Τότε ο
Βασιλεύς των Ελλήνων, σε αναγνώριση της δραστηριότητας του ως
πρέσβη, του απένειμε το Μεγαλόσταυρο του ελληνικού Τάγματος του
Σωτήρος, ενώ παράλληλα, με την ίδια αιτιολόγηση, έλαβε από τον
Αυστριακό αυτοκράτορα το Μεγαλόσταυρο του Τάγματος του Σιδηρού
Στέμματος 33 . Ύστερα από ουγγρική εισήγηση, στις 5 Δεκεμβρίου του 1870
έλαβε το Μεγαλόσταυρο του Τάγματος του Λεοπόλδου για την
επιστημονική και άλλη κοινωφελή δραστηριότητα που είχε αναπτύξει στην
Ουγγαρία και έγινε κάτοχος και πολλών άλλων διακριτικών τίτλων. Το
1874 έγινε μέλος, δια βίου, του Σώματος των Ευγενών του
Αυτοκρατορικού Συμβουλίου.
στ) Επίλογος
Ο Σίμων Σίνας πέθανε στις 15 Απριλίου 1876, σε ηλικία 66 ετών στην πόλη
που τον έχρησε βαρόνο, τη Βιέννη, χωρίς να επισκεφθεί ποτέ την Ελλάδα
και χωρίς να δει το οίκημα που ανοικοδομήθηκε με τα κεφάλαια του και τη
φροντίδα του, το μέγαρο το οποίο θα στέγαζε την Ακαδημία Αθηνών ως το
ανώτατο πνευματικό κέντρο της Ελλάδας. Κηδεύτηκε στις 17 Απριλίου στο
οικογενειακό κτήμα του Rappoltenkirchen. Ο Lőrincz Tóth, στον
επιμνημόσυνο λόγο που εκφώνησε στη συνεδρίαση της Ακαδημίας στις
29ΓΚ Μαΐου, χαρακτήρισε τον αποβιώσαντα ως εξής:
«Εν των εκλεκτότερων γνωρισμάτων του χαρακτήρος του ήτο να μη πράττει κακόν εις κανένα,
μάλλον να ανταποδίδει με καλόν έτι και το εις εκείνον πραχθέν κακόν. Να μη προσβάλλει ποτέ
τα δικαιώματα ή τα συναισθήματα κανενός και να μη αφήνει ποτέ την αρετήν χωρίς την
ανταξίαν αυτής αμοιβήν... Εις την μεταχείρισιν των ανθρώπων το σύνθημα τον ήτο «Fortiter in
re, suaviter in modo»: ήτο αυστηρός εις τας διαταγάς και την εκτέλεσίν των αλλά δίκαιος και
επιεικής εις την κρίσιν και τας αποφάσεις. Όσον ανοικτός, ειλικρινής και έντιμος ήτο εις τας
δημοσίας και εμπορικάς σχέσεις και σνναναστροφάς τον, τόσον εξήσκει την αρετήν ταύτην εις
την οικογενειακήν και ιδιωτικήν ζωήν τον. Εμίσει την υποκρισία την οποίαν και απέρριπτε με
ανδροπρεπή καταφρόνησιν και εφώτιζεν καταλλήλως με νόστιμην ειρωνείαν. Ούτος αυτός δεν
33
Σίμων Σίνας, www.sulinet.hu/oroksegtar/data/
magyarorszagi_kisebbsegek/gorogok/baro_sina_simon/pages/gorog/001_eloszo.htm(Νίκος Φωκάς,
δ/ντής του Ινστιτούτου Ερευνών Ελλήνων Ουγγαρίας)
εκαυχάτο ποτέ: ουδέποτε ήκονσε δειλούς καταδότας και προδότας, τούτους τους
αποκρουστικούς τυφλοπόντικας του ανθρωπίνου γένους και ως φιλελεύθερος άνθρωπος άφηνε
και τον μικρότερον υπηρέτην του να ομιλή ελευθέρως εάν ο εν λόγω είχε επισκιασθή και
απειληθή υπό τίνος υποψίας ερχόμενης εξ οιασδήποτε κατευθύνσεως. Εις φιλικήν συντροφίαν
ήτο γνήσιος «bonhomme», ανθρώπινος, εύθυμος, αξιαγάπητος, η συνομιλία του ζωηρά,
συχνάκις εμπνευσμένη: ηγάπα το καλόν αστείον και τα ανέκδοτα...»
