Α΄ Διασχολικός Διαδραστικός Αγών: «Γνωρίζω το Ιλίου Μέλαθρον και τους θησαυρούς του» «Πώς τα νομίσματα αποτελούν τεκμήρια που σφραγίζουν την ιστορία» Η νομισματοκοπεία, από την ίδρυση του Νεοελληνικού κράτους 1832 μέχρι και το Ευρώ Μαρούσι 6 Απριλίου 2013 Εργασία της Ομάδας των Μαθητών Μυρτώ Βλάχου Λουίζα Ζυγουράκη Σπύρος Καλογερόπουλος Βασιλική Καπελετζή Μαριλένα Καραπαναγιώτη Παναγιώτης Τούντας Επιβλέπουσες Καθηγήτριες Βασιλική Παπακίτσου, φιλόλογος Αναστασία Ραβδά, φιλόλογος ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος ...................................................................................................................................... 1 Εισαγωγή ...................................................................................................................................... 2 Νομισματοκοπεία περιόδου: 1828-1831 ..................................................................................... 3 Νομισματοκοπεία περιόδου: 1832-1862 ..................................................................................... 6 Νομισματοκοπεία περιόδου: Γεωργίου Α΄ 1863-1912 ............................................................... 9 Νομισματοκοπεία περιόδου: 1910-1913 ................................................................................... 13 Νομισματοκοπεία περιόδου: 1912-1923 ................................................................................... 14 Νομισματοκοπεία περιόδου: 1923-1935 Β΄ Ελληνική Δημοκρατία ........................................ 16 Νομισματοκοπεία περιόδου: 1935 – 1974 ................................................................................ 20 Νομισματοκοπεία περιόδου: 1974-2013 Γ΄ Περίοδος Δημοκρατίας. ...................................... 29 Το 2002, κυκλοφορεί το ευρώ.................................................................................................... 37 Βιβλιογραφικές πηγές ................................................................................................................ 40 Η νομισματοκοπεία, από την ίδρυση του Νεοελληνικού κράτους 1832 μέχρι σήμερα Πρόλογος Το νόμισμα είναι ένα μικρό μεταλλικό στρογγυλό αντικείμενο, που έχει κοπεί, ζυγισθεί και σφραγισθεί και τίθεται σε κυκλοφορία από μία δημόσια αρχή η οποία εγγυάται και την αξία του. Για πρώτη φορά κόπηκε νόμισμα τον 7ο αιώνα στη Λυδία, όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος (Ι, 94). Αποτελεί βασικό μέσο συναλλαγής σε πόλεις, έθνη, ενώσεις πόλεων, βασίλεια. Βασική νομισματική μονάδα στην αρχαία Ελλάδα ήταν η δραχμή. Η δραχμή έχει μία ιστορία 2700 ετών, κατά τη διάρκεια της οποίας πολλές φορές διολίσθησε. Η δραχμή επιβλήθηκε από το Φείδωνα, αντικαθιστώντας τον οβολό, με ισοτιμία 1 δρχ/6 οβολοί. Η λέξη «δραχμή», προέρχεται από το ρήμα «δράττω» που σημαίνει μπορώ να πράξω ή όσα μπορώ να κρατήσω στο χέρι. Στην παλάμη, χωρούσαν 6 οβολοί οι οποίοι αντικαταστάθηκαν από το νέο νόμισμα. Η νομισματική αυτή μονάδα, κατασκευαζόταν από άργυρο και αργότερα, ως το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου από κράμα χαλκού και νικελίου. Ηραίον Άργους, δέσμη έξι σιδηρών οβελών = 1 δραχμή (αρχές 7ου αι. π.Χ.) Η δραχμή διατήρησε τόσο την ονομασία της όσο και την κυκλοφορία της στους κλασσικούς χρόνους (500-323 π.Χ.) και μέχρι τα τέλη της αρχαιότητας. Άλλωστε η Αθηναϊκή γλαύκα, είναι το νόμισμα που ξεπέρασε τα όρια των Αθηνών και σφράγισε διαχρονικά, συναλλαγές σε όλο τον κόσμο. Στη μία όψη του απεικονίζεται η Αθηνά και στην άλλη το σύμβολο της πόλης των Αθηνών, η γλαύκα (κουκουβάγια). Αιώνες αργότερα, η γλαύκα του αθηναϊκού τετράδραχμου απεικονίζεται και πάλι στην ελληνική όψη του κέρματος του ενός ευρώ. 1 Εισαγωγή «Το νόμισμα ως τεκμήριο ιστορικής πληροφόρησης» Τα νομίσματα ως πρωτογενής πηγή γνώσης του παρελθόντος, παρά το μικρό τους μέγεθος, αποτελούν τεκμήρια της καλλιτεχνικής δημιουργίας, της οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής κατάστασης ενός κράτους, των εμπορικών επαφών του, των μετακινήσεων των στρατευμάτων του, αλλά και πλήθους πολιτειακών αλλαγών. Χαρακτηρίζονται για την πολλαπλότητα, την αντοχή τους στο χρόνο, την ιστορημένη στιγμή, ενώ μετέφεραν μηνύματα κάθε είδους. Η παρουσία πολλών νομισμάτων σε ένα σημείο προδίδει παρουσία μεγάλου πολιτισμικού και θρησκευτικού κέντρου. Η ύπαρξη της αττικής δραχμής σε όλα τα περί την Μεσόγειο μουσεία μαρτυρεί την αίγλη και την ισχύ της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Τα νομίσματα αποτελούν άμεση ιστορική πηγή, που «βοηθά τον ιστορικό να ελέγχει τα πάθη του», αφού αποτελούν αδιαμφισβήτητη ιστορική μαρτυρία που δεν επιδέχεται εύκολα παρερμηνείες. Η νομισματική πορεία και εξέλιξη ενός κράτους, είναι άμεσα συνυφασμένη με τις ιστορικές και πολιτικές συγκυρίες και επηρεάζεται από την γεωπολιτική θέση του κράτους και τις ευρύτερες πολιτικές, στρατιωτικές, οικονομικές εξελίξεις και επιδιώξεις. Όλα αυτά, αποτυπώνονται στα νομίσματα που αποτελούν σπουδαία τεκμήρια της ανθρώπινης πορείας και εξέλιξης μέσα στο χρόνο. Στην εργασία μας, θα παρουσιάσουμε την πορεία του Ελληνικού νομίσματος, από την ίδρυση του Ελληνικού κράτους, μέχρι σήμερα (2013). Επιλέξαμε το χωρισμό της νομισματικής εξέλιξης της Ελλάδας, σε περιόδους, βασισμένη στις ιστορικές, πολιτικές, οικονομικές συγκυρίες και συναλλαγές, αλλά και στην ελληνική νομισματοκοπεία. 