ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΑ:ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ:ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΤΩΝΑΙΟΛΙΚΩΝΠΑΡΚΩΝΣΤΗΛΗΜΝΟ ΚΑΙΤΗΛΕΣΒΟ 1. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΜΕΛΕΤΗΣΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ Το έργο αφορά την εγκατάσταση και λειτουργία εικοσιοκτώ (28) αιολικών πάρκων (Α/Π) συνολικής ισχύος 706MW στις νήσους Χίο (επτά Α/Π συνολικής δυναμικότητας 150MW), Λήμνο (έντεκα Α/Π συνολικής δυναμικότητας 250MW) και Λέσβο (δέκα Α/Π συνολικής δυναμικότητας 306MW) και την ηλεκτρική διασύνδεσή τους με το ηπειρωτικό Σύστημα Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας. Η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για το συγκεκριμένο έργο, αποσπάσματα της οποίας παρατίθενται, εκπονήθηκε από την ENVECO Α.Ε.–Δ.Αργυρόπουλοςκαιβρίσκεταισεδιαβούλευση. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑΣΤΟΙΧΕΙΑ Το παρον κεφαλαιο αφορα στην ανασκοπηση των κυριων περιβαλλοντικων επιπτωσεων που προκαλουνται απο το εργο, τοσο στη φαση κατασκευης οσο και στη φαση λειτουργιας. Επιπλεον, εκτιμωνταικαιαξιολογουνταιοιτυχονσυνεργιστικεςκαισωρευτικεςεπιπτωσεις. Το προτεινομενο εργο συνδυαζει την αξιοποιηση του υψηλου αιολικου δυναμικου των μεγαλων νησιωντουΒορειουΑιγαιουΛημνου,Λεσβου,Χιουμεταυτοχρονηεξασφαλισηαξιοπιστηςηλεκτρικης διασυνδεσηςμετηνηπειρωτικηχωρα. Στοσημειοαυτο,θαπρεπεινααναφερθειπωςηχρησητηςηλεκτρικηςενεργειαςστηχωρακατατις δεκαετιες του 1950‐1960 δεν θα μπορουσε παρα να επεκταθει και να συμπεριλαβει το νησιωτικο τμημα της χωρας με τα γνωστα οφελη που συνεπαγεται σε οποιοδηποτε τοπο ο εξηλεκτρισμος. Οι μεγαλεςαποστασειςαποτηνηπειρωτικηχωρασεσυνδυασμομετιςαρχικαελαχιστεςαπαιτησειςσε ηλεκτρικη ενεργεια των νησιων οδηγησαν στην αναπτυξη αυτονομων μοναδων παραγωγης ηλεκτρικηςενεργειαςσεκαθενησιμεχρησηυγρωνκαυσιμωνπουμεταφερονταιδιαθαλασσης. Περαν της εξαιρετικα υψηλου κοστους παραγωγης, η λυση της αυτονομης ηλεκτροπαραγωγης με υγρακαυσιμαενεχειπεριβαλλοντικουςκινδυνουςτοσοκατατηνμεταφορακαιαποθηκευσητουςσε δεξαμενες διπλα στη θαλασσα οσο και στην διαχειριση τους ενω η τοπικη εκπομπη αεριων ρυπων αλλακαιυγρωνστερεωναποβλητωνυποβαθμιζειτοτοπικοπεριβαλλονμεμηαντιστρεπτοτροπογια βαθος χρονου και με επιπτωσεις που αυξανουν αναλογα με την αυξηση της ζητησης ηλεκτρικης ενεργειας. ΗδεδομενηυπαρξηισχυρουαιολικουδυναμικουστηνπεριοχητουΑιγαιουγενικοτερασεσυνδυασμο μετηναναπτυξητωντεχνολογιωντοσοτηςμετατροπηςτηςαιολικηςενεργειαςσεηλεκτρικηοσοκαι της ποντισης υποθαλασσιων καλωδιων κυριως κατα τα τελευταια εικοσι ετη καθιστουν προσφορο καιτεχνικαεφικτοτοπαρονεργο. Κοινη τακτικη, την τελευταια δεκαετια, ολων των χωρων παγκοσμιως που αποτελουνται και απο νησιωτικατμηματα,ειναιηδιασυνδεσητουςμετοηπειρωτικοΣυστηματους,επιτυγχανονταςσαφως οικονομικοτερη παραγωγη ηλεκτρικης ενεργειας με την χαμηλοτερη δυνατη περιβαλλοντικη επιβαρυνση. Τελος η προτεινομενη διασυνδεση αποτελει υποσυνολο του Γενικου Σχεδιασμου της Μελετης ∆ιασυνδεσεων των νησιων του Αιγαιου στο Ηπειρωτικο Συστημα που εχει εκπονηθει απο το ∆ιαχειριστη του Ελληνικου Συστηματος Μεταφορας Ηλεκτρικης Ενεργειας (Αθηνα 2010) καθως επισης και δυο μελετων του Πολυτεχνειου Αθηνων που εκπονηθηκαν για λογαριασμο της ΡυθμιστικηςΑρχηςΕνεργειαςμετοιδιοαντικειμενο. Μετηνυλοποιησητουπροτεινομενουεργουσυνδυαζεταιηαξιοποιησητουαιολικουδυναμικουτων 1 μεγαλων νησιων του Βορειου Αιγαιου Λημνου, Λεσβου, Χιου και επιτυγχανεται σημαντικη εξοικονομηση δαπανων σε Εθνικο επιπεδο, αφου διασυνδεοντας τα νησια αυτα, παυει η παραγωγη ηλεκτρικης ενεργειας απο τοπικους σταθμους παραγωγης (σε καθεστως ψυχρης εφεδρειας και μακροπροθεσμα παυση αυτων) οι οποιοι λειτουργουν με ιδιαιτερα υψηλο κοστος και προκαλουν επιπτωση στο ατμοσφαιρικο περιβαλλον. Επισημαινεται οτι σε ετησια βαση, η Ελληνικη Πολιτεια δαπαναπεριπου500εκ.ευρω,μετηνμορφηΥπηρεσιωνΚοινηςΩφελειας,ωστενα αντισταθμιστει το επιπλεον κοστος ηλεκτροπαραγωγης του συνολου των νησιων της Ελληνικης επικρατειας, σε σχεση με αυτο του ∆ιασυνδεδεμενου Ηπειρωτικου Συστηματος ωστε να εξασφαλιζεται η κοινη τιμολογηση ολων των καταναλωτων ηλεκτρικης ενεργειας ανεξαρτητου γεωγραφικηςκατανομης. Η ιδεα της αξιοποιησης του μεγαλου αιολικου δυναμικου του Αιγαιου που οφειλεται στις γεωγραφικεςιδιαιτεροτητεςτουχωρουειναιπαλαιακαιπανωσεαυτηεχουνδιατυπωθειδιαφορες ιδεες αξιοποιησης. Η εναλλακτικη των νησων Χιου, Λεσβου Λημνου βασιστηκε στο κριτηριο αφενος του πλουτου του πορου αυτου στην περιοχη (αιολικο δυναμικο), συνδυαζομενο με την υψηλη ανταποδοτικη αξια που προσδιδει στην Ελληνικη οικονομια η ∆ιασυνδεση των τριων νησιων και αφετερου στο μεγεθος των τριων νησων που ειναι σημαντικα μεγαλυτερο απο οποιαδηποτε αλλα νησια του Βορειου Αιγαιου και επομενως μπορουν να «απορροφησουν» χωρις προβληματα υπερσυσσωρευσης (χωρικης, τοπιολογικης) ενα εργο μεγαλης κλιμακας οπως αυτο που μελεταται στην παρουσα μελετη. Τονιζεται οτι τα αντιστοιχου μεγεθους νησια του Ιονιου ειναι ηδη διασυνδεδεμενα,καθωςεπισηςκαιηΕυβοια,ηοποιαβεβαιαειναισαφωςεγγυτεραστηνηπειρωτικη χωρα,ενωγιατηνΚρητηπουαποτελειαυτονομοσυστημα(Ηλεκτρικα)υπαρχουντρεις(3)προτασεις διασυνδεσηςμετοΗπειρωτικο∆ιασυνδεδεμενοΗλεκτρικοσυστημα. ΤανησιατουΒορειουΑιγαιου(Λημνος,ΛεσβοςκαιΧιος)ειναισημεραμηδιασυνδεδεμενανησιαμετο δικτυο της ηπειρωτικης χωρας και στα πλαισια του προτεινομενου εργου προβλεπεται η ηλεκτρικη διασυνδεση αυτων με το ∆ιασυνδεδεμενο Συστημα Μεταφορας Ηλεκτρικης Ενεργειας, με εφαρμογη προηγμενων τεχνολογιων υπογειων και υποθαλασσιων καλωδιωσεων και παραλληλη εγκατασταση ΑιολικωνΠαρκων. Ο τελικος σχεδιασμος του υπο μελετη εργου, οπως παρουσιαζεται στον Χαρτη Προσανατολισμου – Υποβρυχιαδιασυνδεσηνησιων(Αρ.ΣχεδιουMPE‐1τουΠαραρτηματοςVIΙτηςπαρουσαςμελετης)και στα Σχεδια Γενικη ∆ιαταξη Έργων Λημνου, Γενικη ∆ιαταξη Έργων Χιου, Γενικη ∆ιαταξη Έργων ΛεσβουκαιΓενικη∆ιαταξηΈργων∆ιασυνδεσηςΕυβοιας/Φθιωτιδας‐Εναλλακτικηλυση(Αρ.Σχεδιων MPE‐LMN‐2.1, MPE‐ CHS‐2.2, MPE‐LSV‐2.3 και MPE‐EVA‐2.4 του Παραρτηματος VIΙ της παρουσας μελετης) στοχευει στην ελαχιστοποιηση των επιπτωσεων σε ολους τους περιβαλλοντικους τομεις (φυσικο περιβαλλον, εδαφος, υδατικοι ποροι, υποδομες, ιστορικο και πολιτιστικο περιβαλλον) και ελαβε υποψη τις ενεργειακες και ανεμολογικες μελετες που εγιναν βασει πιστοποιημενων ανεμολογικων μετρησεων απο πιστοποιημενο φορεα κατα το προτυπο DIN−EN ISO/IEC 17025 του 2000σεσυμμορφωσηπροςτησχετικηρητηπροβλεψητουαρθρου3τουΝ.3468/2006(ΦΕΚΑ129). Επιπλεον, στο πλαισιο του τελικου σχεδιασμου του υπο μελετη εργου, οπως αυτος παρουσιαζεται στην παρουσα Μελετη Περιβαλλοντικων Επιπτωσεων (ΜΠΕ) και οπως αναλυεται στην ενοτητα 3.5 τηςπαρουσαςμελετης,κατεβληθηκαθεδυνατηπροσπαθειαωστεναβελτιστοποιηθουνοιεπιμερους χωροθετησεις των Α/Π, ετσι ωστε αυτες να ειναι πληρως συμβατες με τις κατευθυνσεις και τα ποσοτικοποιημενακριτηριαπουθετειτοΕΠΧΣΑΑγιατιςΑΠΕ. Ιδιαιτερηβαρυτηταδοθηκεστην εξεταση θεματων πουαφορουνστοφυσικοπεριβαλλον,λογωτης χωροθετησηςτμηματωντουυπομελετηεργουεντοςηπλησιονπροστατευομενωνπεριοχωνNatura. Συγκεκριμενα: • Το Α/Π Νεα Κουταλη (Α/Γ 53‐81) στη Λημνο χωροθετειται εντος της περιοχης «Λημνος: Λιμνες Χορταρολιμνη και Αλυκη, Κολπος Μουδρου, Έλος ∆ιαπορι και χερσονησος Φακος» (GR4110006), η οποια συμπεριλαμβανεται στον Εθνικο Καταλογο του Ευρωπαϊκου οικολογικου δικτυου προστατευομενων περιοχων «Natura 2000» ως Ζωνη Ειδικης Προστασιας (ΖΕΠ) (SPA‐Special 2 ProtectionAreas). Όλα τα Α/Π στη Χιο χωροθετουνται εντος της περιοχης «Βορεια Χιος» (GR4130003), η οποια συμπεριλαμβανεταιστονΕθνικοΚαταλογοτουΕυρωπαϊκουοικολογικουδικτυουπροστατευομενων περιοχων«Natura2000»ωςΖωνηΕιδικηςΠροστασιας(ΖΕΠ)(SPA‐SpecialProtectionAreas). •ΤοΑ/ΠΚουμαΛακκοι(Α/Γ44‐59),τοΑ/ΠΦλωριανουΒουνου(Α/Γ60‐65)καιτοΑ/ΠΑμανη(Α/Γ 66‐75) χωροθετουνται εντος της περιοχης «Βορεια Χιος, νησοι Οινουσσες και παρακτια θαλασσια ζωνη» (GR4130001), η οποια συμπεριλαμβανεται στον Εθνικο Καταλογο του Ευρωπαϊκου οικολογικουδικτυουπροστατευομενωνπεριοχων«Natura2000»ωςΕιδικηΖωνη∆ιατηρησης(ΕΖ∆) (SAC‐SpecialAreasforConservation). • Το Α/Π Σκοπος (Α/Γ 1‐5), το Α/Π Ραχονελι (Α/Γ 6‐19), οι Α/Γ 20‐26 του Α/Π Καλακουκι, το Α/Π Μαγγανια (Α/Γ 41‐53), το Α/Π Ορδυμνος (Α/Γ 54‐71), το Α/Π Γυμνο Βουνο (Α/Γ 72‐88), το Α/Π Καλιαμας (Α/Γ 89‐112), οι Α/Γ 113‐120 και 122‐ 125 του Α/Π Αβασκανη, το Α/Π Καρυα (Α/Γ 134‐ 142) και το Α/Π Πλακες (Α/Γ 143‐ 153) χωροθετουνται εντος της περιοχης «Νοτιοδυτικη Χερσονησος, Απολιθωμενο ∆ασος Λεσβου» (GR4110010), η οποια συμπεριλαμβανεται στον Εθνικο Καταλογο του Ευρωπαϊκου οικολογικου δικτυου προστατευομενων περιοχων «Natura 2000» ως ΖωνηΕιδικηςΠροστασιας(ΖΕΠ)(SPA‐SpecialProtectionAreas). •ΤοΑ/ΠΣκοπος(Α/Γ1‐5),τοΑ/ΠΡαχονελι(Α/Γ6‐19),τοΑ/ΠΟρδυμνος(Α/Γ54‐71),οιΑ/Γ98‐106 του Α/Π Καλιαμας, το Α/Π Αβασκανη (Α/Γ 113‐133) και οι Α/Γ 134‐ 139 του Α/Π Καρυα χωροθετουνταιεντοςτηςπεριοχης«Λεσβος:∆υτικηΧερσονησος‐Απολιθωμενο∆ασος»(GR4110003), η οποια συμπεριλαμβανεται στον Εθνικο Καταλογο του Ευρωπαϊκου οικολογικου δικτυου προστατευομενωνπεριοχων«Natura2000»ωςΕιδικηΖωνη∆ιατηρησης(ΕΖ∆)(SAC‐SpecialAreasfor Conservation). Έτσι,σταπλαισιατοσοτηςβελτιστοποιησηςτουσχεδιασμουτουυπομελετηεργουοσοκαιγιατην πληροτητα της παρουσας Μελετης Περιβαλλοντικων Επιπτωσεων εκπονηθηκαν οι ακολουθες δεκα (10)υποστηρικτικεςμελετες: 1.ΕιδικηΟρνιθολογικηΜελετηγιατοΑ/ΠΝεαΚουταληστηνησοΛημνο 2.ΕιδικηΟρνιθολογικηΜελετηγιατοΑ/ΠΒορνοςστηνησοΛημνο 3.ΕιδικηΟρνιθολογικηΜελετηγιαταΑ/ΠΚουμαΛακκοικαιΦλωριανοΒουνοστηνησοΧιο 4.ΕιδικηΟρνιθολογικηΜελετηγιαταΑ/ΠΠερδικοβουνι‐ΦραγκουΛακκος‐Κεφαλοβουνοστη νησοΧιο 5.ΕιδικηΟρνιθολογικηΜελετηγιαταΑ/ΠΚεραμος‐ΣπηλακιαστηνησοΧιο 6.ΕιδικηΟρνιθολογικηΜελετηγιαταΑ/ΠΑμανηΌροςστηνησοΧιο 7.ΕιδικηΟρνιθολογικηΜελετηγιαταΑ/ΠΣκοποςκαιΡαχονελιστηνησοΛεσβο 8.ΕιδικηΟρνιθολογικηΜελετηγιαταΑ/ΠΚαλακουκικαιΜαγκανιαστηνησοΛεσβο 9.ΕιδικηΟρνιθολογικηΜελετηγιαταΑ/ΠΟρδυμνοςκαιΓυμνοΒουνοστηνησοΛεσβο 10.ΕιδικηΟρνιθολογικηΜελετηγιαταΑ/ΠΚαλιαμας‐Αβασκανη‐ΚαρυακαιΠλακεςστηνησο Λεσβο ΤονιζεταιδεοτιτοΑ/ΠΒορνοςτηςΛημνουδενεμπιπτειεντοςπεριοχηςηοποιασυμπεριλαμβανεται στον Εθνικο Καταλογο του Ευρωπαϊκου οικολογικου δικτυου προστατευομενων περιοχων «Natura 2000» ως Ζωνη Ειδικης Προστασιας (ΖΕΠ) (SPA‐ Special Protection Areas). Παρολα αυτα λογω της γειτνιασης του με την περιοχη «Νησιδες και Βραχονησιδες Λημνου: Νησος Σεργκιτσι και Νησιδες 3 ∆ιαβατες, Κομπιο, Καστρια, Τηγανι, Καρβαλας, Πρασονησι» GR4110008, κριθηκε οτι επρεπε να εκπονηθεικαιγιααυτοΕιδικηΟρνιθολογικηΜελετη. Το συνολο των μελετων αυτων επισυναπτονται στο Παραρτημα VΙ της παρουσας μελετης, ενω τα αποτελεσματακαιταπορισματααυτωνλαμβανονταιυποψηστηναξιολογησητωνεπιπτωσεωντου υπομελετηεργουστηνορνιθοπανιδαστιςενοτητες5.2,5.3,6.2,6.3,7.2και7.3τηςπαρουσαςμελετης. Παραλληλα, στο πλαισιο ωριμανσης του σχεδιασμου του εργου πραγματοποιηθηκαν προσθετες εργασιεςπεδιουστιςπεριοχεςαναπτυξηςτωναιολικωνπαρκωνστιςνησουςΛημνο,ΧιοκαιΛεσβομε αντικειμενο την καταγραφη και αξιολογηση της βλαστησης, των τυπων οικοτοπων και των ειδων χλωριδας σε περιοχες αναπτυξης του εργου και ειδικα των τμηματων αυτου εντος Ειδικων Ζωνων ∆ιατηρησης (ΕΖ∆).Τα στοιχεια αυτων των εργασιων περιλαμβανονται στις ενοτητες 5.2, 6.2 και 7.2 τηςπαρουσαςμελετης. Στα προηγουμενα κεφαλαια της μελετης (συγκεκριμενα στις ενοτητες 5.3, 6.3, 7.3 και 8.3) παρατεθηκεεκτενηςαναλυσησχετικαμετηνεκτιμησηκαιαξιολογησητωνεπιπτωσεωνσεκαθενησι ξεχωριστα.Στοπαρονκεφαλαιογινεταιαναφορακαιστηνεκτιμηση–αξιολογησηεπιπτωσεωνστο επιπεδοκαθενησιουκαιτωντριωννησιωνσυνολικα. Ωςσωρευτικεςεπιπτωσειςθεωρειταιτοσυνολοτωνπιθανωνεπιπτωσεωνπολλωνεπιμερουςεργων η δραστηριοτητων που αποτελουν ειτε ενα ενιαιο προς περιβαλλοντικη αδειοδοτηση εργο (η δραστηριοτητα) ειτε εντασσονται σε ενα συνολο εργων (δραστηριοτητων) ιδιου ειδους στην ιδια χωρικη ενοτητα. Ως συνεργιστικες επιπτωσεις θεωρουνται αυτες που προκυπτουν απο επιμερους εργα (δραστηριοτητες), αλλα συνδυαζομενες μεταξυ τους αποκτουν πολλαπλασιαστικο χαρακτηρα και εχουν ως αποτελεσμα μεγαλυτερες απο πλευρας εντασης και χαρακτηρα επιδρασεις απο το αθροιστικοσυνολοτωνεπιμερουςεπιπτωσεων. Αρχικαθαπρεπεινασημειωθειοτιτατριαυπομελετηνησιααπεχουνικανηαποστασημεταξυτους καισυνεπωςδεναναμενεταιναυπαρχουνσωρευτικεςησυνεργιστικεςεπιπτωσειςσεπεριφερειακο επιπεδογιαεπιμερουςπεριβαλλοντικεςπαραμετρους.Γιαπαραδειγμα,οιτυχονεπιπτωσειςστοτοπιο στη Λημνο η στη Χιο απο τα Α/Π που προκειται να εγκατασταθουν σ’ αυτα δεν δυνανται να επηρεασουντοτοπιοητονοπτικοοριζοντααποτηΛεσβο,δεδομενηςτηςπολυμεγαληςαποστασης μεταξυ τους. Οι δυο πλησιεστερες ανεμογεννητριες των Α/Π Λεσβου και Χιου η Α/Γ 144 του Α/Π Πλακες και η Α/Γ 75 του Α/Π Αμανη απεχουν αποσταση 63 km. Αντιστοιχα, οι δυο πλησιεστερες ανεμογεννητριεςτωνΑ/ΠΛεσβουκαιΛημνου,ηΑ/ΓΑ7τουΑ/ΠΡαχονελικαιηΑ/Γ18τουΑ/Π102 Λαγκαδεςαπεχουναποσταση74km. Λαμβανονταςυποψη τα προαναφερθεντα,στησυνεχειαακολουθει αναλυτικοτερηπαρουσιασητων κυριων περιβαλλοντικων επιπτωσεων σε υπερτοπικο επιπεδο καθως και οι συνεργιστικες και συσσωρευτικεςεπιπτωσειςαποτηνκατασκευηκαιλειτουργιατουυπομελετηεργου. