Περιβαλλοντικό Κέντρο ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ

Περιβαλλοντικό Κέντρο ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ
Το Κέντρο
Ενημέρωσης
για την Αρκούδα
Το καταφύγιο
του Λύκου
Το Νυμφαίο
Γράφει
ο Λάζαρος Γεωργιάδης*
Το βράδυ της 13ης Ιανουαρίου του 1993 στο Φανό
της Φλώρινας ένα αγροτικό
αυτοκίνητο σταμάτησε μετά
από διαδρομή 500 χιλιομέτρων μπροστά σε ένα παλιό
αλλά «ανανεωμένο» χοιροστάσιο. Ήταν το αποτέλεσμα
της πρώτης κατάσχεσης
αρκούδας χορεύτριας στην
Ελλάδα. Η αρκούδα αυτή
ήταν η «Μαίρη» και το
συγκεκριμένο χοιροστάσιο
ήταν ο πρώτος Κτηνιατρικός
Σταθμός του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ,
μίας άγνωστης τότε οργάνωσης η οποία ιδρύθηκε λίγους
μήνες πριν, το Σεπτέμβριο
του 1992. Ακολούθησε η κατάσχεση του «Ανδρέα», της
«Κούκλας» και των άλλων
αρκούδων οι οποίες σταδιακά ενσωματώθηκαν στην
αρκουδοπαρέα ενός μεγάλου
χώρου 50 στρεμμάτων δάσους οξιάς στο Νυμφαίο, στο
Καταφύγιο της Αρκούδας,
στο οποίο σήμερα φιλοξενούνται 13 πρώην αιχμάλωτες αρκούδες. Ήταν η αρχή
της προστασίας της αρκούδας στην Ελλάδα, γι’ αυτό
και οι εγκαταστάσεις του
πρώτου Κτηνιατρικού Σταθμού και στη συνέχεια και του
Καταφυγίου της Αρκούδας
αποτέλεσαν το Κέντρο Προστασίας της Αρκούδας.
Ο Κτηνιατρικός Σταθμός ήταν η πρώτη
εγκατάσταση που δημιουργήθηκε ειδικά
για την προστασία της αρκούδας στην
Ελλάδα, ενώ η έναρξη των κατασχέσεων
των χορευτριών αρκούδων ήταν η πρώτη
δράση για την προστασία της αρκούδας
στην Ευρώπη. Ακολούθησαν τόσο η αναβάθμιση και η δημιουργία νέων εγκαταστάσεων όσο και επέκταση και η ανάπτυξη νέων δράσεων που στο σύνολο τους,
εγκαταστάσεις και δράσεις έχουν εξελιχθεί
και είναι γνωστά πλέον ως Περιβαλλοντικό Κέντρο του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ.
Σήμερα οι εγκαταστάσεις του Περιβαλλοντικού Κέντρου του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ έχουν
επεκταθεί σε τρεις διαφορετικές Κοινότητες και περιλαμβάνουν το νέο Κτηνιατρικό Σταθμό και το Διεπιστημονικό Κέντρο
στον Αετό, το Καταφύγιο του Λύκου, το
Κέντρο Ενημέρωσης για το Λύκο και το
Κέντρο Αναπαραγωγής και Επαναδιάδοσης του Ελληνικού Ποιμενικού στην Αγραπιδιά και το Καταφύγιο της Αρκούδας με
το Κέντρο Ενημέρωσης για την Αρκούδα
στο Νυμφαίο.
Με το κλείσιμο των 20 χρόνων του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ το Περιβαλλοντικό Κέντρο αποτελεί την κύρια βάση για μια σειρά από
δραστηριότητες που έχουν πλέον μόνιμα
καθιερωθεί, μετατρέποντας τις εγκαταστάσεις του σε σημαντικό εργαλείο προστασίας της άγριας πανίδας σε πολυδιάστατα επίπεδα, όπως:
Τη συνδρομή στην περίθαλψη ειδών
της άγριας ζωής και στην υποδειγματική φιλοξενία και διαχείριση άγριων
ζώων σε αιχμαλωσία και ημι-ελεύθερες συνθήκες καθώς και στην επανένταξή τους όταν αυτό είναι εφικτό.
Σήμερα στο Καταφύγιο της Αρκούδας
στο Νυμφαίο φιλοξενούνται 13 πρώην
αιχμάλωτες αρκούδες, ενώ στο Καταφύγιο του Λύκου φιλοξενούνται 10
πρώην αιχμάλωτοι λύκοι. Επιπλέον και
για πρώτη φορά στην Ελλάδα υλοποιείται σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο,
πιλοτικό πρόγραμμα κατάλληλης ανατροφής και διαχείρισης δύο νεαρών
ορφανών αρκούδων οι οποίες θα επανενταχθούν στο φυσικό τους περιβάλλον κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
Την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση του κοινού σε συνδυασμό με την
περιβαλλοντική εκπαίδευση. Τα τελευταία χρόνια πάνω από 60.000 επισκέπτες και 10.000 μαθητές επισκέπτονται
κάθε χρόνο τις εγκαταστάσεις ενημερώνονται και γνωρίζουν την βιολογία, την οικολογία και την ανάγκη για
προστασία της αρκούδας και του λύκου. Με τη συμπλήρωση της πρώτης
20ετίας οι επισκέπτες και οι μαθητές
ξεπέρασαν συνολικά τους 600.000.
Την προώθηση της έρευνας και την
εφαρμογή της σε ειδικά θέματα διαχείρισης και προστασίας του φυσικού
περιβάλλοντος. Αξιοποιώντας τη γεωγραφική θέση του Περιβαλλοντικού
Κέντρου, ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ μπορεί να έχει
πρόσβαση και να δραστηριοποιείται
ερευνητικά τόσο στις κύριες περιοχές
που είναι βιότοποι της αρκούδας και
του λύκου στη Βόρεια Ελλάδα όσο και
στις γειτονικές βαλκανικές χώρες.
Την αντιμετώπιση και διαχείριση ειδικών προβλημάτων που αφορούν την
άγρια πανίδα και τον άνθρωπο με τη
χρήση του Περιβαλλοντικού Κέντρου
ως βάση της Ομάδας Άμεσης Επέμβασης και Ενημέρωσης του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ
στις Περιφέρειες Δυτικής και Κεντρικής
Μακεδονίας, Θεσσαλίας και Ηπείρου.
