ΡΥΘΜΟΛΟΓΙΑ ΕΠΙΠΛΟΥ - Γ΄ ΕΞΑΜΗΝΟ
ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ, 15ος - 16ος αιώνας
Η Αναγέννηση ανήκει στις μεγάλες μεταρρυθμίσεις που έγιναν στη μεσαιωνική Ευρώπη το
15ο αιώνα:
•
Η ανακάλυψη της τυπογραφίας, το 1446, και η μελέτη των αρχαίων Ελλήνων
και Ρωμαίων συγγραφέων ικανοποιούν τους ανθρώπους περισσότερο από τη
διδασκαλία της Εκκλησίας, από την οποία προσπαθούν να απελευθερωθούν, καθώς
αυτή επιδρούσε σε όλους τους τομείς της ζωής. Νέες φιλοδοξίες και πίστη στον
άνθρωπο χαρακτηρίζουν το νέο πνεύμα της εποχής.
•
Τα γοτθικά έπιπλα έμοιαζαν με εκκλησίες σε μικρογραφία – γεγονός που
δείχνει την εκκλησιαστική κυριαρχία. Έτσι, οι επιπλοποιοί προσπάθησαν για
ένα νέο στυλ με βάση τα ελληνικά & ρωμαϊκά αρχιτεκτονικά στοιχεία.
Αναγέννηση είναι η αναβίωση του ενδιαφέροντος για την ελληνική και ρωμαϊκή τέχνη
και το τέλος των γοτθικών τάσεων. Είναι η αναδρομή στις κλασικές πηγές και η
αποδοχή των κλασικών αρχιτεκτονικών και διακοσμητικών θεμάτων. Ξεκίνησε στην
Ιταλία και κορυφώθηκε το 15ο αιώνα. Συνεχίστηκε στην Ισπανία και τη Γαλλία . Στους
Φλαμανδούς εμφανίστηκε στις αρχές του 16ου αιώνα. Στην Αγγλία εξαπλώθηκε αργά,
μέσα σε μια περίοδο 100 ετών, με έντονα τα γοτθικά στοιχεία. Το ίδιο συνέβη και στη
Βόρεια Ευρώπη και τη Γερμανία.
Η Αναγέννηση ξεκίνησε γύρω στο 1400 από την Ιταλία. Μέχρι τότε, η ιταλική τέχνη
ήταν ένα κράμα βυζαντινής & ρωμαϊκής τέχνης με σαρακηνά στοιχεία, χωρίς καθόλου
γοτθικά στοιχεία. Ενώ στην Ευρώπη η γοτθική τέχνη βρίσκεται στο απόγειό της, στο
Νότο εμφανίζεται η Αναγέννηση, στην αρχή, απλή – QUATROCENTO (1400-1500),
περίτεχνη - CINQUECENTO (1500-1600) και βαριά – BAROQUE (1600-1700). Κέντρα
της ιταλικής Αναγέννησης είναι η Ρώμη, η Βενετία, η Φλωρεντία και η Γένοβα. Η
ολοκληρωμένη μορφή της Αναγέννησης εμφανίζεται γύρω στο 1500:
Η διακόσμηση των κτιρίων, κυρίως της Φλωρεντίας, είναι η ίδια η αρχιτεκτονική.
Δάπεδα από μάρμαρο ή μωσαϊκό
Τοίχοι από γύψο (stucco), πέτρα, μάρμαρο και τοιχογραφίες στο επάνω μέρος τους
(frescoes).
Ταβάνια ψηλά, με ξυλόγλυπτα ή με ανάγλυφο γύψο, διακοσμημένα με ζωγραφικές
παραστάσεις (τα χρώματα αναμειγνύονταν με επιχρυσωτικό (μέθοδος polychrome).
Έπιπλα : ελάχιστα έπιπλα: ογκώδη, με έντονη διακόσμηση, ωραία γραμμή,
εντυπωσιακή λεπτομέρεια. Λόγω της έλλειψης επαρκών κλασικών επίπλων , οι
σχεδιαστές της Αναγέννησης ήταν ελεύθεροι να δημιουργήσουν το δικό τους ρυθμό.
1
Το 17ο αιώνα , το ακριβό έπιπλο είχε κλασικά ιταλικά χαρακτηριστικά, ενώ το
καθημερινό έπιπλο είχε γοτθικά χαρακτηριστικά .
Τα πρώτα ιταλικά αναγεννησιακά έπιπλα : απλά στη γραμμή και στη λεπτομέρεια,
αρχιτεκτονική μορφή , κλασικά ανάγλυφα & διακοσμήσεις ( άκανθοι, ζώα κλπ). Στη
συνέχεια εμπλουτίστηκαν με πιο πλούσια διακόσμηση.
Τα πρώτα αναγεννησιακά έπιπλα ήταν από δρυ και κατασκευάζονταν με το γνωστό
γοτθικό τρόπο. Αλλά, επειδή τα σκαλιστά διακοσμητικά μοτίβα (φύλλα ακάνθου,
μυθολογικά πρόσωπα, κλπ) απαιτούσαν μια πιο λεπτομερή επεξεργασία, χρησιμοποίησαν
την καρυδιά, που έχει συμπαγές & ομοιόμορφο ξύλο, σκαλίζεται αργά, και κόβεται εύκολα
προς όλες τις διευθύνσεις. Για τη διακόσμηση των επίπλων χρησιμοποιούν τη μέθοδο
INTARSIA, δηλαδή τη συγκόλληση ξύλινων ελασμάτων, χρωματισμένων και κομμένων σε
σχήματα που αναπαριστούν διακοσμητικά θέματα ή τοπία.
ΜΟΡΦΕΣ ΕΠΙΠΛΩΝ
Οι καινούριοι τύποι επίπλων εμφανίζονται πρώτα στην Ιταλία
CABINETS : έπιπλο για τη φύλαξη ειδών αξίας. Παρουσιάστηκε στην Ιταλία το 16 ο αιώνα,
αρχικά σαν ένα κιβώτιο με πολλά συρτάρια και διακοσμείται με μαρκετερί (ένθετη
διακόσμηση). Παράλληλα, υπήρχαν και CABINETS με ένθετη διακόσμηση από
ελεφαντόδοντο.
Έπιπλο με δύο μέρη : το επάνω μέρος - το κύριο σώμα - με πολλά συρτάρια , ενώ το
κάτω αποτελεί τη βάση του. Το επάνω μέρος κλείνει με ένα μεγάλο σκέπασμα, το οποίο,
όταν ήταν ανοιχτό, χρησίμευε για γράψιμο. Το ανοιχτό αυτό σκέπασμα υποστηρίζεται
από δύο τραβέρσες, στολισμένες με μικρά αγαλματίδια. Το χαρακτηριστικό στο έπιπλο
αυτό είναι η αρχιτεκτονική σύνθεση στην όψη του, που μοιάζει με πρόσοψη κτιρίου: πόρτα
με αέτωμα, παραστάδες με Καρυάτιδες. Τα πόδια καταλήγουν σε νύχια λιονταριού, ενώ το
εσωτερικό των θυρόφυλλων στολίζονται με ζωγραφικές παραστάσεις.
CREDENCA : χαμηλό ντουλάπι, με ωραίες αναλογίες. Το πιο γνωστό αναγεννησιακό
κομμάτι.
ΚΑΘΙΣΜΑΤΑ :
• SCABELLO : Φορητό κάθισμα της Αναγέννησης, με δύο σανίδες , που
υποστηρίζουν το κάθισμα και κλείνουν μεταξύ τους προς το κέντρο. Διακοσμούνται
με έλικες, προεξοχές και περίεργες όψεις (Style Baroque). Απλός σκελετός, με πλάτη
και κάθισμα από δέρμα.
• Καθίσματα σε σχήμα Χ : Με 4 σκέλη, που διασταυρώνονται ανά δύο , για να
υποστηρίξουν το κάθισμα. Κάθισμα από ξύλο ή δέρμα, πάνω στο οποίο
τοποθετούσαν μαξιλαράκι. Ευθύγραμμη ή κυρτή πλάτη, ενώ τα πλαϊνά χέρια δίνουν
μορφή πολυθρόνας. Στολίζεται με ένθετη διακόσμηση από φίλντισι (η εσωτερική
στιλπνή επιφάνεια των όστρακων) , ελεφαντοστό και ξύλο σε ανοιχτότερο χρώμα.
Εξ ολοκλήρου φτιαγμένο από σκαλισμένο ξύλο, με διπλές τραβέρσες (και για τα
πόδια και για το κάθισμα).
• Τα φλωρεντιανά σκαμνιά, με πόδια δουλεμένα στον τόνο , που χρησιμοποιούνταν
ως επισκοπικοί θρόνοι.
2
•
Καρέκλες : τετράγωνες, με τετράγωνη πλάτη και σκαλιστά τελειώματα, περίτεχνη
σκαλιστή τραβέρσα μπροστά και απλές τραβέρσες στα πλαϊνά. Συνδυάζεται με
βελούδο ή δέρμα. Πλάτη ευθύγραμμη ή κυρτή, τα χέρια δίνουν τη μορφή
πολυθρόνας. Ένθετη διακόσμηση από φίλντισι ελεφαντοστό και ξύλο σε
ανοιχτότερο χρώμα.
Καρέκλα ψαλιδωτή : πτυσσόμενη, με χιαστί πόδια, ενωμένα στο μέσο ,με μια
διακοσμητική λουρίδα για πλάτη από βελούδο ή δέρμα, που συνδέει συγχρόνως
και τα
χέρια.
Κρεβάτια: πλούσια διακοσμημένα, αρχιτεκτονική φόρμα με κιγκλίδωμα και κολόνες.
Στηρίζονται σε βαριές σκαλιστές τραβέρσες που καταλήγουν σε κεφαλάρι και ποδαρικό και
συμπληρώνονται με μικρές τραβέρσες στα πόδια του κρεβατιού.
Βενετσιάνικο κρεβάτι : με ραβδωτές κολόνες, ενώ το γείσο στολίζεται με ανάγλυφα
χρυσά φυλλώματα.
Σεντούκια : ανάγλυφα, αρχιτεκτονική φόρμα με κολόνες και αψίδες, Αργότερα γίνονται
ογκώδη έπιπλα με βαριά σκαλίσματα και καμπύλες, πόδια λεόντων ή πουλιών ή μπάλες. Το
σεντούκι του γάμου λέγεται Cassone και είναι περίτεχνα σκαλισμένο. Η ντιβανοκασέλα,
Cassabanca, είναι η εξέλιξη της Cassone.
Τραπέζια : βαριά κομμάτια, έντονα διακοσμημένα, με τραβέρσες και ογκώδη πλαϊνά
υποστυλώματα. Τα μικρότερα τραπέζια, πολυγωνικά ή οβάλ, στηρίζονται σε σκαλιστά
πόδια.
Διακοσμητικά: φωτιστικά, κηροπήγια τοίχου, δαπέδου ή επιτραπέζια, από σφυρήλατο
σίδηρο ή μέταλλο και διακοσμητικούς μεντεσέδες, καθρέφτες (κυρίως βενετσιάνικοι),
διαχωριστικά, αγαλματίδια, πορτρέτα με βαριές σκαλιστές κορνίζες.
Υφάσματα: σε μεγάλη ποικιλία σε σχέση με τη γοτθική περίοδο : μετάξι, δαμασκηνό,
βελούδο (brocatelle) και μπροκάρ. Κυριαρχούν το κόκκινο, το πορτοκαλί, καθώς και το
χρυσό, το μπλε, το πράσινο και το μοβ. Επίσης, υπάρχει και το διακοσμημένο δέρμα. Όλα
τα υφάσματα έχουν φράντζες, κορδόνια, φούντες και τρέσες.
ΞΥΛΕΙΑ :
• Πεύκο, κυπαρίσσι, καρυδιά, φτελιά κι ελιά (τη χρησιμοποιούσαν για μαρκετερί –
INTARSIA) .
- Για INTARSIA χρησιμοποιούσαν επίσης, εκτός από ξύλο, το φίλντισι, το
ελεφαντόδοντο, το κόκκαλο.
- Για διακόσμηση χρησιμοποιούσαν το μέταλλο (και τα καρφιά), τη μέθοδο
POLYCHROME, το σκάλισμα, το GESSO (ανάγλυφο πάνω σε γύψο) και το
μάρμαρο (σε δάπεδα, τοίχους, έπιπλα).
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΑ ΜΟΤΙΒΑ :
Κύκνος, λύρα, medallions, ζώα (κένταυρος, γριφίνος), μάσκες, candelabras, υδρίες, φύλλα
φοίνικα, touché (αρχιτεκτονικό κόσμημα επιγραφών), ogee (διπλή καμπή, διπλοί ημικύκλιοι,
όπως το S), χαρακτηρίζουν, κυρίως στην περίοδο BAROQUE .
3
Ιταλικό Μπαρόκ, 17ος αιώνας
Τα πρώτα αναγεννησιακά γαλλικά, αγγλικά και φλαμανδικά έπιπλα ήταν βαριά
στολισμένα. Στην Ιταλία δεν υπήρξε ποτέ γοτθική περίοδος κι έτσι τα κλασικά θέματα
ήταν αυθεντικά, ενώ στο Βορρά τα γοτθικά στοιχεία πλέκονται με τα κλασικά. Η ρωμαϊκή
αρχιτεκτονική με τις αψίδες και τους κίονες εμφανίζεται και στο έπιπλο, δημιουργώντας έπιπλα
που μοιάζουν με αρχιτεκτονήματα σε σμίκρυνση, ποικίλη διακόσμηση και στυλιζάρισμα. Η
μεγάλη αλλαγή στο έπιπλο είναι η ποικιλία του: Όλοι οι τύποι επίπλων
παρουσιάστηκαν γύρω στο 1500-1700, με τη μεγάλη αλλαγή στις πολιτικοοικονομικές
συνθήκες . Το έπιπλο αποτελούσε ανάγκη σε πολλές μορφές. Οι επιπλοποιοί δούλευαν πάνω
σε αρχιτεκτονικά πρότυπα, αλλά τα ελληνορωμαϊκά στοιχεία ήταν περιορισμένα. Έτσι
εξακολούθησαν να κατασκευάζουν έπιπλα με το γοτθικό ρυθμό προσθέτοντας ρωμαϊκά
τόξα, ελληνικές κολόνες και φύλλα ακάνθου. Συνδύασαν και τους τρεις ελληνικούς
ρυθμούς δημιουργώντας έτσι το δικό τους στυλ.
Το STYLE BAROQUE κυριαρχεί κυρίως στην αρχιτεκτονική επί ενάμιση αιώνα.
Δημιουργήθηκε, σαν αντίδραση στην άκαμπτη μορφή των ελληνορωμαϊκών ρυθμών.
Ξεκίνησε από τη Ρώμη, από τον Μιχαήλ Άγγελο. Εξαπλώνεται σ’ όλη την Ευρώπη και
βρίσκει πρόσφορο έδαφος στη Γερμανία. Στο BAROQUE δεν υπάρχει λογική και
αιτία, αρέσκεται στο παράδοξο:
•
•
•
•
•
Η γλυπτική που διακοσμεί ένα κτίριο δεν ακολουθεί τις αρχιτεκτονικές
γραμμές.
Καταργείται η κλίμακα
Σπάζει το αέτωμα, συστρέφονται οι κολόνες.
Οι μορφές (μάσκες) είναι παραμορφωμένες
Το αέτωμα είναι μια πρόφαση για τη δημιουργία παράλογων συνθέσεων, με
σκοπό να εκπλήξουν.
Το 17ο αιώνα υπάρχει στο σχέδιο μια τάση προς την υπερβολή και τη λαμπρότητα,
σαν φυσικό επόμενο της αυξανόμενης διακόσμησης και την ανάγκη για νέες τάσεις.
Ξεκίνησε από την Καθολική Εκκλησία, που προσπάθησε να ξανακερδίσει τις μάζες
μέσα από έναν εκπληκτικό διάκοσμο. Η ανάγκη για νέες τάσεις οδήγησε σε
αχαλίνωτες φιλοδοξίες και σε υπερβολές. Η Ευρώπη για δύο συνεχείς αιώνες
παρουσιάζει τάσεις Μπαρόκ.
• Η κίνηση αποτελεί το βασικό χαρακτηριστικό του Μπαρόκ: μεγάλες καμπύλες,
φανταστικές κι ασυνήθιστες, βαριά στολισμένες , περιστρεφόμενες κολόνες με
αλλοιωμένο σχήμα, σπασμένα αετώματα και τεράστια σκαλίσματα θυσιάζουν
τη δομή, προκειμένου να δοθεί ένα εντυπωσιακό θεατρικό αποτέλεσμα .
Κλίμακα και αναλογίες αποκτούν διαφορετική έννοια, καθώς το καθετί έχει
μελετηθεί για να εντυπωσιάζει και να διεγείρει, αντί να υποδηλώνει αρμονία
και ηρεμία.
• έπιπλο : υπερβολικά μεγάλη κλίμακα, βαρύς διάκοσμος.
4
Τα ερμάρια : απλά διακοσμημένα το επάνω μέρος, στηρίζονταν σε βάσεις με
βαριά διακόσμηση, που τελείωναν επάνω σ΄ένα διάζωμα με σπασμένα αετώματα
και πυργοειδή τελειώματα.
- Καρέκλες : βαριές, σκαλιστές
- Τραπέζια : με ξυλόγλυπτες βάσεις ή σπιράλ κολόνες και περίτεχνες τραβέρσες.
- Κρεβάτια : κολοσσιαίες κατασκευές, με πολλές κουρτίνες.
Μετά το 1650, το σκάλισμα έγινε πιο περίτεχνο, ενώ συγχρόνως άρχισαν να
χρωματίζουν ξύλα σε διάφορά χρώματα. Αναπτύχθηκε η τέχνη της μαρκετερί,
φθάνοντας στο απόγειό της με τη δουλειά του Boulle (Μπουλέ). Μάρμαρο,
πολύτιμοι ή μη λίθοι, μέταλλα, ψάθα και υφάσματα σε έντονα χρώματα
δημιουργούν ένα όργιο διάκοσμου.
Το Μπαρόκ είναι ένα εντυπωσιακό στυλ, αρρενωπό, με έντονες αντιθέσεις, σαν
φυσική συνέπεια στην εξέλιξη του εσωτερικού διάκοσμου, φτάνει ως το 18 ο αιώνα,
όπου ακολουθείται από το Rococo στα μέσα του 18ου αιώνα : κομψό στυλ,
γοητευτικό, θηλυκό, χαριτωμένο, αντικαθιστά το μεγαλείο του Μπαρόκ.
-
ΦΛΑΜΑΝΔΙΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ - ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΣΤΙΣ ΚΑΤΩ
ΧΩΡΕΣ
16Ος -17Ος ΑΙΏΝΑΣ
Η Φλαμανδία, το 16ο αιώνα περιελάμβανε το Βέλγιο και την Ολλανδία. κάτω από την
ισπανική κυριαρχία. Με την ίδρυση της Φλαμανδικής Δημοκρατίας το 1577, η Ολλανδία
εξελίσσεται σε θαλασσοκράτειρα, ενώ το Βέλγιο εξακολουθεί να βρίσκεται κάτω από την
Ισπανική επιρροή, κι έτσι το φλαμανδικό έπιπλο δέχθηκε μεσογειακές επιδράσεις. Στην
Ολλανδία έχουμε δύο κέντρα τέχνης και πλούτου : το Άμστερνταμ και την Αντγουέρπ.
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ : μεγάλη κλίμακα, ογκώδεις κατασκευές με πλούσια και
σκούρα χρώματα, βαρύ και αυστηρό το εσωτερικό, παρά τη φινέτσα του χρώματος
και των υλικών. Δεν είχε τίποτε το ευχάριστο κι ελαφρύ.
ΤΟΙΧΟΙ: επενδυμένοι με ξύλο , καλυμμένοι με ταπισερί ή σοβατισμένοι. Η φλαμανδική
πόλη Arras (=ταπισερί), ήταν το πιο γνωστό κέντρο. Οι Βρυξέλλες του Βελγίου ήταν το
δεύτερο κέντρο ταπισερί.
ΤΑΒΑΝΙΑ: Καλύπτονται από δοκάρια
ΔΑΠΕΔΑ: πέτρινα, καλύπτονται από πολύτιμα ανατολίτικα χαλιά
ΤΖΑΚΙΑ: ψηλά, με κωνική ή επικλινή καπνοδόχο.
ΜΟΡΦΕΣ ΕΠΙΠΛΩΝ: ογκώδη, βαριά έπιπλα :
• Cabinets: βασικό έπιπλο για τη φύλαξη των λευκών ειδών, κάτι σαν γκαρνταρόμπα.
- Ο τύπος Kas : επίπεδο το επάνω μέρος με πολύ βαριά αρχιτεκτονική δομή,
σειρές από βαριές διακοσμητικές τραβέρσες, μασίφ ξύλο, παραλληλόγραμμες
πόρτες και πεπλατυσμένες μπάλες για πόδια.
- Ο τύπος Friesland: εξαιρετική διακόσμηση, ογκώδες έπιπλο, σκάλισμα Μπαρόκ
στο πάνω μέρος , στην μπομπέ βάση, γυάλινες πόρτες.
5
Ο τύπος Hobby : ογκώδες έπιπλο, με χαρακτηριστικό διάκοσμο - η κινεζική
πορσελάνη ερχόταν άφθονη στα Ολλανδικά λιμάνια .
• Καρέκλες : ογκώδεις, βαριές, με πλούσιο σκάλισμα, πλάτη ξύλινη ή με ταπισερί,
ψάθινο κάθισμα. Τα μοτίβα των ποδιών διακοσμούν όλη την καρέκλα, ενώ τα
μπροστινά πόδια συνδέονται με πλούσια δουλεμένη τραβέρσα.
• Τραπέζια : παραλληλόγραμμα, με πόδια σπιράλ ή σιγμοειδή, απλές τραβέρσες σε
σχήμα Χ
• Κρεβάτια: Βαρύ σκάλισμα στο κεφαλάρι, αρχιτεκτονικό χαρακτήρα με κολόνες,
κιονόκρανα, διαζώματα πλούσια διακοσμημένα.
Υλικά : ταπισερί, βελούδο, δέρμα
Χρώματα: τόνοι κόκκινου, πράσινου , κίτρινου
Ξύλα : δρυς, καρυδιά, έβενος, τριανατφυλλόξυλο. Τα διακοσμητικά αντικείμενα είναι
λακαρισμένα ακολουθώντας την κινέζικη τεχνοτροπία.
Κεραμικά πλακάκια: διακοσμούν την πρόσοψη του τζακιού, το περίγραμμα της πόρτας και
σε σχηματισμό Dado. Ολόκληρες θερμάστρες κατασκευάζονται από πλακάκια, που
ταυτόχρονα διακοσμούν το κέντρο του δωματίου.
Διακοσμητικά μοτίβα : φύλλα ακάνθου, αχιβάδα, κεφαλή λέοντος, κυματοειδή και
σιγμοειδή μοτίβα, κίονες
-
ΙΣΠΑΝΙΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
Η μεσαιωνική Ισπανία στην τέχνη, επηρεάστηκε από βυζαντινά στοιχεία, ενώ δέχθηκε
το Ρωμανισμό και το Γοτθισμό από τη Γαλλία. Όταν η Ισπανία νίκησε τη Ρώμη, η
Αναγέννηση διαδόθηκε στην Ιβηρική χερσόνησο. Τις βασικές επιρροές όμως στην τέχνη
τις δέχθηκε από τους Μαυριτανούς, που κυριαρχούσαν στην Ιβηρική χερσόνησο. Έτσι, η
Ισπανική αρχιτεκτονική δέχθηκε στοιχεία, όπως η Terra Cotta, το επισμαλτωμένο
κεραμικό πλακάκι, τα γεωμετρικά σχήματα, κλπ. Επίσης, υιοθέτησε τα μυστικά της
βαφής και της ύφανσης, τα λαμπερά χρώματα στα κεραμικά, την κατασκευή περίτεχνων
κεραμικών και άψογων ολόλευκων τοίχων στα σπίτια. Ανέπτυξαν στο έπακρον την
κατεργασία του δέρματος για ταπετσαρία, διαχωριστικά πανό κι επενδύσεις.
Επηρεάστηκε ακόμα από την τέχνη των Ινδιάνων του Μεξικού και του Περού. O Kορτέζ
έφερε στη Ισπανία έργα τέχνης από ασήμι των Ίνκας και των Αζτέκων. Έτσι
αναπτύχθηκε στην Ισπανία η τέχνη του μετάλλου, του αργύρου και του σιδήρου. Η
περίοδος αυτή ονομάστηκε Plateresque , από την ισπανική λέξη platero=μεταλλουργοί,
και είναι ονομαστή για τα κηροπήγια, τι πόρτες, τις γρίλιες, κλπ.
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ : τοίχοι λευκοί, ασβεστωμένοι, με τραχύ φινίρισμαΔάπεδο από κεραμικά πλακάκια ή ξύλα – Ταβάνια από παράλληλα καδρόνια, συχνά
αψιδωτά που φωλιάζουν στους πλαϊνούς τοίχους. Πόρτες και παράθυρα αψιδωτά, χωρίς
ξύλινη κάσα, αλλά με ένα περίγραμμα από πολύχρωμα γύψινα πλακίδια, ή και ένα σκληρό
Dado.
ΕΙΔΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ :
• Μεταλλικές τραβέρσες , από σίδηρο στα τραπέζια , αντικαθιστούν τις ξύλινες
τραβέρσες
6
•
Καρφιά, βαριά, με χοντρές κεφαλές για να συγκρατούν το ύφασμα στο ξύλο και να
σχηματίζουν σχέδια στην καθαρή ξύλινη επιφάνεια
•
Μοτίβα αψιδωτά σε πλάτες καρέκλας και σε τραβέρσες. Ήταν σειρές από αψίδες,
που υποστυλώνονταν με κολόνες σπιράλ ( μαυριτανικό στοιχείο των σπιτιών, με τον
αψιδωτό περίβολο γύρω από το σπίτι ή εσωτερικά στο Patio (= πλακόστρωτος
χώρος μεταξύ σπιτιού και κήπου, που συνηθιζόταν στα ισπανικά σπίτια).
•
Πόδια : σπιράλ , τυπικά είναι ισπανικά (αλλά τα συναντάμε και στην Ιταλία, τη
Γαλλία, τις Κάτω Χώρες και την Αγγλία), σιγμοειδή, μπάλες, οβάλ
•
Μοτίβα κοχυλιών: ειδικά διακριτικά των οικογενειών που πρόσφεραν τα
περισσότερα μέλη στον Άγιο Ιωακείμ της Ν. Ισπανίας. Αργότερα χρησιμοποιήθηκαν
σαν διακοσμητικά μοτίβα στα έπιπλα
•
Μοτίβα Cressent: ιερό σύμβολο των Μαυριτανών, σκαλιστό στις καρέκλες.
Χαρακτηριστικό των ισπανικών επίπλων είναι η επιβλητικότητά τους.
ΤΥΠΟΙ ΕΠΙΠΛΩΝ:
• Vargueno: το πιο γνήσιο ισπανικό σεντούκι πάνω σε τραπέζι. Το μπροστινό μέρος
ανοίγει και γίνεται γραφείο. Σκαλιστό, καλύπτεται από δέρμα ή βελούδο, που
συγκρατείται στο πλάι από σειρές καρφιών με χοντρές κεφαλές. Μεταλλικά χέρια στο
πλάι. Το χρησιμοποιούσαν και σαν χρηματοκιβώτιο.
• Tabouret: μικρό, χαμηλό τραπέζι ή σκαμνί, που το χρησιμοποιούσαν οι Μαυριτανοί
για βοηθητικές χρήσεις
• Κρεβάτι: δαντελωτό σκάλισμα στο κεφαλάρι και λεπτή διακόσμηση σιδήρου. Χωρίς
ποδαρικό, καλύπτεται από δαμασκηνό ή βελούδο κρέμεται μέχρι κάτω.
• Ισπανικός καναπές: βαριά πλάτη και χέρια. Χέρια χωριστά από την πλάτη. Η πλάτη
κλίνει προς τα εμπρός, δημιουργώντας έτσι την αίσθηση ότι η πλάτη κρέμεται πίσω
και συγκρατείται στη θέση της από δύο δερμάτινους διακοσμητικούς ιμάντες ή δύο
βαριά κορδόνια ή διακοσμητικές αλυσίδες, που συνδέουν τα δύο μέλη
• Υπάρχουν επίσης και τα ιταλικά αναγεννησιακά έπιπλα : μακριά, στενά τραπέζια,
τετράγωνες ή ψαλιδωτές καρέκλες, Credenza, πάγκοι, σεντούκια
Παραλλαγές του ισπανικού αναγεννησιακού ρυθμού συναντάμε στο Μεξικό και στη Ν.
Αμερική.
ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ :
DADO = το κάτω μέρος του τοίχου πάνω από τη σοβατεπί,
με διαφορετική επένδυση , ώστε να προστατεύεται από
λεκέδες. Χρησιμοποιείται και για την προστασία των
7
Tabouret
Κεφ. 9
ΜΠΑΡΟΚ ,
Ιστορική εξέλιξη του επίπλου σε Γαλλία – Αγγλία
ΤΟ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟ ΕΠΙΠΛΟ : απλό και άκομψο, σε πολύ λίγες μορφές.
Στην Αγγλία, το έπιπλο εξελίχθηκε λόγω πολλών εξωτερικών & πολιτικοοικονομικών
παραγόντων, μετά το 16ο αιώνα. Έτσι, τα διάφορα στυλ εξελίχθηκαν μόνα τους και γι’
αυτό είναι κάπως δυσκολότερο να τα διαχωρίσουμε. Τα στυλ αυτά χαρακτηρίζονται από
τους μονάρχες της περιόδου ή από τους σχεδιαστές που εμφανίστηκαν. Στη Γαλλία, το
στυλ το επέβαλλε ο εκάστοτε μονάρχης, και έτσι κάθε φορά έχουμε ένα ρυθμό που
αντιπροσωπεύει τον κάθε βασιλιά.
ΓΑΛΛΙΑ
Η εξέλιξη του επίπλου στη Γαλλία:
Το γαλλικό έπιπλο είχε μια εντελώς ξεχωριστή πορεία μέχρι το 1400 μ.Χ. , με αυτό των
χωρών της Β. Ευρώπης, και ήταν κατά βάση εκκλησιαστικό, η τέχνη και η
αρχιτεκτονική που αφορά στο σπίτι, δεν είχαν αναπτυχθεί ιδιαίτερα. Κατά τη γοτθική
περίοδο, 1100-1500, οι άνθρωποι με υψηλή κοινωνική θέση ζουν ημι-νομαδικά, ενώ οι
κατώτερες τάξεις είναι πολύ φτωχές για να έχουν έπιπλα. Η γοτθική τέχνη χαρακτηρίζεται
από μια ποιοτική ενότητα : αρχιτεκτονική, σκαλίσματα και μέταλλα έχουν μια
ομοιογένεια. Χρησιμοποιούνται τα ίδια διακοσμητικά και μοτίβα, δημιουργώντας έτσι ένα
τοπικό προϊόν χωρίς ξένες επιδράσεις.
Η νομαδική ζωή καθιερώνει το σεντούκι (COFFRE) σαν το βασικό έπιπλο του σπιτιού.
Είναι το κινητό κρεβάτι, το μέσο που μεταφέρουν τα πολύτιμα αγαθά της οικογένειας
(υφάσματα, ρούχα, κλπ), το κάθισμα, το τραπέζι κι ό,τι άλλο χρειάζεται η οικογένεια. Αρχικά
κατασκευάζεται από πλάκες ξύλου σε συνδυασμό με μεταλλικά στοιχεία. Το μεγάλο
βάρος του δείχνει την αντοχή του. Αργότερα, χρησιμοποιούν την πλαισιωμένη πλάκα
ξύλου : ένα ορθογώνιο πλαίσιο με λεπτό φύλλο. Το βάρος είναι μικρότερο τώρα, αλλά
ενισχύεται η δομή του. Τα πλαϊνά ανυψώνονται, κι έτσι χρησιμοποιείται σαν κάθισμα ήσαν
καναπές που καλύπτεται με ύφασμα και μαξιλάρια.
COFFRE
ARMOIRE
8
Έτσι κατασκευάζονται ARMOIRES (ντουλάπες), CABINETS, σκαμνιά, τραπέζια, σκαμνιά
και καθίσματα, όλα από βελανιδιά – το βασικό ξύλο της εποχής.
Το σκάλισμα με σχέδια γκροτέσκ (GROTESQUES) και φυλλώματα, ενώ το χρώμα
αναδεικνύει τις λεπτομέρειες, απαλείφοντας τις εξογκωμένες επιφάνειες.
GROTESQUE = Τραγελαφική διακόσμηση, δημοφιλής
από το 16ο αιώνα. Λεπτά και ιδιότροπα στοιχεία –
εξαιρετικά πολύχρωμα - ταιριάζουν με γεωμετρικά και
νατουραλιστικά στοιχεία σε φόντο λευκό ή άλλο ενιαίο
χρώμα.
Με τη διαμόρφωση της πολιτικής οργάνωσης, δημιουργούνται ισχυρές οικογένειες. Τα
άχαρα και άκομψα ανάκτορα αναλαμβάνονται από Ισπανούς και Ιταλούς καλλιτέχνες, που
χρησιμοποιούν ιταλικά και ισπανικά υλικά, μοτίβα και μεθόδους.
Η περίοδος του Λουδοβίκου 11ου, Καρόλου 8ου και Λουδοβίκου 12ου, έντονα γοτθική,
διαθέτει ένα καθαρό ιταλικό χαρακτήρα .
Τα μόνιμα τραπέζια είναι άγνωστα, εκτός από ελάχιστα, όπως το LECTERN για
διάβασμα, το PUPITRE για γράψιμο, το DEMOISELLE είδος τουαλέτας, και το BASSET,
