ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ καλώς ήρθατε www.dimosaristoteli.gr Με ιδιαίτερη χαρά σας παρουσιάζουμε τον νέο Τουριστικό Οδηγό του Δήμου Αριστοτέλη για το 2013, με σκοπό να αναδείξουμε τις ομορφιές του τόπου μας και να βοηθήσουμε κάθε επισκέπτη να περιηγηθεί και να ανακαλύψει το μοναδικό φυσικό τοπίο και την μακραίωνη πολιτισμική παράδοση της Βορειοανατολικής Χαλκιδικής. Ο Οδηγός έχει σχεδιαστεί στην ελληνική και αγγλική γλώσσα, ενσωματώνοντας και τις δύο γλώσσες σε ένα έντυπο, με διπλό εξώφυλλο και πλούσιο φωτογραφικό υλικό. Ακολουθεί τις επιταγές των σύγχρονων εντύπων και σχεδιαστικά άρτιων τουριστικών οδηγών, με σύντομα περιεκτικά κείμενα, αναλυτική πληροφορία και εμπνευσμένη φωτογραφική απεικόνιση των θεμάτων. Στόχος μας είναι μέσα από τον μικρό σε σχήμα, ευέλικτο και λειτουργικό τουριστικό οδηγό που κρατάτε στα χέρια σας, να περιηγηθείτε σε κάθε όμορφη γωνιά του τόπου μας και να γνωρίσετε τα μικρά και μεγάλα του μυστικά. Προσδοκούμε να σας ταξιδέψουμε σ’ εκείνα τα μονοπάτια που θα σας οδηγήσουν σε μια πρωτόγνωρη τουριστική, ψυχαγωγική, αλλά κυρίως πνευματική εμπειρία. Ήδη από την αρχή, μπορεί κάποιος να αναγνωρίσει την αδιαμφισβήτητη ομορφιά της ελληνικής φύσης και, την ίδια στιγμή, να συνειδητοποιήσει την αποκαλυπτική της δύναμη. Καθώς μέσα στο φως και στο απέραντο γαλάζιο, εικόνες απαράμιλλης φυσικής ομορφιάς αποτελούν την απόλυτη έκφραση της αρμονίας. Της ίδιας αρμονίας που ενέπνευσε τον μεγάλο μας φιλόσοφο Αριστοτέλη, τον Σταγειρίτη. Είναι πράγματι δύσκολο να αποδώσει κανείς με λέξεις τη φυσική ομορφιά του Δήμου Αριστοτέλη, να μπορέσει να περιγράψει με ακρίβεια τις εξαιρετικά ταιριαστές αντιθέσεις του, οι οποίες, στο πέρασμα των αιώνων, συναρπάζουν τους κατοίκους και τους επισκέπτες του. Από την Πύλη του Αγίου Όρους και τις παραδεισένιες ακτές της Αμμουλιανής, μέχρι τον βαθύσκιο και καταπράσινο ορεινό όγκο του Χολομώντα, ο Δήμος Αριστοτέλη έχει να παρουσιάσει σε κάθε επισκέπτη απίθανες εναλλαγές στο τοπίο, στα χρώματα, στις εικόνες, ενεργοποιώντας όλες τις αισθήσεις, ενώ διατηρεί κυρίαρχα τα στοιχεία της παράδοσης, της πολιτιστικής ταυτότητας και φυσικά, της φιλοξενίας. Κάθε διαδρομή αποτελεί μια γνωριμία με τους ανθρώπους και τον πολιτισμό. Κάθε σημείο ξεκούρασης, μια ανάσα ζωής και χαλάρωσης από το άγχος της καθημερινής ζωής. Εμείς που ζούμε και αγαπάμε αυτό τον τόπο, γνωρίζουμε πολύ καλά ότι ο καλύτερος τρόπος για να μυηθείτε και να τον γνωρίσετε είναι να τον περπατήσετε βήμα-βήμα. Όταν κάθε φορά θα φτάνετε στο τέλος του ταξιδιού σας, η σωματική κόπωση θα είναι το ελάχιστο αντίτιμο για μια μοναδική πνευματική εμπειρία, που δε μπορεί να περιγραφεί με λέξεις. Θεωρούμε ότι η έκδοση του έντυπου Ταξιδιωτικού Οδηγού αποτελεί σημείο αναφοράς για τον Δήμο μας και την τουριστική προβολή του και μέρος της συλλογικής προσπάθειας για την ανάδειξη του τόπου, που γέννησε και ανέθρεψε τον μεγάλο φιλόσοφο Αριστοτέλη. Στο ίδιο συστηματικό και σύγχρονο πρόγραμμα τουριστικής προβολής εντάσσεται και η λειτουργία του νέου, με τεχνολογία αιχμής, τουριστικού και διοικητικού portal του Δήμου (www. dimosaristoteli.gr) και η αξιοποίηση των σύγχρονων κοινωνικών μέσων δικτύωσης και των εφαρμογών έξυπνων κινητών τηλεφώνων και υπολογιστών αφής (tablets). Πιστεύουμε ότι η σωστή τουριστική προβολή θα συμβάλλει στη συνολική ανάπτυξη και πρόοδο του τόπου μας, θα γοητεύσει νέους, όλο και περισσότερους, επισκέπτες, περιηγητές, ταξιδιώτες στον Δήμο Αριστοτέλη και θα αποδείξει πως ο χαρισματικός αυτός τόπος μπορεί και συνεχίζει την μακραίωνη πορεία του στους αιώνες, ανοίγοντας την ζεστή, φιλόξενη αγκαλιά του σε κάθε επισκέπτη. Σας προσκαλούμε να περιπλανηθείτε στην περιοχή μας, με όλες σας τις αισθήσεις σε εγρήγορση. Όταν θα τερματίσετε το ταξίδι σας, είμαι σίγουρος ότι θα έχετε κατανοήσει την αγάπη του υπογράφοντα για τον Δήμο Αριστοτέλη. Χρήστος Αστ. Πάχτας Δήμαρχος Δήμου Αριστοτέλη περιεχόμενα περιεχόμενα ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Ταξιδιωτικός Οδηγός ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ 6 Αγιο Ορος 8 Μονή Ζυγού 10 Πύργος Προσφορίου 12 Αλσος Αριστοτέλη 14 ΝαόςΑγίου Στεφάνου Αρναίας 16 ΠΑΡΑΛΙΕΣ 18 Αγιος Γεώργιος 28 Αλυκές 30 Αρσανάς 32 Βασιλίτσι 23 Βίνα 20 Γουργουρού 22 Δεβελίκι 34 Διαβόρβορο 23 Δρένια 31 Ζέπκο 22 Ζούγκλα 22 Iερισσός 27 Κακούδια 24 Καραγάτσια 30 Καρβουνόσκαλα 24 Καστρί 33 Κομίτσα 27 Κεφαλάς 20 Κουρί 27 Μαρμάρι 23 Μεγάλη Aμμος 28 Μεταλλείο 27 Μουσιού 28 Νέα Ρόδα 27 Ξηροποτάμι 33 Ουρανούπολη 32 Πεταλίδι 35 Πρώτη Αμμουδιά 20 ΠυργαδίκιαΚάμπος 35 ΠυργαδίκιαΓιαλάκια 35 Πύργος 34 Στρατώνι 24 Συκιά 20 Τρατόβολη & Φάκα 28 Χιλιαδού 34 Χρυσή Ακτή 20 Στρατονίκη 44 Πυργαδίκια 45 Μεγάλη Παναγία 46 Προσκύνημα 46 Γομάτι 47 Παλαιοχώρι 48 Κάστρο Νέπωσι 48 Νεοχώρι 49 Ολυμπιάδα 50 Στρατώνι 51 Βαρβάρα 52 Στανός 53 Προφήτης Ηλίας Αρναίας 60 Ιστορικό-Λαογραφικό μουσείο Αρναίας 60 Μουσείο Υφαντικής Αρναίας 62 Αριστοτέλειο Πνευματικό Κέντρο 62 Α ρχισυν ταξία-κείμενα: Βάλυ Βαϊμάκη Γιάν νης Ντρενογιάν νης Creative Director : Αντώνης Μεϊμάρογλου Φωτογραφίες: Περικ λής Μεράκος, Κ λαίρη Μουσταφέλ λου, Γιάν νης Ντρενογιάν νης Copyright 2013 ΟΙΚΙΣΜΟΙ 36 Αρναία 38 Ιερισσός 40 Νέα Ρόδα 41 Αμμουλιανή 42 Ουρανούπολη 42 Στάγιρα 44 ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 54 Αρχαία Στάγειρα 56 Αρχαία Aκανθος 58 Mεταλλεία Κασσάνδρας 58 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ 64 Περίπατοι στην Αρναία 66 Χολομώντας 66 ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ 68 Ουρανούπολη Αξιοθέατα Τον 4ο π.Χ. αιώνα τα Στάγειρα ήταν μια μικρή πόλη της Χαλκιδικής, η οποία υπαγόταν στη δικαιοδοσία του βασιλιά της Μακεδονίας. Εκεί γεννήθηκε το 384 π.Χ. ο Αριστοτέλης, που έμελλε να γίνει ένας από τους πλέον σημαντικούς Ελληνες φιλοσόφους της αρχαιότητας. Σήμερα η περιοχή ονομάζεται Λιοτόπι, και απέχει μισό χιλιόμετρο από την Ολυμπιάδα. Ο Αριστοτέλης καταγόταν από σημαντική και πλούσια οικογένεια. Ο πατέρας του, Νικόμαχος, ανήκε στο γένος των Ασκληπιάδων και οι ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι ήταν προσω- πικός γιατρός, φίλος και σύμβουλος του βασιλιά Αμύντα Β΄, πατέρα του Φιλίππου Β΄ της Μακεδονίας. Μετά τον Σωκράτη και τον Πλάτωνα, ο Αριστοτέλης ήταν ο μεγάλος φιλόσοφος που επηρέασε τη σκέψη των αρχαίων. Ηταν ο πρώτος που ασχολήθηκε συστηματικά με τη λογική, τη μεταφυσική, τη φυσική, την ηθική, την πολιτική φιλοσοφία, τη ζωολογία, την ψυχολογία, τη φιλολογία και την αισθητική. Σε τρεις αρχαίους καταλόγους έχουν διασωθεί πάνω από 200 τίτλοι έργων που αποδίδονταν στον μεγάλο φιλόσοφο. ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ 7 8 ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Αξιοθέατα Το Αγιο Ορος Ο Δήμος Αριστοτέλη είναι η «πύλη» προς το όρος Αθως, το γνωστό σε όλους μας Αγιο Ορος. Αποτελεί από τα τέλη του 10ου αιώνα το σπουδαιότερο κέντρο του ορθόδοξου μοναχισμού και συγκαταλέγεται στα κορυφαία μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Καταλαμβάνει τη βορειότερη προβολή της χερσονήσου της Χαλκιδικής, με μήκος 45 χλμ. και πλάτος 5-10 χλμ. Η Αθωνική χερσόνησος είναι δασωμένη, έχει βοσκοτόπια και μικρές εκτάσεις που αιώνες τώρα καλλιεργούν οι μοναχοί. Η λαϊκή πίστη ονομάζει την περιοχή «Περιβόλι της Παναγιάς». Η αρχική εμφάνιση του κοινοβιακού μοναχισμού στον Αθωνα μαρτυρείται το 963, όταν ο Αθανάσιος ο Αθωνίτης με την υποστήριξη του αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά ίδρυσε το αρχαιότερο μοναστήρι, τη Μεγίστη Λαύρα. Το 972 ο Ιωάννης Τσιμισκής υπέγραψε Οι μονές του Άθωνα Μονή Μεγίστης Λαύρας Μονή Βατοπεδίου Μονή Ιβήρων Μονή Χελανδαρίου Μονή Διονυσίου Μονή Κουτλουμουσίου Μονή Παντοκράτορος Μονή Ξηροποτάμου Μονή Ζωγράφου Μονή Δοχειαρίου Μονή Καρακάλου Μονή Φιλοθέου Μονή Σίμωνος Πέτρας Μονή Αγίου Παύλου πάνω σε περγαμηνή τον περίφημο Τράγο, που αποτελεί το πρώτο «τυπικό» του αγιορείτικου μοναχισμού, με τους κανόνες οργάνωσης και λειτουργίας των κοινοβίων. Από τα πρώτα χρόνια της ιστορίας του προσέλκυσε το ενδιαφέρον, την εύνοια, την προστασία και τη φορολογική ασυλία των βυζαντι- Μονή Σταυρονικήτα Μονή Ξενοφώντος Μονή Γρηγορίου Μονή Εσφιγμένου Μονή Παντελεήμονος Μονή Κασταμονίτου νών αυτοκρατόρων και των άλλων ορθόδοξων ηγεμόνων. Παράλληλα, το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως διεκδίκησε και διατηρεί μέχρι σήμερα τη πνευματική δικαιοδοσία του στις μονές του. Ανάμεσα στους πιο αρχαίους και απαραβίαστους κανόνες του Αγίου Ορους συγκαταλέ- γεται το άβατο. Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ο Μονομάχος το 1060 θέσπισε την απαγόρευση εισόδου ευνούχων, αγένειων παιδιών και κάθε γυναίκας στο Ορος. Σήμερα οι 20 «Κυρίαρχες», «Βασιλικές», «Πατριαρχικές» και «Σταυροπηγιακές» ιερές μονές που συναποτελούν την Μοναστι- κή Πολιτεία του Αγίου Ορους, μπροστά στις προκλήσεις του 21ου αιώνα συνεχίζουν με τον ασκητικό τρόπο ζωής τους να στηρίζουν και να ενισχύουν πνευματικά την Εκκλησία και την ελληνική κοινωνία. Παράλληλα, αγωνίζονται με σθένος να διαφυλάξουν αλώβητο το μοναδικό αγιορείτικο τοπίο. ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Αξιοθέατα Η μονή Ζυγού Το ιδιαίτερα σημαντικό αυτό μνημείο είναι ένα παλιό αγιορείτικο μοναστήρι που ιδρύθηκε στα μέσα του 10ου αιώνα και καταστράφηκε λίγο πριν από το 1198. Βρίσκεται περίπου 2 χλμ. ανατολικά της Ουρανούπολης, ακριβώς έξω από τα όρια του Αγίου Ορους, σε μια θέση γνωστή και ως Φραγκόκαστρο. Σύμφωνα με στοιχεία, φαίνεται ότι είναι από τα αρχαιότερα μοναστικά ιδρύματα της Αθωνικής χερσονήσου. Ηρθε στο φως από τη σκαπάνη των αρχαιολόγων, με επικεφαλής τον Ιωακείμ Παπάγγελο, μετά από έρευνα το 1984. Την ευθύνη της αρχαιολογικής έρευνας έχει η 10η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Oπως αναφέρει ο επιστημονικός υπεύθυνος της ανασκαφής «το Αγιο Ορος από τότε που άρχισε να κατοικείται συνεχώς ανανεώνεται. Ετσι, εαν κάποιος θέλει να μελετήσει τις εντός του Αγίου Ορους μονές από άποψη αρχαιο- λογική, κτιριολογική και οργάνωσης του λατρευτικού χώρου, πρέπει να ψάξει αλλού. Η μονή Ζυγού ιδρύθηκε τον 10ο αιώνα και το 1198 ήταν ήδη ερημωμένη. Λιθολογήθηκε ελάχιστα –άρα ό,τι υπάρχει εκεί είναι του αρχαίου Αγίου Ορους». Η πρώτη σαφής αναφορά για την ύπαρξη της μονής Ζυγού γίνεται το 992, όταν ήταν ήδη ένα σημαντικό μοναστικό κέντρο, με σαφή ρόλο στη λειτουργία της Αθωνικής πολιτείας. Το 1018 αυξήθηκε η περιουσία της μονής με τη χορήγηση εκτάσεων από την Αγιορείτικη κοινότητα. Την ίδια περίοδο επεκτάθηκε το κτιριακό συγκρότημα και κτίστηκε το νέο Καθολικό το οποίο βρίσκεται στο επίκεντρο της ανασκαφικής και αναστηλωτικής προσπάθειας. Κατά τον 11ο αιώνα η μονή του Ζυγού ήταν ένα από τα σημαντικότερα Αγιορείτικα μοναστήρια, με υψηλή θέση στην ιεραρχία των μονών. Φαίνεται ότι μέσα σ’ έναν αιώνα ολοκληρώθηκε το κτιριακό συγκρότημα. Πρόκειται για ένα πεντάπλευρο κάστρο, ενισχυμένο από δέκα ή έντεκα πύργους. Για λόγους που δεν γνωρίζουμε, στα τέλη του 12ου αιώνα η μονή ήταν έρημη και με χρυσόβουλο του αυτοκράτορα Αλεξίου Αγγέλου Κομνηνού παραχωρήθηκε, μαζί με τα μετόχια της, στην επανασυσταθείσα μονή Χελανδαρίου. Info Γύρω στο 1206 φαίνεται πως εγκαταστάθηκε στο κάστρο του Ζυγού ένας Φράγκος άρχοντας ο οποίος εξορμούσε για να λεηλατεί το Αγιο Ορος –γεγονός που σταμάτησε το 1211 με παρέμβαση του Πάπα της Ρώμης. Γι’ αυτό τα ερείπια της μονής ήταν γνωστά ως Φραγκόκαστρο. Ανασκαφές και ευρήματα Στην ανασκαφή ο επισκέπτης θα δει το κάστρο, τους πύργους και κυρίως το καθολικό της μονής Ζυγού το οποίο οι αρχαιολόγοι φέρνουν στο φως. Το κάστρο αποτελείται από πέντε οικοδομικές φάσεις, όλες παλαιότερες του 1211. Η εντός των τειχών επιφάνεια φτάνει τα 5,5 στρέμματα. Τα τείχη είχαν 11 πύργους –κάποιοι από τους οποίους αναστηλώνονται. Τα σημαντικότερα κινητά ευρήματα είναι ο μαρμάρινος αρχιτεκτονικός διάκοσμος και τα μαρμαροθετημένα ψηφιδωτά δάπεδα, χαρακτηριστικό της βυζαντινής αρχιτεκτονικής. Από τα ανασκαφικά μικροευρήματα, ξεχωρίζουν τρία μολυβδόβουλα του 11ου αιώνα, ένα αργυρό επίχρυσο μετάλλιο με χαρακτή παράσταση της Αγίας Παρασκευής, νομίσματα του 11ου και του 12ου αιώνα κ.α. 11 12 ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Αξιοθέατα Ο πύργος Προσφορίου Το σύμβολο της Ουρανούπολης, η τελευταία «καρτ ποστάλ» που παίρνουν μαζί τους όσοι μπαίνουν στο πλοίο για το Αγιο Ορος, φαίνεται πως υπάρχει εκεί από τον 12ο αιώνα και είναι ο μεγαλύτερος και καλύτερα σωζόμενος στη Χαλκιδική. Το συγκρότημα αποτελούν ο βυζαντινός πύργος, ο μικρός οχυρός περίβολος, που τον λένε μπαρμπακά, και ο αρσανάς του 1865. Ανήκε στο μετόχι Προσφόριον (σημερινή Ουρανούπολη) του οποίου τον αρχικό πυρήνα κατείχε η μονή Βατοπεδίου ήδη από το 1018. Διάσπαρτες πληροφορίες για τα όσα συνέβησαν στο στιβαρό κτίσμα αντλούμε από της πηγές, αφού οι ανασκαφικές έρευνες δεν έχουν ολοκληρωθεί. Ξέρουμε ότι σε σεισμό του 1585 έπαθε μεγάλες ζημιές και το 1858 ήταν ακατοίκητος και ερημωμένος. Επίσης, φαίνεται πως πυρπολήθηκε το 1821. Η σημερινή μορφή του προέκυψε μετά από την εκτεταμένη επισκευή και ανακατασκευή του. Το 1924, μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών, στους χώρους του μετοχίου εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και ίδρυσαν την Ουρανούπολη. Με τον καιρό οικοδομήθηκαν κατοικίες που εντάχθηκαν σταδιακά σ’ ένα ενιαίο οικοδομικό σύνολο. Οικοδομικές - Ιστορικές φάσεις Το κτίριο χαρακτηρίζεται από τουλάχιστον τρεις κύριες οικοδομικές-ιστορικές φάσεις. Η πρώτη, η βυζαντινή (11ος -12ος αιώνας), περιλαμβάνει το κάτω, πετρόκτιστο τμήμα, χωρίς τους δύο ορόφους. Σε επόμενη φάση, η οποία τοποθετείται στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και πιθανότατα μετά τον σεισμό του 1585, κτίστηκαν ακόμη τρεις όροφοι, από τους οποίους σώζονται σήμερα οι δύο. Η τρί- τη φάση περιλαμβάνει την εσωτερική ξυλεπένδυση του κτιρίου και τη στέγη που διασώζεται μέχρι σήμερα και συμπεριλήφθηκε στα έργα ανακατασκευής τα οποία ολοκληρώθηκαν το 1862. Εξω από την ανατολική πλευρά του πύργου είναι προσκολλημένος ο μπαρμπακάς, δηλαδή ο οχυρός περίβολος, ο οποίος φαίνεται να είναι προσθήκη της πρώιμης Τουρκοκρατίας. Βορειοδυτικά βρίσκεται το κτίριο του αρσανά, κτισμένο το 1865. Υπήρχαν και άλλα κτίρια: αποθήκες, αχυρώνες, ελαιουργείο, πηγάδια. Σήμερα σώζεται μόνο το χαλκαδιό και το κολληγάδικο. Οι Loch Το 1928 στην περιοχή ήρθε το ζεύγος Λοκ (Loch), η Τζόις αγγλικής και ο Σίντνεϊ αυστραλιανής καταγωγής, ως μέλη ανθρωπιστικών οργανώσεων. Εγκαταστάθηκαν στον πύργο προ- σφέροντας σημαντική βοήθεια στους πρόσφυγες και αργότερα στους σεισμοπαθείς. Η μεγάλη τους συμβολή ήταν στον τομέα της διατήρησης και εξέλιξης της παραδοσιακής υφαντικής: O Loch έκανε σχέδια με βάση μοτίβα από τοιχογραφίες του Αγίου Ορους και περσικά χαλιά και η Joice έδειξε στις γυναίκες των Μικρασιατών προσφύγων -που ήταν ήδη έμπειρες στην υφανση-, πώς να βάφουν το μαλλί με φυσικά χρώματα. 14 ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Αξιοθέατα Το άλσος του Αριστοτέλη Στο χωριό Στάγειρα (βλ. ενότητα Οικισμοί), σε μια καταπληκτική τοποθεσία σε υψόμετρο περίπου 500 μ., δίπλα στα ερείπια του Μαχαλά, της πρωτεύουσας των Μαντεμοχωρίων, βρίσκεται το Αλσος του Αριστοτέλη. Είναι το μοναδικό θεματικό πάρκο της Χαλκιδικής και αξίζει να το επισκεφθείτε για να θαυμάσετε τα ενδιαφέροντα όργανα, το καταπράσινο τοπίο και την υπέροχη θέα στον κόλπο της Ιερισσού. Το άλσος προϋπήρχε και η τοποθεσία επιλέχθηκε το 1956 για να φιλοξενήσει το επιβλητικό άγαλμα του Αριστοτέλη, έργο του γλύπτη Νικόλα, για να τιμηθεί ο μεγάλος φιλόσοφος ο οποί- ος γεννήθηκε στα Αρχαία Στάγειρα (βλ. ενότητα Πολιτισμός). Τα πρωτότυπα διαδραστικά όργανα που φιλοξενούνται στο άλσος τοποθετήθηκαν το 2003 με απόφαση της Δημοτικής Επιχείρησης Σταγείρων-Ακάνθου. Πρόκειται για πειραματικά όργανα που λειτουργούν βάσει των φυσικών νόμων που αναφέρονται στα συγγράμματα του Αριστοτέλη -και ιδιαίτερα στο έργο του «Τα Φυσικά». Μ’ αυτή την προσθήκη, το Αλσος του Αριστοτέλη έχει γίνει αγαπημένος προορισμός για όλους τους επισκέπτες και τα σχολεία, καθώς συνδυάζει με τρόπο μοναδικό την αναψυχή, την ψυχαγωγία και την εκπαίδευση. Υπο- Πύργος Μαδέμ Αγά λογίζεται ότι μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες δέχεται περισσότερους από 15.000 επισκέπτες. Στο χώρο του άλσους θα δείτε, επίσης, τον πύργο του Μαδέμ Αγά μαζί με το κονάκι του που αποτελούσε διοικητικό κέντρο των μεταλλείων της περιοχής των Σιδηροκαυσίων. Η διώρυγα του Ξέρξη Πρόκειται για το μεγαλύτερο τεχνικό έργο που έγινε κατά την αρχαιότητα στη Χαλκιδική. Στη διάρκεια των Μηδικών πολέμων, και συγκεκριμένα το 480 π.Χ., σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ο βασιλιάς των Περσών Ξέρξης θέλησε να οδηγήσει τον πολυπληθή στόλο του από την Aκανθο στη Θέρμη, αποφεύγοντας τον επικίνδυνο περίπλου του Aθωνα. Ετσι, διέταξε και άνοιξαν μια διώρυγα που εκτεινόταν από τα σημερινά Νέα Ρόδα μέχρι την Τρυπητή. Συνέδεε τον κόλπο της Ιερισσού με τον Σιγγιτικό κόλπο, όπου βρίσκονταν πόλεις ήδη υποταγμένες στους Πέρσες. Σύμφωνα με την περιγραφή του Ηρόδοτου, το έργο ο Ξέρξης το ανέθεσε στον θηριώδη Αχαιμενίδη Αρταχαίη και στον Βούβαρο, όμως, ο πρώτος λίγο πριν τελειώσει η διώρυγα αρρώστησε βαριά και πέθανε –γεγονός το οποίο ο Ξέρξης θεώρησε ως κακό οιωνό. Η διώρυγα, παρότι αναφερόταν από τον Ηρόδοτο και τον Θουκυδίδη, έγινε αντικείμενο αμ- φισβήτησης από τους ιστορικούς στο πρόσφατο και απώτερο παρελθόν. Η βασικότερη προήλθε από τον Δημήτριο τον Σκήψιο, ο οποίος παρατήρησε ότι στη μια άκρη της υπήρχε σκληρό πέτρωμα, αδύνατο να εκσκαφθεί την εποχή της διάνοιξης -γεγονός που τον οδήγησε στο να πιθανολογήσει την ύπαρξη διολκού. Σήμερα το τοπίο μεταξύ των χωριών Νέα Ρόδα και Τρυπητή σε τίποτα δε θυμίζει την αρχαία τεράστια κατασκευή, αν εξαιρέσει κανείς μια μικρή κοιλάδα στο κέντρο του ισθμού. Η διώρυγα, πάντως, είναι ορατή από μεγάλο ύψος, αφού το σημείο αυτό έχει υποστεί καθίζηση. Εχει μήκος 2 χιλιόμετρα και πλάτος 30 μέτρα. Το μέγιστο βάθος της υπολογίζεται στα 15 μέτρα. Το 2008 έγιναν έρευνες από Βρετανούς και Ελληνες μηχανικούς που έδειξαν την ακριβή θέση και τις διαστάσεις της διώρυγας και κατέρριψαν τη θεωρία της διολκού. Info Σύμφωνα με την αρχαιολόγο Ιουλία Βοκοτοπούλου η διώρυγα όχι μόνο διανοίχτηκε, αλλά και χρησιμοποιήθηκε. Παρά τη φυσική επιχωμάτωσή της, στο στενότερο σημείο του Ισθμού διαφαίνεται κατά τόπους ένα μεγάλο χαντάκι. Πρόβλακας, άλλωστε, ονομάζεται στην παραλία των Νέων Ρόδων το σημείο όπου άρχιζε η διώρυγα και εκεί διακρίνονται αρχαίοι τοίχοι μέσα στη θάλασσα. 16 ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Αξιοθέατα Ο ναός του Αγίου Στεφάνου Αρναίας Κάτι μοναδικό συμβαίνει στην Αρναία και αφορά τον ιερό Μητροπολιτικό ναό του Αγίου Στεφάνου, δίπλα ακριβώς στο Δημαρχείο. Πρόκειται για τον μοναδικό αυτή τη στιγμή ναό στην Ελλάδα που ενώ λειτουργεί κανονικά, εξυπηρετώντας τις ανάγκες των πιστών, είναι κτισμένος επάνω σε σημαντικές αρχαιότητες ανεκτίμητης ιστορικής αξίας, οι οποίες είναι στο μεγαλύτερό τους μέρος ορατές. Εκτός, δηλαδή, από τόπο θρησκευτικής λατρείας αποτελεί κι έναν επισκέψιμο χώρο ιστορικού και αρχαιολογικού ενδιαφέροντος! Οπως προκύπτει από μαρμάρινη ενεπίγραφη πλάκα που βρίσκεται εντοιχισμένη στην πρόσοψή του, ο ναός κτίστηκε το 1812 και τιμάται στη μνήμη του Αγίου Στεφάνου. Ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο της τρίκλιτης βασιλικής. Κατά την επανάσταση του 1821 κάηκε εκ θεμελίων, όπως και όλο το χωριό, οι κάτοικοι του οποίου το εγκατέλειψαν. Αργότερα επέστρεψαν, ξαναέκτισαν το χωριό τους και την εκκλησία, στην οποία τοποθέτησαν ξύλινο τέμπλο και περίτεχνο δεσποτικό θρόνο. Το βράδυ της 5ης Σεπτεμβρίου του 2005 μια μεγάλη πυρκαγιά ξέσπασε στο εσωτερικό του ναού και τον κατέστρεψε σχεδόν ολοκληρωτικά, αφήνοντας πίσω της μόνο την πετρόκτιστη τοιχοποιία. Η στέγη κατέρρευσε και όλα όσα υπήρχαν στο εσωτερικό του ναού μετατράπηκαν σε στάχτες. Αμέσως, το Υπουργείο Πολιτισμού μέσω της 10ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων στην δικαιοδοσία της οποίας εμπίπτει ο ναός του Αγίου Στεφάνου, με τη συνεργασία των εκκλησιαστικών αρχών και των τοπικών φορέων, και με την πλήρη συμπαράσταση των πολιτών της Αρναίας και της ευρύ- Info ●● ●● Σ το ανακαινισμένο δάπεδο του ναού τοποθετήθηκαν ειδικά διαφανή «πάνελ», πάνω στα οποία οι επισκέπτες μπορούν να σταθούν, να περπατήσουν ή να εκκλησιαστούν, παρατηρώντας συγχρόνως φωτισμένο και ειδικά διαμορφωμένο όλο τον αρχαιολογικό χώρο. Ο ναός Αγίου Στεφάνου Αρναίας είναι ανοιχτός για το κοινό κάθε μέρα, από τις πρωινές μέχρι τις απογευματινές ώρες. τερης περιοχής, ξεκίνησε το έργο της αποκατάστασής του. Κατά τη διάρκεια των εργασιών διαπιστώθηκε στο εσωτερικό της εκκλησίας η ύπαρξη τριών παλαιότερων κτιρίων: μιας μεγάλης τρίκλιτης παλαιοχριστιανικής βασιλικής που χρονολογείται γύρω στο 400, ενός μικρού μονόχωρου βυζαντινού ναού του 10ου -11ου αιώνα κι ενός μεγάλου ορθογώνιου μεταβυζαντινού οικοδομήματος χωρίς κόγχη, του 16ου -17ου αιώνα! Συγχρόνως, ήρθαν στο φως πολυάριθμα ευρήματα από την παλαιοχριστιανική εποχή έως την περίοδο της τουρκοκρατίας (πήλινα, μαρμάρινα, γυάλινα και μεταλλικά αντικείμενα, κονιάματα και τοιχογραφίες). Εκτός αυτών ανακαλύφθηκαν δεκαπέντε ταφές, κάποιες από τις οποίες ανάγονται στην παλαιοχριστιανική εποχή και άλλες στον 16ο αιώνα μ.Χ. Ετσι, λόγω των εργασιών ανακατασκευής του καμένου κτιρίου και χάρη στις συστηματικές ανασκαφικές έρευνες της 10ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, ανακαλύφθηκε μια σημαντική πτυχή της ιστορίας της περιοχής: η αδιάλειπτη ανθρώπινη παρουσία και δραστηριότητα στην Αρναία. ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Παραλίες Με συνολικό μήκος ακτογραμμής που ξεπερνά τα 240 χιλιόμετρα και παραδεισένιες ακτές που έχουν αναγνωριστεί διεθνώς, ο Δήμος Αριστοτέλη μπορεί να υπερηφανεύεται για τις μοναδικές, σε φυσική ομορφιά και παροχές υπηρεσιών, παραλίες του. Πολλές από αυτές έχουν βραβευτεί με Γαλάζια σημαία. Ουρανούπολη 19 20 ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Παραλίες ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑΣ Βίνα Χρυσή Ακτή Είναι η πρώτη μεγάλη αμμουδιά μετά τον Σταυρό, στο βορεινότερο τμήμα του Δήμου Αριστοτέλη. Είναι οργανωμένη, εκτείνεται σε μεγάλο μήκος και δεν ξεχωρίζει γεωγραφικά από την παραλία του οικισμού της Ολυμπιάδας. Συκιά Μικρή παραλία με πεύκα κάτω από τον αρχαιολογικό χώρο των Σταγείρων και δίπλα στο λιμανάκι της Ολυμπιάδας. Εχει χρυσαφένια άμμο και εγκαταστάσεις ντους. Κεφαλάς Μικρή παραλία με γαλαζοπράσινα νερά, στα βράχια κάτω από τον αρχαιολογικό χώρο των Σταγείρων, από τη νότια πλευρά της μικρής χερσονήσου. Η πρόσβαση είναι εύκολη, μέσω μονοπατιού από την Πρώτη Αμμουδιά. Πρώτη Αμμουδιά Από την παραλία αυτή θα απολαύσετε τη θέα προς το τείχος της αρχαίας ακρόπολης των Σταγείρων. Τα πεύκα χαρίζουν την πλούσια σκιά τους και λειτουργεί καντίνα. Είναι η πρώτη παραλία με εύκολη πρόσβαση στο δρόμο Ολυμπιάδας-Στρατωνίου, γι’ αυτό και την ονόμασαν Πρώτη Αμμουδιά. Βίνα Βρίσκεται σε απόσταση μικρότερη των 2 χιλιομέτρων από την Ολυμπιάδα. Είναι η μεγαλύτερη από τις παραλίες της περιοχής και άρτια οργανωμένη με ομπρέλες, ξαπλώστρες, αποδυτήρια, ντους κ.α. Υπέροχη σκιά δημιουργεί η συστάδα των πεύκων στην πίσω πλευρά της παραλίας. Διαθέτει ταβέρνα. Συκιά 22 ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Γουργουρού Παραλίες Περιοχή της Ολυμπιάδας Ζούγκλα Ενας σύντομος κατηφορικός χωματόδρομος οδηγεί στην όμορφη, μικρή αμμουδιά της Ζούγκλας με το ομώνυμο beach bar. Την προτιμούν οι νέοι της περιοχής. Γουργουρού Μεγάλη παραλία με ψιλή, ξανθιά, άμμο και ρηχά νερά. Είναι ιδανική για παιδιά, ιδιαίτερα στο νότιο άκρο της, δίπλα στους μικρούς βράχους που την οριοθετούν. Οι συστάδες των πεύκων προσφέρουν πλούσια σκιά. Στη βόρεια πλευρά της Γουργουρούς υπάρχει οργανωμένος χώρος παραθερισμού για παιδιά με ειδικές ανάγκες. Ζέπκο Πρόκειται για τη μεγαλύτερη σε έκταση παραλία της περιοχής. Δεν έχει οργάνωση με ομπρέλες και ξαπλώστες. Υπάρχουν ιδιοκτησίες συλλόγων κι έτσι ορισμένα σημεία της είναι περιφραγμένα. Διαθέτει δύο εισόδους από τον κε- ντρικό δρόμο Ολυμπιάδας-Στρατωνίου. Η βόρεια απέχει περίπου 6 χλμ από την Ολυμπιάδα και η νότια οδηγεί στον οργανωμένο χώρο κατασκήνωσης των κατοίκων του χωριού Στρατονίκη. Από αυτό ακριβώς το σημείο και δίπλα από τις παραθαλάσσιες καλύβες για τις βάρκες ξεκινάει ο βατός χωματόδρομος για τις μυστικές παραλίες της χερσονήσου -Βασιλίτσι, Διαβόρβορο και Μαρμάρι. Βασιλίτσι: Ονειρεμένος τόπος στεφανωμένος από πεύκα. Η παραλία έχει κρυστάλλινα γαλαζοπράσινα νερά και χοντρή, ξανθιά, άμμο. Διαβόρβορο: Δύο χιλιόμετρα χωματόδρομου από το Βασιλίτσι και 5 χλμ. από το Ζέπκο χρειάζονται για να βρεθείτε στον γαλαζοπράσινο παράδεισο του Διαβόρβορου. Μαρμάρι: Μακρινή και εξωτική παραλία. Ο δρόμος που οδηγεί στο Μαρμάρι είναι σχετικά βατός, η απόστασή του από την κατασκήνωση στο Ζέπκο ξεπερνά τα 10 χλμ. και θα χρειαστείτε σχεδόν μισή ώρα προσεκτικής οδήγησης ως εκεί. Φωτογραφία : Ανδρέας Σφυρίδης ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Παραλίες Κακούδια ΑΠΟ ΣΤΡΑΤΩΝΙ ΩΣ ΙΕΡΙΣΣΟ & Ν.ΡΟΔΑ Στρατώνι Η οργανωμένη και εύκολα προσβάσιμη Δημοτική παραλία εκτείνεται σε μήκος 800 μ. και έχει βραβευτεί πολλές φορές με Γαλάζια σημαία. Είναι πλήρως οργανωμένη. Καρβουνόσκαλα Η αμέσως επόμενη αμμουδιά από τη Δημοτική παραλία Στρατωνίου. Παλαιότερα λειτουρ- γούσε στην περιοχή σκάλα φόρτωσης, εξ ου και το όνομα. Κακούδια Τα υπόλευκα βράχια με τους μοναδικούς σχηματισμούς και η λευκή άμμος δημιουργούν ένα εντυπωσιακό θέαμα στα Κακούδια. Μετά από την παραλία αυτή αρχίζει η τεράστια ακτή της Ιερισσού. Ιερισσός 25 ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Παραλίες ΣτρατώνιΙερισσός-Ν.Ρόδα Νέα Ρόδα Νέα Ρόδα Ο παραλιακός οικισμός ξεδιπλώνεται γύρω από το τόξο που δημιουργεί η υπέροχη αμμουδιά στα Νέα Ρόδα. Η παραλία είναι οργανωμένη σε σημεία με ομπρέλες και ξαπλώστρες και υπάρχουν όλες οι απαραίτητες υποδομές. Μεταλλείο Μικρή, ερημική παραλία στεφανωμένη από πεύκα. Οι γρανιτένιοι όγκοι των βράχων της χαρίζουν ξεχωριστή ομορφιά. Το όνομά της το πήρε από ένα παλιό μεταλλείο λευκόλιθου που λειτουργούσε στην περιοχή. Μεταλλεία Ιερισσός Το Δημοτικό κάμπινγκ και τα beach bars οριοθετούν τη μεγάλη παραλία της Ιερισσού που εκτείνεται από την θέση του οικισμού και προς τα βό- ρεια. Σε μεγάλο μήκος της είναι οργανωμένη με ομπρέλες και ξαπλώστρες, ενώ υπάρχουν πλήρεις υποδομές για τους επισκέπτες. Κουρί Μόλις 4 χλμ. μετά το Στρατώνι αρχίζει η μεγάλη σε μήκος παραλία Κουρί, μια από τις πιο ήσυχες του Δήμου Αριστοτέλη. Κομίτσα Το βόρειο σύνορο με το Αγιο Ορος -στη θέση Σκοπός- σηματοδοτεί το άκρο της πολυσύχναστης παραλίας της Κομίτσας. Είναι από τις μεγαλύτερες σε μήκος στον Δήμο Αριστοτέλη και οργανωμένη με ομπρέλες και ξαπλώστρες σε κάποια σημεία. Απέχει μόλις 5 χλμ. από τα Νέα Ρόδα και περίπου 8 χλμ. από την Ουρανούπολη. 27 28 ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Παραλίες ΑΜΜΟΥΛΙΑΝΗ & ΔΡΕΝΙΑ Μεγάλη Aμμος Το υπόλευκο χρώμα της άμμου, τα κρυστάλλινα νερά και οι γλυπτοί σχηματισμοί βράχων στο ανατολικό τμήμα της κάνουν την παραλία να μοιάζει με επίγειο παράδεισο. Η θέα προς την Ουρανούπολη και τα νησάκι Δρένια είναι μοναδική. Αγιος Γεώργιος Μια διπλή «αγκαλιά» ξανθής άμμου με λίγες ομπρέλες και ξαπλώστρες πάνω στον δρόμο που οδηγεί στη Μεγάλη Αμμο. Λειτουργούν καφέ και ταβέρνα, ενώ διαθέτει ξύλινη προβλήτα. Μουσιού Μικρή αμμουδιά με ξύλινη προβλήτα και λίγεςε ομπρέλες στο δυτικό άκρο της. Τρατόβολη & Φάκα Λίγοι επισκέπτες φθάνουν στις παραλίες αυτές για μπάνιο -εκτός από εκείνους που διαθέτουν εξοχικές κατοικίες. Απέναντί τους βρίσκονται οι παραλίες της Χιλιαδούς και του Πύργου. Μεγάλη Άμμος 30 ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Αλυκές Παραλίες Αμμουλιανή & Δρένια Καραγάτσια Οι πλαγιές που υψώνονται εκατέρωθεν αφήνουν στην κατάληξη της ρεματιάς την ειδυλλιακή αυτή παραλία που μοιάζει με καταφύγιο. Πήρε το όνομά της από τις φτελιές (καραγάτσια) οι οποίες φυτρώνουν στη γύρω περιοχή. Είναι οργανωμένη με ομπρέλες-ξαπλώστρες και ξύλινο ντεκ στο χώρο της καντίνας. Αλυκές Διάσημη παραλία της Αμμουλιανής οργανωμένη με ομπρέλες και ξαπλώστρες σε τρία σημεία. Σε δύο από αυτά λειτουργεί beach bar, ενώ στο κέντρο της έχετε την ευκαιρία να κάνετε θαλάσσια σπορ. Οι Αλυκές βρίσκονται στο νότιο τμήμα της Αμμουλιανής και έχουν θέα προς τη Σιθωνία. Δρένια Ανατολικά από την Αμμουλιανή βρίσκεται το σύμπλεγμα των νησίδων Δρένια (ή Γαϊδουρονήσια). Αποτελείται από το μεγαλύτερο σε έκταση νησάκι, τα Δρένια, και άλλα μικρότερα με ονόματα όπως η Φέτη, η Πέννα, η Αρτεμη κ.α. Το νησάκι Δρένια είναι ένας τουριστικά οργανωμένος προορισμός με ομπρέλες, ξαπλώστρες, ταβέρνα-αναψυκτήριο κ.α. Θα φτάσετε εύκολα με λάντζα από την Ουρανούπολη, ή μπορείτε να νοικιάσετε βαρκάκι για να εξερευνήσετε τις νησίδες και τις παραλίες τους μία προς μία. ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ 33 Παραλίες Ουρανούπολη ΟΥΡΑΝΟΥΠΟΛΗ ΕΩΣ ΠΥΡΓΑΔΙΚΙΑ Αρσανάς Ακριβώς κάτω από την μονή Ζυγού (βλ. ενότητα Αξιοθέατα) και δίπλα στο όριο-σύνορο με την περιοχή του Αγίου Oρους, βρίσκεται η παραλία του Αρσανά. Εχει μεγάλα βότσαλα και βράχια τριγύρω, δε διαθέτει οργάνωση και συγκεντρώνει λίγο κόσμο. Απέχει περίπου 3 χλμ. από την Ουρανούπολη. Ουρανούπολη Εχοντας ως σημάδι τον επιβλητικό πύργο του Προσφορίου (βλ. ενότητα Αξιοθέατα), από τη βόρεια πλευρά ξετυλίγονται διαδοχικά οι, οργανωμένες με ομπρέλες-ξαπλώστες και πλήρεις παροχές υπηρεσιών, παραλίες της Ουρανούπολης. Σ’ όλο το μήκος τους είναι περιποιημένες χάρη στη φροντίδα των μεγάλων ξενοδοχεια- κών μονάδων που απλώνονται δίπλα στον παραλιακό δρόμο. Μικρότερες σε έκταση, αλλά ειδικά διαμορφωμένες, παραλίες για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών θα συναντήσετε από την είσοδο της Ουρανούπολης μέχρι την Τρυπητή. Ξηροποτάμι Η μεγάλη και γνωστή παραλία του ομώνυμου προσφυγικού οικισμού, που λέγεται και Ξηροπόταμο, έχει ξανθή άμμο και ρηχά νερά –γι’ αυτό είναι ιδανική για οικογένειες με μικρά παιδιά. Προσφέρει θέα προς τον Σιγγιτικό κόλπο και βρίσκεται ανάμεσα στην Τρυπητή και το Καστρί/ Δεβελίκι. Καστρί Ακολουθώντας τη χωμάτινη παράκαμψη από τη Ιερισσό προς τις νότιες παραλίες του Δήμου Αριστοτέλη, πρώτα θα συναντήσετε τη μικρή θαλασσινή αγκαλιά που ονομάζεται Καστρί. Ενας βράχος τη χωρίζει από τη γνωστή παραλία Δεβελίκι. 