Πέντε χρόνια μετά το θάνατο του τελευταίου άρρενος γόνου της
οικογένειας διαλύεται, το 1881, και ο εμπορικός και τραπεζικός οίκος Σίνα.
Mε το θάνατο, στις 21 Δεκεμβρίου 1884, της Ιφιγένειας Γκίκα, συζύγου του
Σίμωνα, η οικογένεια οδηγείται στην απόλυτη καταστροφή, καθώς η
τεράστια περιουσία των Σίνα θυσιάστηκε στο πάθος των
γαμπρών, τη χαρτοπαιξία. Η οικογένεια Σίνα είναι θαμμένη στο
πρώην ανάκτορό της στην περιοχή Rappoltenkirchen το οποίο
έχει περιέλθει πια σε ξένη ιδιοκτησία.
Ο οικογενειακός
τάφος των Σίνα
Το περίπτερο των βασιλέων Ουγγρικό Εθνικό Μουσείο, Ιστορική Πινακοθήκη
ΤΟ ΓΕΝΕΟΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΙΝΑ
Παρατηρήσεις για το ανωτέρω γενεόγραμμα 34
-
-
-
-
-
34
Παρουσίαση 8 γενεών:
1η γενεά: ο Γ. Σίνας (γενάρχης) παντρεύεται μια αγνώστων
στοιχείων, αλλά πολύ πιθανόν συντοπίτισσα του, καθώς ο κοινός
τόπος προέλευσης αποτελούσε έναν από τους βασικούς κανόνες
εκλογής συζύγου την εποχή αυτή. 35
το 1753 έρχεται στη ζωή ο μονάκριβος γιος του Σίμων. Για την
εποχή της αγροτικής οικονομίας στην οποία ζουν ο Γεώργιος και η
σύζυγός του, φαίνεται παράδοξη η επιλογή της περιορισμένης
τεκνοποιίας. Ακόμα και στην περίπτωση χηρείας θα μπορούσε να
ξαναπαντρευτεί αφού η προϋπόθεση του θανάτου ήταν ικανή ώστε
να ακολουθήσει η επανάληψη του γάμου 36 . Θα μπορούσαμε λοιπόν
να υποθέσουμε πως έχουμε να κάνουμε με ένα ζευγάρι που
διαπνέεται από αρκετά εκσυγχρονιστικές ιδέες για την εποχή τους
όσον αφορά το απαιτούμενο εύρος της οικογένειας. Υποθετικά πάντα
μιλώντας, ίσως το επάγγελμα του Γεωργίου-δραστήριος έμπορος,
συνεχείς μετακινήσεις, όχι αγρότης ή κτηνοτρόφος- να ήταν ένας
από τους λόγους της περιορισμένης γονιμότητας 37 .
2η γενεά: Ο Σίμων αφού χηρεύει, ξαναπαντρεύεται (επαναληπτικός
γάμος). Παρά τους δυο γάμους του όμως παρατηρούμε ότι και με τη
δεύτερη σύζυγό του επιλέγει να κάνει ένα μόνο παιδί-περιορισμένη
γεννητικότητα η οποία στον πρώτο γάμο του μπορεί να εξηγηθεί
λόγω του πρόωρου θανάτου της συζύγου του(ολοκληρωμένη
οικογένεια), ενώ στον δεύτερο ίσως λόγω του επαγγέλματος του
(έμπορος).