είδος σκαμνιού.
LECTERN
PUPITRE
Το κρεβάτι: απλός σκελετός, πολλές κουρτίνες και υφάσματα
Καθίσματα σε 3 τύπους :
- Κάθισμα ρωμαϊκής προέλευσης, σε σχήμα Χ, προορίζεται για τους βασιλείς.
- Σεντούκι ή τμήμα του κρεβατιού στο πλάι για το ρουχισμό.
- Κασέλα εξαιρετικά δύσκαμπτη, χωρίς καπάκι, αλλά με δύο πόρτες. Το σίδερο
είναι βασικό στοιχείο της διακόσμησης
Η τεχνική της μαρκετερί εισάγεται από την Ισπανία
Φλαμανδικά και γερμανικά μοτίβα από το Βορρά. Τα αγαπημένα γοτθικά μοτίβα
λαχανικών και φρούτων αντικαθίστανται από την ελιά, τη δάφνη και την άκανθο.
Η καρυδιά σε φυσικούς τόνους και πλούσια σκαλισμένη, καθώς και έβενος που αντικαθιστά
το σίδηρο.
9
Η αρχιτεκτονική δομή στη διακόσμηση και στο έπιπλο : βαριές και ακανόνιστες
αρχιτεκτονικές συνθέσεις, σε στυλ Μπαρόκ, με σχέδια σε σχήμα διαμαντιού, κίονες και
γεωμετρικές φόρμες.
Ανάγλυφα : φιγούρες γκροτέσκ και φυλλώματα, κύκνοι, γριφίνοι, μάσκες, μασκαράτες,
καρυάτιδες και άτλαντες
ΓΑΛΛΙΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
Το 1443, όπου τελειώνει ο εκατονταετής πόλεμος, ξεκινά η ιστορία των νεότερων χρόνων της
Γαλλίας. Οι βασιλείς αποκτούν μεγάλη δύναμη , σταματούν οι εμφύλιοι, αλλά διεξάγονται
εξωτερικοί πόλεμοι, με σκοπό να κυριαρχήσουν σ’ όλη την Ευρώπη.
Πόλεμος κατά της Ιταλίας : Είναι η περίοδος της Αναγέννησης, κατά την οποία συντελούνται
μεγάλες αλλαγές για την ιστορία της Ανθρωπότητας, που επηρέασαν την εξέλιξη του επίπλου. Οι
Γάλλοι επηρεάστηκαν από τους Ιταλούς, και μετά την Αναγέννηση η Γαλλία γίνεται το
κέντρο της Ευρώπης, από όπου ξεκινούν όλοι οι ρυθμοί.
Η Γαλλική Αναγέννηση διακρίνεται σε 2 περιόδους:
1. Η περίοδος της βασιλείας του Λουδοβίκου 12ου, Φραγκίσκου 1ου και Ερρίκου 2ου
2. Η περίοδος βασιλείας του Λουδοβίκου 13ου, το τέλος της Αναγέννησης
Οι ρυθμοί που δημιουργούνται παίρνουν τα ονόματα των βασιλιάδων.
1Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ
(16ος αιώνας – Λουδοβίκος 2ος, Φραγκίσκος 1ος, Ερρίκος 2ος)
Επί Λουδοβίκου 12ου : γοτθικό έπιπλο.
Επί Φραγκίσκου 1ου &Ερρίκου 2ου, λόγω της ιταλικής επίδρασης, εμφανίζονται τα δύο
αντίστοιχα στυλ:
•
Φραγκίσκος 1ος : Ίδρυσε τη σχολή του FONTAINEBLEAU και έφερε Ιταλούς τεχνίτες να
διδάξουν την τέχνη τους στους Γάλους. Έτσι, τα γαλλικά έπιπλα έχουν ιταλικό ύφος στη
διακόσμηση : παραστάδες με Αραμπέσκ(αραβουργήματα), φυλλώματα, κτλ. Ο μπουφές
με μεσαιωνική διάταξη : το κυρίως σώμα στηρίζεται σε τέσσερις στύλους, από τους
οποίους οι οπίσθιοι στύλοι πλαισιώνουν ένα πανό. Διακόσμηση με φυλλώματα και
προτομές
•
Ερρίκος 2ος : Επί Ερρίκου 2ου, ο Ιταλισμός έχει καθιερωθεί. Κυριαρχεί η μίμηση της
αρχαιότητας στην αρχιτεκτονική και τη διακόσμηση. Η μεσαιωνική τεχνική , τα
παραδοσιακά πανό & τα Αραμπέσκ εγκαταλείπονται : - Κολόνες και παραστάδες με
ραβδώσεις αντικαθιστούν τα αραμπέσκ . Χρησιμοποιούνται μεγάλα πανό, που
αποτελούνται από μικρότερες σανίδες Χρησιμοποιείται η καρυδιά. Τα ίδια στοιχεία
υπάρχουν και στον μπουφέ. Το τραπέζι γίνεται έπιπλο, με ύψος που υπερβαίνει το ύψος
των δικών μας τραπεζιών ( από τα 74 εκ. που είναι σήμερα, το 16ο αιώνα φτάνει τα 80 εκ. ).
Το τραπέζι προέρχεται από την ιταλική Αναγέννηση, η οποία το έχει δανειστεί από το
ρωμαϊκό
CARTIBULUM . Στηρίζεται σε δύο ακρινά στηρίγματα, που το καθένα πατά σε μια μικρή
βάση
ενιαία, ενώ κάτω από κάθε μια γωνία της τάβλας, τοποθετείται μια διακοσμητική
πεπλατυσμένη
σβούρα. Η ζώνη του τραπεζιού διακοσμείται με ραβδώσεις. Κατά το τέλος του 1500, τα
τραπέζια
10
έχουν 6, 8 ή 9 πόδια, που πατούν σε πεπλατυσμένες σφαίρες και ενώνονται με μια αξονική
τραβέρσα με κάθετες διασταυρώσεις.
Η κονσόλα χαρακτηρίζεται από το σχήμα της - ένα λατινικό σίγμα και προέρχεται από την
αρχιτεκτονική : λίθινη ή ξύλινη σιγμοειδής προεξοχή που χρησιμεύει για να υποβαστάζει
ένα βάρος
(εξώστη, άγαλμα, κτλ). Σημαίνει κι ένα είδος τραπεζιού που ακουμπάει στον τοίχο και
αποτελείται
από δύο σιγμοειδή πόδια. Η κονσόλα εμφανίζεται επί Λουδοβίκου 14ου, αρχές του 1700.
CAPTIBULUM
CONSOLE
Ο άμβων: ελάχιστες διαφορές με το μεσαιωνικό : χωρίς ουρανό, ευθύγραμμη
πλάτη που καταλήγει σε γείσο. Αρχικά, είναι ένα σεντούκι τοποθετημένο ανάμεσα σε
δύο πόδια. Τα πανό του κιβωτίου είναι λιτά, ενώ η πλάτη του ανάγλυφη με αραμπεσκ
και φυλλώματα.
Αργότερα, τα μπόια (πανό) μακραίνουν και γίνονται αληθινές παραστάδες, η πλάτη
διακοσμείται με ανάγλυφα πρόσωπα , και το έπιπλο στέφεται με ένα αέτωμα, όπως
ακριβώς είναι ο θρόνος του Ερρίκου 2ου : φαρδιά βάση , διακόσμηση στο κάθισμα, η
μεγάλη πλάτη πλαισιώνεται από ένα γείσο και δύο καρυάτιδες, οι οποίες επεκτείνονται
στα στηρίγματα των χεριών και καταλήγουν σε κεφάλια κριαριού. Ήταν το επίσημο
κάθισμα για τις βασιλικές τελετές
To 16o αιώνα, , δημιουργείται ένα φορητό κάθισμα, όπου το κυρίως κάθισμα πλαισιώνεται
από ένα σκαλισμένο τελάρο που στηρίζεται πάνω σε 4 πόδια ενωμένα χαμηλά με
τραβέρσες, και δύο κάθετα πανό (μπόια). Η πλάτη δεν ξεπερνάει το ύψος του κεφαλιού.
Κάθισμα από ξύλο σκαλιστό, που στολίζεται με μαξιλάρι , ενώ προς το τέλος του 1500
καλύπτεται με δέρμα ή ταπισερί.
Ταχέρια διακοσμούνται με κεφάλια κριαριού ή ρύγχος λιονταριού. Το νέο διακοσμητικό
στοιχείο είναι το φτερό του πουλιού.
Τον 17ο αιώνα αποκτά την ονομασία της πολυθρόνας, όπως υπάρχει μέχρι σήμερα.
CAQUETEUSE (κακετέζ (:τραπεζοειδές κάθισμα με μια τρίποδη βάση . Ένα κινητό
κάθισμα για το τζάκι. Επίσης, δημιουργούνται κινητά καθίσματα για κυρίες, όπου τα πλαϊνά
χέρια τοποθετούνται πιο μέσα, ώστε να μπορούν να κάθονται πιο άνετα με τις φαρδιές
φούστες
Κρεβάτια : Ενώ στα μεσαιωνικά κρεβάτια ο ουρανός είναι ανεξάρτητος από τη βάση,
δηλαδή κρεμόταν από το ταβάνι με σχοινιά , το 16ο αιώνα ο ουρανός ενώνεται με τη
βάση με γωνιαίες κολόνες.
Δημιουργούνται δύο τύποι κρεβατιού : ο ένας, μόνο με προσκέφαλο πλήρες , και ο άλλος,
με πλήρες προσκέφαλο και μια πλήρη πλευρά. Τα κρεβάτια του είναι σκαλισμένα,
επιχρυσωμένα, με μαρκετερί από ελεφαντοστό, μάρμαρο κτλ.
11
Άμβων
CAQUETEUSE
ARABESQUE : Ισλαμική τέχνη, μορφή καλλιτεχνικής διακόσμησης με γραμμικά μοτίβα,
φυλλώματα, έλικες ή απλές γραμμές.
2η ΠΕΡΙΟΔΟΣ - (17ος αιώνας - Λουδοβίκος 13ος)
Η Αναγέννηση τελειώνει στο πρώτο μισό του 17ου αιώνα (1650) και ξεκινά η 2η περίοδος με τη
βασιλεία του Λουδοβίκου 13ου και το ομώνυμο στυλ. Είναι εποχή εμφυλίων πολέμων στη Γαλλία,
καθώς οι ευγενείς επιδιώκουν να ανακτήσουν την παλαιά τους ισχύ και προκαλούν ταραχές,
δολοφονίες υπουργών κτλ. Μέσα σε αυτήν την αναταραχή, εμφανίζεται ένας από τους
μεγαλύτερους πολιτικούς της Γαλλίας, ο Ρισελιέ, που παίρνει την εξουσία και με αιματηρή
σκληρότητα τερματίζει τον εμφύλιο. Περιόρισε τη δύναμη των ευγενών, κατέστρψε το κόμμα των
διαμρτυρομένων και καθιέρωσε την απόλυτη ισχύ της βασιλείας .
Ίδρυσε τη Γαλλική Ακαδημία και προστάτευσε τη λογοτεχνία.
Επί Λουδοβίκου 13ου αρχίζει μια νέα περίοδος για το έπιπλο: οι επιπλοποιοί δοκιμάζουν την
επένδυση με έβενο (καπλάντισμα) και τη μαρκετερί. Η έβενος εισάγεται από τη Μαδαγασκάρη
(νησί της Αφρικής) : μαύρο ξύλο, με σκούρα νερά, από τα πολυτιμότερα ξύλα για την κατασκευή
πολυτελών επίπλων, πιάνων κτλ., περιζήτητο από τους βασιλείς και τους ευγενείς της Δυτικής
Ευρώπης. Επειδή όμως είναι λιγοστό και πανάκριβο, και το ξύλο του δεν είναι κατάλληλο για την
κατασκευή σκελετών (σκληρό και δεν το πιάνει η κόλλα, βαρύ, εύθραυστο , χωρίς ελαστικόττητα), το
χρησιμοποιούσαν σε λεπτά φύλλα, με τα οποία επένδυαν τον σκελετό.Ο σκελετός κατασκευαζόταν
από φτηνότερα ξύλα. Η επένδυση των κοινών ξύλων με φύλλα ξύλου υψηλής ποιότητας λέγεται
στην επιπλοποιία καπλάντισμα και τα φύλλα αυτά καπλαμάδες. Η χρήση της εβένου δημιούργησε
ένα νέο είδος τέχνης, την εβενοποιία. Η απλοποίηση της μορφής των επίπλων ώθησε τους
επιπλοιποιούς να αναζητήσουν νέους τρόπους διακόσμησης. Έτσι, με τη μέθοδο του
καπλαντίσματος, δημουργήθηκε η μαρκετερί. Επί Λουδοβίκου 13ου, χρησιμοποιήθηκε καπλαμάς
εβένου και επί Λουδοβίκου 14ου μαρκετερί με χρωματιστά στοιχεία ( μάρμαρο, χαλκό,
12
κασσίτερο) και PLAQUAGE (=επίστρωση με λεπτά φύλλα ξύλου, λιγότερο από 3mm, πάνω σε
ξύλο) με φύλλα από μαόνι.
Το στυλ Λουδοβίκου 13ου, σαν αντίδραση στην κομψότητα και τη χάρη της Αναγέννησης, είναι
βαρύ, σοβαρό, επηρεασμένο από τη φλαμανδική τέχνη.
Χαρακτηριστική είναι η ευρεία χρήση του τόρνου. Με το καπλάντισμα, το έπιπλο απαλλάσσεται
από την ανάγλυφη διακόσμηση και χρειάζεται περισσότερο την επεξεργασία με τόρνο, τα πόδια του
τραπεζιού, τα πόδια και τα στηρίγματα της καρέκλας, τα πόδια των ντουλαπιών, δημ,ιουργούνται
στον τόρνο. Οι Γάλλοι υιοθέτησαν τη χρήση του τόρνου από τις Κάτω Χώρες, όπου ήταν πολύ
διαδεδομένος.
CABINET – ΑRMOIRE : ξεκίνησε από την ιταλική Αναγέννηση : Ψηλά ερμάρια, τριγωνική σκεπή ,
μιμείται τον αρχαίο ελληνικό ναό. Το πάνω μέρος στηρίζεται σε κολονάκια , τοποθετημένα πάνω σε
μια βάση.Επενδύονται με έβενο, κι έχουν ελάχιστη ανάγλυφη διακόσμηση. Ενώ κατά την
Αναγέννηση η ντουλάπα είναι διακοσμητικό στοιχείο, το 17ο αιώνα το έπιπλο αυτό γίνεται
χρηστικό και εξελίσσεται σε διάφορους τύπους :
1. Με δύο μέρη και 4 πόρτες, που επιστεγάζονται με το αέτωμα, το οποίο διακόπτεται από ένα
κοίλωμα ( ντουλάπα FONTAINEBLEAU)
2. Με δύο πορτόφυλλα, διακοσμημένα με γεωμετρικά πρίσματα.
3. Ο πιο διαδεδομένος τύπος είναι Ολλανδικής προέλευσης το πάνω μέρος είναι μικρότερο
από το κάτω και τοποποθετημένο πιο μέσα από την πρόσοψη. Χαρακτηριστικό του τύπου
αυτού είναι και το ρύγχος του λιονταριού που κρατάει ένα μεταλλικό κρίκο.
Τα τραπέζια, σε αντίθεση με τα άλλα έπιπλα, κατασκευάζονται από συπαγές ξύλο (MASSIF). Τα
πόδια τους ενώνονται σε σχήμα Η. Επίσης, στο κέντρο της τραβέρσας τοποθετούσαν μια
πεπλατυσμένη σβούρα. Καπάκι οβάλ, κυκλικό, οκταγωνικό, πόδια περίτεχνα σκαλιστά ή σπιράλ .
Καρέκλες : Κάθισμα και πλάτη από δέρμα. Πολύ διαδεδομένη είναι και η πολυθρόνα από δέρμα, με
ελικοειδή χέρια . Ψηλή πλάτη και τραβέρσες σε σχήμα Χ ή Η. Συχνά υπάρχει και μια επιπλέον
τραβέρσα, μπροστινή, που σχηματίζει ένα σύμπλεγμα από δύο λατινικά σίγμα (ισανικό στοιχείο).
Αντί για ύφασμα, συχνά έχουν ψάθα και στην πλάτη και στο κάθισμα. ( καθαρό ισπανικό στοιχείο).
Τα πόδια ανοίγουν στη βάση, για πιο σταθερό κάθισμα .
Στα μέσα του 1700, το κάθισμα αυτό ονομάζεται καρέκλα και χαρακτηρίζεται από την έλλειψη
πλαϊνών χεριών.
Κρεβάτια Οι βασιλείς της εποχής συνήθιζαν να δέχονται σε ακρόαση στο κρεβάτι τους. Γι΄αυτό το
κρεβάτι ήταν περίτεχνο με 4 σκαλιστούς πόλους, από όπου κρέμονταν κουρτίνες από βελούδο και
μετάξι με κεντήματα.
ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΑ ΜΟΤΙΒΑ :
•
•
•
•
•
•
•
LOZENCE : διακοσμητικά στο σχήμα του διαμαντιού
Τραβέρσες σε σχήμα Χ ή Η
Φανταστικά ζώα ή μορφές ανθρώπων , καρυάτιδες, έρωτες, σφίγγες, κεφάλια με φτερά, κλπ
Σκαλίσματα σε μορφή κορδέλας
Κίονες, συνήθως μισοί
Υλικά : καρυδιά, έβενος για INLAY (EBENISTE, ο κατσκευαστής των καμπινέ με INLAY
εβένου και μέταλλο, σε περιορισμένη χρήση)
Χρώματα : κόκκινο – από το βαθύ κοραλί και το ροζ ως το το ανοικτό BOURGOGNE(
Bουργουνδίας) – τόνοι του ανοιχτού μοβ, όλοι οι τόνοι του χρυσού, του κίτρινου, του πατινέ,
του μπεζ, οι μεσαίοι τόνοι του μπλε και του πράσινου.
13
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΟΥ ΡΥΘΜΟΥ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ : Φραγκίσκος 1ος, Ερρίκος 2ος και
η σύζυγός του Αικατερίνη τω Μεδίκων, Φραγκίσκος 2ος, Κάρολος 9ος, Ερρίκος 3ος, Ερρίκος 4ος και η
σύζυγός του Μαρία των Μεδίκων και ο Λουδοβίκος 13ος.
CABINET
INLAY : Τεχνική ένθετης διακόσμησης με έγχρωμα υλικά: κοχύλια, μαργαριτάρια, κέρατα,
ελεφαντόδοντο, χρωματιστές πέτρες πάνω σε λευκό ή μαύρο μάρμαρο ή πολύτιμα μέταλλα
πάνω σε μέταλλα.
INLAY
Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΩΝ ΛΟΥΔΟΒΙΚΩΝ
•
•
•
•
•
Λουδοβίκος 14ος (1643 – 1715)
Regence (Αντιβασιλεία) (1715 – 1723)
Λουδοβίκος 15ος
Λουδοβίκος 16ος
Directoire, Empire , 18oς αιώνας
Μετά το Λουδοβίκο 13ο, το έπιπλο απελευθερώνεται από τις αρχιτεκτονικές φόρμες, με άλλες
πιο ελαφρές, που διακοσμούνται με φρούτα, αχιβάδες και σιγμοειδείς κατασκευές, ενώ
χρησιμοποιούνται πολυτελή υφάσματα για ταπετσαρίες.
ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ 14ος, ( ΜΠΑΡΟΚ) : στα 72 έτη της βασιλείας του, αναπτύσσεται ένα καθαρό γαλλικό
στυλ, με χαρακτηριστικό στοιχείο τη ραφινάτη χλιδή. Σ΄αυτό συντέλεσε η βιομηχανική επανάσταση
και η βοήθεια του Υπουργού Colbert , υπεύθυνος για τα βασιλικά κτίρια και την ανάπτυξη. O ίδιος
ο Λουδοβίκος 14ος ενέπνευσε φόρμες επίπλων και εσωτερικά αρχιτεκτονικά στοιχεία.
Ανέβηκε στο θρόνο 4 ετών, υπό την εποπτεία της μητέρας του (Άννα η Αυστριακή). Έτσι,
ουσιαστικά, κυβέρνησε επί 43 χρόνια:
λαμπρή βασιλεία, χάρη στους σπουδαίους συνεργάτες του, όμως η υπερβολικές φιλοδοξίες και οι
εξωτερικοί πόλεμοι είχαν ως αποτέλεσμα η Γαλλία να χάσει πολλούς άντρες και χρήμα. Με το
Διάταγμα της Νάντης αποκατέστησε τη θρησκευτική ενότητα στη Γαλλία, αλλά παράλληλα
300.000 διαμαρτυρόμενοι, που ήταν οι πλέον μορφωμένοι και οι καλύτεροι χειροτέχνες,
αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν. Αυτό είχε σαν συνέπεια να κλονιστεί σοβαρά η γαλλική
βιομηχανία.
14
Μετά το θάνατο του Λουδοβίκου, στο θρόνο ανέβηκε ο υπουργός του , Κολμπέρ. Έτσι, η
αρχιτεκτονική, η ζωγραφική και η γλυπτική τάχθηκαν στο να δοξάσουν το βασιλιά.
Ο Κολμπέρ ιδρύει την Ακαδημία Αρχιτεκτονικής, όπου κάθε επίσημο σχέδιο κτιρίου υποβαλλόταν
στην Ακαδημία αυτή για έγκριση. Αγοράζει ένα μέγαρο στα περίχωρα του Παρισιού, όπου
συγκέντρωσε τους μεγαλύτερους τεχνίτες, μετατρέποντάς το σε εργαστήριο όλων των
διακοσμητικών τεχνών προοριζόταν τόσο για την επίπλωση των βασιλικών οικιών όσο και για τη
δημιουργία ενός εθνικού στυλ. Συνεργάστηκε με ξένους τεχνίτες, οδηγώντας την τέχνη της
ταπητουργίας (Tapisseries), των Καμπινέ και της μεταλλουργίας σε ασύγκριτη τελειότητα.
Παράλληλα, ο ίδιος, που αγαπούσε τις κλασικές φόρμες, δημιούργησε ένα μεγαλειώδες στυλ, που
ταίριαζε απόλυτα στο βασιλιά.
1η ΠΕΡΙΟΔΟΣ : αντιστοιχεί στην εφηβεία του Λουδοβίκου 14ου, με πρωθυπουργό τον Μαζαρίνο
2η ΠΕΡΙΟΔΟΣ : αντιστοιχεί στη βασιλεία του Λουδοβίκου 14ου, μετά το θάνατο του Μαζαρίνου,
κατά την οποία βασιλεύει με τους άξιους υπουργούς του Κολμπέρ και Φουκέ .
1η ΠΕΡΙΟΔΟΣ Λουδοβίκου 14ου (εφηβεία )
Έπιπλα Λουδοβίκου 14ου : φόρμα & διακόσμηση αυστηρά συμμετρικά. Κυριαρχούν οι ίσιες
γραμμές.
Η αρχιτεκτονική όψη στα έπιπλα εγκαταλείπεται.
Διακόσμηση : χρησιμοποιούνται τρόπαια όπλων, για να εξυμνήσουν τους πολέμους του βασιλιά.
Βαρύτιμα υφάσματα για τα έπιπλα :βελούδα, μεταξωτά, σατέν, κεντητά υφάσματα ή υφασμένα με
μεταλλικές κλωστές.
Κρεβάτια τεράστια, σκεπασμένα με πολλά υφάσματα , 33 κομμάτια υφάσματος κάλυπταν το
βασιλικό κρεβάτι, ενώ φτερά στρουθοκαμήλου κάλυπταν τις κολόνες του.
Ανακαλύφθηκαν πολλά έπιπλα, που έχουμε ακόμα και σήμερα : βιβλιοθήκες, κομόντ, γραφεία,
ταπετσαρισμένες πολυθρόνες.
Διαχωρίστηκαν τα έπιπλα της Αυλής και της παρισινής κοινωνίας από τα αστικά έπιπλα των
επαρχιών : Δύο διαφορετικά στυλ δημιουργούνται, το αυλικό και το στυλ της επαρχίας. Το
επαρχιακό στυλ είναι πιο σοβαρό και ακολουθεί τα ξεπερασμένα πλέον στυλ της Αυλής.
Η Μαρκετερί του χαλκού , του όστρακου και του κασσίτερου τελειοποιείται από τον εβενοποιό
Boulles . Εφαρμόζεται όμως και η μαρκετερί χρωματιστού ξύλου.
Ο Boulles χρησιμοπιεί δύο ειδών στοιχεία : Αυτά που προέρχονται από ζώα ( κέλυφος χελώνας,
ελεφαντοστό, φίλντισι, κέρατο) και αυτά από μέταλλα ( χαλκό & κασσίτερο). Άλλοτε εγκολλά το χαλκό
μέσα στο μάρμαρο ή χρησιμοποιεί όστρακο και κασσίτερο σε χαλκό, φίλντισι ή έβενο.
Η μέθοδος μαρκετερί του Μπουλ συνίστατιαι στο ότι τοποθετεί ταυτόχρονα δύο διακοσμητικές
συνθέσεις, από τις οποίες η μία έχει φόντο το όστρακο και η άλλη το χαλκό. Κολλά ελαφριά ένα
φύλλο από όστρακο κι ένα φύλλο από χαλκό, ίδιου πάχους. Μετά, αποτυπώνει το σχέδιο σε μία από
τις δύο όψεις και το ξεγυρίζει, δηλαδή το βγάζει, τρυπώντας το. Έτσι, το σχέδιο του χαλκού, στη μια
όψη χρησιμοποιείται σαν σχέδιο και στην άλλη σαν φόντο, ενώ στο όστρακο η πρώτη γίνεται φόντο
κι η δεύτερη σχέδιο.
Το όστρακο δεν κολλιέται απευθείας πάνω στο ξύλο, γιατί είναι διαφανές. Η εσωτερική του επιφάνεια
υποβάλλεται σε μια διαδικασία κόκκινου και μαύρου, σκεπάζεται μ’ ένα χαρτί, ώστε ν’ απομονωθεί
από την κόλλα.
Μια δική του καινοτομία είναι η χρήση μπρούτζινων διακοσμητικών, ντεκουπαρισμένων κι
επιχρυσωμένων : ρόδακες, όστρακα και φυλλώματα . Τον μπρούντζο, τον επιχρύσωναν με
15
υδράργυρο , δηλαδή τον σκέπαζαν με ένα μείγμα χρυσού σε σκόνη και υδράργυρου, και το έβαζαν
σε χαμηλή φωτιά. Ο υδράργυρος εξατμιζόταν και ο χρυσός κολλούσε πάνω στον μπρούντζο
(Τεχνική Ormolu)- Ormolu (= μείγμα ορείχαλκου & τσίγκου).
Μόνο στις όψεις των επίπλων έχουμε ένθετη διακόσμηση.
Μπουλ & Μπεραίν, δημοσίευσαν μια συλλογή διακοσμητικών συνθέσεων για τους επιπλοποιούς,
ώστε ν’αποδίδουν όσο γίνεται πιο πιστά το στυλ του Λουδοβίκου 14ου
2η ΠΕΡΙΟΔΟΣ Λουδοβίκου 14ου ( βασιλεύει με κύρος , με τους άξιους υπουργούς του Κολμπέρ και
Φουκέ )
Το ιταλικό στοιχείο συνδυάζεται με το γαλλικό και το φλαμανδικό στα έπιπλα του Boulles.
Αρχιτεκτονικά στοιχεία : επικρατούν τα κλασικά στοιχεία της Αναγέννησης,με δισσύμμετρη
ισορροπία. Το εξωτερικό των κτιρίων διακοσμείται πλούσια, ενώ το εσωτερικό είναι απλό.
Το ανάκτορο των Βερσαλλιών κτίστηκε μέσα σε 200 χρόνια, και κάθε μονάρχης πρόσθετε την
προσωπική του αισθητική. Ωστόσο, αντικατοπτρίζουν την προσφορά του Λουδοβίκου 14ου στις
τέχνες.
ΕΠΙΠΛΑ :
BUERAU (ΓΡΑΦΕΙΟ BAΣIΛIKO) : χαμηλό, επίπεδο,
πολύ διαφορετικό από το αγγλικό secretary,
διακοσμημένο με Ormolu (ορμολύ)
ΓΡΑΦΕΙΑ : ιταλικής προέλευσης, στηρίζονται σε δύο ομάδες ποδιών, ενωμένων με
διαγώνιες τραβέρσες. Ευθύγραμμα πόδια, πόδια κονσόλας ή πόδια ελαφίνας ,
δηλαδήστην εσωτερική τους πλευρά είναι κατακόρυφα, ενώ στην εξωτερική
εξογκώνονται ιστο πάνω μέρος.Το μεσαίο κάτω συρτάρι είναι πιο μέσα. Ένθετη
διακόσμηση με όστρακο, χαλκό και κασσίτερο. Οι κλειδαριές και οι ακμές
φτιάχνονται από μπρούντζο για να προστατεύουν το ξύλο. Τοξωτές ραβδώσεις
ενισχύουν τις γωνιές των συρταριών.
΄
ΤΡΑΠΕΖΙΑ : Ευθύγραμμα πόδια, ενωμένα χιαστί με τραβέρσες, από ξύλο καρυδιάς,
προσεχτικά επιχρυσωμένα : πρώτα άπλωναν ένα άσπρο επίχρισμα D’ Espagne
(Ισπανίας), και μετά τοποθετούσαν ένα πολύ λεπτό φύλλο χρυσού, που το
γυάλιζαν.
ΤΡΑΠΕΖΙΑ : Στην 1η περίοδο16ήταν πολύ πλούσια διακοσμημένα. Ευθύγραμμα
πόδια, ενωμένα χιαστί με τραβέρσες από ξύλο καρυδιάς. Επιχρυσωμένα με
προσοχή : άπλωναν πρώτα στο ξύλο ένα άσπρο επίχρισμα D’ Espagne (=
της Ισπανιας), και μετά τοποθετούσαν ένα πολύ λεπτό φύλλο χρυσού, που το
COMMODES: Πρωτοεμφανίστηκαν το 1700, έργο του Boulles), αποτελούν
εξέλιξη του σεντουκιού
CONSOLES : κονσόλες & τραπέζια είναι συνήθως, επίχρυσα, με βαρύ σκάλισμα
με μαρκετερί, τραβέρσα σε Χ ή Η. Η τυπική κονσόλα, στηρίζεται στον τοίχο, έχει
μόνο δύο μπροστινά πόδια ή μια σκαλιστή τραβέρσα. Ονομάζεται έτσι από το
σχήμα των ποδιών, που ενώνονται χαμηλά με μια τραβέρσα, διακοσμημένη με
όστρακο. Η κορυφή των ποδιών διακοσμείται με ένα γενειοφόρο πρόσωπο, που
υπάρχει και στους μπρούντζους των γραφείων .
SCRIBANNE : το πρωτοσυναντάμε στο Βέλγιο και την Ολλανδία, γύρω στο
1700. Είναι γραφείο και Commode. Προέρχεται από το Cabinet της
Αναγέννησης. Περιλαμβάνει :
Το κάτω μέρος, με μεγάλα συρτάρια Commode
Το μεσαίο μέρος, με πολλές μικρές θήκες, και κλείνει μ’ ένα σκέπασμα, το οποίο,
όταν είναι ανοιχτό, χρησιμεύει για γράψιμο.
Το πάνω μέρος, που κλείνει με πορτόφυλλα και έχει πολλές κάθετες θήκες για
ΚΑΡΕΚΛΕΣ : πλούσιο σκάλισμα, έντονα διακοσμημένες,
ταπετσαρισμένες με πλούσια υφάσματα, αλλά με υπερβολή στη
λεπτομέρεια, που ανατρέπει την ισορροπία.
ΣΚΑΜΝΙΑ : πλούσια ταπετσαρισμένο κάθισμα, χρησιμοποιούνται περισσότερο
από τις καρέκλες, κυρίως από τις κυρίες, σαν πιο βολικό κάθισμα για τις
πλούσιες φούστες τους. Υπήρχε μια ιεραρχία στα καθίσματα σε σχέση με την
κοινωνική τάξη :. Άρχιζε από την πολυθρόνα και κατέβαινε στην καρέκλα, και από
το Tabouret στο απλό Carreau, που ήταν τετράγωνο μαξιλάρι δαπέδου και το
χρησιμοποιούσαν σαν κάθισμα.
Tα πολυάριθμα μικρά καθίσματα της εποχής αυτής υπήρχαν, όχι επειδή ήταν
εύχρηστα, αλλά επειδή το απαιτούσε η εθιμοτυπία. Υπήρχαν δύο τύποι
σκαμνιών :
1. Ορθογώνιο τελάρο, που στηρίζεται σε τέσσερα πόδια ενωμένα με
τραβέρσα σε σχήμα Η, το οποίο δεν κλείνει.
ΠΟΛΥΘΡΟΝΑ : είναι πρόγονος της Bergere του Λουδοβίκου 15ου.
Λεγόταν CONFESSIONAL (= εξομολογητήριο), γιατί χρησιμοποιήθηκε αρχικά από τους
ιερείς για την εξομολόγηση. Επί Λουδοβίκου 14ου, η πολυθρόνα αυτή αποκτά
ορισμένα τυπικά στοιχεία : η πλάτη υψώνεται και κλίνει προς τα πίσω. Η βάση της
εξακολουθεί να είναι σε σχήμα Η, πλάγιες διακοσμημένες τραβέρσες και μια