2 Νομισματοκοπεία περιόδου: 1828-1831 Όρια πρώτου Ελληνικού Κράτους Το Ελληνικό κράτος (Πρωτόκολλο Λονδίνου 26 Σεπτεμβρίου 1831) Για τους Έλληνες, ο απελευθερωτικός αγώνας τους για ανεξαρτησία από την τουρκική κυριαρχία, μετρούσαν ήδη τετρακόσια χρόνια σκλαβιάς, ήταν άμεσα συνυφασμένος με τη δημιουργία ανεξάρτητου Ελληνικού κράτους. Συνδυάστηκε από μια εξίσου οργανωμένη προσπάθεια για την επίτευξη της οικονομικής τους αυτονομίας, η οποία ταυτίσθηκε με την δημιουργία Εθνικού νομίσματος. Το ζήτημα της κοπής αυτού του Εθνικού νομίσματος απασχόλησε από νωρίς την προσωρινή Διοίκηση της Ελλάδας, μετά τη απελευθέρωση. Στις 6 Ιανουαρίου 1828 φτάνει ο Καποδίστριας στο Ναύπλιο και εν συνεχεία εγκαθιστά την έδρα της Κυβερνήσεως στη Αίγινα. Παράλληλα, η Ελλάδα αγωνίζεται ακόμα για την ανεξαρτησία της, προσπαθώντας να αποτάξει τον Ιμπραήμ από την Πελοπόννησο. Το έργο του Καποδίστρια για την ανασυγκρότηση της χώρας αναμένεται πολύ δύσκολο. Έδωσε ιδιαίτερη σημασία στην ανόρθωση της οικονομίας, ιδρύοντας ένα πιστωτικό ίδρυμα, την Εθνική Χρηματιστική Τράπεζα, και προχωρώντας στην κοπή εθνικού νομίσματος. Σκοπός ήταν να αντικατασταθούν τα Τούρκικα νομίσματα και το νέο εθνικό νόμισμα να εκφράζει την ανεξάρτητη υπόσταση του κράτους, καθώς και την εθνική περηφάνια του λαού του. Έτσι, στις 27 Ιουνίου 1829 κόβεται το πρώτο νόμισμα του νεοσυσταθέντος ελληνικού κράτους, ο 3 «φοίνικας», στην Αίγινα, όπου είχε κοπεί και το πρώτο αρχαίο ελληνικό νόμισμα, η «Χελώνα», τον 5ο αιώνα, και έφερε ως έτος κοπής το 1828. Ο Φοίνιξ ήταν το πρώτο και ασημένιο νόμισμα που κυκλοφόρησε στο κράτος της σύγχρονης Ελλάδας. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1828 υποδιαιρούμενο σε λεπτά, όπου και αποτέλεσε τη βασική νομισματική μονάδα. Το όνομα του, («φοινός» = πορφυρός, βαθυκόκκινος) προέρχεται από το μυθικό πουλί Φοίνικα που αναγεννιέται από τις στάχτες του, συμβολίζει τη δύναμη του ανθρώπου να αναγεννιέται από τις δυσκολίες του και να γίνεται ακόμα πιο δυνατός. Συμβολίζει λοιπόν, την αναγέννηση της Ελλάδας. Αποτελεί και το σύμβολο της Φιλικής Εταιρίας. Ο εμπροσθότυπος του αργυρού φοίνικα απεικονίζει το μυθικό πουλί με απλωμένα τα φτερά που ατένιζε το Σταυρό, περιβαλλόμενο από κλωνί ακτινών και γύρω τις λέξεις: «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ» και στην πίσω όψη σε κύκλο, «ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ Ι.Α. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ -1828-» και επίσης σχηματίζεται κύκλος από δύο κλαδιά δάφνης και ελιάς, ενώ στο μέσο, αναγράφονταν η αξία του νομίσματος. Οι δυο εικόνες εγγράφονται σε κύκλο. Επίσης, διακρίνονται και τα γράμματα "αωκα" που ισοδυναμούν με το "1821". Παράλληλα φρόντισε να εκδώσει "χαρτονομίσματα" για περιορισμένη χρήση. Όμως μόνο νομισμάτων ένας μικρός αριθμός κατασκευάστηκε ενώ οι περισσότερες συναλλαγές στην Ελλάδα εξακολουθούσαν να πραγματοποιούνται με ξένα νομίσματα. Λόγω της έλλειψης πολύτιμων μετάλλων για την κοπή νομισμάτων, η κυβέρνηση δημιούργησε το 1831 τραπεζογραμμάτια αξίας 5,10,και φοινίκων χωρίς να έχει τα αντίστοιχα κεφάλαια. Το αποτέλεσμα ήταν να απορριφθεί καθολικά από το κοινό. 4 Το 1832, το νομισματικό σύστημα αναμορφώθηκε και δημιουργήθηκε η δραχμή, η οποία και αντικατέστησε τον Φοίνικα. Με αφορμή τη δολοφονία του 26-9-1931, η Ε΄ Εθνοσυνέλευση, 28 Οκτωβρίου 1831, αποφασίζει, προς τιμή του, την κοπή 10.000 ασημένιων αναμνηστικών νομισμάτων. Στην πρόσθια όψη θα χαράσσονταν η προτομή του Καποδίστρια και στον οπισθότυπο η Ελλάδα να θρηνεί δίπλα σε τεφροδόχο. Η άφιξη όμως του Όθωνα, θα ανατρέψει τα σχέδια των Ελλήνων, αφού διέκοψε τη λειτουργία του νομισματοκοπείου στην Αίγινα, την 1η Φεβρουαρίου 1833. Ο Όθωνας είχε σαν στόχο να εξαλείψει κάθε ανάμνηση του Κυβερνήτη Καποδίστρια και της πολιτικής του. 5 Νομισματοκοπεία περιόδου: 1832-1862 Η Ελλάδα μετά την προσάρτηση των Επτανήσων Στις 18 Ιανουαρίου 1833 καταφθάνει στο Ναύπλιο ο 17χρονος Όθωνας, ο πρώτος βασιλιάς της Ελλάδας. Όντας ανήλικος, συνοδευόταν από μια τριμελή επιτροπή Βαυαρών αντιβασιλέων, οι οποίοι ουσιαστικά κυβερνούσαν. Πρώτο τους μέλημα, ήταν να διαλύσουν το στρατό της Επανάστασης, με αποτέλεσμα να κυνηγηθούν, φυλακιστούν και δολοφονηθούν ηρωικοί αγωνιστές, ενώ χήρες και ορφανά να πεινάσουν. Συνολικά ξέσπασαν είκοσι δύο ανταρσίες κατά την περίοδο βασιλείας του Όθωνα. Η σκληρή αυτή -κατά πολλούς- διακυβέρνηση ονομάστηκε «Βαυαροκρατία». Την ίδια στιγμή η Ελλάδα ταλανίζεται και από τα συμφέροντα των «Τριών Προστατριών Δυνάμεων». Στόχος του Όθωνα ήταν η ανοικοδόμηση της χώρας σύμφωνα με τα πρότυπα της εποχής, δυστυχώς όμως στην οικονομία δεν φάνηκαν ανάλογα αποτελέσματα. Την 1η Δεκεμβρίου του 1834 μεταφέρει την πρωτεύουσα της Ελλάδας στην Αθήνα, και ενήλικος πια αναλαμβάνει την εξουσία. Λίγο αργότερα με το νόμο του 1836 και στη συνέχεια το νόμο της 39 Μαρτίου 1841 με βασιλικό διάταγμα, ιδρύεται η Εθνική Ελληνική Τράπεζα, που αποτελεί σταθμό στη νομισματική μας ιστορία, με κεφάλαιο 5 εκατ. δραχμές. 