Περιβαλλοντικό
Κέντρο ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ
* Ο Λάζαρος Γεωργιάδης
είναι Γενικός Διευθυντής
του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ
2
3
Τη συμβολή στην ανάπτυξη της τοπικής
κοινωνίας με τη μόνιμη συνεργασία
με τους Οργανισμούς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και τους τοπικούς φορείς
και την ουσιαστική συνδρομή στην
ανάπτυξη του οικοτουρισμού και γενικότερα των εναλλακτικών μορφών
τουρισμού σε περιφερειακό επίπεδο.
Την καθιέρωση και προβολή του εθελοντισμού σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Κάθε χρόνο 280 -300 εθελοντές
από την Ελλάδα και 4-8 εθελοντές από
χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης φιλοξενούνται και συμμετέχουν ενεργά
σε δράσεις έρευνας, συντήρησης των
εγκαταστάσεων, υποδοχής, ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των επισκεπτών.
Την ανάπτυξη της διεθνούς συνεργασίας με βάση τη συνεχή επικοινωνία
με παρεμφερείς οργανισμούς από
τα Βαλκάνια, την Ευρώπη και όλο
τον κόσμο με αποτέλεσμα τη μόνιμη
συμμετοχή σε διεθνή δίκτυα όπως το
BALKAN NET (Δίκτυο για την προστασία και διαχείριση των μεγάλων σαρκοφάγων στα Βαλκάνια με συντονιστή
τον ΑΡΚΤΟΥΡΟ), το ENDCAP (Ευρωπαϊκό δίκτυο για την κατάργηση της
αιχμαλωσίας των άγριων ζώων στην
Ευρώπη), το EARS (Ευρωπαϊκό δίκτυο
Κέντρων Διάσωσης και Καταφυγίων
Άγριας Πανίδας), του GFAS (Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Καταφυγίων Άγριων
Ζώων), την IBA (Διεθνής Ένωση για
την Αρκούδα με συμμετοχή του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ στο Διοικητικό Συμβούλιο
και στην ομάδα ειδικών διαχείρισης
αρκούδων σε αιχμαλωσία), το IENE
(Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο για τις
Υποδομές μεταφορών με συμμετοχή
του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ στο Διοικητικό Συμβούλιο και φιλοξενία της Γενικής Συνέλευσης και της Επιστημονικής Ημερίδας του 2011).
Οι στόχοι
του Περιβαλλοντικού
Κέντρου
Η φροντίδα και και η περίθαλψη
άγριων ζώων, που βρίσκονται σε
κατάσταση αιχμαλωσίας
Η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού και των αρμόδιων κρατικών φορέων σε θέματα
προστασίας και διαχείρισης του
περιβάλλοντος
Φιλοξενία
αιχμάλωτων
αρκούδων
Οι αρκούδες «χορεύτριες»
Το φαινόμενο της αρκούδας «χορεύτριας» ήταν διαδεδομένο στην Ελλάδα στο παρελθόν αλλά σήμερα παραμένει ακόμη έντονο στις Βαλκανικές χώρες.Το ζώο συλλαμβανόταν
πολύ μικρό και περνούσε από μία ιδιαίτερα επώδυνη εκπαίδευση, αφού προηγουμένως
σκότωναν τη μητέρα του, που δεν θα επέτρεπε αλλιώς σε κανέναν να πλησιάσει τα μικρά
της.
Οι αρκούδες
των ζωολογικών κήπων
Η περιβαλλοντική εκπαίδευση
Η προώθηση της επιστημονικής
έρευνας και η εφαρμογή της σε
ειδικά θέματα διαχείρισης
Η ενίσχυση της διεθνούς επιστημονικής συνεργασίας
Η συμβολή στην αειφόρο ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής
Το Καταφύγιο
της Αρκούδας
Παραμένει κλειστό κατά τη διάρκεια
του χειμέριου λήθαργου της αρκούδας
(από αρχές Ιανουαρίου ως το Μάρτιο).
4
Το Καταφύγιο Αρκούδας θα το βρείτε μετά από 800 μέτρα πλακόστρωτου μονοπατιού που ξεκινάει στο τέλος του Νυμφαίου. Οι αρκούδες
που φιλοξενούνται στο Καταφύγιο της Αρκούδας του Περιβαλλοντικού Κέντρου του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ, προέρχονται από αιχμαλωσία, δεν αναπαράγονται και δεν θα επιστρέψουν ποτέ ελεύθερες στη φύση, αφού
απομακρύνθηκαν από τη μητέρα τους πριν προλάβουν να διδαχθούν
τους βασικούς κανόνες επιβίωσης. Το Καταφύγιο είναι επισκέψιμο
για το κοινό και οι ευαισθητοποιημένοι πολίτες μπορούν συμβολικά
να «υιοθετούν» τις αρκούδες εξασφαλίζοντας έτσι μέρος των εξόδων
περίθαλψης και διατροφής τους.
5
Αιχμάλωτες θεωρούνται και οι
αρκούδες που κρατούνται σε
ζωολογικούς κήπους. Αρκετοί
από αυτούς δεν λειτουργούν με
τους όρους της σύγχρονης ευρωπαϊκής νομοθεσίας, η οποία
τείνει να καταργήσει τη σημερινή τους μορφή. Είναι βέβαιο
ότι οι περισσότεροι από τους
ζωολογικούς κήπους απέχουν
πολύ από το να προσφέρουν
ικανοποιητικές συνθήκες διαβίωσης στις αρκούδες και τα
άλλα ζώα που φιλοξενούν. Οι
χώροι, το προσωπικό, η κτηνιατρική περίθαλψη, η διατροφή, η υλικοτεχνική υποδομή
και οι γενικότερες συνθήκες
διαβίωσης χαρακτηρίζονται
από ανεπάρκεια, συχνά επικίνδυνη ακόμη και για την επιβίωση των ζώων.
Το Καταφύγιο της Αρκούδας την περίοδο
των γιορτών θα είναι ανοικτό κάθε μέρα
μέχρι και τις 8 Ιανουαρίου 2012!