τραβέρσα που ενώνει τις δύο 17
πλαϊνές με δύο αντιμέτωπους έλικες ή με ένα
όστρακο και δύο έλικες δεξιά κι αριστερά του όστρακου. Τα πόδια έχουν συνήθως
σχήμα κονσόλας. Τα στηρίγματα των χεριών είναι ανεστραμμένες κονσόλες, που
καταλήγουν σε έλικα, Μια φράντζα καλύπτει την περιφέρεια του καθίσματος.
ΚΑΝΑΠΕΣ : Προήλθε από την πολυθρόνα, με την οποία έχει την ίδια κατασκευή & διακόσμηση.
Πράγματι, η πλάτη του καναπέ μοιάζει να αποτελείται από τρεις πολυθρόνες, η μια δίπλα στην άλλη.
ΚΡΕΒΑΤΙΑ : Το κεφαλάρι με βαθύ σκάλισμα, ενώ το ποδαρικό άλλοτε είναι μικρό κι
άλλοτε ανύπαρκτο. Υπάρχει πάντα CANOPY (=θόλος, ουρανός) που συνήθως
συγκρατείται από το ταβάνι, παρά σε βαρείς πόλους. Επίσης χρησιμοποιείται
CANOPY, μόνο πάνω από το κεφαλάρι. Τα κρεβάτια έχουν τεράστιες διαστάσεις : το
μήκος τους ξεπερνά τα δύο μέτρα, ενώ το πλάτος τους φτάνει τα δύο μέτρα.
Κρεβάτι A La Duchesse ( = κρεβάτι της Δούκισσας ) : ο ουρανός καλύπτει όλο το
κρεβάτι.
CABINETS : πρόσοψη καλυμμένη εξ ολοκλήρου με μαρκετερί από φίνα
ξυλεία και κόκκαλο χελώνας, αρχιτεκτονική δομή στο εσωτερικό, με διαμερίσματα
, συρτάρια και ράφια. Βασικός σχεδιαστής τους , ο Boulles
COMMODE : μαρμάρινο το επάνω μέρος, ενώ το μπροστινό είναι μπομπέ
(καμπύλο προς τα έξω). Γωνίες, κλειδαριές, χειρολαβές και πόδια καλύπτονται με
μεταλλικά διακοσμητικά, από χαλκό, ορείχαλκο και κυρίως από Ormolu
18
Στη διάρκεια της περιόδου αυτής αναπτύχθηκαν οι φόρμες των επίπλων CANAPE, SETTEE,
CHAISE LONGUE, BANQUETTE (εντοιχισμένη καρέκλα).
CANAPE
SETTEE
CHAISE LONGUE
BANQUETTE
ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ
Διακοσμητικά πανό – παραβάν – διαχωριστικά χώρου : ρολόγια τεράστια, κολοσσιαία, βαριά
διακοσμημένα. Αποτελούν τη βάση των αμερικανικών ρολογιών σε απλοποιημένες μορφές.
Βάσεις – στήλες : πλούσια διακόσμηση, χρησιμοποιούνταν σε ζεύγη για τα φωτιστικά, τα βάζα, τα
αγάλματα. Καθρέφτες με πολυτελείς, τεράστιες επίχρυσες κορνίζες καλύπτουν σε σειρά τους
τοίχους από το ταβάνι ως το πάτωμα.
CHINOISERIE : μορφή διακόσμησης εμπνευσμένη από τους Κινέζους, για την επένδυση
τοίχων και διαχωριστικών.
Χαλιά Οριεντάλ σε μαρμάρινο δάπεδο. Τα σχέδιά τους μαρτυρούν κι αυτά την κινεζική επίδραση.
Φωτιστικά : από κρύσταλλο, τεράστια CHANDELIERS (πολυέλαιοι) και φωτιστικά τοίχου.
ΞΥΛΕΙΑ : δρυς, καρυδιά, καστανιά, έβενος
ΥΦΑΣΜΑΤΑ : μπροκάρ, δαμασκηνό, βελούδο, σατέν για κουρτίνες , ταπισερί από γκομπλέν
(υφαντά)
ΧΡΩΜΑΤΑ : κόκκινο, βαθύ πράσινο, μπεζ, χρυσό, μοβ, πράσινο – μπλε, χρυσό πατινέ (του
δισκοπότηρου)
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ & ΔΙΑΚΟΣΜΗΣΗ : Κατά την 1η περίοδο, πομπώδες ύφος, με
ελληνορωμαϊκά στοιχεία. Δημιουργούνται οι περισσότερες αίθουσες των Βερσαλλιών και του
Λούβρου.
Κατά τη 2η περίοδο, ξεκινά η διακόσμηση Grand Trianon , πιο απλή, με λιγότερες μυθολογικές
θεότητες,
με αραμπέσκ διακοσμήσεις - κυρίως συμπλέγματα φυλλωμάτων με αραβικό ύφος – και στοιχεία
της κινεζικής τέχνης.
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΣΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΣΤΥΛ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ :Λουδοβίκος 14ος - Μαρία Τερέζα
(κόρη του βασιλιά της Ισπανίας ) - Μαντάμ ντε Μοπασσάν (φίλη του βασιλιά) - Μαντάμ ντε Μεντενόν
(δεύτερη σύζυγος του Λουδοβίκου 14ου - Κολμπέρ (υπουργός) - Μολιέρος (θεατρικός συγγραφέας)
Boulles (κατασκευαστής)
Ντεκάρτ (φιλόσοφος)
ΣΤΥΛ ΡΕΖΑΝΣ (Regence) – Αντιβασιλεία
Μετά το θάνατο του Λουδοβίκου, και μέχρι να ενηλικιωθεί ο Λουδοβίκος 15ος, τη Γαλλία κυβερνά ο
Φίλιππος της Ορλεάνης , ως αντιβασιλέας. Τα έπιπλα της εποχής αυτής είναι μπαρόκ , αλλά
διαφορετικά από αυτά του Λουδοβίκου 14ου. Αυτή την υποδιαίρεση του μπαρόκ την ονομάζουν
Στυλ Ρεζάνς :
19
•
•
•
•
•
•
•
Ενδιάμεση κλίμακα , ανάμεσα στη βαριά του Λουδοβίκου 14ου και την ντελικάτη του 15ου.
Πιο ελεύθερες και χαριτωμένες καμπύλες.
Τα πόδια σε σχήμα S, δεν τόσο αυστηρά κατακόρυφα.
Η αυστηρή συμμετρία του Λουδοβίκου 14ου συνεχίζεται.
Τα πολεμικά μοτίβα δεν χρησιμοποιούνται πλέον.
Οι ακμές και οι επιφάνειες των επίπλων γίνονται καμπύλες (κι όχι επίπεδες)
Η μαρκετερί του εβένου, του όστρακου και του χαλκού αρχίζουν να εξαφανίζονται και
αντικαθίστανται από καπλαμάδες από ξύλο σατινέ που εισάγουν από τις Ινδίες και έχουν
σκούρο κόκκινο, προς το βυσσινί. Χρησιμοποιούν και τον παλλίσανδρο, τον αμάραντο και
τη βιολέτα.
Παλλίσναδρος (Βραζιλία, Ινδία, Αφρική), : σκληρό και βαρύ ξύλο, καστανοκόκκινο ή
σκούρο καφέ
Χρώμα με μαύρα νερά ή μοβ με σκουρότερα νερά
Χρησιμοποιείται και για την κατασκευή πιάνων.
Αμάραντος : βαρύ, σφικτό και σκληρό ξύλο, σε κόκκινο και μοβ χρώμα (Αμερική).
Χρησιμοποιείται
για έπιπλα και τορνευτά είδη.
Βιολέτα (Βραζιλία) : τριαναφυλλί χρώμα με ζωηρά κόκκινα και μοβ νερά. Σκληρό ξύλο,
που
δουλεύεται καθαρά. Επίσης, χρησιμοποιούν και την τριανταφυλλιά (Bois de Rose=
τριανταφυλλιά
του δάσους) ,
• Στις κονσόλες, κυρίως, χρησιμοποιούν το Φερ Φορζέ (σίδηρος χτυπημένος στη
φωτιά) και διακοσμούν με μπρούντζινα και επιχρυσωμένα στολίδια.
COMMODES : αντικαθιστούν τα ογκώδη καμπινέ. Είναι χαμηλά, σε διάφορα
μεγέθη. Χρησιμοποιούνται ανά δύο - χαρακτηριστική ιδέα της εποχής – Η
όψης τους είναι μπομπέ ή σε σχήμα ερπετού, διακόσμηση ορμολύ, και
μαρμάρινο καπάκι.
H COMMODE A LA REGENCE : από τα πιο χαρακτηριστικά έπιπλα της
εποχής, καθώς αποτελείται από καμπύλες επιφάνειες σε κάτοψη και σε τομή,
ταυτόχρονα. Σχηματίζουν κοιλιά κι έχουν κοντά πόδια.
Το κοινό όμως προτιμάει τις πιο ελαφρές και με ψηλότερα πόδια. Οι γυναικείες
φιγούρες που κοσμούν τις γωνίες των επίπλων, λέγονται ESPAGNOLETTES
(Εσπανιολέτ =Σπανιόλες).
Τα καθίσματα παραμένουν ίδια με αυτά του Λουδοβίκου 14ου. Η κορυφή της
πλάτης και η ζώνη του καθίσματος είναι ελικοειδείς ΚΑΡΕΚΛΕΣ : πόδια CABRIOLE
(καμπύλα πόδια, όπου το επάνω τόξο κλείνει προς τα έξω(κυρτό), ενώ το
χαμηλότερο, προς τα μέσα (κοίλο) με σιγμοειδείς απολήξεις ή σε σχήμα κεφαλής
δελφινιού. Υπάρχουν καρέκλες χωρίς συνδετικές τραβέρσες
ΝΕΟΙ ΤΥΠΟΙ ΚΑΡΕΚΛΑΣ :
20
BERGERE (ΜΠΕΡΖΈΡ) : τα χέρια ενώνονται με την πλάτη και το
κάθισμα, και είναι εντελώς ταπετσαρισμένα: μια λωρίδα σκαλιστού
ξύλου ξεκινά από το κάθισμα και συνεχίζει ενώνοντας κάθισμα, χέρια και
πλάτη.
ΜΑRQUISE (ΜΑΡΚΙΖ = ΜΑΡΚΗΣΊΑ) : χαμηλή & κυκλική πλάτη, πολύ
πλατιά και ρηχή , για τις κυρίες με τα φαρδιά μακριά ρούχα.
ΜΙΚΡΟΣ ΚΑΝΑΠΕΣ: από την ένωση δύο καρεκλών σε μια σουΐτα.
CHAISE LOGNUE : από ένα , δύο ή τρία κομμάτια
Η ΠΟΛΥΘΡΟΝΑ : από βερνικωμένη καρυδιά και ψάθα. Πλάτη ελικοειδής ,
πόδια κονσόλ. Στα χέρια υπάρχουν φυλλώματα. Ένα ή δύο μαξιλάρια στο
κάθισμα, με πάχος ίσο με τα μπόια των πλαϊνών χεριών. Χαμηλό κάθισμα
(35εκ), πλάτη με μια ελαφρά κλίση προς τα πίσω, ταπετσαρισμένο με το ίδιο
ύφασμα της πολυθρόνας ,βελούδο ή μεταξωτό. Τα πλαϊνά χέρια είναι πιο μέσα
από το επίπεδο των ποδιών και την άκρη του καναπέ, ώστε να μπορούν να κάθονται
πιο άνετα οι κυρίες με τα φουστάνια A PANIERS (=σκελετός που υποβαστάζει τις
φούστες).
ΤΡΑΠΕΖΙΑ : διάφορα μεγέθη & σχήματα ,καπάκι μαρμάρινο, δερμάτινο ή μαρκετερί.
πόδια καμπριόλ. Το τραπέζι τουαλέτας είναι με ύφασμα κι αποτελεί εξέλιξη της
εποχής.
ΚΡΕΒΑΤΙΑ : σε μικρότερη κλίμακα, με πλούσια Canopy.
ΓΡΑΦΕΙΑ : η αλληλογραφία είναι μια πολύ δημοφιλής ενασχόληση την εποχή αυτή.
Έτσι, επόμενο ήταν η δημιουργία γραφείων.
21
ΣΤΥΛ ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΥ 15ΟΥ ( ROCOCO)
Η ζωή της γαλλικής Αυλής, με τη χλιδή και την έλλειψη ηθικής επηρέασε έντονα την εξέλιξη της
ποιότητας και της μορφολογίας των επίπλων. Την εποχή αυτή, αναπτύσσονται διακοσμητικά
στοιχεία (Ornamentals) : μικρά διαχωριστικά πανό, καθρέφτες, ρολόγια, κρυστάλλινοι
πολυέλαιοι, φωτιστικά από μέταλλο & κρύσταλλο, αγαλματίδια, πορσελάνες (ιδιαίτερα
δημοφιλής η συλλογή κινεζικής πορσελάνης). Δημιουργούνται καμπινέ, ειδικά κρεμαστά ράφια,
θήκες για συλλογές, κινέζικα χαρτιά ταπετσαρίας και υφάσματα σινουασερί. Το στυλ του
Λουδοβίκου 15ου επικράτησε από το 1735 μέχρι το 1750, όπου σημειώνεται μια απότομη και πλήρης
αλλαγή στο στυλ. Αυτό οφείλεται στην Μαντάμ ντε Πομπαντούρ, που άσκησε μεγάλη επίδραση στην
Αυλή. Η διαφθορά και η σπατάλη της Αυλής και των ευγενών κα η ανικανότητά τους ν’ ασκήσουν
σοβαρή πολιτική, είχαν σαν αποτέλεσμα την αντίδραση των φιλοσόφων Μοντεσκιέ και Βολτέρου
(από την τάξη των ευγενών) που ζητούσαν μεταρρυθμίσεις, καθώς και των Ντιντερό και Ρουσσό
(από το λαό) που ζητούσαν ελευθερία της εργασίας. Η εξωτερική πολιτική της Γαλλίας διευθύνεται
από τις ευνοούμενες του βασιλιά, την Πομπαντούρ και την Ντυ Μπαρύ, με αποτέλεσμα η Γαλλία να
χάσει τις περισσότερες αποικίες της . Οι πόλεμοι για τη διεκδίκηση του αυστριακού & πολωνικού
θρόνου απέβησαν καταστρεπτικοί για τη Γαλλία.
Η εποχή του Λουδοβίκου 15ου υιοθέτησε τις καινοτομίες της Ρεζάνς και τις τελειοποίησε. Για
πρώτη φορά, μετά το Μεσαίωνα, το στυλ δεν εμπνέεται από την αρχαιότητα και την ιταλική
Αναγέννηση. Μόνο η αρχιτεκτονική βασίζεται στα κλασικά πρότυπα.
Κυριαρχεί το στυλ ροκοκό
Η συμμετρία - χαρακτηριστικό του στυλ Λουδοβίκου 14ου – χάνεται. Υπάρχει μια ισορροπία στα
σκαλισμένα διακοσμητικά, αλλά οι λεπτομέρειες δεν είναι αυστηρά συμμετρικές. Τα μοτίβα στα
σκαλιστά είναι όστρακα, γιρλάντες λουλουδιών, μουσικά όργανα, χαρούμενα μυθολογικά πρόσωπα.
Το έπιπλο ήταν επιχρυσωμένο εν μέρει : στις άκρες των ποδιών & στις γωνίες των τραπεζιών,
στις ακμές των κομόντ, στα σκαλίσματα του ξύλου.
Υιοθέτησαν τη λάκα, για να δώσουν ένα πιο χαριτωμένο τόνο
Έπιπλα λακέ : Η λάκα είναι ένα βερνίκι, μαύρο ή κόκκινο, που χρησιμοποίησαν πρώτοι οι Κινέζοι,
από τους οποίους το πήραν οι Ευρωπαίοι. Αρχικά, εισήγαγαν έτοιμα πανό ζωγραφισμένα και τα
τοποθετούσαν στο σκελετό του επίπλου. Αργότερα, έστελναν αυτοί τους ταμπλάδες στην Κίνα, για
22
να ζωγραφιστούν και να διακοσμηθούν από Κινέζους τεχνίτες. Οι Γάλλοι δεν μπόρεσαν ποτέ να
μάθουν ακριβώς την εφαρμογή της λάκας, αλλά ανακάλυψαν ένα παρεμφερές βερνίκι.
Χρησιμοποιούσαν λάκα σε μαύρο φόντο με χρυσή διακόσμηση ή με λάκα σε διάφορα χώματα
Μαρκετερί ( Νερά του ξύλου - κατεύθυνση των ινών) : οι τεχνίτες του 16ου αιώνα, για να
δημιουργήσουν διακοσμητικά εφέ, εκμεταλλεύτηκαν τα νερά των νεύρων του ξύλου σε αντίθετες
κατευθύνσεις. Όμως το καλύτερο εφέ ήταν η μαρκετερί με διαφορετικά ξύλα. Δηλαδή, σε ένα
σκελετό από ξύλο, τοποθετούσαν διακοσμητικές συνθέσεις από φύλλα διαφορετικών πολύτιμων
ξύλων. Την εποχή αυτή, εισήγαγαν ξυλεία από την Ανατολή, κι έτσι μπορούσαν να παίζουν με
κίτρινα, πράσινα, κόκκινα και βιολέ χρώματα.
Η μαρκετερί επί Λουδοβίκου 15ου ήταν διαφορετική από αυτήν του 14ου : Σε φόντο καπλαμά
δημιουργούσαν εγκοπές για τα διακοσμητικά, που ετοιμάζονταν μεμονωμένα. Μόνο αργότερα,
το 19ο αιώνα, ανακάλυψαν ένα ειδικό πριόνι για μαρκετερί, που επέτρεπε να ξεγυρίζουν
ταυτόχρονα και το σχέδιο και το φόντο. Το 18ο αιώνα έχουμε δύο είδη μαρκετερί :
1. Η κοινή μαρκετερί : που εκμεταλλεύεται τα νεύρα του ξύλου ή δημιουργεί διάφορα
γεωμετρικά παιχνίδια (σκακιέρα, κύβους, άστρα με εξάγωνα ή οκτάγωνα.
2. Η μαρκετερί σαν ψηφιδωτό : δηλαδή με ντεκουπαρισμένα κομμάτια ξύλου διαφόρων
ειδών, που συνθέτουν διακοσμητικά μοτίβα ή εικόνες.
Η διαδικασία έχει τρία στάδια : το ξεγύρισμα, το κόψιμο σύμφωνα με το σχέδιο, τη
σκιαγράφηση και την εγκόλληση:
α. Δημιουργείται το σχέδιο, που μεταφέρεται σε διαφανές χαρτί. Το διαφανές χαρτί κολλιέται
πάνω στο
ξύλο. Σημειώνονται τα κεντρικά του σημεία. Κόβονται τα κομμάτια που θα σκιαστούν
β. Το πιο δύσκολο στάδιο είναι αυτό στο οποίο πρέπει να σκουρύνουν τα σκιερά τμήματα,
γιατί τα φυσικά
χρώματα των ξύλων είναι περιορισμένα. Γίνεται με δύο τρόπους : είτε τοποθετώντας
λεπτά ελάσματα
ξύλου μέσα σε ζεστή ποταμίσια άμμο- περισσότερο ή λιγότερο βαθιά, ανάλογα με τον
επιθυμητό τόνο
του χρώματος - ( εκεί είναι και η ικανότητα του τεχνίτη, στο να σκουρύνει το ξύλο κι όχι να
το κάψει),
είτε διαβρώνοντας το ξύλο με οξέα.
γ. Τοποθετείται κόλλα μέσα στην εγκοπή και σκεπάζεται με υγρό ξύλο.
Τα έπιπλα : απίθανες καμπύλες, που δείχνουν την άρτια τεχνική των ξυλουργών. Οποιαδήποτε
επιφάνεια που μπορούν να την καμπυλώσουν, την κάνουν καμπύλη .
Χρώματα ζωηρά και αρμονικά : θαλασσί, γαλαζοπράσινο, λιλά, κίτρινο ανοικτό ή άσπρο, πράσινο
και άσπρο, ροζ και άσπρο, κίτρινο και ασημί.
Υφάσματα : χρησιμοποιούν περισσότερο το μετάξι και λιγότερο την ταπετσαρία. Η ψάθα και
το δέρμα χρησιμοποιούνταν για τις καρέκλες καθημερινής χρήσης.
CONSOLE : το κατ’ εξοχήν έπιπλο της εποχής αυτής, με το χαρακτηριστικό στοιχείο Rocaille
(ροκάγι) = πέτρα, χαλίκι, κοχύλι. Το Rocaille ή Rococco ονομάστηκε έτσι την εποχή του
Λουδοβίκου 15ου. Εφαρμόστηκε σε ορισμένα έπιπλα, αλλά δεν χαρακτηρίζει όλο το στυλ του
Λουδοβίκου 15ου. Χαρακτηριστικά του είναι οι καμπύλες γραμμές, η ελικοειδής κίνηση και το
μοτίβο του κοχυλιού – χαλικιού. Η κονσόλ ακουμπούσε στον τοίχο, ανάμεσα σε δύο πόρτες
και κάτω από τον καθρέφτη. Χαρακτηρίζεται από πολλές περιστρεφόμενες γραμμές. Τα δύο
πόδια της συνδέονται με διακοσμημένη τραβέρσα.
COMMODE : κοντά πόδια, σχηματίζει κοιλιά. Η πιο διαδεδομένη έχει δυο συρτάρια και ψηλά πόδια.
Καμπύλες επιφάνειες και σε τομή και σε κάτοψη. Στις commodes ανήκει και η Chifonnier : πολύ
23
μικρό έπιπλο με τρία συρτάρια και πολύ ψηλά πόδια. Τα συρτάρια είναι μοιρασμένα , δύο
μπροστά κι ένα στο πλάι, ενώ μια τάβλα σύρεται προς τα έξω, προεκτείνοντας έτσι την επιφάνεια
του επίπλου.
MIKΡΑ ΕΠΙΠΛΑ
Γραφείο : μικρό έπιπλο, με ψηλά πόδια, σε σχήμα console. Διαθέτει σκέπασμα που καλύπτει
πολλά μικρά συρτάρια .
Τραπέζι για τουαλέτα : σαν στενό γραφείο, που το πάνω μέρος διαιρείται σε τρία σκεπάσματα. Το
μεσαίο ανοίγει κάθετα αποκαλύπτοντας έναν καθρέφτη.
Διάφορα μικρά τραπέζια, με καμπύλα πόδια ελαφίνας. Τραπέζια τραπεζαρίας δεν έχουν
διασωθεί, αλλά είχαν απλή μορφή. Η Servant, ήταν ένα βοηθητικό τραπέζι, στρογγυλό, τετράγωνο
ή τριγωνικό.
Τραπέζια για γράψιμο με μια τάβλα χαμηλότερα, τραπέζια για επιτραπέζια παιχνίδια με μόνιμη
σκακιέρα, κτλ.
ΚΑΘΙΣΜΑΤΑ : Ελαφριά, χωρίς τραβέρσα και πλάτη χαμηλότερη (μέχρι 45εκ) και κυρτή που
κάνει το κάθισμα αναπαυτικό. Τα στηρίγματα των χεριών είναι πιο πίσω από το επίπεδο των
ποδιών. Όλα τα καθίσματα της εποχής αυτής χαρακτηρίζονται από μια αρμονία και από μια
συνέχεια της γραμμής, που δεν υπήρξε σε άλλη εποχή.
Το κάθισμα καθημερινής χρήσης καλυπτόταν με ταπισερί διακοσμημένη με λουλούδια, με
θέματα από αγρούς ή με μυθολογικές σκηνές, ενώ το επίσημο κάθισμα με βελούδα, μεταξωτά
και σατέν.
Πολυθρόνα Καμπριολέ : ελαφριά, η πλάτη της στενεύει στο μέσο, ενώ σε κάτοψη σχηματίζει
μια καμπύλη. Τα πλαϊνά χέρια είναι πιο μέσα και έχουν ταπετσαρισμένη μανσέτα. Τα πόδια
έχουν σχήμα S, κάθισμα ημικυκλικό.
Καρέκλα a la Reine (της βασίλισσας) : τραπεζοειδές κάθισμα, το μπροστινό μέρος σχηματίζει
καμπύλη. Αν ήταν από ψάθα, άφηναν μεγαλύτερο κενό ανάμεσα στην πλάτη και το κάθισμα.
Οι μπερζέρ : οι πιο μεγάλες πολυθρόνες, όπου τα χέρια τους αποτελούν συνέχεια της πλάτης.
Πλάτη ψηλή, κάθισμα χαμηλότερο, ώστε να χωράει το παχύ μαξιλάρι.
Η Μαρκίζ : κάθισμα για δύο άτομα, με εμφανές ξύλο και πλάτη.
Κρεβάτι ανάπαυσης : σε πολλά είδη , καθώς ο επισκέπτης συνηθιζόταν να ξαπλώνει σε ένα τέτοιο
κρεβάτι. Ένας τύπος ήταν από ψάθα ή από ταπετσαρία. Ένας άλλος τύπος μοιάζει με μπερζέρ
σε προέκταση.
Στον καναπέ, που είναι ανάπτυξη του καθίσματος σε πλάτος κι όχι σε μήκος , υπάρχει κι ο
σοφάς με πλαϊνά χέρια. Ο ΟΤΤΟΜΑΝ είναι μικρός καναπές με ελλειψοειδή κάτοψη. Οι
καναπέδες διαθέτουν από δύο έως έξι καθίσματα.
Κρεβάτια : Το γαλλικό κρεβάτι, όπου ο ουρανός έχει το ίδιο μήκος με το στρώμα, το κρεβάτι A
La Polonaise, όπου ο ουρανός κρέμεται με σιδεριά, και το κρεβάτι με τρεις πλάτες.
ΧΡΩΜΑΤΑ : παστέλ, τόνοι του ροζ, γαλάζιο, γκρι, μπεζ, απαλό πράσινο (του μήλου), κίτρινο, χρυσό,
ασημένιο. Για πρώτη φορά, τα δωμάτια είναι μονόχρωμα ή σε τόνους του ίδιου χρώματος.
ΥΦΑΣΜΑΤΑ : προτιμάται το μετάξι- από το βελούδο και τις ταπισερί. Για κουρτίνες και
ταπετσαρίες επίπλων χρησιμοποιούν ταφτά, σατέν και δαμασκηνό. Πλούσιες κουρτίνες, με βαριά
βαλανσιέ (= κουρτινάκια) σε μπροκάρ. Μέχρι το 1759 απαγορευόταν η εισαγωγή βαμβακερών
υφασμάτων, για να αναπτυχθεί η καλλιέργεια μεταξιού. Μετά το 1759, η εισαγωγή ήταν ελεύθερη
και αναπτύχθηκε η βιομηχανία των βαμαβκερών. Τα σχέδια τυπώνονταν πάνω στα
βαμβακερά υφάσματα .
ΞΥΛΕΙΑ : καρυδιά, σημύδα, τριανταφυλλόξυλο, αχλαδιά, ξύλο τουλίπας και φθηνότερα ξύλα
βαμμένα σε παστέλ ή σκουρότερους τόνους στις βαθύτερες επιφάνειες, ώστε να δημιουργείται η
αίσθηση του παλιού.
24
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΟΥ ΣΤΥΛ ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΥ 15ΟΥ :
ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ 15Ος - ΜΑΡΙΑ ΛΕΖΙΕΣΚΑ, Πολωνή πριγκίπισσα – ΜΑΝΤΑΜ ΝΤΕ ΠΟΜΠΑΝΤΟΥΡ, η
αληθινή ισχύς πίσω από το θρόνο, καθώς ο κύριος όγκος των επίπλων που δημιουργήθηκαν εκείνη
την εποχή ήταν για να την ευχαριστήσουν – ΜΑΝΤΑΜ ΝΤΕ ΜΠΑΡΥ, το μοτίβο Rose du Barry, ήταν
το διακοσμητικό μοτίβο στις πορσελάνες για χάρη της – Οι καλλιτέχνες της Αυλής : ΜΠΟΥΣΕ,
ΦΡΑΓΚΟΝΑΡ, ΣΑΡΝΤΕΝ, ΡΟΜΠΕΡ ΜΑΡΤΕΝ, ο οποίος εφάρμοσε μια πρωτοποριακή βαφή
επίπλων, γνωστή ως Vernis Martin (Βερνί Μαρτέν = βερνίκι Μαρτέν)
Κρεβάτι A La Polonaise Γαλλικό κρεβάτι
Καρέκλα a la Rein
ΟΤΤΟΜΑΝ καναπές
Μarquise κάθισμα
ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ 16ος – ΚΛΑΣΙΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ (1750-1815)
Με την ανακάλυψη της Πομπηίας και του Herculaneum στην Ιταλία, το 1736, η κλασική
αρχιτεκτονική ασκεί μεγάλη επίδραση στην Αγγλία και τη Γαλλία.
Επειδή η Μαρία Αντουανέτα θαύμαζε την κλασική ομορφιά, την οποία και μετέφερε στο παλάτι του
Τριανόν με μια ραφινάτη αλλά βαριά διακόσμηση, έστειλε μια αποστολή στην Ιταλία για να μελετήσει
την αρχαία τέχνη. Το καινούριο στυλ που προέκυψε από τις έρευνες αυτές, ονομάστηκε στυλ
Λουδοβίκου 16ου
Οι καμπύλες του Λουδοβίκου 15ου εγκαταλείπονται , πόδια και χέρια καθισμάτων είναι
ευθύγραμμα, στριφτά με ραβδώσεις.
Χρησιμοποιούσαν χρυσό σε μικρή ποσότητα και πολλά έπιπλα είναι ζωγραφισμένα με απαλά
χρώματα.
Ελληνορωμαϊκά διακοσμητικά μοτίβα: βέλη, φαρέτρες κοσμούν τα έπιπλα, αλλά και
τριαντάφυλλα που άρεσαν πού στη Μαρία Αντουανέτα.
Σε σχέση με τα παραφορτωμένα έπιπλα του Λουδοβίκου 15ου, , τα έπιπλα τώρα είναι πιο
ελαφρά και χαριτωμένα, σε μικρότερη κλίμακα. Ο κλασικισμός επηρέασε σε τέτοιο βαθμό τα
έπιπλα, που η γαλλική χάρη που τα χαρακτήριζε εξαφανίζεται.
Τα δωμάτιά : πάρα πολύ άνετα
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Τοίχοι : από ξύλο σε μορφή κλαδιών, χαρτί ταπετσαρίας, ύφασμα, ζωγραφική, οι δε γωνίες
των δωματίων κοσμούνται με ροζέτες.
Δάπεδα : παρκέ
Τζάκια : από μάρμαρο, με απλό σχέδιο και απλή γραμμή
25
Έπιπλα : ντελικάτα, με κλασικά μοτίβα και γεωμετρικές φόρμες (βασική διάκριση στα στυλ
Λουδοβίκου 14ου και Λουδοβίκου 15ου). Επικρατούν οι ευθείες γραμμές , αντικαθιστώντας τις
καμπύλες. Για να αποφύγουν την ακαμψία που δημιουργούν οι κατακόρυφες , σπάνε τις γωνίες,
δημιουργώντας στις ακμές των πλευρών ένα τρίτο επίπεδο. Εξακολουθούν να χρησιμοποιούν
μαρκετερί.
LA VITRINE : τζαμωτή ντουλάπα, που εμφανίζεται για πρώτη φορά
COMMODE KAI MIKΡΟ ΚΥΛΙΝΔΡΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ : ευθύγραμμα, λεπτά πόδια. Το
ύψος στα έπιπλα αυτά διαφέρει, το δε καινούριο στοιχείο τους είναι ένα
κιγκλίδωμα που στέφει το έπιπλο αυτό (Gallery Ajouree ). Οι μπρούντζοι είναι
ντεκουπαρισμένοι κι επιχρυσωμένοι ματ : για να μην γυαλίζει το χρυσό, το
θέρμαιναν και μετά το βύθιζαν σε κρύο νερό. Η COMMODE με μικρό σώμα έχουν
ψηλά πόδια. Τα έπιπλα αυτά, έχουν ωραίες αναλογίες, απλές γραμμές και
διακοσμούνται μόνο με μερικές ράβδους επιχρυσωμένου χαλκού. Τα χερούλια
έχουν κρίκους, μέσα στους οποίους εγγράφονται ρόδακες. Υπάρχουν και
ορθογώνιες COMMODE, διακοσμημένες με επιχρυσωμένο χαλκό.
Koνσόλα – Σιφονιέρα : πολύ διαδεδομένο έπιπλο, ξεκινάει από την COMMODE.
SECRETAIRE : στο επάνω μέρος ανοίγει ένα φύλλο σχηματίζοντας τραπέζι και
αποκαλύπτοντας ένα πλήθος από συρτάρια και κρύπτες. Το κάτω μέρος ανοίγει με δύο
πορτόφυλλα.
ΤΡΑΠΕΖΙΑ : οβάλ, στρογγυλά, με μάρμαρο στο πάνω μέρος και τραβέρσα από διάτρητο
μπρούντζο. Ευθύγραμμα, λεπτά πόδια , ενώ η τάβλα στρογγυλεύει στις γωνίες. Την
εποχή αυτή υιοθετούνται τα μεταλλικά έπιπλα, με πράσινο χαλκό ή με
επιχρυσωμένο χαλκό και ατσάλι: μικρά και κομψά έπιπλα, με 3 ή 4 πόδια, βάσεις
ανθοδοχείων , κτλ
ΚΑΡΕΚΛΕΣ : σε διάφορες μορφές : με χέρια ανοιχτά ή χωρίς χέρια. Ίσια γραμμή,
οβάλ ή τετράγωνες
αψιδωτές πλάτες,
πόδιαποδαρικό
που λεπταίνουν
προςμετατο
ΚΡΕΒΑΤΙΑ
: μικρά σεγωνίες,
όγκο, ταπετσαρισμένο
κεφαλάρι,
στο ίδιο ύψος
κάτω
,χωρίς
τραβέρσες.
Η
πλάτη
στις
καρέκλες
είναι
ταπετσαρισμένη,
ενώ
στις