3η γενεά: Ο Γεώργιος παντρεύεται με τη σειρά του την Αικατερίνη
Δέρρα φον Μόροδα, ελληνίδα της Ουγγαρίας -τόπος διαμονής επίσης
κριτήριο εκλογής συζύγου, όπως και η οικονομική κατάσταση της
νύφης(εύπορη εμπορική οικογένεια). Αυτό που προκαλεί εντύπωση
είναι πως οι Σίνα εξακολουθούν να ελέγχουν τον αριθμό των
γεννήσεων- ένα παιδί μόνο- στοιχείο νεωτερισμού. Πεθαίνει στην
ηλικία των 73 ετών (ο πατέρας του πέθανε στα 69), ηλικία σχετικά
μεγάλη για την εποχή καθώς δεν έχουμε να κάνουμε με μια
«κοινωνία ηλικιωμένων» όπως η σύγχρονη(«κοινωνία δίχως
αντιβιοτικά» 38 )
4η γενεά: Ο Σίμων Σίνας ο νεότερος είναι αυτός που σπάει την
πρακτική των περιορισμένων γεννήσεων. Από τα 6 συνολικά παιδιά
του τα 4 καταφέρνουν να ενηλικιωθούν. Πρόκειται για έναν
μεγιστάνα, γόνο μιας ήδη τεράστιας περιουσίας, που δεν
ενδιαφέρεται ούτε για τις επιχειρήσεις , ούτε για το εμπόριο.
Λειτουργεί ως μαικήνας, ως οργανικός διανοούμενος με την
γκραμσιανή έννοια, ως ένας φιλάνθρωπος bon viveur. Καμιά
σύγκριση με τον αεικίνητο και δραστήριο έμπορο-προπάππου του ή
τον αυτοδημιούργητο και ταλαιπωρημένο έμπορο- παππού του ή
ακόμη και με τον ανήσυχο επιχειρηματία-πατέρα του. Ίσως αυτή η
Ευχαριστώ την κα Τομαρά-Σιδέρη που μου επεσήμανε να εντάξω στην εργασία μου τη μεθοδολογία
του γενεογράμματος, ως τρόπου παρουσίασης των οικογενειακών δεσμών της οικογένειας Σίνα, καθώς
και τον Π. Κορομβόκη που με βοήθησε να το αποτυπώσω ηλεκτρονικά.
35
Ματούλα Τομαρά-Σιδέρη, Οι Έλληνες του Καϊρου, Αθήνα, εκδόσεις Κέρκυρα 2007 σελ. 88-100
36
Ματούλα Τομαρά-Σιδέρη, Ιστορική Δημογραφία, Αθήνα, εκδόσεις Παπαζήση 1998, σελ. 79-87
37
Ματούλα Τομαρά-Σιδέρη, Ιστορική Δημογραφία, Αθήνα, εκδόσεις Παπαζήση 1998, σελ 88-94
38
Ματούλα Τομαρά-Σιδέρη, Ιστορική Δημογραφία, Αθήνα, εκδόσεις Παπαζήση 1998, σελ 100-102
-
-
-
διαφορετική θέαση της ζωής να ήταν κι ένας από τους λόγους που
αν και μεταγενέστερος προτίμησε να γίνει πολύτεκνος (οικονομική
ευχέρεια και ανεμελιά)
Από τις κόρες του εκείνη που ακολούθησε το παράδειγμα του
κάνοντας 4 παιδιά ήταν η Ελένη. Εντύπωση προκαλεί ότι σε κανέναν
γιο της δεν έδωσε το όνομα του πατέρα της. Το όνομα του πεθερού
της ήταν Γρηγόρης όπως και του συζύγου της. Εμμανουήλ και
Θεόδωρο όμως επέλεξε να ονομάσει τα παιδιά της. Και οι 4 κόρες
του παντρεύτηκαν με μη Ούγγρους (2 Έλληνες, έναν αυστριακό, 2
Γάλλους), καθώς οι Ούγγροι αριστοκράτες έβλεπαν υποτιμητικά μια
οικογένεια που είχε πλουτίσει από το εμπόριο και δεν ήταν καν
ουγγρικής καταγωγής.