34 ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Δεβελίκι Παραλίες Ουρανούπολη Πυργαδίκια Δεβελίκι Είναι η πιο γνωστή από τις παραλίες της περιοχής κι έχει εύκολη πρόσβαση μέσω ασφαλτοστρωμένου δρόμου από το χωριό Γομάτι. Εχει ξανθή άμμο αλλά και βότσαλο και είναι οργανωμένη σε σημεία. Η φυσική συνέχεια της παραλίας ονομάζεται και Αλμυρός. Πύργος Ο δρόμος που ξεκινάει από το κέντρο του χωριού Γομάτι είναι ασφαλτοστρωμένος και καταλήγει -ακολουθώντας τον αριστερό κλάδο- στην παραλία Πύργος. Εχει βότσαλα, είναι οργανωμένη και λειτουργεί beach bar. Χιλιαδού Η βοτσαλωτή και ήσυχη παραλία αποτελεί τη συνέχεια εκείνης του Πύργου κάτω από το Γομάτι, κι ένας βράχος πάνω στο δρόμο θεωρείται ως φυσικό σύνορο ανάμεσά τους. Ο παραλιακός χωματόδρομος είναι βατός. ●● Πεταλίδι: Θα χρειαστεί να ρωτήσετε τους ντόπιους για να ανακαλύψετε αυτό το ενδιαφέρον μυστικό, την παραλία που ονομάζεται Πεταλίδι. Η χωμάτινη διασταύρωση βρίσκεται ακριβώς στη ρεματιά που συναντάμε λίγο πριν φτάσουμε στην παραλία του Πύργου από το Γομάτι και οδηγεί μετά από 4 χλμ., μέσα από πλαγιές με ελαιόδεντρα, στο Πεταλίδι. Ο χωματόδρομος είναι σε σημεία κακοτράχαλος, οπότε χρειάζεται προσοχή. Υπάρχουν και άλλες κρυμμένες, ήσυχες παραλίες στην ευρύτερη περιοχή του ακρωτηρίου ●● ●● Αρκούδα, οι οποίες είναι εύκολα προσβάσιμες με βάρκα. Πυργαδίκια-Κάμπος: Με μήκος που φτάνει το 1 χλμ. αποτελεί τη μεγαλύτερη παραλία της περιοχής δίπλα στα Πυργαδίκια. Σε κάποια σημεία της είναι οργανωμένη. Πυργαδίκια-Γιαλάκια: Τα Γυαλάκια είναι οι τρεις διαδοχικοί ορμίσκοι που συναντάτε ακολουθώντας την παραλιακή διαδρομή από τα Πυργαδίκια προς τον οικισμό του Αγίου Νικολάου. Η μεγαλύτερη, και καλύτερα οργανωμένη, παραλία είναι το τρίτο Γυαλάκι. Οικισμοί ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ 37 Οικισμοί Το μοναδικό φυσικό τοπίο της Βόρειας Χαλκιδικής περιβάλλει αρμονικά τους οικισμούς του Δήμου Αριστοτέλη. Αρχίζει από τις δασωμένες πλαγιές του Χολομώντα και καταλήγει στις γαλαζοπράσινες ακτές που στολίζουν με λαμπερά χρώματα τη χερσόνησο του Αγίου Oρους. Ο συνδυασμός του βουνού και της θάλασσας στις αναλογίες που συναντά εδώ ο επισκέπτης, με την αίσθηση και τα χρώματα των τεσσάρων εποχών του έτους, είναι ιδανικός. Οικισμός Αμμουλιανής 38 ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Δημαρχείο Αρναίας Οικισμοί Η Αρναία Είναι ένας από τους πιο όμορφους ορεινούς οικισμούς της Χαλκιδικής, με πλούσια ιστορία και έχει χαρακτηριστεί ως «Ιστορικός Τόπος» από το Υπουργείο Πολιτισμού. Είναι κτισμένη αμφιθεατρικά σε υψόμετρο 600 μ., μέσα σε ένα καταπράσινο τοπίο με δάση και άφθονα τρεχούμενα νερά, στους πρόποδες του όρους Χολομώντας. Το παλιό της όνομα ήταν Λιαρίγκοβα ή Λιαριγκόβη. Σε ολόκληρη την πόλη διατηρείται ένας μεγάλος αριθμός παλαιών παραδοσιακών κατοικιών σημαντικής αρχιτεκτονικής αξίας, κατασκευασμένων από πέτρα και ξύλο. Είναι έργα Αρβανιτών και Ηπειρωτών τεχνιτών. Ο πυρήνας της είναι η κεντρική πλατεία, το «παζάρι», όπου υπάρχει ένας μεγάλος πλάτανος μέσα από τον οποίο κυλά πόσιμο νερό. Γύρω από την πλατεία και τον κεν τρικό δρόμο, όπου είναι συγκεντρωμένες οι δημόσιες υπηρεσίες, οι τράπεζες, καταστήματα, καφέ και ταβέρνες, αναπτύσσεται το εμπορικό κέντρο της Αρναίας. Στα σοκάκια που ξεκινάνε ακτινωτά από την πλατεία δημιουργώντας μικρότερες πλατείες και γειτονιές, μπορεί κανείς να θαυμάσει το πλούσιο παραδοσιακό απόθεμα που διαθέτει ο μοναδικός αυτός οικισμός. Νότια της κεντρικής πλατείας, στη συνοικία της Γαννούδενας, συγκεντρώνονται τα πιο αξιόλογα δείγματα αρχιτεκτονικής της Αρναίας. Εδώ λειτουργούν και τα δυο μουσεία του οικισμού, το Ιστορικό-Λαογραφικό και το μουσείο Υφαντικής (βλ. ενότητα Πολιτισμός). Τα σπίτια είναι βαμμένα με έντονα χρώματα και σχηματίζουν όμορφες γειτονιές. Κατηφορίζοντας τον κεντρικό δρόμο από την πλατεία θα βρεθείτε μπροστά στο σχολείο του 1871, την λεγόμενη «αστική σχολή Λια- ριγκόβης». Είναι το πιο καλοκτισμένο σχολείο του 19ου αιώνα στη Χαλκιδική και από το 1990 στεγάζει το Δημαρχείο. Δίπλα του βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Στεφάνου, τρίκλιτη βασιλική με κωδωνοστάσιο που χρονολογείται από το 1889 (βλ. ενότητα Αξιοθέατα). Στο περίφημο καμπαναριό της οι Αρνιώτες, όταν απελευθερώθηκαν από τον τούρκικο ζυγό, κρέμασαν ένα ιστορικό ρολόι που οι Τούρκοι είχαν μεταφέρει από το χωριό Τεπαλήδες, όταν κατέστρεψαν τη Λιαρίγκοβη το 1821. Απέναντι από το Δημαρχείο και τον Αγιο Στέφανο βρίσκεται το παλιό χάνι και σήμερα ξενώνας Αλεξάνδρου. Ολη αυτή η περιοχή ήταν παλιά το κέντρο του χωριού, το λεγόμενο χοροστάσι. Στα καλντερίμια και στους δρόμους της Αρναίας αξίζει να περπατήσετε (βλ. Δραστηριότητες) για να απολαύσετε τη μοναδική ατμόσφαιρα του οικισμού. Μεταξύ άλλων θα δείτε τον σταυροειδή με τρούλο ναό των Αγίων Αναργύρων, του 1919, σε σχέδια του Αναστάσιου Ορλάνδου, καθώς και το επιβλητικό κτίσμα του δημοτικού σχολείου που αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα σχολικής αρχιτεκτονικής της δεκαετίας του 1930. Ιστορικά στοιχεία Τον 15ο αι. με αρχές του 16ου εργάτες μοναχοί του μετοχίου της αγιορείτικης μονής Κωνσταμονίτου ίδρυσαν τον οικισμό με την ονομασία Λιαρίγκοβα, ή Λιαρίγκοβη, που γνώρισε ιδιαίτερη άνθιση κατά τον 18ο αιώνα, λόγω της απα- σχόλησης των κατοίκων στα μεταλλεία των Σιδηροκαυσίων, καθώς και στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, οπότε αποτέλεσε σημαντικό κέντρο της περιοχής της Χαλκιδικής με μεγάλη εμπορική κίνηση. Μάλιστα, ο Γάλλος πρόξενος στην Θεσσαλονίκη Cousinery, ο οποίος πέρασε από την Λιαρίγκοβα το 1793, την περιγράφει ως έναν αυτάρκη και δυναμικό οικισμό. Πριν από την επανάσταση του 1821, αλλά και μετά, οι κάτοικοι ασχολούνταν με την υφαντική, τη μελισσοκομία και το εμπόριο ξυλείας και ζώων. Το 1932 η Αρναία ήταν το πιο μεγάλο χωριό της Βόρειας Χαλκιδικής με 3.000 κατοίκους. Info ●● Το άλσος της Αγίας Παρασκευής: Στα 2 χλμ. από την Αρναία βρίσκεται το δροσερό άλσος της Αγίας Παρασκευής με τις βελανιδιές, την ομώνυμη εκκλησία και τα αναψυκτήρια. Εδώ οργανώνεται στις 26 Ιουλίου ένα από τα μεγαλύτερα πανηγύρια της περιοχής. ●● ●● Οινοποιείο Παπαγιάννη: Κοντά στην Αρναία βρίσκεται και το επισκέψιμο οινοποιείο της Κλαούντια Παπαγιάννη (www.cp-domaine.gr). Απόσταση: Ο οικισμός απέχει περίπου 70 χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη και 38 χλμ. από τον Πολύγυρο. 40 ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Πύργος Κρούνας Οικισμοί Η Ιερισσός Πρόκειται για το παλαιότερο και μεγαλύτερο χωριό του Δήμου Αριστοτέλη με περισσότερους από 3000 κατοίκους. Αποτελεί ιστορικά τη συνέχεια της αρχαίας Ακάνθου (βλ. ενότητα Πολιτισμός). Ο οικισμός κτίστηκε εξ αρχής όταν ισοπεδώθηκε ο προηγούμενος λόγω του σεισμού των 7 ρίχτερ του 1932 που είχε εδώ ακριβώς το επίκεντρό του. Οπως αποδείχθηκε από τις ανασκαφές, η σημερινή κωμόπολη είναι κτισμένη πάνω στο αρχαίο νεκροταφείο της Ακάνθου. Πολλοί επισκέπτες περνούν από την Ιερισσό για να μεταβούν στο Αγιο Ορος και ακόμη περισσότεροι έρχονται για να απολαύσουν την οργανωμένη παραλία της, να κάνουν βόλτα στον παραλιακό πεζόδρομο, να φάνε στις ταβέρνες, να πιουν καφέ. Οι υποδομές αυτές, μαζί με τα διαφόρων ειδών καταλύμματα που διαθέτει, την καθιστούν μοναδικό τόπο διακοπών. Η Ιερισσός αποτελεί σημαντικό λιμάνι της Βόρειας Ελλάδας και διαθέτει αξιόλογο αλιευτικό στόλο. Οι Ιερισσιώτες θεωρούνταν διαχρονικά σπουδαίοι καραβομαραγκοί, συνεχίζοντας μια παμπάλαια τέχνη από γενιά σε γενιά –μάλιστα, φεύγοντας από την Ιερισσό προς τα Νέα Ρόδα θα δείτε στην παραλία και τα παλιά καρνάγια. Info ●● Ο πύργος της Κρούνας: Είναι ένα από τα σημαντικά αξιοθέατα στην περιοχή της Ιερισσού και απέχει περίπου 1 χλμ. από την κωμόπολη, προς τα βορειοδυτικά. Υπολογίζεται ότι οικοδομήθηκε τον 15ο αιώνα και η ονομασία του μάλλον προέρχεται από την παραφθορά της λέξης Κορώνη, αφού πηγές του 1320 αναφέρουν τη Σκάλα Κορώνης βόρεια της περιοχής. Το 1765 καταγράφηκε ως «κατεστραμμένο μετόχι Κορώνα της μονής Χελανδαρίου» και μέχρι το 1821, όταν ο πύργος πυρπολήθηκε και το μετόχι εγκαταλείφθηκε, έγιναν κάποιες απόπειρες επιδιόρθωσης των ζημιών. Σήμερα έχει ύψος 12 μ. και εικάζεται ότι διέθετε άλλον έναν όροφο οποίος κατέρρευσε. Ανήκει στη δικαιοδοσία της 10ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Μπορείτε να τον δείτε μόνο εξωτερικά. ●● ●● Οι μικροί επισκέπτες ενθουσιάζονται με το ενυδρείο που βρίσκεται στην παραλία της Ιερισσού. Φιλοξενεί ψάρια, θαλασσινά και οστρακοειδή. Είναι ανοιχτό όλη την ημέρα και η είσοδος είναι ελεύθερη. Το Κέντρο Πολιτισμού Ιερισσού λειτουργεί σ’ ένα εντυπωσιακό κτίριο στο κέντρο του οικισμού. Εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων ως κέντρο ανάδειξης της Αγιορείτικης κληρονομιάς και προβολής των περιοχών Σταγείρων-Ακάνθου με τη χρήση σύγχρονης τεχνολογίας. Η πρώτη επιτυχημένη προσπάθεια ήταν ένα υψηλής ανάλυσης βίντεο με τίτλο «Οδοιπορικό στο Αγιο Ορος». Το 2010 δημιουργήθηκαν και άλλες ταινίες. Διαθέτει σύγχρονο αμφιθέατρο με κοίλη οθόνη 50 τ.