NARUČILAC: Prijestonica Cetinje DETALJNI URBANISTIČKI P LAN V I Š E P A L A C A - Rijeka Crnoje vića IZVJEŠTAJ O STRATEŠKOJ PROCJENI UTICAJ A NA ŽIVOTNU SREDINU OBRAðIV AČ: STRUKTURA d.o.o, Podgorica DETALJNI URBANISTIČKI P LAN V I Š E P A L A C A - Rijeka Crnoja vića IZVJEŠ TAJ O STRATEŠKOJ PROCJENI UTICAJA NA ŽIV OTNU SREDINU R AD NI TI M koordinator radnog tima članovi radnog tima Mr Milić Čurović ,dipl.inž. šum. Željka Čurović, dipl.ing.pejz.arh. Hanja Dedijer Radinović, dipl.ing.grañ DI R EKTO R Hanja Dedijer Radinović, dipl.ing.gradj. Podgorica, jun 2010 g. S AD R Ž A J Opšta dokumentacija Rješenje o regis traciji preduzeća Licenca preduzeća za i zradu plans ke dokumentacije Ugovori o pos lovnoj saradnji Licence odgovornih planera za i zradu plans ke dokum entacije Odluka o izradi Izvješ taja o s trateš koj procjeni uticaja na životnu sredinu IZVJEŠ TAJ O STRATEŠKOJ PROCJENI UTICAJA NA ŽIV OTNU SREDINU (I) REZIM E UVOD Relevantna zakonska regulativa Metodologija i proces izrade Izvještaja o strateškoj procjeni uticaja OPIS PREDLOŽ ENOG KONC EPTA DUP-A OPIS POSTOJEĆ EG STANJA ŽIVOT NE SREDINE OPIS M OGUĆIH Z NAČAJNIJIH UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU I M JERA ZA UBLAŽAVANJE TIH UTICAJA ALTERNATIVNA RJEŠENJA M ONITORING ŽIVOTNE SREDINE Potrebe za monitoringom Opis program a monitoringa POTEŠKOĆE U TOKU IZ RADE IZVJEŠTAJA O STRAT EŠKOJ PROCJENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU ZAKLJUČCI 1. UVOD 1.1. REL EVA NT NA ZAKONSKA REGULATIVA 1.2. M ETODOLOGIJA IZRA DE IZVJEŠTAJA O ST RATEŠKOJ PROCJENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU 2. OPIS POT REBE ZA IZRA DOM IZVJEŠTAJA 2.1. OPŠTI I POSEBNI CILJEVI ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE 2.1.1 Način odreñivanja 2.1.2 Opšti ciljevi zaštite životne sredine 2.1.3 Posebni ciljevi zaštite životne sredine 3. OPIS PREDLOŽENOG KONC EPTA DUP-a 3.1. PLAN INFRAST RUKTURE 3.1.1. Saobraćaj 3.1.2. Energetska infrastruktura 3.1.3. Telekom unikaciona infrastruktura 3.1.4. Hidrotehnička infrastruktura 3.2. PEJZAŽ NA ARHIT EKT URA 3.3. OČ EKIVANE KORISTI OD REALIZACIJE DUP-A 3.4. STUDIJSKA DOKUM ENTACIJA 4. PRIKAZ POSTOJEĆ EG STANJA ŽIVOTNE SREDINE PREDM ET NOG PODRUČJA I M OGUĆI SMJER NJENE EVOL UCIJE 4.1.Geomorfološke karakteristike 4.2. Seizm ičke karakteristike 4.3. Klim a 4.4. Hidrološke karakteristike 4.5. Vegetacija 4.6. Životinjski svijet 4.7. Pejzaž 4.8. Kulturno istorijsko naslijeñe 4.9. Infrastrukturna i izgrañenost 4.10. Nivo zagañenja 5. OPIS M OGUĆIH Z NAČAJNIJIH UTICAJA DUP-A NA ŽIVOTNU SREDINU I MJERA ZA UBLAŽAVANJE TIH UTICAJA 5.1. OPIS Z NAČAJNIJIH KA RAKT ERISTIKA I OCJENA VREDNOVA NJA UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU TOKOM FAZA GRAð ENJA I KORIŠĆ ENJA OBJEKATA 5.1.1. Uticaji na klim atske karakteristike 5.1.2. Uticaji na vode 5.1.3. Uticaj na vazduh 5.1.4. Uticaj na zemljište 5.1.5. Uticaj na floru i faunu 5.1.6. Uticaj na pejzaž 5.1.7. Uticaji na infrastrukturu 5.1.8. Uticaji na ambijentalnu buku 5.1.9 Uticaji na ljudsko zdravlje i kvalitet življenja 5.2. OPIS M JERA ZA UBLAŽAVANJE ZNAČAJNIH UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU TOKOM FAZA GRAð ENJA I KORIŠĆ ENJA OBJEKATA 5.2.1. M jere za ublažavanje uticaja na klim atske karakteristike 5.2.2. M jere za ublažavanje uticaja na vode 5.2.3. M jere za ublažavanje uticaja na vazduh 5.2.4. M jere za ublažavanje uticaja na zem ljište 5.2.5.M jere za ublažavanje uticaja na na floru i faunu 5.2.6. M jere za ublažavanje uticaja na pejzaž 5.2.7. M jere za ublažavanje uticaja na infrastrukturu 5.2.8. M jere za ublažavanje uticaja na am bijentalnu buku 5.3. M ONITORING ŽIVOTNE SREDINE 5.3.1. Potrebe za monitoringom 5.3.2. Opis program a monitoringa 5.4. OPIS MOGUCIH STANJA ŽIVOTNE SREDINE U SL UCAJU DA SE STUDIJA LOKACIJE NE REALIZUJE ZAKLJUČCI Literatura (I) REZ IME UVOD Relevantna zakonska regulativa Pravni dio ovog dokumenta obrañuje zakonske i planske dokumente koji su relevantni za zaštitu životne sredine sa posebnim osvrtom na propise koji su ključni za procjenu uticaja planiranih zahvata u zoni zahvata DUP- a. Obrañen je postupak procjene uticaja na životnu sredinu. Pravni okvir za Izvještaj o strateškoj procjeni utic aja na životnu sredinu čini Zakon o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu (“Službeni list RCG”, br.80/05), podzakonski akti doneseni na osnovu ovog zakona i Programski zadatak za izradu DUP- a ”Više Palaca” u Rijeci Crnojevića. Prostorni plan Crne Gore i Strategija razvoja turizma navode važnost zaštite osjetljivih ekoloških područja. U skladu sa takvim opredjeljenji ma, a uzimajući u obzir vrstu i obim zahvata planiranih DUP-om, konstatovano je da se za isti mora uraditi Izvještaj o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu, shodno važećem zakonu. Dokumentacija Detaljnog urbanističkog plana ( DUP) je rañena na osnovu: • Odluke o izradi Detaljnog urbanističkog plana”Više Palaca” u Rijeci Crnojevića, opština Cetinje i • Ugovora o izradi Detaljnog urbanističkog plana”Više Palaca” u Rijeci Crnojevića, potpisanog od strane: Naručioca – Prijestonice Cetinje Obradjivača – Struktura, Podgor ica a u skladu sa: • Zakonom o uredjenju prostora i iz gradnji objekata • Prostornim planom opštine Cetinje i • Sinteznim planom uredjenja područja Rijeke Crnojevića - I faza Metodologija i proces izrade Izvještaja o strateškoj procjeni uticaja Paralelno sa izradom Detaljnog urbanističkog plana (DUP) radi se i Izvještaj o srateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu. Cilj ovog Izvještaja je da ukaže na ključne segmente životne sredine koji mogu biti ugroženi realizacijo m DUP-a, tj. da se definišu najznačajniji uticaji na životnu sredinu, te mjere za smanjenje utvrñenih negativnih uticaja. Ključna ograničenja za projektovanje na području koje pokriva DUP identifikovana su kroz ovaj Izvještaj. OPIS PREDLOŽ ENOG KONCEPTA DUP-A Zahvat DUP-a Više Palaca obuhvata površinu 3.24 ha, na nagnutom terenu koji se spušta prema prema jezgru naselja i samoj Crnojevića rijeci. Planom se predvidja izgradnja nove zone turističkog stanovanja, vikendica, vila i apartmana. Ukupan broj planiranih turis tičkih ležaja u zoni zahvata iznosi 168. Grupacija objekata formirana je dijelom u vidu sklopova objekata u nizu, a dije lom u vidu slobodnostojećih objekata. Planom se predviña izgradnja kapaciteta do 6.456 m2 bruto grañevinske površine. Svi objekti planir ani su sa baštama, i orijentisani su upravno na izohipse terena. Planom se predvidja i izgradnja mreže tehnič ke infrastrukture. Objekti u nizu, kao i slobodnostojeći objekti organizovani su oko zajedničkog pješačkog platoa, sa koga je, planirana pješačka staza prema Gradskom jezgru Rijeke Crnojevića. Planom je predvidjena rekonstrukcija i adaptacija objekta osnovne škole, sa novom namjenom komercijalnih sadržaja, kao i rekonstrukcija starog vidikovca, sa koga se pružaju jedinstvene vizure prema Gradskom jezgru, Obodskom gradu i toku Rijeke Crnojevića. U okviru grupacije objekata uz saobraćajnicu Podgorica – Cetinje, planirano je rušenje sa novom izgradnjom tri dotrajala i gabaritom neadekvatna objekta, i rekonstrukcija sa dogradnjom i adaptacijom dva postojeća objekta. Kolski pristup planiran je sa gornje strane zone zahvata, preko postojeće rekonstruisane i dogradjene saobraćajnice. Parkiranje vozila planirano je na 2 parkinga, formirana uz pristupnu saobraćajnic u. U novoj okviru urbanističkih parcela, kao i uz saobraćajnice, planiraju se zelene površine, koridori i linearno zelenilo saglasno s mjernicama datim kroz plan Pejzažne arhitekture. OPIS POSTOJEĆEG STANJA Ž IVOTNE SREDINE U okviru ovog dokumenta dat je detaljniji opis sljedećih karakteristika životne sredine: meteorološke, orografske, geomorfološke, geološke, hidrogeološke, hidrografske, hidrološke i kvalitet vode, emisij e i kvalitet vazduha, pedološke, flora i fauna, pejzaž, zaštićeni djelovi prirode, kulturno – istorijsko naslijeñe, infrastruktura i ambijentalna buka. OPIS MOGUĆIH Z NAČAJNIJIH UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU I MJERA ZA UBLAŽAVANJE TIH UTICAJA Analiza uticaja izgradnje planiranih objekata i infrastrukture na životnu sredinu pokazuje da se svi efekti ispoljavaju u okviru tri osnovna vida uticaja. Prvi vid predstavljaju utic aji koji se javljaju kao posljedic a grañenja objekata i koji po svojoj prirodi nijesu trajnog karaktera. Posljedice u fazi gradnje su prisustvo ljudi i mašina kao i tehnologije i organizacije izvoñenja radova. Po pravilu, negativne posljedice će se se javiti kao rezultat iskopa/deponovanja, transporta i ugrañivanja grañevinskog materijala, kao i trajnog ili privremenog zauzimanja prostora i svih aktiv nosti koje su u vezi sa tim. Uticaji na životnu sredinu koji se javljaju kao posljedica eksploatacije izgrañenih objekata kroz vrijeme imaju uglavnom trajni karakter, i kao takvi sigurno da predstavljaju uticaje koji su posebno interesantni sa stanovišta odnosa izgrañenih objekata i životne sredine. Identifikovani su uticaji od planiranih objekata koji treba da budu riješeni adekvatnim projektnim rješenjima za svaki pojedinačni objekat, kako pri planiranju (u svim fazama izrade projektne dokumentacije) tako i u toku samog grañenja. U dokumentu se daje naglasak na uticaje i mjere tokom grañenja i korišćenja objekata. Značajniji uticaji i mjere su date za prethodno obrañene segmente životne sredine. Imajući u vidu značajne utic aje projekta na životnu sredinu tokom faze pripreme, grañenja i korištenja planiranih objekata izdvojene su mjere za monitoring pojedinih segmenata životne sredine, na koje se očekuju značajniji uticaji tokom grañenja i korišćenja planiranih objekata, a koji