Από τα παιδιά της Ελένης(5η γενεά) και του πρίγκιπα Γρ. Υψηλάντη
και πιο συγκεκριμένα παρακολουθώντας τον γιο της Εμμανουήλ (6η
γενεά- 4 παιδιά) και τον γιο αυτού Γρηγόρη(7η γενεά-2 παιδιάμετάβαση οικονομίας- αστικοποίηση), καθώς και τους γιους του
Γρηγόρη, Δημήτρη και Εμμανουήλ (8η γενεά -σε αντίθεση με την
προγιαγιά τους Ελένη εκείνοι ακολουθούν την παραδοσιακή
ονοματοδοσία- επανάληψη ονομάτων) φτάνουμε μέχρι τη δεκαετία
του 1980 καθώς οι νεαρότεροι απόγονοι της οικογένειας Σίνα είναι ο
Γρηγόρης Δ. Υψηλάντης ( 30 Αυγούστου 1980 Παρίσι) και Αθηνά Δ.
Υψηλάντη (1η Ιανουαρίου 1982 Παρίσι).
Συμπερασματικά είναι δύσκολο να κατατάξουμε την οικογένεια Σίνα
είτε στην ανατολικοευρωπαϊκού τύπου οικογένεια ( καθώς
περιορισμένος αριθμός γεννήσεων εκουσίως, όχι υψηλή βρεφική
θνησιμότητα αποτελεί εμπόδιο), είτε στην δυτικοευρωπαϊκού τύπου(
πρώιμοι γάμοι, χηρεία- λόγος επαναληπτικού γάμου και όχι διαζύγιο,
με εξαίρεση την Αναστασία Σίνα). Πρόκειται για μια οικογένεια που
βρίσκεται κάπου ανάμεσα σε αυτά τα δυο μοντέλα, γεγονός που την
καθιστά ιδιαίτερη.
ΟΙ ΤΟΜΕΙΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΤΕΣΣΑΡΩΝ ΑΝΔΡΩΝ
ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΙΝΑ
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΙΝΑΣ Ο ΓΕΝΑΡΧΗΣ
Πίνακας 7
ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ/ΕΜΠΟΡΙΟ
ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΑ
1767: Ίδρυση εμπορικού οίκου στη Βιέννη
1830: προσφορά χρημάτων στα ορφανά του
Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα
ΣΙΜΩΝ ΣΙΝΑΣ Ο ΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΣ
Πίνακας 8
ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ/ΕΜΠΟΡΙΟ
1785:ενασχόληση με εμπόριο ακατέργαστου βάμβακος Μακεδονίας
Ανώνυμος συνεταίρος του εμπορικού οίκου «Βρέττας, Παπαναούμ & Σία»
1798: Ίδρυση εταιρείας «Σίμων Γ. Σίνας & Σία»
1802:αυτοτελής δραστηριοποίηση του εμπορικού οίκου Σίνα και χρηματοδότηση εργοστασίου
στο Pottendorf/συγκρότηση μετοχικής εταιρείας
1816: συμμετοχή στην ίδρυση της Nazionalbank, Eθνικής Τράπεζας Αυστρίας
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΙΝΑΣ Ο ΝΕΟΤΕΡΟΣ
Πίνακας 9
Οικονομία
Παιδεία
1806:συνέταιρος
στον εμπορικό
οίκο
Οικονομική
ενίσχυση του
Πανεπιστημίου
Πολιτισμός
Υγεία
Θρησκεία
Χρηματοδότηση
ανέγερσης
Μητροπολιτικού
Ναού Αθήνας &
Σύρου
1809-1811:
εισαγωγές γαλλικών
κρασιών & εμπόριο
καπνού
1811: (τέλος
ηπειρωτικού
αποκλεισμού)
εισαγωγή βαμβακιού
από Ινδία
1815: αγορά
γαιοκτησιών,
οικοπέδων &
ακινήτων(1818
απόκτηση τίτλου)
1823: επίτροπος του
σωματείου
Μεγαλεμπόρων
1825: πρώτος μεταξύ