μ. και 4 προβολικά συστήματα για τις τρισδιάστατες ταινίες, καθώς και εκθεσιακό χώρο. Τηλ.: +30 23770 21130. Τα Νέα Ρόδα Πολλοί χαρακτηρίζουν τα Νέα Ρόδα ως τον μεγαλύτερο οικισμό των προσφύγων που έφτασαν στη βόρεια Χαλκιδική μετά τη Μικρασιατική καταστροφή. Το όνομά του δηλώνει και την καταγωγή των κατοίκων: τα Ρόδα της Προποντίδας. Το καλοκαίρι του 1923 περίπου 40 οικογένειες αποφάσισαν να εγκατασταθούν, μετά από πολλές περιπλανήσεις, στη θέση Πρόβλακας (που σημαίνει πριν από το αυλάκι, δηλαδή πριν από τη Παραλία Ιερισσού Διώρυγα του Ξέρξη. Τα πρώτα εκείνα χρόνια στο στενότερο σημείο της χερσονήσου του Αθωνα οι κάτοικοι των Νέων Ρόδων ασχολήθηκαν κυρίως με τη γεωργία και την αλιεία. Στις μέρες μας, χάρη στις υπέροχες παραλίες, η περιοχή έχει αναπτυχθεί τουριστικά και διαθέτει άρτιες υποδομές. Πάνω από 1200 άνθρωποι μένουν εδώ όλο το χρόνο και όπως είναι φυσικό γίνονται περισσότεροι τους καλοκαιρινούς μήνες. ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Ουρανούπολη 43 Οικισμοί Αμμουλιανή Η Ουρανούπολη Πάνω από 1000 άνθρωποι ζουν στο κατώφλι του Αθωνα και στη σκιά του συγκλονιστικού πύργου του Προσφορίου (βλ. ενότητα Αξιοθέατα). Η Ουρανούπολη πήρε το όνομά της από την αλεξανδρινή πόλη που ίδρυσε το 315 π.Χ ο Αλέξαρχος, ο γιος του Αντιπάτρου και αδελφός του Κασσάνδρου. Το καλοκαίρι τα δεκάδες καταλύματα γεμίζουν από επισκέπτες, όπως και οι γύρω παραλίες (βλ. σχετική ενότητα). Πολλοί επισκέπτονται, επίσης, το νησάκι της Αμμουλιανής και τα Δρένια. Κανείς δεν παραλείπει να δει τη φημισμένη μονή Ζυγού, σε απόσταση μόλις 2 χλμ. από την Ουρανούπολη, η οποία καλύπτεται εύκολα και ευχάριστα με τα πόδια (βλ. ενότητα Αξιοθέατα). Η Ουρανούπολη απέχει περίπου 120 χλμ. από την Θεσσαλονίκη και είναι μια ζωντανή πολιτεία όλες τις εποχές του χρόνου. Από το μικρό λιμάνι του πύργου του Προσφορίου ξεκινούν τα καράβια στα οποία επιβιβάζονται οι προσκυνητές (αφού προηγουμένως εφοδιαστούν από το γραφείο προσκυνητών με το Διαμονητήριο) για να φθάσουν στο επίνειο του Αγίου Ορους, τη Δάφνη. Η Αμμουλιανή Οι συστάσεις περιττεύουν για το μοναδικό κατοικημένο νησί της κεντρικής Μακεδονίας που έχει εξελιχθεί σ’ έναν από τους κορυφαίους τουριστικούς προορισμούς της Β. Ελλάδας. Τα 2 ναυτικά μίλια που χωρίζουν τον κεντρικό οικισμό της Αμμουλιανής από το λιμανάκι της Τρυπητής (έξω από την Ουρανούπολη) καλύπτονται σε λιγότερο από 15 λεπτά και η συγκοινωνία με φέρι μπόουτ είναι καθημερινή και πυκνή. Με έκταση που δεν ξεπερνάει τα 4,5 τετρ. χιλιόμετρα, χαμηλούς λόφους, λιγοστά ελαιόδεντρα, αλλά πολλές, όμορφες παραλίες (βλ. σχετική ενότητα) που έχουν κρυστάλλινα, γαλαζοπράσινα νερά, το νησάκι της Αμμουλιανής μοιάζει με παράδεισο! Σύμφωνα με τις τοπικές καταγραφές, μέχρι το 1925 ήταν μετόχι της μονής Βατοπεδίου του Αγίου Ορους. Εδώ έμεναν 2-3 καλόγεροι που διαχειρίζονταν την κτηματική περιουσία και είχαν ως βοηθούς εργάτες από τη γύρω περιοχή. Στις αρχές του 1925 το νησί παραχωρήθηκε σε πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία κι εκείνοι, έχοντας γνώση της θάλασσας, ασχολήθηκαν κυρίως με την αλιεία και κατάφεραν σε λίγα χρόνια να διακριθούν στον τομέα αυτό. Σήμερα ο τουρισμός είναι μια από τις βασικές ασχολίες των κατοίκων της Αμμουλιανής, αφού κάθε χρόνο το νησί δέχεται πολλούς επισκέπτες από όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό. Οι τουριστικές υποδομές -ενοικιαζόμενα δωμάτια, ξενοδοχεία, ταβέρνες, καντίνες στις παραλίες, ομπρέλες, ξαπλώστρες, χώροι κατασκήνωσης κ.α.- αναβαθμίζονται συνεχώς. Info Από τις παλιές εγκαταστάσεις στην Αμμουλιανή έχουν διασωθεί ο αρσανάς -αγιορείτικο κτίσμα που βρίσκεται στο λιμάνι για να βάζουν οι μοναχοί μέσα το πλοίο τους στην κακοκαιρία- και η εκκλησία του Αγίου Νικολάου του 1865. 44 ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Οικισμοί Τα Στάγειρα Είναι κτισμένα στους πρόποδες του Στρατονικού όρους (Στρεμπενίκος), με υψόμετρο περίπου 500 μ., επάνω στον κεντρικό οδικό άξονα Θεσσαλονίκης-Ουρανούπολης. Τα Στάγειρα απέχουν μόλις 8 χλμ. από τη θάλασσα. Το παλαιό όνομά τους ήταν Καζαντζή Μαχαλάς και ανήκαν στο κοινό των Μαντεμοχωρίων. Οι κάτοικοι εργάζονταν στα γειτονικά μεταλλεία κατά τους βυζαντινούς χρόνους κι αυτό συνεχίστηκε κατά την τουρκοκρατία. Να σημειώσουμε ότι ο μεγάλος Ελληνας φιλόσοφος Αριστοτέλης γεννήθηκε στα Αρχαία Στάγειρα (βλ. ενότητα Πολιτισμός), περίπου 8 χλμ. βορειοδυτικά, ιστορική συνέχεια των οποίων θεωρείται ο σημερινός οικισμός. Στην είσοδο των Σταγείρων ξεχωρίζει το άλσος του Αριστοτέλη (βλ. ενότητα Αξιοθέατα) και αριστερά ο λόφος του Αγίου Δημητρίου με το συγκρότημα των Σιδηροκαυσίων, κτισμένο στην πρώιμη τουρκοκρατία. Τα Σιδηροκαύσια ήταν η έδρα του μεταλλείου και σημαντικό διοικητι- Αλσος Αριστοτέλη κό κέντρο της περιοχής, με δικό του νομισματοκοπείο. Από την εποχή των Σιδηροκαυσίων διατηρούνται και άλλα ενδιαφέροντα μνημεία όπως πύργοι, δημόσια λουτρά και το κονάκι του Μαδέμ Αγά. Μπαίνοντας στα Στάγειρα θα τραβήξει την προσοχή σας ο ναός της Γέννησης της Θεοτόκου, μεγάλης αρχαιολογικής σημασίας, που κτίστηκε το 1814 με τη βοήθεια της μονής Χελανδαρίου του Αγίου Ορους: είναι ένας από τους ελάχιστους στην Ελλάδα με σταυροειδή ρυθμό. Η Στρατονίκη Είναι ένα από τα ορεινά χωριά του Δήμου Αριστοτέλη, σκαρφαλωμένη στο Στρατονικό όρος. Προσφέρει ανεμπόδιστη θέα και εαν η ατμόσφαιρα είναι καθαρή διακρίνεται ο κόλπος της Ιερισσού, τα νησάκια της Βουρβουρούς, ο Αθως, η Θάσος, η Σαμοθράκη. Αποτελεί ένα από τα 12 Μαντεμοχώρια και οι κάτοικοί της παραδοσιακά εργάζονταν στα μεταλλεία. Εικάζεται ότι κτίστηκε από τον βασιλιά της Μακεδονίας Περδίκκα προς τιμή της αδερφής του Στρατονίκης. Το σημερινό χωριό, με τους περίπου 800 κατοίκους, είναι ενωμένο με τα Στάγειρα. Κάποια από τα παλαιά σπίτια του έχουν συντηρηθεί. Ανάμεσα σ’ αυτά ξεχωρίζει το τετραώροφο αρχοντικό Αθανασιάδη. Info Η Παναγούδα είναι μια παλιά εκκλησία στο επάνω μέρος του οικισμού των Σταγείρων, που έχει κτιστεί το 1903 μέσα σε βράχο -γι’ αυτό την ονομάζουν και Σπηλιώτισσα. Στο χώρο οργανώνεται το μεγάλο πανηγύρι του χωριού, στις 8 Σεπτεμβρίου. Δίπλα της ξεχωρίζει ένας από τους πύργους της εποχής των Σιδηροκαυσίων. Στρατονίκη Τα Πυργαδίκια Κοιτάζοντας από μακριά τον οικισμό ο επισκέπτης έχει την αίσθηση ότι βρίσκεται σε νησί. Το χωριό των περίπου 600 κατοίκων, απλώνεται αμφιθεατρικά στην πλαγιά ενός λόφου και περιβάλλεται από πολλές μικρές και όμορφες παραλίες που ξετυλίγονται σαν δαντέλα στον Σιγγιτικό κόλπο. Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή στην περιοχή αυτή έφτασαν πρόσφυγες από το χωριό Αφθόνη που βρισκόταν στο νησάκι του Μαρμαρά, στον Εύξεινο Πόντο. Το 1925 ίδρυσαν τα Πυργαδίκια ακολουθώντας ένα λειτουργικό πολεοδομικό σχέδιο. Σύμφωνα με μια τοπική εκδοχή, η ονομασία του χωριού μάλλον προέρχεται από τον «αγρό της περί Γαρδικείας», που αναφέρεται σε έγγραφα της μονής Δοχειαρείου του Αγίου Ορους το 1057. Στα έγγραφα της Βυζαντινής εποχής, πάντως, ο οικισμός αναφέρεται με το σημερινό του όνομα. Οι ασχολίες των κατοίκων, εκτός από την παραδοσιακή καλλιέργεια της ελιάς και την αλιεία περιλαμβάνουν την παροχή τουριστικών υπηρεσιών. Info ●● ●● Μεγάλο πανηγύρι γίνεται στις 8 Σεπτεμβρίου όταν τιμάται ο ναός της Γέννησης της Θεοτόκου. Την εικόνα της Παναγίας, την ονομαζόμενη «Καστρέλα», είχαν φέρει μαζί τους οι πρόσφυγες. Τα Πυργαδίκια απέχουν περίπου 100 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη. Πυργαδίκια 46 ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Οικισμοί Η Μεγάλη Παναγία Είναι ένας από τους μεγαλύτερους και σημαντικότερους οικισμούς του Δήμου Αριστοτέλη, γνωστή από το 1860 για το Μεγάλο Προσκύνημα χάρη στο οποίο πολύς κόσμος έρχεται εδώ κάθε χρόνο. Η κωμόπολη με τους περίπου 3500 κατοίκους είναι κτισμένη στις υπώρειες του υψώματος με την ονομασία «Χτίκελα». Το παλαιό όνομά της ήταν Ρεβενίκια. Είναι από τα παλαιότερα χωριά της Χαλκιδικής και αναφέρεται συχνά σε βυζαντινά έγγραφα του Αγίου Ορους. Κατά την τουρκοκρατία ήταν ένα από τα σπουδαιότερα Μαντεμοχώρια. Το 1932 πολλά από τα παλιά, όμορφα, σπίτια της Με- Info Το Προσκύνημα Το Προσκύνημα της Μεγάλης Παναγίας βρίσκεται 1,5 χλμ. ανατολικά του χωριού, σε καταπράσινη τοποθεσία, όπου παλαιότερα υπήρχε παρεκκλήσι αφιερωμένο στον Αγιο Κωνσταντίνο. Εχει φροντισμένο προαύλιο, κελιά, βοηθητικούς χώρους, θολωτές στοές. Κτίστηκε το 1863 και ξανακτίστηκε μετά το σεισμό του 1932. Αξίζει να δείτε το καθολικό, με το ενδιαφέρον ξυλόγλυπτο τέμπλο. Η αρχική, θαυματουργή όπως τη θεωρούσαν, εικόνα της Παναγίας, κατά την παράδοση βρέθηκε στο σημείο αυτό μετά από όραμα που είχε μια γερόντισσα, η Γερακίνα, το 1860. Εξω από τον περίβολο του Προσκυνήματος και κάτω από τον ναό βρίσκεται ο χώρος του Αγιάσματος της Παναγίας με τρεχούμενο δροσερό νερό. γάλης Παναγίας γκρεμίστηκαν από τον σεισμό με επίκεντρο την Ιερισσό. Τον οικισμό παλαιότερα διέρρεαν τρία ποταμάκια, αλλά μονάχα ένα είναι ορατό στις μέρες μας. Ενα αναστηλωμένο, πέτρινο, τοξωτό γεφύρι με χιλιόχρονη ιστορία στέκεται ακόμη δίπλα στον ασφαλτοστρωμένο δρόμο, ενώνοντας τις δυο πλευρές. Οι κάτοικοι ασχολούνται με τις ελιές, την κτηνοτροφία, τον αγροτουρισμό, την υλοτομία. Παλιά υπήρχαν καλοί κτιστάδες και πολλές υφάντρες. Στο ψηλότερο σημείο του οικισμού ξεχωρίζει ο ναός της Παναγούδας, ο οποίος, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, κτίστηκε Μεγάλη Παναγία στα 1007 μ.