nijesu do sada obuhvaćeni u postojećim programima monitoringa životne sredine. ALTERNATIV NA RJEŠENJA Istraživanjima u okviru izrade DUP-a, razmatrane su alternative u cilju optimizacije i boljeg izbora konačnog koncepta distribucije i kapaciteta planiranih objekata. Istaknuta je i neophodnost harmonizovanja objekata sa okolinom (uklapanje u prirodni ambijent). Pored mjera zaštite koje su postignute samim urbanističkim rješenjem radi zaštite od elementarnih i drugih nepogoda, zbog konstatovanih nepovoljnosti inženjersko geoloških i seizmičkih uslova tla, sva rješenja za buduću izgradnju i uredjenje prostora moraju se zasnivati na nalazima i preporukama inženjersko-geoloških istraživanja sa mikroseiz mičkom rejonizacijom terena i uz primjenu protiv erozionih mjera. MONITORING ŽIVOTNE SREDINE Potrebe za monitoringom Tokom faze grañenja i korištenja objekata potrebno je provoditi monitor ing pojedinih elemenata životne sredine (biodiverzitet), a kako je to navedeno kroz mjere. S obzirom da će predloženi projekat imati odreñene posledice na životnu sredinu obezbjediće se odgovarajući monitoring (praćenje stanja) posebno onih elemenata životne sredine koji nemaju odgovarajuću pokrivenost podacima o pojedinim segmentima životne sredine i/ili nemaju odgovajajuće referentne lokacije u nacionalnom Programu monitoringa životne sredine, a prepoznati su u prethodnim poglavljima ovog dokumenta. Prilikom formulisanja ovog pitanja posebno se vodilo računa da se obezbijedi monitoring onih elemenata životne sredine koji će biti izloženi stalnom pritisku, kako bi se obezbijedila povratna sprega izmeñu pritis aka na životnu sredinu i blagovremenog odgovora onih koji su odgovorni za realiz aciju projekta i operacije I aktivnosti na predmetnoj lokaciji. Opis program a monitoringa Sam Program monitoringa na predmetnoj lokaciji treba u prvom redu da bude usmjeren na utvrñivanje tzv. “nultog stanja” životne sredine. S tim u vezi izvršiće se analize zemljišta, vazduha i podzemnih voda i pripemiti odgovarajući izvještaj o njihovom kvalitetu koje će se, u smislu predloženog planskog dokumenta s matrati “nultim stanjem” kvaliteta životne sredine. POTEŠKOĆE U TOKU IZRA DE IZVJEŠTAJA O STRATEŠKOJ PROCJENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU U cilju očuvanja biološke raznovrsnosti i potrebe zaštite svih segmenata životne sredine u okviru područja zahvata DUP- a korišćeni su dostupni podaci o stanju pojedinih segmenata životne sredine (vazduh, zemljište, podzemne vode, buka, radijacija i dr). Evidentan je nedostatak i neažuriranost postojećih podataka za pojedine segmente iz oblasti zaštite životne sredine. Prikupljeni i obrañeni dostupni podaci dali su indikaciju da su osnovni elementi životne sredine u zoni zahvata DUP-a u velikoj mjeri i dalje očuvani. ZAKLJUČCI U toku izrade DUP-a i Izvještaja o strateškoj procjeni uticaja, na osnovu izvedene procjene i analize poznatih faktora značajnih za uticaj predloženog koncepta izgradnje objekata na životnu sredinu u zahvatu plana, konstatuje se da ce predloženi projekat imati odreñene manje negativne uticaje na životnu sredinu, naročito na biodiverzitet, kako zbog izgradnje novih saobraćajnic a, izgradnje novih i rekonstrukcije postojećih objekata, tako i zbog njihovog korišćenja radi čega će se planiranim konceptom njihove prostorne distribucije datim u DUP -u, kasnijim efikasnim projektovanjem i pravilnim korišćenjem smanjiti i/ili eminisati negativni utic aji na životnu sredinu na prihvatljivi nivo. 1. UVOD Izvještaj o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu urañen je u skladu sa projektnim zadatkom, a po sadržaju koji je utvrñen u članu 15 Zakona o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu ( Sl. list RCG br 80/05). Paralelno sa tokom izrade Izvještaja o strateškoj procjeni uticaja, vršena je integracija zahtjeva zaštite životne sredine u planerska rješenja DUP-a. U pripremi je identifikovano viš e spornih pitanja vezanih za podatke o stanju životne sredine na predmetnoj lokaciji, a opis postojeceg stanja pojedinih parametara životne sredine morao se dati, na osnovu raspoloživih podataka za proučavano područje, a za neke segmente posredno na osnovu podataka za područje opštine Cetinje. Ti podaci dali su indikaciju da su osnovni elementi životne sredine u zoni zahvata DUPa u velikoj mjeri i dalje očuvani. Kroz planski postupak provjerena je mogućnost realizacije namjera investitora i korisnika prostora. Na prostoru zahvata Plana, površine 32.393m2, planirane su dvije grupacije objekata grupacija na platou nadmorske visine 35m.n.v. do 70 m.n.v., i grupacija uz saobraćajnicu Podgorica - Cetinje, koje su podijeljene na urbanističke parcele, i u kojima su planirane različ ite namjene stanovanja i komercijalnih djelatnosti. Na pojedinim lokacijama odredjeni su kapaciteti za organiz ovanje komercijalnih sadržaja, sadržaja ugostiteljstva, zanata, ličnih usluga i ostalih sadržaja komplementarnih osnovnoj namjeni turis tičkog stanovanja. 1.1. RELEVANTNA ZAKONSKA REGULATIVA Zakon o životnoj sredini (2008) definiše osnovne principe zaštite živ otne sredine i održiv og razvoja, subjekte i instrumente zaštite životne sredine čime se obezbjeñuje cjelovito očuvanje kvaliteta životne sredine, očuvanje biološke i pejzažne reznovrsnosti, racionalno korišćenje prirodnih dobara i energije na najpovoljniji način za životnu sredinu, kao osnovni uslov zdravog i održivog razvoja. Zakon o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu (Sl. list RCG, br.80/05) odreñuje da prilikom izrade Strateške procjene uticaja na životnu sredinu moraju biti uzete u obzir sljedece karakteristike uticaja: vjerovatnoća, intenzitet, složenost/ reverzibilnost, vremenska dimenzija (trajanje, učestalost, ponavljanje), prostorna dimenzija (lokacija, geografska oblast, broj izloženih stanovnika, prekogranična priroda uticaja), kumulativna i sinergijska priroda uticaja, i druge karakteristike uticaja. Dalje utvrñuje sadržaj i način izrade Elaborata Po Zakonu o zaštiti prirode (2008) Zaštićena prirodna dobra su lokaliteti koji imaju izraženu biološku, geološku, ekosistemsku ili predionu raznovrsnost. Zaštićena prirodna dobra su: 1) zaštićeni lokaliteti - strogi i posebni rezervat prirode, nacionalni park, regionalni park i park prirode, spomenik prirode, zaštićeno stanište i predio izuzetnih odlika;2) zaštić ene vrste biljaka, životinja i gljiva - strogo zaštićena divlja vrsta i zaštićena divlja vrsta; 3) zaštićeni geološki i paleontološki objekti. Zaštićenih objekata prirode u zoni zahvata DUP-a nema, a sama lokacija ne pripada NP „Skadarsko jezero“ već po prostornom planu područja posebne namjene za nacionalni park "Skadarsko jezero" pripada zoni neposrednog okruženja Zakonom o zaštiti spomenika kulture ureñuje se sistem zaštite i koriš tenje spomenika kulture, ostvarivanje posebnog društvenog interesa, prava i obaveze pravnih i fiz ičkih lica u vezi zaštite spomenika kulture i način organizovanja i sticanja sredstava za finansiranje zavoda koji obavljaju djelatnost zaštite spomenika kulture. Prema Zakonu o ureñenju prostora i izgradnji objekata („Službeni list RCG“, br. 51/08) planskim dokumentom odreñuje se organizacija, korišćenje i namjena prostora, kao i mjere i smjernice za ureñenje, zaštitu i unaprijeñenje prostora. DUP je, takoñe u direktnoj vezi sa slijedećim relevantnim planovima, politikama i strategijama razvoja, usvojenim na državnom, odnosno lokalnom nivou: 1. Prostorni plan Crne Gore do 2020. godine, 2. Nacionalna strategija održivog razvoja Crne Gore, 3. Strategija regionalnog razvoja Crne Gore, 4. Generalni urbanis tički plan opštine Cetinje, 5. Strateški master plan za otpadne vode za Crnogorsko primorje i opštinu Cetinje, 6. Strateški master plan za upravljanje čvrstim otpadom, 7. Strategija razvoja turizma Crne Gore do 2020. godine. 8. Opšta i posebna osnova za gazdovanje šumama 1.2. METODOLOGIJA IZ RADE IZVJEŠTAJA O STRATEŠKOJ PROCJENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU Izvještaj o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu rañen je paralelno sa izradom DUP-a. Cilj ovog dokumenta je da ukaže na ključne segmente životne sredine koji mogu biti ugroženi realiz acijom DUP- a, tj. da se definišu najznačajniji uticaji na životnu sredinu, te mjere za smanjenje utvrñenih negativnih utic aja. Uzimajući u obzir sadržaj i glavne ciljeve DUP-a te karakteristike prostora opštine Cetinje i basena Skadarskog jezera u cjelini, kao i sadašnje stanje u predmetnom prostoru, za predmetni DUP identifikovana su slijedeća sporna pitanja životne sredine koja je trebalo ocijeniti u postupku Strateške procjene uticaja na živ otnu sredinu: 1. Očuvanje biološke raznolikosti, faune i flore, i zaštićenih područja, 2. Očuvanje kvaliteta voda, zemljišta i vazduha; 3. Očuvanje zelenih površina (vegetacije), 4. Očuvanje autentičnog pejzaža, 5. Očuvanje kulturne i istorijske baštine, 6. Zaštita ljudskog zdravlja i poboljšanje kvaliteta življenja. Da bi svi ciljevi zaštite životne sredine bili ispunjeni, proces planiranja izgradnje objekata i izvoñenja aktivnosti i proces procjenjivanja njihovih utic aja na životnu sredinu moraju biti dva komparativna procesa usaglašena na svim niv oima, sa jasnom hijerarhijskom strukturom i utvrñenim redosljedom meñusobne razmjene podataka. Potreba za jedinstvenim metodološkim koracima istraživanja problematike životne sredine potiče od neophodnosti ispunjenja osnovnih principa kompatibilnosti,usklañenosti nivoa analize, hijerarhijske ureñenosti i sukcesiv ne razmjene informacija. Značaj principa kompatibilnosti izmedu procesa planiranja izgradnje objekata i izvoñenja iaktivnosti u zoni zahvata DUP-a i procesa procjenjivanja njihovih uticaja na životnu sredinu u Izvještaju o strateškoj procjeni utic aja vezan je prvenstveno za ostvarivanje mogućnosti da se rezultati jednog i drugog mogu uopšte meñusobno koristiti i drugo, da se kao informacije mogu upotrebiti u širim domenima jedne i druge oblasti. Potreba za usklañivanje m nivoa analize predstavlja takoñe značajnu činjenicu obzirom na širinu pristupa, nivo detalj nosti postojećih i proizvedenih informacija, kao i elemente eventualno koriš ćenog analitičkog aparata. Sve analize i zaključci trebaju biti na istom nivou detaljnosti, jer su jedino takvi mjerodavni za donošenje dokumentovanih odluka i mogu predstavljati polaznu osnovu za dalje korake. 