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣΣΤΟΦΥΣΙΚΟΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Μορφολογία‐τοπίο Σε οτι αφορα τη μορφολογια και το τοπιο της ευρυτερης περιοχης μελετης, δεν αναμενονται επιπτωσεις τετοιαςσημασιαςπουναθετουντη χωροθετησητωνυποεξετασηαιολικωνπαρκωνσε αμφισβητηση, τοσο σε τοπικο επιπεδο (ανα νησι) οσο και στο επιπεδο των τριων νησιων, οπως προεκυψε απο τη φωτορεαλιστικη απεικονιση (Παραρτημα ΙΙ της παρουσης μελετης) και απο τη μελετηοπτικηςοχλησης(ενοτητες5.3.1,6.3.1και7.3.1).Αυτοεπιβεβαιωνεταιαποτηναναλυσηκαι τα σχετικα συμπερασματα που περιλαμβανει η «Ειδική Χωροταξικη Μελετη για τη Χωροθετηση Πολυγωνων ΑΠ στην περιοχη του Βορειου Αιγαιου, στα Νησια Λημνο, Λεσβο Και Χιο», η οποια εκπονηθηκε απο το γραφειο «∆.Οικονομου και Συνεργατες» και η οποια επισυναπτεται στο ΠαραρτημαVAτηςπαρουσαςμελετης,αποοπουπροκυπτειοτιηεπιλεχθεισαχωροθετησητωνΑ/Γ και των εικοσιοκτω (28) αιολικων παρκων στα τρια (3) νησια ικανοποιει πληρως τα ποσοτικα κριτηρια ενταξης αιολικων εγκαταστασεων στο τοπιο του Παραρτηματος V της ΚΥΑ 49828 (ΦΕΚ 4 2464Β/3.12.2008)μετηνοποιαεγκριθηκετο«ΕιδικοΠλαισιοΧωροταξικουΣχεδιασμουκαιΑειφορου Αναπτυξης για τις Ανανεωσιμες Πηγες Ενεργειας». Eπισης, πρεπει να τονιστει οτι η συνθετη τοπογραφια (αναγλυφο) των περιοχων που εχουν επιλεχθει μειωνει σε μεγαλο βαθμο τη θεαση μεγαλουαριθμουΑ/Γαποσυγκεκριμενασημεια,περιοριζονταςσημαντικατιςδυνητικεςσωρευτικες καισυνεργιστικεςεπιπτωσεις. Στο σημειο αυτο, πρεπει να σημειωθει πως η επεμβαση για την εγκατασταση αιολικων παρκων σε ορισμενεςπεριπτωσειςεκλαμβανεταιωςυποβαθμισητουτοπιου,λογωτηςξαφνικηςενταξηςσεαυτο ανθρωπινωνκατασκευωνμεγαληςκλιμακαςοπωςειναιοιανεμογεννητριες.Ηεντυπωσηαυτη,οπως εχειπροκυψειαποερευνεςσεπεριοχεςαναπτυξηςαιολικωνπαρκων(σχετικαστοιχειαπαρατεθηκαν σεπροηγουμενηενοτητατουπαροντοςκεφαλαιου)αμβλυνεταικαιγινεταιπροοδευτικααποδεκτησε μεγαλοτμηματουπληθυσμου,οοποιοςεξοικειωνεταιμετηνπαρουσιατουςκαιαποδεχεταιτορολο και τη λειτουργια τους λαμβανοντας υποψη την ευαισθησια της κοινωνιας σε θεματα κλιματικης αλλαγης.Τοιδιοθαμπορουσεναπεικανειςοτιισχυεικαιγιατηναισθητικητωνανεμογεννητριωνως κατασκευων, οπου οι αποψεις διιστανται (αρνητικες και θετικες) και τελικα με την παροδο του χρονουφαινεταιναεπικρατουνοιθετικες. Υπο το πρισμα των προαναφερθεντων, η επιπτωση στο τοπιο ειναι παραμετρος με μεγαλο βαθμο υποκειμενικοτηταςπουδενμπορειναεκτιμηθειμετροποαντικειμενικο.Σεκαθεπεριπτωσηεπισης, ανδεχθεικαποιοςτηναναγκαιοτηταυποκαταστασηςσυμβατικωντροπωνπαραγωγηςενεργειαςαπο ΑΠΕ,τουλαχιστονμεχριναγινειεφικτηηπαραγωγηενεργειαςμεσυντηξηηαλλομηγνωστοσημερα τροπο,τααιολικαπαρκααποτελουνκαταλληληλυσηδεδομενουοτιοιοποιεςεπιπτωσειςστοτοπιο αποτηνεγκαταστασητουςμπορουνσεελαχιστοχρονοναεκλειψουνσχεδονολοκληρωτικαμεσωτης αποξηλωσης τους αποδιδοντας την περιοχη αναπτυξης τους στην προτερα κατασταση. Αυτο δεν ισχυει για τη συντριπτικη πλειοψηφια αλλων ανθρωπογενων παρεμβασεων για την παραγωγη ενεργειας(εξορυξηλιγνιτη,θερμικαεργοστασιακ.λπ.).Υιοθετωντας,λοιπον,τηναρχητηςβιωσιμης αναπτυξης, την αποδοχη του γενικου οφελους και λαμβανοντας υποψη την αναγκη εξασφαλισης ενεργειας για την ευρυθμη λειτουργια του κοινωνικου συνολου, τα αιολικα παρκα σε περιοχες καταλληλου αιολικου δυναμικου με ασθενεις επιπτωσεις στη φυση αποτελουν επιλογη με πολλα θετικα στοιχεια που οταν και αν βρεθει καταλληλο υποκαταστατο μπορουν ευκολα να απεγκατασταθουνπαραδιδονταςτηφυσηκαιτοτοπιοστηνπροτερατουςκατασταση. Συμπερασματικα, θεωρειται οτι τοσο η συνθετη τοπογραφια των θεσεων εγκαταστασης οσο και η υποκειμενικοτητα της επιπτωσης σε συνδυασμο με την εξοικιωση του παρατηρητη στην παρουσια Α/Γμετριαζεισημαντικατιςσωρευτικεςκαισυνεργιστικεςεπιπτωσειςτουεργουστοτοπιο. Μιαπαραμετροςπουεπισηςσυνδεεταιμετηνεγκαταστασηαιολικωνπαρκωνγενικαειναιοισυνοδες επεμβασεις,κατακυριολογοτηςοδοποιιας(προσβασηςκαιεσωτερικης),πουειναιαναγκαιεςγιατην κατασκευη καισυντηρησητωνπαρκων.Γιαορισμενα αιολικα παρκαπουχωροθετουνται ως επι το πλειστονσεκορυφογραμμεςηπλαγιεςορεινωνογκωνδιανοιγονταιοδοισχετιζονταιμετηντεχνικη επεμβαση (καταληψη – αλλοιωση φυσικων ως επι το πλειστον περιοχων), διαμορφωνουν νεες συνθηκες ως προς: α) Τη δυνατοτητα οδικης προσεγγισης σε απροσιτες, τουλαχιστον οδικα, περιοχεςμεχριπροτινοςκαι β) την τοπιολογικη αλλοιωση των πλαγιων ορεινων ογκων που συντελειται σε μικρο χρονικο διαστημα λογω τεχνικων παρεμβασεων. Σε ο,τι αφορα την τοπιολογικη αλλοιωση, αυτη εν μερει μπορεινααντιμετωπιστειπροληπτικακαιεπανορθωτικα: Προληπτικα μεσω α) της προσεκτικης χαραξης των οδων ωστε να αποφευγονται εκτεταμενα ορυγματακαιπρανηπουθαειναιορατααπομακρινηαποστασηκαιβ)τηςπιστηςυλοποιησηςτων μελετωνοδοποιιαςκατατηφασηκατασκευης. Επανορθωτικαμεσωα)τηςεφαρμογηςκαταλληλωνπρογραμματωνφυτευσης,εφοσοναυτακριθουν αναγκαια και συντηρησης της κατα τα πρωτα χρονια σε πρανη και β) εξασφαλισης του αναγκαιου εδαφικουυποβαθρου(φυτικηγη)ωστεναμπορειναυπαρξεικαιφυσικηαναπτυξηβλαστησηςπου θααποτρεπειτηδιαβρωσηλογωβροχηςηανεμου. 5 Και για τους δυο τυπους δρασεων (προληπτικες και επανορθωτικες) σημαντικο ρολο (τοσο απο πλευραςκατευθυνσεων,οσοκαιαποπλευραςελεγχουεφαρμογης)μπορουνκαιπρεπειναεχουντα τοπικα ∆ασαρχεια που εκ των πραγματων διαθετουν τη γνωση και την αρμοδιοτητα στον τομεα αυτο. Σεο,τιαφορατηναπωλειατουοδικου«απροσιτου»σεορισμενεςκορυφεςηπλαγιεςορεινωνογκων σημειωνεται οτι οι περιπτωσεις αυτες ειναι περιορισμενες στο υπο μελετη εργο, αφου οδικη προσβασηστιςευρυτερεςπεριοχεςαναπτυξηςτωναιολικωνπαρκωνυφισταταικαισημερα. Παρολα αυτα διαμορφωνονται συνθηκες αλλαγης στη δυνατοτητα προσεγγισης περιοχων δυσκολα προσβασιμωναποτονανθρωπο.Ηαλλαγηαυτηεχειτοσοθετικαοσοκαιαρνητικαχαρακτηριστικα: Ταθετικαχαρακτηριστικασχετιζονταιμετηνενισχυσητηςεπισκεψιμοτηταςπεριοχωνγιατοτμημα τουπληθυσμουπουενδιαφερεται,καθωςκαιμετησημαντικηενισχυσησυνθηκωνπυρασφαλειαςκαι πυροσβεσης μεσω της δυνατοτητας παρεμβασης σε περιοχες, συνηθως δασικες, οπου επιγεια τμηματαειχανμηδενικηδυνατοτηταπροσβασης. Τα αρνητικα χαρακτηριστικα σχετιζονται κατα κυριο λογο με την απωλεια, σε καποιο βαθμο τουλαχιστον,της«μαγειας–μυστηριου»τουβουνουπου«απαιτει»τηνυποβολητουανθρωπουστην «ακριβη» απο πλευρας ψυχολογιας, κοπου και χρονου διαδικασια πεζη προσβασης για να το προσεγγισεισωματικακαιψυχικα.!!! ∆εδομενου οτι τα αιολικα παρκα εγκαθιστανται σε μικρο μερος των ορεινων ογκων και στα τρια νησια αφηνεται η δυνατοτητα της «απολαυσης» του βουνου με παραλληλο το περιβαλλοντικο και κοινωνικοοφελοςαποτηλειτουργιατωναιολικωνπαρκων. Κλεινονταςτηνεξετασηεπιτουσυγκεκριμενουθεματοςσημειωνονταιπροσθεταταεξης:α)∆ασικοι δρομοιτετοιουτυπουπολυευκολαμπορουνναδιακοψουντηνοδικητουςλειτουργιααναυτοκριθει σκοπιμοκαιαναυτοσυμβεικαιεπομενωςδιακοπειησυντηρησητους,σεπολυλιγαχρονιαηφυση φροντιζει και για την αναιρεση των δυνατοτητων προσβασης που προσφερουν. β) Η αναγκη για διανοιξη δασικων οδων για την ενισχυση της πυρασφαλειας (παθητικης και ευεργετικης) σε δυσπροσιτεςορεινεςπεριοχεςωςυψηληςπροτεραιοτηταςμετατιςμεγαλεςπυρκαγιεςτηςτελευταιας δεκαετιας. Συνεπως εκτιμαται οτι τα προτεινομενα μετρα που θα ληφθουν, θα περιορισουν σημαντικα τις δυνητικες σωρευτικες επιπτωσεις των συνοδων εργων στο τοπιο. Επισης δεν αναμενονται συνεργιστικεςεπιπτωσειςαποτηνυπαρξητωνσυνοδωνεργωνστημορφολογιακαιστοτοπιο. Έδαφος‐γεωλογία Ως προς τις επιπτωσεις στο εδαφος και στη γεωλογια δεν αναμενονται αξιοσημειωτες μεταβολες τοσο σε επιπεδο νησιου οσο και στο επιπεδο των τριων νησιων συνολικα. Όπως αναλυεται στις ενοτητες 5.3.2, 6.3.2 και 7.3.2, οι επιπτωσεις θα εχουν τοπικο κυριως χαρακτηρα και θα ειναι βραχυχρονιες, μερικως αντιμετωπισιμες και μερικως αναστρεψιμες μετα τη ληψη καταλληλων επανορθωτικων μετρων, που παρουσιαζονται στην ενοτητα 10.2. Ο τοπικος χαρακτηρας των επιπτωσεων δεν δυναται να προκαλεσει τυχον συνεργιστικες επιπτωσεις στο επιπεδο των τριων νησιων. Παρομοια και στη φαση λειτουργιας, δεν αναμενονται επιπτωσεις στο εδαφος, ενω δεν προκειταιναδρασουνσωρευτικαησυνεργιστικαστοεπιπεδοτωντριωννησιων. Υδατικοίπόροι‐Θαλάσσιοπεριβάλλον Ταυπομελετηεργαδενχωροθετουνταιεντοςυγροτοπικωνεκτασεωνουτεδυνανταιναεπηρεασουν το καθεστως της διαιτας των επιφανειακων και υπογειων νερων. Οι οποιες επιπτωσεις στους υδατικους πορους δυναται να εμφανιστουν στη φαση κατασκευης, χαρακτηριζονται ομως αντιμετωπισιμες και πληρως αναστρεψιμες με τη ληψη καταλληλων μετρων. Ως εκ τουτου, δεν αναμενονταιτυχονσυνεργιστικεςεπιπτωσεις. 6 Η γραμμικη επεμβαση στο θαλασσιο πυθμενα για την τοποθετηση του υπογειου καλωδιου διασυνδεσης αποτελει τοπικη, μικρης κλιμακας επεμβαση, η οποια δεν δυναται να προκαλεσει συνεργιστικες η σωρευτικες επιπτωσεις στην ευρυτερη θαλασσια περιοχη των τριων νησιων και συνεπως δεν αναμενονται τυχον συνεργιστικες επιπτωσεις. Ειδικα για το συγκεκριμενο θεμα θα πρεπεινατονισθειοτιοπροτεινομενοςαποτηνπαρουσαΜΠΕσχεδιασμοςτωνεργωνδιασυνδεσης τουυπομελετηεργουμετοΕθνικοΣυστημαΜεταφοραςΗλεκτρικηςΕνεργειας(ΕΣΜΗΕ)συναδειμε τον Εθνικο Σχεδιασμο του ∆ΕΣΜHΕ για τη διασυνδεση των νησιων του Βορειου Αιγαιου με την ηπειρωτικη χωρα, οπως αυτος αποτυπωνεται στη «Μελετη Αναπτυξης Συστηματος Μεταφορας» (ΜΑΣΜ),ενωεχειπροκυψεικατοπινσυνεννοησεωντοσομετη∆ΕΗοσοκαιμετο∆ΕΣΜΗΕ,ωστενα διασφαλιζεταιηβελτιστησυνεργασιαμεταξυτωνσυστηματωνμεταφορας. Οικοσυστήματακαιχλωρίδα Σε οτι αφορα τα οικοσυστηματα και τη χλωριδα, απο τα στοιχεια που παρατεθηκαν τοσο στις ενοτητες 5.3.4, 6.3.4 και 7.3.4, προκυπτει οτι το μεγαλυτερο τμημα των αιολικων παρκων του υπο μελετη εργου χωροθετειται εντος περιοχων στις οποιες κυριαρχουν υποβαθμισμενα φρυγανικα οικοσυστηματα και συγκεκριμενα φρυγανικες διαπλασεις. Οι φρυγανικοι σχηματισμοι σε λιγες περιπτωσεις εχουν σχετικα καλη κατασταση διατηρησης, ενω κατα κυριο λογο ειναι αρκετα υποβαθμισμενοι, λογω κυριως ανθρωπογενων επιδρασεων. Ο κυριος λογος υπαρξης εκταταμενων τετοιωνπεριοχωνειναιαφενοςοιεδαφοκλιματικεςσυνθηκεςτωννησιωνκαιαφετερουηδιαχρονικη εντονη εκμεταλλευση απο τον ανθρωπο, κυριως μεσω της βοσκησης, αλλα και των συνεχων πυρκαγιων. Υπαρχουν ορισμενες επιπτωσεις στις οποιες θα πρεπει να δοθει προσοχη ως προς τα θεματα χλωριδας και βλαστησης για την προληψη υποβαθμισης που μπορει να αποφευχθει κατα τη φαση κατασκευης. Επισης, θα πρεπει να επισημανθει οτι τα επιμερους τμηματα του εργου στη Λεσβο και στη Χιο που βρισκονται εντος περιοχων που εχουν συμπεριληφθει στον Ευρωπαϊκο Οικολογικο ∆ικτυο Natura 2000 ως Ειδικες Ζωνες ∆ιατηρησης (ΕΖ∆) (SAC‐Special Areas forConservation), δεν καταλαμβανουν οικοτοπους προτεραιοτητας, οποτε καταρχην δεν υφισταται θεμα ασυμβατοτητας συμφωνα με το ΕιδικοΠλαισιοΧωροταξικουΣχεδιασμουκαιΑειφορουΑναπτυξηςγιατιςΑΠΕ,οπωςαυτοεγκριθηκε μετηνΚΥΑ49828(ΦΕΚ2464Β/3.12.2008). Τατμηματααυτακαταλαμβανουνκυριωςτοντυποοικοτοπου«ΦρυγαναμεSarcopoteriumspinosum – 5420», ο οποιος περιλαμβανεται μεν στο παραρτημα Ι της Οδηγιας 92/43/ΕΚ, χωρις να ειναι οικοτοπος προτεραιοτητας, ειναι εξαιρετικα συνηθης στην Ελλαδα και καλυπτει τεραστιες εκτασεις της ηπειρωτικης χωρας και των νησιων. Ο εν λογω οικοτοπος ειναι προιον φυσικης καταληξης των ιδιαιτεραυποβαθμισμενωνμεσογειακωνοικοσυστηματων,λογωτηςδρασηςτωνπυρκαγιωνκαιτης εκτεταμενηςβοσκησης.Ωςεκτουτουδεναναμενεταιναεπηρεαστειηακεραιοτητακαιησυνοχητων περιοχωναυτωνωςπροςτουςτυπουςοικοτοπωνκαιταειδηχλωριδας. Συγκεκριμενα, 776,7 στρεμματα των υπο μελετη εργων στη νησο Λεσβο (45,7% της συνολικης εκτασηςπουκαταλαμβανουνταπροτεινομεναεργαστηΛεσβο)εμπιπτειεντοςτηςπεριοχης«Λεσβος: ∆υτικη Χερσονησος‐Απολιθωμενο ∆ασος» (GR4110003), η οποια συμπεριλαμβανεται στον Εθνικο Καταλογο του Ευρωπαϊκου οικολογικου δικτυου προστατευομενων περιοχων «Natura 2000» ως Ειδικη Ζωνη ∆ιατηρησης (ΕΖ∆) (SAC‐ Special Areas for Conservation). Ειδικοτερα συμφωνα με τις εργασιες πεδιου της παρουσας μελετης καταλαμβανονται μονο δυο τυποι οικοτοπων του παραρτηματοςΙ τηςΟδηγιας92/43/ΕΟΚεντος τηςπεριοχης Natura2000,δηλαδη οι «Φρύγανα με Sarcopoteriumspinosum»(5420)και∆ασηβελανιδιαςQuercusmacrolepis(9350).