κεφαλάρι.
πολυθρόνες και τα χέρια και ηπλάτη είναι ταπετσαρισμένα.
CABINETS : με ξύλινες ημικυκλικές πόρτες ή μισοφέγγαρα ( demi -Lune). Διακόσμηση
με μαρκετερί και σε κάθε γωνία, τετράγωνα πλαίσια με ροζέτες. Μαρμάρινο καπάκι και
μεταλλική διακόσμηση σε σχήμα κύκλου ή δαφνοστέφανου.
POUDREUSE – COIFFEUSE (πουντρεζ – κουαφέζ = τουαλέτα ) : μικρά τραπέζια
τουαλέτας
26
Καθρέφτες Trumeau (τρυμό ) : κράμα εικόνας & καθρέφτη σε απλή κορνίζα
ΞΥΛΕΙΑ : μαόνι, τριανταφυλλόξυλο, σατινέ ξύλο, καρυδιά, φτελιά και φτηνή ξυλεία
λακαρισμένη ή βαμμένη
ΜΟΤΙΒΑ : γιρλάντες λουλουδιών, πανέρια, υδρίες, δαφνοστέφανα, λίρες, κορδέλες, τριαντάφυλλα,
έρωτες, στάχυα, τόξα, βέλη, ροζέτες, αραβουργήματα (αραμπέσκ), φύλλα ακάνθου, αγροτικές
φιγούρες, είδη κηπουρικής.
ΠΕΡΙΟΔΟΣ DIRECTOIRE 1775 – 1799 ,
EMPIRE 1804 – 1814
Η Γαλλική Επανάσταση επηρέασε ελάχιστα τα έπιπλα . Οι νέοι ηγεμόνες, αν και αυτοαπακαλούνταν
«φίλοι του λαού», ήταν το ίδιο αγέρωχοι με τους αυλικούς και ακολουθούσαν τη μοναρχική
πολυτέλεια και επίδειξη. Το στυλ στο τέλος της βασιλείας του Λουδοβίκου 16ου λέγεται DIRECTOIRE
(Ντιρεκτουάρ = διευθυντήριο), το οποίο κυβέρνησε τη Γαλλία 4 χρόνια, πριν την Ναπολεόντειο
περίοδο. H μεταβατική περίοδος από τον Λουδοβίκου 16ο μέχρι τον Ναπολέοντα λέγεται
DIRECTOIRE, από το όνομα της Κυβέρνησης του Διευθυντηρίου, στην οποία συμμετείχαν 5 μέλη,
μεταξύ των οποίων κι ο Ναπολέων.
Με την εκστρατεία του Nαπολέοντα στην Αίγυπτο, η μόδα της αρχαίας Αιγύπτου μεταφέρθηκε στα
έπιπλα. Το στυλ αυτό ονομάστηκε EMPIRE . Ο Ναπολέων, δεν γνώριζε από τέχνη, αλλά ήθελε οι
χώροι του να είναι έτσι διακοσμημένοι κι επιπλωμένοι, ώστε να προβάλλουν τη δόξα του, καθώς είχε
εμπνευστεί από το μιλιταριστικό μεγαλείο της Ρώμης. Επικεφαλής της ομάδας καλλιτεχνών που
ανέθεσε να υλοποιήσουν αυτές τις ιδέες ήταν ο ζωγράφος της Αυλής Ζακ Λουί που συμμετείχε στην
επανάσταση .
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ : κλασική αρχιτεκτονική, με ροζέτες, κιονόκρανα, διαζώματα,
φουρούσια .
Οι γωνίες: την εποχή αυτή έχουν έντονες προεξοχές.
Το διακοσμητικό σκάλισμα και οι ραβδώσεις εξαφανίζονται, ενώ η μαρκετερί σπανίζει.
27
Τοίχοι : χωρίζονται στα δύο με DADO αλλά σπάνια χρησιμοποιείται ξύλο πάνω από το DADO για
την επένδυση του τοίχου. Συχνά, η διακόσμηση γίνεται με έντονα πλαίσια. Το DADO και τα ξύλινα
κουφώματα έχουν διακοσμητικά σε σχήμα διαμαντιού. Οι τοίχοι βάφονται σε σκούρα, βαθιά
χρώματα, με απομίμηση μαρμάρου ή διακόσμηση εμπνευσμένη από την Πομπηία, με
αραμπέσκ ή με ζωγραφιστή φρίζα γύρω από το πάνω μέρος του δωματίου. Χρησιμοποιείται
επίσης ταπετσαρία με κλασικές σκηνές και μοτίβα. Χαρακτηριστικό της εποχής είναι το
ντραπαρισμένο ύφασμα, που συγκρατείται με μεγάλα καρφιά κατά διαστήματα.
Ταβάνια : με χαρακτηριστική μιλιταριστική επίδραση : το ύφασμα είναι ντραπαρισμένο σε
μορφή τέντας. Διακοσμητικά στοιχεία : φοίνικες, το ρύγχος των λιονταριών, μυθολογικά τέρατα,
ιππόκαμποι, αετοί, κύκνοι, ενώ η ανθρώπινη μορφή εμφανίζεται ως βαϊοφόρος ή σαλπίζουσα,
χορεύτριες, θεοί, μάσκες Βακχών, μέδουσες, άστρα, λύρες, κτλ., όλα ανάγλυφα σε μαόνι,
καρυδιά, δρυ, ελιά. Η τεχνική παραμένει η ίδια , δηλαδή καπλαμάς από μαόνι καλύπτει το σκελετό.
Δάπεδα : παρκέ, μάρμαρο, κεραμικό πλακάκι, με χαλιά σε πλούσια σχέδια και χρώματα,
γεωμετρικά σχέδια , ροζέτες και δαφνοστέφανα .
Παράθυρα : φίνα, καλυμμένα με μετάξι ή καμβά
Καινούριες φόρμες επίπλων, με πιο βασικές τις εξής :
•
•
COMMODES : χαρακτηριστικό τους οι κλειδαριές με χάλκινα διακοσμητικά
ΤABLE DE TOILETTE, τραπέζι με καθρέφτη LAVADE
•
SECRETAIRE A PENDULE ( σεκρετέρ με ρολόι) : οι καρυάτιδες τοποθετούνται στις
σπασμένες γωνίες. Στην πρόσοψη, τοποθετούνται φρίζα από ελληνορωμαϊκούς φοίνικες ή
μια χορεύτρια κάτω από ένα άστρο, πλαισιωμένη με ένα ρόμβο
•
CHIFFONNIERE : εξέλιξη της COMMODE , εφτά σειρές συρταριών, γείσο που
υποβαστάζεται από δύο καρυάτιδες, οι κρίκοι των χερουλιών υποβαστάζονται από το
ρύγχος των λιονταριών. Οι κρίκοι είναι χαρακτηριστικό αυτού του στυλ. Τα στηρίγματα
των CHIFFONNIERE και των SECRETAIRE είναι τα πόδια του λιονταριού
•
SECRETAIRE : συρτάρια, κόγχες και θυρίδες , όπως της Αναγέννησης
•
Πολυέλαιοι : από ορείχαλκο και κρύσταλλο σε σχήμα τεράστιων δακρύων ή σε
μακριές βάσεις με κρυστάλλινες χάντρες που δημιουργούν μια κυκλική βάση
ΕΠΙΠΛΑ DIRECTOIRE :μικρά, ελαφρά, κλασικά, με κυκλικές φόρμες. Η πλάτη της
καρέκλας κλίνει προς τα πίσω, σύμφωνα με τις αιγυπτιακές φόρμες. Τα πόδια ανοίγουν
προς τα έξω, σύμφωνα με αρχαία ελληνικά πρότυπα. Έντονα χρώματα, επηρεασμένα από
την Πομπηία. Χρησιμοποιούν Apliques (εφαρμογές) σκαλισμένου χαλκού και επιχρυσωμένου
(ματ). Οι μπρούντζοι της εποχής αυτής διακρίνονται για τη φινέτσα τους . Χαρακτηριστικό
των επίπλων είναι η ευγένεια και η λιτότητα. Οι καρυάτιδες ορθώνονται από κάθε πλευρά του
επίπλου και φέρουν στο κεφάλι την προεξοχή του γείσου.
LAVABE : μικρό έπιπλο, βάση με τρία πόδια
Τραπέζια : τα περισσότερα κυκλικά, μαρμάρινη επιφάνεια, ένα κεντρικό πόδι και τρεις
κολονίτσες. Η βάση είναι αρκετά ψηλή. Οι βάσεις των στηλών επενδύονται με επιχρυσωμένο
χαλκό και μοιάζουν με κάγκελα. Τα πόδια σχηματίζουν σφίγγες λιονταριών, καρυάτιδες, κτλ. Στη
μέση της βάσης τοποθετείται ένα αρχαίο βάζο ή μια κούπα. Τα ορθογώνια τραπέζια είναι πολύ
λίγα.
28
LΕS ΑΤΗΕΝΙΕΝΝΕΣ ( Λεζ ατενιέν = οι Αθηναίες) : μεταλλικά τρίποδα, εμπνευσμένα από τα
ελληνορωμαϊκά πρότυπα (βάσεις, δηλαδή, για ανθοδοχεία, καντήλια,κτλ). Χρησιμοποιούν
οξειδωμένο πράσινο χαλκό τονισμένο με χρυσό, σφυρηλατημένο σίδηρο και σπανιότερα ατσάλι.
ΚΡΕΒΑΤΙΑ : στυλ Λουδοβίκου 16ου , ευθύγραμμα πόδια, τετράγωνο το πάνω μέρος. Η πλάτη
στο πάνω μέρος κλίνει προς τα έξω. Τοποθετούνται κατά μήκος του τοίχου, καλύπτονται με
κουρτίνες, στερεωμένες στον τοίχο, από πάνω και πίσω τους. Οι ορθοστάτες που ακουμπούν
στον τοίχο είναι ψηλότεροι από τους μπροστινούς, χαρακτηριστικό της εποχής αυτής, και
φέρουν ένα βάζο από μπρούντζο.
ΚΑΡΕΚΛΕΣ : παρεμφερείς με αυτές του Λουδοβίκου 16ου, με τη διαφορά ότι η πλάτη ή κλίνει
προς τα πίσω ή είναι ανατομική, δηλαδή κατασκευασμένη σωστά για την ανθρώπινη πλάτη ή και
τα δύο. Για υποστυλώματα των χεριών τοποθετούν κίονες. Πόδια, χωρίς τραβέρσες, είτε
ευθύγραμμα είτε ελληνικά , δηλαδή λεπτότερα κάτω και με κλίση προς τα έξω. Τα μπροστινά
πόδα καταλήγουν σε γυναικείες προτομές.
ΚΑΝΑΠΕΣ : διαφέρει από αυτόν του Λουδοβίκου 16ου στην καμπύλη της πλάτης : η πλάτη
είναι ευθεία, με οξείες γωνίες, τα δε χέρια είναι εξ ολοκλήρου από ξύλο
CHAISE-LONGUES : κατασκευάζονται σαν ένα έπιπλο,, αλλά προσθέτουν κι ένα τυπικό σκαμνί
επενδυμένο με ταπετσαρία (ΟΤΤΟΜΑΝ τύπος).
ΓΡΑΦΕΙΑ : σε διάφορες μορφές κι επίπεδα, απλά ή ψηλά, σπαστά ή με πτυσσόμενο το πάνω
μέρος. Ευθεία γραμμή όλα. Το Bureau Ministre ( γραφείο του υπουργού), διαθέτει ένα κιβώτιο
συρταριών σε κάθε πλευρά, είναι από μαόνι (καπλαμάς) και στηρίζεται σε χιαστί καμπύλα
πόδια με επιχρυσωμένο μπρούντζο.
COMMODES με συρτάρια και πόρτες, σε πολύ απλή γραμμή, μάρμαρο στο πάνω μέρος , και
ορειχάλκινες γαλαρίες. Γωνίες διακοσμημένες με κίονες , πόδια ευθύγραμμα που λεπταίνουν
προς τα κάτω.
ΞΥΛΕΙΑ : δρυς, καρυδιά, μαόνι, ξυλεία βαμμένη
Γραφεία Directoire
Kαναπές Directoire
EΠΙΠΛΑ EMPIRE : ογκώδη, γωνιώδη,
επίχρυσα διακοσμητικά ORNALY , χωρίς όμως
την ωραία τεχνική των Λουδοβίκων. Το EMPIRE είναι ένα επίσημο στυλ, αρχιτεκτονικό κι
επιβλητικό, εντελώς αντίθετο με το στυλ του Λουδοβίκου 16ου που προηγήθηκε.
ΚΑΡΕΚΛΕΣ : κυκλική πλάτη, με ελαφριά κλίση προς τα πίσω. Τα στηρίγματα των χεριών είναι
φανταστικά πτηνά ή ζώα. Τα μπρούντζινα πόδια διακοσμούνται με το πόδι του λιονταριού, έχουν
ευθύγραμμη φόρμα, χωρίς τραβέρσες.
Καναπές (sofas) : τα χέρια , σκαλιστά, κλίνουν προς τα έξω. Διακόσμηση στα χέρια και στη
βάση με ORMOLU .
ΚΡΕΒΑΤΙΑ : σχήμα γόνδολας ή έλκυθρου. Το πάνω και κάτω μέρος κλίνουν προς τα έξω και
έχουν το ίδιο ύψος. Τοποθετούνται κατά μήκος του τοίχου, συχνά σε μια εσοχή, που λέγεται
alcove (αλκόβ). Δύο κολόνες σε κάθε πλευρά , και ένα CANOPY ή κουρτίνες
CHAISE-LONGUE : μονοκόμματο έπιπλο, ένας μικρός καναπές με ένα χέρι. Συνήθης τύπος
της εποχής αυτής είναι ο Recamier : ψηλό χέρι με κλίση προς τα πίσω, ενώ όλη η υπόλοιπη
φόρμα είναι ευθεία.
29
ΤΡΑΠΕΖΙΑ : o τύπος Console είναι ένα παραλληλόγραμμο, με τις δύο μπροστινές γωνίες σε
λεπτούς ανάποδους οβελίσκους και κεφάλια στο πάνω μέρος τους, δημιουργώντας έτσι μια
καρυάτιδα ή μια γυναικεία φιγούρα. Πόδια λιονταριού ή με μορφή σφίγγας. Συχνά έχουν και
μορφές γριφίνων. Η πλάτη στις κονσόλες είναι καθρέφτης μέχρι το έδαφος.
Μικρά τραπεζάκια Gueridons (γκεριντόν) συνηθίζονται πολύ: έχουν κυκλικό καπάκι σε σχήμα
κηροπήγιου ή ανθοστήλης.
Μεγάλα στρογγυλά τραπέζια για φαγητό, διακοσμημένα με γριφίνους, δελφίνια και σφίγγες.
Υπάρχουν κι άλλα μικρότερα τραπέζια σε σχήμα λύρας ή τυμπάνων.
Τραπέζια Gueridons
LONGUE
Γραφείο επίπεδο
Γραφείο Cabinet
Κ ρεβάτι – γόνδολα
RECAMIER CAHISE-
ΓΡΑΦΕΙΑ : χαμηλά επίπεδα γραφεία ή ψηλά σπαστά CABINETS. Τα χαμηλά επίπεδα γραφεία
έχουν συρτάρια κάτω από το καπάκι στα δύο άκρα, ορθογώνιο σχήμα . Τα ψηλά CABINETS
απολήγουν σε ένα τριγωνικό αέτωμα ή σε μια βαριά ευθεία κορνίζα
CABINETS & COMMODES : με καπάκι από μάρμαρο, γωνίες διακοσμημένες με τετράγωνους
κίονες με κλασικά κεφάλια στο πάνω μέρος. Το σκάλισμα αντικαθίσταται με ORNALY .
LA PSYCHE (λα πσύς = η ψυχή) Καινοτομία του EMPIRE : μεγάλος καθρέφτης- oρθογώνιος ή
οβάλ - σε μια δική του βάση, και κεριά σε κάθε ορθοστάτη
ΜΟΤΙΒΑ : κύκνοι, ροζέτες, ανθέμιο, άκανθος, βέλη, δαφνοστέφανα, φόρμες διαμαντιού, σφίγγες,
γριφίνοι, χίμαιρες, αραβουργήματα, καρυάτιδες, υδρίες, αιγυπτιακός ήλιος με πτέρυγες, κτλ
ΞΥΛΕΙΑ : άφθονο μαόνι, τριανταφυλλόξυλο, έβενος, δρυς, καρυδιά
ΥΦΑΣΜΑΤΑ : ταπισερί με κλασικά μοτίβα ( υδρίες, μεντάλιονς), μετάξι σε πλούσια χρώματα, σατέν
ριγέ, βελούδο, δέρμα με βαριά σχέδια
ΧΡΩΜΑΤΑ : πράσινο, χρυσό, μαύρο, καφέ, κίτρινο, κόκκινο, βιολετί, μαρόν (του κάστανου), μπλε
ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΑ : κλασικές φιγούρες, υδρίες, βάζα από μπρούντζο, ρολόγια από μάρμαρο,
φωτιστικά μπρούντζινα, ορθογώνιοι καθρέφτες με χρυσή & μαύρη κορνίζα, οβελίσκοι από πέτρα &
μάρμαρος
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ : Ναπολέων Βοναπάρτης, Ιωσηφίνα (σύζυγος) , Μαρία Λουίζα (δεύτερη σύζυγος),
Νταβίντ ζωγράφος, Περσιέ και Φοντέν, αρχιτέκτονες
ΑΓΓΛΙΑ : η εξέλιξη του επίπλου
Τα 16ο αιώνα, ενώ στη Γαλλία ο κάθε μονάρχης επέβαλλε το δικό του στυλ, στην Αγγλία το
έπιπλο εξελίχθηκε πολύ πιο ομαλά και μόνο του, λόγω εξωτερικών & πολιτικο-οικονομικών
παραγόντων . Έχουμε κι εδώ βέβαια την ταξινόμηση σε γοτθικά, ρωμανικά, αναγεννησιακά,
μπαρόκ και κλασικής Αναγέννησης έπιπλα, αλλά η πιο συνηθισμένη ταξινόμηση βασίζεται
στο ξύλο που χρησιμοποιούσαν κάθε φορά : εποχή δρυός, καρυδιάς, αμονιού και ξύλων σατινέ.
Επειδή δεν υπήρχε κάποιος κανόνας που επέβαλλε το κάθε στυλ, υπάρχει μια ποικιλία
ύφους σε κάθε εποχή.
Ο 18ος αιώνας αντιστοιχεί στην εποχή του μαονιού και των ξύλων σατινέ.Το 18ο αιώνα
υπάρχουν δύο ή τρία στυλ, που παίρνουν το όνομά τους από τον όνομα αυτών που τα
επινόησαν ή τα επέβαλλαν.
Με βάση το ξύλο που χρησιμοποιούσαν, το αγγλικό έπιπλο έχει 4 εποχές :
30
1. Εποχή δρυός : τυπική αγγλική εποχή, όπου αναπτύσσονται τα γοτθικά μοτίβα και
βασικές γοτθικές φόρμες σε συνδυασμό με αναγεννησιακές λεπτομέρειες.
2. Εποχή καρυδιάς : Είναι η εποχή του φλαμανδικού μπαρόκ που άνθησε κατά την περίοδο
της βασίλισσας Άννας (QUEEN ANNE)
3. Εποχή μαονιού : το μαόνι συμβολίζει την οικονομική & πολιτική δύναμη της Αγγλίας. Τα
γεωργιανά στυλ διαχωρίζονται με βάση τα ονόματα των αρχιτεκτόνων, κατασκευαστών
και σχεδιαστών της εποχής. Η δουλειά τους δείχνει την αγγλική αντίληψη για το
φλαμανδικό μπαρόκ, το γαλλικό ροκοκό και τον κλασικισμό .
4. Εποχή Satin Wood : αντιπροσωπεύει τις τάσεις για τη χλιδή , την εκλέπτυνση:
κομμάτια σοφιστικέ και πολύ ντελικάτα προμηνύουν τον εκλεκτικισμό του 19ου αιώνα και
τη Βικτωριανή περίοδο.
ΑΓΓΛΙΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ 1500 – 1700
Α΄ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1500-1600,
Περίοδος των Τυδόρ, Ελισαβετιανή
(Από τον Eρρίκο 3ο έως και την Ελισάβετ 1η )
Περίοδος
Η εξωτερική όψη των κτιρίων- μέχρι τον 1ο όροφο – ήταν από πέτρα ή ξύλο, ενώ προς τα
πάνω υπήρχαν σανίδες βελανιδιάς (δρυός) σε πλέγμα, που συγκρατούσαν τους πλίνθινους
τοίχους.
Οροφή, έντονα μυτερή.
Εσωτερικά, το σπίτι είχε πλούσια δρύινη επένδυση, μεγάλα παράθυρα ως την οροφή (τύπος bay).
Δάπεδο από ξύλο, συνήθως ψαροκόκαλο, αλλά και από πέτρα και κεραμικό πλακάκι.
ΜΟΡΦΕΣ ΕΠΙΠΛΩΝ
Σεντούκι : από μασίφ ξύλο, με δύο πόδια μπροστά και μονοκόμματη πλάτη
Τραπέζια : δρύινα, με χαρακτηριστικό μοτίβο το φύλλο βελανιδιάς. Υπήρχαν και πτυσσόμενα.
Τα πόδια είναι χαρακτηριστικά μπούλ, melon – bulb, σκαλιστά.
Καρέκλες : μονοκόμματη πλάτη και πλούσιο σκάλισμα.
Πάγκοι : μικροί, με 4 πόδια
Σκαμνιά : μικρά, χαμηλά, που αργότερα γίνονται και τραπεζάκια. Σε όλα τα τραπέζια, τις καρέκλες,
τους πάγκους και τα σκαμνιά, τα πόδια συγκρατούνται με βοηθητικές συνδετικές τραβέρσες.
Κρεβάτια : με 4 ψηλούς πόλους, canopy και κουρτίνες
Τυπικά αγγλικά έπιπλα : τραπέζια GATE – LEG, καρέκλες WINDSOR, ερμάρια WELSH
(Ουαλίας) με τυπικά λαϊκά στοιχεία, που αργότερα εξελίχθηκαν σε φίνα έπιπλα από πανάκριβα
ξύλα. Τυπικά μοτίβα : βελανιδιά, φύλλα βελανιδιάς, λουλούδια, φρούτα, το γοτθικό μοτίβο των
πτυχώσεων, άκανθος, το ρόδο των Τυδώρ, τα Εραλδικά εμβλήματα, MEDALLIONS (μενταγιόν) με
ανάγλυφα προφίλ, κίονες, κιονόκρανα.
Τραπέζια με πόδια melon-bulb (πεπόνι-βολβός)
WELSH
Τραπέζι GATE-LEG
31
Windsor
Cabinet
Η βασιλεία των Τυδώρ καλύπτει τα τελευταία βήματα του Γοτθικισμού και την αρχή της
Αναγέννησης. Επί Ερρίκου 8ου, η Εκκλησία παραγκωνίζεται και η αστική τάξη αποκτά αξία. Το
έπιπλο αποτελεί αναγκαία πολυτέλεια. Ιταλοί αρχιτέκτονες έρχονται στην Αγγλία, αλλά η ιταλική
επίδραση περιορίζεται μόνο στη λεπτομέρεια πάνω σε ένα Γοτθικό διάκοσμο: ροζέτες και
δελφίνια συνδυάζονται με δωρικά τριαντάφυλλα, γιρλάντες από φοινικόφυλλα και ζιγκ-ζαγκ, πάνω
σε ένα πολύ λεπτολογημένο σκάλισμα του επίπλου.
Επί Ελισάβετ, το κράμα αυτό φτάνει σε υψηλά επίπεδα αισθητικής και τεχνικής : πάνω στα
ογκώδη έπιπλα εφαρμόζονται δομικές αρχές, χρησιμοποιούνται ενώσεις ορθής γωνίας, και
τραβέρσες τετράγωνες και χαμηλές.
Βασικά έπιπλα είναι οι καρέκλες, τα τραπέζια με πτυσσόμενο καπάκι, ερμάρια γυαλικών και
τεράστια κρεβάτια με ογκώδη ξύλινα canopy, που διακοσμούνται με grotesques, καρυάτιδες,
γιρλάντες με λουλούδια και ροζέτες. Η ιταλική αρχιτεκτονική εισήχθη στην Αγγλία από τον
σχεδιαστή INDIGO JONESκαι αργότερα από τους Ιταλούς, Γάλλους, Φλαμανδούς, Γερμανούς
και Γάλλους τεχνίτες.
Β΄ΠΕΡΙΟΔΟΣ
1600-1700 , ΙΑΚΩΒΙΑΝΗ
Την περίοδο αυτή έχουμε ισπανική & φλαμανδική επίδραση, αλλά και γαλλική, καθώς ο
Κάρολος 2ος επιστρέφει στην Αγγλία, μετά από την εξορία του στη Γαλλία, και φέρνει μαζί του τη
γαλλική τεχνοτροπία, κυρίως στο έπιπλο, και κατά ένα μέρος στην αρχιτεκτονική.
ΜΟΡΦΕΣ ΕΠΙΠΛΩΝ ΙΑΚΩΒΙΑΝΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ
Ερμάρια (cabinets) : έπιπλα, ειδικά για τα ασημικά και τις πορσελάνες, με νέα μοτίβα, σειρές
από κυκλικές αψίδες, συρτάρια στο κάτω μέρος, εξαγωνικά μέρη (DIAMOND) , και
σκαλίσματα.
Τραπέζια : παραλληλόγραμμα, πόδια μακριά και σπειροειδή. Δημοφιλές τραπέζι το GATE –
LEG.
Καρέκλες : γαλλικού τύπου , ψηλή ψάθινη πλάτη και ψάθινο κάθισμα, με περίτεχνη
σκαλιστή τραβέρσα στο μπροστινά πόδια, χέρια σκαλιστά. Τα πόδια είναι σπιράλ ή
φλαμανδικά μπουλ ή ισπανικά.
Στην Ιακωβιανή περίοδο:
1. Στην περίοδο James I & Charles I, εξακολουθεί να υπάρχει η αναγεννησιακή επίδραση.
Το έπιπλο , που είναι τετράγωνο και απλό, γίνεται μικρότερο, ελαφρύτερο, λιγότερο
δουλεμένο, στολίζεται με ιωνικούς κίονες, φύλλα ακάνθου, κύκλους, ροζέτες και είναι
ταπετσαρισμένο. Η ιταλική καρέκλα X, τα σκαμνιά για τα πόδια, οι καθρέφτες με το βαρύ
σκάλισμα, τα σπιράλ πόδια, αποτελούν χαρακτηριστικά έπιπλα της εποχής αυτής.
2. Στην Κρομγουελλιανή εποχή, γίνεται μια στροφή προς τον πουριτανισμό, ηθικά &
καλλιτεχνικά, με απλοποίηση στη φόρμα και το διάκοσμο . Έντονα σπιράλ, προφίλ, πόδια
μπουλ (φλαμανδικά), απλά σκαλίσματα, έπιπλα με ταπετσαρισμένο κάθισμα (ισπανική
επίδραση).
Το 1660, με την επαναφορά της βασιλείας, η ευρο-φλαμανδική επίδραση γίνεται εντονότερη.
Επανέρχεται η τάση για χλιδή. Χαρακτηριστικά : σπιράλ διακόσμηση, διπλές σφαίρες στα
πόδια, ελεύθερες σιγμοειδείς καμπύλες, βαθιά σκαλίσματα, η ψάθα, το μετάξι, το
βελούδο, το μπροκάρ, τα κεντητά υφάσματα και το σταμπωτό δέρμα. Η μαρκετερί και το
ταίριασμα στα νερά των ξύλων χαρακτηρίζουν τα περισσότερα έπιπλα. Επίσης, τα έπιπλα
32
λακάρονται ή ζωγραφίζονται, σύμφωνα με τα κινεζικά & ινδικά πρότυπα , τα οποία πρώτη
η Ελισάβετ έφερε στην Αγγλία. Τα θέματα και οι λεπτομέρειες προέρχονται από την
Ανατολή. Συνηθίζονται και τα επιχρυσωμένα ή επάργυρα έπιπλα, ακόμα και έπιπλα από
καθαρό ασήμι.
Η ανάγκη για πλούτο και χλιδή οδήγησε στη δημιουργία νέων επίπλων: κρεβάτια ημέρας ,
πολυθρόνες-κρεβάτια, γραφεία, καναπέδες, διάφοροι τύποι καρέκλας, καθρέφτες, μικρά
τραπέζια, μεγάλα κρεβάτια με κουρτίνες, όλα πανάκριβα και μεγαλοπρεπή. Δημιουργός
της βαριάς διακόσμησης είναι ο Grinling Gibbons. Το τέλος της βασιλείας του Καρόλου 2oυ
σημαίνει το τέλος της εποχής της βελανιδιάς.
ΠΕΡΙΟΔΟΣ RESTORATION, 1660-1688, WILLIAM & MARRY
Το αγγλικό μπαρόκ το 1688 πηγάζει από την Ολλανδία. Εισάγονται ιδέες και μοτίβα από την
Ευρώπη, ενώ το εμπόριο φέρνει τις επιδράσεις της Ανατολής , καθώς και την επανάσταση στις
τεχνικές κατασκευής επίπλων. Ο χώρος μικραίνει, γίνεται πιο προσωπικός, και τα έπιπλα
προσαρμόζονται σε αυτόν. Έτσι, δημιουργούνται μικρότερες κι αναπαυτικότερες καρέκλες,
αναπαυτικά ταπετσαρισμένες, με κεντήματα, και πόδια που θυμίζουν ερπετά.
Το τυπικό φλαμανδικό αιλουροειδές πόδι με σιγμοειδή βάση (scrolling), αποτελεί έμπνευση
του ποδιού Cabriole.
Τυπικά διακοσμητικά στοιχεία : οι σκαλιστές τρομπέτες, οι καμπάνες, και τα σκαλίσματα
τύπου ελλείψεων με σκοτία.
Στο φινίρισμα των επίπλων, χρησιμοποιούν βερνίκια για την προστασία των καπλαμάδων
(Veneers), ενώ συγχρόνως τονίζουν την στιλπνότητά τους.
Τα λακαρισμένα έπιπλα είναι πολύ συνηθισμένα (με ιαπωνικές μεθόδους), καθώς και οι λεπτές
μαρκετερί που θυμίζουν φύκια.
Χρησιμοποιούν κυρίως καρυδιά, αλλά και άλλα ξύλα , συνήθως για λακαρισμένα έπιπλα .
Ανάμεσα στα αγγλικά έπιπλα της Αναγέννησης και αυτά του μπαρόκ υπάρχει μια
διαχωριστική γραμμή, που συμπίπτει με την άνοδο των William & Marry στο θρόνο. Η
πριγκίπισσα της Αγγλίας Marry παντρεύτηκε τον Φλαμανδό William (Κάτω Χώρες), ο οποίος έφερε
μαζί του και τις φλαμανδικές ιδέες για το χώρο και το έπιπλο, που επηρέασαν το αγγλικό έπιπλο,
αλλά και το αποικιακό. Παράλληλα, οι Ουγενότοι (Γάλλοι προτεστάντες ) έφεραν από τη Γαλλία τις
γαλλικές τάσεις, ανάμικτες με τις επιδράσεις οριεντάλ, τις πορσελάνες, τα λακαρισμένα έπιπλα
από τη Κίνα και τα γυαλιστερά βαμβακερά από την Ινδία
ΣΟΙΧΕΊΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ
Τοίχοι : επενδυμένοι πλαισιωτά με καρυδιά, πεύκο, κέδρο. Στο Boudoir της βασίλισσας Marry
ήταν επενδυμένοι με βαμβακερό σταμπωτό, κι έτσι δημιουργήθηκε η μόδα στην επένδυση των
τοίχων με βαμβακερό ύφασμα, μετάξι ή χαρτί ταπετσαρίας με κινεζικά μοτίβα.
Ταβάνι: διακοσμημένο με γύψινα ανάγλυφα
Δάπεδα : με ξύλο παρκέ ή κεραμικό πλακάκι. Τα κάλυπταν με χαλιά οριεντάλ.
Τζάκι: περιβάλλεται από φαρδιά ξύλινη τραβέρσα, στην οποία δένονται λεπτομερείς σκαλιστές
τραβέρσες σε πολλαπλά επίπεδα, χωρίς το γνωστό ράφι του τζακιού. Η μέθοδος αυτή
λέγεται Molding.
EΠΙΠΛΑ
33
CABINETS – CHINA CABINETS : δημιουργήθηκαν από διακοσμητικές ανάγκες. Η συλλογή
κινέζικης πορσελάνης αποτελούσε δημοφιλή ενασχόληση. Έτσι, οι σχεδιαστές κατασκεύασαν
σκρίνια με γυάλινες πόρτες και φλαμανδικά μπουλ ή ελλειψοειδή πόδια.
Γραφεία : το γραφείο γίνεται ανάγκη, καθώς το γράψιμο αποτελεί κι αυτό ακόμα ενασχόληση της
εποχής. Απλή μορφή ή μορφή secretary: το πάνω μέρος έχει δύο πόρτες, καλυμμένες με
καθρέφτη και στην κορυφή ένα διπλό ημικυκλικό τελείωμα ή ένα σπασμένο αέτωμα. Πόδια
bracket : γυρίζουν σε ορθή γωνία στην κόχη και κλείνουν προς το κέντρο του επίπλου.
Highboys – Lowboys : Tα Lowboys έχουν το ύψος των τραπεζιών και αρκετά συρτάρια. Τα
Highboys είναι ένα μικρό ερμάρι πάνω σε ένα Lowboy, με συρτάρια και πόρτες πλακάζ ,
διακοσμημένα με μαρκετερί «φύκια» (λεπτές, κυματοειδείς μακριές φόρμες, εξαιρετικής
λεπτότητας και φινέτσας). Ο τύπος αυτός Parquetery (παρκετερί) προήλθε από το Γάλλο
κατασκευαστή cabinets, ANDRE BOULLE.
Τα πόδια των Highboys είναι σπιράλ, σαν της τρομπέτας, ανάποδου φλαμανδικού S,