2. OPIS POT REBE ZA IZRA DOM IZVJEŠTAJA Promjene broja i strukture stanovništva zahtijevaju osmišljavanje nove strategije razvoja koja se treba primjenjivati na ovom prostoru. Prihvaćajući turizam kao osnovnu djelatnost, moramo prihvatiti promjene u prostoru, ali istovremeno zaštititi resurse koji i dalje moraju zadržati vrijednosti i prepoznatljiva obilježja šireg prostora (obala, vegetacija, kulturne i pejzažne vrijednosti). U današnjim uslovima traži se očuvanje ekološke stabilnosti i vrijednih dijelova sredine, pa se odabrano plansko rješenja temelji kako na zakonodavnom dijelu (propisi i dokumenti šireg područja) tako i na načelima održivog razvoja, pomirenja različitih interesa korisnika, saradnji s lokalnim stanovništvom i jedinicom lokalne uprave, unapreñenjem turističkih i drugih usluga, komunalnih djelatnosti i očuvanjem sredine, prirodne i kulturne baštine. U okvir u zaštite prostora posebno pažljivo treba vrednovati pejzaž očuvanjem i valorizovanjem postojećih vrijednosti i njihovim ople menjivanjem. Odredbama člana 5 Zakona o Strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu CG propisano je da se postupak Strateške procjene obavezno primjenjuje za planove ili programe iz «urbanističkog ili prostornog planiranja ili korišćenja zemljišta, a koji daju okvir za budući razvoj projekata koji podli ježu izradi procjene uticaja na životnu sredinu u skladu sa posebnim zakonom, kao i za one planove i programe koji, s obzirom na područje u kome se realizuju, mogu uticati na zaštićena područja, prirodna staništa i očuvanje divlje flore i faune.» Strateška procjena uticaja na živ otnu sredinu je postupak u kojem pored radnog tima za izvoñenje postupka Strateške procjene trebaju učestvovati i zainteresovani organi, institucije i javnost. U skladu sa takvim strateškim i planskim orjentacijama, Izvještaj o strateškoj procjeni uticaja na živ otnu sredinu je kao sastavni dio DUP-a. 2.1. OPŠTI I POSEBNI CILJEV I ZAŠTITE Ž IVOTNE SREDINE 2.1.1. Način odreñivanja Opšti i posebni ciljevi zaštite životne sredine ustanovljeni na Državnom nivou, koji su od značaja za Detaljni urbanistički plan, su odreñeni na temelju slijedećih relevantnih dokumenata usvojenim na državnom nivou: - Prostorni plan Crne Gore do 2020. godine - Nacionalna strategija održivog razvoja Crne Gore - Strategija regionalnog razvoja Crne Gore - Prostorni plan područja posebne namjene za Morsko dobro - Strateški master plan za otpadne vode za Crnogorsko primorje i opštinu Cetinje - Strateški master plan za upravljanje čvrstim otpadom - Strategija razvoja turiz ma Crne Gore do 2020. godine Za odreñivanje ciljeva zaštite životne sredine ustanovljene na meñunarodnom nivou, koji su od značaja za Studiju lokacije, korišteni su dolje navedeni relevantni meñunarodni dokumenti koje je usvojila Skupština Republike Crne Gore. Njihovom ratifikacijom Crna Gora je preuzela obavezu provedbe njihovih odredbi: 1. Konvencija o bioraznolikosti, 2. Okvir na Konvencija Ujedinjenih nacija o klimatskim promjenama, 3. Kyoto protokol Okvirne konvencije Ujedinjenih naroda o klimatskim promjenama, 4. Bečka konvencija o zaštiti ozonskog omotača, 5. Montrealski protokol o tvarima koje oštećuju ozonski sloj, i 6. Konvencija Ujedinjenih nacija o borbi protiv dezertifikacije - CCD, 3.2 Opšti ciljevi zaštite životne sredine Uzimajući u obzir gore navedene dokumente odreñeni su slijedeći opšti ciljevi zaštite životne sredine od značaja za DUP za predmetno područje: 1. Biološka raznolikost, fauna i flora, i zaštićena područja Zaštita biodiverziteta kao cjeline, a posebno komponenti specijskog biodiverziteta koji imaju konzervacijsku vrijednost, - Stabilnost i trajnost ekosistema - 2. Očuvanje kvaliteta voda, zemljišta i vazduha eliminisati ili ograničiti zagañenje voda, zemljišta i vazduha do razine koja neće ugroziti prirodne osobine i onemogućiti njihovo kor ištenje u skladu s namjenom - 3. - Zelene površine (vegetacija) Očuvati postojeću vegetaciju, Unaprediti staniš ne i sastojinske karakteristike Minimaliz ovati uticaj erozionih procesa Uspostaviti optimalni odnos iz meñu izgrañenih i slobodnih zelenih površina 4. Pejzaži - Očuvati i unaprijediti vrijedne pejzaže i specifičnosti unutar njih 5. Kulturna baština - Očuvati istorijske grañevine, arheološke lokalitete, i druga kulturna obilježja, 6. - Ljudsko zdravlje i kvalitet življenja Podsticati zdrav način života, zaštititi i unaprijediti kvalitet življenja, smanjiti buku i vibracije, ograničiti zagañenje vazduha na razinu koja ne oštećuje prirodne sisteme i ne ugrožava ljudsko zdravlje, osigurati održivo upravljanje čvrstim otpadom, osigurati snadbijevanje dovoljnim količ inama pitke vode, prikupiti, obraditi i na odgovarajući način odložiti sve komunalne otpadne vode, - povećati mogućnost rekreacije u otvorenim i zatvorenim prostorima, osigurati nor malno odvijanje drumskog saobraćaja i potreban broj parking mjesta. 3.3 Posebni ciljevi zaštite životne sredine Na temelju gore navedenih opštih ciljeva zaštite životne sredine i odreñenih mjera zaštite, uzimajući u obzir sadašnje stanje u prostoru utvrñeni su slijedeći posebni ciljevi zaštite životne sredine, indikatori, te ciljani rezultati po pojedinim područjima/elementima životne sredine, a koji se žele postići primjenom DUP- a (Tabela 1). Primjenom usvojenih indikatora uzimajući u obzir ciljane rezultate načinjene su i procjene značajnosti uticaja na životnu sredinu isprovoñenja DUP-a za predmetna područja. Tabela 1. Opšti cljevi, indikatori i ciljani rezultati koji se žele postići primjenom DUP-a Područje/element Bioraznolikost, flora i fauna, Opšti cilj Indikator Ciljani rezultat -z aštita biodiverziteta kao cjeline, a-ispunjenje ciljeva nacionalnog plana posebno komponenti specijskogo zaštiti bioraznolikosti - očuvane zaštićene biljne biodiverziteta koji imaju- broj ugroženih vrsta životinjske vrste, konzervacijsku vrijednost, - broj i veličina uništenih staništa na - očuvana zaštićena područja - stabilnost i trajnost ekosistema kopnu i vodi - broj i veličina zaštićenih površina Očuvanje kvaliteta voda, zem ljišta i vazduha udovoljavanje sanitarnim - kvalitet voda, zemljišta i vazduha - eliminisati ili ograničiti zagañenje voda,zemljišta i vazduha do razine koja neće kriterijumima za kvalitet udovoljava kriter ijumima ugroziti prirodne osobine i onemogućiti njihovo korištenje u skladu s namjenom sačuvane postojeće zelene - izvještaj o stanju vegetacije, - očuvati postojeću vegetaciju, - odnos izmeñu novoizgrañenih ipovršine i stvorene nove s biljnim i sastojinske zelenih površina, vrstama karakterističnim za -unaprediti stanišne lokalne karakteristike - postojanje sistema za saštitu odpredmetno područje i - minimalizovati uticaj erozionih procesa požara klimats ke uslove, a veličinom - uspostaviti optimalni odnos - stepen erodibilnosti usklañene s brojem korisnika izmeñu izgrañenih i slobodnih zelenih veličina zelenih površina minimalno 25 % od novoizgrañenih površina površina - pejzaž očuvan unutar svojih - očuvati i unaprijediti vrijedne pejzaže i -izvještaj o pejzažu specifičnosti unutar njih. prirodnih karakteristika -očuvati istorijske grañevine, arheološke- broj sačuvanih i ureñenih istorijskih- sačuvati i urediti sve postojeć lokalitete, i druga kulturna obilježja. zgrada i arheoloških nalazišta istorijske zgrade i arheološka nalazišta - podsticati zdrav način života - broj stanovnika, - intezitet buke unutar propisanih i unaprijediti kvalitet - kvalitet vazduha unutar propisanih - zaštititi granica vazduha unutar življenja, vrijednosti, - kvalitet - ograničiti zagañenje vazduha na - jačina buke unutar propisanih propisanh vrijednosti, neće štetiti prirodnim vrijednosti, nivo koji - svi objekti opskrbljeni p itkom ekosistemima i ljudskom zdravlju - izvještaj o vodosnabdijevanju vodom, količine komunalnih - smanjiti buku i vibracije područja, - sve Zelene površine Pejzaž Kulturna baština Ljudsko zdravlje i kvaliteta žvljenja i opskrbiti sve objekte pitkom vodom, prikupiti, obraditi i na odgovajuć način odložiti komunalne otpadne vode, - osigurati održivo upravljanje čvrstimotpadom, - povećati mogućnost rekreacije uotvorenim i zatvorenim prostorima osigurati normalno odvijanje drumskog saobraćaja i potreban broj parkirng mjesta - izvještaj o odvoñenju komunalnih otpadnih voda, iz vještaj o održivom upravljanju čvrstim otpadom, broj i kapacitet mjesta za rekreaciju, izvještaji o drumskom saobraćaju broj parking mjesta - otpadnih voda, prikupljene, obrañenje do odgovarajućeg stepena i ispuštene na pogodno mjesto, osigurani uslovi za odvojeno prikupljanje čvrstog otpada koji će se reciklirati, saobrćaj se odvija bez zastoja, broj parkirng mjesta jednak 1/3 broja dnevih prebivalaca u području 3. OPIS PREDLOŽ ENOG KONC EPTA DUP-a Zahvat DUP-a Više Palaca obuhvata površinu 3.24 ha, na nagnutom terenu koji se spušta prema prema jezgru naselja i samoj Crnojevića rijeci. Područje zahvata plana pruža se po terenu u pravcu sjever – jug na nadmorskoj visini od 