Λαμβανοντας υποψη την ταυτοποιηση – οριοθετηση των τυπων οικοτοπων του προγραμματος ΒΙΟΜΑΡ, τα υπο μελετη εργα καταλαμβανουν εξαιρετικα μικρα ποσοστα των συγκεκριμενων τυπων οικοτοπων του παραρτηματος Ι της Οδηγιας 92/43/ΕΟΚ. Τα μικρα αυτα ποσοστα τεκμηριωνουν οτι οι επιπτωσεις απο την καταληψη του εργου εντος της περιοχης Natura 2000 «Λεσβος: ∆υτικη Χερσονησος‐ Απολιθωμενο∆ασος»(GR4110003),δενειναισημαντικεςκαισυνεπωςδεναναμενεταιναεπηρεαστει η ακεραιοτητατηςεν λογω περιοχης Natura2000 ωςπρος τους τυπους οικοτοπων τοσοστη φαση 7 κατασκευηςοσοκαιστηφασηλειτουργιαςτωνυπομελετηεργων. Αντιστοιχα,354,6στρεμματατωνυπομελετηεργωνστηνησοΧιο(45,9%τηςσυνολικηςεκτασηςπου καταλαμβανουν τα προτεινομενα εργα στη Χιο) εμπιπτει εντος της περιοχης «Βορεια Χιος, νησοι Οινουσσες και παρακτια θαλασσια ζωνη» (GR4130001), η οποια συμπεριλαμβανεται στον Εθνικο Καταλογο του Ευρωπαϊκου οικολογικου δικτυου προστατευομενων περιοχων «Natura 2000» ως Ειδικη Ζωνη ∆ιατηρησης (ΕΖ∆) (SAC‐ Special Areas for Conservation). Ειδικοτερα συμφωνα με τις εργασιες πεδιου της παρουσας μελετης καταλαμβανονται τεσσερις τυποι οικοτοπων του παραρτηματοςΙ τηςΟδηγιας92/43/ΕΟΚεντος τηςπεριοχης Natura2000,δηλαδη οι «Φρύγανα με Sarcopoterium spinosum» (5420), Μεσογειακα πευκοδαση με ενδημικα ειδη πευκων της Μεσογειου (9540), ∆αση ανατολικης πλατανου (92C0) και ∆αση Quercus pubescens ssp.brachyphylla του Αιγαιου (9310). Λαμβανοντας υποψη την ταυτοποιηση – οριοθετηση των τυπωνοικοτοπωντουπρογραμματοςΒΙΟΜΑΡ,ταυπομελετηεργακαταλαμβανουνεξαιρετικαμικρο ποσοστο(0,166%)ενοςμονοοικοτοπουτουπαραρτηματοςΙτηςΟδηγιας92/43/ΕΟΚκαιπροκειται γιατονοικοτοπο5420.Ταμικρααυταποσοστατεκμηριωνουνοτιοιεπιπτωσειςαποτηνκαταληψη του εργου εντος της περιοχης Natura 2000 «Βορεια Χιος, νησοι Οινουσσες και παρακτια θαλασσια ζωνη»(GR4130001),δενειναισημαντικεςκαισυνεπωςδεναναμενεταιναεπηρεαστειηακεραιοτητα τηςενλογωπεριοχηςNatura2000ωςπροςτουςτυπουςοικοτοπωντοσοστηφασηκατασκευηςοσο καιστηφασηλειτουργιαςτωνυπομελετηεργων. Με βαση τα παραπανω, τοσο στη φαση κατασκευης, οσο και στη φαση λειτουργιας, οι προκαλουμενες επιπτωσεις στις κατηγοριες βλαστησης, στους τυπους οικοτοπων και στα ειδη χλωριδας, αναμενεται να ειναι ασθενεις σε επιπεδο νησιου. Επιπροσθετα δεν αναμενεται να εχουν καποιουειδουςσυνεργειαστοεπιπεδοτωννησιων. Επισης πρεπει να τονιστει οτι ενα απο τα βασικα σχεδιαστικα κριτηρια του εργου στον τομεα χωροθετησης ανεμογεννητριων αλλα και στη χαραξη των συνοδων εργων αποτελεσε η ελαχιστοποιησητωνσωρευτικωνκαισυνεργιστικωνεπιπτωσεωνστατριανησια. Πανίδα‐Ορνιθοπανίδα Λογωτηςσυγκριτικαμικρηςκαταληψηςβιοτοπωνσημαντικωνειδωνπανιδας,καθωςκαιτηςφυσης λειτουργιας του εργου δεν αναμενονται αξιοσημειωτες επιπτωσεις τοσο σε επιπεδο οικολογικα ευαισθητων η ευαισθητων περιοχων οσο και στο επιπεδο των τριων νησιων. Ως εκ τουτου δεν αναμενονται τυχον συνεργιστικες η αξιοσημειωτες αθροιστικες επιπτωσεις απο την κατασκευη και λειτουργιατουεργουσταειδηπανιδας. Σε οτι αφορα την ορνιθοπανιδα, το γεγονος οτι αρκετα απο τα αιολικα παρκα βρισκονται εντος η πλησιον περιοχων, οι οποιες συμπεριλαμβανονται στον Εθνικο Καταλογο του Ευρωπαϊκου οικολογικουδικτυουπροστατευομενωνπεριοχων«Natura2000»ωςΖωνηΕιδικηςΠροστασιας(ΖΕΠ) (SPA –Special Protection Areas), υποδηλωνει παρουσια σημαντικων ειδων τοσο μονιμων οσο και αποδημητικων. Στο πλαισιο αδειοδοτησης του υπο μελετη εργου ελαβε χωρα εκτενης ορνιθολογικη διερευνηση. Αναλυτικα στοιχεια παρατιθενται τοσο στις Ειδικες Ορνιθολογικες Μελετες, οι οποιες επισυναπτονταιτοσοστοΠαραρτημαVIτηςπαρουσης,οσοκαιστιςενοτητες5.2.7,5.3.6,6.2.6,6.3.6, 7.2.6και7.3.6πουπροηγηθηκαν. Στηφασηκατασκευηςδεναναμενονταιαξιοσημειωτεςεπιπτωσειςστηνορνιθοπανιδα,κυριωςλογω τουβραχυχρονιουχαρακτηρατους.Σεοτιαφορατηλειτουργιατουεργου,λαμβανονταςυποψητην υπαρχουσαβιβλιογραφιασχετικαμετιςπροκαλουμενεςεπιπτωσειςτωνΑ/Πστηνορνιθοπανιδα,την υπαρξη σημαντικων ειδων ορνιθοπανιδας στις περιοχες του εργου καθως και τις καταγραφες των ειδωνορνιθοπανιδαςπουπραγματοποιηθηκανσταπλαισιατηςπαρουσαςμελετης,οιεπιπτωσειςτου υπομελετηεργουσταπερισσοτεραειδηορνιθοπανιδαςμπορουνναχαρακτηρισθουνασθενειςκαισε τοπικο μονο επιπεδο λαμβανοντας υποψη και τα μετρα αντιμετωπισης που προτεινονται στην παρουσαμελετη. Γενικαηοχλησηκατατηφασηκατασκευηςεκτιματαιοτιθααποτελεσειασθενηεπιπτωση.Βασικος 8 παραγοντας για την απαλειψη των σχετικων επιπτωσεων ειναι ο σωστος προγραμματισμος των εργασιων και η αποφυγη των περισσοτερο οχλουσων εργασιων (πχ χωματουργικες εργασιες) που μπορουνναεπιφερουνοχλησηκονταστιςθεσειςφωλεασμουτηνευαισθητηαναπαραγωγικηπεριοδο (μεσαΑπριλιου–μεσαΜαΐου). Ειδικοτεραμπορουννασημειωθουνταακολουθαγιατηνεπιδρασητωνπαραγοντωνα)Αλλοιωση‐ υποβαθμιση ενδιαιτηματος, β) Ενοχληση – Εκτοπιση – Αποκλεισμος, γ) Φραγμα ανασχεσης και δ) Επικινδυνοτητα λογω προσκρουσης κατα τη φαση λειτουργιας του υπο μελετη εργου στην ορνιθοπανιδατωνπεριοχωνμελετης. α)Αλλοίωση‐υποβάθμισηενδιαιτήματος Γενικοτερα,μιατετοιουειδουςεπιδρασηυπαρχει,οτανοιδιανοιξειςπροσβασεωνστιςθεσειςτωνΑ/Γ οπωςκαιοιδιαμορφωσειςτωνχωρωντοποθετησηςτωνΑ/Γ,οπωςκαιτασυνοδαεργαμεταφορας της ενεργειας, εχουν ενα αισθητα αρνητικο αποτελεσμα στο ενδιαιτημα διαφορων ειδων υπο την εννοιαοτιοπροηγουμενοςζωτικοςχωροςτωνειδωναυτων,ειτεωςπροςτηδιατροφητους,ειτεως προς την αναπαραγωγη τους, ειτε ως προς αλλες «λειτουργιες» τους (ξεκουραση, αναπαυση, κουρνιασμα κλπ) αλλοιωνεται σημαντικα και ανεπιστρεπτα λογω του εργου, και δεν μπορει να χρησιμοποιειταιπλεον. Υποτηνπαραπανωεννοια,στηνκαθεπεριπτωσηΑ/Π,μιαπρωτηβεβαιηαλλοιωσηκαιυποβαθμιση που υπεισερχεται και μαλιστα για το συνολο σχεδον των ειδων, αφορα τους χωρους αυτους καθαυτουςστουςοποιουςαποψιλωνεταιηοποιαυπαρχουσαβλαστησηγιανατοποθετηθουνοιΑ/Γ. Η καταστροφη – απωλεια, εστω και μερους, της τοπικης βλαστησης, μειωνει σε καποιο βαθμο, αλυσιδωτα τις δυνατοτητες που «παρεχει» ο χωρος για τις ζωτικες λειτουργιες των ειδων που τον χρησιμοποιουν. Η επιδραση αυτου του ειδους, μπορει να ειναι σοβαρη η οχι, αναλογα με το πως συνδυαζεται με την επιδραση του τυπου «ενοχληση – εκτοπιση» κατι που εχει να κανει και με το σχημα διαταξης των Α/Γ. Στις περισσοτερες κλασσικες «γραμμικες» διαταξεις μεμονωμενων Α/Π, ειναιποσοτικα πολυμικρη,δηλαδη το ποσοστο του«χωρου»πουαλλοιωνεταιαμεσα,συνηθως δεν ξεπερναει στο 2 – 5% της εκτασης (ΕΟΕ : «Προσδιορισμος και χαρτογραφηση των ορνιθολογικα ευαισθητωνσταΑιολικαΠαρκαπεριοχωντηςΕλλαδας»).Εανομωςηδιαταξηειναιτυπου«σχαρας» τοτε ο χωρος που «χανεται» για τις ζωτικες λειτουργιες του ειδους μπορει, ποσοστιαια, να αυξανει αξιολογα. Κατι αναλογο, δηλαδη αυξημενη ποσοστιαια απωλεια ενδιαιτηματος λογω του σχηματος διαταξης τωνΑ/Γ,μπορειναπροκυψειεκειπουυπαρχουναρκεταγειτνιαζονταΑ/Π.Τοτε,υποτοπρισματων αθροιστικων‐συνεργιστικωνεπιδρασεων,ηδιαδοχικηστοχωροαπωλειαενδιαιτηματοςμπορειγια καποια ειδη να ειναι υπολογισιμη. Υπο αυτη ακριβως τη σκοπια, εχει ιδιαιτερη σημασια ο βαθμος εγγυτηταςτηςγειτνιασηςτωνΑ/Π(ητωνσυστοιχιωνενοςκαιτουαυτουΑ/Π). ΑναφορικαμετουπομελετηεργοστηνησοΛημνοσημειωνονταιταεξης: ΤαυπομελετηΑ/Πγενικαβρισκονταισεμεγαληαποστασημεταξυτους. Το συνολο των Α/Γ των υπο μελετη Α/Π βρισκονται σε ικανοποιητικες αποστασεις μεταξυ τους. ΑναφορικαμετουπομελετηεργοστηνησοΧιοσημειωνονταιταεξης: ΤαυπομελετηΑ/Πγενικαβρισκονταισεμεγαληαποστασημεταξυτους. Οι διαταξεις που φαινονται να υπαρχουν σε μια στενοτερη πυκνοτητα – εγγυτητα ειναι στο Α/Π «Φραγγου Λακκος» (Α/Γ 13–14 με 18‐19) καθως και μεταξυ των Α/Π «Φραγγου Λακκος» ‐ «Περδικοβουνι»καιπιοβορειαμεταξυτωνΑ/Π«ΚουμαΛακκοι»‐«ΦλωριανουΒουνο».Γιατολογο αυτοθαπρεπειναδοθειιδιαιτερηβαρυτητα,σταενλογωΑ/Π,στοπρογραμμαπαρακολουθησηςτης 9 ορνιθοπανιδαςκατατηφασηλειτουργιαςετσιωστεεανδιαπιστωθειτυχονσημαντικηεπιπτωσηστα ειδη ορνιθοπανιδας κυριως λογω εκτοπισης αλλα και προσκρουσης να προταθουν προσθετα μετρα αντιμετωπισηςπεραναυτωνπουπροτεινονταιστηνπαρουσαΜΠΕ. Τα υπολοιπα Α/Π βρισκονται σε αξιολογες αποστασεις μεταξυ τους αλλα και στον καθενα απο αυτους, οι συστοιχιες ειναι απλα «γραμμικες» και οι Α/Γ, στους περισσοτερους, βρισκονται σε αξιολογεςαποστασειςμεταξυτους. ΑναφορικαμετουπομελετηεργοστηνησοΛεσβοσημειωνονταιταεξης: • Οι γραμμικες σειρες Α/Γ που φαινονται να υπαρχουν σε μια συγκριτικα στενοτερη πυκνοτητα – εγγυτητα ειναι βασικα μονο στο Α/Π «Καλιαμας» (Α/Γ 89 – 98, 107 – 112). Για το λογο αυτο θα πρεπει να δοθει ιδιαιτερη βαρυτητα, στα εν λογω Α/Π, στο προγραμμα παρακολουθησης της ορνιθοπανιδαςκατατηφασηλειτουργιαςετσιωστεεανδιαπιστωθειτυχονσημαντικηεπιπτωσηστα ειδη ορνιθοπανιδας κυριως λογω εκτοπισης αλλα και προσκρουσης να προταθουν προσθετα μετρα αντιμετωπισηςπεραναυτωνπουπροτεινονταιστηνπαρουσαΜΠΕ.•ΤαυπολοιπαΑ/Πβρισκονταισε αξιολογες αποστασεις μεταξυ τους αλλα και στο καθενα απο αυτα, οι συστοιχιες ειναι απλα «γραμμικες»καιοιΑ/Γ,στουςπερισσοτερους,βρισκονταισεαξιολογεςαποστασειςμεταξυτους. Σεκαθεπεριπτωση,καιστατριανησια,ηπυκνοτητατωνΑ/Γεχειωςκατωφλικητιμητηνελαχιστη αποσταση(ισηημεγαλυτερη)των200mμεταξυτωνΑ/Γκαθωςηδιαταξητουςπληροιτακριτηρια που θετει το ΕΠΧΣ&ΑΑ για τις ΑΠΕ ως προς την ελαχιστη αποσταση των 2,5d. Ως προς αυτη την οπτικη, τελικα, της απολυτης εκτασης ενδιαιτηματος που «χανεται» η υποβαθμιζεται εξαιτιας του εργου δεν φαινεται να προκυπτει αξια λογου αρνητικη επιδραση για κανενα ειδος δεδομενου οτι η επιδραση αφορα σε απωλεια πολυ μικρου ποσοστου της ευρυτερης συνολικης εκτασης του οποιουδηποτετυπουενδιαιτηματοςθιγεται(βλεπεπινακες5.3.4‐1,6.3.4‐4και7.3.4‐4). Αναλυτικοτερατοεργοκαταλαμβανει: το0,41%τωνχορτολιβαδων τηςΛημνου, 0,51%τηςεκτασηςπου καλυπτεταιαπο φρυγανα και0,16%τωνεκτασεωνπουχαρακτηριζονταιωςκαλλιεργειεςστηΛημνο το0,043%τηςκατηγοριας243«Γηπουκαλυπτεταικυριωςαποτηγεωργια μεσημαντικες εκτασεις φυσικης βλαστησης», το 0,228% της κατηγοριας 321 «Φυσικοι βοσκοτοποι», το 0,005% της κατηγοριας 323 «Σκληροφυλλικη βλαστηση» το 0,012% της, κατηγοριας 324 «Μεταβατικες δασωδεις θαμνωδεις εκτασεις» και το 0,307% της κατηγοριας 333 «Εκτασεις μεαραιηβλαστηση»τηςσυνολικηςεκτασηςτηςΧιου το0,02%τηςκατηγοριας112«∆ιακεκομμενηαστικηοικοδομηση»,το0,02%τηςκατηγοριας 242«Συνθετασυστηματακαλλιεργειας»,το 0,07%της κατηγοριας243 «Γηπου καλυπτεται κυριως απο τη γεωργια με σημαντικες εκτασεις φυσικης βλαστησης», το 0,001% της κατηγοριας «∆ασος κωνοφορων», το 0,31% της κατηγοριας 321 «Φυσικοι βοσκοτοποι», το 0,17% της κατηγοριας 323 «Σκληροφυλλικη βλαστηση» και το 0,06% της κατηγοριας 324 «Μεταβατικεςδασωδειςθαμνωδειςεκτασεις»τηςσυνολικηςεκτασηςτηςΛεσβου Επίσης: δεν θιγεται καποιος τυπος ενδιαιτηματος που ειναι ιδιαιτερα σπανιος η απανταται σε πολυ μικρο ποσοστο στην ευρυτερη περιοχη η στο νησι και που να ειναι στενα εξαρτωμενα απο αυτονκαποιασυγκεκριμεναειδη. Καθως το υπο μελετη εργο καταλαμβανει στο μεγαλυτερο ποσοστο του μικρη εκταση (σε σχεση με τη συνολικη εκταση των αντιστοιχων τυπων βλαστησης σε επιπεδο νησιων) φρυγανικων οικοσυστηματων και φυσικων βοσκοτοπων, η επιπτωση που σχετιζεται με την αμεσηκαταληψηενδιαιτηματοςορνιθοπανιδαςσεεπιπεδονησιουεκτιματαιωςαμελητεα.Η 10 συνολικη εκταση που καταλαμβανεται απο τα Α/Π και μπορει να σχετιζεται με περιοχες τροφοληψιαςκαποιωνειδωνειναιμικρησεσχεσημετηνεκτασητωννησιων. Η μεγαλη αποσταση των τριων υπο μελετη νησιων μεταξυ τους διασφαλιζει οτι δεν αναμενονται αξιοσημειωτες συνεργιστικες επιπτωσεις απο την μικρη απωλεια βιοτοπου που θα προκυψει λογω τηςκατασκευηςκαιλειτουργιαςτουυπομελετηεργου.Επισηςπρεπεινατονιστειοτιοσχεδιασμος του εργου (χωροθετηση Α/Γ, οδευση συνοδων εργων) εγινε με τετοιο τροπο ωστε να ελαχιστοποιηθουν οι σωρευτικες και συνεργιστικες επιπτωσεις που θα μπορουσαν δυνητικα να προκυψουν. β)Ενόχληση–Εκτόπιση‐Αποκλεισμός Η επιδραση αυτου του παραγοντα, αν και πιο εμμεση, μπορει να ασκησει σε συγκεκριμενα ειδη υπολογισιμη αρνητικη επιδραση, αρκετα πιο αξιολογη απ’ οτι ο προηγουμενος παραγοντας. Η ενοχλησημπορειναοφειλεταιστοθορυβοτωνΑ/Γ,στηνεπερχομενηπαρουσιαανθρωπωναλλακαι οχηματων και, για καποια συγκεκριμενα ειδη, ενδεχομενως και σ’ αυτη καθαυτη την «οπτικη της παρουσιαςκαικινησης»τωνΑ/Γ.Γιααρκεταειδηεχεικαταγραφειμιαδιαφοροποιησητηςπαρουσιας και κατανομης τους, προ και μετα την κατασκευη και λειτουργια των Α/Π. Συνηθως, για Α/Π σε χερσαιους χωρους, εχει καταγραφει οτι η οποια διαφοροποιηση ακολουθει, αυτη συμβαινει βασικα μεσασταπρωτα500μετρααποτιςΑ/Γκαι,συνηθωςαποτυπωνεταιωςμιααραιωσητηςπαρουσιας των διαφορων ειδων, μια «αραιωση» που ποικιλει ανα ειδος η ομαδα ειδων, η οποια, σε καποιες υπαρκτεςπεριπτωσεις,καταγραφηκεναποικιλειμεταξυ15‐50%.Προφανως,εανυπαρχουναρκετα Α/Π σε κοντινη γειτνιαση και «εν παραλληλω», και σε αποσταση μεταξυ τους μικροτερη απο 1000 μετρα,τοτε,μεβασητοπροηγουμενο,ηεπιδρασηγιαπολλαειδηθααφορασεμεγαλυτερηπεριοχη της «ομαδας» των Α/Π. Εδω ακριβως πρεπει να δοθει ιδιαιτερη προσοχη, δηλαδη στο οτι η αθροιστικη‐συνεργικηεπιδρασηωςπροςτονυποσυζητησηπαραγοντα,μπορειναοδηγησεικαποια ειδησεμειωσητηςπυκνοτηταςτουπληθυσμουτουςστηνευρυτερηπεριοχη. ΑναφορικαμετουπομελετηεργοστηνησοΛημνοταπροτεινομεναστοπλαισιοτουπαροντοςεργου Α/Π βρισκονται σε ικανες αποστασεις. Αναφορικα με το υπο μελετη εργο στη νησο Χιο τα περισσοτερα εμφαινομενα γειτνιαζοντα Α/Π βρισκονται σε αποσταση περαν των 1000 μετρων. Οι συστοιχιες που συγκριτικα παρουσιαζουν μια ενδεχομενη αρνητικη συνεργιστικη επιδραση ειναι αυτεςμεταξυτωνΑ/Π«ΦραγκουΛακκος»‐«Περδικοβουνι»καιπιοβορειαμεταξυτωνΑ/Π«Κουμα Λακκοι» ‐ «Φλωριανου Βουνο». Επισης, κατι αναλογο εντος αυτου του ιδιου Α/Π, συμβαινει στις συστοιχιεςΑ/Γ13–14με18‐19τουΑ/Π«ΦραγκουΛακκος». Αναφορικαμετουπομελετηεργοστη νησο Λεσβο τα περισσοτερα εμφαινομενα γειτνιαζοντα Α/Π βρισκονται σε αποσταση αρκουντως περαν των 1000 μετρων. Οι συστοιχιες που εμφανιζονται με ευνοϊκοτερα χαρακτηριστικα στο να υπαρχει ενδεχομενη τετοιου τυπου‐παραγοντα αρνητικη επιδραση, ειναι, απο συνεργικη αποψη, αυτεςτωνΑ/Π:«Καλιαμας»,τμηματης«Καρυας»καιτμηματης«Αβασκανης».