Χ. Ακόμη ένας σημαντικός ναός είναι αυτός του Αγίου Βασιλείου, του 1955. Σε απόσταση περίπου 4 χλμ. υπάρχει ένα γυναικείο μοναστήρι που ονομάζεται Παναγία-Φοβερά Προστασία. Η Μεγάλη Παναγία απέχει 80 χλμ. από την Θεσσαλονίκη και 12 χλμ. από την Αρναία. Το Γομάτι Επάνω στον κεντρικό οδικό άξονα που ενώνει την Αρναία και τη Θεσσαλονίκη με την Ιερισσό, σε απόσταση 20 χλμ. από τη Μεγάλη Παναγία, βρίσκεται το Γομάτι, ένας όμορφος οικισμός της Χαλκιδικής. Από εδώ έχετε την ευκαιρία να προσεγγίσετε υπέροχες παραλίες όπως το Δεβελίκι, το Καστρί, ο Πύργος, η Χιλιαδού, αλλά και πολλές κρυφές κοντά στο ακρωτήριο Αρκούδα, όπως το Πεταλίδι. Σύμφωνα με γραπτές πηγές, έως τον 9ο αιώνα το Γομάτι, ή «χώρα του Γομάτου», αποτελούσε μέρος του Αγίου Ορους και ήταν η «Καθέδρα των Γερόντων» του Αγίου Ορους, με τη μονή της Παναγίας του Γομάτου. Σύμφωνα με μία εκδοχή, ο στρατηγός της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας Γόρματος (ή Γόματος), είχε στη δικαιοδοσία του περιοχή της Λήμνου, όπου υπήρχε το χωριό με το όνομα «Γομάτου» και αργότερα «Γομάτι». Λόγω των πειρατικών επιδρομών αρκετοί από τους κατοίκους έφυγαν από τη Λήμνο για να γλιτώσουν. Κάποιοι από αυτούς κατέφυγαν στη βόρεια Χαλκιδική, όπου, σε μία δυσπρόσιτη και ασφαλή από τους πειρατές περιοχή, έκτισαν το Γομάτι. Απέχει 4 χλμ. από τον σύγχρονο οικισμό και ερείπιά του διασώζονται ως τις μέρες μας. Το προστάτευαν τρεις πύργοι: του Ορφανού, του Κουνούπη και της Δεβελικίας, από τους οποίους διασώζονται μόνο τα ερείπια του πρώτου. Eντός αυτού κτίστηκε η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου του Αθωνίτη. Από τα βυζαντινά χρόνια μέχρι σήμερα τα βασικά προϊόντα της αγροτικής οικονομίας του Γοματίου είναι τα σιτηρά, το λάδι, το κρασί, το μέλι και το τσίπουρο. Η μεγαλύτερη γιορτή-πανηγύρι στο Γομάτι γίνεται στις 15 Αυγούστου, στον κεντρικό ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου. ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Οικισμοί Παλαιοχώρι ακείμ Αθ. Παπάγγελου. Οι έρευνες έδειξαν ότι το οχυρωματικό περιτοίχισμα του 1 χλμ. περίπου από ακατέργαστους λίθους και ασβεστοκονίαμα που περιβάλλει το κάστρο και σώζεται σε ύψος μέχρι και 4 μ., περιλαμβάνει, πιθανότατα, τρεις οικοδομικές φάσεις (παλαιοχριστιανική περίοδο, μεσοβυζαντινή και μια τρίτη, επισκευαστική φάση). Το κάστρο καταλαμβάνει έκταση περίπου 15 στρ. Στο δυτικό τμήμα, στο εσωτερικό του, υπήρχε οικισμός. Είχε κτιστεί, επίσης, ξυλόστεγος ναός του 6ου αιώνα σε ρυθμό τρίκλιτης βασιλικής. Εντοπίστηκαν πολλές ταφές της μεσοβυζαντινής περιόδου. Το Νεοχώρι Το Παλαιοχώρι Βρίσκεται ανάμεσα στην Αρναία και το Νεοχώρι και είναι ένα από τα ομορφότερα χωριά του Δήμου Αριστοτέλη. Οι οικιστικός ιστός διατηρεί τα παραδοσιακά χαρακτηριστικά του και απλώνεται γύρω από την πλατεία με τον αιωνόβιο πλάτανο. Τα καταστήματα και τα καφενεία τριγύρω συνθέτουν την εικόνα του κέντρου ενός ζωντανού χωριού. Κτισμένο στα 550 μ. και με τους κατοίκους να ξεπερνούν τους 1500, το Παλαιοχώρι αναζητά τις ρίζες του στο βάθος των αιώνων. Ιδιαίτερης ιστορικής και θρησκευτικής σημασίας είναι ο ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών με τις υπέροχες τοιχογραφίες και το άγαλμα του Οικουμενικού Πατριάρχη Ιωακείμ Γ΄ του Μεγαλοπρεπούς στον προαύλιο χώρο. Εκεί υπάρχει και η, κατά την παράδοση, θαυματουργή εικόνα του Ταξιάρχη Μιχαήλ (16ος αι., κρητικομακεδονική τέχνη). Ακολουθώντας το δρόμο που οδηγεί από το Παλαιοχώρι προς τη Μεγάλη Παναγιά, θα βρείτε αριστερά σας ένα από τα ομορφότερα μοναστικά αρχονταρίκια. Αυτό του Μοναστικού οίκου της Παναγίας χαράς των θλιβομένων στο προαύλιο του οποίου υπάρχει ο ναός του Οσίου Αθανασίου του Αθωνίτη. Εδώ βρίσκεται και το αγίασμα του δραστήριου μοναστικού οίκου πάντων των θλιβομένων «Η Χαρά». Ο ναός πανηγυρίζει στις 5 Ιουλίου. Το Κάστρο Νέπωσι Νοτιοδυτικά του Παλαιοχωρίου, στην κορυφή ενός απόκρημνου λόφου στην ευρύτερη περιοχή με το τοπωνύμιο Νέπωσι, βρίσκεται το Καστέλι. Υπάρχει μόνο ένα δύσβατο μονοπάτι που συνδέει τον λόφο με το βουνό που εκτείνεται στα ανατολικά του. Τις περισσότερες πληροφορίες για το Καστέλι τις αντλούμε από την 10η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής, η οποία πραγματοποίησε εδώ ανασκαφικές έρευνες το 1998 και το 2003, υπό την εποπτεία του αρχαιολόγου Ιω- Από μακριά το Νεοχώρι μοιάζει να πολιορκείται από την πυκνή βλάστηση. Ιδρύθηκε στα 1500, περίπου, και αναφέρεται ως ένα από τα Μαντεμοχώρια. Η μεγαλύτερη και σημαντικότερη εκκλησία είναι του Αγίου Γεωργίου και το πιο γνωστό πανηγύρι οργανώνεται στη γιορτή του Προ- Info ●● ●● Σύμφωνα με τον λογοτέχνη και ερευνητή Γιάννη Αναπλιώτη, στο Παλαιοχώρι έζησε από τα 22 έως τα 44 χρόνια του ο ήρωας του έργου του Νίκου Καζαντζάκη, Αλέξης Ζορμπάς. Διαρκής είναι η ενασχόληση των γυναικών του χωριού με τα υφαντά, η τεχνοτροπία των οποίων μεταδίδεται από γενιά σε γενιά. φήτη Ηλία. Στο ίδιο ακριβώς σημείο υπήρχε παλαιός ναός του Αϊ-Λιά. Αξίζει, επίσης, να δείτε το ξωκκλήσι του Προφήτη Ηλία στη βορειοανατολική πλευρά, εκτός οικισμού και μέσα στο δάσος. Μεγάλη γιορτή οργανώνεται και του Αγίου Αθανασίου από το 1820 μέχρι σήμερα. Οι κατοικοι του Νεοχωρίου ασχολούνται με την υλοτομία, την κτηνοτροφία, τη γεωργία, ενώ αρκετοί εργάζονται στα μεταλλεία. Πολύ επιτυχημένη είναι η καλλιέργεια των κόκκινων φασολιών (μπαρμπουνοφάσουλα) στην περιοχή. Κάστρο Νέπωσι 49 ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Οικισμοί Το Στρατώνι Είναι ένα παραθαλάσσιο χωριό κτισμένο στον μυχό του κόλπου της Ιερισσού, με πάνω από 1200 κατοίκους (σύμφωνα με την απογραφή του 2011). Η ίδρυσή του ως οικισμού τοποθετείται στα τέλη του 19ου αιώνα και έχει άμεση σχέση με τη μεταλλευτική δραστηριότητα στην περιοχή. Τα πλούσια κοιτάσματα μεικτών θειούχων μεταλλευμάτων, γνωστά ήδη από την αρχαιότητα και τους βυζαντινούς χρόνους, αποτέλεσαν τη βασική πλουτοπαραγωγική πηγή του χωριού. Ο πληθυσμός αυξήθηκε σημαντικά λόγω των προσφύγων που κατέφυγαν εδώ μετά από τη Μικρασιατική καταστροφή. Το 1932 το χωριό υπέστη εκτεταμένες καταστροφές από τον σεισμό που είχε ως επίκεντρο τον κόλπο της Ιερισσού. Στα αμέσως επόμενα χρόνια ανοικοδομήθηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου. Η περιοχή κατοικούνταν από τα αρχαιότατα χρόνια και η μεταλΟλυμπιάδα Η Ολυμπιάδα Ο συνοικισμός της Ολυμπιάδας δημιουργήθηκε το 1923 σε μια τοποθεσία όπου υπήρχε ένας πρόχειρος αγροτικός οικισμός. Εδώ κατέφυγαν πρόσφυγες από την Αγία Κυριακή της Μικράς Ασίας μετά από τον ξεριζωμό του 1922, και οι κάτοικοι του αγροτικού οικισμού μετοίκησαν στα σημερινά Στάγειρα. Η περιοχή έχει μεγάλη ιστορική σημασία, καθώς εδώ βρίσκονται τα Αρχαία Στάγειρα. Εντοπίζονται στα ανατολικά του οικισμού, σε απόσταση περίπου 700 μ., στη θέση Λιοτόπι. Σύμφωνα με μια τοπική παράδοση, το όνομα του χωριού προέρχεται από την Ολυμπιάδα, τη μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο βασιλιάς Κάσσανδρος την είχε εξορίσει στα Αρχαία Στάγειρα ή, κατ' άλλους, στο παρακείμενο νησάκι Κάπρος, το οποίο βρίσκεται απέναντι από τη σημερινή Ολυμπιάδα (σε απόσταση 1,5 ναυτικού μιλίου) και ονομάζεται Καυκανάς. Το νησί Κάπρος αναφέρεται και από τον αρχαίο γεωγράφο Στράβωνα. Σύμφωνα με αυτόν, το ίδιο όνομα είχε δοθεί και στο λιμάνι της πόλης των αρχαίων Σταγείρων. Το σημερινό χωριό, κτισμένο κατά μήκος μιας όμορφης παραλίας, απλώνεται στο μυχό του φυσικού του λιμανιού. Πλαισιώνεται από καταπράσινα βουνά και μαγευτικές παραλίες που προσελκύουν πλήθος επισκεπτών κατά τους θερινούς μήνες (βλ. ενότητα Παραλίες). Κάθε καλοκαίρι, στη γιορτή της προστάτιδας Αγίας Κυριακής, οργανώνονται πολιτιστικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, όπως και ημερίδα με θέμα τη ζωή και το έργο του μεγάλου Σταγειρίτη φιλοσόφου Αριστοτέλη. Στρατώνι λευτική δραστηριότητα στο Στρατώνι και στα γύρω χωριά ανάγεται στο 600 π.Χ. περίπου. Οι ανασκαφές του 1962 έδειξαν ότι κτίστηκε στη θέση της αρχαίας Στρατονίκης και την ιστορία του τόπου αντικατοπτρίζουν τα σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα. Οι κάτοικοι του Στρατωνίου διακρίνονταν ανέκαθεν για την αγάπη τους προς τον πολιτισμό. Σ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας στο Στρατώνι οργανώνονταν πολλά καλλιτεχνικά δρώμενα και τοπικές εκδηλώσεις όπως: θεατρικές παραστάσεις -προπολεμικά ακόμη-, η ίδρυση μουσικογυμναστικού ομίλου στη δεκαετία του 1950, εκθέσεις ζωγραφικής, η λειτουργία μπάντας και χορευτικού συγκροτήματος, η διοργάνωση αποκριάτικων εκδηλώσεων, τα τριήμερα ειρήνης και συναυλίες μεγάλων καλλιτεχνών. Οι τοπικοί σύλλογοι συνεχίζουν στις μέρες μας τις πολιτιστικές δραστηριότητες. 51 52 ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Οικισμοί Η Βαρβάρα και οι καταρράκτες της Ενα δάσος που εκτείνεται σε 90.000 στρέμματα μοιάζει να κλείνει στην καταπράσινη αγκαλιά του το τυχερό αυτό χωριό. Απέχει 20 χιλιόμετρα από την Αρναία, προς τα βορειοανατολικά. Το όνομα Βαρβάρα το χρωστάει στην πολιούχο Αγία Βαρβάρα προς τιμήν της οποίας το 1875 κτίστηκε η κεντρική εκκλησία, ή -σύμφωνα με τον τοπικό μύθο- σε μια παλιά βασίλισσα της περιοχής. Ακροβατώντας στα 550 μ. ύψος, ανάμεσα στα υψώματα Δρεβενίκο και Σουγκλιάνι, ο οικισμός έχει ζωντανές γειτονιές με στενά καλντερίμια, άφθονα νερά και βρύσες. Προσφέρει εξαιρετική θέα πέρα από τον Στρυμoνικό κόλπο και τη λίμνη Βόλβη. Ο τόπος αυτός φαίνεται να κατοικείται από τον 14ο αιώνα. Σε έγγραφο του ιεροδίκη Σιδηροκαυσίων βρέθηκαν τα πρώτα στοιχεία, ενώ τούρκικο φιρμάνι του 1762 περιλαμβάνει τη Βαρβάρα Πώς θα πάτε Οι καταρράκτες της Βαρβάρας κρύβονται στο πυκνό δάσος που ανήκει στη Βαρβάρα, αλλά βρίσκονται πιό κοντά στην Ολυμπιάδα. Ακολουθώντας τον ασφάλτινο δασικό δρόμο Βαρβάρας-Ολυμπιάδας, που αποτελεί μια από τις ομορφότερες ασφάλτινες διαδρομές στη Χαλκιδική, θα περάσετε τις χαρακτηριστικές 5 Βρύσες (το σημείο αυτό λέγεται και Κρασονέρι) και θα κατηφορίσετε μέχρι να δείτε τη σχετική πινακίδα στ’ αριστερά σας. Οδηγήστε στον βατό χωματόδρομο και στα 2,3 χιλιόμετρα στρίψτε όλο αριστερά ακολουθώντας τη «φουρκέτα». Μετά από 900 μ. θα βρεθείτε στο σημείο στάθμευσης. στην ομοσπονδία των Μαντεμοχωρίων. Σήμερα εδώ κατοικούν περίπου 800 άνθρωποι, οι οποίοι ασχολούνται με την κτηνοτροφία και την υλοτομία. Ο τοπικός γυναικείος συνεταιρισμός παράγει νόστιμα γλυκά του κουταλιού και τραχανά. Το χωριό πανηγυρίζει στις 4 Δεκεμβρίου, στη γιορτή της Αγίας Βαρβάρας. Μεγάλο πανηγύρι γίνεται του Αγίου Γεωργίου (δεύτερη ημέρα του Πάσχα). Οι δύο καταρράκτες της Βαρβάρας βρίσκονται μέσα στο δάσος της, προς τη μεριά της Ολυμπιάδας. Το τοπίο είναι πολύ όμορφο, με ίταμους, σκλήθρα, φλαμουριές, οξιές, άγριες φουντουκιές που φυτρώνουν ολόγυρα, ενώ τα βράχια με τα έντονα χρώματα σχηματί- ζουν ένα είδος πύλης. Μπαίνοντας στην ρεματιά μπορείτε να δείτε τους δύο καταρράκτες: Το σημείο από παλιά ονομαζόταν «του Αγγελούση» και το νερό καταλήγει στον Μαυρόλακα, το ποτάμι που είναι το σύνορο Ολυμπιάδας-Βαρβάρας. Τον πρώτο καταρράκτη θα τον θαυμάσετε από ψηλά, ενώ στον δεύτερο θα νιώσετε την ορμή του νερού ακόμη και το καλοκαίρι. Η περιπατητική διαδρομή είναι σύντομη (5-10 λεπτά). Τόσο τα ξύλινα γεφυράκια, όσο και η σωστή σηματοδότηση συμβάλλουν θετικά στην απόλαυση του μοναδικού τοπίου. Η περιοχή είναι ιδεώδης για οικογένειες με μικρά παιδιά, τα οποία είναι σίγουρο ότι θα ενθουσιαστούν! Ο Στανός Απέχει 8 χλμ. από την Αρναία, προς τα νότια. Χαρακτηρίζεται από την περιποιημένη όψη του, το εξαιρετικό κλίμα (υψόμετρο 520 μ.), την υπέροχη φύση που το περιβάλλει και... τις χαρούμενες φωνές των παιδιών! Ρωτώντας ο επισκέπτης μαθαίνει ότι βρίσκεται στο δεύτερο χωριό της Ελλάδας με τις περισσότερες πολύτεκνες οικογένειες και κοιτώντας τις ταμπέλες στον κεντρικό δρόμο καταλαβαίνει ότι οι περισσότεροι κάτοικοι ασχολούνται με οικοδομικές εργασίες. Ακόμα μια ιδιαιτερότητα του Στανού είναι η τοπική πολιούχος Αγία Χάιδω, η μνήμη της οποίας γιορτάζεται κάθε χρόνο την 1η Σεπτεμβρίου. 