επίπεδες ή σκαλιστές τραβέρσες. Το πάνω μέρος είναι ευθύ, με πολλά σκαλίσματα.
Toυαλέτες : παρεμφερείς με το τα Lowboys και τα χαμηλά γραφεία. Χρησιμοποιούνταν και από
άντρες και από γυναίκες, επιβλητικά στη μορφή .
Tραπέζια τσαγιού : το τσάι εισήχθη στην Αγγλία το 1660. Τα τραπέζια τσαγιού ήταν συνήθως
τύπου GATE –LEG ή με φλαμανδικά πόδια τύπου S. Χρησιμοποιούσαν και τραπέζια για τα
τυχερά παιχνίδια, κυρίως για BACKGAMMON (τάβλι), που ήταν της μόδας.
Καρέκλες WING (πτέρυγα) : κλίση προς τα πίσω, τα χέρια κατεβαίνουν πλαγίως και προς την
πλάτη της καρέκλας.
SETTEES (καναπές ) : διπλή καμπύλη στην πλάτη, καλύπτονται με στόφα, πόδια τρομπέτας,
επίπεδη τραβέρσα.
Καρέκλες : ψηλές, πλάτες ταπετσαρισμένες ή από ψάθα., πόδια σιγμοειδή ή φλαμανδικά, τύπου
τρομπέτας, με απλές τραβέρσες.
Ρολόγια : Τύπος «παππούς» : υψηλές θήκες για να δέχονται το pendulum(εκκρεμές) ,
διακόσμηση μαρκετερί σε τέλεια πλακαρισμένη επιφάνεια.
Φωτιστικά : μικρά και ελαφρά, από χαλκό, ορείχαλκο, ασήμι, κρύσταλλο (από Γαλλία), πιο απλά
από τα γαλλικά
Ξυλεία: καρυδιά, κυρίως, έβενος, αχλαδιά
Υφάσματα: δαμασκηνό, μπροκάρ, μπροκατέλ, βελούδο, σταμπωτό λινό, κεντητό Crewel, κεντητό
σταυροβελονιά και Chintz που πρωτοεμφανίζεται και είναι εμπνευσμένο από την Ινδία
(σταμπωτό τσίτι, με λουλούδα και άλλα σχέδια, πολύχρωμα, παραγωγής Ινδίας )
Χρώματα: κίτριον, καφέ, μπλε, μπλε-πράσινο, βερικοκί, ροζ, κινέζικο κόκκινο, μπεζ, μαύρο,
πράσινο, λαδί
Μοτίβα : άκανθος, κύκνοι, γιρλάντες, μαρκετερί σε μορφή φυκιών, ανάποδη τρομπέτα, τουλίπα,
παπαγάλοι, πεταλούδες
ΣΥΝΕΤΕΛΕΣΤΕΣ : Βασίλισσα Marry κι ο σύζυγός της William 3ος( η βασίλισσσα λάτρευε τη
συλλογή κινέζικης πορσελάνης και να κεντά ταπισερί για έπιπλα), Ντανιέλ Μαρό
Γάλλοςαρχιτέκτονας, Κρίστοφερ Ρεν Άγγλος, που επέβλεψε το κτίσιμο του Λονδίνου, μετά τη μεγάλη
πυρκαγιά του 1666.αρχιτέκτονας, αλλά και τις αλλαγές Δικαστικό Μέγαρο, Γκρίνλινγκ Ντζίμπονς
σπουδαίος τεχνίτης στο σκάλισμα του ξύλου, δούλεψε στο Δικαστικό Μέγαρο, Τόμσον
κατασκευαστής ρολογιών, μοναδικός στο είδος του.
34
LOWBOY & HIGHBOY, ANDRE BOULLE
Granfather clock
SECRETARY
CHINA – CABINET
ΚΑΡΕΚΛΑ WING
ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΑNNA ΣΤΥΛ ( QUEEN ANNE STYLE)
Τους William & Marry διαδέχεται η νεότερη αδερφή Άννα, που έμεινε την ιστορία για το ενδιαφέρον
της για τις καλές τέχνες γύρω από το σπίτι. Η βασιλεία της αποτελεί το ξεκίνημα μιας μεγάλης
περιόδου στο έπιπλο το 18ο αιώνα. Το στυλ Βασίλισσα Άννα χαρακτηρίζεται από ομορφιά,
απλότητα γραμμής, μοναδικό φινίρισμα των επιφανειών. Ακόμα, ένα σημαντικό στοιχείο της
εποχής αποτελεί το ραφινάτο μεσοαστικό σπίτι. Οι εμπνεύσεις προέρχονται από τις Κάτω
Χώρες, και κυρίως την Ολλανδία. Ο αγγλικός ρυθμός συνδυάζεται με το μπαρόκ,
δημιουργώντας ένα σοφιστικέ ρυθμό, λεπτό, κομψό.
Βασική λεπτομέρεια στο έπιπλο είναι το πόδι Cabriole, που δένει με τις υπόλοιπες γραμμές του
επίπλου. Σ’ αυτό βοήθησε και η τεχνολογία: οι τραβέρσες δεν χρειάζονται πλέον και η πλάτη της
καρέκλας είναι διαπερατή, δίνοντας ένα σύνολο αέρινο και εκλεπτυσμένο.
Βασικά διακοσμητικά στοιχεία : μαρκετερί, αχιβάδα, σπασμένες καμπύλες, καμπύλες σε
σχήμα C, φύλλα ακάνθου.
Οι συνήθειες της εποχής οδήγησαν στη δημιουργία νέων επίπλων : τραπεζάκια τσαγιού,
βιτρίνες για κινέζικες συλλογές (CHINA CABINETS), βιβλιοθήκες, γραφεία, καθρέφτες,
σπαστά έπιπλα, βιβλιοθήκη – γραφείο (TALLBOY / HIGBOY), μικροί καναπέδες (LOVE
SEATS), κ.ά. Όλα μεσαίου μεγέθους, σωστές αναλογίες, συγκρατημένη διακόσμηση και
χάρη.
Εσωτερική αρχιτεκτονική : σε πιο ελαφρά μορφή από αυτήν του 17ου αιώνα : δίνεται μεγαλύτερη
έμφαση στο έπιπλο κι όχι στο χώρο. Τα έπιπλα έχουν δυνατές και φίνες γραμμές, καθώς
συνδυάζουν τις καμπύλες στην πλάτη, τα χέρια και τα πόδια.
Καρέκλες : αναπαυτικές καρέκλες, για πρώτη φορά, με ανατομική πλάτη.
Χαρακτηριστικά του επίπλου της εποχής : οι απλές γραμμές, η άψογη σχεδίαση, οι σωστές
αναλογίες, η φαρδιά κεντρική ανατομική τραβέρσα στην πλάτη, και το πόδι Cabriole (=
καμπύλο προς τα έξω στο πάνω μέρος, σαν «γόνατο», που στολίζεται με αχιβάδα). Το πόδι
Cabriole προέρχεται από την Ανατολή. Από το 1708 και μετά η αγγλική καρέκλα είναι
ελεύθερη, χωρίς συνδετικές τραβέρσες.
Γωνιακές καρέκλες : εμφανίζονται για πρώτη φορά : η πλάτη & τα χέρια είναι στο ίδιο ύψος και
καλύπτουν και τις δύο πλευρές της καρέκλας, ενώ οι άλλες δύο είναι ελεύθερες.
Καρέκλες WING : ίδιες με αυτές του 17ου αιώνα
Καρέκλες WINDSOR : εμφανίζονται για πρώτη φορά.
Καναπές τύπου SETTEE : διπλή καμπύλη, και τύπου CAMEL BACK
Σκαμνιά : ταπετσαρισμένα με κεντητά υφάσματα και πόδια Cabriole, ξεχωριστό μαξιλάρι για το
κάθισμα
35
CABINEΤ & SECRETARY : από λακαριστή καρυδιά, ευθύγραμμα το πάνω μέρος και μικρότερο
από το κάτω. Το πάνω μέρος φέρει διπλή καμπύλη και πόδια BRACKET
Τραπέζια : στρογγυλά, μακριά λεπτά πόδια (πόδια αράχνης), επίπεδο καπάκι με ελαφρά
κλίση προς τα πάνω. Επίσης, χρησιμοποιούν μικρά τραπέζια με γαλαρία στο πάνω μέρος, καθώς
και πτυσσόμενα τραπέζια χαρτιών.
Ρολόγια : από φυσική καρυδιά ή διακοσμημένα με λακαρίσματα, σε ψηλές θήκες
Καθρέφτες : φαρδιά, ξύλινη κορνίζα, σκαλισμένο το πάνω μέρος. Τοποθετούνται πάνω στον
τοίχο, πάνω σε βάση , σε τουαλέτες ή ερμάρια
Ξυλεία : καρυδιά ή λάκα
Υφάσματα : κέντημα CREWEL, λινό σταμπωτό, CHINTZ, δαμασκηνό, μπροκάρ, μροκατέλ,
βελούδο, ταπισερί, κεντητό MORTLAKE, δέρμα
Μοτίβα : αχιβάδα, Cabriole, φύλλα ακάνθου, σπασμένα αετώματα
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕςΣ: Βασίλισσα Άννα, Κρίστοφερ Ρεν, Γκρίλινγκ Τζιμπονς, Τέιμς Τζιμπς, Γουίλιαμ
Χόγκαρθ
QUEEN ANNE STYLE
HighBoy
Γωνιακή καρέκλα
Settee καναπές
Καναπές Camel Back
Cabinet – Secretary
Tραπέζια με πόδια αράχνης
ΓΕΩΡΓΙΑΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
Μέχρι το 1725 το έπιπλο εξελίσσεται στα πλαίσια της βασιλείας της βασίλισσας Άννας. Οι βασικοί
παράγοντες που θέτουν τις βάσεις των νέων τάσεων είναι η χρήση του μαονιού και η οικονομική
ακμή της χώρας, που οδηγούν σε δημιουργίες με χαρακτηριστικά τη μεγαλοπρέπεια και τη χλιδή.
Οι γραμμές δουλεύονται περισσότερο, στο πόδι Cabriole προστίθενται λεπτομέρειες ζώων
(μπάλα σε πόδι γερακιού, πόδι λιο0νταριού). Το Rococo συνδυάζεται με το μπαρόκ (μάσκες
λιονταριών, ανθισμένα σιγμοειδή πλέγματα, συνθέσεις αχιβάδων, σάτυροι, μυθολογικές μορφές). Η
αρχιτεκτονική των μεγάλων κτιρίων είναι ιταλική – μπαρόκ. Οι αρχιτέκτονες σχεδιάζουν
έπιπλα μεγαλοπρεπή, επιβλητικά, με φινέτσα και χάρη. Τοπικές λεπτομέρειες είναι τα
διαζώματα, οι κίονες , τα αγάλματα πατιναρισμένα με χρυσό.
36
Το μαόνι, ξύλο με αντοχή κι ευκολία στο σκάλισμα, καθιερώνεται το 1733, καθώς απαλλάσσεται
από τους φόρους εισαγωγής. Το σημαντικό της Γεωργιανής περιόδου είναι ότι αναπτύσσεται
ένα καθαρά αγγλικό στυλ (αυτό που γνωρίζουμε ως Αγγλέ στυλ), με ποιότητα αγγλική και
συνδυασμό στοιχείων άλλων χωρών κι εποχών, με αρμονικό και λειτουργικό τρόπο.
Ξεχωρίζει ο William Kent, ο πρώτος Άγγλος αρχιτέκτονας που σχεδίασε σπίτια, κήπους και όλα τα
έπιπλα για το σπίτι. Εκλαΐκευσε τις βαριές φόρμες και χρησιμοποίησε πολύ το επιχρύσωμα.
Ο Chippendalle, λαμπρός επιπλοποιός : αρχικά, αντέγραψε το γαλλικό Rococo και
χρησιμοποίησε απλά ξύλα που τα γυάλιζε, τα επιχρύσωνε και τα χρωμάτιζε. Αργότερα ,
συνδύασε το γοτθικό στυλ με κινέζικα διακοσμητικά μοτίβα σε ελαφρές καρέκλες από μαόνι.
Χαρακτηριστικό της καρέκλας Chippendalle είναι ότι τα πίσω πόδια ανοίγουν προς τα έξω,
όταν φτάνουν στο πάνω μέρος της πλάτης. Υπήρξε εξαίρετος τεχνίτης με ειδίκευση στις καρέκλες.
Καρέκλα Chippendalle
Α΄ ΓΕΩΡΓΙΑΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
Τη βασίλισσα Άννα διαδέχεται ο Γεώργιος 1ος από τον οίκο του Ανόβερο, περισσότερο Γερμανός
παρά Άγγλος. Στο θρόνο ανεβαίνει ο γιος του Γεώργιος 2ος , περισσότερο Άγγλος από τον πατέρα
του. Ο διάδοχός , του Γεώργιος 3ος έχει πλέον καθαρή αγγλική κουλτούρα (την εποχή που η
Αμερική ανεξαρτητοποιείται) . Οι καλές πολιτικές και οικονομικές συνθήκες συμβάλλουν στην
ανάπτυξη του επίπλου. Η μέση αστική τάξη αναπτύσσεται και οι καλλιτέχνες και
κατασκευαστές εργάζονται ανεξάρτητα. Για πρώτη φορά, έπιπλα και εποχές παίρνουν τα
ονόματά τους από τους σχεδιαστές, κι όχι από τον κυβερνήτη της χώρας.
Το έπιπλο : επίσημο κι εκλεπτυσμένο, γραμμή εμπνευσμένη από τις κλασικές αρχιτεκτονικές
φόρμες, βασικό μοτίβο η μάσκα λιονταριού (λέγεται και περίοδος λιονταριού). Επίσης, είναι η
περίοδος του μαονιού.
Αρχιτεκτονικά στοιχεία : πηγές έμπνευσης αποτελούν οι κλασικές φόρμες του Ιταλού
αρχιτέκτονα της Αναγέννησης Palladium. Η περίοδος αυτή ονομάζεται Παλλάδιος Αναβίωση. :
κατασκευές από τούβλο, με διακοσμητικούς κίονες , εξωτερικές σκάλες που οδηγούν στον πρώτο
όροφο, πόρτες, φεγγίτης κι αετώματα.
Τα παλλάδια παράθυρα αποτελούνται από 3 μέρη, το μεσαίο είναι το μεγαλύτερο με καμπύλη στο
πάνω μέρος. Το εσωτερικό των σπιτιών συχνά θυσιάζεται για χάρη της εξωτερικής
συμμετρίας των ανοιγμάτων (συμμετρικά παράθυρα με τις πόρτες).
Εσωτερικά : τα δωμάτια επενδύονται πλαισιωτά με καρυδιά, βελανιδιά ή πεύκο. Αργότερα, οι
τοίχοι είναι απλοί από κονία, σε μορφή πλαισίων. Πόρτες, παράθυρα και τζάκι έχουν
αρχιτεκτονική δομή με κίονες, κιονόκρανα, διάζωμα , αετώματα. Δάπεδα από σκληρό ξύλο,
καλύπτονται με ανατολίτικα χαλιά. Κρυστάλλινοι πολυέλαιοι δίνουν την αίσθηση του πλούτου και
προσδίδουν χάρη στο χώρο.
ΕΠΙΠΛΑ
Καρέκλες : διακοσμημένη ξύλινη πλάτη, με κυκλικά καθίσματα στις γωνίες, πόδια Cabriole
με το χαρακτηριστικό τελείωμα της μπάλας σε πόδι αετού
SETTEES : μορφή διπλής καρέκλας (η πλάτη έχει δύο τραβέρσες)
Γραφεία : συνδυάζουν βιβλιοθήκη και BRICK-A-BRACH : πτυσσόμενο έπιπλο από πεύκο ή
μαόνι, με ειδικά μέρη για τη γραφική ύλη. Ράφια βιβλίων στο πάνω μέρος με γυάλινα πορτάκια
37
Τραπέζια : μικρά για το πλάι, βαθιά πόδια, πλούσια σκαλισμένα, πόδια Cabriole με μπάλα και νύχια
αετού ή απλή, ή πόδι λέοντα. Η πάνω πλάκα από μάρμαρο. Τραπέζια χαρτιών πτυσσόμενα με 4
θήκες των CHIPS και 4 κυκλικές γωνίες για τα κηροπήγια.
CONSOLES : βαριά κλίμακα, πλούσια σκαλισμένα, έντονα διακοσμημένα, με μπρούντζινα μέρη και
μάρμαρο στο πάνω μέρος. Ο William Kent, είναι ο πιο διάσημος σχεδιαστής κονσόλας.
Ρολόγια : με ψηλές θήκες εδάφους, σπασμένο αέτωμα στο πάνω μέρος
Καθρέφτες: με ογκώδεις κορνίζες, σκαλισμένε ς με μοτίβο αχιβάδας, σπασμένο αέτωμα, επίχρυσοι
συνήθως.
Υφάσματα για τεπετσαρίες : βελούδο, ταπισερί, κεντήματα, δαμασκηνό, μπροκάρ, μπροκατέλ,
CHINTZ, λινό, κρετόν, ταφτάς (taffeta).
Χρώματα : μπλε. Κίτρινο, κρεμ, κόκκινο
Μοτίβα : φύλλα ακάνθου, αετοί, αχιβάδα, μάσκες σατύρων, λιονταριών και το S
Επάργυρα SHEFFIELD SILVER PLATE : Παράγονται για πρώτη φορά στο SHEFFIELD , από
1/8 ασήμι και ένα μέρος χαλκού. Από το 1780 και μετά η επαργύρωση γίνεται με
ηλεκτρόλυση
William Kent, console
Παράθυρο Palladium
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ : Γεώργιος 1ος, William Kent, John Vanbrough αρχιτέκτονας, Chippendalle ο
βασικός σχεδιαστής επίπλων κι εκδότης του πρώτου ολοκληρωμένου βιβλίου επίπλων, με τα
σχέδια όλων των τύπων επίπλων (γαλλικού, γεωργιανού, γοτθικού, κτλ). Ως σχεδιαστής δεν
δημιούργησε πολλά σχέδια επίπλων, αλλά άφησε άφθονα εκπληκτικά κομμάτια δικής του
κατασκευής σε ποικιλία μορφών. Συνδύαζε τις διάφορες τάσεις σ μια αρμονική ολότητα . Όλα, με
έντονο περίγραμμα, ξύλινα, περίπλοκα σχήματα, συμπαγή και σταθερά, εκλεπτυσμένα, με χάρη ,
συμμετρία , σωστές αναλογίες και φινέτσα. Το έργο του διακρίνεται σε περιόδους:
• GEORGIAN Chippendalle: γεωργιανή μορφή, με πλούσια και βαριά διακόσμηση, το
πόδι του γερακιού με την μπάλα, συμπλέγματα ροκοκό, σιγμοειδείς μπορντούρες , τυπικές
νατουραλιστικές φόρμες.
• CHINESE Chippendalle: με βασικά κινέζικα σχέδια πάνω σε γαλλικές φόρμες
• FRANCE Chippendalle : συνδυασμός γαλλικού & γοτθικού ρυθμού
•
ΚΑΡΈΚΛΕΣ Chippendalle : ανοιχτές πλάτες, με συνδυασμούς μοτίβων. Οι καρέκλες του
συνδυάζουν την ευθεία και την καμπύλη γραμμή. Η πλάτη έχει διάφορες μορφές, η πιο
συνηθισμένη είναι η αψιδωτή : με διάτρητο σκάλισμα, κινεζικό ή γοτθικό, πόδια CABRIOLE που
απολήγουν σε μπάλα σε πόδι γερακιού, ή ίσια. Τυπικές είναι οι καρέκλες WING .
Καναπές: καλυμμένος εντελώς με ταπετσαρία, με ξεχωριστό μαξιλάρι καθίσματος. Ο τύπος
CAMEL BACK έχει αψιδωτή πλάτη, χέρια κυκλικά προς τα έξω, απλά πόδια σε ευθεία
γραμμή ή CABRIOLE.
38
Βιβλιοθήκες : σπασμένο αέτωμα, γυάλινες πόρτες, απλή διακόσμηση, κάτω μέρος με
συρτάρια και γραφείο.
Γραφεία : απλά, τύπου secretary
Τραπέζια σε μεγάλη ποικιλία : μακριά τραπέζια φαγητού με 3 βοηθητικά φύλλα – Μικρά στενά
τραπέζια για σερβίρισμα αντικαθιστούν τον μπουφέ. Πτυσσόμενα τραπέζια χαρτιών GATE
LEG – Tρίποδα τραπέδια Chippendalle με ξύλινο σκαλιστό κάγκελο ή ανασηκωμένα πλάγια –
Τρίποδες βάσεις για το λαβομάνο.
Καθρέφτες: σκαλιστό πλαίσιο από ξύλο πεύκου, επίχρυσο συχνά, περίπλοκα ροκοκό σχέδια,
γαλλικά ή κινεζικά
Ξυλεία : μαόνι, πεύκο
Υφάσματα : Για ταπετσάρισμα : ταπισερί, βελούδο, κεντητά, μπροκάρ, μπροκατέλ, δαμασκηνό,
λινό, CHINTZ,κρετόν, δέρμα. Για κουρτίνες : δαμασκηνό, μπροκάρ, μπροκατέλ, σατέν, ταφτάς, λινό,
κρετόν, CHINTZ.
Χρώματα : κόκκινο, πράσινο, ροζ, κίτρινο, μοβ, μπλε, γκρι
Μοτίβα : φύλλα ακάνθου, κοχύλι, παγόδες, κορδέλες
Δημιουργίες
Chippendalle
ΓΕΩΡΓΙΑΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ Β’ ( ή Μέση Γεωργιανή περίοδος ), 1740-1765
Αρχιτεκτονικά στοιχεί α: η εξωτερική όψη των κτιρίων και το εσωτερικό ακολουθούν τη μορφολογία
της Α΄περιόδου.
Τοίχοι : με επένδυση ξύλου ή χαρτιού ταπετσαρίας , ή επένδυση ξύλου στο κάτω μέρος και απλά
βαμμένοι στο πάνω μέρος
Ταβάνι : με γύψινες διακοσμήσεις
Τζάκι : σε πιο μικρή κλίμακα, στυλ ροκοκό σε συνδυασμό με γαλλικά και οριεντάλ στοιχεία, όπως το
διακοσμητικό κοχύλι. Συμπληρώνεται με καθρέφτες με σκαλιστό πλαίσιο σε στυλ ροκοκό.
Έπιπλα : στο τέλος του 18ου αιώνα γίνονται λιγότερα κλασικά, πιο καμπύλα, με έντονη την επίδραση
του Λουδοβίκου 16ου.
Χαρακτηριστικό διακοσμητικό στοιχείο της εποχής : οι 3 φοίνικες – το διακριτικό σύμβολο
του πρίγκιπα της Ουαλίας. Ο George Hepplewhite σχεδίασε προσωπικά γι’ αυτόν καρέκλες με
το σύμβολό του στην πλάτη.
39
Hepplewhite : μετέφερε στο έπιπλο την κλασική γραμμή σε απλούστερη μορφή, χωρίς τον
ψυχρό τετραγωνισμό, με πιο ρευστές καμπύλες. Οι καρέκλες του αποτελούν μοναδικά κομμάτια
τέχνης, όπως και τα χαμηλά μπουφέ, τα κομόντ, τα σετέ, τα ψηλά σεκρέτερι. Η πλάτη της
καρέκλας έχει οβάλ σχέδια καρυδιάς, ρόδας, καμήλας, πάντα λεπτά και δανετλωτά, με λεπτό
σκάλισμα .
Διατηρούσε εργαστήρι κατασκευής cabinets στο Λονδίνο, με πελάτη τον πρίγκιπα της Ουαλίας.
Εξέδωσε βιβλίο με όλο το βασικό έργο του.
KAΡΕΚΛΕΣ : σχήμα οβάλ, αψίδας, καρυδιάς, ασπίδας – μοτίβα διακοσμητικά το στάχυ κι ο
φοίνικας – πόδια ίσια και λεπτά ή cabriole
BUFFETS : ψηλά πόδια, λεπτό ψηλό συρτάρι στο κέντρο και πόρτες στα άκρα. Καμπύλες και
ελλειψοειδείς γραμμές στην πρόσοψη δημιουργούν μια οφιοειδή μορφή. Την εποχή αυτή
συναντάμε μπουφέ με τη σημερινή μορφή του, που δημιουργήθηκε ουσιαστικά από τον
Thomas Shearer.
Ερμάρια : από τρία μεγάλα συρτάρια , οφιοειδή πρόσοψη, πόδια Bracket με ελαφρά κλίση
προς τα έξω και εσωτερική καμπύλη. Χαρακτηριστικό κομμάτι της εποχής.
Καναπές : με έντονες γαλλικές επιδράσεις, ξύλινο σκελετό και λεπτό σκάλισμα. Τα settees
δημιουργούνται από την ένωση δύο ή τριών καρεκλών με αυτοτελείς πλάτες.
Τραπέζια : διαφόρων τύπων και μορφών
Βιβλιοθήκες : αποτελούνται από 2 μέρη : το επάνω μέρος με ράφια και κρυστάλλινες πόρτες,
απολήγει σε αέτωμα. Το κάτω μέρος με μονοκόμματες πόρτες ή συρτάρια.
Secretaries : παρεμφερή με τις βιβλιοθήκες, με ειδικό μέρος για γράψιμο
Γραφεία : με λεπτά και ψηλά πόδια, επίπεδη ή κυκλική επιφάνεια. Κατασκευάζονται από
λεπτές λωρίδες ξύλου, που κολλούν σε ύφασμα, ώστε να μπορούν να τυλιχτούν σε ρολό και
το γραφείο να ανοίγει και να κλείνει.
Μοτίβα : ανθέμιο, υδρία, φτερά, στάχυα, λουλούδια, κύκνοι, γιρλάντες & φιόγκοι, ροζέτες,
άκανθοι.
Ξυλεία : μαόνι, σατινέ ξύλο, ξύλο τουλίπας για παρκετερί, συκομουριά, πρίνος, αχλαδιά, έβενος,
τριανταφυλλόξυλο, κερασιά
Χρώματα : κόκκινο, μπλε, κίτρινο, πράσινο
Υφάσματα : δαμασκηνό, σατέν, μπροκάρ, hair-cloth (ύφασμα από τρίχες αλόγου και βαμβακερές
κλωστές)
ΗΕPPLEWHITE ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΕΣ
Buffet
Commode
settee
secretary
40
βιβλιοθήκη
γραφείο
SHERATOΝ
: σχεδιαστής, μαθηματικός, καθηγητής, συγγραφέας, σχεδιαστής επίπλων, όχι
κατασκευαστής
Τα πρώτα του σχέδια ακολουθούν τη γραμμή Λουδοβίκου 16ου : τετράγωνες φίνες γραμμές,
λιγότερο σκάλισμα, διακόσμηση με μαρκετερί και πορσελάνη, απλές και ρευστές καμπύλες.
Αγαπούσε τις περίπλοκες μηχανικές κατασκευές στα έπιπλα : πτυσσόμενα τραπέζια, κρυφά
συρτάρια, μυστικά ντουλάπια, όλα σχεδιασμένα με μεγαλοφυή τρόπο. Τα τελευταία χρόνια, τα
σχέδιά του δείχνουν επιδράσεις από το στυλ Diirectoire & Empire.
ΕΠΙΠΛΑ :
Καρέκλες : παραλληλόγραμμες φόρμες, τετράγωνες γωνίες, πλάτες σε σχήμα βάζου , με
ελαφριά κλίση προς τα πίσω ή επάνω , οριζόντια τραβέρσα ξύλινη κατά μήκος της βάσης,
πόδια λεπτά, ευθύγραμμα λεπταίνουν προς τα κάτω. Ορισμένες καρέκλες του προμηνύουν τις
φόρμες Regency του 19ου αιώνα.
Τραπέζια : σε πολλές μορφές & σχέδια. Ξεχωρίζουν τα πτυσσόμενα (Drop Leaf), του καναπέ,
των ραπτομηχανών, των τυχερών παιχνιδιών και του φαγητού.
Buffets : συνδυάζουν ευθεία και καμπύλη γραμμή στην όψη τους, λεπτά και ψηλά πόδια . Ο
SHERATOΝ ασχολήθηκε κυρίως με έπιπλα τραπεζαρίας
Καναπές : το ξύλο της πλάτης είναι ίσιο, χέρια ελεύθερα από το κάθισμα και την πλάτη
Γραφεία : μικρού μεγέθους, προορίζονται για τις κυρίες. Επίσης, χρησιμοποιείται και ο σύνθετος
τύπος βιβλιοθήκης – γραφείου
Κρεβάτια: από λεπτούς πόλους canopy και παραλληλόγραμμο κεφαλάρι
Ξυλεία : μαόνι, σατινέςξύλο (=κιτρόξυλο, τροπικό σκληρό ξύλο), τριανταφυλλόξυλο, συκομουριά,
μηλιά, ξύλο τουλίπας. Το τέλος του 18ου αιώνα είναι η εποχή του σατινέ ξύλου «Satin Wood»
Χρώματα : κόκκινο, πράσινο, μπλε, κίτρινο
Υφάσματα: μετάξι, δαμασκηνό, CHINTZ, δέρμα
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ : Γεώργιος 3ος και η σύζυγός του Σαρλότ, κ.ά.
Οι SHERATOΝ Hepplewhite και Chippendale : οι μεγάλοι σχεδιαστές επίπλου της εποχής. Το ίδιο
σημαντικοί όμως είναι όλοι οι άγνωστοι κατασκευαστές, που με την τέχνη τους απέδιδαν τα σχέδια.
Η δημιουργία βιβλίων σχεδίων και κατασκευής επίπλων αποτελεί σταθμό. Μετά την περίοδο
αυτή, που χαρακτηρίζεται από τη συμμετρία, τον κλασικισμό, τη φινέτσα και τη λεπτότητα,
έρχεται η κατάπτωση : η αρχή των λεπτών φίνων γραμμών οδήγησε σε ακρότητες, με αποτέλεσμα
41
να χαθεί η δομή. Επίσης η κλίμακα φθίνει και οι καινοτομίες οδηγούν στην εκκεντρικότητα. Είναι ο
απόηχος του 19ου αιώνα.
ΓΕΩΡΓΙΑΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ Γ΄ (η τελευατία γεωργιανή περίοδος, 1765-1800)
Η ανακάλυψη της Πομπηίας και του Ερκουλάνιουμ στρέφουν τους καλλιτέχνες στα κλασικά
μοτίβα της αρχαιότητας. Το ροκοκό του Λουδοβίκου 15ου κυριαρχεί στους καθρέφτες και τα
κομό (commodes). Ταυτόχρονα σημειώνεται μια γοτθική αναγέννηση και ένα ενδιαφέρον στα
κινεζικά θεάματα ( Chinoisserie = Σινουασερί : κράμα Ανατολής και Δύσης στη διακόσμηση,
σε μια προσπάθεια να μιμηθούν την κινεζική διακόσμηση πορσελάνης , τόσο σε υλικά όσο
και σε μοτίβα και τεχνικές. Χαρακτηρίζεται από ευφάνταστες εικόνες, ασύμμετρες μορφές,
αντιθέσεις κλίμακας ). Όλα αυτά δένουν μεταξύ τους και εκφράζονται στο μαόνι
Οι αδερφοί ADAMS ασχολήθηκαν με τον κλασικισμό της Πομπηίας, Σκωτσέζοι αρχιτέκτονες ,
απόφοιτοι του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου σχεδίαζαν κάθε λεπτομέρεια που αφορούσε το
σπίτι. Η κλασική συμμετρία αποτελεί το βασικό χαρακτηριστικό της εποχής, συχνά όμως
υπερβολική, ψυχρή και κουραστική. Το τετράγωνο περικλείει τα πάντα. Είχαν επισκεφθεί την
Ιταλία κι επιστρέφοντας, έφεραν αμαζί τους τις κλασικές τάσεις. Εργάστηκαν στα κτίρια ADAMS,
ζωγραφίζοντας με εξαιρετική δεξιοτεχνία, τοίχους , ταβάνια, έπιπλα, εμπνεόμενοι από την κλασική
μυθολογία. Αναγορεύτηκαν σε βασιλικούς αρχιτέκτονες. Επέβλεπαν προσωπικά τα πάντα, ώστε το
σπίτι να
αποτελεί μια συμπαγή ολότητα.
Τα κλασικά μοτίβα είναι : κύκνοι, κορδέλες, ροζέτες, κεφάλια γερακιών, σφίγγες, γριφίνοι, χίμαιρες,
μαίανδροι, φυλλώματα.
Η ζωγραφική : συμπληρώνει το διάκοσμο
Μάρμαρο, μωσαϊκό, μεταλλικά & επίχρυσα διακοσμητικά τονίζουν τη φινέτσα και την τάση για
εκλεκτικισμό.
Η αρχή των ADAMS συνοψίζεται στο ότι κάθε λεπτομέρεια στο εσωτερικό και το εξωτερικό του
σπιτιού πρέπει να πηγάζει από το ίδιο το μυαλό. Το σατινέ ξύλο εμφανίζεται το 1760 και
συμπίπτει με τον εκλεκτικισμό των ADAMS.
Εκτελεστές των έργων ήταν οι Hepplewhite, Chippendale, Flaxman, Pergolesi, Angelika
Kaufman. Χρησιμοποίησαν το satin wood και τη συκομουριά, διακοσμημένα με τις ζωγραφικές