Επισης,κατιαναλογο συμβαινειστιςσυστοιχιες34‐62και63‐65τουΑ/Π«Όρδυμνος»,στιςσυστοιχιες31‐33,34‐47και38‐ 40τουΑ/Π«Καλακουκι»καιστιςσυστοιχιες143‐146,147‐148και149‐153τουΑ/Π«Πλακες».Για την αντιμετωπιση των επιπτωσεων, περαν των μετρων αντιμετωπισης που προτεινονται στην παρουσαΜΠΕ,ιδιαιτερηεμφασηθαδοθειστοπρογραμμαπαρακολουθησηςτηςορνιθοπανιδαςαπο τα αποτελεσματα του οποιου θα προκυψει εαν θα χρειαστει να ληφθουν προσθετα μετρα αντιμετωπισης. ∆ηλαδη, η αρνητικη επιδραση του υπο συζητηση παραγοντα ενδεχεται να επηρεασει την παρουσια ορισμενωνειδωνστουςενδιαμεσουςχωρουςαυτωντωναρκεταεγγυςγειτνιαζοντωνΑ/Π. Όπως προαναφερθηκε, ο παραγοντας αυτου του ειδους, επιδρα η οχι, αναλογως του ειδους του πουλιου και, εαν ναι, με διαφορετικη ενταση. Καπως βεβαιοτερη ειναι η εμμεση επιδραση απο τη δημιουργια νεων προσβασεων στα θηρευσιμα ειδη (και ενδεχομενως και σε αλλα). Τετοιου τυπου επιδρασηαναμενεταιναεπηρεασει,αθροιστικα,κυριωςτηΝησιωτικηΠερδικα.Σεκαθεπεριπτωσηοι προκαλουμενες επιπτωσεις δεν αναμενεται να προκαλεσουν σημαντικες επιπτωσεις στο καθεστως παρουσιαςειδωνορνιθοπανιδαςσεεπιπεδονησιου. 11 Άλλα ειδη, κυριως συγκεκριμενα στρουθιομορφα οπως ο Κατσουλιερης, ο Τσιφτας, το Φανετο, η Ασπροκωλινα, ο Σταχτοπετροκλης, το Φρυγανοτσιχλονο, το Σμυρνοτσιχλονο, ο Γαλαζοκοτσυφας, Βραχοτσοπανακος,πουσημεραφωλιαζουνστηνπεριοχητωνπροτεινομενωνΑ/Π,θεωρειταισχεδον βεβαιο οτι θα εξακολουθησουν να φωλιαζουν στο χωρο των Α/Π και μετα τη λειτουργια του διοτι αυτο εχει παρατηρηθει γι αυτα τα ειδη σε αλλες ομοιου ενδιαιτηματος περιοχες που φιλοξενουν σημεραΑ/Π. Η μεγαλη αποσταση των τριων υπο μελετη νησιων μεταξυ τους διασφαλιζει οτι δεν αναμενονται αξιοσημειωτεςσυνεργιστικεςεπιπτωσειςαποτονπαραγοντα«Ενοχληση–Εκτοπιση–Αποκλεισμος» λογω της κατασκευης και λειτουργιας του υπο μελετη εργου. Επισης πρεπει να τονιστει οτι ο σχεδιασμος του εργου (χωροθετηση Α/Γ, οδευση συνοδων εργων) εγινε με τετοιο τροπο ωστε να ελαχιστοποιηθουν οι σωρευτικες και συνεργιστικες επιπτωσεις που θα μπορουσαν δυνητικα να προκυψουν. Σε καθε περιπτωση η πραγματικη επιδραση απο αυτον τον παραγοντα σε καποια ειδη, θα επιβεβαιωθει κατα τη φαση της παρακολουθησης της ορνιθοπανιδας κατα τη κατασκευη και λειτουργιατουεργου,συγκρινονταςτιςμετρησειςτοτεμετιςμετρησειςπουδιεξηχθησαντωρα,πριν τηνοποιαπαρεμβαση. γ)Φράγμαανάσχεσης Και στην περιπτωση αυτου του παραγοντα, η συσσωρευτικη ‐ συνεργικη επιδραση ειναι τοσο εντονοτερη: ‐ οσο πιο εγγυς και «εν παραλληλω» βρισκονται μεταξυ τους τα γειτνιαζοντα Α/Π που παρεμβαλλονταιστιςκυριες«εναεριεςοδους»διελευσηςτωνπουλιων ‐ οσο πιο καθετοι στις κυριες «εναεριες οδους» διελευσης των πουλιων ειναι οι παρεμβαλλομενεςσυστοιχιεςτωνΑ/Π ‐ οσο πιο συνεχεις μεταξυ τους και πιο πυκνες ειναι οι εν σειρα Α/Γ εκαστου Α/Π που παρεμβαλλεταιστιςκυριες«εναεριεςοδους»διελευσηςτωνπουλιων Οικυριεςεναεριες«οδοι»πουεντοπιστηκανχωριζονταισεδυοκατηγοριες: ‐ σ’αυτεςτωνδιερχομενωνπουλιωνκατατιςμεταναστευσεις ‐ σ’ αυτες των τοπικων πουλιων που βρισκονται μονιμα η εποχιακα εγκατεστημενα στην ευρυτερη περιοχη και κινουνται καθημερινα μεσα σε αυτη με λιγο‐πολυ καθιερωμενα δρομολογια(κυριωςγλαροικαιαρπακτικα) Αναφορικα με το υπο μελετη εργο στη νησο Λημνο ως προς τις πορειες της πρωτης κατηγοριας: α) Στο μεν Βορνο δεν προεκυψαν με σαφηνεια καποιοι συγκεκριμενοι «διαδρομοι» που να ακολουθουνταν απο τα πουλια που βρισκονταν σε μεταναστευτικη μετακινηση. Εξαλλου περασαν πολυλιγα.β)ΣτηδεχερσονησοτουΦακουοιλιγεςδιελευσειςαρπακτικωνπουαπλαπερασαναπο τηνπεριοχη(κυριωςκιρκοι)εδειξαναδραδυο«διαδρομους»μεδιευθυνσηΝοτος‐Βορας,χωριςομως σαφεςηπεριορισμενοπλατος.ΟεναςδιερχεταιπανωαποτοτμηματουΑ/ΠπουοριζεταιαποτιςΑ/Γ 73 ως και 76 (δηλαδη απο το νοτιοανατολικο ακρο της χερσονησου του Φακου) και ο αλλος λιγο ανατολικατουμεγαλυτερουυψωματοςδηλαδηαποτηθεσηπουοριζεταιαποτιςΑ/Γ65‐66. Ως προς τις πορειες των τοπικων πουλιων η γενικη εκτιμηση ειναι οτι : α) Στο Βορνο τα τοπικα περιφερομεναειδηαρπακτικωναφορουνβασικασεγερακινες,σπιτοκιρκινεζακαιμαυροπετριτες.Οι γερακινεςκινουνταιμεαυξημενησυχνοτηταμεταξυτωνΑ/Γ98‐100,Τασπιτοκιρκινεζαμεταξυτων Α/Γ100‐101καιμεταξυτωνΑ/Γ110‐111καιοιμαυροπετριτεςεπισηςμεταξυτων100‐101.β)Στη χερσονησο του Φακου τα τοπικα ατομα αρπακτικων αφορουν επισης σε γερακινες, σπιτοκιρκινεζα 12 και μαυροπετριτες. Μονο οι μαυροπετριτες παρουσιασαν σαφεις τοπικα αυξημενες συχνοτητες διελευσεωνκαιπιοσυγκεκριμεναστατμηματατωνσυστοιχιωνπουοριζονταιαποτιςΑ/Γαπο78ως και81καθωςκαιαποτιςΑ/Γ63‐64‐65.Τασπιτοκιρκινεζακινουντανπολυευρυτεραστηχερσονησο με καπως αυξημενη (αλλα οχι πολυ σαφη) συχνοτητα στις ιδιες ζωνες Α/Γ που κυνηγουσαν και οι μαυροπετριτες. Έτσι, συμπερασματικα, ο παραγοντας «φραγμα ανασχεσης» εκτιμαται οτι : α) για μεν την περιοχη Βορνου, ενδεχεται να εχει πιθανοτητες αρνητικης επιδρασης μονο για τα τοπικα πουλια και κυριως στιςακραιεςΑ/Γ100‐101και110‐111οπωςκαιστην96.β)γιαδετηνπεριοχητηςχερσονησουτου Φακου ενδεχεται μικρη πιθανοτητα αρνητικης επιδρασης σε μεταναστευοντα πουλια στις υποπεριοχεςτωνΑ/Γαπο73ωςκαι76οπωςκαιστιςυποπεριοχεςτωνΑ/Γαπο63ωςκαι66(λιγες σχετικα διελευσεις και βασικα κιρκων). Για τοπικα αρπακτικα πουλια οι πιθανοτητες αυτες συγκριτικαμεγαλωνουν(βασικαγιαμαυροπετριτεςκαισπιτοκιρκινεζα)κυριωςστιςΑ/Γαπο78ως και81καθωςκαιαποτιςΑ/Γ63‐64‐65. ΑναφορικαμετουπομελετηεργοστηνησοΧιοωςπροςτιςπορειεςτηςπρωτηςκατηγοριας:α)Στο μεν οροπεδιο μεταξυ Βρονταδου – Πυτιουσας δεν προεκυψαν με σαφηνεια καποιοι συγκεκριμενοι «διαδρομοι»πουναακολουθουνταναποταπουλιαπουβρισκοντανσεμεταναστευτικημετακινηση. Λιγα σχετικα πουλια (κυριως αρπακτικα) κινηθηκαν περισσοτερο κατα μηκος της κοιλαδας Πυτιουσας.Παντως,γιαοσαπουλιαπερνουνσεχαμηλουψοςστοενλογωοροπεδιο,οιυποπεριοχες στιςοποιεςσυνδυαζονταιεντονοτεραοιπαραπανωαρνητικεςσυνθηκεςΙ‐ΙΙ‐ΙΙΙ,ειναιοιυποπεριοχες των Α/Γ 47‐48‐50‐51 μεταξυ τους, καθως επισης και των Α/Γ 18‐19‐20‐21 σε συνδυασμο με τις απεναντι τους Α/Γ 12‐13‐14 και 41‐42‐43 β) Στο δε υψωμα Αμανη, στη Β∆ Χιο, τα πραγματα ειναι σαφεστεραωςπροςτιςπορειεςτωνδιερχομενωνπουλιων(κυριωςτωναρπακτικων).Υπαρχειενας σαφης«διαδρομος»μεδιευθυνσηΝοτος‐Βορας,χωριςομωςσαφεςηπεριορισμενοπλατος.∆ιερχεται δηλαδηπανωαποτηνευρυτερηθεσητουυψωματοςΑμανη.Θαμπορουσεναεκτιμηθειαδραοτιτα πουλια που περασαν σε χαμηλοτερα υψη χωριζονται σε τρεις «επιμερους διαδρομους». Έναν που περναειαρκεταδυτικοτερααποτησυστοιχιατουπροτεινομενουΑ/Π,εναπουδιερχεταιακαθοριστα στοδυτικοτμηματουκαιεναπιοσυγκεκριμενοκαιστενοτεροπουδιερχεταιπροςτοανατολικοακρο του.ΣτηνπεριπτωσητηςΑμανηςδενπροτεινονταιπαραλληλεςσειρεςΑ/ΓπαραεναςγραμμικοςΑ/Π. Ωςπροςτιςπορειεςτωντοπικωνπουλιωνηγενικηεκτιμησηειναιοτι:α)Στομενοροπεδιομεταξυ Βρονταδου – Πυτιουσας τα τοπικα εγκατεστημενα ειδη αρπακτικων κινουνται με αυξημενη συχνοτητακαταμηκοςτηςκοιλαδαςΠιτυουσαςκαιδιερχονταιτακτικοτερααποτιςΑ/ΓτωνΑ/Ποι οποιες γειτνιαζουν αμεσοτερα προς την εν λογω κοιλαδα. β) Στο δε υψωμα Αμανη, στη Β∆ Χιο, τα τοπικαατομα(βασικατηςΑετογερακινας)διερχονταιπολυσυχνααποτιςακραιεςΑ/Γ. Έτσι,συμπερασματικα,οπαραγοντας«φραγμαανασχεσης»εκτιματαιοτι: α)γιαμεντηνπεριοχητουοροπεδιουστηνκεντρικηΧιο,ενδεχεταιναεχειστοκεντρικοτουτμημα μικρηςπιθανοτηταςαρνητικηεπιδρασησεμεταναστευονταηκαιτοπικαπουλιααλλαστοτμημαπου γειτνιαζει προς την κοιλαδα Πυτιουσας μεγαλυτερης πιθανοτητας αρνητικη επιδραση και μαλιστα κυριωςσετοπικαπουλια. β) για δε την περιοχη του υψωματος Αμανη στη Β∆ Χιο, ενδεχεται να εχει στο κεντρικο του τμημα μικρης πιθανοτητας αρνητικη επιδραση σε μεταναστευοντα η και τοπικα πουλια αλλα στις ακραιες Α/Γ και ιδιαιτερα τις ανατολικες (που γειτνιαζουν και με το Α/Π της εταιριας «Αιγαιοηλεκτρικη – αναπτυξιακη ΑΕ» που εχει λαβει αδεια εγκαταστασης) αναμενεται μεγαλυτερης πιθανοτητας αρνητικη επιδραση και κυριως στα τοπικα ατομα αρπακτικων (περιλαμβανομενης της Αετογερακινας). Αναφορικα με το υπο μελετη εργο στη νησο Λεσβο στην υπο συζητηση ευρυτερη περιοχη ενδιαφεροντοςΒ∆Λεσβουηυπο‐περιοχηοπουφαινεταινασυνδυαζονταιεντονοτεραοιπαραπανω τρεις αρνητικες συνθηκες και η οποια περιλαμβανει αρκετα Α/Π που παρεμβαλλονται στις κυριες εναεριες οδους (απο Νοτο προς Βορρα κατα την εαρινη μεταναστευση) ειναι αυτη των Α/Π με ονομασιες«Καρυα»,«Αβασκανη»και«Καλιαμας».ΕπισηςτμηματουμεμονωμενουΑ/Π«Ορδυμνος». 13 Σ’ αυτη την υποπεριοχη, τα ειδη για τα οποια, κατα τις πορειες της μεταναστευσης (πρωτη κατηγορια) προκυπτουν ενδεχομενες αρνητικες επιδρασεις απο τον υπο συζητηση παραγοντα ειναι κυριως ειδη αρπακτικων (κιρκοι, φιδαετοι, μαυροκιρκινεζα), ειδη χελιδονιων και σταχταρων που μετακινουνταισχεδον κατα κανονα σεσμηνη(συχναμεικτα)καθωςκαιπιοξεχωρισταειδηοπως ο ΑσημογλαροςτηςΜεσογειου(σεσμηνη)καιοΜαυροπελαργος(σεδιακεκριμεναατομα). Ηοποιαενδεχομενηαρνητικηεπιδρασηαποτονπαραγονταπουσυζητειται,θαπροκυπτεικατ’αρχην ως μια εκτροπη (η παρεμποδιση) της συνηθους πορειας των πουλιων αυτων (σε ποσοστο που ποικιλει για διαφορετικα ειδη). Εννοειται οτι αυτη η εκτροπη συμβαινει για τα πουλια που θα αντιδρασουν στη θεα των ανεμογεννητριων. Καποια που δεν θα αντιδρασουν με τροπο που να αλλαξουν σημαντικα τη διευθυνση της πορειας τους, θα διελθουν μεταξυ των Α/Γ η διαμεσου του ενεργου ροτορα. Για οσα αντιδρασουν, μια σημαντικη αλλαγη στην πορεια τους μπορει να εχει τουλαχιστονεναπροσθετο«ενεργειακοκοστος»γιαυτα.Εανομωςησυνηθηςπορειατους,αποτην οποια εκτρεπονται, παιζει καποιο ζωτικο ρολο (π.χ. πορεια διερχομενη απο επιλεκτους χωρους τροφοληψιας)τοτευπεισερχεταιεναπροσθετοκαιμαλλονπιοαξιολογο«κοστος». ΕιδικοτερασεοτιαφοραστατοπικαμετακινουμεναειδηστηΒ∆Λεσβο,πουκανουνκαποιαημερησια δρομολογιαπροςαναζητησητροφης,οισυγκριτικασημαντικοτερεςυποπεριοχεςλογωτηςεπιδρασης του υπο συζητηση παραγοντα ειναι πρωτον αυτες που αναφερθηκαν προηγουμενως για τα ευρισκομενα σε μεταναστευση (απαξ διερχομενα την Άνοιξη) πουλια αλλα και ορισμενες συγκεκριμενες Α/Γ στα «ακρα» ορισμενων Α/Π, εκει που, μετα την τελευταια Α/Γ, ακολουθει η τελευταια επικλινης πλαγια της λοφοσειρας. Παρατηρηθηκε οτι απο ορισμενα τετοια σημεια υπαρχουν αρκετες τακτικες διελευσεις συγκεκριμενων αρπακτικων, βασικα του Φιδαετου και της Αετογερακινας. Ειναι προφανες οτι αυτος ο παραγοντας «λειτουργει» καπως αναλογικα με τον παραγοντα («προσκρουση»)υποτηνεννοιαοτιοσοεντονοτεροειναιενα«φραγμαανασχεσης»τοσομεγαλυτερη ειναικαιηπιθανοτηταγιαταπουλιαπουδενθααντιδρασουναλλαζονταςπορειακαιπουτελικαθα διελθουναποταΑ/Πναυποστουναρνητικηεπιδρασηαποτονπαραγοντα«προσκρουση». Σεκαθε περιπτωση ημεγαληαποστασητων τριωνυπομελετη νησιωνμεταξυτουςδιασφαλιζει οτι δεναναμενονταιαξιοσημειωτεςσυνεργιστικεςεπιπτωσειςαποτονπαραγοντα«Φραγμαανασχεσης» λογωτηςκατασκευηςκαιλειτουργιαςτουυπομελετηεργου. δ)Επικινδυνοτηταλογωπροσκρουσης Καισαυτητηνπεριπτωση,ισχυειοτιηαρνητικησυσσωρευτικη‐συνεργιστικηεπιδρασηειναιτοσο εντονοτερη: ‐ οσο πιο εγγυς και «εν παραλληλω» βρισκονται μεταξυ τους τα γειτνιαζοντα Α/Π που παρεμβαλλονταιστιςκυριες«εναεριεςοδους»διελευσηςτωνπουλιων ‐ οσο πιο καθετοι στις κυριες «εναεριες οδους» διελευσης των πουλιων ειναι οι παρεμβαλλομενεςσυστοιχιεςτωνΑ/Π ‐ οσο πιο συνεχεις μεταξυ τους και πιο πυκνες ειναι οι εν σειρα Α/Γ εκαστου Α/Π που παρεμβαλλεταιστιςκυριες«εναεριεςοδους»διελευσηςτωνπουλιων Και σ’ αυτη την περιπτωση, η πιθανοτητα προσκρουσης διαφοροποιειται συμφωνα με ορισμενους παραγοντες, ενας απο τους οποιους ειναι το ειδος καθαυτο του πουλιου, δηλαδη η πιθανοτητα προσκρουσηςδιαφερεικατ’αρχηναποειδοςσεειδος.Ταειδηπου θεωρουνταιπλεονευαλωταεχουνπεριληφθεισεειδικοκαταλογοπουπεριεχεταιστημελετητηςΕΟΕ 2010 «Προσδιορισμος και χαρτογραφηση των ορνιθολογικα ευαισθητων στα αιολικα παρκα περιοχων της Ελλαδας» (∆ημαλεξης κ.α., 2010) καθως και στην εκδοση της Ευρωπαϊκης Επιτροπης «Wind Energy developments and Natura 2000, EU,(2010). Απο ολα τα ειδη που εχουν καταγραφει 14 κατατιςεργασιεςπεδιου2008,2009και2011,στουςπινακες5.3.6‐1,6.3.1‐17.3.6‐1παρουσιαζονται εκειναπουεχουνχαρακτηριστειευαισθητα–ευπαθηστουςΑ/Π.Στονπινακααξιολογουνται,βασει γενικοτερηςβιβλιογραφιας,οιβαθμοιεπιδρασηςαποτονπαραγονταπροσκρουσηοπωςκαιαποτους αλλουςπαραγοντεςπανωσταδιαφοραειδη. Συγκεκριμενα για τη νησο Λημνο με βαση την αναλυτικη διερευνηση της συχνοτητας παρουσιας – κατανομης των ατομων του Falco naumanni (Σπιτοκιρκίνεζο) και του Falco eleonorae (Μαυροπετρίτης), αναμενεται να υπαρξει αξιολογη μειωση των οποιων επιπτωσεων στην ορνιθοπανιδα απο το προτεινομενο Α/Π «Βορνος», με την εφαρμογη ειδικοτερων μετρων (χρήση radar)πουαφορουνειδικοτερατιςομαδεςΑ/Γ110–111και100–101.