Ώρες ξεναγήσεων: 10.00, 11.00, 12.00, 13.00,
14.00, 15.00, 16.00, 16.30.
Οι αρκoύδες
6
7
Το Μάιο του 2004 η Διεύθυνση
Δασών Καστοριάς παρέδωσε
στο Περιβαλλοντικό Κέντρο
του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ δύο αρκουδάκια, ηλικίας 4-5 μηνών. Τα
αρκουδάκια
παραδόθηκαν
στην Δασική Υπηρεσία από
έναν κτηνοτρόφο. Τα ονόματά τους είναι τα ονόματα του
κτηνοτρόφου Μανώλη που
τα βρήκε και της συζύγου του
Κυριακής. Ο Μανώλης είναι
πολύ ζωηρός, παίζει και τρέχει ασταμάτητα. Ο Κυριάκος
συνήθως κρύβεται πίσω από
τον αδελφό του τον Μανώλη
όταν φοβάται. Είναι λίγο πιο
δειλός από αυτόν. Του αρέσει
να σκαρφαλώνει στα δέντρα,
να παίζει στο νερό και τρελαίνεται για ψωμί και μέλι.
&
Κυριάκος
Μανώλης
Υιοθετήστε
τον Μανώλη
ή τον Κυριάκο!
Ανδρέας
Ο Ανδρέας κατασχέθηκε τον
Ιανουάριο του 1993 από αρκουδιάρη στην Αλεξάνδρεια
Ημαθίας. Έφτασε στο Περιβαλλοντικό Κέντρο υποσιτισμένος,
φοβισμένος και σε άθλια φυσική κατάσταση. Το βάρος του
δεν ξεπερνούσε τα 90 κιλά. Ο
Ανδρέας σήμερα είναι 47 ετών
και θεωρείται η γηραιότερη
αρκούδα της Ευρώπης. Έζησε
όλη του τη ζωή σε αιχμαλωσία,
είναι τυφλός και δυσκίνητος
ως υπερήλικας.
Υιοθετήστε
τον Ανδρέα!
8
9
Ο Γιώργος κατασχέθηκε στην Άμφισσα
από αρκουδιάρη, ο
οποίος τον είχε αγοράσει από τσίρκο. Ο
Γιώργος είναι περίπου 21 ετών, ζυγίζει
130 κιλά και είναι η
μόνη αρκούδα του
Καταφυγίου, που είναι μαύρη αμερικάνικη αρκούδα (Ursus
americanus). Είναι
ήσυχος, πολύ καλός
φίλος της Τασούλας, και το χειμώνα
σκάβει φωλιά που
να χωράει και τους
δυο τους.
Υιοθετήστε
το Γιώργο!
Γιώργος
Τασούλα
Η Τασούλα είναι η μόνη αρκούδα που δεν προέρχεται
από αιχμαλωσία. Βρέθηκε,
τον Απρίλιο του 1993, από
βοσκό της περιοχής, έξω από
το χωριό Πεδινό της Φλώρινας, ανεβασμένη σε ένα δέντρο. Έχασε τη μητέρα της
σε ηλικία δύο μηνών. Το Καταφύγιο της Αρκούδας της
πρόσφερε μια ασφαλή ζωή
σε φυσικό περιβάλλον. Σήμερα είναι νεαρή και ζωηρή αρκούδα και μυρίζεται το μέλι
από πολύ μακριά.
Υιοθετήστε
την Τασούλα!
10
11
Ο Duke είναι μια μεγαλόσωμη και δυνατή
αρκούδα. Είναι «αθλητικός» και του αρέσουν τα
παιχνίδια στην πισίνα
και το σκαρφάλωμα στο
αγαπημένο του δέντρο.
Είναι η μασκότ του
Αθλητικού Συλλόγου
των Εκπαιδευτηρίων
ΔΟΥΚΑΣ που αποτελούν
τον αποκλειστικό του
κηδεμόνα. Είναι μάλλον
και η μοναδική αρκούδα στον κόσμο που δεν
τρελαίνεται για το μέλι.
Υιοθετήστε
το Duke!
Duke
Μήτσος
O Μήτσος κατασχέθηκε από αρκουδιάρη στην Τρίπολη το 1992,
σε ηλικία 3 ετών και μεταφέρθηκε
στο ζωολογικό κήπο της Φλώρινας.
O Μήτσος είναι η πιο μεγαλόσωμη
αρκούδα του Καταφυγίου και ο φυσικός αρχηγός όλων. Καταναλώνει
περίπου 18 κιλά τροφής ημερησίως
και το βάρος του ξεπερνά τα 250
κιλά.
Υιοθετήστε
το Μήτσο!
12
13
Γιωργάκης
Ο Γιωργάκης ήρθε στο
Καταφύγιο μόλις 1,5
έτους και έντονα κακοποιημένος (τρυπημένο
χείλος, σπασμένα δόντια,
παραμορφωμένη μουσούδα και ήταν φανερά
υποσιτισμένος) από τον
αρκουδιάρη που τον κρατούσε αιχμάλωτο. Σήμερα,
περίπου 15 ετών, ακόμη
τρομάζει εύκολα, είναι
όμως πολύ φιλικός με τις
άλλες αρκούδες και τους
επισκέπτες.
Ειρήνη
Η Ειρήνη κατασχέθηκε το Μάρτιο του 1996 στο τελωνείο Κρυσταλλοπηγής από όπου προσπάθησε να την εισάγει παράνομα στη
χώρα μας επίδοξος αρκουδιάρης. Η Ειρήνη (κάτω) είναι 12 ετών και περίπου 80 κιλά. Είναι χαρούμενη και της αρέσουν πολύ τα
παιχνίδια στο χιόνι. Γλείφει την πατούσα της και γρυλίζει όταν πλήττει. Τώρα ζυγίζει πάνω από 80 κιλά και παίζει συνέχεια με
τον «Γιωργάκη», χωρίς να έχει αποβάλει εντελώς την στερεοτυπική συμπεριφορά.
Υιοθετήστε
την Ειρήνη!
Υιοθετήστε
το Γιωργάκη!