6 Χάρη στις προσπάθειες του Γεωργίου Σταύρου, 1ου διευθυντή και στη συνέχεια διοικητή της τράπεζας μέχρι το 1869, εκδίδεται χαρτονόμισμα που στον εμπροσθότυπο φέρει την κεφαλή του Σταύρου, ενώ στον οπισθότυπο αξιοθέατο της Ελλάδος. Σκοπός της Ελληνικής κυβέρνησης ήταν να τονιστεί η εθνική ταυτότητα και να υπάρξει διασύνδεση με το κοινό από την αρχαιότητα παρελθόν μας. Στις 3 Σεπτεμβρίου του 1843 ξεσπάει επανάσταση του λαού με κύριο αίτημα την παραχώρηση Συντάγματος. Ο Όθωνας υποχρεώθηκε να συγκαλέσει Εθνοσυνέλευση και να παραχωρήσει τελικά Σύνταγμα, το οποίο αποτέλεσε ένα από τα πιο φιλελεύθερα. Το πρώτο Ελληνικό τραπεζογραμμάτιο Καθώς όμως τίποτα δεν ήθελε να θυμίζει την Ελληνική Πολιτεία και τον Καποδίστρια, ο Όθωνας, αποφάσισε να αλλάξει όχι μόνο το νομισματικό σύστημα και τα νομίσματα του Καποδίστρια, αλλά και την ονομασία του βασικού νομίσματος, με διάταγμα την 20η Φεβρουαρίου 1833. Ευτυχώς η αρχαιολατρία των βαυαρών τους οδήγησε να επιλέξουν τη βασική νομισματική μονάδα των περισσότερων αρχαίων Ελληνικών πόλεων, τη δραχμή. Το νέο νόμισμα ονομάστηκε οθωνική δραχμή και πάνω του επιστρατεύτηκαν Βαυαροί χαράκτες. Στα χρυσά και τα ασημένια νομίσματα, στην πρόσθια όψη απεικονίζεται η κεφαλή του Όθωνα και στον οπισθότυπο ο βαυαρικός θυρεός, υποδεικνύοντας πως η Ελλάδα είναι βαυαρική αποικία. 7 Το νομισματοκοπείο του Καποδίστρια εγκαταλείφθηκε τελείως και μάλιστα καταστράφηκε, και τον Αύγουστο του 1836, εγκαινιάστηκε καινούργιο στην Αθήνα, με μηχανήματα που ήρθαν από τη Βαυαρία, στην πλατεία Κλαυθμώνος. Εκεί κόπηκαν τα νομίσματα του 1836-1857, καθώς και το μονόλεπτο και δίλεπτο του 1832. Στην Αθήνα κόπηκαν και τα ασημένια με 1842-1847, η δραχμή του 1832, και το Τάληρο του 1833 με την «κουκουβάγια», το έμβλημα του Αθηναϊκού Νομισματοκοπείου, που πιθανότατα κόπηκε το 1843, αλλά αναγράφει την ημερομηνία 1832. Όλα τα νομίσματα του Όθωνα φέρουν στη στεφάνη οδόντωση. Το Βασιλικό Νομισματοκοπείο στην Αθήνα Η αργυρή δραχμή του Όθωνα ζύγιζε 4,477 γρ. με περιεκτικότητα 90% σε άργυρο. Υποδιαιρέσεις της ήταν τα χάλκινα κέρματα των 1,2,5 και 10 λεπτών καθώς και τα αργυρά των 0,25 και 0,50 λεπτών. Κόπηκε ακόμα το αργυρό κέρμα των 5 δραχμών και τα χρυσά των 20 και 40 δραχμών που είναι και πολύ σπάνια. Η έκδοση του Υπουργείου οικονομικών κάνει λόγο για έκδοση 958 χρυσών εικοσάδραχμων, ενώ τα βαυαρικά αρχεία αναφέρουν την παράδοση στο Ελληνικό κράτος, 17.550 εικοσάδραχμων χρυσών νομισμάτων. Η χρυσή δραχμή του 1852 8 Νομισματοκοπεία περιόδου: Γεωργίου Α΄ 1863-1912 Η Αθήνα την εποχή της άφιξης του βασιλέως Γεωργίου Α΄ Η αποτυχημένη πολιτική του Όθωνα, οδήγησε τους Έλληνες σε εξεγέρσεις, μία εκ των οποίων, στις 11 Οκτωβρίου 1862, τον εκθρόνισε. Ο Γεώργιος, ανεψιός του βασιλιά της Δανίας Φρειδερίκου, στέφθηκε βασιλιάς της Ελλάδας ως Γεώργιος Α΄, με την στήριξη των Τριών Μεγάλων Δυνάμεων και ιδιαίτερα της Μ. Βρετανίας. Η Ελλάδα, έζησε σημαντικά ιστορικά γεγονότα. Το 1862 και μετά την έξωση του Όθωνα, πραγματοποιούνται φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις. Ο συνθήκες που υπήρχαν έδωσαν ώθηση στην ελληνική οικονομία. Το 1863, κόβεται χρυσή δραχμή με εμπροσθότυπο την κεφαλή του Γεωργίου Α΄ και οπισθότυπο τους Ηρακλείς. Η δραχμή του Γεωργίου κόβεται και σε μεταλλική και εκτυπώνεται και ως χαρτονόμισμα. Ο συμβολισμός, παραπέμπει στην αρχαιότητα δίνοντας έμφαση στην ιστορική συνέχεια της χώρας. Το 1871 η αγροτική παραγωγή ενισχύθηκε. Στη δεκαετία 1880-1890 ο Χ. Τρικούπης προώθησε ευρύ πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων, χρηματοδοτούμενο από δάνεια που συνήψε στο εξωτερικό. Το 1893, κήρυξε πτώχευση λόγω της αδυναμίας της χώρας να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της απέναντι στους δανειστές της. Η χρεοκοπία δεν απεικονίστηκε στο 9 στοιχείο(νόμισμα) καθώς αφορούσε στις τράπεζες, ο ΔΟΕ αποπληθώρησε. Το 1897 επιβάλλεται στην Ελλάδα εξαιτίας του «ατυχούς πολέμου», Δημόσιος Οικονομικός Έλεγχος από τις ξένες δυνάμεις. Το 1868 η Ελλάδα εντάσσεται στη Λατινική Νομισματική Ένωση και ακολουθεί στα νομίσματα τα γαλλικά πρότυπα. Βασικό νόμισμα ήταν η δραχμή. Η αργυρή δραχμή του Γεωργίου ήταν ισότιμη με όλες τις αντίστοιχες νομισματικές μονάδες της ένωσης και μπορούσε να κυκλοφορεί ελεύθερα. Τα πρώτα νομίσματα του Γεωργίου ήταν σε κυκλοφορία μέχρι και το 1874. Τρία από τα χρυσά του 1876 αλλά και τα ασημένια του 1886. Χρυσό εκατοντάδραχμο του 1876 Κοινό γνώρισμά τους, είναι η κεφαλή του Γεωργίου στραμμένη αριστερά στα χάλκινα και ασημένια δεξιά στα χρυσά, συμπληρωμένη από την επιγραφή «ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α΄ ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ Χρυσό εκατοντάδραχμο του 1884 Στα χάλκινα αναγράφεται η ονομαστική αξία που περιβάλλεται από κλαδί ελιάς. Την όψη συμπληρώνει η επιγραφή «ΟΒΟΛΟΣ» και «ΔΙΩΒΟΛΟΝ» στο 5λεπτο και 10λεπτο αντίστοιχα. 