παραστάσεις της Angelika Kaufman, με λεπτές γραμμές και ελλειπτικές παραστάσεις.
Επίχρυσα ή πατιναρισμένα κομμάτια σε κονσόλες και καθρέφτες, με βάση το πράσινο και το
άσπρο.
Το εσωτερικό του σπιτιού είναι μια ενότητα με τα έπιπλα, που ακολουθούν τις ίδιες βασικές
σχεδιαστικές αρχές.
Ταβάνι : διακόσμηση με σπειροειδή, οβάλ, στρογγυλά φυλλώματα
Τοίχοι : σε γκρι χρώμα ή απαλό γαλάζιο, που αναδεικνύουν τα ανοιχτά ξύλα της εποχής.
Διακόσμηση : σύμφωνα με τα πρότυπα της Πομπηίας και του Ερκουλάνιουμ, με λεπτές
δαντελωτές γραμμές, μεντάλιονς, ροζέτες, κλασικές μορφές, κίονες, αψίδες, διαζώματα,
γύψινα ανάγλυφα ή ζωγραφιστά.
Δάπεδα : με χαλιά ή μάρμαρο, ακολουθούν το μοτίβο του ταβανιού.
Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της εποχής : ευθείες γραμμές ή τετράγωνα , αρχαία σύμβολα
(μυθολογικά ή αρχιτεκτονικά), τέλεια στην κλίμακα και την εκτέλεση. Άλλα θέματα είναι το κεφάλι
του γερακιού ή του λιονταριού, οι κένταυροι, γριφίνοι, σφίγγες, καρυάτιδες, κύκνοι,
γιρλάντες, φυλλώματα, αμφορείς, είτε ζωγραφισμένα, είτε ανάγλυφα, είτε μαρκετερί. Όλα
42
όμως αυτά τα στοιχεία κάνουν το διάκοσμο υπερβολικά αυστηρό, χωρίς ζεστασιά και
λειτουργικότητα.
Αρχιτεκτονικές φόρμες : δείχνουν κλασικές επιδράσεις : πόρτες συμμετρικές, λεπτές και
ψηλές, που δένουν αρμονικά με τα παράθυρα. Οι πόρτες συνοδεύονται με κίονες και αετώματα.
Τα παράθυρα : χωρισμένα σε μικρότερα συμμετρικά μέρη. Βασικό υλικό το τούβλο.
Τοίχοι : γύψινοι σε παστέλ χρώματα, περίπλοκα γύψινα διακοσμητικά στο ταβάνι.Τα μοτίβα
προβάλλουν με γύψο στην έγχρωμη επιφάνεια του τοίχου, δημιουργώντας την αίσθηση της
τεχνικής Cameο (=γυναικείο κόσμημα, με το προφίλ μιας γυναίκας σκαλιστό σε κοχύλι.
Χρησιμοποιείται και για διακόσμηση στο σπίτι. Η καμέα προέρχεται από την αρχαία Αίγυπτο).
Επίσης, στο ταβάνι προστίθενται ροζέτες, μυθολογικά τέρατα, ή διακοσμητικές πλακέτες
Wedgwood (κεραμοποιός). Κίονες & αετώματα συμπληρώνουν τη διακόσμηση
Δάπεδο : παρκέ
Τζάκι : λεπτή κι ευθεία γραμμή
ΕΠΙΠΛΑ
Τραπέζια : μικρά τραπέζια σερβιρίσματος με ζεύγος κολονών δεξιά κι αριστερά, έναν αμφορέα για
τα μαχαιροπίρουνα και μια παγωνιέρα κάτω από το μακρύ τραπέζι.
Καρέκλες : Λουδοβίκου 16ου
Commodes: παραλληλόγραμμα ή ημικυκλικά, ζωγραφισμένο το μπροστινό μέρος. Καπάκι από
μάρμαρο ή μαρκετερί
Καναπές : ξύλινος σκελετός, λεπτά κι ευθύγραμμα πόδια γαλλικού τύπου. Μακρύτερος από τον
συνηθισμένο καναπέ. Έχει δύο εξωτερικά πρόσθετα μέρη, που χωρίζονται από τον καναπέ με τα
χέρια του καθίσματος.
Settees: μικροί καναπέδες ταπετσαρισμένοι, χέρια κυκλικά προς τα έξω
Καθρέφτες : παραλληλόγραμμοι ή οβάλ, με μεταλλικό σκελετό και μοτίβα ακάνθου, υδρίας ή
κυματοειδή
Μοτίβα : κύκνος, υδρία, άκανθος, κεφάλι γερακιού, ανθέμιο, ροζέτες, μυθολογικά ζώα (σφίγγα,
γριφίνος, χίμαιρα), κυματοειδή μοτίβα, έρωτες
Ξυλεία : ανοιχτόχρωμα ξύλα, μαόνι, αχλάδιά, καρυδιά, κερασιά, έβενος, τριανταφυλλόξυλο, ξύλο
τουλίπας, πεύκο, φτελιά.
Υφάσματα : μετάξι, μπροκάρ, δαμασκηνό, σατέν
Χρώματα : ανοιχτές αποχρώσεις πράσινου, μπλε, ροζ, κίτρινου
Wedgwood : περίφημος Άγγλος κεραμοποιός. Δημιούργησε αριστουργηματικά κεραμικά.
Άριστος καλλιτέχνης, επιχειρηματίας και χημικός. Εφάρμοσε παλαιά μοτίβα σε νέες φόρμες και
νέα τεχνοτροπία. Χρησιμοποιεί μπλε, λαδί, λιλά, μαύρο, σκούρο πράσινο. Επίσης,
δημιούργησε ανάγλυφες λευκές ελληνικές φιγούρες , μαύρα ματ κομμάτια, σε απομίμηση των
σκούρων αιγυπτιακών βάζων, τα περίφημα Queen’ s Ware στο χρώμα της πέτρας και το μπεζ
(κατασκευάστηκαν ειδικά για τη βασίλισσα Σαρλότ). Οι πιο συνηθισμένες κατασκευές του είναι οι
κλασικές υδρίες, τα βάζα, τα μπολ, οι κανάτες, τα πιάτα, οι εντοιχισμένες πλάκες.
Commode, ADAM
καναπές ADAM
43
καθρέφτης ADAM
Κεραμικά Wedgwood
ΑΓΓΛΙΚΗ ΑΝΤΙΒΑΣΙΛΕΙΑ, 1800 – 1830
Ο πρίγκιπας της Ουαλίας, που κυβερνά ως αντιβασιλέας, λατρεύει τα κινεζικά θέματα και μοτίβα
και δημιουργεί μια εξαιρετική συλλογή κινεζικών χαρτιών ταπετσαρίας.
Χαρακτηριστικό της εποχής : ο υπέρμετρος κλασικισμός και ρωμαϊσμός και το γοτθικό στυλ
EMPIRE. Ρωμαϊκά έπιπλα αντιγράφονται, είτε με βάση τα πρωτότυπα, είτε με βάση τα γαλλικά
Directoire & Empire. Η κλίμακα και η λειτουργικότητα χάνονται.
Ο καλλιτέχνης θυσιάζει την ορθότητα , προκειμένου να ακολουθήσει πιστά τα κλασικά
πρότυπα και να εντυπωσιάσει. Μοτίβα καθαρά ρωμαϊκά ή αιγυπτιακά, μπρούντζινα ή
επίχρυσα σε μεγάλες ξύλινες επιφάνειες.
Δημιουργοί της παραλλαγής αυτής του Empire είναι Tomas Hope & o Sir Johnsons .
Το έπιπλο: φόρμες κλασικές ιταλικές, γαλλικές, αιγυπτιακές και κινέζικες.
Αρχιτεκτονικά στοιχεία : κλασικά, συμμετρικά, επίσημα κτίρια, με κολόνες, τετράγωνους
εντοιχισμένους στύλους, DADO, κοιλώματα –αχιβάδες στους τοίχους.
Τοίχοι : βαμμένοι σε σκούρα χρώματα, ξύλινα κουφώματα βαμμένα στους ίδιους τόνους των
τοίχων, τα δε κοιλώματα στους τοίχους κλείνονται με συρμάτινες γρίλιες.
Δάπεδα : από σκληρό ξύλο, χαλιά από γωνία σε γωνία
Ταβάνια : γύψινα, με ανάγλυφη διακόσμηση
Κουρτίνες : μεταξωτές, από δύο ή τρία χρωματιστά υφάσματα
Τζάκια : κλασικά, από μάρμαρο
Έπιπλα : μεσαίας κλίμακας
Καρέκλες : η πλάτη κλίνει προς τα πίσω, λεπτά πόδια με κλασικά ελληνικά ή αιγυπτιακά
πρότυπα. Πολυθρόνες με τραβέρσα S, πόδια σπιράλ, κάθισμα επενδυμένο με ύφασμα ή ψάθα.
Καναπές : χέρια με κλίση προς τα μέσα ή προς τα έξω και σε σχήμα CORNUCOPIA
SETTEES : από 2 ή 3 πλάτες καρέκλας και ανοιχτά χέρια
Τραπέζια : μεγάλη ποικιλία : μακριά και στενά τραπέζια καναπέ που στηρίζονται σε μια βάση –
λύρα – πτυσσόμενες consoles - κυκλικά τραπέζια φαγητού με 4 πόδια αράχνης ή ανάποδα
Cabriole - μικρά βοηθητικά τραπεζάκια με στήριγμα Χ και πόδια λέοντος
Cabinets : διακοσμημένα με χαλκό και ορείχαλκο. Cabinets, commode και βιβλιοθήκες έχουν ίσια
γραμμή και πόδια
Ξυλεία : μαόνι, τριανταφυλλόξυλο, λακαρισμένα ξύλα χρυσά ή μαύρα
Υφάσματα: δαμασκηνό, βελούδο, μπροκάρ, μετάξι, με ριγέ μοτίβα
Χρώματα : καφέ, σκούρο κόκκινο, καστανό, μπλε, πράσινο. Κίτρινο, βερικοκί, λεβάντα, Salmon
Μοτίβα : ροζέτες, ανθέμιο, χιαστί βέλη, γριφίνοι, δαφνόφυλλα
Διακοσμητικά : κίονες για ανθοστήλες, ρολόγια από μέταλλο, μάρμαρο ή ξύλο, καθρέφτες με
μαύρες ή επίχρυσες λακαρισμένες κορνίζες, φωτιστικά από ορείχαλκο με κρυστάλλινα πρίσματα.
ΒΙΚΤΩΡΙΑΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
44
Η βασίλισσα Βικτώρια έδωσε το όνομά της στο στυλ αυτό που καλύπτει τα 2/3 του 19ου αιώνα.
Δοκιμάζονται νέες τεχνικές και υλικά στο έπιπλο. Τα χαρακτηριστικά της εποχής αυτής είναι ο
εκλεκτικισμός, η αναμόρφωση και οι αντιθέσεις
ΠΡΩΤΗ ΒΙΚΤΩΡΙΑΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ, 1830 – 1850
Περιλαμβάνει το τέλος του ρυθμού SHERATON – EMPIRE - REGENCY και του κλασικισμού
Πηγάζει από το τέλος του Εmpire και το νεοκλασικισμό του PHYFE.
Βασίζεται στις καρέκλες SHERATOΝ και σε γοτθικές λεπτομέρειες.
Ξυλεία: μαόνι, η καρυδιά ( WALNUT) & το σφεντάμι ( MAPLE).
ΔΕΥΤΕΡΗ ΒΙΚΤΩΡΙΑΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ , 1850-1880
Αναβιώνουν οι γαλλικοί ρυθμοί των Λουδοβίκων 14ου & 15ου, με μια ελεύθερη ανάμειξη
μοτίβων της ιταλικής και γαλλικής αναγέννησης , αλλά ταυτόχρονα εμφανίζεται κι ένα
ενδιαφέρον για ελισαβετιανά, ιακωβιανά , προ-γεωργιανά και γεωργιανά θέματα.
Περιλαμβάνει τις αναμορφωτικές κινήσεις των EASTLAKE & MORRIS.
Ο σχεδιαστής επίπλων χάνει την αναγνώρισή του, καθώς κυριαρχεί η μηχανική μαζική
παραγωγή. Η βιομηχανική παραγωγή δεν επηρεάζεται από το σχεδιαστή ή τον αρχιτέκτονα. Η
έμπνευση προέρχεται από κάθε πηγή, χωρίς να ασκείται η στοιχειώδης κριτική. Η αντίστοιχη
ακριβώς τάση στην Αμερική, λέγεται και αυτή Βικτωριανή, έστω κι αν είχε γαλλικές πηγές.
Βασίζεται στο ροκοκό του Λουδοβίκου 15ου, με υπερβολική κλίμακα και καμπύλες, βαρύ
σκάλισμα φρούτων & λουλουδιών σε ξύλο καρυδιάς, τριανταφυλλόξυλο και μαόνι.
Περίπλοκα καθίσματα, πολυτελείς στόφες, μηχανικές κατασκευές, ογκώδεις & περίεργες –
Σκαλίσματα Veneers (=καπλαμάδες), καμπύλες Moldings , μάρμαρο, πορσελάνες , σίδηρος,
χαλκός κι ορείχαλκος εφαρμόζονται υπερβολικά.
Το τριχωτό δέρμα του αλόγου είναι μια δημοφιλής ταπετσαρία για τα καθιστικά.
Δημοφιλή και τα ελλειπτικά σχήματα.
Μέσα σε αυτήν την υπερβολή, συναντάμε και απλά κρεβάτια , κομόντ και καρέκλες με καλό
γούστο και φίνα γραμμή στην δουλειά των επιπλοποιών της επαρχίας.
ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΒΙΚΤΩΡΙΑΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
Αρχίζει γύρω στο 1870.
Χαρακτηρίζεται για τα παραλληλόγραμμα σχήματα.
Διαμορφώνεται στην έκθεση της Φιλαδέλφειας το 1876 και ολοκληρώνεται στην Κολομβιανή
έκθεση το 1895
Επηρεάστηκε από τις αρχές του EASTLAKE, του οποίου η έμφαση στην απλότητα συνέβαλε
στις εξελίξεις της εποχής του, αλλά και του 20ου αιώνα.
Λεπτομέρειες κατασκευασμένες με μηχανικά μέσα , συνδυάζονται χωρίς γνώση σε σκαλίσματα,
διακοσμητικά, πανό, με στοιχεία Τυδόρ και γοτθικά
Η καρυδιά καθιερώνεται σε κιτρινωπό φινίρισμα (Golden Oak)
Τα σχέδια είναι προϊόντα εργοστασίου και ο σχεδιαστής άγνωστος
Μηχανικές κατασκευές, έπιπλα πολλαπλής χρήσης και κρυφά έπιπλα εμφανίζονται συνεχώς
(κρεβάτια «γκαρνταρόμπα», τραπέζι-κομμό, κτλ)
Ένα κύμα επαναφοράς του αμερικανικού αποικιακού στυλ American Colonial, του Empire & του
Λουδοβίκου 15ου, δεν έχει επιτυχία.
45
Δημιουργούνται εκτός κλίμακας αναγεννησιακά και ιαπωνικά έπιπλα από αληθινό ή ψεύτικο
μπαμπού
Η απλή επίπλωση Provincial (επαρχιακή) εξακολουθεί να έχει μια ισορροπία, ακολουθώντας τις
αρχές του William Morris.
ΑΓΓΛΙΚΟ ΛΑΙΚΟ ΕΠΙΠΛΟ (Provincial Style)
Οι ξένες επιδράσεις εισάγονται και καθιερώνονται από τα ανάκτορα και την Αυλή της Αγγλίας.
Διοχετεύονται στην αριστοκρατία της πρωτεύουσας και από εκεί στην αριστοκρατία της επαρχίας.
Σιγά- σιγά προωθούνται στη μεσαία τάξη των τεχνιτών και των εμπόρων. Η κίνηση αυτή στην Αγγλία
έγινε πολύ αργά, καθώς διατήρησε την απλή και συντηρητική γραμμή. Η καρυδιά και η ελισαβετιανή
παρέμειναν για πολλούς αιώνες .
Μέχρι το τέλος του 18ου αιώνα τα στυλ παρέμειναν απλά με κάποιες ιακωβιανές λεπτομέρειες ή
της βασίλισσας Άννας. Η καρέκλα WINDSOR αποτέλεσε τη βάση πάνω στην οποία
αναπτύχθηκε το στυλ Provincial : σκαμνιά, καρέκλες,, τραπέζια, χαμηλοί μπουφέδες με
καμπυλοειδή μέρη δείχνουν ένα σεβασμό προς το ξύλο και την έμπνευση του κατασκευαστή.
Καρέκλα Windsor
Provincial style
ΜΟΝΤΕΡΝΟ ΕΠΙΠΛΟ
Η ιστορία του μοντέρνου επίπλου ξεκινά με τη Βιομηχανική Επανάσταση, όταν τα έπιπλα
μπορούσαν να παραχθούν σε βιομηχανίες με μηχανήματα, αντί με το χέρι κομμάτι –κομμάτι. Τα νέα
υλικά αποτελούν πρόκληση για το μηχανικό, ενώ οι σχεδιαστές αντλούν εμπνέονται από τα
στυλ του παρελθόντος. Λίγοι «προοδευτικοί» σχεδιαστές είχαν συνειδητοποιήσει τις δυνατότητες
της τεχνολογίας.
Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΥ, 1851
Ο πιο σημαντικός ήταν ο Αυστριακός Michael Thonet ( Τονέ), που παρήγαγε το πρώτο μοντέρνο
έπιπλο στα μέσα του 19ου αιώνα. Ο Thonet τελειοποίησε μια διαδικασία με ατμό, για να λυγίζει
το σκληρό ξύλο με μηχανή, που εφαρμόζεται ακόμα και σήμερα.Τ
α έπιπλά του, που παρουσιάστηκαν διεθνώς για πρώτη φορά στην Έκθεση του Λονδίνου το 1851,
εκτιμήθηκαν αμέσως. Φτηνά, καλά σχεδιασμένα, από λυγισμένο ξύλο, έγινν δημοφιλή στην
Ευρώπη, τόσο για οικιακή όσο και για δημόσια χρήση.
Η εταιρεία Thonet παρήγαγε πολλά από τα κλασικά μοντέρνα έπιπλα του κόσμου. Εκτός από τα
σχέδια του Thonet, η εταιρεία κατασκεύασε και ένα μέρος της δουλειάς του Josef Hoffman και του
46
Otto Wagner και του Le Corbusier, καθώς και μελών της πανεπιστημιακής σχολής Bauhaus. Ήταν
η πρώτη εταιρεία που κατασκεύασε λυόμενα έπιπλα και μετέφερε ασυναρμολόγητες καρέκλες
στον Ατλαντικό.
Ένας άλλος πρώιμος σχεδιαστής ήταν ο Josef Beverly Fendy, του οποίου η καρέκλα Tripolina
από καραβόπανο και ξύλο, ήταν ο πρόδρομος του φορητού καθίσματος.
Η καρέκλα Colonial΄, άγνωστου σχεδιαστή, από καραβόπανο και ξύλο και αυτή, ήταν μια άλλη
καινοτομία, που υιοθετήθηκε από Βρετανούς υπαλλήλους στην Ινδία. Η καρέκλα Colonial
εκσυγχρονίστηκε από το Δανό Κaare Klint και μετονομάστηκε σε καρέκλα Safari.
Στις Η.Π.Α, πρόδρομοι του μοντερνισμού ήταν oι Shakers . Σύμφωνα με τη θεωρία τους , η
φόρμα πρέπει να συμβαδίζει με τη λειτουργικότητα – μία από τις αρχές του μοντερνισμού. Τα
έπιπλά τους διαδόθηκαν και είναι δημοφιλή ακόμα και σήμερα.
Δημιουργίες Thonet
Βρεφική κούνια
TRIPOLINA (Fendy)
Δημιουργίες
COLONIAL
SAFARI (Kaare Klint)
SHAKERS
ΚΙΝΗΜΑ ΑRTS & CRAFTS
Το πρώτο σημαντικό γεγονός του Μοντερνισμού, ήταν η μαζική παραγωγή κομματιών από
λυγισμένο ξύλο του Τονέ. Το επόμενο σημαντικό είναι το κίνημα ΑRTS & CRAFTS στη Μ.
Βρετανία, μια επανάσταση κατά της μηχανικής παραγωγής επίπλων.
Οι σχεδιαστές του ΑRTS & CRAFTS – εμπνευσμένοι από τις ιδέες του συγγραφέα John Ruskin και
τους προ-Ραφαηλίτες, επιδίωκαν μια επιστροφή στη μελετημένη χειροτεχνία και τον απλό
σχεδιασμό του Μεσαίωνα.
Ο William Morris, καλλιτέχνης & κοινωνικός μεταρρυθμιστής, αρχηγός του κινήματος ΑRTS &
CRAFTS, πίστευε ότι η απλότητα και η κομψότητα της χειροτεχνίας δεν μπορούν να
επιτευχθούν στα μηχανοποιημένα έπιπλα.
Ο Morris και οι συνεχιστές του ίδρυσαν τη Morris,Marchall & Faulkner – μια από τις πρώτες εταιρείες
σχεδιασμού στον κόσμο, για να προωθήσουν την αντιβιομηχανική τους φιλοσοφία. Βασική τους
αρχή ήταν ότι ο καλός σχεδιασμός έπρεπε να είναι απλός και διαθέσιμος σε όλους,
αδιαφορώντας για την κοινωνική διάρκεια, καθώς επίσης και οι δημιουργίες υψηλής ποιότητας και
τέχνης.
47
Σημαντικό παρακλάδι στην εξέλιξη του μοντέρνου επίπλου ήταν το κίνημα Art Furniture, στις
δεκαετίες του ’60 και του ’70 στην Αγγλία . Οι σχεδιαστές του κινήματος αυτού – αντίθετα με τους
σχεδιαστές του ΑRTS & CRAFTS – πίστευαν ότι οι μηχανές μπορούν να χρησιμοποιηθούν για
την παραγωγή κομψών και ποιοτικών επίπλων.
Το κίνημα ΑRTS & CRAFTS στη Μ. Βρετανία προκάλεσε μεγάλες εξελίξεις στο μοντέρνο
έπιπλο, που συμπεριλαμβάνουν τα κινήματα του Art Nouveau , του Γερμανικού Εργαστηρίου(
Deutcher Werkbund) του Εργαστηρίου της Βιέννης (Vienna Secession) και του Ρομαντικού
Κινήματος της Σκανδιναβίας.
Στις Η.Π.Α., το ΑRTS & CRAFTS ενέπνευσε το Mission Style, το Prairie School, το ΑRTS &
CRAFTS και το Craft Revival.
Επιπλέον, δημιουργήθηκαν συντεχνίες, μουσεία τέχνης και καλλιτεχνικές εταιρείες, ως
αποτέλεσμα του ΑRTS & CRAFTS. Οι Αμερικανοί σχεδιαστές, αν και γοητευμένοι από τις μηχανές,
φοβούνταν, όπως και ο Morris, τις κοινωνικές και πολιτικές επιπτώσεις τους. Η επιθυμία του Morris
για απλότητα και για το Μεσαιωνικό παρελθόν, άσκησαν τεράστια επίδραση στους
Αμερικανούς και στους Άγγλους σχεδιαστές της εποχής.
Το Αμερικανικό ΑRTS & CRAFTS άνθησε από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι το 1926. Αρκετές
εταιρείες & συντεχνίες προσπαθούσαν να ανυψώσουν το αισθητικό επίπεδο των επίπλων και των
διακοσμητικών τεχνών.
Στη Νέα Αγγλία, ο αρχιτέκτονας Henry Richardson ήταν από τους πρώτους Αμερικανούς που
σκέφτηκαν ότι ένα κτίριο δεν ήταν ολοκληρωμένο, αν ο αρχιτέκτονας άφηνε τις λεπτομέρειες
και το εσωτερικό να αλλάζουν. Aυτός και οι αδερφοί Herter επηρεάστηκαν από το αγγλικό
Art Furniture. Αμερικανοί σχεδιαστές του Prairie School συνειδητοποίησαν τη σημασία της
ενότητας στο σχεδιασμό των επίπλων και των κτιρίων . Τα σχέδιά τους θεωρούνται τα πρώτα
πρωτότυπα σχέδια που παρήγαγε η Αμερική. Τέλη του 1880 εμφανίστηκε το Mission Style
Furniture επηρεασμένο από το Prairie School και από τον Morris.
Morris, “Arts & Crafts”
Craft Revival
Mission Stylle
NEA TEXNH (ΑRT NOUVEAU)
Όταν ο Samuel Bing άνοιξε το κατάστημά του στο Παρίσι, το La Maison De L’ Art Nouveau, το
1895, το νέο αυτό στυλ - που είχε πρωτοεμφανιστεί πέντε χρόνια νωρίτερα - πήρε επίσημα το
όνομά του.
Το στυλ αυτό εφαρμόστηκε στη Γερμανία, την Αυστρία , τη Σκανδιναβία, την Ιταλία και την
Ισπανία.
Αν και οι σχεδιαστές της Art Nouveau δεν ισχυρίστηκαν ότι είχαν κάποια σχέση με το παρελθόν,
κάποιες ιδέες τους πηγάζουν από τις αγγλικές τέχνες και τα κινήματα των τεχνών.
48
Οι σχεδιαστές της Art Nouveau πίστευαν στην ενότητα του σχεδιασμού: όλα τα αντικείμενα,
μέχρι και η τελευταία εσωτερική λεπτομέρεια, πρέπει να σχεδιάζονται έτσι, ώστε να
ταιριάζουν στην ιδέα.
Πηγή έμπνευσης των σχεδιαστών της Art Nouveau ήταν η φύση: Οι βασικότερες φόρμες ήταν οι
φόρμες πουλιών , εντόμων & λουλουδιών. Στα μοτίβα φύκια, κλήματα, αγριόκρινο,
τριαντάφυλλο, κρίνος και ηλιοτρόπιο. Χρησιμοποιούσαν ακόμα κύματα του ωκεανού,
στροβιλιζόμενο καπνό, ερπετά, παγώνια και κύκνους. Το πιο γνωστό όμως μοτίβο ήταν το
μοτίβο μιας λεπτής γυναίκας με μακριά, κυματιστά μαλλιά.
Το ευθύγραμμο γεωμετρικό στυλ της Art Nouveau – πιο αφηρημένο από το καμπύλο- άκμασε
κυρίως στη Σκωτία και στη Βιέννη.
Art Nouveau
Ο ΡΥΘΜΟΣ ΤΗΕ ΒΙΕΝΝΗΣ
Το Γερμανικό Εργαστήρι ιδρύθηκε στο Μόναχο, σαν ένα αντίστοιχο κίνημα του Arts &
Crafts,αλλά με μια διαφορά : οι σχεδιαστές και οι κατασκευαστές του ήθελαν να
χρησιμοποιούν μηχανές. Στόχευαν να δημιουργήσουν ένα σοβαρό υπόδειγμα βιομηχανικού
σχεδίου. Οι εντυπωσιακές εκθέσεις της ομάδας στην Κολωνία και τη Στουτγάρδη άσκησαν τρομερή
επίδραση στον Μοντερνισμό. Νωρίτερα , στο Μόναχο είχαν δεχθεί πολλές διαμαρτυρίες εναντίον
τους για το πομπώδες στυλ τους.
Οι διαμαρτυρόμενοι σχεδιαστές και καλλιτέχνες ήταν μαζί και αναφέρονταν ως Secession.
Πίστευαν ότι οι καλλιτέχνες δεν πρέπει να μένουν προσκολλημένοι στο στυλ του
παρελθόντος : « Σε κάθε καιρό η τέχνη του, σε κάθε τέχνη η ελευθερία της», που ήταν η
φιλοσοφία τους. Αργότερα, το στυλ τους έγινε πιο γεωμετρικό και πιο δομημένο , φέρνοντας
την τέχνη και το σχεδιασμό του 20ου αιώνα.
Το Εργαστήριο της Βιέννης, ήταν παρακλάδι του Secession. Οι σχεδιαστές του δούλευαν σε
ένα στούντιο δημιουργώντας χειροποίητα (και ακριβά) μεταλλικά έπιπλα και υφάσματα με
αξιόλογο στυλ.
Τα έργα του Γερμανικού Εργαστηρίου και του Εργαστηρίου Της Βιέννης άσκησαν βαθιά
επίδραση στους σχεδιαστές του Bauhaus και σε άλλους, οι οποίοι στις επόμενες δεκαετίες
συντέλεσαν στην εξέλιξη του μοντερνισμού.
Josef Hoffman, Εργαστήριο Βιέννης
49
Secession
Peter Behrens, Γερμανικό Εργαστήριο
Ο ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΟΛΛΑΝΔΙΑ
Ο αρχιτέκτονας Hendricus Berlage έφερε το μοντέρνο κίνημα στην Ολλανδία: τα κτίριά του και τα
βαριά, αλλά καλοφτιαγμένα έπιπλα, είναι καθαρά, με απλές φόρμες και γραμμές, χωρίς
ιστορικές αναφορές. Τα στοιχεία αυτά καθιερώθηκαν ως θεμελιώδεις αρχές του σχεδιασμού.
Το 1917, εμφανίζεται μια ριζοσπαστική τέχνη, το De Stijl. Πίστευαν ότι «κάποιος υπηρετεί την
ανθρωπότητα, διαφωτίζοντάς την». Έτσι, εστίασαν στο χώρο, υιοθετώντας την αυστηρότητα και
την πολυπλοκότητα της Ιαπωνικής τεχνοτροπίας και χρησιμοποιώντας ίσιες γραμμές, σωστές
γωνίες και λείες αστραφτερές επιφάνειες. Δεν χρησιμοποιούσαν θέματα από τη φύση.
Κάλυπταν τα νερά του ξύλου με μαύρο, γκρι και άσπρο. Στόχος τους ήταν να επιτύχουν
αρμονία και ισορροπία στο σπίτι. Για το λόγο αυτό, χρησιμοποιούσαν απλά στοιχεία.
Ονόμασαν τις ιδέες τους νεοπλαστικισμό, τις οποίες κοινοποίησαν με μια σειρά διαλέξεων,
εκθέσεων και στο περιοδικό τους De Stijl. Επηρέασαν πολύ σημαντικά τους μεταπολεμικούς
σχεδιαστές
Παρόλο που ο αρχιτέκτονας Μαρτ Σταμ δεν ήταν μέλος του De Stijl, ακολούθησε τις αξίες του
κινήματος , εργάστηκε πάνω σε αυτές εξελίσσοντας τις δικές του ιδέες. Η πρώτη, ανάμεσα σε αυτές
είναι η καρέκλα Cantilever, που έγινε ένα από τα «τοτέμ», με τα οποία έγινε γνωστό το
μοντέρνο έπιπλο.
De Stijl
Hendricus Petrus Berlage
Cantilever καρέκλα, Mart Stam
BAUHAUS ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗΣ ΡΥΘΜΟΣ
Παράλληλα με το Εργαστήριο της Βιέννης, ένα νέο κίνημα αναπτυσσόταν στη Γερμανία, το
Bauhaus, το μόνο ίσως κίνημα σχεδιασμού που σχετιζόταν με το κλασικό μοντέρνο έπιπλο.
Το Bauhaus μαζί με το
De Stijl οδήγησαν
50
στην ανάπτυξη του International Style, που άλλαξε ριζοσπαστικά το αστικό περιβάλλον σε όλο
τον κόσμο.
Οι ιδέες και οι αξίες του Bauhaus προέρχονται από τον William Morris. Οι σχεδιαστές του
Bauhaus πίστευαν ότι η αποστολή τους ήταν να βελτιώσουν την κοινωνία μέσα από ένα
αρμονικό και καλαίσθητο περιβάλλον. Αντίθετα όμως με τον William Morris, οι σχεδιαστές του
Bauhaus δεν αντιτάσσονταν στη χρήση των μηχανών.
Η Σχολή Bauhaus ήταν μια εντυπωσιακή πανεπιστημιακή σχολή στη Βαϊμάρη και που αργότερα
μεταφέρθηκε στο Dessau (Ντεσάου), άκμασε μέχρι το 1933, όταν Χίτλερ – θεωρώντας τον
μοντερνισμό ως ανατρεπτικό – έκλεισε για πάντα τις πόρτες της.
Η πρόθεση του κινήματος Bauhaus ήταν να σχεδιάσουν ό,τι αφορούσε το δομημένο περιβάλλον. Οι
σχεδιαστές του ARTS & Krafts πίστευαν ότι ο καλός σχεδιασμός πρέπει να είναι προσιτός σε όλες
τις τάξεις, επειδή όμως δεν χρησιμοποιούσαν τις μηχανές, η δουλειά τους ήταν προσιτή μόνο σε