14
15
Ο Μίσα γεννήθηκε και πέρασε τα
πρώτα χρόνια της ζωής του στον
Ζωολογικό Κήπο του Βελιγραδίου. Ο Μίσα μαζί με τις αδερφές
του Βέσνα και Μπάρμπαρα, μεταφέρθηκαν στο Καταφύγιο από τον
Ζωολογικό Κήπο του Βελιγραδίου
κατά τη διάρκεια του πολέμου το
1999. Είναι περίπου 14 ετών, πολύ
ψηλός κι αδύνατος με μακριά μουσούδα. Τρώει πολύ τα πρωινά.
Υιοθετήστε
το Μίσα!
Κατερίνα
Μίσα
Η Κατερίνα βρέθηκε μόλις 6
μηνών σε κεντρική πλατεία
στην πόλη της Φλώρινας
σε ηλικία 6-7 μηνών. Έζησε
για 8 χρόνια στον Ζωολογικό Κήπο της Φλώρινας πριν
έρθει στον ΑΡΚΤΟΥΡΟ. Η
Κατερίνα είναι η πιο άγρια
αρκούδα στο Καταφύγιο
και σκαρφαλώνει στα δέντρα πιο γρήγορα από κάθε
άλλη.
Υιοθετήστε
την Κατερίνα!
16
17
Η Μπάρμπαρα, γεννήθηκε και αυτή στον
Ζωολογικό Κήπο του
Βελιγραδίου. Παραμένει δεμένη με τον Μίσα
αλλά και με τη Βέσνα με
την οποία φωλιάζει το
χειμώνα. Είναι περίπου
12 ετών και πολύ δυνατή θηλυκή αρκούδα.
Φαίνεται να έχει ιδιαίτερη προτίμηση στο
νερό αφού απολαμβάνει πολύ συχνά το μπάνιο της.
Υιοθετήστε
τη Μπάρμπαρα!
Μπάρμπαρα
Βέσνα
Η Βέσνα είναι 12 ετών. Ήταν αρκετά φοβισμένη μετά τους βομβαρδισμούς και τη
μεταφορά της από το Βελιγράδι. Άργησε
πολύ να προσαρμοστεί. Είναι μοναχική
και φοβάται πολύ να πλησιάσει τις άλλες
αρκούδες ακόμη και για να φάει.
Υιοθετήστε
τη Βέσνα!
18
19
Τι κάνουν τα άγρια ζώα τα Χριστούγεννα; Ποια δέντρα κάνουν παρέα στη βίδρα; Πώς είναι το δάσος
το χειμώνα; Ποιο ζώο τρώει ποιο;
ΚΤΟΥΡ
Ρ
Α
Α
Τα
Κ
ΙΑ
Κέντρο Ενημέρωσης
για την Καφέ Αρκούδα
Tο Κέντρο Ενημέρωσης
για την Καφέ Αρκούδα,
βρίσκεται στο κέντρο
του Νυμφαίου, στο ιστορικό κτίριο της Νικείου
Σχολής. Πρόκειται για
μία διαρκή διαδραστική
έκθεση για παιδιά και
ενήλικες, σχετικά με την
καφέ αρκούδα στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια. Το
Κέντρο Ενημέρωσης για
την καφέ αρκούδα άρχισε
να λειτουργεί τον Οκτώβριο του 1998 με στόχο
την παροχή γνώσεων για
την καφέ αρκούδα αλλά
και την ευαισθητοποίηση του κοινού για τους
κινδύνους που απειλούν
το είδος.
Ώρες έναρξης προγραμμάτων:
10.00, 11.00, 12.00, 13.00, 14.00, 15.00, 16.00, 17,00, 18.00
Πώς να
έρθετε
Λειτουργία: Κάθε μέρα και τις αργίες.
Ώρες ξεναγήσεων: 10.00, 11.00, 12.00, 13.00, 14.00, 15.00, 16.00, 17,00, 18.00, 18.30
20
Αν θέλεις να τα ανακαλύψεις όλα
αυτά και να γίνεις κι εσύ ΑΡΚΤΟΥΡΑΚΙ μπορείς να επισκεφτείς το νέο
παιδικό εργαστήρι στη Νίκειο Σχολή
του Νυμφαίου από τις 23 Δεκεμβρίου και όλη την περίοδο των γιορτών.
Ένας μαγικός χώρος σχεδιασμένος
για παιδιά ηλικίας από 4-12 ετών.
Οι μικροί επισκέπτες θα καλούνται
να μυηθούν στα μυστικά της άγριας
ζωής και να γίνουν ΑΡΚΤΟΥΡΑΚΙΑ.
Για να το πετύχουν αυτό, θα πρέπει
να συμπληρώνουν διασκεδαστικούς
οδηγούς αναγνώρισης του δάσους,
να ανακαλύπτουν τα άγρια ζώα και
δέντρα μέσα από τα ίχνη τους και να
παρατηρούν το δάσος το χειμώνα με
κιάλια. Η επιβράβευσή τους γι’ αυτό
θα είναι η δημιουργία πρωτότυπων
χριστουγεννιάτικων στολιδιών και
άλλων κατασκευών.
Ο ταχύτερος και καλύτερος δρόμος είναι μέσω της Εγνατίας Oδού. Με κατεύθυνση προς τη Θεσσαλονίκη,
μπαίνετε στην Εγνατία και ακολουθείτε το δρόμο προς Βέροια. Δεν μπαίνετε στην πόλη, αλλά περνάτε τα
τούνελ στο Βέρμιο και πάνω από την κοιλάδα του Αλιάκμονα, συνεχίζετε προς Κοζάνη. Στρίβετε βόρεια προς
Φλώρινα ακολουθώντας έναν από τους βόρειους κάθετους άξονες της Εγνατίας, περνάτε έξω από την Πτολεμαΐδα και έξω από το Αμύνταιο αφήνετε τον άξονα και στρίβετε δυτικά προς Αετό. Έξω από το χωριό θα δείτε
το δρόμο που θα σας φέρει στο Νυμφαίο.