10 m.n.v. do 85 m.n.vOsnov za izradu Detaljnog urbanističkog plana je inicijativa vlasnika katastarskih parcela br. 235, 236 I 237, da na sadšnje m kamenjaru izradi objekte za stanovanje u turističke svrhe. Osnovna namjena površina i koncepcija ureñenja prostora obuhvaćenog Detaljnim urbanističkim planom, predvidjena Sinteznim planom uredjenja područja Rijeke Crnojević a - I faza, jeste – nova zona stanovanja “Više Palaca”. Cilj izrade Detaljnog urbanističkog plana je obezbedjenje uslova za valor izacijom predmetnog prostora I stvaranjem uslova za izgradnju naselja koje bi pospješilo turističku ponudu Rijeke Crnojević a. Nova zona stanovanja “Više Palaca” je plato koji se nalazi izmedju Industrijske zone I urbanog jezgra, a izdignut na blago pokrenutom terenu koji je pogodan za izgradnju novih stembenih jedinica (vikendica i apartmana). Grupacija je formirana u vidu sklopova kuća u nizu sa predbaštama i baštama spratnosti P*1, kapaciteta 4000m2 korisnog prostora uz pravac pružanja upravno na izohipse terena, te je na taj način aplicirana urbana matrica najvrednijih naselja Skadarskog basena. Planom se predvidja izgradnja nove zone turistič kog stanovanja, vikendica, vila i apartmana. Ukupan broj planiranih turističkih ležaja u zoni zahvata iznosi 168. Grupacija objekata formirana je dijelom u vidu sklopova objekata u nizu, a dijelom u vidu slobodnostojećih objekata. Planom se predviña izgradnja kapaciteta do 6.456 m2 bruto grañevinske površine. Prostor zahvata Plana, površine 32.393m2, čine dvije grupacije objekata - grupacija na platou nadmorske visine 35m.n.v. do 70 m.n.v., i grupacija uz saobraćajnicu Podgorica - Cetinje, koje su podijeljene na urbanističke parcele, i u kojima su planirane različite namjene stanovanja i komercijalnih djelatnosti. •Turističko stanovanje................................................................................6.734m2 •Turističko stanovanje sa komercijalnim djelatnostima.............................632m2 •Komercijalne djelatnosti............................................................................88m2 •Vidikovac...................................................................................................60m2 •Pješačke površine.....................................................................................2.738m2 •Zelene površine – prirodni predio.............................................................17.295m2 •Zelene površine – uredjeno zelenilo..........................................................675m2 •Saobraćajna površina – koridor planirane saobracajnice višeg reda............................................862m2 •Saobraćajna površina – saobraćajnica, trotoar, parking................................................................3.315m 2 Svi objekti planirani su sa baštama, i orijentisani su upravno na izohipse terena. Planom se predvidja i izgradnja mreže tehničke infrastrukture. Objekti u nizu, kao i slobodnostojeći objekti organiz ovani su oko zajedničkog pješačkog platoa, sa koga je, planirana pješačka staza prema Gradskom jezgru Rijeke Crnojevića. Planom je predvidjena rekonstrukcija i adaptacija objekta osnovne škole, sa novom namjenom komercijalnih sadržaja, kao i rekonstrukcija starog vidikovca, sa koga se pružaju jedinstvene vizure prema Gradskom jezgru, Obodskom gradu i toku Rijeke Crnojevića. U okviru grupacije objekata uz saobraćajnicu Podgorica – Cetinje, planirano je rušenje sa novom izgradnjom tr i dotrajala i gabaritom neadekvatna objekta, i rekonstrukcija sa dogradnjom i adaptacijo m dva postojeća objekta. Kolski pristup planiran je sa gornje strane zone zahvata, preko postojeće rekonstruisane i dogradjene saobraćajnice. Parkiranje vozila planirano je na 2 parkinga, formirana uz pristupnu saobraćajnicu. U novoj okviru urbanističkih parcela, kao i uz saobraćajnice, planiraju se zelene površine, koridori i linearno zelenilo saglasno s mjernicama datim kroz plan Pejzažne arhitekture. 3.1. PLAN INFRASTRUKTURE 3.1.1. Saobraćaj Na osnovu Sinteznog plana, koji je urañen na nivou Generalnog urbanis tičkog plana, definisan je položaj saobraćajnih veza zone DUP-a sa okolnim prostorom. Uz južnu i jugozapadnu granicu DUP-a, ali van zone zahvata, nalazi se postojeća ulica, koja je i najvažnija saobraćajnica u Rijeci Crnojevića. Dio parcela, u zoni zahvata, koji se nalazi uz ovu ulicu samim tim je na nju i oslonjen i saobraćajno opslužen. Kolovozni zastor svih ulica je od asfalt betona a planom je predviñeno i 46 (20+16+10) parking mjesta sa zastorom od raster elemenata beton-trava . Parking mjesta su upravna na kolovoz a dimenzija su 2.50x4.40m. Dubina parking mjesta od 4.40m sa dozvoljenim natkriljenjem je u skladu sa standardima (JUS U.S4.234-2005.g.). Planirana je gotovo minimalna dubina par king mjesta jer je u pitanju izuzetno strm teren i manjim dimenzija ma osjetno se s manju ju troškovi izgradnje. Sve saobraćajnice su opremljene odgovarajućom rasvjetom a na raskrsnicama treba predvidjeti prelaze za hendikepirana lic a saglasno standardima JUS U.A9 201 i 202. 3.1.2. Energetska infrastruktura Visokonaponska mreza Preko lokacije koja se obrañuje ovim planom prolaze tri 10 kV vazdušna voda i to: - DV 10 kV, »Rijeka - Meterizi« - DV 10 kV, »Rijeka - Lipovik« - DV 10 kV, napaja fabriku za preradu ribe »Ribarstvo« Trase DV 10 kV su date na crtežu. Elektrodistribucija Cetinje predviña da se navedeni vazdušni 10 KV vodovi izmjeste ili prevedu u podzemne 10 kV vodove. Da bi se izmještanje moglo ostvariti, potrebno je da se odredi trasa 10 kV voda (vazdušno ili podzemno), od strane nadležnih organa Opštie i Elektrodistribucije Cetinje, te nakon toga uradi projektana dokumentacija, na osnovu koje bi se sve to izvelo. Kako trasa budućeg 10 kV kabla nije još odreñena, to znači da se postojeći vazdušni 10 kV vodovi moraju i dalje zadržati. Radi bezbjednosti ljudi i imovine, a do konačnog rješenja, odnosno izmještanja 10 kV vazdušnog voda, potrebno je prilikom gradnje objekata ispoštovati: “Pravilnik o tehničkim normativima za izgradnju nadzemnih elektroenergetskih vodova nazivnog napona od 1 do 400 kV” (Sl. list SRJ br. 18/92) – poglavlje VIII. “ Prelazak vodova i njihovo približavanje objektima”, član 105. Ovim članom se definiš e da sigurnosna visina iznosi 5,0 m, a sigurnosna udaljenost od dalekovoda 4,0 m. Shodno tome, na crtežu je ucrtan koridor (trasa), koji je definisan tim članom. Niskonaponska mreza Planirano je da niskonaponsku mrežu za napajanje ovog objekta treba uraditi kablovski direktno iz trafostanice. Kabal se polaže u zemlju, najvećim dijelom u rovu dubine 0,8 m. Is pod ulice kabal uvući u betonske kablovice. Zaštita mreže niskog napona Mreža niskog napona biće zaštićena od struja kratkog spoja u priključnoj trafostanici sa niskonaponskim visokoučinskim osiguračima. Zaštita od visokog napona dodira Uzemljenje instalacija svih objekata povezaće se na radno uzemljenje trafostanica i javne rasvjete, tako da se dobije sistem zajedničkog uzemljiv ača i da se pri tom postigne jedan od sistema zastite (TN – C/S ili TN - S), a uz saglasnost nadležne Elektrodistribucije. Zaštita mreže visokog napona Pitanje zaštite mreže visokog napona treba riješiti u sklopu čitave 10 kV mreže, a posebno u pogledu kapacitivnih struja, zbog dužine 10 kV kablovske mreže. Za obezbijeñenje sigurnog i kvalitetnog napajanja elektr ičnom energijom potrošača na lokaciji “Više Palaca” potrebno je izgraditi adekvatnu elektroenergetsku mrežu i postrojenje i to : 1. Izgraditi novu trafostanicu 10/0.4 kV kapaciteta 1x630 kVA. Trafostanica je čvorna NDTS 10/0,4 kVA. Trafostanica je za spoljnu montažu sa srednjenaponskim kompaktnim distributivnim blokovima (RMU), odnosno sa postrojenjem izolovanim SF6 gasom. 2. Planiranu trafostanicu 10/0.4kV priključiti na elektroenergetsku mrežu 10kV, kablovima tipa 3xXHP A, 48 3x240 mm2, ili sličnim koji odredi nadležna Elektrodistribucija. 3. Niskonaponski priključak izvesti podzemno kablom duž pojedinih saobraćajnica i ispod slobodnih površina. 3.1.3. Telekomunikaciona infrastruktura Planom se predviña, u skladu sa planovima razvoja Crnogorskog Telekoma, izgradnja nove telekomunikacione kanalizacije, gdje je to neophodno, kako bi se omogućilo provlačenje tk kablova i stvaranje uslova za priključenje tk pretplatnika u zoni na planirane tk kablove . Planom se predviña iz gradnja nove telekomunikacione kanalizacije sa pripadajućim oknima, sa 2 pvc cijevi fi 110mm, 5 kom. kablovskih okana, kroz koje će se provući budući telekomunikacioni kablovi za povezivanje pretplatnika u predmetnoj zoni na postojeću tk mrežu. Trase planirane telekomunikacione kanalizacije potrebno je, gdje god je to moguće, uklopiti u buduće trotoare ulica i zelene površine, jer bi se u slučaju da se telekomunikaciona okna rade u trasi saobraćajnice ili parking prostora, morali ugraditi teški poklopci sa ramom Planiranje telekomunikacione kanalizacije i telekomunikacionih okana, uskladjeno je u svemu sa važecim propisima i preporukama bivše ZJ PTT za ovu oblast, kao i sa važećim propisima Crne Gore i preporukama iz planova višeg reda. U skladu sa rješenjima, glavnim projektima za pojedinačne objekte planirati izgradnju telekomunikacione kanalizacije i telekomunikacione pristupne mreže, koja će omogućavati korištenje servisa fiksne telefonije, broadband interneta, televizije i dr. Tk kanalizaciju pojedinačnim projektima treba predvidjeti do samih objekata. U slučaju da se trasa tk kanalizacije poklapa sa trasom vodovodne kanalizacije i trasom elektro instalacija, treba poštovati propisana rastojanja, a dinamiku izgradnje vremenski uskladiti. Rastojanje od drugih podzemnih instalacija: Radi zaštite mora se voditi računa o rastojanju izmeñu TK kanalizacije od PVC cijevi i drugih podzemnih kanalizacija i instalacija. Najmanje rastojanje iz meñu kanalizacije od PVC cijevi i podzemnih električnih instalacija (kablovi i sl.) treba da iznosi 0,3m bez primjene zaštitnih mjera i 0,1m sa primjenom zaštitnih mjera. Zaštitne mjere se moraju preduzeti na mjestima ukrštanja i približavanja ako se vertikalna udaljenost od 0.3 m ne može održati. Zaštitne cijevi za elektroenergetske kablove treba da budu od dobro provodnog materijala a za telekomunikacione kablove od neprovodnog materilala.Za napone preko 250 V prema zemlji, elektroenergetske kablove treba uzemljiti na svakoj spojnici dionice približavanja. Ako se telekomunikacione i elektroinstalacije ukrštaju na vertikalnoj udaljenosti manjoj od 0.3m ,ugao ukrštanja, po pravilu ,treba da bude 90 stepeni, ali ne smije biti manji od 45 stepeni. 