Επισηςτοιδιοισχυεικαιγια τη βορεια συστοιχια του Α/Π «Νεα Κουταλη» με (Α/Γ 77 εως 81). Στο ιδιο αιολικο παρκο και λαμβανονταςυποψηοτιμεταξυτωνΑ/Γ64και66,δηλαδηεκατερωθεντηςΑ/Γ65,καταγραφτηκετο πλεον αξιολογο «περασμα» μεταναστευσης αρπακτικων, αλλα και μετακινησης γλαρων, αντιστοιχα μετραπροληψηςκαιαντιμετωπισηςπροτεινεταιναεφαρμοσθουνκαιστηνπεριοχητους. ΣεοτιαφορατηνησοΧιοσυγκριτικαμεγαλυτερηευαισθησιαπαρουσιαζουντααρπακτικαειδηButeo rufinus(Αετογερακίνα)καιCircaetusgallicus(Φιδαετός).ΤαατομαΦιδαετου,πουανηκουνστο τοπικοζευγοςεκτιματαιοτιφωλιαζουνσεπευκοδασοςΝ∆τουοικισμουΠιτυουσαςκαιδειχνουνμια προτιμησηστηνπεριοχητουφαραγγιουΠυτιουσαςτοοποιογειτνιαζειμετιςδυτικεςσυστοιχιεςτων προτεινομενων Α/Π «Κεραμος‐Σπηλακια», Α/Π «Φραγκου – Λακκος», «Περδικοβουνι» και Α/Π «Κουμα Λακκοι» και στην ευρυτερη περιοχη του προτεινομενου ΑΠ «Αμανη» η οποια φαινεται να αποτελειπερασμαγιατοειδοςκαιαποτελειεπισηςτμηματουευρυτερουπεδιουτροφοληψιαςτου. Παρομοια συμπεριφορα εδειξε και το ειδος Buteo rufinus (Αετογερακινα). Με βαση τη μεχρι τωρα συχνοτητα παρουσιας – κατανομης των ειδων ορνιθοπανιδας, αναμενεται να υπαρξει αξιολογη μειωση των οποιων επιπτωσεων απο τα προτεινομενα Α/Π με την εφαρμογη ειδικοτερων μετρων (χρήσηradar)πουαφοραειδικοτερατιςομαδεςΑ/Γμεαριθμο1‐3,11‐14,15‐17,19,20,21,38‐39, 44‐45 και 50‐51. Επιπλεον με βαση τη μεχρι τωρα συχνοτητα παρουσιας – κατανομης των ατομων του Φιδαετου και της Αετογερακινας στη θεση του προτεινομενου Α/Π «Αμανη» (Α/Γ 66‐ 75) προκυπτει ιδιαιτερα αυξημενη συχνοτητα διελευσεων τοσο εντος οσο και εκτος της περιοχης αναπτυξης του εν λογω Α/Π, ενω αναμενεται να υπαρξει αξιολογη μειωση τωνοποιων επιπτωσεων αποτονπροτεινομενοΑ/Π,μετηνεφαρμογηειδικοτερωνμετρων(χρησηradar)γιατοσυνολοτων Α/ΓτουΑ/Π«Αμανη». ΣεοτιαφορατηνησοΛεσβοσυγκριτικαμεγαλυτερηευαισθησιαπαρουσιαζουνταειδηButeorufinus (Αετογερακίνα),Circaetusgallicus(Φιδαετός)καιCiconianigra(Μαυροπελαργός)πουεδειξαν συγκριτικα μεγαλυτερη παρουσια στα προτεινομενα Α/Π «Σκοπος», «Όρδυμνος», «Αβασκανη», «Πλακες»,«Μαγγανια»,«Καρυα»και«Καλιαμας». ΒελτιστοθεωρειταιηλειτουργιατωνπαρακατωΑ/Γνακαλυπτεταιαποκαταλληλοradarαποφυγης συγκρουσεωντηςορνιθοπανιδας. Ομαδες ανεμογεννητριων που εκτιμαται οτι προκαλουν συγκριτικα μεγαλυτερες επιπτωσεις σε σημαντικακαιευπαθησεΑ/Γειδηορνιθοπανιδας Εναλλακτικα, η αλλη εκδοχη περιορισμου των ενδεχομενων επιπτωσεων ειναι η διατηρηση ενος μικροτερου αριθμου ανεμογεννητριων με «αφαιρεση» συγκεκριμενων Α/Γ οι οποιες θα επιτρεψουν τηνδιευρυνσητωνπερασματωνπουφανηκεναχρησιμοποιουντοσοταειδηΑετογερακινα,Φιδαετος καιΜαυροπελαργοςοσοκαιλοιπααρπακτικαειδητηςπεριοχηςμελετης.Πιοσυγκεκριμεναμεβαση τη μεχρι τωρα συχνοτητα παρουσιας – κατανομης των ειδων ορνιθοπανιδας στη νησο Λεσβο, αναμενεται να υπαρξει αξιολογη μειωση των οποιων επιπτωσεων απο τα προτεινομενα Α/Π με την εφαρμογη ειδικοτερων μετρων που αφορα ειδικοτερα τις ομαδες Α/Γ με αριθμο 147‐148, 120‐121‐ 122και97‐102.Ηοποιαπροτασηεπαυτουθααναδιατυπωθειακριβεστερακαιπληρεστεραμετακαι αποτηνεπεξεργασιατωνδεδομενωνπουθαπροκυψουνκαιαποτιςκαταγραφεςτηςφθινοπωρινης περιοδου. Το πλεον διαδομενο και αποτελεσματικο μετρο ειναι η εγκατασταση ειδικου εξοπλισμου (ρανταρ) 15 αποφυγης συγκρουσης στις προαναφερθεισες Α/Γ του υπο μελετη εργου (συνολικα σε 12 Α/Γ στη νησοΛημνο,29Α/ΓστηνησοΧιοκαι44Α/ΓστηνησοΛεσβο). Οσυγκεκριμενοςτυποςεξοπλισμουμεχρησηρανταρειναιηδηαρκεταδιαδεδομενοςμεπολυεπιτυχη αποτελεσματα σε πολλες χωρες της Ευρωπης και της Αμερικης, ειδικα σε περιοχες προστασιας της ορνιθοπανιδας. Περιλαμβανει μηχανισμους αναγνωρισης και απωθησης των πουλιων οταν προσεγγιζουν τις συγκεκριμενες ανεμογεννητριες, αλλα κυριως συστημα αυτοματης διακοπης της λειτουργιας τους (περιστροφης τους) ωστε να ελαχιστοποιησει τις πιθανοτητες συγκρουσης με κινουμενα στοιχεια της πτερωτης. Η αποτελεσματικοτητα τους επομενως διαμορφωνει συνθηκες ασφαλους εγκαταστασης και λειτουργιας Α/Γ ακομη και σε περιοχες με μεγαλη παρουσια σημαντικων ειδων ορνιθοπανιδας που χαρακτηριζονται ως ευαισθητα στις Α/Γ, η σε περιοχες που αποτελουνσημαντικαμεταναστευτικαπερασματααποδημητικωνειδωνορνιθοπανιδας. Σε καθε περιπτωση απαιτειται στη φαση λειτουργιας να δοθει εξισου εμφαση στο προγραμμα παρακολουθησηςορνιθοπανιδαςετσιωστεειτεναδιαπιστωθειτοασθενεςτωνεπιπτωσεωνειτενα ληφθουν περαιτερω μετρα αντιμετωπισης για την μειωση των προκαλουμενων επιπτωσεων. Ιδιαιτερη εμφαση θα πρεπει να δοθει στην παρακολουθηση των ειδων Αετογερακινα, Φιδαετος, Μαυροπελαργος,ΣπιτοκιρκινεζοκαιΠετριτης. Η εγκατασταση του συστηματος αυτου προτεινεται να συμπεριληφθει και στους περιβαλλοντικους ορουςτηςΑποφασηςεγκρισηςΠεριβαλλοντικωνορωντουυπομελετηεργου(ΑΕΠΟ). Η αποφαση του φορεα του εργου για την υιοθετηση του συγκεκριμενου μετρου εγινε για τους ακολουθουςλογους: Καλυτερηκαιαποτελεσματικοτερηπροστασιατουπεριβαλλοντοςσταπλαισιατηςβιωσιμης και αειφορου αναπτυξης που συνδυαζει την αποτελεσματικη προστασια της ορνιθοπανιδας απο τη μια πλευρα με την αναπτυξη των ΑΠΕ απο την αλλη, συμβαλλοντας στην αντιμετωπιση του φαινομενου του θερμοκηπιου. Θα πρεπει να τονισθει οτι οι φορεις των εργων με την παρουσα προταση εγκαταστασης ρανταρ δηλωνουν οτι ειναι ετοιμοι να εφαρμοσουν στην πραξη την εκφρασθεισα στη ΜΠΕ βουληση τους για υλοποιηση πραγματικα φιλοπεριβαλλοντικων εργων αναλαμβανοντας με αισθημα ευθυνης το οποιο κοστοςπροκυπτειαποτηνεγκαταστασηκαιλειτουργιατουρανταραποτροπηςσυγκρουσης. Εφαρμογητωνπλεονσυγχρονωνμεθοδωνπαρακολουθησηςκαιαποτροπηςτηςσυγκρουσης πτηνωνσεΑ/Γ.Πολλεςαποαυτεςπαρουσιασανσημαντικηαναπτυξηκαιεφαρμογηκατατα τελευταια ετη. Όπως αναφερεται και στη συνεχεια το προτεινομενο προς εγκατασταση συστημα ρανταρ αποτροπης συγκρουσης ειναι αποτελεσμα μακροχρονης ερευνας και εχει δοκιμασθεισεπολλααιολικαπαρκατοσοπιλοτικακατατηδιαρκειααναπτυξηςτουοσοκαι εφαρμοζομενο ως ολοκληρωμενο εμπορικο προιον σε πολλα αιολικα παρκα εντος προστατευομενωνπεριοχων. Εκτιμαται οτι απαντωνται πειστικα οι τυχον προβληματισμοι αρμοδιων υπηρεσιων που γνωμοδοτουνεπιτηςΜΠΕτουεργουσεοτιαφορατιςεπιπτωσειςτουστηνορνιθοπανιδατης περιοχης(ειτεωςμεμονωμενοεργοειτεωςμεροςενοςευρυτερουσυνολουιδιουτυπουεργων στηνευρειαπεριοχη). Υιοθετουνταιστηνπραξημεπρωτοβουλιατωνφορεωντωνεργωνοιαρχεςκαικατευθυνσεις που εκφραζει το Τμημα Φυσικου Περιβαλλοντος του Υπουργειου Περιβαλλοντος, Ενεργειας και Κλιματικης Αλλαγες σε σχετικες γνωμοδοτησεις του στο πλαισιο της περιβαλλοντικης αδειοδοτησης αιολικων παρκων που προβλεπονται να κατασκευασθουν εντος η πλησιον περιοχων, οι οποιες εχουν συμπεριληφθει στον Εθνικο Καταλογο του Ευρωπαϊκου οικολογικου δικτυου προστατευομενων περιοχων SPA. Αναφερονται ενδεικτικα παραδειγματαγνωμοδοτησεωνγιααιολικαπαρκαεντοςπεριοχωνSPAστηνΕυβοιακαιστη Ροδοπη, οπου θα πρεπει να σημειωθει οτι τα εγκατεστημενα αιολικα παρκα ειναι πολυ 16 περισσοτερα απο οτι στα τρια νησια. Σημειωνεται επισης οτι η αποφαση των φορεων των εργωνγια την εξαρχηςεγκαταστασητουσυστηματοςρανταργια τηναποφυγησυγκρουσης Α/Γ με ιπταμενη πανιδα συναδει απολυτως με τις κατευθυνσεις που εκφραζονται σε προσφατες δημοσιευσεις της WWF‐ Ελλας σχετικα με τις καταγραφεισες συγκρουσεις πουλιων με Α/Γ στην Αν. Θρακη (Ροδοπη‐Έβρος), οπου οι εγκατεστημενες Α/Γ ειναι συντριπτικαπερισσοτερεςαποοτιστατριαυπομελετηνησιακαιοπουεπισηςοιπληθυσμοι σημαντικοτατων ειδων αρπακτικων ειναι πολυ μεγαλυτεροι τοσο σε οτι αφορα τον αριθμο τωνειδων,οσοκαιταατομααναειδος. Ησχετικηερευναδιηρκησεπερισσοτεροαπο3χρονιακαιμεταξυαλλωνπροτεινει: α) Εγκατασταση στα αιολικα παρκα ολοκληρωμενου συστηματος παρακολουθησης των επιπτωσεωνστηνορνιθοπανιδακαι β) αμεση επιβολη συγκεκριμενων τεχνικων παρεμβασεων που μειωνουν σημαντικα τις επιπτωσειςλογωσυγκρουσης. Παραλληλα, με την εγκατασταση του εν λογω συστηματος, προτεινεται στη παρουσα ΜΠΕ να υλοποιηθει προγραμμα παρακολουθησης (monitoring) των επιπτωσεων των αιολικων παρκων στηνορνιθοπανιδα,μεστοχοτηδιαπιστωσητηςαποτελεσματικοτηταςτουενλογωσυστηματος καθως και τη σωστη αξιολογηση και εκτιμηση της πραγματικης κλιμακας των επιπτωσεων απο τηναναπτυξηαιολικωνπαρκωνστηνιπταμενηπανιδα.Τασυμπερασματααυτηςτηςδιερευνησης θα ειναι χρησιμο να αξιοποιηθουν οχι μονο στην περιπτωση του υπο μελετη εργου αλλα και σε αντιστοιχεςπεριπτωσειςαλλωναντιστοιχωνεργωνσεαλλεςπεριοχες. Μεβασηταπαραπανωτοσοστηφασηκατασκευηςοσοκαιστηφασηλειτουργιαςδεναναμενεταινα προκληθουν σημαντικες επιπτωσεις στην κατασταση διατηρησης των ειδων της ορνιθοπανιδας συνεπως καιστηνακεραιοτητα των περιοχων πουσυμπεριλαμβανονταιστονΕθνικο Καταλογο του Ευρωπαϊκου οικολογικου δικτυου προστατευομενων περιοχων «Natura 2000» ως Ζωνες Ειδικης Προστασιας(ΖΕΠ)(SPA–SpecialProtectionAreas). Συνοψιζοντας,μεβασητασυμπερασματατηςεκτιμησηςτωνεπιπτωσεωνσταστοιχειατωνφυσικων οικοσυστηματωντωνπεριοχωνNatura2000,δενπροκυπτεικαποιαενδειξησημαντικηςυποβαθμισης τηςκαταστασηςτουςαποτουπομελετηεργο.Συγκεκριμενααναφερονταιταακολουθα: Το εργο δεν θα εχει σημαντικη επιπτωση στην ποσοτικη και ποιοτικη κατασταση των οικοτοπων του Παραρτηματος Ι της Οδηγιας 92/43/ΕΟΚ καθως η περιοχη που θα θιγει αποτελει ελαχιστο ποσοστο της συνολικης εκτασης στην οποια οι συγκεκριμενοι τυποι οικοτοπωνεκτεινονταιτοσοεντοςτωνπεριοχωνNatura2000,οσοκαισεεθνικοεπιπεδο. Στην περιοχη του εργου, συμφωνα με τις Τυποποιημενες Μορφες δεδομενων (ΤΜ∆) των ομορων περιοχων Natura 2000, δεν αναφερονται ειδη της χλωριδας που εμπιπτουν στο Παραρτημα ΙΙ της Οδηγιας 92/43/ΕΟΚ. Επιπλεον λογω της μικρης εκτασης που καταλαμβανεται δεν εκτιμαται πιθανη η σημαντικη υποβαθμιση των πληθυσμων των ειδων χλωριδαςπουεμφανιζονταιωςσπανιαηενδημικα. Τα ειδη πανιδας που αναφερονται στις ΤΦ∆ των περιοχων Νatura 2000 ως ειδη του ΠαραρτηματοςΙIτηςΟδηγιας92/43/ΕΟΚδενθαεπηρεαστουνσημαντικααποτηνκατασκευη και λειτουργια του υπο μελετη αιολικου σταθμου. Τα προτεινομενα εργα καταλαμβανουν ιδιαιτεραμικρηεκτασηεπιαυτωντωνενδιαιτηματων.Έτσιδενπροκυπτεικαποιασημαντικη υποβαθμισηστηνκαταστασηδιατηρησηςτωνειδωνπανιδαςαποτηνυλοποιησητουενλογω εργου. Τελος,γιαταειδηορνιθοπανιδαςπουπροστατευονταισυμφωναμετιςπρονοιεςτηςΟδηγιας 147/2009/ΕΚ (ειδη του Παραρτηματος Ι και αλλα μεταναστευτικα ειδη με συχνη παρουσια 17 στην περιοχη ΖΕΠ) εκτιμαται οτι δεν θα επηρεαστει σημαντικα το καθεστως προστασιας τους,στιςπεριοχεςΝatura2000‐ZΕΠαποτουπομελετηεργο. Λαμβανοντας υποψη τα ανωτερω, εκτιμαται οτι το υπο μελετη εργο δεν απειλει συνολικα την κατασταση διατηρησης των περιοχων και συνεπως δεν θιγεται η συνοχη του δικτυου Natura 2000. Γιατολογοαυτο,ηδεουσαεκτιμησηπουεφαρμοζεταιβασειτωνπροβλεπομενωνστοαρθρο6της Οδηγιας 92/43/ΕΚ και η οποια αναλυτικα παρατεθηκε στις ενοτητες 5.3, 6.3 και 7.3 δεν κρινεται σκοπιμοναπροχωρησειπεραιτερωστηνεξετασητουεργουβασειτης4ηςπαραγραφουτουΆρθρου 6τηςΟδηγιας92/43/ΕΚ. Τελος, οπως τονισθηκε και στην ενοτητα 10.4 της παρουσας μελετης, για την προστασια της ορνιθοπανιδαςκαιτηςακεραιοτηταςτωνπεριοχωνπουεχουνσυμπεριληφθειστονΕθνικοΚαταλογο του Ευρωπαϊκου οικολογικου δικτυου προστατευομενων περιοχων Natura 2000 καθως και για την καταγραφη επιπτωσεων απο τη λειτουργια του εργου σε αυτη, προκειται να ληφθουν μια σειρα επανορθωτικωνμετρων. Ταμετρααντιμετωπισηςτωνεπιπτωσεωνμπορουνναχωριστουνσεδυογενικεςκατηγοριες: •Εφαρμογημετρωνκαληςπρακτικης(bestpracticemeasures). • Επιπροσθετα μετρα αντιμετωπισης, που εφαρμοζονται κατα περιπτωση και στοχευουν στο να μειωσουντιςεπιπτωσειςτωνεπιμερουςυποεργων. Σταμετρακαληςπρακτικηςπεριλαμβανονταιταακολουθα(συμφωναμετιςκατευθυνσειςτηςRSPB): • Εφαρμογη καταλληλων τεχνικων και μεθοδων κατασκευης για την προστασια ευαισθητων ενδιαιτηματων. • Παροχη λεπτομερους πληροφορησης στους εργαζομενους στην κατασκευη, ειδικα για τις ευαισθητεςθεσεις. • Εφαρμογη ενος σαφους και λεπτομερους προγραμματος περιβαλλοντικης παρακολουθησης, καθορισμενου μεσα απο τη διαδικασια περιβαλλοντικης αδειοδοτησης, τοσο στη φαση κατασκευης οσοκαιστηφασηλειτουργιαςτουεργου. • Επιλεκτικη και σαφως προσδιορισμενη χρηση ρανταρ διακοπης της λειτουργιας Α/Γ οταν αυτες προσεγγιζονταιαποατομαορνιθοπανιδαςμεσαιουημεγαλουμεγεθους. Μεπροσεκτικοσχεδιασμοκαιτηνεφαρμογητωνκαλωνπρακτικωνκατατηνκατασκευημπορουννα αποφευχθουν ακομη και οι ασθενεις αρνητικες επιπτωσεις. Η συγκεκριμενη δεσμευση και ο προγραμματισμοςπουεχειγινειαποτυπωνουντηνεμπρακτηβουλησητουφορεατουεργουγιατην εμβριθη εξεταση ολων των παραμετρων του φυσικου περιβαλλοντος που μπορουν δυνητικα να επηρεασθουναποτοεργο. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣΣΤΟΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Σε οτι αφορα τυχον αθροιστικες η συνεργιστικες επιπτωσεις λαμβανοντας υποψη υφισταμενα εν λειτουργια αιολικα παρκα στα 3 νησια, ειναι σαφες οτι δεν τιθεται στην παρουσα φαση θεμα υπερμετρηςπροσθετηςεπιβαρυνσης,αφουταυφισταμενααιολικαπαρκαειναιπολυλιγακαισαφως τοπικου χαρακτηρα με περιορισμενη ενεργειακη παραγωγη. Πιο συγκεκριμενα, με βαση το αρχειο μητρωου αδειων παραγωγης της Ρυθμιστικης Αρχης Ενεργειας (ΡΑΕ‐τελευταια ενημερωση Ιουλιος 2011): Στη Χιο αδεια λειτουργιας και εγκαταστασης διαθετουν δωδεκα (12) αιολικα παρκα συνολικης ισχυος 7,725MW, δεκα (10) στη ∆ημοτικη Ενοτητα Αμανης και απο ενα (1) στις ∆ημοτικεςΕνοτητεςΟμηρουποληςκαιΜαστιχοχωριων. 18 ΣτηΛεσβοαδειαλειτουργιαςκαιεγκαταστασηςδιαθετουνπεντε(5)αιολικαπαρκασυνολικης ισχυος 14,555MW, τρια (3) στη ∆ημοτικη Ενοτητα Ερεσου‐Αντισσης και απο ενα (1) στις ∆ημοτικεςΕνοτητεςΚαλλονηςκαιΜυτιληνης. Στη Λημνο αδεια λειτουργιας και εγκαταστασης διαθετουν τεσσερα (4) αιολικα παρκα συνολικης ισχυος 3,04MW, δυο (2) στη ∆ημοτικη Ενοτητα Μουδρου και απο ενα (1) στις ∆ημοτικεςΕνοτητεςΑτσικηςκαιΜυρινας. Πρεπει να τονισθει οτι η συνεξεταση ολων των επιμερους παραμετρων που θετει ως κριτηρια χωροθετησης το Ειδικο Χωροταξικο Πλαισιο για τις ΑΠΕ λαμβανοντας υποψη τοσο το υπο μελετη εργο οσο και τα υφισταμενα αιολικα παρκα στα 3 νησια (τα αιολικα παρκα που διαθετουν αδεια παραγωγηςειτεβρισκονταισελειτουργιαειτεοχι)εδειξεοτιδενυπαρχειπροβλημαμητηρησηςτων ορων και οριων που θετει το ΕΠΧΣ&ΑΑ για τις ΑΠΕ, οπως αποδεικνυεται και απο την «Ειδική Χωροταξικη Μελετη για τη Χωροθετηση Πολυγωνων ΑΠ στην περιοχη του Βορειου Αιγαιου, στα ΝησιαΛημνο,ΛεσβοκαιΧιο»,ηοποιαεκπονηθηκεαποτογραφειο«∆.ΟικονομουκαιΣυνεργατες»και ηοποιαεπισυναπτεται στοΠαραρτημα VAτηςπαρουσαςμελετης,απο οπουπροκυπτει οτι ολατα Α/ΠσυμμορφωνονταιχωριςκαμιαπαρεκκλισημεολατακριτηριαενταξηςστοΕΠΧΣ&ΑΑγιατιςΑΠΕ και το ποσοστο καλυψης εκτασης επι του συνολικου εμβαδου στις ∆ημοτικες Ενοτητες οπου χωροθετουνται τα υπο μελετη αιολικα παρκα ειναι μικροτερο απο το επιτρεπτομενο. Προκυπτει, συνεπως, οτι υπαρχει σημαντικο περιθωριο για την εγκατασταση Α/Π στις εν λογω ∆ημοτικες ΕνοτητεςμεβασητακριτηριαπουθετειτοΕΠΧΣ&ΑΑγιατιςΑΠΕ,οπωςαυτοεγκριθηκεμετηνΚΥΑ 49828(ΦΕΚ2464Β/3.12.2008). Στο σημειο αυτο θα πρεπει να σημειωθει οτι το αιολικο δυναμικο και επομενως ο πλουτος ενος ανανεωσιμου φυσικου πορου στα τρια νησια ειναι τοσο υψηλο που αν δεν επροκειτο για μη διασυνδεδεμενα νησια θα μπορουσαν να εχουν ενταχθει στις Περιοχες Αιολικης Προτεραιοτητας (ΠΑΠ) της χωρας. Αυτο ειναι ενδεικτικο της τεραστιας σημασιας που εχει η δημιουργια των προϋ ποθεσεωνγιατηνεκμεταλλευσητουαιολικουαυτουδυναμικου,προϋ ποθεσειςπουεξασφαλιζει τουπομελετηεργοσυνδυαζονταςτηνκαλυψητωνενεργειακωναναγκωντωντριωννησιωνμετην παραλληλη καταργηση των ρυπογονων και κοστοβορων τοπικων μοναδων παραγωγης ηλεκτρικης ενεργειας.. Ο εθνικος απο αποψη αυτη χαρακτηρας του υπο μελετη εργου ειναι προκληση που θα αντιμετωπισθειμειδιαιτερηευθυνη απο τον φορεα του εργουκαιθαπρεπεινα ληφθειυποψη απο ολουςτουςφορειςπουεμπλεκονταιστηναδειοδοτησητου. Οπωςεχειαναφερθει,οιπροτεινομενεςθεσειςΑ/Γκαιστατριανησιαβρισκονταισεαπομακρυσμενες περιοχεςαποοικισμουςκαιεντονεςανθρωπογενειςχρησεις. Τονιζεται οτι και στα τρια νησια, συμφωνα με την «Ειδική Χωροταξικη Μελετη για τη Χωροθετηση ΠολυγωνωνΑΠστηνπεριοχητουΒορειουΑιγαιου,σταΝησιαΛημνο,ΛεσβοκαιΧιο»,καμιααποτις υπο μελετη Α/Γ δεν εμπιπτει στις περιοχες αποκλεισμου η ζωνες ασυμβατοτητας, συμφωνα με τα κριτηρια ασυμβατοτητας του αρθρου 6 της ΚΥΑ 49828 (ΦΕΚ 2464/Β/3‐12‐08) με την οποια εγκριθηκετο«ΕιδικοΠλαισιοΧωροταξικουΣχεδιασμουκαιΑειφορουΑναπτυξηςγιατιςΑνανεωσιμες Πηγες Ενεργειας», ενω πληρουνται οι αποστασεις που καθοριζει το ΕΠΧΣ&ΑΑ για τις ΑΠΕ απο οικιστικεςδραστηριοτητες. Οι περιοχες χωροθετησης αφορουν κυριως κορυφογραμμες οι οποιες χρησιμοποιουνται για κτηνοτροφικη χρηση, αξιοποιουνται δηλαδη απο το μοντελο της εκτατικης κτηνοτροφιας που ειναι πολυσυνηθισμενηστονΕλλαδικοχωροκαιιδιαιτερασταελληνικανησια. Σε οτι αφορα στα συνοδα εργα (στις νησους Λημνο, Χιο, Λεσβο, αλλα και στην Ευβοια, οπου προβλεπονται μονο συνοδα εργα μεταφορας ενεργειας), επισης χωροθετουνται εκτος οικισμων. Τα υπογειαεργασυνδεσηςδεναναμενεταινααλλαξουντιςεπικρατουσεςχρησειςγης.Ταεργαοδοποιιας εντοπιζονται κυριως στις περιοχες των Α/Π και αφορουν καταληψη κυριως βοσκοτοπων. Ως εκ τουτου, οι επιπτωσεις απο το εργο στις χρησεις γης και στο δομημενο περιβαλλον στη φαση κατασκευης κρινονται ως ασθενεις σε επιπεδο νησιου. ∆εν αναμενονται τυχον συνεργιστικες η 19 σωρευτικεςεπιπτωσειςστοεπιπεδοτωντριωννησιωνστοδομημενοπεριβαλλονκαιστιςχρησειςγης στη φαση κατασκευης, δεδομενης και της σημαντικης αποστασης που υπαρχει αναμεσα στα υπο μελετηνησια. Αλλα και στη φαση λειτουργιας του εργου δεν αναμενονται αξιοσημειωτες επιπτωσεις στις χρησεις γηςκαιστοδομημενοπεριβαλλον,δεδομενηςτηςικανηςαποστασηςτουεργουαποοικισμουςκαιτης συνεχισης της βοσκησης στην περιοχη των εργων. Η λυση της υπογειοποιησης του συνολου των γραμμωνμεταφοραςστα3νησια,εγινεμεγνωμονατηνελαχιστοποιησητωνεπιπτωσεωνστοτοπιο, αλλα και προκειμενου να μη δεσμευτει γη για τη στηριξη των πυλωνων στην περιπτωση των εναεριωνγραμμωνμεταφορας. Αποτηναλλη,στηφασηλειτουργιαςτουεργουαναμενεταιπληθοςθετικωνεπιδρασεων,σεεπιπεδο νησιου,οιοποιεςπαρουσιαζουνκαιθετικοσυνεργιστικοχαρακτηρα.Σεαυτοσυμβαλλουνκυριωςτα εξης: Το εργο θα εχει θετικες επιπτωσεις στην οικονομια καθε νησιου αλλα και του συνολου των τριωννησιωνλογωτηςδημιουργιαςνεωνθεσεωνεργασιας. Τοεργοθασυνυπαρχειαρμονικαμευφισταμενεςγεωργοκτηνοτροφικεςδραστηριοτητες. Το εργο δεν αναμενεται να επηρεασει αρνητικα τον τουρισμο. Σημειωνεται οτι δεν υπαρχει καμιαενδειξηοτιηχωροθετησηΑ/Πεπηρεαζειαρνητικατοντουρισμομιαςπεριοχηςκαισε καθε περιπτωση τα υπο μελετη αιολικα παρκα και στα τρια (3) νησια δεν βρισκονται σε περιοχεςτουριστικουενδιαφεροντος. Κατα τη φαση κατασκευης, εκτιμαται οτι συνολικα για το εργο θα υλοποιηθουν 7.677 ανθρωπο‐ετη εργασιας στο συνολο της οικονομιας (περιπου 2.559 εργαζομενοι συνολικα πληρουςαπασχολησηςγια3χρονιασεολουςτουςκλαδουςτηςοικονομιας).Κατατηφασητης λειτουργιαςεκτιματαιοτιθαδημιουργηθουνσυνολικα226μονιμεςθεσειςεργασιαςπληρους απασχολησης στο συνολο της οικονομιας. Οι 111 απο αυτες σχετιζονται αμεσα με τη συντηρησηκαιλειτουργιατουεργου(οι70εξ’αυτωνδημιουργουνταισετοπικοεπιπεδο)ενω οι υπολοιπες δημιουργουνται σε ολους τους κλαδους της οικονομιας ως αποτελεσμα της προσθετηςζητησηςαγαθων καιυπηρεσιωνγια τηλειτουργιακαισυντηρησητηςεπενδυσης καθωςκαιτηςδιαθεσιμοτηταςπροσθετουεισοδηματος. ∆ημιουργειται αμεσο οικονομικο οφελος που προσποριζονται οι Οργανισμοι Τοπικης Αυτοδιοικησης, συμφωνα με το Ν.3468/2006 (ΦΕΚ 129Α/27‐6‐2006), οπως αυτος τροποποιηθηκε με το Ν.3851/2010 (ΦΕΚ 85Α/04.06.2010), (ενισχυση της αναπτυξης και αλλων δραστηριοτητων και προωθηση της κατασκευης εργων υποδομης, οπως ειναι το αποχετευτικοδικτυο,ταεργαοδοποιιας,ταεργαπολιτιστικηςκαιτουριστικηςαναβαθμισης, με στοχο την περαιτερω αυξηση των θεσεων εργασιας και τη βελτιωση του κατα κεφαλην εισοδηματος).Εκτιματαιοτισυνολικακαθεετοςθααποδιδεταιαποτοεσοδατουυπομελετη εργουποσοτηςταξηςτων8,3εκατομμυριωνευρωπροςτουςοικειουςΟΤΑ,τοΕιδικοΤαμειο Εφαρμογης Ρυθμιστικων και Περιβαλλοντικων Σχεδιων (ΕΤΕΡΠΣ) και τους οικιακους καταναλωτεςηλεκτρικηςενεργειαςεντοςτωνοικειων∆ημοτικωνΕνοτητων. Ηυλοποιησητουεργουαναπτυξηςτωνεικοσιοχτω(28)αιολικωνπαρκωνστατρια(3)νησια, συνοδευομενη απο την υλοποιηση των εργων υποβρυχιας διασυνδεσης αυτων με το ηπειρωτικο‐κεντρικο συστημα μεταφορας ενεργειας δινει οριστικη και μονιμη λυση στην ενεργειακηασφαλειακαιτωνιδιωντωννησιων,ταοποιααποτελουνπλεονμεροςτουενιαιου κεντρικου συστηματος μεταφορας ενεργειας της χωρας. Υπο αυτο πρισμα εξελιξης των πραγματωνθαμπορουσανναεπισημανθουνταεξης: Α)ΒασικανησιατουΑιγαιου«απελευθερωνονται»αποτιςπιθανεςκαταστασειςενεργειακης ανασφαλειας,ειδικακατατηνθερινηπεριοδοπουοιαπαιτησειςειναιπολυαυξημενες. 20 Β)Καθιστανταιανενεργεςκαιυποκαθεστωςεφεδρειαςεξαιρετικαρυπογονεςκαικοστοβορες θερμικεςεγκαταστασειςπαραγωγηςενεργειαςπουσημεραλειτουργουνχρησιμοποιωνταςως καυσιμο το πετρελαιο. Οι εγκαταστασεις αυτες επι της ουσιας θα παψουν να λειτουργουν (ασχετα με το αν φυσα ανεμος και παραγεται αιολικη ενεργεια), λογω της δυνατοτητας παροχης ενεργειας απο το κεντρικο συστημα μεσω της υποβρυχιας διασυνδεσης. Επομενως αυτεςθαπαραμεινουνυποκαθεστωςψυχρηςεφεδρειαςμονογιατηνπεριπτωσηβλαβηςτου υποβρυχιουκαλωδιου. Το εργο θα συμβαλει στον ασφαλη ενεργειακο εφοδιασμο της χωρας, με γνωμονα την αειφορια,μεσωτηςδιασυνδεσηςτωννησιωνμετοδιασυνδεδεμενοσυστηματηςχωρας,στη μειωσητηςεξαρτησηςτηςχωραςαποτοπετρελαιομετροποφιλικοπροςτοπεριβαλλον,στην προωθηση της διεισδυσης των ΑΠΕ, καθως και στην εξασφαλιση καλυτερης ποιοτητας υπηρεσιωνπροςτουςκαταναλωτες. Το εργο θα εξασφαλισει τη διαθεση ηπιας μορφης ενεργειας σημαντικης ισχυος 706MW και συνολικης ετησιας παραγωγης ενεργειας 2.233,538 GWh, προς ενισχυση τοσο του δικτυου των τριων νησιων οσο και του εθνικου συστηματος ηλεκτρικης ενεργειας και με αυτον τον τροπο θα συμβαλει στην ενεργειακη εξελιξη και αναβαθμιση των νησιων, με βελτιωση της ποιοτητας ηλεκτρικης ενεργειας των τοπικων δικτυων διανομης και με πρακτικη εξαλειψη των προβληματων ανεπαρκειας και αδυναμιας καλυψης της ζητησης που παρατηρουνται σημερα. Τοεργοδεναναμενεταιναεπιφερειεπιπτωσειςστουςαρχαιολογικουςχωρουςτων τριων νησιων, δεδομενου οτι οτι οι χωροι εγκαταστασης των αιολικων παρκων του υπο μελετη εργου βρισκονται εκτος κηρυγμενων αρχαιολογικων χωρων, ενω πληρουνται οι αποστασειςπουκαθοριζειτοΕΠΧΣ&ΑΑγιατιςΑΠΕαποχωρουςαρχαιολογικουκαιιστορικου ενδιαφεροντος.Συγκεκριμενα,οπωςαναφερεταικαιστην«ΕιδικήΧωροταξικηΜελετηγιατη ΧωροθετησηΠολυγωνωνΑΠστηνπεριοχητουΒορειουΑιγαιου,σταΝησιαΛημνο,Λεσβοκαι Χιο»,ηοποιαεπισυναπτεταιστοΠαραρτημαVAτηςπαρουσαςμελετης,δενεντοπιζονταιστις αποστασειςπουκαθοριζειηΚΥΑ49828(ΦΕΚ2464Β/3.12.2008)μετηνοποιαεγκριθηκετο ΕΠΧΣ&ΑΑ για τις ΑΠΕ στο Παραρτημα ΙΙ, Πινακας Γ, περιοχες η στοιχεια πολιτιστικου και ιστορικου ενδιαφεροντος. ∆εν υφιστανται δηλαδη οι συνθηκες που θα επεβαλλαν τη ληψη μετρων ειδικου χαρακτηρα για τη χωροθετηση των αιολικων παρκων σε συναρτηση με ιστορικους‐πολιτιστικουςτοπους.Συγκεκριμενα: Στα τρια νησια δεν υπαρχουν μνημεια εγγεγραμμενα στον καταλογο της παγκοσμιας κληρονομιας η θεωρουμενα με καποια διοικητικη πραξη ως μειζονος σημασιας , κατα το εδαφιο ββ) της παραγρ. 5 του αρθρου 50 του Ν.3028/2002. , περαν της Νεας Μονης Χιου η οποιαβρισκεταισεμεγαληαποστασηαποτηνπεριοχητωνεργων. ∆εν χωροθετουνται Α/Γ σε αποσταση 7d=560m ζωνες απολυτου προστασιας (Ζωνη Α) λοιπωναρχαιολογικωνχωρων. ∆ενχωροθετουνταιΑ/Γσεαποσταση7d=560mκηρυγμεναπολιτιστικαμνημειακαιιστορικοι τοποι. Λογω της φυσης του εργου δεν αναμενονται επιπτωσεις στο ατμοσφαιρικο περιβαλλον. Οι οποιες επιπτωσεις στη φαση κατασκευης θα ειναι τοπικες και βραχυχρονιες και οφειλονται κυριως στις εκπομπες σκονης. Στη φαση λειτουργιας αναμενονται υπερτοπικες θετικες επιδρασεις,λογωτουοτιηηλεκτρικηενεργειαπουθαπαραγεταιαποτοεργοθασυμβαλλει στην μειωση σημαντικων ποσοτητων ατμοσφαιρικων ρυπων που θα εκλυοντο στην ατμοσφαιρα στην περιπτωση καυσης ορυκτων καυσιμων για την παραγωγη ισου ποσου ενεργειας. 21 2. ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣΤΗΣΜΠΕαπότοΕνεργειακόΓραφείοΑιγαίου ΤΟΦΥΣΙΚΟΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ,ΗΠΕΡΙΟΧΗNATURAΚΑΙΤΟΑΠΟΛΙΘΩΜΕΝΟΔΑΣΟΣΣΤΗΛΕΣΒΟ Το σύνολο των προβλέπόμενων εγκαταστάσεων Α/Π στη Λέσβο βρίσκεται στη Δυτική Χερσόνησο του νησιού. Η περιοχή «Δυτική Χερσόνησος Λέσβου‐ Απολιθωμένο Δάσος» περιλαμβάνεται στον κατάλογο των περιοχών Natura 2000 (κωδικός GR 4110003). Στην περιοχή εντοπίζονται δύο πολύ σημαντικά αποθέματα της φύσης που απαιτούν άμεσα προστασία και επιβάλουν την εφαρμογή σωστώνδιαχειριστικώνπρακτικών,οιαπολιθωματοφόρεςθέσειςμετααπολιθωμέναευρήματακαι ταοικοσυστήματα(Πίνακας1)πουπεριλαμβάνουνιδιαίτερουςσχηματισμούς,κοινωνίεςκαισπάνια ή/καιαπειλούμεναείδηχλωρίδαςκαιπανίδας(Χλωρίδα–Πανίδα). Η περιοχή του Απολιθωμένου Δάσους, Διατηρητέου Μνημείου της Φύσης με τεράστιο επιστημονικό ενδιαφέρονωςπροςτααπολιθωμέναευρήματα.Σεαυτότοτμήμαείναισημαντικάτόσοταχερσαία οικοσυστήματα, όσο και τα θαλάσσια όπως θαλάσσιο τμήμα που περιβάλει την βραχονησίδα Νησιώπη. Το δασικό οικοσύστημα Πτερούντας – Παρακοίλων, στο οποίο συναντώνται οι μοναδικές στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη παρόχθιες φυτοκοινωνίες με ροδόδεντρο (Rhododedron luteum). Οι ανοιξιάτικες εφήμερες λίμνες είναι πολύ σημαντικές για τα μεταναστευτικά είδη πουλιών και για σπάνιαείδηφυτών. Οιπαραθαλάσσιοιγκρεμνοίσχηματίζουνσπηλιέςμεπαραλίεςπουαποτελούνιδανικόκαταφύγιογια τιςμεσογειακέςφώκιες.Επίσηςσταβράχιαφωλιάζουνπολύσημαντικάθαλασσοπούλια.