των δέκα διευθυντώνμετόχων της εθνικής
Τράπεζας Αυστρίας
1829: (χάρη στο δ,
του 1777 για
αξιοποίηση
Δούναβη):ίδρυση 1ης
ατμοπλοϊκής εταιρείας
Δουνάβεως
1831: διευθυντής της
μετοχικής εταιρείας
που είχε συγκροτήσει
το 1802 ο πατέρας
του
1836:μαζί με το γιο
του & τον αδελφό του
εκλέγονται στο Δ/Σ
της Nazionalbank
1840-1842:κατασκευή
της Γέφυρας των
αλυσίδων(προσωπικό
δίκτυο: κόμης
Stephan von
Szechenyi)
1849: καταλαμβάνει
θέση υποδιοικητή στη
Εθνική Τράπεζα
Αυστρίας
Απόκτηση
χειροτεχνικής
μονάδας νημάτων &
λινών υφασμάτων στο
Pottendorf της Κάτω
Αυστρίας
Οικονομική
ενίσχυση του
Αρσακείου
Οικονομική
ενίσχυση της
Αρχαιολογικής
Εταιρείας
Οικονομική
ενίσχυση του
Οφθαλμιατρείου
Ίδρυση &
εφοδιασμός με
τα κατάλληλα
όργανα του
Αστεροσκοπείου
Αθηνών
Δραστηριοποίηση
στον τομέα των
μεταφορών-ανάληψη
μαζί με τον αδελφό
του της κατασκευής
σιδ/κού δικτύου
Υποστήριξη μέσω
κεφαλαίων της 1ης
πυροσβεστικής
ασφαλιστικής
εταιρείας
Υποστήριξη της
εταιρείας
Σιδηροδρόμου μεταξύ
Enns & Budweis
1841: έμμεσος
αρωγός στην ίδρυση
της Εθνικής Τράπεζας
Ελλάδος
ΣΙΜΩΝ ΣΙΝΑΣ Ο ΝΕΟΤΕΡΟΣ
Πίνακας 10
Οικονομία
1835: γίνεται
διευθυντής του
εμπορικού
οίκου
Παιδεία
Δωρεά ύψους
80.000
φιορινιών στην
Ουγγρική
Ακαδημία
Επιστημών
Πολιτισμός
Υπήρξε χορηγός
των εντύπων
Gazdasagi
Lapok(«οικον/κή
εφημερίς») &
Budapesti Szemle
«επιθεώρηση της
Βουδαπέστης»
Θρησκεία
Φιλανθρωπία
1853:κάλυψη
εξόδων 5
μαθητών, ώστε
να φοιτήσουν
στη Σχολή
πρακτικής
κηπουρικής του
Ferenc Entz
1857:παροχή
10.000
φιορινιών στον
Ουγγρικό
Οικ/κό
Σύνδεσμο
Δαπάνες για
ανέγερση &
διακόσμηση της
Ακαδημίας
Αθηνών
Υπήρξε αρωγός
του Εθνικού
Θεάτρου, της
Ανώτατης Σχολής
Καλών Τεχνών
&του Εθνικού
Μουσείου
Παροχή 2.000
φιορινιών για
την ανέγερση
της Βασιλικής
στη Συνοικία
του Λεοπόλδου
Παρείχε τα
έξοδα
διδασκαλίας
στα παιδιά του
προσωπικού
του
1856:Πρόσφερε
σημαντικά
χρηματικά ποσά
σε λουθηρανικά
σχολεία
Ευεργέτησε
τόσο τη
Λουθηρανική
όσο και την
Καλβινιστική
Εκκλησία
Παροχή 2.000
φιορινιών στο
τμήμα
Νομισμάτων του
Εθνικού
Μουσείου
Χρηματοδότηση
επί 20 έτη για τη
συντήρηση του
Αστεροσκοπείου
Αθηνών
Χρηματικές
δωρεές στο
συνταξιοδοτικό
ταμείο του
Θεάτρου
Παροχή 6.000
φιορινιών στην
Εθνική Λέσχη
1857:παροχή
σημαντικού
χρηματικού
ποσού στο
δημοτικό
σχολείο
Προτεσταντών
της Πέστης
Προσφορά
βοηθημάτων &
παραγγελιών σε
άπορους πλην
ταλαντούχους
καλλιτέχνες(Jakab
Marastoni, Miklos
Izso, Gyorgy
Palinay, Miklos
Barabas)
20 Ιουλίου
1857:σύσταση
ιδρύματος με
σκοπό την
ενίσχυση
φτωχών
παιδιών με
σχολικά είδη &
υποτροφίες
Δωρεά πίνακα «Η
κατάθεση του
θεμέλιου λίθου
της Γέφυρας των
αλυσίδων» του M.