3.1.4. Hidrotehnička infrastruktura VODOSNABDIJEVANJE Da bi se dimenzionisali potrebna distributivna vodovodna mreža, potrebno je usvojiti specificnu dnevnu potrošnju po korisniku, kao i koeficijente dnevne i satne neravnomjernosti. Odredivanje specif ične potrošnje je jako osjetljivo, jer se bazira na čitavom nizu pretpostavki i drugih parametara i osnovnih kr iterijuma kao što su: velicina i tip naselja, struktura potrošaca, stepen opremljenosti stanova ili porodicnih kuca, struktura i kategorija hotelskih kapaciteta, klimatski uslovi, zastupljenost kultivisanog zelenila, vrsta i velicina okucnica, saobracajne površine i drugi zahtjevi koje treba da zadovolji procjenjena dnevna bruto potrošnja po korisniku. U zavisnosti od vrste hotela prema Vodoprivrednoj osnovi i Master planu usvojene su sljedece specific ne potrošnje: - stalni stanovnici 200 l/dan/st. - hotel A kategorije 650 l/ dan/kor. - hotel B kategorije 450 l/ dan/kor. - Vile i apartmani 450 l/ dan/kor. - hoteli nižih kategorija 350 l/dan/kor. - privatan smeštaj 350 l/dan/kor. - odmarališta 300 l/dan/kor. - kampovi 100 l/dan/kor. Smatrajuci da su navedene specific ne potrošnje u danu maksimalne potrošnje za maksimalnu satnu potrošnju se usvaja potrošnja sa usvojenim koeficijentom časovne neravnomjernosti Khmax = 2,0.U okviru proracuna potrebnih kolicina vode u dnevnoj normi potrošnje po stanovniku, obuhvaćene su i potrebne količine za komercijalne potrebe, komunalne potrebe kao i samo zalivanje zelenih površina. Objekti na posmatranom području su rasporeñeni od 42mnm do 63 mnm. Predviñeno je da se budući objekti na tom potezu priključe na distributivni vod d160mm u putu a da se priključci postojećih objekata na taj vod zadrže. Predviñena je buster stanica na koti 45mnm koja dovodnim cjevovodom prečnika 110mm prepumpava vodu iz glavnog distributivnog cjevovoda u putu u distributivnu mrežu planiranog naselja, sve do kote 80mnm. snabdijevanje vodom i najvisočijih objekata na 63mnm. Ovakav pritsak obezbjeñuje ODVOðENJE OTPADNIH VODA Mreža je dimenzionisana na osnovu proračuna potrebnih količina po urbanističkim zonama a pri trasiranju se vodilo računa da se kolektori postave u javnim površinama kao i o padu terena i maksimalnoj dozvoljenoj udaljenosti pumpnih stanica (u odnosu na min pad i dubinu ukopavanja). Količine otpadnih voda su obračunate kao 80% potrošene količine vode, uzimajući u obzir da je za dimenzionisanje kanalizacione infrastrukture mjerodavna maksimalne satne količine potrošene vode. Sakupljena otpadna voda se najkraćim putem odvodi do puta duž kjeg je planiran kolektor prečnika 200mm. Ovim kolektorom se sakupljena otpadna voda odvodi do postojeće pumpne stanice odakle se prepumpava u postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda. ATMOSFERSKA KANALIZACIJA Potrebno je odvesti atmosfersku vodu sa krovnih i betonskih površina, saobraćajnica i pješačkih staza u okviru naselja. S obzirom na pad terena, kanalisanje voda se preporučuje otvorenim kanalima/ rigolama uz saobraćajnice i staze u naselju. Voda sa betonskih površina i krovova može da se odvodi u zelene površine radi s manjivanja oticanja (povećanja infiltracije). Preporučuje se takoñe postavljanje većeg broja poprečnih rešetki u saobraćajnice, na mjestima gdje pad omogućava slivanje vode u otvorene kanale. Mada izgradnja zatvorenih kanalizacionih kolektora kojima bi se kanalisale kišne vode nije u ovoj fazi planiranja predviñena, u fazi izrade glavnog projekta, preporučuje se detaljnija analiza takvog rešenja. 3.2 PEJZAŽNA ARHITEKTURA Smjernice: • Posebnu pažnju pokloniti antropogenom zemljištu – formiranom na terasama, koje je ugroženo erozijom i zarušavanjem podzida; • Isključuje se krčenje i stvaranje slobodnih površina na prostorima koji su pod šumom i autohtonom vegetacijom; • Posebna pažnja se mora posvetiti uredjenju površina koje nijesu obrasle vegetacijom, terenima u nagibu od preko 30%. • Rijetke, prorijedjene, endemične i ugrožene vrste zabranjeno je uklanjati sa njihovih staništa • Sastav vegetacije se ne smije mijenjati unošenjem alohtonih vrsta. • Prije početka izrade projektne dokumentacije, neophodno je uraditi analizu ovog predjela i izdvojiti elemente koji se moraju štititi a posebno vegetaciju i pejzažne vrijednosti koje je potrebno sačuvati, kako izgradnjom ne bi došlo do devastacije ovog prostora. Planom je predviñeno: • Uspostavljanje optimalnog odnosa izmeñu izgrañenih i slobodnih zelenih površina; • Usklañivanje ukupne količine zelenih površina sa brojem posjetilaca; • Funkcionalno zoniranje slobodnih površina; • Povezivanje planiranih zelenih površina u jedinstven sistem sa pejzažnim okruženjem; • For miranje pejzažnih terasa – vidikovaca na mjestima izvanrednih panoramskih vizura; • Usklañivanje kompozicionog rješenja zelenila sa namje nom (kategorijom) zelenih površina; • Potrebno je koristiti vrste otporne na ekološke uslove sredine i usklañene sa kompozicionim i funkcionalnim zahtjevima; • Maksimalno očuvanje i uklapanje postojećeg vitalnog i funkcionalnog zelenila u nova urbanis tička rješenja. Prilikom planiranja zelenih površina izvršena je podjela po slijedećim kategorijama zelenila: Zelene površine javnog korišćenja • Linearno zelenilo i zelenilo uz saobraćajnice • Zelenil o poslovnih objekata Zelene površine ograničenog korišćenja • Zelenil o turističkog kompleksa Posebna vrijednost površine je što predstavlja prirodnu vezu sa prirodnim površinama u zahvatu ovog plana. Pr ilikom izrade dalje planske dokumentacije ovoj vezi je potrebno posvetiti posebnu paznju. Potrebno je uklopiti i posebnu pažnju (prilikom dalje izrade projektne dokumentacije) posvetiti potpunom uklapanju objekata u predio. Za ozelenjavanje koristiti autohtone vrste otporne na uslove sredine. Mogu se koristiti u kombinaciji sa cvjetnicama i vis okim četinarima. Prilikom izrade projektne dokumentacije uraditi studiju boniteta postojećeg zelenog fonda i novim projektom sačuvati i uklopiti svako zdravo i dekorativno postojeće stablo. Treba obezbijediti optimalnu raznovrsnost sadnog materijala ali pri tome ne iz gubiti mjeru i ne uniš titi prir odan duh ovog mjesta - pronaći prostor za slobodne travne površine za igru, odmor i šetnju. Kompleksu treba dati živost tokom čitave godine prelivanje perioda cvjetanja, listanja i plodonošenja. U tom smislu birati vrste sa najdužim vegetacijskim periodom, otpornim na antropogeni faktor, forsirati vrste sa pojačanim fitocidnim i baktericidnim svojstvima. 3.3. OČEKIVANE KORISTI OD REALIZACIJE DUP-A U Nacionalnoj strategiji održivog razvoja Crne Gore ( NSOR CG) sadržano je opredjeljenje prema kome je turizam pokretačka snaga ekonomije i novog razvojnog ciklusa. To je zasnovano na činjenici da Crna Gora raspolaže resursima bitnim za razvoj turizma i da ova djelatnost gener iše razvoj drugih komplementarnih djelatnosti, kao što su transport, trgovina, bankarstvo, poljopr iv reda, grañevinarstvo i dr. Od posebnog značaja za razvoj turizma kao generatora održivog razvoja društva u cjelosti jeste činjenica da takav razvoj ima niz pozitivnih ekonomskih efekata, uključujući s manjenje nezaposlenosti, povećanje životnog standarda stanovništva i doprinos regionalnom razvoju. Prijestonica Cetinje i NP Skadarsko jezero, imaju izuzetan potencijal zbog njihovog istorijskog značaja, raznolikosti flore i faune i fascinantnih pejzaža. Is tovremeno, cil jevi su i povećanje kvaliteta stambenog fonda i komunalne opremljenosti naselja i definisanje obavezujućih minimalnih standarda. 3.4. STUDIJSKA DOKUMENTA CIJA "Strategija razvoja turiz ma Crne Gore ( Master plan)" je zvanični dokument kojim je država uspostavila ciljeve i projekciju razvoja jedne od najbitnijih djelatnosti u Crnoj Gori. U Strategiji su ocijenjene vrijednosti potencijala i dostignutog stepena razvijenosti turizma i utvrñeni pragovi ograničenja. Zatim su na osnovu projekcije razvoja kapaciteta, tražnje i ekonomskih efekata odreñeni prioritetni vidovi turizma i programi, organizacija, opremanje i ureñenje turističkog prostora. Ova Strategija ponudila je novo strateško gledanje na turizam u Crnoj Gori do 2020. godine. Uzimajući u obzir i novonastale strateške okolnosti i društveno-ekonomske promjene, probleme i potencijale, ova studija nudi viziju razvoja raznih vidova turizma sa utvrñenim zonama i prioritetima, kao i procijenjenim kapacitetima za prvih pet i ukupnih 20 godina. Studija "Pravci razvoja Crne Gore - ekološke države" je vrlo temeljito obradila elemente strategije održivog razvoja na kojoj bi Crna Gora trebalo da zasniva svoj buduci razvoj. Posebna pažnja je posvećena mogućnostima razvoja pojedinih dijelova Crne Gore sa aspekta uslova i resursa, kao i zaštite životne sredine. U okviru planirane mreže centara na nivou Prostornog plana Cetinja, Rijeka Crnojevića je definisana kao gradski podcentar sa funkcijama društvenih, privrednih I turističkih sadržaja, od značaja za šire gravitaciono područje. Program razvoja Rijeke Crnojevića zasniva se na demografskoj stabiliz aciji naselja (550 stanovnika), jačanju urbanih funkcija, unapredjenju postojećih kapaciteta prerade I ulova ribe, razvoju lokalne flote I sadržaja za prihvat i promet turista i izletnika. 