εύπορους . Έτσι, οι σχεδιαστές του Bauhaus βρήκαν τη λύση στη μηχανική παραγωγή υψηλής
ποιότητας. Κατάφεραν να συνδυάσουν την τέχνη με τη βιομηχανία, για να δημιουργήσουν έργα
μαζικής παραγωγής, και να αναπτύξουν νέες τεχνικές και υλικά για το σκοπό αυτό.
Οι Shakers στις Η.Π.Α. ήταν ανάμεσα στους πρώτους σχεδιαστές επίπλων που πίστευαν ότι η
λειτουργία του επίπλου είναι αυτή που διαδραματίζει αποφασιστικό ρόλο για τη φόρμα και
ότι οι διακοσμητικές λεπτομέρειες εξυπηρετούν ασήμαντους σκοπούς.
O Louis Salivan , αρχιτέκτονας, πίστευε ότι «η φόρμα ακολουθεί τη λειτουργία» , και είναι η πιο
σημαντική αρχή στο σχεδιασμό. Το Bauhaus υιοθέτησε αυτή την αρχή, με την απλότητά του,
τη βασική αφηρημένη φόρμα, την παράδοση του De Stijl , και την άνεση.
Bauhaus
Shakers style
ART DECO
Αν και το International Style κυριαρχούσε έναντι του ευρωπαϊκού στυλ κατά τη διάρκεια
ανάμεσα στους πολέμους (Α΄& Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο), ένα άλλο κίνημα σχεδιασμού άνθησε , το
ART DECO . Αρχικά ονομαζόταν French Modern, που είχε ξεκινήσει από την Έκθεση των
Διακοσμητών, στο Παρίσι, το 1925.
Αντίθετα με το Bauhaus και το International Style , το ART DECO δεν εκμεταλλεύθηκε τις
μηχανικές απόψεις στο σχεδιασμό της επίπλωσης, και το στυλ ήταν μάλλον μοντέρνο παρά
ιστορικό. Η στιλπνότητα και η προσοχή στη γεωμετρία αποτελούν σημαντικά χαρακτηριστικά
του. Το στυλ αυτό εισήχθη, κατ’ άλλους το 1960, ενώ κάποιοι άλλοι ισχυρίζονται το 1925. Είχε
πλούσιες ιστορικές ρίζες : πολλά θέματα πηγάζουν από τους αρχαίους πολιτισμούς της
Ασσυρίας, των Αζτέκων και της Αιγύπτου (εμπνευσμένα από το άνοιγμα του τάφου του
Τουταγχαμών το 1922 – 1923) . Επίσης, εμπνεύστηκε από την αφρικανική τέχνη, την Art
Nouveau, το De Stijl, και το Εργαστήριο της Βιέννης. Ακόμα, δανείστηκε ιδέες από το Bauhaus,
καθώς επίσης και από δημοφιλείς κουλτούρες : ουρανοξύστες, ταινίες , Jazz.
Πειραματίζονταν με το σωληνωτό ατσάλι, με το πλαστικό, με υφάσματα απαλά με ελαφριά
γυαλάδα, και με το ελαφρά χρωματισμένο θαμπό γυαλί. Αγαπούσαν τα σοφιστικέ χρώματα :
βυσσινί, μοβ, ροδακινί, γκρι, πράσινο, τιρκουάζ και καφέ, μαζί με το άσπρο, το μαύρο και το γκρι,
51
καθώς και με την χρωματική παλέτα του De Stijl. Η γυαλάδα τους συγκινούσε, γι’ αυτό
λούστραραν ή έβαφαν κάποια κομμάτια. Το 1960, η ART DECO εξελίχθηκε σε ένα μοντέρνο
στυλ στις Η.Π.Α., εξασθένησε για λίγο τη δεκαετία του ’70 και επανήλθε τη δεκαετία του ’80. Αυτό
οφείλεται στο διαχρονικό χαρακτήρα του στυλ αυτού, που του επέτρεπε να υιοθετείται ξανά και
ξανά.
ART DECO
Η ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ ’30
Στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου, κατά τη διάρκεια του ’30 σημειώθηκε μεγάλη ύφεση. Η φτώχια,
η ανεργία , η οικονομική αστάθεια στην Ευρώπη συνοδεύτηκαν από πολιτικές αλλαγές : Στη
Γερμανία οι Ναζί προσάρτησαν και την Αυστρία, ενώ στην Ιταλία οι φασίστες ανήλθαν στην
εξουσία. Τα περισσότερα στυλ σχεδιασμού καταπνίγηκαν.
Εξαίρεση αποτελούν η Ιταλία , που σημείωσε αξιόλογη ανάπτυξη, καθώς οι φασίστες δεν
καταπίεζαν τόσο τους σχεδιαστές, όσο οι Ναζί της Γερμανίας , και η Σκανδιναβία, όπου άρχισε να
προβάλλεται μια αντίδραση στην ψυχρή μηχανική ακρίβεια του International Style.
Στις Η.Π.Α οι σχεδιαστές παρέμειναν πιστοί σε αυτό, που ήταν δημοφιλές.
Στη Γαλλία, το Art Nouveau εξακολουθούσε να ικανοποιεί τις ανάγκες ενός εξαντλημένου έθνους,
σαν ένα στυλ πλούσιο σε φαντασία και μη λειτουργικά στολίδια.
Στην Ιταλία, το Art Deco, το ιταλικό ρασιοναλιστικό κίνημα (=ορθολογιστικό ), ο Φουτουρισμός
και το Gruppo 7, εξελίσσονταν από προικισμένους Ιταλούς σχεδιαστές (Ponti,κ.ά). Επιπλέον ο
Ponti εξέδιδε περιοδικά για να διαδώσει τις ιδέες των σχεδιαστών.
Το International Style,είχε εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο μέχρις τις αρχές του ’30. Παρόλο που ήταν
δημοφιλές, είχε και δυσφημιστές: Στη Σκανδιναβία συγκεκριμένα, οι σχεδιαστές ένιωθαν την
έλλειψη ζεστασιάς μέσα στην αυστηρή γεωμετρικότητα των επίπλων από γυαλί και ατσάλι. Οι
παραδοσιακές αξίες της οικογένειας, της φύσης και του σπιτιού, τους οδήγησαν στο
σχεδιασμό επίπλων - επηρεασμένα από το International Style- αλλά πιο ζεστά και ανθρώπινα.
Ο πιο διάσημος Σουηδός σχεδιαστής της εποχής ήταν ο Φινλανδός Alvar Aalto.
Στην Αγγλία επικράτησε το International Style εν μέρει. Ο Gerald Summers δημιούργησε μια
λυγισμένη καρέκλα από ξύλο – καπλαμά, κατασκευασμένη από ένα μόνο φύλλο. Μια άλλη νότα
έδωσε ο Αγγλο-Αμερικανός Gibbings, ο οποίος δημιούργησε έπιπλα βασισμένα σε αρχαία
52
ελληνικά θέματα. Άλλοι τρεις σημαντικοί είναι ο Salvador Dali, σουρεαλιστής ζωγράφος, που
σχεδίασε έπιπλα που θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως τα πρώτα έπιπλα της Pop Art, όπως είναι
ο καναπές Mae West, ο Ελβετός Coray, που δημιούργησε την καρέκλα με τις στήλες, της οποίας η
φόρμα ήταν καθοριστική για τους μετέπειτα σχεδιασμούς, και οι Αργεντινοί Hardroy, Kurshan &
Bonet, που μετασχημάτισαν την καρέκλα Tripolina σε Butterfly.
Mae West, Salvador Dali
Hans Coray
Butterfly Chair
Pop Art
International Style
ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ
Φουτουρισμός : Ιταλική λογοτεχνική & καλλιτεχνική κίνηση του 20ου αιώνα, που υιοθετήθηκε κι από
άλλες χώρες, κυρίως τη Ρωσία. Οι Φουτουριστές εισήγαγαν κάθε νέο μέσο στην καλλιτεχνική
έκφραση, χαιρέτησαν τα νέα τεχνολογικά μέσα της εποχής και αντιτάχθηκαν στο Ρομαντισμό, τις
παλαιές νοοτροπίες την παράδοση, την ηθική, κτλ.
Gruppo 7 : Ομάδα Ιταλών αρχιτεκτόνων που επιδίωκαν τη μεταρρύθμιση της αρχιτεκτονικής με την
υιοθέτηση των ιδεών του Ρασιοναλισμού
Φουτουριστικά
Ρασιοναλιστικά
TO ΣΚΑΝΔΙΝΑΒΙΚΟ ΕΠΙΠΛΟ ΜΕΤΑ ΤΟ Β΄ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ
Το 1930, ο σκανδιναβικός σχεδιασμός εντυπωσίασε τον κόσμο. Οι Σκανδιναβοί σχεδιαστές
υιοθέτησαν και τροποποίησαν το international Style, το εκλέπτυναν και το προσάρμοσαν στις
Σκανδιναβικές παραδοσιακές αξίες : εμφανές ξύλο, έξοχη χειροτεχνία, απλά υφάσματα και
έπιπλα που δημιουργούν την αίσθηση γλυπτού, ήταν τα ιδιαίτερα σκανδιναβικά
χαρακτηριστικά. Εκείνο που ξεχώρισε τα σκανδιναβικά έπιπλα στις δεκαετίες του ΄40 & του ΄50
ήταν οι συγκεκριμένες φόρμες των σχεδίων. Η καινοτομία του Alvar Aalto στα εξ ολοκλήρου
από ξύλο σκαμνιά και τραπέζια ήταν μόνο η αρχή. Το σκανδιναβικό στυλ που εξελίχθηκε στη
Δανία ως Teak Style τράβηξε την προσοχή του κόσμου : Το ξύλο υποβαλλόταν σε τελική
53
επεξεργασία με το χέρι, οι άκρες και οι γωνίες καμπυλώνονταν κι εξομαλύνονταν. Η εξαίσια
χειροτεχνία ήταν αναπόσπαστο κομμάτι του σχεδιασμού.
Η μηχανική παραγωγή δεν είχε ξεχαστεί: Μεταγενέστεροι Σκανδιναβοί εκμεταλλεύτηκαν τις
μηχανές για τα σχέδιά τους. Έτσι με τη χρήση της μηχανής έγινε μια σταδιακή αλλαγή στον τυπικό
σκανδιναβικό σχεδιασμό, με φόρμες περισσότερο οργανικές, όχι ορθογώνιες φόρμες. Αλλαγή
σημειώθηκε και στα υλικά . Όπως και το Teak Style, έτσι και το σκανδιναβικό έπιπλο κινήθηκε
προς το πλαστικό καλούπι, το
fiberglass και το σύρμα.
Teak Style (Δανία)
Alvar Aalto
(Σκανδιναβία)
Fiberglass : ελαφρύ και πολύ ανθεκτικό υλικό, κατασκευασμένο από πλαστικές ίνες και λεπτές ίνες
γυαλιού.
Έπιπλα από fiberglass
ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΕΠΙΠΛΟ ΜΕΤΑ ΤΟ Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ
Οι Η.Π.Α έμειναν πιο πίσω σε σχέση με την Ευρώπη στο σχεδιασμό του μοντέρνου
επίπλου. Οι Αμερικανοί σχεδιαστές δούλεψαν πάνω ε ευρωπαϊκά πρότυπα και τα σημαντικά
στυλ προήλθαν από την Ευρώπη. Κυριάρχησαν οι εισαγωγές από την Ευρώπη (Γαλλία, Δανία,
Φινλανδία, Γερμανία, Αυστρία).
Μετά, εμφανίστηκε ο Charles Eames, που με τη σύζυγό του Ray, χρησιμοποίησαν ένα μοναδικό
αμερικανικό στυλ, βασιζόμενοι παράλληλα στις τεχνολογικές εξελίξεις των Σκανδιναβών. Ο
Eames βρήκε μια τεχνική για να κάμπτει το ξύλο – καπλαμά δημιουργώντας περίπλοκες
καμπύλες, ενώ κατασκεύαζε χειρουργικούς νάρθηκες για τα πόδια στο ναυτικό των ΗΠΑ κατά τον
Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο. Προώθησε τον αμερικανικό σχεδιασμό, με τη δημιουργία νέων μορφών και
τη χρήση νέων υλικών.
Ο βασικός σχεδιαστής του Herman Miller – ο οποίος παρήγαγε τη δουλειά του Eames, ήταν ο
George Nelson, που δημιούργησε ένα νέο δημοφιλές αμερικανικό έπιπλο, τη «μονάδα» τοίχου, το
Coconut και το Marshmallow που υπαγόρευσαν τη φόρμα της δεκαετίας του ‘ 50 και
προανήγγειλαν την τάση της δεκαεετίας του ’80. Η απαίτηση της αγοράς για πιο συμβατικά
έπιπλα οδήγησε στην εμφάνιση νέων ιδεών για πιο εύκαμπτα και άνετα έπιπλα γραφείων.
54
Το 1960, τα συστήματα επιπλώσεων έγιναν δημοφιλή : τα εξαρτήματα συνδυάζονταν ώστε να
ταιριάζουν στο χώρο και το γούστο του καταναλωτή. Ο Verner Panton δημιούργησε ένα σύστημα
επιπλώσεων από σύρμα, με πολλούς συνδυασμούς.
Eames
George Nelson, «μονάδα τοίχου»
“Coconut”, George Nelson
“Marshmallow”, George Nelson
Έπιπλα από σύρμα, Verner Panton
TO ITAΛΙΚΟ ΕΠΙΠΛΟ ΜΕΤΑ ΤΟ Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ
Οι Ιταλοί, επηρεασμένοι από το κίνημα του μοντερνισμού., και θεωρώντας δικής τους τη γεωμετρία,
τη λιτότητα και τη μηχανική ακρίβεια, δημιούργησαν ένα «λείο» ιταλικό στυλ. Χρησιμοποίησαν νέα
υλικά – πλαστικό, fiberglass, αφρολέξ , σύγχρονες μεθόδους (ενέσεις σε καλούπια,
πρεσάρισμα σε υψηλές θερμοκρασίες, κτλ) και αφαίρεσαν περιττά δομικά μέρη: ελατήρρια,
ούγιες, περίτεχνα εσωτερικά στηρίγματα. Έτσι, το καλό σχέδιο έγινε προσιτό σε όλους.
Υπήρχε και μια άλλη τάση στο ιταλικό σχέδιο, η τάση προς το χιούμορ. Ένα μειονέκτημα του
Intternational Style ήταν η σοβαρότητά του. Ιταλοί, όπως ο Albini, o Giraldi και άλλοι στο
Design Studio, προσέγγισαν το σχεδιασμό του επίπλου επιδιώκοντας, όχι μόνο την ομορφιά, τις
σωστές αναλογίες και την άνεση, αλλά και την αίσθηση του χιούμορ και της παρωδίας. Ο
ιταλικός σχεδιασμός υποστηρίχτηκε και διαδόθηκε παγκοσμίως μέσα από πολλά περιοδικά,
διαγωνισμούς κι εκθέσεις. Όμως, ο κύριος λόγος για τον οποίο θεωρήθηκε ιδιαίτερα σημαντκός
ήταν γιατί έδειξε το δρόμο για το μέλλον με μια φοβερή αίσθηση του στυλ .
55
Albini
TO EΠΙΠΛΟ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ, ΓΑΛΛΙΑ, ΑΓΓΛΙΑ, ΒΡΑΖΙΛΙΑ & ΜΕΞΙΚΟ META
TO B’ ΠΑΓΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ
Οι καταστροφές που προκάλεσε ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος στην Ευρώπη ήταν η αιτία που καθ’ όλη
τη διάρκεια της δεκαετίας του ΄50 δεν υπήρξε πουθενά – πλην της Ιταλίας * της Σκανδιναβίας
- καμιά καινοτομία.
Στη Γερμανία, οι σχεδιαστές εφάρμοζν το Intternational Style με νέα υλικά, αλλά μέσα στα όρια
της αισθητικής και της φιλοσοφίας του Bauhaus. Δημιουργήθηκαν ωραία κομμάτια με κάποιες
καινοτομίες, με πιο σημαντική τη «μονάδα» τοίχου. Εκείνο τον καιρό, δούλευαν πάνω στην ιδέα
των αποθηκευτικών τοίχων.
Στη Βραζιλία, ο Sergio Rodriquez εφάρμοσε το Μετα- Intternational Style. Η καρέκλα του
Sherriff αφορά έναν τύπο κούνιας.
Στην Αγγλία, το Utility Programme, παρήγαγε τυποποιημένα προϊόντα από βασικά υλικά,
ακολουθώντας μια μόδα χωρίς ενδιαφέρον. Καινοτόμος σχεδιαστής υπήρξε ο Εrnest Race που
παρήγαγε έπιπλα από υλικά αεροπλάνων.
Οι Γάλλοι σχεδιαστές στράφηκαν στο Intternational Style με οργανικές φόρμες.
Χρησιμοποίησαν νέα υλικά – μουσαμά από λάστιχο, κελύφη από fiberglass- και έδωσαν έμφαση
στην καλή χειροτεχνία.
Ο Oliver Mourgue δημιούργησε μια σουρεαλιστική καρέκλα – γλυπτό, την Bouloum, σε σχήμα
χεριού.
Bouloum καρέκλα, Oliver Mourgue
Ernest Race
Sergio Rodriguez
Μετα- Intternational Style
H ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ ‘70
Στη δεκαετία του ’70 στην Ευρώπη συνεχίστηκαν οι τάσεις της περιόδου μετά τον πόλεμο. Τα
pop έπιπλα, για παράδειγμα , εξακολουθούσαν να είναι δημοφιλή. Οι Ιταλοί , με πρωτοποριακά
υλικά και προσπάθησαν να εξευγενίσουν το μετα- Intternational Style. Εμφανίστηκαν νέες
56
ιδέες : το σκαμνί Primate Kneeling, η καρέκλα Αppoggio, με ρυθμιζόμενο κάθισμα .Η ποικιλία
των μοντέλων της γινόταν όλο κι ευρύτερη.
Στις ΗΠΑ, οι σχεδιαστές προσπαθούσαν να εξευμενίσουν το μετα- Intternational Style με
παραδοσιακά υλικά : λυγαριά, rattan και το ξύλο- χωρίς ταπετσαρία. Το ρυθμιζόμενο έπιπλο, με
τις φιδίσιες καμπύλες του γνώρισε μεγάλη άνθηση στα αμερικανικά σαλόνια την εποχή αυτή.
Στο τέλος της δεκαετίας του ’70 το Arts & Krafts εμφανίστηκε ξανά στην Αγγλία και τις ΗΠΑ, με
το κίνημα Craft Revival : έπιπλα εξ ολοκλήρου χειροποίητα, φτιαγμένα στα εργαστήρια τω
σχεδιαστών.
Primate Kneeling σκαμνί
Craft Revival
Καρέκλα APPOGGIO
Η ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ ‘80
Στη δεκαετία του ‘ 80 σημειώθηκε ευρεία χρήση νέων τεχνικών και νέων υλικών (που
αναπτύχθηκαν κυρίως από τους Ιταλούς) , αλλά και έντονο ενδιαφέρον για την εκλεπτυσμένη
χειροτεχνία. Ο σχεδιασμός ακολουθεί τον κλασικό μοντερνισμό, αλλά με λιγότερο γεωμετρικές
γραμμές. Η φόρμα και η λειτουργία συνδυάζονται, η απλότητα και η καθαρότητα κυριαρχούν
ακόμα.
• Η Art Furniture είναι ξανά δημοφιλής.
• Το Craft Revival της δεκαετίας του ’70 δουλεύει το ξύλο με παλιές μεθόδους με το χέρι.
• Το High Tech συνεχίζει να είναι δημοφιλές την εποχή αυτή. Οι σχεδιαστές του
χρησιμοποιώντας την τελευταία τεχνολογία και νέα υλικά δημιούργησαν ένα καθαρό,
μεταλλικό και καλαίσθητο ύφος.
• Το κίνημα Ergonomics, συνδύαζε το υψηλό στυλ και την υψηλή τεχνολογία και
υιοθετήθηκε στην επίπλωση γραφείων. Τα έπιπλα του στυλ αυτού είναι ευπροσάρμοστα σε
κάθε κατεύθυνση, αλλά και εξοπλισμένα με μνήμη υπολογιστή για τις ανάγκες του χρήστη.
• Το στυλ Memphis και το Μετα-Μοντέρνο, που προήλθαν από την Art Deco, είναι τα πιο
πρόσφατα δείγματα των ποικίλων στυλ της δεκαετίας αυτής. Από το 1980, οι σχεδιαστές
προσέγγισαν το επιπλο με μια διάθεση περιφρόνησης της άνεσης, και δημιούργησαν
έπιπλα ακατάλληλα για χρήση.
• Οι σχεδιαστές αφήνονταν εντελώς ελεύθεροι να δημιουργήσουν χρησιμοποίησαν πολύ
φωτεινά χρώματα, υπερβολικές φόρμες και σχήματα & διαστάσεις κινουμένων
σχεδίων. Στα κομμάτια του Memphis διακρίνουμε στοιχεία του στυλ De Stijl με τα αυστηρά
σχήματα και τα λαμπερά χρώματα.
57
Memphis Style
Μετα-Μοντένο
High Tech
Ergonomics
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
Αρχή Γοτθικισμού : ψηλή πλάτη, με κάθισμα ένα μπαούλο
58
Θρησκευτικό σύμβολο : Σταυρός
Χαρακτηριστικά γοτθικών επίπλων : βαριά έπιπλα, μασίφ, σύμβολο ο ρόμβος
Δεν χρησιμοποιούσαν πίνακες πριν την Αναγέννηση, αλλά ταπισερί. Η ταπισερί αποτελεί
βασικό στοιχείο διακόσμησης, με εκκλησιαστική θεματολογία από τη Βίβλο, αλλά και
ηρωικές παραστάσεις των βασιλιάδων τους.
Χαρακτηριστικά Αγγλικής Αναγέννησης :
•
•
•
•
•
•
•
•
Χρώματα : κόκκινο, μπλε, χρυσό, μαύρο, άσπρο
Καναπέδες που γίνονται τραπέζια
Καρέκλα : 4 πόδια, χαμηλή πλάτη, επεριμετρική τραβέρσα
Παράθυρο με τζάμι που δημιουργεί έναν κύκλο
Τραπέζι δίπλα σε καρέκλα, που ουσιαστικά είναι γοτθικό σκαμνί
Τραπέζι : ξυλόγλυπτα πόδια ( melon bulbs), perimetrik;h trab;ersa
Πίνακες , αντί για ταπισερί, ψηλά τοποθετημένοι – Μικροί πίνακες που απεικονίζουν
πρόσωπα της οικογένειας
Τοπική ξυλεία, κυρίως βελανιδιά.
Αναγέννηση (15ος – 16ος – 17ος αιώνας )
Χαρακτηριστικό παράδειγμα το σπίτι του Σαίξπηρ :
• Διώροφο κτίριο, στηρίζεται σε δύο πασάλους – Άχυρο, σαν μονωτικό υλικό της
εποχής – χαμηλό ταβάνι – Στέγη με άχυρο & πίσσα πάνω σε μεταλλικό
πλέγμα( τελείως διαφορετικό σύστημα κατασκευής)
• Ισόγειο : τεράστιο τζάκι που λειτουργεί και σαν χώρος για μαγείρεμα, αλλά σαν
θερμαντικό μέσο.
• Κρεβάτι λιτό, όχι βαρύ, με κεντήματα από πάνω ( εξέλιξη της ταπισερί, που
χρησιμοποιείται και αργότερα και λέγεται crowel, θέματα λουλουδιών κυρίως,αλλά
και ζώων)
• Αποθηκευτική συρταριέρα (κομόντ)
Κρεβάτι της Ελισάβετ : ξυλόγλυπτη επένδυση
Μπαρόκ (17ος -18ος αιώνας)
•
•
Καρέκλα : Ψηλή πλάτη, με έντονο ξυλόγλυπτο και ψάθα, τραβέρσα που ενώνει τα
μπροστινά πόδια
Το σπιράλ χαρακτηρίζει την αρχή του μπαρόκ.
59
•
•
Το γαλλικό “S”, η συμμετρία, οι τραβέρσες «Χ» και «Η» - η ψάθα, το σπριράλ, τα
πόδια από κάποιο θηρίο και η μπάλα στα πόδια μπουλ, αποτελεούν τα
χαρακτηριστικά του μπαρόκ. Επίσης η γιρλάντα με φυλλώματα, φρούτα, λουλούδια
Μαρμάρινα δάπεδα – μαύρο, άσπρο έντονα κοντράστ – βελούδα, χρυσά
διακοσμητικά στο γαλλικό μπαρόκ.
Γεώργιος Α΄: Καρέκλες, καανπέδες, κτλ.: πόδι γερακιού με νύχια και μια μπάλα από κάτω
(αργότερα χρησιμοποιούσαν το ποδι του λιονταριού) Καρέκλα Round About ή Smokers Chair : αντρική καρέκλα, όπου κάπνιζαν αργιλέ.
Ροκοκό, Λουδοβίκος 15ος : Μικροκαμωμένος & λιτός ρυθμός, καρέκελες με χαμηλή
πλάτη, απέφευγαν το επιχρύσωμα όλου του έπιπλου, καταργείται ή μειώνεται η
ξυλεπένδυση, έντονη γύψινη διακόσμηση
Ροκοκό : Το αυθεντικό είναι το γαλλικό. Αρχίζει να μορφοποιείται μεταξύ Λουδοβίκου 14 ου &
Λουδοβίκου 15ου. Οριστικοποιήθηκε επί Λουδοβίκου 15ου.
Χαρακτηριστικά :
• Μικροί όγκοι, κομψότητα & λεπτότητα, αέρινες φόρμες, παστέλ χρώματα, κίνηση,
ψυδαίσθηση συμετρίας, υποτονικό χρυσό (αντικέ), χρυσή πατίνα, ντεκαπέ
( ξεθώριασμα), Κρακελέ (δημιουργεί σκασίματα), μέταλλο και ορείχαλκος ή μάρμαρο
για τα τραπέζια, φθηνά υφάσματα, Κρύσταλλο με μπρούντζο (στην Αγγλία μόνο
μπρούντζος), τριαντάφυλλα σαν διακοσμητικά σε υφάσματα & χαλιά.
Νεοκλασικισμός ( τέλος 18ου αιώνα)
Αγγλικός Νεοκλασικισμός, Γεώργιος Α΄
Γαλλικός Νεοκλασικισμός
• Ο αγγλικός, πιο λιτός από τον γαλλικό
• Πηγή έμπνευσης, αρχαιοελληνική
• Οι δύο μεγάλοι σχεδιαστές : σερετον & Χεπλγουάιτ
• Ελληνορωμαϊκά πρότυπα
• Γιρλάντες
• Στρογγυλά ή οβάλ μενταγιόν
• Επιτοίχια ζωγραφική
• Αγάλματα
• Έπιπλα από μαόνι, τριανταφυλλιά
• Η πλάτη της καρέκλας διακοσμείται με βεντάλιες, ασπίδες, υδρίες, ανθέμια
• Επίθετος μπρούντζος
Τεχνική της μαρκετερί: αδερφοί Άνταμς (μαόνι με επίθετο μπρούντζο), αρχαιοελληνικά
στοιχεία, ξύλινες υδρίες
Χεπλγουάιτ (μπαρόκ): χαρακτηρίζεται από την κούρμπα του σε κύκλο, τα ημικύκλια
•
•
Ροκοκό, αυμμετρία
Νεοκλασικισμός , συμμετρία
60
•
•
Μπαρόκ, συμμετρία
Διαφορά νεοκλασικισμού – Μπαρόκ : χρώματα, ο ρυθμός βαρύς, λιτός
Αμπίρ : Αμερική , έμπνευση από την αρχαία Ελλάδα, κύριο σύμβολο ο αετός με πόδια που
ανοίγουν , πολεμικά σύμβολα
Γαλλικός Νεοκλασικισμός, βασιλεία Λουδοβίκου 16ου
• Κατάλοιπα χρυσού, γιρλάντες, προτρέτα σε κυκλικές κορνίζες, τεχνική της
μαρκετερί, αυστηρές καράκλες με τη λύρα στην πλάτη, συμμετρία, καθιέρωση του
υφάσματις της ταπισερί, ελάχιστο μεταξωτόο ύφασμα – Υφασμάτινες
ψευδοροφές, σαν τις στρατιωτικές ψευδοροφές
Μοντερνισμός
• Αnonymous: καρέκλα 19ου αιώνα, πτυσσόμενη
• Arts & Krafts κίνημα : επηρεασμένο από το παρελθόν (ακόμα και από την
Αίγυπτο) – αγγλική προέλευση
• Στην Αμερική, εμπνέεται από το Arts & Crafts– Frank Lloyd Wright
(ανθρωποκντρικά κυρίως), ξεκίνησε τα έπιπλα γραφείου με εμμονή στο κόκκινο,
κίτρινο, μπλε, μαύρο, άσπρο, γκρίζο
• Art Nouveau : κυρίως Γαλλικό, Ολλανδία), αναφορά στη φύση, αέρινες
καμπύλες
Gaudi : συνδυάζει το αραβικό στοιχείο με την εποχή του, τα έπιπλά του θυμίζουν
οστά ανθρώπινου σκελετού.
Makindosh: λείπει η εργονομία, Σχολή Makindosh Γλασκώβης
Τάσεις : καθαρές γραμμές, καθαρή γεωμετρία, χωρίς πολυχρωμία (λευκά, γκρόζα,
μαύρα, λακαρισμένα έπιπλα), που επηρεάζουν Ολλανδούς σχεδιαστές.
• Σχολή Βιέννης : ξεκινάει με τον Τονέ (Thonet), επηρεάζεται από τον
κονστρουκτιβισμό, επαναχρησιμοποιούνται στην εποχή μας
• Retvelt: στυλιζαρισμένα γεωμετρικά έπιπλα, όχι εργονομικά, αυθεντικά έργα
τέχνης, όχι καμπύλες, πιο γνωστό έργο, η κόκκινη καρέκλα
• Κίνημα De Stilj : επηρέασε το Bauhaus
• Αρχές του Bauhaus : οικονομικά έπιπλα, χωρίς μεγάλο κόστος παραγωγής,
συναρμολογούμενα _ Χρήση σωλήνα ποδηλάτου κι αργότερα τη στράντζα του
αναδυόμενου σωλήνα ποδηλάτου – Γρήγορά στη συναρμολόγηση, καθαρά
γεωμετρικές φόρμες, αλλά με κίνηση – δέρμα για κάλυμμα
Καρέκλα Barchelona: εισήγαγε τη στράντζα- συνδυασμός πλάτης
αρχαιοελληνικής, πόδια χιαστί, πτυσσόμενα. Βασικοί εκπρόσωποι του Bauhaus :
Γκρόπιους, Μπρόγκερ ( Γκρόπιους, ο πρώτος που χρησιμοποίησε αλουμίνιο στα
έπιπλα)
• Art Deco : αμερικανική τέχνη, κράτησε 15 χρόνια, αντίστοιχη της Art Nouveau
στην Ευρώπη – Κίνημα παράλληλο με το Bauhaus, αλλά ακριβώς αντίθετο –
Δύσκολα αναγνωρίσιμα τα έπιπλα, βαριά, με έντονη διακόσμηση, πολλά
διακοσμητικά στοιχεία, σκληρή φόρμα, σκληρές καμπύλες – Έμπνευση από
αρχαίους πολιτισμούς – Ύφασμα, χαλί, κεραμικό, γλυπτό, σιδερένιες κατασκευές,
εμπνευσμένα από τους Αζτέκους, Ίνκας, Αιγύπτιους – έντονες γεωμετρικές
61
•
•
φόρμες αλλά με κίνηση – παστέλ χρώματα, αλλά και μαύρο, άσπρο, γκρί, κίτρινο
και μπλε – Γυαλιστερές επιφάενειες – Τριανταφυλλόξυλο, μάρμαρο, αλουμίνιο –
Αρχιτεκτονική : κρυφός φωτισμός φθορίου – Καρέκλα σκηνοθέτη ανήκει στο
κίνημα Art deco – Τα ξύλα είναι διακοσμητικά.
Πεπιεσμένο χαρτί > για πρώτη φορά στη Βικτωριανή περίοδο
Καρέκλες Γουίντσορ : προέρχονται από την Αγγλία, αλλά χαρακτηρίζουν την
Αμερική
62