54 ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Πολιτισμός Πολιτισμός Μια παράδοση αιώνων στην αρχιτεκτονική, στην υφαντική, στη μουσική, στην καλλιτεχνική έμπνευση σε όλες τις εκφάνσεις, διαμορφώνουν την ιδιαίτερη πολιτιστική και πολιτισμική ταυτότητα των κατοίκων του Δήμου Αριστοτέλη, αλλά και της Βόρειας Χαλκιδικής. Εδώ τα ήθη και τα έθιμα, οι γιορτές και οι τελετές μεταφέρονται με φυσικό τρόπο από γενιά σε γενιά ανανεώνοντας τον κύκλο της ζωής. Ιστορικό-Λαογραφικό μουσείο Αρναίας 56 ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Info Πολιτισμός ●● Τα Αρχαία Στάγειρα Ο σημαντικότερος ιστορικός χώρος της Χαλκιδικής, τα αρχαία Στάγειρα, βρίσκονται στη χερσόνησο Λιοτόπι, δίπλα στη σημερινή Ολυμπιάδα. Η περιήγηση είναι πραγματική απόλαυση. Αν μάλιστα θέλετε να τα δείτε όλα να ξέρετε πως θα χρειαστείτε τουλάχιστον 2-3 ώρες. Η πόλη ιδρύθηκε το 665 π.Χ., από Ιωνες αποίκους, ενώ λίγο αργότερα εγκαταστάθηκαν σ’ αυτήν άποικοι από τη Χαλκίδα. Οι πηγές της αρχαιότητας είναι ακριβέστατες όσον αφορά τη θέση της. Ο Στράβωνας την τοποθετεί στα «Γεωγραφικά» του νοτιότερα της αρχαίας Ακάνθου, σε παραθαλάσσια περιοχή. Αναφέρει, μάλιστα, την ύπαρξη μιας μικρής νησίδας απέναντι από την πόλη, με το όνομα Κάπρος (προφανώς το σημερινό νησάκι Καυκανάς). Αργότερα, τα Στάγειρα εντάχθηκαν στο «Κοινό των Χαλκιδέων», την συνομοσπονδία των πόλεων της Χαλκιδικής που είχε πρωτεύουσα την Ολυνθο. Ο Φίλιππος ο Β’, πατέρας του Με- γάλου Αλεξάνδρου, ισοπέδωσε την πόλη στον Ολυνθιακό πόλεμο το 349 π.Χ., και την ανοικοδόμησε ξανά προς τιμήν του Αριστοτέλη, τον οποίο εκτιμούσε ιδιαίτερα. Πιθανότερο είναι, πάντως, η πόλη να ανοικοδομήθηκε από τον ίδιο τον Μέγα Αλέξανδρο, όπως αναφέρεται σε άλλες πηγές. Παρά την μετέπειτα ανοικοδόμησή της, η καταστροφή αυτή σηματοδότησε την αρχή μιας φθίνουσας πορείας, η οποία οδήγησε τα Στάγειρα σταδιακά στην παρακμή. Κατά τους ελληνορωμαϊκούς χρόνους η πόλη ερήμωσε. Στη μεσαιωνική περίοδο, κοντά στο 1000 μ.Χ., αναφέρεται στη θέση της αρχαίας πόλης ένα κάστρο με την ονομασία κάστρο της Λιβασδιάς ή της Λιψάσδας. Ο επισκέπτης μπορεί και σήμερα να δει τα ερείπια κάποιων κτισμάτων στον βόρειο λόφο του αρχαιολογικού χώρου καθώς και μικρό τμήμα βυζαντινού περιτειχίσματος στους πρόποδές του. Οι πρώτες ανασκαφικές επεμβάσεις στον αρχαιολογικό χώρο των Aρχαίων Σταγείρων ξεκίνησαν στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και συνεχίστηκαν μέχρι τις μέρες μας φέρνοντας στο φως σημαντικότατα ευρήματα. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το σχετικά πρόσφατο πρόγραμμα αναστήλωσης υπό την εποπτεία της ΙΣΤ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, το οποίο με την ολοκλήρωσή του θα προσφέρει πρόσβαση στους επισκέπτες του αρχαιολογικού χώρου σε τμήμα του τείχους που περιλαμβάνει κυκλικό πύργο και τον μεγάλο τετράγωνο πύργο. Στα Αρχαία Στάγειρα συστηματικές ανασκαφές, διαμορφώσεις και αναστηλώσεις έγιναν από τη ΙΣΤ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων μεταξύ ●● 1990-2000, με διευθύνοντα τον αρχαιολόγο Κ. Σισμανίδη -ενώ οι πρώτες ανασκαφικές προσπάθειες ξεκίνησαν στα τέλη της δεκαετίας του 1960 από τον Φ. Πέτσα. Ευρήματα από τις ανασκαφές θα δείτε στο αρχαιολογικό μουσείο του Πολυγύρου. Οταν ο Αριστοτέλης απεβίωσε το 322 π.Χ. στη Χαλκίδα, το σώμα του μεταφέρθηκε στη γενέτειρά του, τα Στάγειρα, όπου θάφτηκε με εξαιρετικές τιμές. Ανακηρύχθηκε «οικιστής» της πόλης και έκτισαν βωμό πάνω στον τάφο του. Μάλιστα, καθιέρωσαν τα «Αριστοτέλεια», μια γιορτή στη μνήμη του. Στις μέρες μας γίνονται σοβαρές προσπάθειες από την τοπική αυτοδιοίκηση και άλλους τοπικούς φορείς ώστε τα «Αριστοτέλεια» να αναβιώσουν. 58 ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Πολιτισμός Aρχαία Aκανθος Η Αρχαία Ακανθος απλωνόταν σε έκταση 560 στρεμμάτων, περίπου 600 μ. νοτιοανατολικά από τον οικισμό της Ιερισσού. Θεωρείται πως ιδρύθηκε γύρω στα μέσα του 7ου αι. από Ιωνες αποίκους της Ανδρου, ή της Ανδρου και της Χαλκίδας, συγχρόνως με την ίδρυση τριων άλλων γνωστών αποικιών στην περιοχή: της Σάνης (Νέα Ρόδα), των Σταγείρων και της Αργίλου. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι η πόλη το 490 π.Χ. υποτάχτηκε στους Πέρσες του Μαρδόνιου. Κατά την επόμενη Περσική εκστρατεία, το 480 π.Χ., πέρασε από εκεί ο Ξέρξης και η Ακανθος υποχρεώθηκε να φιλοξενήσει τον τεράστιο στρατό του. Μετά το πέρας των Μηδικών πολέμων έγινε φόρου υποτελής στους νικητές Αθηναίους. Το 424 π.Χ. πέρασε στα χέρια του Σπαρτιάτη στρατηγού Βρασίδα. Στις αρχές του 4ου αιώνα τάχθηκε εναντίον της Ολύνθου. Ακολούθησαν οι Μακεδόνες, με τον Φίλιππο τον Β’ το 348 π.Χ., οι οποίοι κατέλαβαν όλες τις πόλεις της Χαλκιδικής και τις διατήρησαν υπό την κυριαρχία τους μέχρι το 200 π.Χ. Τότε η Ακανθος καταστράφηκε ολοσχερώς από τον Ατταλο τον Α’ τον Σωτήρα και τους συμμάχους του Ρωμαίους. Το 168 π.Χ., μετά την μά- Info Το νεκροταφείο: Μπορεί η αρχαία Ακανθος να μην έχει ανασκαφεί ακόμη σε μεγάλη έκταση, αλλά η έρευνα της νεκρόπολης έχει ξεκινήσει από το 1973. Εκτείνεται στο παράλιο τμήμα της Ιερισσού και μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί περισσότεροι από 600 τάφοι. Το νεκροταφείο χρησιμοποιήθηκε από την αρχαϊκή εποχή μέχρι τα ρωμαϊκά χρόνια, και στη συνέχεια, ίσως με κάποιες διακοπές, μέχρι το 17ο αι. π.Χ. χη της Πύδνας, κατέληξε ως ρωμαϊκή κτήση. Οι τελευταίες αναφορές στην πόλη φτάνουν μέχρι τα βυζαντινά χρόνια. Η τειχισμένη πόλη της Ακάνθου πήρε το όνομά της είτε από από τα πολλά αγκάθια της περιοχής, είτε από τον ακανθοειδή σχηματισμό της οχύρωσης. Σήμερα είναι ορατά κυρίως τμήματα από την οχύρωση, λείψανα των τειχών, ένα εντυπωσιακό τμήμα της ακρόπολης, διάσπαρτα αρχιτεκτονικά μέλη και οικοδομικά απομεινάρια ελληνιστικών χρόνων, δημόσια κτίσματα, σπίτια και η θεμελίωση ενός ναού -πιθανότατα της θεάς Αθηνάς- στην κορυφή λόφου. Mεταλλεία Κασσάνδρας Η Χαλκιδική χαρακτηρίζεται από τον σημαντικό ιστορικό και πολιτιστικό πλούτο της που συνδέεται άρρηκτα με τη μεταλλευτική δραστηριότητα στην περιοχή και συγκεκριμένα στο βορειοανατολικό τμήμα της, το οποίο είναι πλούσιο σε μεικτά θειούχα μεταλλεύματα. Οι μεταλλευτικές δραστηριότητες ξεκίνησαν κατά τη Ρωμαιοκρατία. Τα μεταλλεία της Κασσάνδρας εκτείνονται σε μια περιοχή συνολικής έκτασης 200 τ. χλμ. μεταξύ Ολυμπιάδας, Στανού, Μεγάλης Παναγίας και Ιερισσού. Τα μεταλλεία χρυσού, αργύρου, μολύβδου, ψευδαργύρου, χαλκού και μαγγανίου της βόρειας Χαλκιδικής (Στρατώνι και Ολυμπιάδα) αποτέλεσαν τον βασικό χρηματοδότη του μακεδονικού βασιλείου και των εκστρατειών του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο Κορνήλιος Λ. Σαγκουί στο άρθρο του «The ancient Mining Works of Cassandra», που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Economic Geology, ισχυρίζεται ότι βρήκε στις στοές των μεταλλείων της Lipzada (Ολυμπιάδα), νομίσματα του Φι- Αρχαία Ακανθος λίππου και του Αλεξάνδρου. Στην περιοχή σώζονται περισσότερα από 300 πηγάδια και περίπου 200.000 κυβικά μέτρα αρχαίων μεταλλουργικών απορριμμάτων, των κοινών «σκουριών» από την εκκαμίνευση των μεταλλευμάτων. Με βάση ιστορικές πηγές και τα αποτελέσματα άμεσων και έμμεσων αναλύσεων και προσδιορισμών που έχουν γίνει στις «σκουριές», η έναρξη της δραστηριότητας εντοπίζεται στις αρχές της κλασικής αρχαιότητας. Info Σιδηροκαύσια και Μαντεμοχώρια Μεταλλευτικό κέντρο της περιοχής στη βυζαντινή περίοδο ήταν τα «Σιδηροκαύσια» (κοινώς Σιδερόκαψα), τότε ονομασία της περιοχής βόρεια από το Ισβορο, η σημερινή Στρατονίκη. Το τοπωνύμιο Σιδηροκαύσια απαντάται για πρώτη φορά τον 9ο αιώνα. Με την κατάκτησή της από τους Οθωμανούς, στις αρχές του 15ου αιώνα, τα μεταλλεία της Χαλκιδικής γνώρισαν μία νέα περίοδο ακμής. Στην περιοχή διαμορφώθηκε ένα ιδιότυπο καθεστώς, καθώς στην υπηρεσία του μεταλλείου είχαν τεθεί 12 χωριά, τα λεγόμενα Μαντεμοχώρια, τα οποία ήταν υποχρεωμένα να προσφέρουν εργάτες για τη λειτουργία του. Ηδη από το 1705 με σουλτανικό φιρμάνι, παραχωρήθηκε στους κατοίκους το δικαίωμα εκμετάλλευσης των μεταλλείων αργύρου. Παράλληλα, λειτουργούσε κρατικό νομισματοκοπείο. Στο Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας διαφυλάσσονται τα τεκμήρια του ορισμού των Μαδεμοχωρίων ως αυτοδιοικούμενης περιοχής. 