10 Στα ασημένια των 20 και 50 λεπτών, απεικονίζεται το στέμμα, η ονομαστική αξία και η επιγραφή «ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ». Στα ασημένια της 1ας δραχμής και των 2 δραχμών κεντρικό θέμα είναι ο βασιλικός θυρεός, με την επιγραφή «ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ» και την ονομαστική αξία στο κατώτερο τμήμα της. Στην πρόσθια όψη το πορτρέτο του βασιλιά Γεωργίου Α΄. Η αργυρή δραχμή του Γεωργίου Α΄ Παράλληλα, αποφασίστηκε η κοπή νέων χαλκονικέλινων νομισμάτων 5,10,20 λεπτών, με την τρύπα στη μέση, γιατί ο χαλκός ήταν ακριβός. Στα νομίσματα των 5 και 10 λεπτών στην πρόσθια όψη υπήρχε η επιγραφή «ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ» και το έτος κοπής, ενώ στην πίσω όψη απεικονίζονται η κουκουβάγια πάνω σε πεσμένο αμφορέα απέναντι από κλαδί ελιάς. Σε εκείνα των 20λεπτών απεικονίζονταν η Βαρβάκειος Αθηνά με κλαδί ελιάς στην πίσω όψη και ο βασιλικός θυρεός με την ίδια επιγραφή και το έτος κοπής στην πρόσθια όψη. 11 Τα ασημένια και χαλκονικέλινα νομίσματα του 1910-1912, χαρακτηρίζονται για την στροφή της αισθητικής τους αντίληψης, σε θεματογραφία που παραπέμπει στα αρχαία ελληνικά νομίσματα, κάτι που σχετίζεται με την παρουσία Έλληνα καλλιτέχνη στη χάραξη ασημένιων νομισμάτων 1 και 2 δραχμών. Παρατηρώντας τις απεικονίσεις των νομισμάτων, διαπιστώνουμε ότι επιδιώκει τη διασύνδεση της Βασιλείας του με την αρχαιότητα. Τυπώνεται χαρτονόμισμα των 100 δραχμών, που κυκλοφόρησε το 1900. Στην μπροστινή όψη διακρίνεται ο Γ. Σταύρου και ο Βασιλικός Θυρεός. 12 Νομισματοκοπεία περιόδου: 1910-1913 Ο Ελευθέριος Βενιζέλος εμφανίζεται στο πολιτικό προσκήνιο κερδίζοντας με συντριπτική νίκη τις εκλογές το 1910. Θέτει ως στόχο του τη δημιουργία κράτους δικαίου στο πλαίσιο ενός φιλελεύθερου αστικού πολιτεύματος. Το 1910-1912, εκδίδεται ο δεύτερος κερματικός τύπος της δραχμής. Το βάρος της είναι 5 γρ. (περιεκτικότητα 83% σε ασήμι). Το 1912 κόβεται και το δίδραχμο στο Παρίσι με βάρος 10 γρ. και ίδια περιεκτικότητα σε ασήμι. Ο σχεδιασμός της νέας αργυρής δραχμής του Γεωργίου Α΄ έχει γίνει από τον Έλληνα Ιακωβίδη στο Νομισματοκοπείο του Παρισιού. Είναι η πρώτη φορά μετά τον Καποδίστρια που στον οπισθότυπο κέρματος απεικονίζεται μορφή από την αρχαιότητα. Στον εμπροσθότυπο απεικονίζεται ο Βασιλιάς, ενώ στον οπισθότυπο η Θέτιδα, πάνω σε θαλάσσιο ίππο να κρατά την ασπίδα του Αχιλλέα. Νικέλινο κέρμα των 20 δραχμών Κόβονται κέρματα που μορφολογικά χαρακτηρίζονται για την τρύπα στη μέση. Παρά το φθηνό υλικό αυτών το κερμάτων, η αγοραστική τους αξία αντιστοιχούσε με 100 δραχμές. Απεικονίζεται στον εμπροσθότυπο ο Βασιλικός Θυρεός και η επιγραφή «Βασίλειον της Ελλάδος» και στον οπισθότυπο άγαλμα της Αθηνάς. 13 το Νομισματοκοπεία περιόδου: 1912-1923 Τον Γεώργιο Α΄, μετά τη δολοφονία του, τον διαδέχτηκε ο Κωνσταντίνος Α΄. Ο Κωνσταντίνος Α' βρέθηκε στον θρόνο σε μια κρίσιμη περίοδο της ιστορίας , όταν ο ελληνικός λαός βρισκόταν σε αναδιοργάνωση και την ώρα που οι διεθνείς συνθήκες ενίσχυσαν τον εθνικό πόθο. Η Ελλάδα συμμετέχει στον 1ο Παγκόσμιο πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ και έχει θετική εξέλιξη για τους Έλληνες. Στη διάρκεια της βασιλείας του κόπηκαν νομίσματα των 5, 10 και 20 λεπτών με αναγραφόμενη ημερομηνία 1912. Στον εμπροσθότυπο απεικονίζεται ο Κωνσταντίνος και στον οπισθότυπο ο βασιλικός θυρεός. Τα νομίσματα των 50 λεπτών, με χαράκτη και πάλι τον Ιακωβίδη, έχουν στο κέντρο τους οπή και εμφανίσουν ως χρονολογία το 1921. Στην πρόσθια όψη εμφανίζεται ο βασιλικός θυρεός και στην οπίσθια ένα κλαδί ελιάς. Με τη συμμετοχή της Ελλάδας στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, από το 1917, δεν μπορούν να κοπούν και να κυκλοφορήσουν κέρματα των 50 λεπτών και 1 και 2 δραχμών. Οι υπερβολικές δαπάνες της Μικρασιατικής εκστρατείας οδήγησαν την Ελλάδα σε μεγάλη οικονομική κρίση και εμπόδισαν την κοπή νομίσματος. Το Εθνικό νόμισμα (Δραχμή) υποτιμήθηκε. Η αξία των αργυρών και των χρυσών νομισμάτων του Γεωργίου υπολογίζεται στις συναλλαγές με βάση την περιεκτικότητά τους σε μέταλλο. 14 Το 1921 ο Π. Πρωτοπαπαδάκης αρνήθηκε να προχωρήσει στην έκδοση πληθωριστικών χαρτονομισμάτων και κατέφυγε στον αναγκαστικό εσωτερικό δανεισμό. Έκοψε τα χαρτονομίσματα στη μέση και το δεξιό τμήμα το έθεσε στην κυκλοφορία στη μισή αξία από την αναγραφόμενη. Την ίδια εποχή κυκλοφορούν η αλουμινένια δραχμή, η αλουμινένια δεκάρα, ευτελής, και χωρίς ποιότητα, που λέκιαζε και με μία σταγόνα νερού. Παραμένει στο προσκήνιο μέχρι περίπου τον Β. Παγκόσμιο πόλεμο, υποδηλώνοντας με την κακή ποιότητά της τη δεινή οικονομική κατάσταση της χώρας. 15 Νομισματοκοπεία περιόδου: 1923-1935 Β΄ Ελληνική Δημοκρατία Η Κυβέρνηση Αλ. Παπαναστασίου, έξω από το κτίριο των Παλαιών Ανακτόρων την επομένη της κήρυξης της αβασίλευτης δημοκρατίας. Το 1924, το πολίτευμα της Ελλάδας ύστερα από δημοψήφισμα, γίνεται αβασίλευτη δημοκρατία. Τεκμήρια της προσπάθειας διασύνδεσης της δεύτερης δημοκρατική διακυβέρνησης με το απώτερο και εγγύτερο παρελθόν της χώρας εμφανίζονται και στα νομίσματα της περιόδου. Απεικονίζονται θεότητες της κλασικής, ελληνιστικής περιόδου, αλλά και ο Καποδιστριακός Φοίνικας. Επίσης και στα χαρτονομίσματα δίνεται έμφαση στο ελληνικό στοιχείο και στην διασύνδεση των Ελλήνων με τις αρχαίες ρίζες τους. Το 1926, μετά από πολλούς κλυδωνισμούς και κυβερνητικές μεταβολές επιβάλλεται δικτατορία από τον Πάγκαλο, η οποία καταλύεται από το στρατιωτικό κίνημα του Κονδύλη, και το 1928 νικά πανηγυρικά στις εκλογές ο Βενιζέλος. Όμως, εσωτερικά προβλήματα, οδηγούν το 1935, στην κατάργηση της δημοκρατίας και την επαναφορά της βασιλείας. Τα νομίσματα συνέχισαν να κυκλοφορούν και μετά την επαναφορά της Βασιλείας. Η άνοδος της τιμής του ασημιού ώθησε την κυβέρνηση στην αντικατάσταση τους με χάρτινα κερματικά γραμμάτια. 