21
Νυμφαίο
Στον ορεινό όγκο του Βιτσίου, στην
καρδιά της Δυτικής Μακεδονίας βρίσκεται το Νυμφαίο. Το Νυμφαίο ανήκει
στο νομό Φλώρινας και απέχει 160 χλμ
από τη Θεσσαλονίκη, 57 χλμ από την
Φλώρινα , 61 χλμ από την Καστοριά, 68
χλμ από την Κοζάνη και 570 χλμ από
την Αθήνα. Είναι χωριό ορεινό (1.350μ.
υψόμετρο) που έχει αναγνωριστεί ως
παραδοσιακός οικισμός. Τελεί υπό την
ειδική προστασία των ελληνικών νόμων
και των ευρωπαϊκών συνθηκών, διότι
αποτελεί ζωντανό μουσείο της ιστορίας
και της παρθένας φύσης, της εθνικής
κληρονομιάς και της παράδοσης, ως
διατηρητέος οικισμός και ταυτόχρονα
διατη­ρητέος ιστορικός τόπος, συνδυασμένες ιδιότητες που σε ελάχιστα άλλα
μέρη έχει αναγνωρίσει επίσημα η Ελληνική Δημοκρατία.
Το χωριό παραμένει αθέατο μέχρι την τελευταία στροφή του ασφαλτοστρω­μένου ορεινού δρόμου, που επιφυλάσσει μια ευχάριστη
έκπληξη στον ταξιδιώτη, μέσα σε ένα τοπίο
απαράμιλλου φυσικού κάλλους, όπου ο λευ­
κός χειμώνας διαρκεί πέντε περίπου μήνες και
παραχωρεί την θέση του σε μια εκθαμβωτική
εναλλαγή των εποχών. Περιμετρικά κλείνεται
από βουνά και πανύψηλα δέντρα που δημιουργούν ένα μαγευτικό τοπίο. Ωστόσο, ο ορίζοντάς του απλώνεται με μονα­δική ευρυχωρία
πάνω από δεκάδες πόλεις και χωριά, κάμπους,
λίμνες , χαμηλότερα βουνά και κοιλάδες.
Ένα χωριό που ξεχωρίζει από κάθε άλλο. Φτάνοντας εκεί, μένεις έκπληκτος με την ομορφιά
του καθώς απλώνεις το βλέμμα σου στην αριστουργηματική αρχιτεκτονική των σπιτιών
του. Διώροφα κτίσματα, αμφιθεατρικά παραταγμένα, επενδυμένα με σχιστόπλακες, ομοιόμορφες στέγες και σιδεριές στα παράθυρα
που θυμίζουν το μεγαλείο άλλων εποχών. Μια
βόλτα στα λιθόστρωτα δρομάκια του χωριού αρκεί για να σε κάνει να νιώσεις και εσύ
το μέγεθος του μεγαλείου αυτού του ένδοξου
χωριού. Κάθε εποχή σε αυτόν τον ευλογημένο τόπο είναι υπέροχα μοναδική. Όσο και αν
έχεις ταξιδέψει στην Ελλάδα δεν μπορεί παρά
να σε εντυπωσιάσει η φύση του, να σε μαγέψει
ο κόσμος του και να σε καθηλώσει το ιστορικό
του βάρος.
Οι μόνιμοι κάτοικοι του Νυμφαίου είναι λιγοστοί, αλλά οι πολυάριθμοι επισκέπτες δίνουν
ζωή στο χωριό μιας και το Νυμφαίο έχει καθιερωθεί ως ένας από τους πιο αξιόλογους
ελληνικούς τουριστικούς προορισμούς. Μια
γωνιά της Ελλάδας πραγματικό στολίδι της
περιοχής.
22
Η ευρύτερη περιοχή
του Περιβαλλοντικού
Κέντρου
Στην ευρύτερη περιοχή ιδιαίτερο ενδιαφέρον
για τον επισκέπτη παρουσιάζουν:
Ο διατηρητέος παραδοσιακός οικισμός του Νυμφαίου, ο οποίος αποτελεί και ένα από τα κυριότερα τουριστικά θέρετρα στη Δυτική Μακεδονία..
Οι φυσικές ομορφιές του ορεινού
όγκου του Βέρνου με ένα σημαντικό
δίκτυο μονοπατιών δασικής περιήγησης.
Τα σημαντικά λιμναία οικοσυστήματα
Ζάζαρης, Χειμαδίτιδας, Πετρών και
Βεγορίτιδας τα οποία συμπεριλαμβάνονται στο ευρωπαϊκό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών NATURA 2000.
Ο αρχαιολογικός χώρος της ελληνιστικής πόλης των Πετρών στην ομώνυμη κοινότητα.
Η παραγωγή των φημισμένων κρασιών της περιοχής Αμυνταίου, η οποία
έχει χαρακτηρισθεί ως ζώνη ΟΠΑΠ
(ονομασία προέλευσης ανωτέρας ποιότητας) και διαθέτει δυο επισκέψιμα οινοποιεία, της Ένωσης Γεωργικών Συνεταιρισμών Αμυνταίου στο Αμύνταιο και της
οινοποιητικής εταιρίας «ΒΕΓΟΡΙΤΙΣ» στον
Άγιο Παντελεήμονα..
23
Η εταιρία «Άρτεμις» που προσφέρει
δυνατότητες οργάνωσης πληθώρας
οικοτουριστικών
δραστηριοτήτων
όπως, ιππασία, κανό, οργάνωση υπαίθριας διαμονής, περιβαλλοντικές περιηγήσεις, ποδήλατο βουνού κ. ά.
Μουσεία όπως το Μουσείο Αργυροχρυσοχοείας του Νυμφαίου, και τα
Λαογραφικά Μουσεία Αμυνταίου,
Λεχόβου και Ροδώνα.
Επίσης η περιοχή βρίσκεται σε κομβικό σημείο σε σχέση με άλλες ενδιαφέρουσες περιοχές όπως η Φλώρινα,
οι Πρέσπες και η Καστοριά, αλλά και τα
Χιονοδρομικά Κέντρα Βίγλας, Βόρα και
Βιτσίου.