Οκρίνοςτης θάλασσας Pancratium maritimum, που υπάρχει στις αμμώδεις παραλίες βρίσκεται σε κίνδυνο λόγω τουπεριορισμούτωνβιοτόπωντουστηνΜεσόγειοενώταθαλάσσιαλιβάδιαποσειδωνίαςPosidonia oceanicaτηςπεριοχήςβρίσκονταισεάριστηκατάσταση. Από το σύνολο των 15 οικοτόπων (Πίνακας 2) που συναντώνται στην περιοχή, τρεις οικότοποι χαρακτηρίζονται πρώτης προτεραιότητας για προστασία, βάση της σχετικής οδηγίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα Μεσογειακά εποχιακά τέλματα, οι Ψευδοστέππες με αγρωστώδη και μονοετήφυτάκαιταμεσογειακάπευκοδάσημεενδημικάμαυρόπευκα 22 ΧΑΡΤΗΣ:ΠεριοχέςNatura2 2000καιπολύγω ωνααιτήσεωνΑ/ΠστηΛέσβο 23 Πίνακας 1 - Προστατευ όµ ενη περιοχή « Δυτική Χερσόνησος Λέ σβου - Απολιθ ωµ έ νο Δάσος» Τύπος οικοσυστήµ ατος Ποσοστό επί της συνολικής προστατευόµ ενης έ κτασης ( % ) Θαλάσσιες περιοχές, νησίδες 7 Έλη 2 Παραθαλάσσιες αµµοθίνες, αµµώδεις παραλίες 1 Παράκτιοι γκρεµνοί 1 Εσωτερικά ύδατα 2 Θαµνώνες 66 Δάση πλατύφυλλων φυλλοβόλων 6 Δάση κωνοφόρων 13 Οικισµοί 2 24 Χ λ ωρίδα - Π α ν ίδα Σ ύ µ φ ων α µ ε τ η ν Οδ η γ ία τη ς Ευ ρ ωπαϊκ ή ς Έν ωση ς γ ια τ η ν δ ια τ ή ρ η ση τ ων φ υ σικ ών οικ οτ όπων κ α θ ώς κ α ι τ η ς ά γ ρια ς πα ν ίδ ας κ αι χλ ωρ ίδ α ς ( 9 2 / 4 3 / ΕΟΚ) , Δ ίκ τ υ ο " N ATU RA 2 0 0 0 " Κωδ ικ ό ς Είδο ς Π α ρ ά ρ τ η µ α Οδ η γ ία ς 1200 Pelobates syriacus IV 1201 Bufo viridis IV Hyla arborea IV Αµ φ ίβ ια 1203 Rana balcanica Π ου λ ιά A440 Sylvia rueppelli I A444 Sitta krueperi I A446 Emberiza cineracea I Έν τ οµ α Poecilimon mytilinensis Rhacocleis distinguenda Θη λ α στ ικ ά 1303 Rhinolophus hipposideros 1304 Rhinolophus ferrum-equinum II II 1306 Rhinolophus blasii II 1307 Myotis blythi II 1310 Miniopterus schreibersii II 1324 Myotis myotis II 1336 Sciurus anomalus IV 1366 Monachus monachus II Crocidura lasia Microspalax leucodon Φ υ τά Anacamptis pyramidalis Anthemis cretica ssp. cretica Haplophyllum megalanthum Ophrys bucephala Ophrys fusca Ophrys lesbis 25 26 ήµ Π ίν α κ α ς 2 - Π ρ οστ α τ ε υ όµ ε ν η πε ριοχή « Δ υ τ ικ ή Χ ε ρ σό ν η σος Λ έ σβ ο υ - Απολ ιθ ωµ έ ν ο Δ ά σος» Τύ πος οικ ότοπου Κωδικ ός οικ οτ όπου Π οσοστ ό κ άλ υ ψ η ς (% ) Ύφαλοι 1170 7 Απόκρηµνες βραχώδεις ακτές µε βλάστηση στη Μεσόγειο (µε ενδηµικά Lim onium spp. ) 1240 1,7 Μεσογειακά αλίπεδα (Juncet alia m ar it im i) 1410 0,2 Υποτυπώδεις κινούµενες θίνες 2110 0,2 Θίνες µε βλάστηση σκληρόφυλλων θάµνων (Cist o- Lav endulet alia) 2260 0,1 * Μεσογειακά εποχικά τέλµατα 3170 0,1 Ποταµοί της Μεσογείου µε περιοδική ροή 3290 1 Φρύγανα Sarcopoterium spinosum 5420 65,8 * Ψευδοστέππες µε αγρωστώδη και µονοετή φυτά (Ther o- Br achy podiet ea) 6220 0,1 Δάση-στοές µε Salix alba και Populus alba 92A0 3,5 Δάση ανατολικής πλάτανου (Plat anion or ient alis) 92C0 0,8 Θερµοµεσογειακές παραποτάµιες στοές (Ner io- Tam ar icet eae), παραποτάµιες στοές της Νοτιο-Δυτικής Ιβηρικής χερσονήσου (Secur inegion t inct or iae) 92D0 9,8 Δάση βαλανιδιάς Quercus macrolepis 9350 0,1 * Δάση ορεινών κωνοφόρων µε πευκοδάση Pallas 9530 0,1 Μεσογειακά δάση πεύκης µε ενδηµικά είδη συµπεριλαµβανόµενου των Pinus m ugo και Pinus leucoder m is 9540 0,5 * Οικότοποι προτεραιότητας Τοαπολιθωμένοδάσος Το Απολιθωμένο Δάσος Λέσβου, αποτελεί ένα απολιθωμένο δασικό οικοσύστημα που περιλαμβάνει εκατοντάδες ιστάμενους και κατακείμενους απολιθωμένους κορμούς δένδρων τα οποία σκεπάσθηκαν από ηφαιστειακά υλικά και απολιθώθηκαν στη θέση τους πριν από 20 εκατομμύρια χρόνια.Μέσασεστρώματα ηφαιστειακήςστάχτηςαποκαλύπτονται τμήματακορμών,κλαδιά, ρίζες, καρποί και φύλλα δένδρων καθώς και απολιθωμένα οστά ζώων. Σημαντικές απολιθωματοφόρες περιοχές συναντώνται επίσης στην παράκτια ζώνη αλλά και στην θαλάσσια περιοχή δυτικά της Λέσβου. Στην περιοχή του απολιθωμένου δάσους συναντώνται επίσης εντυπωσιακοί ηφαιστειακοί γεώτοποι,πουμαρτυρούντηνέντονηηφαιστειακήδραστηριότητακατάτοπαρελθόν.Θαμπορούσε να χαρακτηρισθεί παράθυρο στην γεωιστορική εξέλιξη της περιοχής του Αιγαίου τα τελευταία 20.000.000 χρόνια. Με Προεδρικό Διάταγμα (ΠΔ 433/1985) ανακηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο της φύσης. Το 2004 εντάχθηκε στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO, ενώ αποτελεί ιδρυτικό μέλοςτουΕυρωπαϊκούΔικτύουΓεωπάρκωναπότο2000. Η περιοχή «Δυτική Χερσόνησος Λέσβου ‐ Απολιθωμένο Δάσος» περιλαμβάνεται στον κατάλογο των περιοχώνκοινοτικήςσημασίαςγιατηνπροστασίατηςφύσης,γνωστόωςΔίκτυο«Natura2000»της 27 Ευρωπαϊκή ής Ένωσης. Στην περιο οχή διακρίνοονται τρεις σημαντικέςς οικολογικέές ενότητεςς, τη δυτική χερσαία ζώνη που περικλείει π την έκτασ ση του Απο ολιθωμένου υ δάσους μμε τα σχη ηματιζόμενα α βάλλονταπο ουφιλοξενο ούνσπάνιακκαιπολλέςφ φορέςαπειλ λούμεναείδηηφυτώνκα αιζώων,ένα α μικροπεριβ σημαντικό θαλάσσιοττμήμαγύρω ωαπότηνβ ραχονησίδα αΝησιώπηή ήΜεγαλονήήσι,καιτοπ πευκοδάσοςς ας ‐ Παρακ κοίλων στο ο οποίο σ συναντώντα αι το μονα αδικό στην Ελλάδα Ροδόδεντρο Ρ ο Πτερούντα (Rhododed dronluteum). Η πλούσια πολιτιστική κή κληρονομ μιά της περιιοχής του Απολιθωμένο Α ου Δάσους περιλαμβάν νει δύο από ό αίεςπόλειςττηςΛέσβου,τηνΆντισσ σα,γενέθλιαπόλητουμουσικούκκαιποιητήΤ Τέρπανδρου υ τιςέξιαρχα και την Ερ ρεσό ‐ γενέθ θλια πόλη τη ης ποιήτρια ας Σαπφώς και του μεγ γάλου φιλοσ σόφου Θεόφραστου, ο ο οποίοςθεω ωρείταιοπα ατέραςτηςσ σύγχρονηςοοικολογίας.Η Ηακρόπολη ητηςΕρεσούύ,ηπαλαιοχ χριστιανική βασιλικήτουαγίουΑννδρέα,ημον νήΥψηλού,,ημονήΠερ ριβολής,ημ μονήΠιθαρίίου,τοκάσττροΣιγρίου υ κάαπόταπιιοσημαντικ κάμνημείαττηςπεριοχής.Στηνπεριιοχήκαταγρράφονταιπο ολλάακόμη είναιμερικ μνημεία τη ης λαϊκής αρ ρχιτεκτονικ κής όπως γεεφύρια, υδρ ρόμυλοι, παρ ραδοσιακά ελαιοτριβείία αλλά καιι ξηρολιθικές αγροτικέςς κατασκευέές που μαρττυρούν τηνν μακρόχρον νη παρουσία α του ανθρ ρώπου στηνν λαϊκήπαράδδοσηπουπαραμένειζω ωντανήχάρηηστιςπροσπάθειεςκαιι περιοχή,αλλλάκαιμιαξεχωριστήλ τομεράκιττωνκατοίκω ων. ωμένων ριζζικών συστη ημάτων δέννδρων, σε πολύ π καλή κατάσταση η, αποτελείί Η διατήρηση απολιθω ητα για το απολιθωμέένο δάσος ττης Λέσβου υ καθώς θεεωρείται δεείκτης της αυτόχθονης α ς ιδιαιτερότη δημιουργία ας του απο ολιθωμένου δάσους. Π ριν από 20 0 περίπου εκατομμύρι ε ια χρόνια εκδηλώθηκε ε ε έντονη ηφ φαιστειακή δραστηριό ότητα στο χώρο του υ Βορείου Αιγαίου. ΣΣτην κεντρ ρική Λέσβο ο δημιουργήθ θηκαντότεμεγάλαηφα αιστειακάοοικοδομήματτα.Πρόκειτα αιγιαταηφ φαίστειατηςςΒατούσας,, τουΛεπετύ ύμνου,τηςΆ ΆγραςτηςΑ ΑνεμώτιαςκκαιτουΜεσ σοτόπου,με ηφαιστειακκούςθόλουςςκαιπολλά ά διαφορετικ κά σημεία εξόδου ε των ν ηφαιστεια ακών υλικώ ών. Σήμερα τα 2/3 τηςς έκτασης της τ Λέσβου υ καλύπτοντται από ηφ φαιστειακά πετρώματα α που δημιουργήθηκα αν την περρίοδο από 21 έως 16 6 εκατομμύρ ριαχρόνια.Ο Οιηφαιστειιακέςεκρήξεειςπροκάλεεσαντηνέξο οδοτεράστιιωνποσοτή ήτωνλάβας,, στάχτηςκα αιάλλωνηφ φαιστειακών νυλικώνποουσκέπασα ανμεγάλεςεεκτάσεις.Σεεπολλέςπερ ριπτώσειςη ηφαιστειακ κή στάχτη παρασύρθηκε από τις έντοννες βροχοπ πτώσεις ποου ακολού ύθησαν τιςς ηφαιστειακ κέςεκρήξειςςκαιδημιού ύργησανμεγγάλεςλασπο οροέςπυροκ κλαστικώνυυλικών. Αυτά τα ηφ φαιστεικά υλικά υ κινήθ θηκαν από ττα ανατολικ κά προς τα δυτικά καιι σκέπασαν το μεγάλο,, πυκνόκαι πλούσιοδά άσοςπουυπ πήρχετηνεπ ποχήεκείνη η.Ηκίνηση τωνπυροκλλαστικώνυλικώνήτανν καικάλυψε αμέσωςτου υςκορμούς,,τακλαδιά, τουςκαρπο ούς,καιταφ φύλλατων δέντρων.Η Η ταχύτατηκ απομόνωση η των φυττικών ιστώ ών από τιςς επιφανεια ακές συνθή ήκες και η έντονη υδροθερμική κυκλοφορίία, θερμών ρευστών πλούσιων σε πυρίτιο που ακο ολούθησε, επέτρεψε την τέλεια α απολίθωση η των φυτικ κών ιστών, κάτω από ιδανικές συνθήκες. σ Κατά την δια αδικασία αυ υτή έγινε η αντικατάσττασημόριοπροςμόριο,,τηςοργανιικήςφυτικήςύλης,απόανόργανες ενώσεις.Μεετοντρόπο ο αυτό διατη ηρήθηκαν πολύ π καλά τα μορφο λογικά γνω ωρίσματα των δένδρω ων, όπως η εξωτερική επιφάνειατουκορμού ύ,οιαυξητικ κοίδακτύλιοοικαθώςκαιιηεσωτερικ κήδομήτουυξύλου. στηματικήμ μελέτητωνα απολιθωμέννωνκορμώννκαιφύλλω ωνπροσδιορρίσθηκετογ γένοςκαιτο ο Απότησυσ είδος των φυτών που υ συμμετείχα αν στη σύνθ θεση του δά άσους της Λέσβου Λ πρινν από 20 εκ κατομμύρια α 28 χρόνια.Τααπολιθωμέναφυτάπεριλαμβάνουνκωνοφόρα,αγγειόσπερμα?ανθοφόραφυτά,καιλίγα πτεριδόφυτα. Τα κωνοφόρα περιλαμβάνουν προγονικές μορφές της σεκόιας, του πέυκου, του κυπαρισιού, του τάξου και άλλων σπάνιων ειδών των οποίων δεν υπάρχουν σύγχρονοι απόγονοι. Πολλοί απολιθωμένοι κορμοί ανήκουν σε προγονικές μορφές του σύγχρονου είδους Σεκόια η αειθαλής που φύεταιστις δυτικέςακτέςτωνΗνωμένωνΠολιτειών.?Έχουν προσδιορισθείεπίσηςπρωτοπευκίδες, που αποτελούν προγονική μορφή του σύγχρονου πεύκου, κυπαρισίδες και το σπάνιο κωνοφόρο Κουνιχάμιαημειοκαινική. Τα αγγειόσπερμα ? ανθοφόρα φυτά περιλαμβάνουν αντιπρόσωπους των ειδών Λεύκη, Δάφνη, Κανελλόδενδρο, Πλάτανος, Δρύς, Οξιά, Φοίνικας, Σκλήθρο, Βάτος, Σφένδαμος και Καρυδιά. Επίσης έχουνπροσδιοριστείπολλάείδηφοινικίδων. Από τις ερευνητικές εργασίες του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου δάσους Λέσβου τα τελευταία δέκα χρόνια στη περιοχή του Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου έχουν αποκαλυφθεί διαφορετικέςζώνεςβλάστησης,συνθέτονταςέτσιτηνεικόνατηςβλάστησηςπουεπικρατούσεστην περιοχή πριν από 20 εκατομμύρια χρόνια. Η σύνθεση της απολιθωμένης χλωρίδας δείχνει ότι το απολιθωμένοδάσοςτηςΛέσβουαναπτύχθηκεσευποτροπικόκλίματοοποίομεταβαλλόταναπότομα σεηπειρωτικόθερμό,μεχαρακτήραχλωρίδαςυποτροπικήςζώνηςτηςΝοτιοανατολικήςΑσίαςήτης Αμερικής. Οιερευνητικέςεργασίες,πουπραγματοποιήθηκαναπότοΜουσείοΦυσικήςΙστορίαςΑπολιθωμένου ΔάσουςΛέσβουτο1999στηνπεριοχήτουΓαβαθάΆντισσας,έφερανστοφωςταοστάτουπρώτου ζώουπουβρέθηκεμέχρισήμεραστηνπεριοχήτουΑπολιθωμένουΔάσους.Ταευρήματαανήκουνσε δεινοθήριο, μεγάλο προβοσκιδωτό, προγονική μορφή των σημερινών ελεφάντων. Οι ανασκαφικές εργασίεςαποκάλυψανμεγάληακέραιηγνάθομετοσύνολοτηςοδοντοστοιχίαςκαθώςκαιοστάτου ζώου. Ημελέτητουπαλαιο‐περιβάλλοντοςτηςπεριοχήςπιστοποίησεότι,τοΔεινοθήριοζούσεστιςπαρυφές μιας λίμνης που υπήρχε εκεί πριν 25 περίπου εκατομμύρια χρόνια και τρεφόταν από την πλούσια βλάστησητουυποτροπικούδάσους..Ότανπέθανε,οσκελετόςτουμεταφέρθηκεμέσαστηλίμνηκαι απολιθώθηκεεξαιτίαςτηςκάλυψήςτουαπόταιζήματατηςλίμνης.Τααπολιθώματααυτάαποτελούν σπανιότατοεύρημα,αφούμέχρισήμεραέχουνεντοπισθείελάχισταδείγματαμεγάλων. 29 30 ΛΗΜΝΟΣ:HΧΕΡΣΟΝΗ ΗΣΟΣΤΟΥΦΑΚΟΥ ητωναιολιικώνπάρκω ωνπροβλέπεεταισετρειςπεριοχές, εκτωνοποίωνηνότια α ΣτηΛήμνο,,ηανάπτυξη (χερσόνησο οςτουΦακού)είναιπεεριοχήNatu ra2000.ΗχχερσόνησοςςτουΦακούύέχειτριγω ωνικόσχήμα α και είναι σ σχετικά ορεινή. Έχει τρ ρεις κορυφέές: το Σκοπ πό που είνα αι η δεύτερηη σε ύψος κορυφή κ τηςς Λήμνου(34 44μ.),τηΒίίγλα(240μ.)καιτοΣτ αυρό(200μ.).Οιακτέςςείναιγενικκάαπότομεςςεκτόςαπό ό την παραλλία Κόκκινα. Το έδαφ φος αποτελλείται από ηφαιστειακ κά πετρώμα ατα, στα οπ ποία έχουνν εντοπιστεί απολιθωμ μένα δέντρα α ηλικίας 1 17‐20 εκαττομμυρίων ετών. Το έέντονο ανά άγλυφο δενν γία κάποιου υ αξιόλογου υ οικισμού στο παρελ λθόν, με απ οτέλεσμα ο ο Φακός να α επέτρεψε ττη δημιουργ αποτελεί κ καταφύγιο της τ άγριας ζωής. Η πεεριοχή είναιι εντός του δικτύου N atura και παρουσιάζει π ι έντονοορννιθολογικόεενδιαφέρον. π αεροφωτογ γραφία, το ο κυριότεροο πρόβλημα α από τηνν Όπως φαίίνεται και από την παρακάτω εγκατάστα αση Α/Γ θα α είναι οι επιπτώσειςς στο ανάγ γλυφο και, λόγω τουυ αναγλύφο ου και του υ περιορισμέένου χώρου, η πυκνή οδοποιία. ο Ωςς εκ τούτου υ εκτιμάται ότι πρέπει να γίνει ειδ δική μελέτη τοπίουκαιιειδικήμελέέτηγιατιςεεπιπτώσεις, τιςεναλλακτικέςλύσεειςκαιταπιιθανάαντισ σταθμιστικά ά μέτραπεριιβαλλοντικο ούχαρακτήρ ρα. 31 ΧΑΡΤΗΣ.Περ ριοχέςNatura20 000καιπολύγωνα ααιτήσεωνγιαΑ Α/ΠστηΛήμνο 32 Αναλυτικήπαρουσίασηκαισχολιασμόςζητημάτωνπουέχουνπροκύψειαπότη διαβούλευσητηςΜΠΕμετουςφορείς(Λήμνος‐Λέσβος) Α.Ζητήματασχετικάμετοτοπίο Ασυμβατότητακλίμακαςέργουμεκλίμακανησιωτικούτοπίου Πολλοίφορείςαναφέρονταισεαυτήτηναρνητικήεπίπτωσηχωρίςόμωςναπροχωρούν σεπεραιτέρωκαθορισμότωνπαραμέτρωνπουπροκαλούναυτήτηνασυμβατότητα. Απότηνπλευράτηςεταιρίαςοιεπιπτώσειςστοτοπίοαναλύονταιστοκεφάλαιο9.2.1 «Μορφολογία–Τοπίο»τηςΜΠΕκαιδενθεωρούνταισημαντικές.Ηθεώρησηβασίζεται στη φωτορεαλιστική απεικόνιση (Παράρτημα ΙΙ) και στη μελέτη οπτικής όχλησης (5.3.1,6.3.1,7.3.1). Στην επιχειρηματολογία του μελετητή αναφέρεται η σύνθετη τοπογραφία που περιορίζειτηθέασηπολλώνΑ/Γαπόμίαθέσηκαιηυποκειμενικότητατωνεπιπτώσεων στοτοπίο.Συγκεκριμένααναφέρεται:«Συμπερασματικά,θεωρείταιότιτόσοησύνθετη τοπογραφία των θέσεων εγκατάστασης όσο και η υποκειμενικότητα της επίπτωσης σε συνδυασμόμετηνεξοικείωσητουπαρατηρητήστηνπαρουσίαΑ/Γμετριάζεισημαντικά τιςσωρευτικέςκαισυνεργιστικέςεπιπτώσειςτουέργουστοτοπίο.» Σχολιασμός(ΕνεργειακόΓραφείοΑιγαίου) Η φωτορεαλιστική απεικόνιση αρκείται σε μια παρουσίαση φωτογραφικών προσομοιώσεων των Α/Π από θέσεις είτε εντός είτε κοντά σε κατοικημένες περιοχές, ακολουθούμενες από λεζάντα με πληροφορίες σημείου και προσανατολισμού λήψης της φωτογραφίας καθώς και απόστασης από κοντινότερη Α/Γ. Για την πληρέστερη όμως απεικόνιση θεωρείται αναγκαία παράλληλα με κάθε φωτογραφία να σημειώνεται η θέση κάθε Α/Π σε χάρτη επαρκούς κλίμακας. Επίσης αναγκαίος θεωρείται ο διαχωρισμός και η ομαδοποίηση των φωτογραφιών ανά περιοχή τοπογραφικής συνοχής ώστε να καθίσταται σαφέστερη χωρική σώρευση των απεικονιζόμενωνΑ/Γσεσυγκεκριμένηπεριοχή.