16 Το 1926, κόπηκαν νομίσματα των 20, 50 λεπτών και 1 και 2 δραχμών. Στον εμπροσθότυπο εικονίζεται το κεφάλι της Αθηνάς σε σχέδιο από Κορινθιακό νόμισμα, ενώ στον οπισθότυπο, υπάρχει η επιγραφή «Ελληνική Δημοκρατία» και η ονομαστική αξία. Το 1928, διαλύεται η Λατινική Νομισματική Ένωση και το 1929, αποσύρονται με νόμο, όλα τα νομίσματα του Γεωργίου. Κόβονται νέα, των 5, 10, 20 δραχμών. Τα πεντάδραχμα κατασκευάστηκαν από νίκελ και προς τιμή των 100 χρόνων από την κυκλοφορία των Καποδιστριακών νομισμάτων, έχουν την απεικόνιση του φοίνικα στην πρόσθια όψη και στεφάνι ελιάς με την ονομαστική αξία στην πίσω. Στο δεκάδραχμο, στην πρόσθια όψη εικονίζεται η μορφή της θεάς Δήμητρας από σπάνιο στατήρα της Δελφικής Αμφικτιονίας ενώ στην πίσω όψη εμφανίζεται το στάχυ, έμβλημα του Μεταποντίου (περιοχή της Κ. Ιταλίας). Στο εικοσάδραχμο, απεικονίζεται ο Ποσειδώνας στην πρόσθια όψη, και μια τριήρη από Μακεδονικό τετράδραχμο στην πίσω . 17 Το 1928, αρχίζει να τυπώνει χαρτονομίσματα η Τράπεζα της Ελλάδος. Εξακολουθούν ωστόσο να κυκλοφορούν τα τραπεζογραμμάτια των 5, 10, 15, 20, 25, 100, 500,1000,5000 δραχμών, επισημασμένα ημικυκλική κόκκινη με σφραγίδα «Τράπεζα της Ελλάδος». Περίοδος 1910-1926: Η πρόσθια όψη του χαρτονομίσματος απεικονίζει το Γ. Σταύρου και η πίσω όψη, το Ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο. 18 Τα νέα χαρτονομίσματα που τυπώνει η Τράπεζα της Ελλάδος το 1928, έχουν διαφορετική εικονογραφία, η οποία παραπέμπει σε εθνικά χαρακτηριστικά είτε παραγωγής, είτε προέλευσης. Δίνεται έμφαση στην πρωτογενή παραγωγή. Στα χαρτονομίσματα των 100, 500, και 1000 δραχμών, αποτυπώνονται αγροτικές ασχολίες, προϊόντα, στάχυα, καρποί. Αναφέρονται στην ειρηνική δημιουργία και φέρουν τη χρονολογία 1935. 19 Νομισματοκοπεία περιόδου: 1935 – 1974 Οι Έλληνες θα μετάσχουν στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο αποκρούοντας την ιταλική επίθεση στις 28 Οκτωβρίου 1940 και στη συνέχεια θα αγωνιστούν σθεναρά κατά των Γερμανών. Κατά τη δεκαετία του 1940 η Ελλάδα είχε γνωρίσει πόλεμο, τριπλή ξένη κατοχή, πείνα και εμφύλιο σπαραγμό. Το διάστημα 1949 – 1967 χαρακτηρίζεται από τα τραύματα του Εμφυλίου Πολέμου. Η δικτατορία των συνταγματαρχών (1967 – 1974) ανακόπτει τον εκδημοκρατισμό της ελληνικής κοινωνίας και απομονώνει διεθνώς τη χώρα, ιδίως στην Ευρώπη. Η δεύτερη περίοδος της βασιλείας του Γεωργίου Β΄ (1935 – 1947) επειδή ήταν πολιτικά και κοινωνικά ταραγμένη δεν άφηνε περιθώρια για την κοπή και την κυκλοφορία νομισμάτων. Κυκλοφορούσαν χρυσές λίρες Αγγλίας με τον βασιλέα Γεώργιο και την βασίλισσα Ελισάβετ στο εμπροσθότυπο και τον Άγιο Γεώργιο στον οπισθότυπο ενώ η κυβέρνηση Μεταξά το 1939 για να τιμήσει την επάνοδο της βασιλείας παρήγγειλε και τύπωσε 2 αναμνηστικά νομίσματα (750 χρυσά εικοσάδραχμα, 2.000 ασημένια και 300 χρυσά εκατοντάδραχμα) κατόπιν η παραγγελία αυτή μειώθηκε (σε 200 χρυσά εικοσάδραχμα, 500 ασημένια και 140 χρυσά εκατοντάδραχμα) λόγω έναρξης του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, ωστόσο μόνο 100 χρυσά εικοσάδραχμα, 150 ασημένια και 70 χρυσά εκατοντάδραχμα έφτασαν στην Ελλάδα. Στη συνέχεια εμφανίζονται στην αγορά νομίσματα των 100 δραχμών από γνήσιες μήτρες με ελαττώματα τα οποία διοχετεύθηκαν στο εμπόριο. Από το 1941 – 1953 δεν κόβεται μεταλλικό νόμισμα. Το 1941 – 1944 επικρατούν πληθωριστικές τάσεις λόγω του πολέμου και τυπώνονται μόνο χάρτινα από τους Γερμανούς. 20 Οι διορθωτικές μήτρες αλλάζουν την αξία των χαρτονομισμάτων αφού τυπώνουν πάνω στα ήδη τυπωμένα προσθέτοντας μηδενικά (0). Έτσι το 100 γίνεται 1000, το 1000 γίνεται 10.000 κ.τ.λ. Το 1944 τυπώνεται χαρτονόμισμα των 100 δισεκατομμυρίων, τα οποία το Νοέμβρη του 1944 επί πρωθυπουργίας του Γ. Παπανδρέου μετατρέπονται σε 1 (μία) χάρτινη δραχμή. 21 Εν τω μεταξύ έχουν κυκλοφορήσει χαρτονομίσματα των 100 δισεκατομμυρίων, των 10 δισεκατομμυρίων, των 2.000 εκατομμυρίων, των 500 εκατομμυρίων, των 50 εκατομμυρίων. Η αξία των χαρτονομισμάτων έχει υποτιμηθεί λόγω της έλλειψης προϊόντων. 22 Το Φεβρουάριο του 1945 κυκλοφορούν χαρτονομίσματα των 200ων χιλιάδων, των 10 χιλιάδων των 5 χιλιάδων, των 1000 δραχμών, των 100 δραχμών, των 50 δραχμών. Τα χαρτονομίσματα φέρουν παραστάσεις με Φοίνικα, με τη Νίκη, με Ευζώνους, με τον Κανάρη, με Φτερωτές δόξες, με τη Νίκη της Σαμοθράκης. Η θεματική δεν είναι ενιαία και διαπιστώνεται τάση για διαφορετικές από τις προηγούμενες απεικονίσεις. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της εκτύπωσης χαρτονομίσματος με 11 απεικονίσεις από αρχαία ελληνικά νομίσματα. Η Ελλάδα απελευθερωμένη από την ξένη κατοχή δίνει το στίγμα της αναγέννησής της προβάλλοντας το ένδοξο παρελθόν της. Από το 1947 έως το 1965 βασιλεύει ο βασιλιάς Παύλος. Στις αρχές Ιουνίου του 1947, ο Αμερικανός υπουργός εξωτερικών Τζόρτζ Μάρσαλ ανήγγειλε τη χορήγηση οικονομικής βοήθειας σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Το Σχέδιο Μάρσαλ εφαρμόστηκε από το 1948 έως το 1952 και απέφερε την εισροή 13 δισεκατομμυρίων δολαρίων που έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στην ανασυγκρότησή τους. Το 1946 ο μεγάλος πληθωρισμός οδήγησε στην ισοτιμία της δραχμής έναντι του δολαρίου από 1$ = 5.000 δρχ., σε 1$ = 15.000 δρχ. Το 1949 δόθηκε προτεραιότητα στην ανοικοδόμηση και κατόπιν στην οικονομική ανάπτυξη. Στις εκλογές του 1952 επικράτησε το κόμμα του Ελληνικού Συναγερμού και την άνοιξη του 1953 επί υπουργίας του Σπύρου Μαρκεζίνη υποτιμάται η δραχμή κατά 100%, ώστε να ξεκινήσει η ανάπτυξη. Το 1953 παρά την υποτίμηση υπάρχει νομισματική σταθερότητα, το 1$ = 30 νέες δραχμές. 23 Την ίδια χρονιά σταματά η κοπή ασημένιων νομισμάτων ευρείας κυκλοφορίας και διατηρείται μόνο στα αναμνηστικά. Το τελευταίο χαρτονόμισμα των 5.000 δραχμών αυτής της περιόδου φέρει χρονολογία 1950. Έμελλε να μεσολαβήσουν 34 χρόνια μέχρι να εμφανισθεί πάλι παρόμοια αξία (1984). Κατά την περίοδο 1955 – 1963, σημειώθηκε ραγδαία οικονομική ανάπτυξη και πραγματοποιήθηκαν μεγάλα έργα στους τομείς της γεωργίας, στη βελτίωση του οδικού δικτύου, στον τουρισμό, καθώς και στην βιομηχανία. Η Ελλάδα είχε τους ταχύτερους ρυθμούς ανάπτυξης από όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες. Η συμφωνία για τη Σύνδεση της Ελλάδας με την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα υπογράφηκε στην Αθήνα στις 9 Ιουλίου 1961 και προέβλεπε τη μελλοντική πλήρη ένταξη της χώρας στην κοινότητα. Η Ελλάδα της ανόρθωσης και της ανάπτυξης αποτυπώνεται στα νομίσματα και στα χαρτονομίσματα που τυπώνονται την περίοδο αυτή. 24 Το 1954 κόπηκαν τα πρώτα μετακατοχικά κέρματα. Τα νομίσματα των 5,10 και 20 λεπτών ήταν, κατασκευασμένα από αλουμίνιο με μια οπή στο κέντρο. Απεικόνιζαν όλα ένα δάφνινο στεφάνι με το στέμμα στην μπροστινή όψη ενώ στην πίσω δύο στάχια, ένα τσαμπί σταφύλι και ένα κλαδί ελιάς αντίστοιχα. Τα υπόλοιπα κέρματα των 1, 2 και 5 δραχμών ήταν χαλκονικέλινα και των 10 δραχμών νικέλιο. Ο εμπροσθότυπος είχε την κεφαλή του Παύλου και ο οπισθότυπος θυρεό φρουρούμενο από ροπαλοφόρους Ηρακλείς. Τα νομίσματα των 5, 10 και 20 λεπτών διακοσμούνταν με Φοίνικες. Τα κέρματα των 10 και των 5 δραχμών διακοσμούνταν με εικόνες παραγωγής ενώ το κέρμα των 20 δραχμών με πρόσωπα της βασιλικής δυναστείας και στον οπισθότυπο με χάρτη της Ελλάδος. Τα χαλκονικέλινα κέρματα από το πενηντάλεπτο μέχρι και το πενηντάδραχμο κόπηκαν για πρώτη φορά το 1954 ενώ το δεκάδραχμο το 1959. Οι συμβολισμοί είναι προφανείς, δηλώνεται η ανάπτυξη μέσω της πρωτογενούς παραγωγής αλλά και η πολιτική σταθερότητα και η ιστορική συνέχεια. 25 Το 1960 κόπηκε στο Λονδίνο το πρώτο ασημένιο νόμισμα των 20 δραχμών με εμπροσθότυπο την κεφαλή του Παύλου και οποσθότυπο τη θεά Σελήνη έφιππη. Το 1963 για τα 100 χρόνια της βασιλικής δυναστείας κόπηκε αναμνηστικό ασημένιο στο Παρίσι νόμισμα των ένα 30 δραχμών με τις κεφαλές 5 βασιλέων στην μπροστινή όψη και τον χάρτη της Ελλάδος στην πίσω. Το 1965 κυκλοφόρησε σε 200.000 κομμάτια μια σειρά αναμνηστική για το θάνατο του Παύλου αποτελούμενη από 7 νομίσματα (αλουμινένιο 10λεπτο, χαλκονικέλινα των 50 λεπτών, κέρματα της 1ας, των 2 και 5 δραχμών, το νικέλινο 10δραχμο και το ασημένιο 20δραχμο). Τον βασιλιά Παύλο διαδέχτηκε στο θρόνο ο γιός του Κωνσταντίνος ο Β΄. Με αφορμή το γάμο του Κωνσταντίνου με την πριγκίπισσα Άννα - Μαρία κυκλοφόρησε το 1964 ασημένιο νόμισμα των 30 δραχμών που απεικόνιζε στη μπροστινή όψη το βασιλικό ζεύγος και στην πίσω τον βυζαντινό δικέφαλο αετό. 26 Το 1966 κυκλοφόρησαν τα πρώτα νομίσματα των 50 λεπτών και των 1,2 και 5 δραχμών με το πορτραίτο του βασιλιά Κωνσταντίνου Β΄, τα οποία είναι αντίστοιχα με του Παύλου, αλλά ήταν σχεδιασμένα με περισσότερες λεπτομέρειες και στις επιγραφές χρησιμοποιήθηκαν βυζαντινοί χαρακτήρες. Το 1966 πρωτοκυκλοφόρησε χαλκονικέλινο δεκάδραχμο με παρόμοια χαρακτηριστικά. Η πολιτική κρίση που εντάθηκε την περίοδο του 1965 οδήγησε το νέο βασιλιά Κωνσταντίνο Β΄ να παρέμβει αντισυνταγματικά και να ανατρέψει την κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου. Όμως τα πολιτικά πάθη δεν έπαψαν και στις 21 Απριλίου 1967 το δημοκρατικό πολίτευμα καταλύθηκε από αξιωματικούς του στρατού που επέβαλλαν δικτατορία. Το 1969 κόβεται σε 30. 000.000 τεμάχια νόμισμα των 20 δραχμών, από τα οποία τα 2.000.000 προορίζονταν για συλλέκτες του εξωτερικού. Το νόμισμα φέρει εμπροσθότυπο το έμβλημα της Δικτατορίας, το Φοίνικα συμβολίζοντας την αναγέννηση της Ελλάδος από τις συνεχείς πολιτικές κρίσεις, με τη δικτατορία των συνταγματαρχών. Ο οπισθότυπος απεικονίζει τη θεά Σελήνη έφιππη. Το 1970 έχουμε τα τελευταία ελληνικά νομίσματα που αποτυπώνουν στην όψη τους τον βασιλικό θυρεό. Το 1972 εγκαινιάζεται το νέο νομισματοκοπείο της Αθήνας και παράγονται τα πρώτα νομίσματα μετά από 114 χρόνια, αφού μέχρι τότε κόβονταν νομίσματα σε διάφορες πόλεις της Ευρώπης. Για τελευταία φορά κόβεται νόμισμα των 5 λεπτών. Το 1973 διατηρείται το βασιλικό πορτραίτο από τα πενηντάλεπτα μέχρι και τις δέκα δραχμές. 