Τέλος, γενικότερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής όπως τα ιαματικά
νερά Λιμνοχωρίου, οι πηγές ξινού νερό
στην ομώνυμη κοινότητα, η παραγωγή
ιδιαίτερων τοπικών προϊόντων όπως η
πιπεριά Φλωρίνης στον Αετό, τα φασόλια
και η καλαθοπλεκτική Βαρυκού, το Μέλι
Λεχόβου, τα βιολογικά προιόντα Πάντου
και Κίζου στην Υδρούσα, αλλά και σημεία
με θρησκευτικό ενδιαφέρον όπως η εκκλησία των Ταξιαρχών στον Αετό και το Μοναστήρι της Παναγιάς στην Κλεισούρα.
Στο πλαίσιο της συμβολής σε δράσεις προώθησης της βιώσιμης ανάπτυξης της ευρύτερης περιοχής, το Περιβαλλοντικό Κέντρο του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ ανέπτυξε μια σειρά από συνεργασίες με την
τοπική κοινωνία. Αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας αποτελεί και η οργάνωση και η δραστηριοποίησης της Εταιρίας Οικοτουρισμού Βιτσίου. Η Εταιρία Οικοτουρισμού Βιτσίου ξεκίνησε τις
δραστηριότητές της τον Αύγουστο του 2001 με στόχο τη δημιουργία και καθιέρωση ενός υγιούς
περιβάλλοντος ανάπτυξης εναλλακτικών μορφών τουρισμού στη περιοχή του Βιτσίου. Τα μέλη της
είναι ιδιώτες που δραστηριοποιούνται στην περιοχή με διάφορους τρόπους (ξενοδοχεία, εστιατόρια,
καφέ-μπαρ), οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης (δήμοι και κοινότητες), εταιρίες κερδοσκοπικού και
μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και διάφοροι σημαντικοί τοπικοί φορείς. Η εταιρία προέκυψε σαν
ανάγκη του συντονισμού όλων όσων ασχολούνται με τον τουρισμό στην περιοχή έτσι ώστε, να
δημιουργηθούν οι απαραίτητες συνθήκες για τη καλύτερη παρουσίαση και οργάνωση της προβολής της περιοχής και των δυνατοτήτων της για την εξυπηρέτηση των απαιτήσεων του επισκέπτη
περιηγητή.
Το Kαταφύγιο του Λύκου
Είναι ένας ειδικός χώρος στην
Αγραπιδιά Φλώρινας, πολύ κοντά
στο Νυμφαίο, για τη φιλοξενία
πρώην αιχμάλωτων λύκων, που
προέρχονται είτε από κατασχέσεις, είτε από ζωολογικούς κήπους.
Οι πρώτοι λύκοι προήλθαν από
το Κέντρο Περίθαλψης Άγριων
Ζώων και Πτηνών της Αίγινας, στο
οποίο κατέληξαν μετά το κλείσιμο
ζωολογικών κήπων της Αθήνας
(Εθνικός Κήπος, Νέα Φιλαδέλφεια),
ενώ στη συνέχεια μεταφέρθηκαν
και λύκοι από κατασχέσεις αλλά
και από τον ζωολογικό κήπο της
Φλώρινας.
Οι λύκοι αυτοί, απομακρυσμένοι
από τη φυσική κοινωνική τους
ομάδα, την αγέλη, από πολύ μικρή
ηλικία και έχοντας ζήσει σε άμεση εξάρτηση από τον άνθρωπο,
όπως και οι αιχμάλωτες αρκούδες,
δεν γνωρίζουν τους βασικούς μηχανισμούς επιβίωσης και κατά συνέπεια, και αυτοί είναι αδύνατο να
επανενταχθούν και να επιβιώσουν
στο φυσικό τους περιβάλλον. Μετά
την εισαγωγή και την περίθαλψή
τους στον Κτηνιατρικό Σταθμό και
αφού στειρωθούν μεταφέρονται
στο Καταφύγιο του Λύκου, στο
ειδικά περιφραγμένο τμήμα φυσικού δάσους βελανιδιάς, έκτασης
70 στρεμμάτων, όπου θα ζήσουν
το υπόλοιπο της ζωής τους.
Δίπλα σε αυτό λειτουργεί και υποδέχεται επισκέπτες όλο το χρόνο,
καθημερινά το Κέντρο Ενημέρωσης για το Λύκο για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των επισκεπτών με στόχο την αντιστροφή
της αρνητικής εικόνας που δυστυχώς κατέχει ο λύκος στη συνείδηση των ανθρώπων.
24
25
ΔΗΛΩΣΕ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ
Όσοι ενδιαφέρονται να προσφέρουν εθελοντική εργασία μπορούν να επισκεφθούν
την ιστοσελίδα μας http://www.arcturos.gr/gr/volunteer/ ή να επικοινωνήσουν στα τηλέφωνα:
Γραφείο Θεσσαλονίκης 2310555920 Γραφείο Αθήνας 2106412006
Περιβαλλοντικό Κέντρο ΑΡΚΤΟΥΡΟY 2386031155
Υπεύθυνη Εθελοντών: Μαρία Στυλιάδου, [email protected], [email protected]
Ως εθελοντής
του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ
συμμετέχεις
Κέντρο Αναπαραγωγής
και Επαναδιάδοσης του Ελληνικού
Ποιμενικού Σκύλου
Στο πλαίσιο της πρόληψης και της
μείωσης των ζημιών που προκαλούν οι
αρκούδες και οι λύκοι στο κτηνοτροφικό
κεφάλαιο, ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ εκτρέφει, από
το 1998, ελληνικούς ποιμενικούς σκύλους
και τους χορηγεί δωρεάν σε κτηνοτρόφους των οποίων τα κοπάδια βόσκουν σε
ορεινές περιοχές που αποτελούν το βιότοπο των μεγάλων σαρκοφάγων ζώων.