Barabas στην
Πινακοθήκη του
Εθνικού
Μουσείου
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ & ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΙΝΑΚΕΣ
1,2,3,4,5,& 6
Ν. Ι. Μέρτζος, Η Βλαχόφωνη Ρωμιοσύνη Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών,
Θεσσαλονίκη 2011, (ekd_eksi_mertzos_vlahofoni_romiosini_24.pdf)
Ν.Ι. Μέρτζος, Αρειμάνιοι Βλάχοι, πηγή Άρδην τεύχος
76(http://www.ardin.gr/node/1853)
Μοσχόπολη: Τα χρόνια της ακμής (1700-1769), άρθρο, 2006 - 2011 www.epirus-
history.gr | ΗΠΕΙΡΟΣ... Λαός - Παράδοση - Ιστορία
Α. Μηλιαράκης, Ιστορία του βασιλείου της Νίκαιας και του δεσποτάτου της
Ηπείρου, επιμέλεια Ήρκος Ρ. Αποστολίδης, Αθήνα: Ιονική Τράπεζα 1994
ΑΝ.Γ. Ζιάγκου, «Φεουδαρχική Ήπειρος και δεσποτάτο της Ελλάδος» Συμβολή στο
Νέο Ελληνισμό, Αθήναι 1974,
Βασίλης Κραψίτης, Λόγιοι της Ηπείρου: (1430-1912), Αθήνα 1979
Δημήτρης Δημητρακούδης, Η πολιτισμική διάσταση του Ελληνισμού της Βιέννης,
Culture ana-mpa.gr
Carle Schorske, FIN-DE-SIÈCLE VIENNA Politics and Culture
Vintage Books Edition, January 1981
Jean Berenger, A History of the Habsburg Empire 1700-1918
Translated by CA. Simpson Longman, London and N.Y. 1997
Greek migration to Europe (15th-19th c.) Παροικιακός Ελληνισμός, ιστοσελίδα
Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού, Βιέννη & Ουγγαρία, www.fhw.gr
Σπυρίδων Λάμπρος, Σελίδες εκ της ιστορίας του εν Ουγγαρία και Αυστρία
Μακεδονικού Ελληνισμού, Αθήνα, τυπ. Π. Δ. Σακελαρίου, 1912
Bάσω Θεοδώρου, «Eυεργετισμός και όψεις της κοινωνικής ενσωμάτωσης στις
παροικίες» (1870–1920), Tα Iστορικά, τ. 4, τχ. 7(Δεκέμβριος 1987)
Βάσω Σερηνίδου Η ελληνική εμπορική διασπορά στην Αψβουργική Αυτοκρατορία
(17ος -19ος αι.), Budapest Fovaros Leveltara, website of Budapest City Archives
bfl.archivportal.hu
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ & ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
Γεώργιος Σ. Λάιος, Σίμων Σίνας , Αθήνα, 1972
Όλγα Kατσιαρδή – Hering, «Tα δίκτυα της ελληνικής εμπορικής διακίνησης», στο
Σπύρος I. Aσδραχάς κ.ά., Ελληνική οικονομική ιστορία, IE΄ – IΘ΄ αιώνας, τμ. 1ος,
Αθήνα, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς,
Αναστάσιος N. Γούδας, Bίοι παράλληλοι των επί της Αναγεννήσεως της Ελλάδος
διαπρεψάντων ανδρών, τμ. Δ΄ [Πλούτος και Θυσίαι], Αθήνα, 1871,