27 Στο εικοσάδραχμο επαναφέρεται η παράσταση της έφιππης θεάς Σελήνης και τα μικρά αλουμινένια νομίσματα των 10 και 20 λεπτών απεικονίζουν μία τρίαινα με δύο δελφίνια και ένα κλαδί ελιάς αντίστοιχα, ο Πήγασος στο 5δραχμο και η Αθηνά Πρόμαχος στο 20δραχμο. Η οπή στο κέντρο καταργείται και στο πνεύμα της εποχής διατηρείται από τη μία τους όψη συμβολίζει ο την φοίνικας. Ο διάκοσμος πρωτογενή παραγωγή, θεμελιώδες στοιχείο ανάπτυξης της χώρας και τη ναυτική δύναμη της Ελλάδας. Το 1976 αποσύρονται όλα τα νομίσματα της δικτατορίας και κυκλοφορούν νομίσματα που ο διάκοσμός τους συνδέεται με τη μεταπολίτευση και την ιδέα της Δημοκρατίας. 28 Νομισματοκοπεία περιόδου: 1974-2013 Γ΄ Περίοδος Δημοκρατίας. Το 1974, πραγματοποιείται στην Ελλάδα η «Μεταπολίτευση», εφόσον ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ανέλαβε την εξουσία το βράδυ της 23ης Ιουλίου. Η μεταπολίτευση σημαίνει η αλλαγή του καθεστώτος από δικτατορικό σε δημοκρατικό. Το 1981, υλοποιήθηκε η ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ (η σημερινή Ε.Ε.). Το σημαντικότερο επίτευγμα αυτών των χρόνων ήταν η ένταξη της Ελλάδας στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση της Ευρώπης, και η υιοθέτηση του κοινού νομίσματος Ευρώ, το 2001. Οι αναπαραστάσεις των κερμάτων από το 1974 μέχρι και το 2000 παραπέμπουν σε σύγχρονα ιστορικά γεγονότα της επιστήμης, της οικονομίας, του πολιτισμού, του αθλητισμού, χωρίς όμως να παραθεωρείται η σύνδεση με το απώτερο ιστορικό παρελθόν. Με τον τρόπο αυτό επιχειρείται η απαλοιφή των δυσάρεστων πολιτικών και κοινωνικών κρίσεων και σύνδεση της μεταπολίτευσης με γεγονότα και περιόδους που οδήγησαν τη χώρα στην ανάπτυξη και στην ελευθερία. Το 1976, κόβονται κέρματα των δέκα (10) και των είκοσι (20) λεπτών τα οποία στον εμπροσθότυπο απεικονίζουν το ζωικό βασίλειο ενώ ο οπισθότυπος φέρει το Εθνόσημο της Ελληνικής Δημοκρατίας. 29 Τα μεγαλύτερα κέρματα είναι σχεδιασμένα με ευρέως γνωστές προσωπικότητες της ιστορίας του ελληνικού έθνους,. Το κέρμα της μίας δραχμής και το δίδραχμο κάνουν αναδρομή στην επανάσταση του 1821, με τον Κανάρη και τον Καραϊσκάκη να κοσμούν τον εμπροσθότυπό τους αντίστοιχα. Μια κορβέτα (πλοίο του 19ου αιώνα), και δύο καριοφίλια να αποτυπώνονται στον οπισθότυπό τους αντίστοιχα. Το πεντάδραχμο απεικονίζει τον φιλόσοφο Αριστοτέλη, το δεκάδραχμο τον επιστήμονα και πατέρα της ατομικής θεωρίας Δημόκριτο και το εικοσάδραχμο, τον στρατηγό και αρχηγό της αρχαίας Αθήνας κατά τον πέμπτο (5ο) αιώνα Περικλή. Οι οπισθότυποι των ανωτέρω νομισμάτων αναφέρονται στην ονομαστική τους αξία, και εκτός από αυτό τον αριθμό, στο δεκάδραχμο υπάρχει αναπαράσταση του ατόμου και στο εικοσάδραχμο βρίσκεται σχέδιο του Παρθενώνα, έργο συνδεδεμένο στενά με τον Περικλή. 30 Το πενηντάδραχμο του 1980, διακοσμείται με τον Σόλωνα στον εμπροσθότυπο, και με την ονομαστική του αξία πάνω σε κύματα στον οπισθότυπο. Το μεγάλο μέγεθός του το κατέστησε δύσχρηστο, και έτσι βελτιώθηκε και αντικαταστάθηκε από το πενηντάδραχμο του 1986, το οποίο έχει τον αρχαίο σπουδαίο ποιητή Όμηρο στον εμπροσθότυπο, και ένα αρχαίο πλοίο στον οπισθότυπο. Tο 1988, τα νομίσματα της μιας δραχμής και το δίδραχμο αντικαταστάθηκαν, και φιλοξενούν την Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα και την Μαντώ Μαυρογένους στον εμπροσθότυπο, λόγω της έξαρσης του φεμινιστικού κινήματος, και ένα πλοίο και ένα κανόνι, μαζί με την ονομαστική τους αξία στον οπισθότυπο. 31 Το 1990, το εικοσάδραχμο φέρει την προτομή του εθνικού μας ποιητή, Διονυσίου Σολωμού στον εμπροσθότυπο, και ένα κλαδί δάφνης κάτω της ονομαστικής αξίας του νομίσματος στον οπισθότυπο. Την ίδια χρονιά, εισέρχεται στην κυκλοφορία των νομισμάτων και το εκατοστάρικο, με την κεφαλή του Μεγάλου Αλεξάνδρου στον εμπροσθότυπο, και την ονομαστική του αξία μαζί με το σύμβολο του ηλίου της Βεργίνας στον οπισθότυπο. Στόχος αυτής της απεικόνισης, ήταν όχι μόνο να τιμηθεί ο Μέγας Αλέξανδρος, αλλά και πολιτικών η εξυπηρέτηση σκοπών: εθνικών και «Η Μακεδονία είναι Ελληνική». Τα χαρτονομίσματα των πενήντα (50) δραχμών (1964), αναπαριστούν την κεφαλή της νύφης Αρεθούσας ή την κεφαλή του Ποσειδώνα στον εμπροσθότυπο, και την εικόνα ενός ναυπηγείου ή την Μπουμπουλίνα εν ώρα δράσης στον οπισθότυπο αντίστοιχα. Υπήρχαν δύο διαφορετικές εκδόσεις. Το χαρτονόμισμα των εκατό (100) δραχμών αναδεικνύει την κεφαλή της Αθηνάς στον εμπροσθότυπο, και τον Αδαμάντιο Κοραή στον οπισθότυπο. Στο χαρτονόμισμα των διακοσίων (200) δραχμών ξεχωρίζει ο Ρήγας Φεραίος στον εμπροσθότυπο, ενώ στον οπισθότυπο το κρυφό σχολειό. 32 Στο χαρτονόμισμα των πεντακοσίων (500) δραχμών του 1983 φαίνεται ο Ιωάννης Καποδίστριας στον εμπροσθότυπο, οπισθότυπο το ενώ φρούριο στον της Κέρκυρας. Στο χαρτονόμισμα των χιλίων (1000) δραχμών του 1970 αναπαρίστανται ο Δίας στον εμπροσθότυπο και μια κοπέλα από την Ύδρα, φορώντας την τοπική ενδυμασία στον οπισθότυπο. Το νέο χαρτονόμισμα των χιλίων (1000) δραχμών του 1987 στολίζεται από τον Απόλλωνα εμπροσθότυπο, και στον τον δισκοβόλο του Μύρωνα και η αρχαία Ολυμπία στον οπισθότυπο. 