Σε δράσεις ευαισθητοποίησης κοινού (εκδηλώσεις, εκθέσεις) σε όλη την Ελλάδα και τον
τόπο σου
Σε δράσεις περιβαλλοντικής εκπαίδευσης
(δράσεις με μαθητές ή ομάδες παιδιών)
Σε εργασίες πεδίου (ραδιοπαρακολούθηση
αρκούδας ή λύκου)
Στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος
(για παράδειγμα στην πυροφύλαξη των δασών κατά τους θερινούς μήνες)
Στη λειτουργία του Περιβαλλοντικού Κέντρου του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ στο νομό της Φλώρινας (πρόγραμμα AΡΘΟΥΡΟΣ)
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
ΑΡΘΟΥΡΟΣ
Το Κέντρο Αναπαραγωγής βρίσκεται δίπλα στο Καταφύγιο του Λύκου στην Αγραπιδιά και καταλαμβάνει έκταση 4 στρεμμάτων. Εκεί
ζουν οι 11 Ελληνικοί Ποιμενικοί Σκύλοι του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ. Οι εγκαταστάσεις είναι διαμορφωμένες ώστε να εξασφαλίζονται οι κατάλληλ ες συνθήκες υγιεινής, διατροφής και εκπαίδευσης των σκύλων
με στόχο την καλύτερη διαβίωση τους και την αποτελεσματικότερη
λειτουργία του αναπαραγωγικού προγράμματος.
Απώτερος στόχος του προγράμματος είναι η διάσωση της φυλής
του Ελληνικού Ποιμενικού, η προστασία του κτηνοτρόφου μέσω της
πρόληψης των ζημιών από μεγάλα σαρκοφάγα ζώα και η αρμονική
συμβίωση των ανθρώπων της υπαίθρου με το φυσικό περιβάλλον.
ΕΛΑΧΙΣΤΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ:
Ενα Σαββατοκύριακο
ΔΙΑΜΟΝΗ:
Στον Αετό της Φλώρινας (ο Αετός είναι το
χωριό που βρίσκεται και ο Κτηνιατρικός
Σταθμός), σε σπίτι χτισμένο σύμφωνα με την
παραδοσιακή αρχιτεκτονική της περιοχής.
Το σπίτι διαθέτει τζάκι, πλήρως εξοπλισμένη
κουζίνα και φιλοξενεί 8 άτομα.
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ:
Από το προσωπικό του Περιβαλλοντικού
Κέντρου σε θέματα που αφορούν στην αρκούδα, το λύκο και τις ορεινές περιοχές.
ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ:
Ζεστά ρούχα και παπούτσια (χειμώνα-καλοκαίρι), αδιάβροχο, διάθεση για δουλειά
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ:
Με το Περιβαλλοντικό Κέντρο ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ,
Μαρία Στυλιάδου, 23860 31155
Για περισσότερες
πληροφορίες
επικοινωνήστε με την:
Μελίνα Αυγερινού,
Αετός Φλώρινας,
τηλ. 23860 41500,
[email protected]
26
27
Πώς μπορείτε
να βοηθήσετε
1
2
3
Στιγμές ανθρώπινης δράσης!
Keep Walking.
Ευχαριστούμε πάρα πολύ
για τις απίστευτες εμπειρίες
και την ευκαιρία να γνωρίσουμε και
να έρθουμε σε επαφή με τόσο σπάνια
φύση και τόσο σπάνιους ανθρώπους
Λέσχη Μοτοσικλετιστών
Κρανέας Ελασσόνας
Γίνε συνδρομητής!
Με μια τακτική εισφορά, 50 € ετησίως (μαθητική συνδρομή 25 €), προσφέρεις
ουσιαστική οικονομική ενίσχυση στο έργο του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ και γίνεσαι επίσημο
μέλος της προσπάθειας του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ για την προστασία της ελληνικής φύσης.
Θα σε ενημερώνουμε για τις δραστηριότητες του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ, για τις εξελίξεις σε
περιβαλλοντικά ζητήματα και θα σε καλούμε σε όλες τις εκδηλώσεις ενημέρωσης
και ευαισθητοποίησης του κοινού που οργανώνει ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ καθώς και σε
όλες τις συλλογικές δράσεις.
Υιοθέτησε μία αρκούδα!
Με τη κηδεμονία (200€/ 150€ μαθητική-φοιτητική) καλύπτεις μέρος των εξόδων περίθαλψης, διατροφής και φροντίδας μιας αρκούδας για ένα χρόνο καθώς και τη συντήρηση των χώρων φιλοξενίας της. Θα λάβεις το πακέτο υιοθεσίας, με το υιοθετήριο στο όνομά σου και την φωτογραφία της αρκούδας,
κάρτες, αφίσες, αναμνηστικά του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ, cd, κ.α. Στη συνέχεια θα λαμβάνεις σε τακτά διαστήματα τα νέα της συγκεκριμένης αρκούδας και το μηνιαίο
newsletter μας.
Μπράβο που αγαπάτε αυτά τα ζώα!!
8 ετών Υ.Γ (Αύριο έχω τα γενέθλιά μου και
το δώρο είναι αυτή η επίσκεψη
στον ΑΡΚΤΟΥΡΟ
28/7/11 Χαρά (ΕΘΕΛ)
Εξαιρετική παρουσίαση!
Πραγματικά άξιζε για δεύτερη φορά.
Μπράβο στη δουλειά σας!
Ευθύμιος Μπαλαμπάνος
Υπέροχα τοπία – υπέροχα πλάσματα!
Η φύση δεν περνά κρίση!
Ήταν θαυμάσια! Συγχαρητήρια
Κομπογιαννοπούλου Άννα 12 ετών
Μακάρι όλοι οι άνθρωποι να
είχαν τη δική σας ευαισθησία.
Σας ευχαριστώ που δώσατε
την ευκαιρία στα παιδιά μου
και να μάθω για τον ΑΡΚΤΟΥΡΟ
28-10-11 Α. Αργύρη– Ελ. Βασιλειάδη
Περάσαμε πολύ ωραία… Γνωρίσαμε
την Ειρήνη και το Γιωργάκη!!! Μια ωραία
απόδραση σε συνδυασμό
με γνώση! Συγχαρητήρια
Αργυρώ Στεργιάδου 30-4-2011
11-10-11 Βρυχωνίδης ΣτυλιανόςΚύπρος Λεμεσός
Γίνε χορηγός!
Ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ προκειμένου να υλοποιεί τις δράσεις του για την προστασία του
περιβάλλοντος, στηρίζεται στην υποστήριξη των μελών και των εταιρικών συνεργατών του. Στο πλαίσιο σχέσεων αμοιβαίας εμπιστοσύνης, ιδιωτικοί και δημόσιοι φορείς συμμετέχουν στην πραγματοποίηση των δράσεων αυτών, τα τελευταία 14 χρόνια, με επιτυχία. Η εταιρική συνεργασία εξασφαλίζει σημαντικά
πλεονεκτήματα τόσο για την εταιρία όσο και για τον ΑΡΚΤΟΥΡΟ, είτε πρόκειται
για οικονομική συνεισφορά είτε για από κοινού υλοποίηση δράσεων.
Δεύτερη φορά στο Νυμφαίο. Δεύτερη
φορά στον ΑΡΚΤΟΥΡΟ, όχι όμως τελευταία! Το «ταξίδι δε τελειώνει εδώ!
Μπορεί να φεύγει το σώμα, η ψυχή
και η σκέψη όμως θα ταξιδεύει πάντα.
Για να παίρνει ανάσες. Συγχαρητήρια
σε όλους
Αξιομνημόνευτη εμπειρία.. Μακάρι να την
επαναλάβω σύντομα, όταν ξυπνήσουν
οι αρκούδες μας από τον χειμέριο ύπνο…
Ο εθελοντισμός εδώ δεν είναι μόνο
προσφορά, αλλά εμπειρία ζωής
Εθελόντρια, 27-11-11
2-4-11 Κική Κρεατσούλη
Το ποσό για τη συνδρομή, την υιοθεσία ή οποιαδήποτε δωρεά καταβάλλεται:
Guest
ηλεκτρονικά μέσω του παρόντος ηλεκτρονικού καταστήματος στο arcturos.gr
με ταχυδρομική επιταγή
με πιστωτική κάρτα
με πιστωτική κάρτα WINLIFE VISA της Τράπεζας Πειραιώς
με κατάθεση στους λογαριασμούς καταθέσεων:
ALPHA BANK 704/00/2002/002926
Τράπεζα ΠΕΙΡΑΙΩΣ 5238003349718
ΕΘΝΙΚΗ Τράπεζα 210/48106351
28
29
Ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ είναι μη κυβερνητική, μη κερδοσκοπική
περιβαλλοντική οργάνωση
Βασίλειος Ζαχαρούλης: Είναι καταπληκτικά...Συγχαρητήρια..!!!!!
που ιδρύθηκε το 1992, για
Maraki AD Ήρθα τον Ιούνιο... υποκλίνομαι στην προσπάθεια.. περιβάλλον άψογο κ
μιλήστε για τον εθελοντισμό.. ο κόσμος δεν ξέρει.
την προστασία της άγριας
Grigoris Koumpis Έχω έρθει 2 φορές από τη Χαλκίδα! Μια ευτυχή συμφωνία ανθρώπου και φύσης με αποτέλεσμα την ευημερία και των 2 πλευρών! Χάρη στη προσπάθεια σας...
βάλλοντος, με δράσεις έρευ-
ζωής και του φυσικού περινας πεδίου, επιστημονικής
Anagnostopoulou Maria: Έχω έρθει πριν 2 χρόνια για 5 ημέρες. Ήταν η πιο υπέροχη εμπειρία της ζωής μου. Δεν έχω μπορέσει να έρθω πάλι λόγω δουλειάς αλλά
με την πρώτη ευκαιρία θα είμαι πάλι εκεί!!! Ένα μεγάλο μπράβο σε όλους σας και να
ξέρετε πως σας εκτιμώ έναν έναν ξεχωριστά
@
μελέτης, ευαισθητοποίησης
κοινού, περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και εθελοντισμού
Βούλα Φασουλίδη Ήρθα με γκρουπ από Βόλο τον Σεπτέμβριο του 2010. Ξεναγηθηκαμε στο Περιβαλλοντικό Κέντρο του Αετού Φλώρινας και ανεβήκαμε στο καταφύγιο
όπου και εκεί ενημερωθήκαμε από εθελοντές. Αξιέπαινη προσπάθεια, μεγάλο έργο.
ΑΘΛΟΣ θα το έλεγα η διαχείριση και προστασία της άγριας ζωής.
για την προστασία της άγριας ζωής, την ενίσχυση της
Maria Lixa Έμεινα στο πέτρινο σπίτι πέρυσι το Μάιο και εργάστηκα ως εθελόντρια
για 3 μέρες στο καταφύγιο του Νυμφαίου. Και παλιότερα επίσης, τα πρώτα χρονιά στο παρθεναγωγείο του Νυμφαίου! Είναι καταπληκτικά!! συγχαρητήρια για την
προσπάθεια και τη βοήθεια στις αρκουδίτσες και τους λύκους... Ήταν πραγματικά
πανέμορφα!!
βιοποικιλότητας και της αειφορίας στην Ελλάδα και το
εξωτερικό.
Alexis Sidiropoulos Έχω έρθει δύο φορές και θα ξανάρθω και θα ξανάρθω. Φοβερό
περιβάλλον και ακόμα πιο φοβερή η προσπάθεια όλων των παιδιών εκεί. Και φυσικά
πολύ καλή η ενημέρωση στο κέντρο κάτω στον Αετό!
Manolis Adonakis Έμεινα κατάπληκτος από την ηρεμία του δάσους και με την επαφή με τα μεγάλα θηλαστικά
Ρογκότη 3, Θεσσαλονίκη 54624.
Τηλ. 2310 555920
email: [email protected]
Website: www.arcturos.gr
Blog: arcturos.wordpress.com
facebook: ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ - ARCTUROS
twitter: @arcturosgr
Youtube: Arcturosgr
@Vagelisgiakoumi: Έχω έρθει δυο φορές. Πολύ καλή δουλειά εκεί
@nm96027: To ότι έχω έρθει πάνω από 5 φορές, μετράει ως θετική εντύπωση; Εξαιρετικό μέρος, εξαιρετικοί άνθρωποι, εξαιρετική δουλειά!
@dimitrathoma1 είναι μοναδικό μέρος! Πληροφορίες πολλές, οικογένειες με παιδιά
επιβάλλεται να το επισκεφτούν -και όχι μόνο βέβαια! Συγχαρητήρια!!
30
Φωτογραφίες: Κ. Γεωργιάδης,
Ν. Κανελλόπουλος,
Γ. Μουτάφης,
Λ. Χαψής,
Αρχείο ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ
31