(27 σελίδες σε μορφή pdf)(Νέο)

σε υποκειμενο gf 677

σελιδα14

full paper - e-Περιοδικό Επιστήμης & Τεχνολογίας

Ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα και κινηματογράφος

οι χρήσεις της ελιάς άλλοτε και τώρα

Κείμενο Συμπερασμάτων - Ακαδημαϊκός Κύκλος

Για περισσότελες λεπτομέρειες και μεγαλύτερη ανάλυση εικόνας

Ιουδαϊσμός. Διάγραμμα μελέτης - 2ο Πρότυπο Πειραματικό Γενικό

Αρχείο pdf

εκδοση 16 ιανουαριου 2014

24 Β Α Φ Ε Σ M A R IN E P A IN T S

14 Εργαλεία αυτοκινήτων

analutiko_programma_festibal[2]

ΑΔΑ: ΒΙΥΞΦ-ΡΒΧ

ΣΤΕΑΤΟΠΥΓΙΚΗ ΑΦΡΟΔΙΤΗ - Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σερρών

το αρχείο σε μορφή pdf εδώ

2 - Αφοί Παλάση Ο.Ε.

του υπ. περιβαλλοντος ενεργειας & κλιματικης αλλαγης

Πάνελ Maico για εσωτερικές και εξωτερικές πόρτες