33 Στο χαρτονόμισμα των χιλιάδων πέντε δραχμών παρουσιάζεται ο Κολοκοτρώνης και το Αρκαδικό χωρίο Καρύταινα στον εμπροσθότυπο και στον οπισθότυπο αντίστοιχα, και κυκλοφόρησε το 1984. Στο χαρτονόμισμα χιλιάδων (10000) των δέκα δραχμών αποτυπώνεται ο Ιατρός Γεώργιος Παπανικολάου και το άγαλμα του Ασκληπιού μαζί με αναπαράσταση ιατρικής εξέτασης στην αρχαιότητα στον εμπροσθότυπο και στον οπισθότυπο κυκλοφόρησε πρώτη φορά. 34 αντίστοιχα, το 1955, και για Το 1994 έως το 1998 τα πενηντάδραχμα αλλάζουν παραστάσεις, και αυτή τη φορά φέρουν τον Δημήτριο Καλλέργη, τον Μακρυγιάννη, τον Ρήγα Φεραίο ή τον Διονύσιο Σολωμό. (Διαφορετικές εκδόσεις) στον εμπροσθότυπο, και την Βουλή των Ελλήνων ή το Έμβλημα της Ελληνικής Δημοκρατίας στον οπισθότυπο. Το 1997 λόγω των Πανευρωπαϊκών αγώνων, τα εκατοστάρικα αλλάζουν. Στον εμπροσθότυπο διαγράφονται αθλητικές δραστηριότητες (Στίβος, καλαθοσφαίριση, άρση βαρών, πάλη), και στον οπισθότυπο ανάλογα την έκδοση, ή το Ναό της Ήρας, ή αρχαίο κύπελλο για ποτό, ή αρχαίο αθλητή που σηκώνει το λιθάρι, η σκηνή ελληνορωμαϊκής πάλης. 35 Το 2000, λόγω της τέλεσης των Ολυμπιακών αγώνων, τα πεντακοσάρικα άλλαξαν μορφή. Στον οπισθότυπο φέρουν το σύμβολο των Ολυμπιακών Αγώνων μαζί με την ονομαστική τους αξία, ενώ στον εμπροσθότυπο, ανάλογα την έκδοση, φέρουν: Τον Ολυμπιονίκη Διαγόρα, την Αφή της Ολυμπιακής Φλόγας, την είσοδο του Σταδίου της Αρχαίας Ολυμπίας, τους πρωτεργάτες της αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων (Πιερ ντε Κουμπερτέν και Δημήτριος Βικέλας), τον Ολυμπιονίκη Μαραθωνοδρόμο Σπύρο Λούη, το μετάλλιο των διεξαχθέντων στην Αθήνα Ολυμπιακών Αγώνων το 1986. 36 Το 2002, κυκλοφορεί το ευρώ. Η φιλοσοφία κατασκευής του νομίσματος σε ό,τι αφορά στον εμπροσθότυπο, που είναι κοινός, αναγράφει την ονομαστική του αξία.. Ο οπισθότυπος, απεικονίζει τον εθνικό χαρακτήρα κάθε κράτους μέλους. Στο Ελληνικό ευρώ, απεικονίζονται μια Αθηναϊκή Τριήρης στο κέρμα του ενός (1) λεπτού, στα δύο (2) λεπτά μια Κορβέτα (πλοίο του 19ου αιώνα), στα πέντε (5) λεπτά ένα τάνκερ, σύγχρονο εμπορικό πλοίο, στα δέκα (10) λεπτά ο Ρήγας Φεραίος, στα είκοσι (20) λεπτά ο Ιωάννης Καποδίστριας, στα πενήντα (50) λεπτά ο Ελευθέριος Βενιζέλος, στο ένα (1) ευρώ ένα Αθηναϊκό τετράδραχμο (Γλαύκα), ενώ στα δύο (2) ευρώ ένα σπαρτιατικό ψηφιδωτό, που αναπαριστά την αρπαγή της Ευρώπης από τον Δία μεταμορφωμένο σε ταύρο. 37 Στα μικρότερης αξίας κέρματα του Ευρώ, αναπαριστώνται διάφοροι τύποι πλοίων που τονίζουν την αγάπη των Ελλήνων για τη θάλασσα. Στα μεγαλύτερης αξίας κέρματα απεικονίζονται πρόσωπα που σημάδεψαν με τη δράση τους την Ελληνική ιστορία. Τέλος στα κέρματα του ενός και δύο ευρώ αναπαριστώνται θέματα από την αρχαιότητα. Αντίθετα, τα επτά χαρτονομίσματα του Ευρώ, αποδεσμεύονται από την εθνική ιστορία, και έχουν σύμβολα, όπως γέφυρες, ναούς με διάφορες αρχιτεκτονικές που θυμίζουν κάτι αλλά που ταυτόχρονα φροντίζουν να αντιπροσωπεύουν την αρχιτεκτονική της Ευρώπης σε διάφορες εποχές, αλλά και να «γεφυρώνουν» τις διαφορές, ενισχύοντας τους δεσμούς των χωρών μελών της Ευρώπης. Έτσι, ο Αυστριακός γραφίστας Καλίνα, επεξεργάστηκε και διαμόρφωσε αρχιτεκτονικά στοιχεία της Ευρώπης, αποφεύγοντας την ταύτιση με κάποιο από αυτά. Κάθε χαρτονόμισμα, αντιπροσωπεύει και μια αρχιτεκτονική εποχή. 38 Κλασική Αρχιτεκτονική Ρομαντική Αρχιτεκτονική Γοτθική Αρχιτεκτονική Αναγεννησιακή Αρχιτεκτονική Αρχιτεκτονική σε Μπαρόκ Ροκοκό Αρχιτεκτονική με σίδερο και γυαλί Αρχιτεκτονική του 20ου αιώνα 39 Βιβλιογραφικές πηγές 1. Ιστορία της Ελλάδος του 20ου αιώνα, τόμοι Α΄1, Β΄1, Γ΄2, εκδόσεις Βιβλιόραμα, Αθήνα, 2007. 2. Alfa Τράπεζα Πίστεως, Τα χαρτονομίσματα της Ελλάδος από το 1828 μέχρι σήμερα, έκδοση Alfa Τράπεζα Πίστεως με τη συνεργασία της Ελληνικής Νομισματικής Εταιρείας, Αθήνα 1994. 3. Αναστασίου Τζάμαλη, «Νομίσματα του Ελληνικού χώρου 1184-1976», εκδόσεις Νούμιο, Αθήνα, 1977. 4. Διεύθυνση Β/θμιας Εκπαίδευσης Γυμνάσιο Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης Σαπίων Πρόγραμμα Αγωγής Καταναλωτή, «Από την Αττική δραχμή στο ευρώ: Ψηλαφίζοντας την Ιστορία στις ανάγλυφες όψεις των νομισμάτων», την ευγενική χορηγία της Τράπεζας της Ελλάδος. 5. A. Karamitsos, «Νομίσματα της Νεότερης Ελλάδας», Θεσσαλονίκη, 2007. 6. Β. Σκουλάτου, Ν. Δημακοπούλου, Σ. Κόντη, Ιστορία Νεότερη και Σύγχρονη (17891909), ΟΕΔΒ, Αθήνα,2002. 7. Μ. Γαλάνη, Μ. Οικονομόδου, Β. Πέννα, Ι. Τουράτσογλου, Η. Τσούρτη, Νομίσματα και Νομισματική, Υπουργείο Πολιτισμού, Νομισματικό Μουσείο, Αθήνα, 1996. 8. Β. Σκουλάτου, Ν. Δημακοπούλου, Σ. Κόντη, Ιστορία Νεότερη και Σύγχρονη (19091981), ΟΕΔΒ, Αθήνα,2002. 9. Ι. Κολιόπουλος, Κ. Σβολόπουλος, Ε. Χατζηβασιλείου, Θ. Νημάς, Χ. ΣχολινάκηΧελιώτη, Ιστορία του Νεότερου και Σύγχρονου Κόσμου (από το 1815- σήμερα), ΟΕΔΒ, Αθήνα, 2007. Διαδικτυακές πηγές 1. http://www.bankofgreece.gr/Pages/default.aspx 2. http://www.coinsmania.gr/cm/modern/anaministika.htm 3. http://argolikivivliothiki.gr/ 4. http://62.1.43.74/5Ekdosis/UplPDFs//deltia/2_2002/017.pdf 5. http://freepen.gr/2012/ 6. http://www.psithiri.gr/magazine/article/62/ 7. http://www.livepedia.gr/index.php/%CE%9D%CF%8C%CE%BC%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE% B1 40