4. PRIKAZ POST OJEĆEG STA NJA ŽIVOTNE SREDINE PREDM ET NOG PODRUČJA I M OGUĆI SM JER NJENE EVOL UCIJE 4.1.Geomorfološke karakteristike U pogledu geomorfoloških, visinskih, hidroloških I klimatskih odlika na prostoru opštine Cetinje izdvajaju se tri oblasti: Lovćenski pla ninski masiv, Katunska kraška zaravan I zapadni djelovi Skladarske depresije, kojoj pripada zona zahvata Plana. Oblast Riječke nahije. Nagnuti krečnjački plato ove oblasti prostire se od Katunske nahije do Skadarskog jezera I Zetske ravnice. Oblast Riječke nahije od ostalih oblasti se razlikuje nižom nadmorskom vis inim i is točnom ekspozicijom. Teren obuhvata krečnjačko dolomitska brda i nešto ravnije terase Dobrskog sela, Gornjeg I Donjeg Ceklina, flišne partije Ljubotinja i Gradjana, i visinske amfiteatre Bokova i Kosijera. Forme reljefa naglašene su dubokom dolinom Rijeke Crnojevića i spuštenom Dobrskom udolinom koje grade stepenasti prostor, lijevak ispod otseka Katunske nahije. Na kontaktu sa vodom jezera javlja se čitavi arhipelag manjih I većih ostrva I poluostrva, uz zalive, zatone I duboki poplavljeni liman Rijeke Crnojevića. Mada je i ovo kraška oblast, češće se javlja plodno zemljište (Dobrsko selo, Rvaši, Drušići, Gornji Ljubotinj), a neposredno uz jezero i ravno Ceklinsko polje, plavljeno vodama jezera. Zemljište na ovom lokalitetu je rendzina pos meñena na tvrdim karbonatima, plitka. Rendzine su se obrazovale na kvartarnim karbonatnim drobinama, odnosno morenskom i fluvioglacialnom nanosu i siparima. Radi se o vrlo plitkom zemljištu mr ke boje i praškaste strukture, koje leži na rastresitoj podlozi, koja kao supstrat zemljištu ima povoljne uslove vlaženja, ukorjenjavanja biljaka i sl. što doprinosi do formiranja prelaznog AC horizonta. Rendzinu kao zemljište prožima skelet koji čine odlomci krečnjaka različite velič ine. Sadržaj skeleta se povećava sa dubinom ali se on često javlja i po površini. Inženjersko-geološke pojave i procesi koji se susreću na terenu u zahvatu DUP-a rezultat su egzogenih procesa, odnosno erozivnog djelovanja podzemnih i površinskih voda, kao i endogenih procesa kao što su neotektonski pokreti i intezivna seiz mičnost. Erozivno dejstvo voda izraženo je u obliku procesa spiranja, usjecanja jaruga i rječnih korita, bočne erozije, odlaganja bujičnih nanosa, procesa karstifikacije i klizanja. Oblike koji su posljedica djelovanja tih procesa nalazimo duž cijelog istraživanog terena, a najizraženiji su jaružanje i klizišta. Klizišta su najznačajniji i najrasprostranjenij i oblik narušavanja prirodne stabilnosti terena na nagibima sa podlogom od površinskih partija flišnih sedimenata pokrivenih krečnjačko–dolo mitnom drobinom. 4.2. Seizm ičke karakteristike Utvrñeno je da je seizmičnost ovog pojasa genetski povezana sa pokretima blokova u dijelu kore, koji je formiran poslije glavne faze ubiranja Dinar ida kao posledica permanentne aktivnosti jadranske mase u graničnoj zoni prema Dinar idima. Kompleksna sagledavanja dobijenih podataka ukazuju na postojanje više seiz mogenih zona, od kojih su posebno važne one na južnom dijelu Crne Gore tj: Skadarska zona, zona Ulcinja i zona Budve. U navedenim zonama dešavaju se snažni zemljotresi, čiji se maksimalni intezitet kreće oko 9o MCS skale što predstavlja veliki seiz mički rizik, što je naročito značajno za urbana područja . Takve su se pojave manifestovale i kod zemljotresa 1979. godine koji je iskazao maksimalnu vrijednost ubrzanja oscilovanja tla na potezu Ulcinj - Petrovac, u granicama od 0,49 g do 0,21 g. Mjerenje seizmičkih parametara neposredno poslije tog zemlj otresa u Baru dala su sljedeće podatke: maksimalna akceleracija iznosila je 370 c m/s², maksimalna brzina 43 bm/s, a maksimalno pomjeranje 11 c m. Analizom vrlo izraženih razornih efekata zemlj otresa (od 15. aprila 1979. godine) na prostoru crnogorskog primorja i šireg prostora Skadarskog jezera identifikovano je intenzivno manifestovanje destruktivnih geoloških pojava pri dejstvu snažnih zemljotresa: li kvifakcije, aktiv iranja velikih klizišta i velikih odrona stijena. Seiz mički hazard Seiz mička regionalizacija Crne Gore Na slikama su pregledne karta seiz mič kog hazarda (očekivano maksimalno horizontalno ubrzanje tla u djelovima sile teže, u okviru povratnog perioda vremena od 100 godina, sa parametrom očekivanog maksimalnog ubrzanja tla i sa vjerovatnoćom od 70% neprevazilaženja dogañaja) i seiz mičke regionalizacije. Ti su podaci od izuzetne važnosti za potrebe projektovanja i izgradnje objekata. Radi zaštite od elementarnih i drugih nepogoda, zbog konstatovanih nepovoljnosti inženjersko geoloških i seizmičkih uslova tla, sva rješenja za buduću izgradnju i uredjenje prostora moraju se zasnivati na nalazima i preporukama inženjersko-geoloških is traživanja sa mikroseiz mičkom rejonizacijom terena. U pogledu grañevinskih mjera zaštite, objekti i infrastruktura treba da budu projektovani i grañeni u skladu sa važećim tehničkim normativima i standardima za odgovarajući sadržaj. 4.3. Klima Klima je definisana kao perhumidna-mezotermalna. Ova oblast se nalazi na mjestu ukrštanja submediteranske i umjereno kontinentalne klime i odlikuju je sušna i topla ljeta sa prosječnom temperaturom od 20o C i blage i vlažne zime sa prosječnom temperaturom od 2,1oC. Prosječna godišnja temperatura iznosi 11oC, sa godišnjom amplitudom od 20,1o C. Opština Cetinje je poznata po obilnim proljećnim i jesenjim kisama i spada medu najkišovitije oblasti Evrope sa i do 4000 mm vodenog taloga godišnje u prosjeku oko 3200mm.Maksimalna srednja godišnja temperatura vazduha za mjernu stanicu Cetinje je bila 2007. godine. Tada je prosječna godišnja temperatura bila maksimalnih 12oC uz 2972lit/m2. Maksimalna temperatura ikad iz mjerena je 38.9 C, a temperaturni min imum je iznosio -22.8C. Sniježni pokrivač je maksimalno dostizao do 205cm. Plj evlj a Zablja k B.Polje Roza je Kola sin Nik sic Pl av Crk vic e C rkvi ce H .Novi Cet in je Kotor Cet inje Podgoric a Budva Bar Ulci nj Godišnja raspodjela padavina ( mm) za Godišnja raspodjela temperature vazduha period osrednjavanja 1961-1990 (0C) za period osrednjavanja 1961-1990 Ograničavajući faktor u pogledu poljoprivrednih aktivnosti jeste nedostatak padavina u vegetacionom periodu, te je neophodno navodnjavanje mnogih kultura. Inače, povoljan toplotni režim tokom godine, stvara povoljne uslove u ovoj zoni za formiranje naselja (kratka grejna sezona, prohodnost puteva i dostupnost sadržajima u toku većeg dijela godine, itd), razvoj turis tičke privrede i drugih gradskih aktivnosti u skladu i sa ostalim prirodnim činiocima (prosječna temperature iznad 12°C, broj sun čanih dana i dr.). 4.4. Hidrološke karakteristike U ovoj zoni javlja se nekoliko jačih izvora i vrela. Crnojevića rijeka iz vire pod Obodom, iz Obodske pećine, kao vrlo snažno vrelo. Počinje teći na istok, ali po kratkom toku od 3,5 km skrene na sjever, u velikom polukrugu preñe u jugoistočan pravac toka i tako se ulije u Skadarsko jezero. Rijeka je bogata ostrvima, od kojih je najznatnije Odr injska gora. Nema važnije pritoke. Dužina toka je 13 km, a površina sliva je neodreñena, možda 70 km². Protok je oko 9m3/s. Jedna od retkih reka koja je plovna posle prvog kilometra. Analize reakcije sliva na padavinske impulse pokazuju da je odziv na padavine veoma brz, što indicir a dobro razvijenu geometriju primarnih provodnih zona, a što se manifestuje kroz sličnost režima tečenja podzemnih voda režimu površinskih tokova na kraškim područjima mediteranskog karsta. 4.5. Vegetacija Plitke rendzine su najčešće pod pašnjacima i šumom, a gdje je vegetacija prorijeñena ili jače devastirana, dolazi do spiranja i teren je pretvoren u golet. Flora Riječke nahije je bujnija, obradivog zemljišta ima više, i po dolovima i po flišnim terasama, što je uz bogate ribolove i povoljniju klimu imalo uticaja na veću naseljenost ovog područja. Šumske zajednicame ovog područja predstavljaju šikare bukve, graba, hrastova i drugih vrsta svjetlosti. Obrasle su stablima loseg kvaliteta i slabog prirasta.Osim sječama i požarima, na mjestima bliže naseljima primijetan je antropogeni uticaj i na floristički sastav. Unošene su i neke invazivne vrste (Ailanthus altissima, Meli a azedarach, Broussonetia papyrifera i dr.) a formirane su i kulture četinara (alepskog bora i čempresa) na manjim površinama. Osim ovih primijetni su i fragmenti ostataka klimoregionalne vegetacije zajednice bjelograbića sa česminom i zelenikom (Phillyreo carpinetum orientalis trojanae), kod kojih su pored navedenih dendroflornih elemenata prisutne i drvenaste vrste Quercus pubescens, Fraxinus ornus, Punica granatum, Junioerus oxycedrus, Clematis flammula, Thammus communis i dr. Osnovni gazdinski cilj propisan planskim dokumentima (Opšta i posebna osnova za gazdovanje šuma) je zaustavljanje procesa degradacije i otklanjanje uzroka koji su doveli do tog stanja. Pašarenje, brst, kresanje lisnika treba s manjiti i iskljuciti. Na povrsinama sa ostacima devastiranih suma treba mjerama njege pomoci razvoj podmladka iz sjemena postojecih maticnih stabala. Šikare na dobrim stanistima rekonstruisati u više sastojinske oblike šuma odgovarajucih vrsta. 