60 ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Πολιτισμός Προφήτης Ηλίας Αρναίας Ο λόφος του Προφήτη Ηλία έχει όμορφη θέα και ήταν ανέκαθεν στρατηγικό σημείο ελέγχου της περιοχής. Βρίσκεται κοντά στην Αρναία και θεωρείται η ακρόπολη των αρχαίων Αρνών που αναφέρει ο Θουκυδίδης στον Πελοποννησιακό πόλεμο. Οι ανασκαφές του 2003 από τη 10η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων με επικεφαλής τον αρχαιολόγο Ι. Παπάγγελο ανέδειξαν το τείχος, ενώ στις πλαγιές σώζο- νται τα ερείπια της Ακρόπολης. Εχουν βρεθεί κεραμικά, νομίσματα και τάφοι. Ο λόφος πήρε το όνομά του από το ξωκλήσι που βρίσκεται εκεί. Αναφέρεται από την περίοδο του Μακεδονικού αγώνα (1904- 8), αλλά ίσως ξανακτίστηκε μεταγενέστερα. Ο αρχαιολογικός χώρος ταυτίζεται από μερίδα μελετητών με τη θέση της αρχαίας Αρναίας, χωρίς η θεωρία να έχει τεκμηριωθεί απόλυτα. Ιστορικό-Λαογραφικό μουσείο Αρναίας Σ’ ένα πετρόκτιστο δρομάκι κοντά στην κεντρική πλατεία της Αρναίας (βλ. ενότητα Οικισμοί) υψώνεται το αρχοντικό Ιατρού, ή Γιατράδικο, ένα από τα ωραιότερα κτίσματα του οικισμού και το παλαιότερο της Χαλκιδικής. Χρονολογείται πιθανώς στο β΄ μισό του 18ου αιώνα, ή στις αρχές του 19ου. Το κτίριο ανήκε στον Κωνσταντίνο Κατσάγγελο και στέγαζε τη λαογραφική συλλογή, η οποία είχε δημιουργηθεί από τον Πολιτιστικό και Εκπαιδευτικό Σύλλογο Αρναίας. Λειτουργεί ως μουσείο από το καλοκαίρι του 1999 και σήμερα ανήκει στον Δήμο Αριστοτέλη. Οι κάτοικοι της περιοχής, οι οποίοι είναι και οι μοναδικοί δωρητές των εκθεμάτων, κατέθεσαν στο μουσείο πολύτιμα και σπάνια αντικείμενα, οικογενειακά κειμήλια, αντικείμενα του καθημερινού υλικού βίου -όπως κτηνοτροφικά, γεωργικά και μελισσοκομικά εργαλεία-, και πλήθος άλλων αντικειμένων της ιστορικής και λαογραφικής παράδοσης του τόπου. Τα εκθέματα παρουσιάζονται σε δώδεκα μικρές και ευδιάκριτες θεματικές ενότητες. Τηλ.: +30 23723 50100 62 ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Πολιτισμός Μουσείο Υφαντικής Αρναίας Ο καλύτερος τρόπος μύησης στην υφαντική τέχνη και την τοπική παράδοση είναι η επίσκεψη στο μουσείο Υφαντικής που στεγάζεται σ' ένα παραδοσιακό διώροφο κτίριο της Αρναίας. Είναι γνωστό ως οικία Γιαννούδενας και χρονολογείται στο 1870. Στο μουσείο εκτίθενται αντικείμενα και εργαλεία της υφαντικής, όπως π.χ. ο αργαλειός ή η ρόκα, καθώς επίσης και πλήθος υφαντών τα οποία με τον πλούτο των θεμάτων, των τεχνικών και των χρωμάτων τους αποκαλύπτουν έναν θησαυρό της τοπικής παράδοσης. Τα εκθέματα κατά κύριο λόγο είναι δωρεά και προέρχονται από την προσωπική συλλογή της Χαρίκλειας Δημητρακούδη, φημισμένης υφάντρας και μιας από τις σπουδαιότερες εκπροσώπους των υφαντριών της χώρας. Πληροφορίες στο τηλ.: +30 23723 51100. To Αριστοτέλειο Πνευματικό Κέντρο Aποτελεί Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ) και διαχειρίζεται τις εκάστοτε επιχορηγήσεις από το Δήμο ή άλλους φορείς, για τις πολιτιστικές εκδηλώσεις όλων των Τοπικών Διαμερισμάτων του Δήμου Αριστοτέλη, κατόπιν αποφάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου. Εργο του εί- ναι η οργάνωση λειτουργιών ή δραστηριοτήτων και η παροχή υπηρεσιών συναφών ή συνδεόμενων με τις αρμοδιότητες του Δήμου Αριστοτέλη, που αναφέρονται στους τομείς, της παιδείας, του πολιτισμού, του αθλητισμού, του τουρισμού και του περιβάλλοντος και την εκπόνηση και εφαρμογή προγραμμάτων έρευνας και τεχνολογίας για την ανάπτυξη της περιοχής. Επίσης, η αρωγή προς άλλους φορείς οι οποίοι παράγουν πολιτιστικό και πνευματικό έργο. Αναλυτικές πληροφορίες θα βρείτε στον ιστότοπο του Δήμου Αριστοτέλη www.dimosaristoteli. gr, στη σχετική ενότητα. Info ●● Η υφαντική: Η ιστορία των χειροποίητων χαλιών της Αρναίας χάνεται στο βάθος του χρόνου και υπήρξε μέχρι πρόσφατα μια από τις σημαντικότερες ασχολίες των κατοίκων. Η καλλιτεχνική αξία των υφαντών έκανε γνωστή την Αρναία ως κέντρο της τέχνης αυτής σε όλη την Ελλάδα. Κυριαρχούν σχέδια κλασικά γεωμετρικά, όπως «η κρικέλα», «ο ψαλιδωτός ήλιος» και άλλες τεχνικές, που καταγράφονται στην υπόλοιπη Μακεδονία και Θράκη, όπως τα «θηλωτά» και «με το νύχι». Αξιοθαύμαστα ●● είναι τα «καλλιγραφικά» αρναιώτικα χαλιά, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν και χρησιμοποιούνται ακόμη κυρίως για τη διακόσμηση των τοίχων. Οι χορωδίες: Στο Δήμο Αριστοτέλη, με τη συμμετοχή 150 και πλέον χορωδών, υπάρχουν οι χορωδίες Αρναίας, Μεγάλης Παναγίας, Σταγείρων-Ακάνθου, Παλαιοχωρίου, Στανού. Επίσης, οι Φιλαρμονικές Αρναίας, Μεγάλης Παναγίας και Σταγείρων-Ακάνθου, με τη συμμετοχή 40-50 ατόμων. 64 ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Δραστηριότητες Δεκάδες πεζοπορικές διαδρομές στους οικισμούς του Δήμου Αριστοτέλη και στην ύπαιθρο, σε συνδυασμό με τον ορεινό όγκο του Χολομώντα, συνθέτουν ένα μοναδικό σκηνικό κι ένα ιδανικό πεδίο δραστηριοτήτων για όλες τις ηλικίες. Μεταξύ των άλλων, ξεχωρίζουν οι περιπατητικές περιοχές στην περιοχή των καταρρακτών της Βαρβάρας. Περιπατητικές-πολιτιστικές διαδρομές Η περιοχή του Δήμου Αριστοτέλη διαθέτει 6 περιπατητικές διαδρομές, η κάθε μία με μοναδικά χαρακτηριστικά και ιστορική αξία. 1. Στα σύνορα του Αγίου Ορους. Διαδρομή 5 χιλ. από την παραλία Κομίτσας μέχρι τη μονή Ζυγού και τα χερσαία σύνορα του Αγίου Ορους). 2. Ο βυζαντινός περίπατος. Διαδρομή 3 χιλ. από την Ουρανούπολη μέχρι τη μονή Ζυγού και τα χερσαία σύνορα του Αγίου Ορους. 3. Ο περίπατος του Ξέρξη. Διαδρομή 5,5 χιλ. από τα Νέα Ρόδα μέχρι το λιμάνι της Τρυπητής και από τον οικισμό της Αμμουλιανής μέχρι τη Μεγάλη Αμμο. 4. Ο Αριστοτελικός περίπατος. Περιβαλλοντική διαδρομή 17 χιλ. από το άλσος του Αριστοτέλη μέχρι τα αρχαία Στάγειρα. 5. Ο ορεινός περίπατος. Διαδρομή 17 χιλ. από την Αρναία μέχρι τους καταρράκτες της Βαρβάρας. 6. Στα Μαδεμοχώρια. Διαδρομή 5,5 χιλ. από την Αρναία στο κάστρο Νέπωσι Παλαιοχωρίου. 66 ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Δραστηριότητες Περίπατοι στην Αρναία Ο Χολομώντας Ο Δήμος Αριστοτέλη έχει σχεδιάσει 6 περιπατητικές διαδρομές με στόχο την εξυπρέτηση των επισκεπτών και την ευκολότερη γνωριμία με τον αρχιτεκτονικό πλούτο του οικισμού της Αρναίας. Ολες οι διαδρομές ξεκινούν και καταλήγουν ακτινωτά στην κεντρική πλατεία. Η μικρότερη σε διάρκεια (10 λεπτά) είναι η σηματοδοτημένη με κόκκινο χρώμα στον χάρτη: περνάει από την πλατεία Γερογιάννη και το Καρι Παζάρι. Οι μεγαλύτερες, όπως η πράσινη και η κίτρινη, οδηγούν στις βόρειες άκρες του ιστορικού κέντρου, φτάνοντας μέχρι το χοροστάσι και το ναό του Αγίου Στεφάνου. Προσφέρεται για δράσεις εναλλακτικού τουρισμού και περιβαλλοντική εκπαίδευση. Υπάρχουν παλιά μονοπάτια στα οποία έχει τοποθετηθεί σήμανση και νέες, καθορισμένες, περιπατητικές διαδρομές. Ο Χολομώντας είναι το δεύτερο σε ύψος (μετά τον Αθω) βουνό της Χαλκιδικής και καλύπτει το ανατολικό και κεντρικό τμήμα του νομού. Εκτείνεται από τον Πολύγυρο μέχρι την Αρναία σε άξονα νοτιοδυτικό -βορειοανατολικό και το μέγιστο υψόμετρό του είναι τα 1.165 μ. Βορειοδυτικά συνδέεται με το βουνό Χορτιάτης, ενώ βορειοανατολική του προέκταση αποτελεί το όρος Στρατονικόν. Αποκαλείται και Υψίζωνος Καταρράκτης Βαρβάρας Προς Παλιό Γομάτι (ή Υψίζων όρος), λέξη με καταβολές στην αρχαιότητα. Σημαίνει «υψηλά εζωσμένον» και του δόθηκε λόγω της εντυπωσιακής βλάστησης που διαθέτει. Η ξυλεία του ήταν περιζήτητη για τη ναυπήγηση πλοίων κατά την αρχαιότητα. Μεγάλο τμήμα του ορεινού όγκου του Χολομώντα έχει ενταχθεί στο Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών Natura 2000. Οσον αφορά τη χλωρίδα, καλύπτεται κυρίως από βελανιδιές (δρυς) και σε μικρότερο ποσοστό από οξιές, ουρνάρια, κουμαριές κ.ά. Σε ποσοστό άνω του 30% στη συνολική έκταση του δάσους έχουν γίνει αναδασώσεις με πεύκα και έλατα. Τα παραπάνω είδη αποτελούν αντικείμενο εκμετάλλευσης με σημαντική πρόσοδο για την τοπική κοινωνία. Πλούσια είναι και η πανίδα του Χολομώντα. Εδώ μπορούμε ακόμα να συναντήσουμε το ζαρκάδι, τον αγριόχοιρο, το λαγό, τον λύκο, την αλεπού το κουνάβι, τον ασβό, τη νυφίτσα, κ.ά. Η περιοχή είναι χαρακτηρισμένη ως σημαντική για την ορνιθοπανίδα, αφού εδώ αναπαράγονται αρπακτικά όπως ο σφηκιάρης, το όρνιο, ο φιδαετός, ο χρυσαετός, ο πετρίτης και ο μπούφος. Είναι, επίσης, πιθανόν να αναπαράγεται εδώ ο μαυροπελαργός. Εκτός από τα αρπακτικά απαντώνται κάποια αποδημητικά είδη (τσίχλες, φάσες) και αρκετά ενδημικά όπως η πέρδικα, ο κότσυφας και ορισμένα είδη δρυοκολάπτη. χρήσιμα useful useful χρήσιμα USEFUL TELEPHONE NUMBERS / ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ ΜUNICIPALITY OF ARISTOTLE / ΔΗΜΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Municipal Community of Ierissos +30 23773 50000 Δημοτική Κοινότητα Ιερισσού Municipal Community of Arnaia +30 23723 50130 Δημοτική Κοινότητα Αρναίας Municipal Community M. Panagia +30 23723 50200 Δημοτική Κοινότητα Μ. Παναγίας Municipal Community Ammouliani +30 23770 51208 Δημοτική Κοινότητα Αμμουλιανής Forest Authority +30 23720 22057 Δασαρχείο Αρναίας POLICE STATIONS / ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ Arnaia Police Station +30 23720 22205 Αστυνομικό Τμήμα Αρναίας Ouranoupoli Police Outpost +30 23770 71203 Αστυνομικός Σταθμός Ουρανούπολης Stratoni Police Outpost +30 23760 22253 Αστυνομικός Σταθμός Στρατωνίου Stratoniki Police Station +30 23760 41214 Αστυνομικός Σταθμός Στρατονίκης Olympiada Police Outpost +30 23760 51233 Αστυνομικό Φυλάκιο Ολυμπιάδας PORT AUTHORITIES / ΛΙΜΕΝΑΡΧΕΙΑ Ierissos Port Authority +30 23770 22666 Λιμεναρχείο Ιερισσού Ouranoupoli Port Station +30 23770 71248 Λιμενικός Σταθμός Ουρανούπολης Tripiti Port Outpost +30 23770 31376 Stratoni Port Station +30 23760 22210 FIRE DEPARTMENTS / ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ Polygyros 199Πολυγύρου Forest Fire 191 Πυρκαγιών Δασών Stagira-Akanthos (Ierissos) +30 23770 21999, Πυροσβεστική Υπηρεσία Σταγείρων +30 23770 21197 - Ακάνθου (Ιερισσός) Arnaia+30 23720 22199 Πυροσβεστικό Κλιμάκιο Αρναίας MEDICAL OFFICES / ΙΑΤΡΕΙΑ Ammouliani+30 23770 51333Αμμουλιανής Arnaia+30 23720 22222Αρναίας Ierissos+30 23770 22222Ιερισσού M. Panagia +30 23720 31308 Μ. Παναγίας Nea Roda +30 23770 31306 Ν. Ρόδων Olympiada+30 23760 51100Ολυμπιάδας ΕΚΑV (National Instant Aid Center) 166 ΕΚΑΒ
© Copyright 2024 Paperzz