Τέλοςεπεξηγηματικόκείμενοκαι σχολιασμός επί των απεικονίσεων είναι σημαντικός για την καλύτερη κατανόησητουζητήματος. Στην μελέτη οπτικής όχλησης αν και γίνεται διεξοδική ανάλυση του αριθμού των Α/Γ που είναι ορατές από κάθε σημείο του νησιού σε συνδυασμό και με την φωτορεαλιστική απεικόνιση αξιοποιώντας τα διάφορα υπολογιστικά εργαλεία για αυτότονσκοπό,δενγίνεταιπεραιτέρωανάλυσησχετικάμετιςεπιπτώσειςστην αισθητική του τοπίου, δεν καταγράφεται και δεν αναλύεται το τοπίο και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του και δεν αναλύεται η διαδραστική σχέση των πάρκων με άλλα κυρίαρχα οπτικά στοιχεία του περιβάλλοντος (φυσικά ή τεχνητά). Ουσιαστικά ο μελετητής περιορίζεται σε μια τεχνική και αριθμητική ανάλυση του αριθμού των Α/Γ που φαίνονται κυρίως από κατοικημένες περιοχές. Δεν προβλέπεται η αποκατάσταση των θέσεων των Α/Γ μετά το πέρας του χρόνου ζωής τους. Ο μελετητής κάνει μόνο έμμεση αναφορά στο κεφάλαιο 9.2.1 «Επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον – Μορφολογία Τοπίο». Συγκεκριμένα αναφέρονταιταεξής:«Σεκάθεπερίπτωσηεπίσης,ανδεχθείκάποιοςτηναναγκαιότητα υποκατάστασηςσυμβατικώντρόπωνπαραγωγήςενέργειαςαπόΑΠΕ,τουλάχιστονμέχρι να γίνει εφικτή η παραγωγή ενέργειας με σύντηξη ή άλλο μη γνωστό σήμερα τρόπο, τα αιολικάπάρκααποτελούνκατάλληληλύσηδεδομένουότιοιόποιεςεπιπτώσειςστοτοπίο από την εγκατάστασή τους μπορούν σε ελάχιστο χρόνο να εκλείψουν σχεδόν 33 ολοκληρωτικά μέσω της αποξήλωσης τους αποδίδοντας την περιοχή ανάπτυξής τους στην πρότερη κατάσταση. … τα αιολικά πάρκα σε περιοχές κατάλληλου αιολικού δυναμικού με ασθενείς επιπτώσεις στη φύση αποτελούν επιλογή με πολλά θετικά στοιχεία που όταν και αν βρεθεί κατάλληλο υποκατάστατο μπορούν εύκολα να απεγκατασταθούνπαραδίδονταςτηφύσηκαιτοτοπίοστηνπρότερήτουςκατάσταση» Σχολιασμός(ΕνεργειακόΓραφείοΑιγαίου) Είναι αναγκαία η σαφής και αναλυτική αναφορά στον τρόπο αποκατάστασης τουτοπίουστηναρχικήτουκατάστασημετάτοπέραςτουχρόνουζωήςτωνΑ/Γ. ΦωτορεαλιστικήαπεικόνισηοδοποιίαςκαιπλατειώνΑ/Γ ΔενέχεισυμπεριληφθείκάτιτέτοιοστηνΜΠΕ. Σχολιασμός(ΕνεργειακόΓραφείοΑιγαίου) Δεδομένου του μεγάλου μήκους νέας οδοποιίας (Λήμνος: νέα οδοποιία 51,3 χλμ, βελτίωσηυφιστάμενηςοδοποιίας8χλμ/Λέσβος:νέαοδοποιία97,2χλμ,βελτίωση υφιστάμενης οδοποιίας 6,6 χλμ / Χίος: νέα οδοποιία 48 χλμ, βελτίωση υφιστάμενης οδοποιίας 3,2 χλμ), όπως επίσης και των εκτάσεων των πλατειών τωνΑ/Γ(45μΧ25μ)κρίνεταισκόπιμηηφωτορεαλιστικήαπεικόνισήτους(νέοι οδοί, βελτιωμένη οδοί, επίχωμα και όρυγμα οδών) για λόγους πληρότητας της εκτίμησηςτωνεπιπτώσεωντωνσυνοδώνέργωνστοτοπίοτωννησιών. Β.Ζητήματασχετικάμετηνβιοποικιλότητα Επίδραση στην ορνιθοπανίδα του κόλπου Καλλονής και στην ιδιαίτερη τοπική τουριστικήοικονομίααπότουςπαρατηρητέςπτηνών Υποβαθμίζονται οι επιπτώσεις από τον μελετητή στο κεφάλαιο 7.3.6 (σελ 7‐358). Συγκεκριμένα αναφέρεται: «Σε ο,τι αφορά τα υπόλοιπα είδη χαρακτηρισμού της περιοχής ΖΕΠ «Παράκτιοι Υγρότοποι Κόλπου Καλλονής» (GR4110007): Νανοσκαλίδρα (Calidris minuta), … και Καστανόπαπια (Tadorna ferruginea) δεν αναμένονται επιπτώσεις από τη λειτουργία του υπό μελέτη έργου διότι τα εν λόγω είδη είναι είτε θαλασσοπούλια είτε υδρόβια είδη και το υπό μελέτη έργο χωροθετείται εξ ολοκλήρου εκτός υγροτοπικών και παράκτιων εκτάσεων που αποτελούν τα ενδιαιτήματα των προαναφερθέντων ειδών. Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά τις εργασίες πεδίου 2008‐2009 δενεντοπίστηκεκάποιουδρόβιοείδοςχαρακτηρισμούεντόςτηςπεριοχήςμελέτης.» Σχολιασμός(ΕνεργειακόΓραφείοΑιγαίου) Δεν μπορούμε να αποφανθούμε για την ακρίβεια και αντικειμενικότητα των ΕΟΜ (η ΕΟΕ βρίσκει διάφορα προβλήματα όπως αναφέρεται στο Παράρτημα) αλλά σίγουρα απαιτείται μια μελέτη κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων στον τουριστική δραστηριότητα των παρατηρητών πουλιών μιας και έχουν προκύψει έντονες αντιδράσειςαπόσχετικούςφορείςτουεσωτερικούκαιεξωτερικού Αντιμετώπισηαπολιθωμάτων ΤοΜουσείοΦυσικήςΙστορίαςαναφέρειμεταξύάλλωνότι«ηΜΠΕδεναναφέρεταιστις επιπτώσεις πουμπορούνναέχουνοιπροτεινόμενεςπαρεμβάσεις στουςαπολιθωμένους κορμούς». 34 Πράγματι ο μελετητής πέρα από μια παρουσίαση του Απολιθωμένου Δάσους στο κεφάλαιο 7.2.3.5 δεν κάνει καμία αναφορά σε επιπτώσεις στο κεφάλαιο 9 «Επιπτώσεις»,ενώστοκεφάλαιο10«Επανορθωτικάμέτρα»αναφέρειταεξής:«Σεότι αφορά το Απολιθωμένο Δάσος, να σημειωθεί πως το υπό μελέτη έργο βρίσκεται εκτός τωνπεριοχώνπεριοχέςπουέχουνχαρακτηριστείως«ΔιατηρητέαΜνημείατηςΦύσης». Σε κάθε περίπτωση, προτείνεται να ενημερωθεί εγκαίρως πριν την έναρξη κατασκευής του έργου ο φορέας διαχείρισης του Απολιθωμένου Δάσους και να ληφθούν υπόψη οι υποδείξεις του με σκοπό την καλύτερη υλοποίηση του υπό μελέτη έργου.… όλες οι χωματουργικές εργασίες στην περιοχή αυτή θα επιβλέπονται από υπεύθυνο γεωλόγο, ώστεναεντοπιστείεγκαίρωςκαιναπροστατευτείκάθεστοιχείοαπολιθωμένηςχλωρίδας ήπανίδαςπουενδεχομένωςαποκαλυφθεί.» Σχολιασμός(ΕνεργειακόΓραφείοΑιγαίου) Θεωρείται σκόπιμη η αναλυτική αποτίμηση των επιπτώσεων των Α/Π στο Απολιθωμένο Δάσος αφενός συνολικά στην αισθητικού του ιδιαίτερου τοπίου αφετέρου επιμέρους σε απολιθωμένους κορμούς που θα εντοπίζονται κατά τη διάρκεια των σκαπτικών έργων. Ενδιαφέρον θα είχε η εκτίμηση του ρίσκου πρόκλησηςβλαβώνσεαπολιθωμένουςκορμούς. ΣύμφωναμεΝ.4014προβλέπεταιηεκπόνησηειδικήςοικολογικήςαξιολόγησης Δεν είναι σαφές κατά πόσο η υποβληθείσα ΜΠΕ πρέπει να ακολουθήσει τα προβλεπόμενα στο Ν.4014. Στο άρθρο 30, παρ. 4 του νόμου υπάρχει αναφορά στις μεταβατικές διατάξεις. Ο Σύλλογος Ανεμόεσσα Λήμνου ενδεικτικά αναφέρει «Επειδή υποβλήθηκε«συμπληρωματική»ΜΠΕ,τοέργοδενεμπίπτειστηνμεταβατικήδιάταξητου αρ. 30 παρ. 4 Ν 4014/2011, που προϋποθέτει την υποβολή πλήρους φακέλου ΜΠΕ πριν την έναρξη ισχύος του Ν. 4014/2011. Συνεπώς, η περιβαλλοντική αδειοδότηση γίνεται κατάτιςδιατάξειςτουνέουνόμου». Γ.Ζητήματατεχνικήςφύσεως ΔυνατότηταδιασύνδεσηςεπιπλέονέργωνΑΠΕστουποβρύχιοκαλώδιο Πολλοί φορείς αναφέρονται στο εν λόγω θέμα. Μέχρι τώρα υπήρξε μια σχετική απάντηση της ΡΑΕ σε αίτημα της Περιφέρειας όπου αναφέρεται ότι «… με την κατασκευήκαιλειτουργίατηςδιασύνδεσηςκαιτησύνδεσητωντοπικώνσυστημάτωνσε αυτή, προφανώς θα εξυπηρετηθούν και οι τοπικοί σταθμοί που έχουν αδειοδοτηθεί και συνδέονται στα τοπικά αυτά δίκτυα των νησιών. Περαιτέρω και εφόσον αποσαφηνιστούν οι τεχνικές δυνατότητες θα εκτιμηθεί η τυχόν δυνατότητα πρόσθετης ισχύοςΑΠΕ(ενδεχομένωςανάτεχνολογία)πουθαμπορούσενααδειοδοτηθεί.Ηεμπειρία καταδεικνύει ότι τέτοιες δυνατότητες θα υπάρξουν, καθώς, αφενός η διαστασιολόγηση τηςδιασύνδεσηςδενσυμπίπτειακριβώςμετηνισχύτωνσταθμώνΑΠΕτουπαραγωγού, αφετέρου,ηικανότηταμιαςδιασύνδεσηςδενείναιίδιαγιαόλεςτιςτεχνολογίεςΑΠΕ,και ιδίως για την τεχνολογία των ΦΒ σταθμών. Συνεπώς, είναι δυνατό να αδειοδοτηθεί πρόσθετη ισχύς για κάποιες τεχνολογίες ΑΠΕ, όπως συνέβη σε άλλα διασυνδεδεμένα νησιάτωνοποίωνταδίκτυαθεωρήθηκανμενκορεσμέναγιααιολικούσταθμούς,ωστόσο, δόθηκεηδυνατότηταανάπτυξηςΦΒσταθμών.» Δενγίνεταιειδικήαναφοράστοθέμααπότονμελετητή. Σχολιασμός(ΕνεργειακόΓραφείοΑιγαίου) 35 Θεωρούμε ότι το συγκεκριμένο ζήτημα θέλει περαιτέρω διερεύνηση. Έχει ενδιαφέρον γιαπαράδειγμαναδούμετιγίνεταιμετηνάδειαπαραγωγήςτουΔήμουΛέσβουσεαυτή τηπερίπτωση. ΠρόβλεψηπαύσηςλειτουργίαςτωνΑΣΠ Η απάντηση της ΡΑΕ σε σχετικό ερώτημα της Περιφέρειας είναι σαφής: «Οι τρεις θερμικοί σταθμοί των αυτόνομων, σήμερα, ηλεκτρικών συστημάτων των νησιών θα τεθούν άμεσα σε ψυχρή εφεδρεία και δεν θα λειτουργούν παράλληλα με τη διασύνδεση, παρά μόνο σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης (διακοπή – σφάλμα διασύνδεσης). Η διαθεσιμότητα των σταθμών αυτών και η διατήρησή τους σε ψυχρή εφεδρεία θα διαρκέσει για σημαντικό χρονικό διάστημα αρκετών μηνών, που θα εξαρτηθεί από την πορεία της λειτουργίας της διασύνδεσης και την ποιότητα ηλεκτροδότησηςτωννησιώνμέσωαυτής.» Τιπροβλέπεταιγιατηδιασύνδεσημετατοπικάηλεκτρικάδίκτυα; ΗαπάντησητηςΡΑΕσεσχετικόερώτηματηςΠεριφέρειαςαναφέρειότι:«…ησύνδεση τωντοπικώνηλεκτρικώνσυστημάτωνστηνυποβρύχιαδιασύνδεσηκαιηηλεκτροδότηση των νησιών μέσω της διασύνδεση αυτής, αποτελεί, όπως αναφέρθηκε, αφενός επιταγή των ειδικών όρων των αδειών παραγωγής, αφετέρου επιβάλλεται και από την τεχνικοοικονομικά βέλτιστη λειτουργία των ηλεκτρικών συστημάτων και εν τέλει από τηνκοινήλογική.Όπωςέχειεπισημανθεί,ηαδειοδότησηκαικατασκευήτηςυποβρύχιας σύνδεσηςθαγίνειμεμέριμνακαιδαπάνεςτουπαραγωγού,σύμφωναμετιςοικείεςάδειες παραγωγής,καιμετάτηνκατασκευήτηςκαιτηνδιαπίστωσητηςκαλήςλειτουργίαςτης θα περιέλθει στην κυριότητα και διαχείριση του αρμόδιου διαχειριστή (ΑΔΜΗΕ ΑΕ). Ωστόσο, οι αρμόδιοι Διαχειριστές ΑΔΜΗΕ ΑΕ και ΔΕΔΗΕ ΑΕ θα πρέπει να συνεργαστούν για τον κατάλληλο σχεδιασμό και την έγκαιρη πραγματοποίηση των έργων σύνδεσης των τοπικών νησιωτικών δικτύων στη διασύνδεση αυτή, με δαπάνες τους,οιοποίεςθαανακτηθούνμέσωτηςεπιβολήςτελώνχρήσηςΣυστήματοςκαι Δικτύου στους καταναλωτές της επικράτειας, βάσει της κείμενης νομοθεσίας. Δεν αποκλείεται βεβαίως η οικειοθελής ανάληψη του κόστους των εν λόγω έργων σύνδεσηςαπότονπαραγωγό,δεδομένουότιθαείναιαμελητέοσεσχέσημετοκόστος τηςδιασύνδεση.» Δενγίνεταισαφήςαναφοράστοθέμααπότονμελετητή. Σχολιασμός(ΕνεργειακόΓραφείοΑιγαίου) Πρέπει να εξετασθεί η ενδεχόμενη οικειοθελής ανάληψη του κόστους από την εταιρία, κάτι το οποίο θα πρέπει να ειπωθεί ξεκάθαρα και να παρουσιαστεί αντίστοιχοχρονοδιάγραμμαγιατηνολοκλήρωσητωντοπικώνσυνδέσεων. Επιλογήδιασύνδεσηςκαιεπιπτώσειςστοθαλάσσιοπεριβάλλον Απαιτείται έγκαιρη επιλογή της διασύνδεσης πριν τη έγκριση περιβαλλοντικών όρων προκειμένου να εκτιμηθούν και αξιολογηθούν σωστά οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την υποβρύχια διασύνδεση και να επιβληθούν οι ανάλογοι περιβαλλοντικοί όροι για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος. (Δ/νση Περιβάλλοντος και Χωρικού ΣχεδιασμούΠερ.Β.Αιγαίου)Δ.Ζητήματασχετικάμετοπικήοικονομία Επιπτώσεις σε άλλους παραγωγικούς τομείς (παρατήρηση πουλιών, μελισσοκομίαΛήμνου) 36 Θα ήταν χρήσιμη μια ανάλυση ρίσκου και μα ανάλυση ευαισθησίας του ρίσκου των επιπτώσεωνσεάλλουςπαραγωγικούςτομείς.Ηκλίμακατουέργουείναιμεγάληγιανα θεωρούνταιανύπαρκτες.ΙδιαίτεραστηνπερίπτωσητηςΛέσβουκαι τηςπαρατήρησης πουλιώνείναισημαντικόναδοθείηδέουσασημασίαμιαςκαιέχειπροκαλέσειαρκετές αντιδράσειςσευπερεθνικόεπίπεδο. Μετεγκατάστασηκτηνοτροφικώνμονάδων(ΠΕΧΩΠΛέσβου) Θα ήταν χρήσιμη αναφορά από τον μελετητή κατά πόσο αναμένεται να απαιτηθεί μετεγκατάστασηκτηνοτροφικώνμονάδωνκαισεαυτήτηνπερίπτωσηναπροβλεφθεί τρόποςδιαχείρισης. Προοπτική τουριστικής ανάπτυξης περιοχής Παναγίας Φανερωμένης Σιγρίου (ΠΕΧΩΠΛέσβου) Γενικότερα και τα τρία νησιά θεωρείται ότι είναι αναπτυσσόμενα τουριστικά με αρκετέςπεριοχέςοιοποίεςθαμπορούσανναφιλοξενήσουντουριστικήδραστηριότητα στομέλλον.ΧρήσιμοθαήτανσεσυνεργασίαενδεχομένωςμετουςΔήμουςκαιτοπικούς φορείς τουριστικής ανάπτυξης να αποτιμηθούν οι τυχόν επιτώσεις (θετικές και αρνητικές) στην μελλοντική τουριστική ανάπτυξη περιοχών γειτονικών στα προτεινόμεναΑ/Π. Διασφάλισητοπικώνθέσεωνεργασίας Ομελετητήςστηνπαράγραφο9.3τουκεφαλαίου«Επιπτώσεις»αναφέρειότι:«Κατάτη φάση κατασκευής, εκτιμάται ότι συνολικά για το έργο θα υλοποιηθούν 7.677 ανθρωπο‐ έτηεργασίαςστοσύνολο τηςοικονομίας(περίπου 2.559εργαζόμενοι συνολικάπλήρους απασχόλησης για 3 χρόνια σε όλους τους κλάδους της οικονομίας). Κατά τη φάση της λειτουργίας εκτιμάται ότι θα δημιουργηθούν συνολικά 226 μόνιμες θέσεις εργασίας πλήρουςαπασχόλησης στοσύνολοτηςοικονομίας.Οι111από αυτές σχετίζονταιάμεσα με τη συντήρηση και λειτουργία του έργου (οι 70 εξ’ αυτών δημιουργούνται σε τοπικό επίπεδο) ενώ οι υπόλοιπες δημιουργούνται σε όλους τους κλάδους της οικονομίας ως αποτέλεσμα της πρόσθετης ζήτησης αγαθών και υπηρεσιών για τη λειτουργία και συντήρησητηςεπένδυσηςκαθώςκαιτηςδιαθεσιμότηταςπρόσθετουεισοδήματος.» Σχολιασμός(ΕνεργειακόΓραφείοΑιγαίου) Δενείναισαφέςκατάπόσοοιθέσειςεργασίαςκατάτηνκατασκευήτουέργουθα μπορέσουν να καλυφθούν τοπικά και αν υπάρχει δέσμευση της εταιρίας για αυτό. Επίσης σημαντικό είναι να γίνει περιγραφή των αναμενόμενων τοπικών θέσεων εργασίας ώστε να καταστεί σαφές ότι αυτές είναι πραγματικά δυνατό νακαλυφθούντοπικά. Συντήρησηνέουοδικούδικτύου.Γιαπόσοδιάστημακαιμεποιέςδράσεις; Δεν υπάρχει κάποια σχετική αναφορά στο θέμα αλλά δεδομένου του μεγάλου μήκους νέαςοδοποιίαςείναισημαντικόναέχειπροβλεφθείκαιπροταθείσυγκεκριμένοςτρόπος διαχείρισηςκαισυντήρησης. 37 38
© Copyright 2024 Paperzz