4.6. Životinjski svijet Zahvaljujući prvenstveno očuvanju ekosistema i uslijed nepr istupačnosti nekih dijelova jezera, naročito uz njegovu sjevernu močvarnu obalu, Skadarsko jezero je ptičji raj čak za 264 vrste ptica, od kojih su mnoge u najvećem dijelu svojeg areala, prorijeñene i ugrožene. Ornitofauna Jezera odlikuje se vrstama iz 18 taksonomskih redova. Devedeset posto ptica Skadarskog jezera pripada pokretnom dijelu ornitofaune. Prisutne su 73 vrste gnjezdarica koje se sele i u jesen napuštaju Jezero. Osamnaest vrsta su u preletu u toku jeseni i proljeća , 45 vrsta su redovni zimski gosti, a 12 vrsta provode ljeto na Jezeru i ne gnijezdeći se, dok se dio njihove populacije gnijezdi na sjeveru. Tome treba dodati oko 90 vrsta koje neredovno dolaze, meñu nji ma i onih koje su u preletu, kao i zimskih i ljetnjih gostiju. Kudravi pelikan (Pelecanus crispus) postao je zaštitni znak jezera i nacionalnog parka. Tokom sezone seljenja bijela caplja, bijele zlicarke(kasikare) i razne vrste patki prelaze preko ove oblasti. Mali kor morani se gnijezde u sjevernom mocvarnom dijelu jezera i predstavljaju jednu od tri najvaznije kolonije u svijetu ( ITR, Ecological Research Study on Peat Exploration, 2001). Ramsarska konvencija (potpisana 1971. godine u iranskom gradu Ramsaru), daje okvir za meñunarodnu saradnju za zaštitu vlažnih staništa. Skadarsko jezero je Ramsar konvencijom 1996. godine upisano u Svetsku listu močvara od meñunarodnog značaja. Poseban značaj u Evropi imaju prorijeñene gnjezdarice koje predstavljaju prave raritete, a na samom Jezeru nisu još ugrožene i prorijeñene. Takav primjer je i mali kormoran (Phalacocorax pygmeus), koji se masovno javlja na Jezeru. U jezeru zivi 48 vrsta ribe. U jezeru dominiraju ciprinidne (šaranske) vrste (22). Od zaštićenih vrsta insekata koji ovdje žive, na prvom mjestu je šumski mrav. Okolinu Jezera naseljavaju tri zaštićena leptira, koji su pripadnici roda Papilio. To su obični lastin rep, (Papilio machaon), sredozemni lastin repak (P.Alexanor) i jedarce (P podalirus). Zaštićene su i dvije vrste tvrdokrilaca, jelenak (Lucanus corvus) i nosorožac (Oryctos nasicornis). U ogromnim vlaznim obodnim i plavnim podrucjima svoje staniste je pronasao ne mali broj vodozemaca i gmiz avaca, kao što su: zelena žaba (Rana ridibunda), slepić (Anguis fragilis), obični smuk (Goluber longissimus), smukulja (Coronella austr iaca), barska bjelouška (Natrix natrix), rječna bjelouška (Natrix tesselatus), sivi gušter (Lacerta agilis), zidni gušter (Podarcis muralis), gušter zelembać (Lacerta viridis). Tu su i mediteranski endemiti barska kornjača (Emys orbicularis), kopnena kornjača (Testudo hermani), kućni macaklin (Hemydactylus turcicus), kraški gušter (Lacerta melisellensis), primorski gušter (Lacerta sicula), mrki gušter (Algizroides nigropuncatus), blavor (Ophisaurus apodus), smuk silac (Coelopeltis monspessulanus), crnokrpica (Tarbophis fallax), poskok (Vipera ammodytes), oštroglavi gušter (Lacerta oxycephala). Šumsku zonu naseljava obični ili šareni daždevnjak (Salamandra salamandra) Dio faune je i vidra (Lutra lutra) koja je zakonom zaštićena. U planinskim obalnim podrucjima svoja utocis ta imaju razlicite zivotinske vrste. Od sisara koji žive na kopnu, posebno u šumama, nalaze se vrste iz porodice rovčica: vodena rovka, patuljasta rovka, šumska rovka; iz porodice ježeva obični šumski jež; krtice su predstavljene slijepom i običnom krticom. Red dvozubaca predstavljen je običnim zecom, čija je brojnost svedena na kritičnu mjeru. Red glodara predstavljen sa vjevericom, šumskim puhom, puhom orašarom, vrtnim puhom, vodenim voluharom, žutogrlim šumskim mišom, pacovom selacom itd. Red zvijeri čini porodica pasa odnosno vuk, šakal, lis ica; porodicu kuna predstavlja ju mrki tvor, lasica, vidra (zakonom zaštićena), kune zlatica i bjelica. Red dvopapkara predstavljen je divljom svinjom i srnom. Na Skadarskom jezeru konstatovano je sedam od ukupno šesnaest vrsta slijepih miševa kojih ima u Crnoj Gori. Samu lokaciju zahvata Plana i naselje Rijeka Crnojevića, karakteriše dosta siromašnija fauna o kojoj ne postoje neki precizniji podaci, jer su istraživanja isključivo vršena na području Nacionalnog par ka. Potrebno je pomenuti rezervat-uzgajalište jelena lopatara (Dama dama) poznatije kao „Zabran kralja Nikole“, koje je po istorijs kim izvorima formirano odmah poslije Veljeg rata 1876/78, a koje se nalazi u neposrednoj blizini naselja. Detalji rezervata-uzgajališta jelena lopatara u Rijeci Crnojevića 4.7. Pejzaž Šumovite padine okolnih brda sa zaravnima na viš im kotama, do sada sačuvane od iz gradnje, sa izvanrednim vizurama, predstavljaju jedno od najinteresantnijih područja cetinjske opštine i Crne Gore uopšte. Interakcijom faktora geološke i pedološke podloge sa biodiverzitetskim osobenostima ovog područja formiran je originalan pejzaž povezan sa susjednim predionim cjelinama Skadarskog jezera, kao i gradskog jezgra Rijeke Crnojevića jednog od najvrednijih fragmenata urbanog nasledja. Zato treba imati u vidu pri svim budućim intervencijama neophodnost har monizovanja objekata sa okolinom (uklapanje u prirodni ambijent), kao i pažljiv odabir bil jnih vrsta pri planiranju zelenih površina kako ne bi došlo do narušavanja predionih karakteristika. 4.8. Kulturno istorijsko naslijeñe Područje u zahvatu Studije lokacije ne sadrži kulturno-is torijske spomenike koji su kategoris ani za odreñeni vid zaštite na Nacionalnom i lokalnom nivou. 4.9.Infrastrukturna izgrañenost Stepenasti lijevak prostora Rije ke Crnojevića povezan je nizom lokalnih i magistralnim putem od strane Podgorice i Crmnice, i preko Belvederskog prevoja sa Cetinjem. Niži predjeli uz jezero povezani su slijepim lokalnim putevima i plovnim sistemom rijeka i jezera. U pogledu saobraćajne infrastrukture, za područje unutar zone zahvata ovoga DUP-a (površine 3.24 ha), karakteristika je potpuna neizgrañenost. Na području ne postoji nijedna moderno urañena saobraćajnica. Postoji samo, zemljani put promjenljive širine na dužini oko 130 metara. Razlog ovome, jednim dijelom, je i to što je čitavo područje vrlo malo izgrañeno. Postoji samo par objekata u funkciji, koji su oslonjeni na postojeći asfaltni put koji se nalazi van zone zahvata ali neposredno uz južnu i dijelo m uz jugozapadnu granicu.Ova saobraćajnica je asfaltir ana, postoje ivičnjaci, urañena je atmosferska kanalizacija i rasvjeta a dijelom su urañene i pješačke staze. Površina zemljanog puta iznosi 575 m2 ili 1.78% zone zahvata. Na prostoru zahvata predmetnog DUPa nije prisutna telekomunikaciona infrastuktura. U planiranom kompleksu takoñe nema razvijene visokonaponske mreže. Na prostoru zone zahvata evidentirano je nekoliko ruševina i objekata. U gornjoj zoni zahvata, na koti 60 m.n.v., evidentirani su ostaci starih objekata vidikovca i osnovne škole. Uz saobraćajnicu Podgorica – Cetinje nalaze se 5 stambenih pomoćnih obje ktata, koji su u veoma lošem stanju. 4.10. Nivo zagañenja Po poslednjem popisu stanovništva iz 2003. u naselju Rijeka Crnojevića živ i 216 stanovnika od čega je 171 punoljetni stanovnik. Prosečna starost stanovništva iznosi 45,4 godina (41,8 kod muškaraca i 47,8 kod žena). U naselju ima 94 domaćinstva, a prosječan broj članova po domaćinstvu je 2,29. Urbano zagañivanje koje obuhvata sve antropogene uticaje (zagañivanje vazduha, voda i zemljišta gradskim otpadnim vodama, gradski čvrsti otpad, saobraćaj, buka i dr.), a koje potiče iz Rijeke Crnojevića i naselja pored obale jezera nije izraženo u većoj mjeri. Razlog tome je i ruralni karakter ovih naselja, broj stanovnika i gustina. Slična situacija je i sa industrijskim zagañivanjem. Zapravo jedini zagañivač iz ove kategorije je fabrika za preradu ribe, koja pripada grupi težih zagañivača samog Jezera. Meñutim, uporeñujući ukupni potencijalni kapacitet zagañenja iz ovog objekta sa veličinom Skadarskog jezera i njegovoj velikoj moći samoprečišćavanja i ovaj uticaj se može svesti u grupu umjerenih. Imajući u vidu poslovanje ovog privrednog subjekta, njegov povremeni rad i upošljenost kapaciteta, ovaj uticaj je još manji. Za razliku od prethodnih, poljopr ivredno zagañenje predstavlja faktor sa veoma malim uticajem. Obradive površine koje se koriste su male. Uglavnom se koriste samo u jednom dijelu godine. Samim tim i odgovarajuće količine mineralnih i organskih ñubriva kao i pesticida koji se kor iste su srazmjerno mala i nemaju nekog značajnijeg udjela u ukupnom zagañivanju. Ambijentalna buka se ne prati na području zahvata DUP-a. Najveci izvor buke je saobraćaj u urbanom dijelu naselja, duž magistralnog puta Podgorica-Cetinje. Smatra se da je nivo buke mali. 5. OPIS M OGUĆIH Z NAČAJNIJIH UTICAJA DUP-A NA ŽIVOTNU SREDINU I MJERA ZA UBLAŽAVANJE TIH UTICAJA Zaštita životne sredine je skup aktivnosti, mjera, uslova i instrumenata kojima se prati, sprječava, ublažava i ograničava zagañivanje životne sredine, čuva i održava prirodna ravnoteža, održivo koriste i unapreñuju prirodne i radom stvorene vrijednosti. Zaštitom životne sredine obezbjeñuje se cjelovito očuvanje kvaliteta životne sredine, očuvanje biološke i pejzažne reznovrsnosti, racionalno korišćenje prirodnih dobara i energije na najpovoljniji način za živ otnu sredinu, kao osnovni uslov zdravog i održivog razvoja. Zakon o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu (Sl. list RCG, br.80/05) odreñuje da prilikom izrade Strateške procjene uticaja na životnu sredinu moraju biti uzete u obzir sljedece karakteristike uticaja: vjerovatnoća, intenzitet, složenost/ reverzibilnost, vremenska dimenzija (trajanje, učestalost, ponavljanje), prostorna dimenzija (lokacija, geografska oblast, broj izloženih stanovnika, prekogranična priroda uticaja), kumulativna i sinergijska priroda utic aja, i druge karakteristike utic aja. Različite vrste uticaja mogu se definisati kao: 1. Neposredan uticaj utvrñuje