Ν. Ι. Μέρτζος, Η Βλαχόφωνη Ρωμιοσύνη Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών,
Θεσσαλονίκη 2011, (ekd_eksi_mertzos_vlahofoni_romiosini_24.pdf)
Ν.Ι. Μέρτζος, Αρειμάνιοι Βλάχοι, πηγή Άρδην τεύχος
76(http://www.ardin.gr/node/1853)
Παναγιώτης Kονδύλης, O Νεοελληνικός Διαφωτισμός, Αθήνα, Θεμέλιο, 1988,
Β. Σειρηνίδου, Διδακτορική διατριβή, Αθήνα, Εθνικό και Καποδιστριακό Παν/μιο
Αθηνών, Φιλοσοφική Σχολή, τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, 2002
Σπυρίδων Λάμπρος, Σελίδες εκ της ιστορίας του εν Ουγγαρία και Αυστρία
Μακεδονικού Ελληνισμού, Αθήνα, τυπ. Π. Δ. Σακελαρίου, 1912
Bάσω Θεοδώρου, «Eυεργετισμός και όψεις της κοινωνικής ενσωμάτωσης στις
παροικίες» (1870–1920), Tα Iστορικά, τ. 4, τχ. 7(Δεκέμβριος 1987)
National observatory of Athens, www.hasi.gr
K. Θ. Δημαράς, Νεοελληνικός Διαφωτισμός, Αθήνα, Ερμής, 1977,
Ιωάννης Παπανδριανός, βαλακανιολόγος- καθηγητής του Δημοκρίτειου
Πανεπιστημίου Θράκης, Από τα Βαλκάνια στην Κεντρική Ευρώπη,
http://www.kathimerini.gr
Σίμων Σίνας, www.sulinet.hu/oroksegtar/data/
magyarorszagi_kisebbsegek/gorogok/baro_sina_simon/pages/gorog/001_eloszo.
htm(Νίκος Φωκάς, δ/ντής του Ινστιτούτου Ερευνών Ελλήνων Ουγγαρίας)
Christopher Long- Journalist & Editor, The Mavrogordato/Mavrocordato Family,
http://www.christopherlong.co.uk
ESZTER B. KERÉNYI: Ο Έλληνας μαικήνας του ουγγρικού πολιτισμού, Budapesti
Fovaros Leveltara, bfl.archivportal.hu
Αλ. Ρ. Ραγκαβής, Απομνημονεύματα, τμ. Δ: 1930,
Kώστας Mπίρης, Aι Aθήναι από του 19ου εις τον 20όν αιώνα, Aθήνα, 1966
Zήβας Διονύσης, «Νεοκλασικισμός και νέος ελληνισμός», στο Οι χρήσεις της
Αρχαιότητας από τον νέο ελληνισμό, Επιστημονικό Συμπόσιο (14 και 15 Απριλίου
2000), Eταιρεία Σπουδών Nεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας (Ιδρυτής:
Σχολή Mωραΐτη), Aθήνα, 2002
Ματούλα Τομαρά-Σιδέρη, Οι Έλληνες του Καϊρου, Αθήνα, εκδόσεις Κέρκυρα 2007
Ματούλα Τομαρά-Σιδέρη, Ιστορική Δημογραφία, Αθήνα, εκδόσεις Παπαζήση 1998
Ματούλα Τομαρά-Σιδέρη, Ο Αιγυπτιώτης Ελληνισμός στους δρόμους του
βαμβακιού, Αθήνα, εκδόσεις Κέρκυρα 2011

View/Open

Ο Παλμός - Κοινωνική Μέριμνα Μοσχάτου

Εδώ - 3ο ΕΠΑΛ Ιωαννίνων

Μέρος 3

Αισθητική του Κινηματογράφου & των Οπτικο

ΕΔΩ - Σωματείο Συνταξιούχων ΗΣΑΠ

εγγραφο - Δ` Διεύθυνση Π.Ε. Αθηνών