se ako se sa planom predviña zahvat u živ otnoj sredini, koji ima na terititoriju plana neposredan uticaj na izabrane indikatore stanja životne sredine. Utvrñeno područje neposrednog uticaja zavisi od stanja na terenu, detaljnih podataka o sprovoñenju zahvata u životnu sredinu i od ostalih značajnih okolnosti; 2. Širi uticaj se utvrñuje, ako se sa planom predviña zahvat u životnoj sredini sa uticajima, koji nijesu neposredna posljedica sprovoñenja plana, nego se mogu dogoditi na nekoj udaljenosti od izvornog uticaja ili nastaju kao posljedica plana (naprimjer: zahvat u životnoj sredini koji mijenja kvalitet ili količinu vode i na taj način utiče na ekološko stanje močvarnih ili vodenih tijela sa kojima je hidrološki povezan); 3. Kumulativni uticaj se utvrñuje ako se sa planom predviña zahvat u živ otnoj sredini, koji ima manji uticaj na izabrane indikatore stanja živ otne sredine, ali ima zato zajedno sa postojećim zahvatima u životnoj sredini ili sa zahvatima koji su tek planirani odnosno u sprovoñenju na osnovi drugih planova, velik uticaj na izabrane indikatore stanja životne sredine; ili ako ima više manjih pojedinačnih uticaja koji skupa imaju znacajniji efekat na izabrane indikatore stanja životne sredine; 4. Sinergijski uticaj se utvrñuje, ako se sa planom predviña zahvat u životnoj sredini sa uticajima, koji su u cjelini veći od veličine pojedinačnih uticaja. Sinergijski utic aji se pogotovo utvrñuju u slučajevima, kada se količina uticaja na habitate, prirodne resurse ili urbanizovana podrucja približi kapacitetu kompenzacije tih uticaja; 5. Stalni uticaj predstavlja uticaj koji ostavlja trajne posledice; 6. Privremeni uticaj predstavlj a uticaj pr ivremene prirode. 5.1. OPIS ZNAČAJNIJIH KARAKTERISTIKA I OCJENA VREDNOVANJA UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU TOKOM FAZA GRAð ENJA I KORIŠĆENJA OBJEKATA Prvi korak u prepoznavanju mogućih uticaja primjene DUP-a je bio utvrñivanje rezultata primjene ključnih elementa Plana, te područja u kojima će doći do značajnijih promjena. Drugim r iječima, utvrñeno je do kakvih će promjena doći u odnosu na sadašnje stanje, kao na pr. proširenje stambenih zona, izgradnja turstičkog kompleksa, itd. Nakon što je to utvrñeno identifikovani su mogući uticaji koje utvrñene promjene mogu imati na životnu sredinu korišćenjem dolje navedenih kriterijuma. Utic aji su opisani kvalitativ no na temelju ekspertne procjene, a ako je to bilo moguće prikazani su i kvantitativno. Jednom identifikovani mogući uticaji su zatim vrednovani da bi se utvrdio njihov značaj. Vrednovanje je načinjeno primjenom indikatora koji su ranije utvrñeni iz postavljenih ciljeva DUP-a i na nivou države prihvaćenih ciljeva zaštite životne sredine. Za odreñivanje značaja uticaja na životnu sredinu korišćena je slideća kvalitativna skala: ++ vrlo pozitivan uticaj + pozitivan utic aj 0 uticaja nema, ili je neznatan - negativan utic aj -- vrlo negativan uticaj 5.1.1. Uticaji na klim atske karakteristike Uticaji u toku izgradnje objekata na klimatske karakteristike razmatranog prostora neće imati veći značaj, a ne očekuju se ni bilo kakvi značajni uticaji u toku njihovog korišćenja. Naravno, najveći uticaj na klimatske karakteristike, ma koliko mali bio ogleda se u emisiji gasova sa efektom staklene bašte. 5.1.2. Uticaji na vode Pri izvoñenju grañevinskih radova na izgradnji planiranih objekata postoji odreñeni broj aktivnosti, koje mogu prouzrokovati negativne posljedice na režim oticanja površinskih i kvalitet podzemnih voda ograničenog trajanja. U tom pogledu najveću opasnost predstavljaju: - Grañevinski radovi - duboki iskopi, uništavanje i skidanje prirodnog pokrovnog sloja zemljišta, i drugo. Na taj način mogući su manji poremećaji prirodnih pravaca prihranjivanja podzemnih voda, a ujedno skidanjem pokrovnog sloja zemljišta i eventualno stvaranje novih slivnih površina, zamućenja ili na drugi način oneciš ćenja voda koje se brzo dreniraju u podzemlje. - Grañevinske mašine – potencijalna opasnost od prosipanja ili akcidentnih izlijevanja nafte i naftnih derivata, odbacivanje motornih ulja i sličnog otpada. - Nekontrolirano deponovanje iskopanog materijala, te s mještaj baza za mehanizaciju u blizini površinskih i podzemnih voda. - Korišćenje neprikladnih materijala za grañenje. - Nekontrolisano odvoñenje sanitarnih voda sa mjesta za s mještaj radnika, gdje su moguća manja zagañivanja od procesa pripreme hrane, kao i neadekvatnih sanitarnih čvorova. Tokom korišćenja i održavanja objekata, ne očekuje se značajniji utic aj planiranih objekata na režim tečenja i kvalitet voda (površinskih i podzemnih). Bitno je naglasiti da su budući korisnici planiranih objekata obavezni da obezbijede bezbjedno odvoñenje otpadnih voda, samostalno i u saradnji sa nadležnim organima lokalne samouprave. 5.1.3. Uticaj na vazduh U fazi izgradnje objekata, pored materija koje se inače javljaju u vazduhu kao rezultat emisija iz saobraćaja, biće povećana količina prašine, pa je moguć neznatan uticaj na kvalitet vazduha (prašina, dim) u najbližem naselju i duž puteva, uzrokovan radovima na iz gradnji. Nakon izgradnje objekata, u fazi eksploatacije objekata povećaće se broj vozila, samim tim i emis ije u vazduh. 5.1.4. Uticaj na zem ljiš te Zona uticaja objektata predviñenih za izgradnju će biti šira od samih lokacija usljed pripremnih radova i izgradnje pristupnih puteva (po potrebi). Generisanje otpada tokom izgradnje je neizbježno, pogotovo kod zemljanih radova, te je neophodno tretirati taj otpad na odgovarajući način, propisan zakonom i podzakonskim aktima i primjereno dobroj praksi. Treba naglasiti da otpad koji nastaje u toj fazi neće imati karakter opasnog otpada. Jedini izvor opasnog otpada mogu biti ulja iz grañevinskih mašina, nafta i derivati, ukoliko se skladište ili ispuštaju iz bilo kog razloga na samom lokalitetu. Predviña se korišćenje prirodnih materijala tokom izgradnje i korišcenje ekološki pr ihvatljivih materijala (izolacija, spoljašnje i unutrašnje boje). Takoñe, značajan aspekat je generisanje otpada u periodu nakon izgradnje objekata, tokom njegovog kor išćenja, kada će se najvećim dijelom generisati komunalni otpad. Pozitivan uticaj koji može imati na zemljište, mogao bi se sagledati u uticaju terasiranja i poravnavanja terena na procese površinske erozije zemljišta. 5.1.5. Uticaj na floru i faunu Efekti izgradnje i korišćenja objekta mogu biti najveći na živi svijet. Tokom izgradnje neminovno dolazi do poremećaja aktivnosti životinja, naročito ukoliko se izgradnja odvija u vrijeme reprodukcije, migriranja ili pak gneiježdenja i podizanja mladih (kada su ptice u pitanju). Veci nivo buke, razaranje dijelova staniš ta, presijecanje prirodnih prelaza, generisanje otpada, iz mjene pejzaža, sve su to faktori koji će imati negativan efekat. Imajući u vidu izgradnju objekta uključujući formiranje gradilišta, radnih prostora i privremenih odlagališta materijala, doći će do narušavanja i u odreñenim djelovima trajnog pretvaranja prirodnih staništa/habitata u izgrañene (urbane) površine. Kada su u pitanju biljne vrste i vegetacija, uticaji su nešto jači jer će krčenje i izgradnja objekata i pristupnih puteva, kao i sječa vegetacije makije neminovno dovesti do uklanjanja većeg dijela postojeće vegetacije. Treba posebno obratiti pažnju na rijetke i zaštićene vrste basena Skadarskog jezera ako se kojim slučajem evidentiraju na predmetnoj lokaciji. Status zaštićenih biljnih vrsta na ovom području imaju sledeće biljake: - skadarski hrast lužnjak – Quercus robur ssp. Scutariensis - nekad rasprostranjen, sada se javlja pojedinačno i u manjim grupacijama; - sabljic a - Hermodactylus tuberosus – rijetka i dekorativna vrsta, nalazi se u okolini Virpazara i na padinama Rumije; - veliki jeremičak - Daphne laureola - rijetka i dekorativna vrsta, nalazi se na južnim padinama Rumije i u Cr mnic i; - srpska ramonda - Ramondia serbica - balkanski endem, nalazi se na južnim padinama Rumije i iz nad sela Murića; - kozonoška - Loroglossum hircinum - rijetka i dekorativna vrsta, nalazi se na području Cr mnice; - divlja lala - Tulipa grisebachiana –endemična, rije tka i jako dekorativna vrsta, nalazi se na padinama Rumije i Sutor mana. - pčelice – sve vrste roda Ophrys - rijetka i dekorativ na vrsta. Per iod nakon izgradnje, kada nastupa korišćenje objekata, takode će imati negativne uticaje: generisanje otpada, nehotično ili namjerno ubijanje životinja i ureñivanje zelenih površina drugačijeg sastava i namjene. 5.1.6. Uticaj na pejzaž Uticaj na pejzaž najviše će biti izražen tokom izgradnje objekata. Najvrijedniji djelovi pejzaža, postojeće šikare sa linijama i konturama terena, ujedno su i najosetljiviji na ovakav tip aktivnosti. Evidentno je da će i nakon izgradnje objekata ostati trajne izmjene pejzaža. Zbog toga je nužno sprovesti sve propisane mere, kako ne bi došlo do konceptualnog narušavanja jedinstvenih pejzažnih karakteristika. Treba, meñutim pomenuti i moguće pozitivne efekte antropogenog faktora i izgrañenosti na ukupni pejzaž. 5.1.7. Uticaji na infrastrukturu Proširenje putne infrastrukture, povezivanje djelova koji su bili teže dostupni, kao i iz gradnja neophodne komunalne infrastrukture predstavlja značajan razvojni doprinos. Is tovremeno, povećanje korišcenja vode za piće, količine otpadnih voda, genesiranje većih količina otpada, slobodan pristup vozilima, doprinijeće većem zagañenju i osiromašenju prirodnih resursa, od kojih je voda za piće jedan od najvažnijih, ukoliko ne bude praćeno proširenjem kapaciteta i izgradnjom infrastrukture za njeno dovoñenje i kasnije tretman otpadnih voda koji treba da ublaže / umanje ove efekte. Iz mjestanje ili podvoñenje u podzemne 10 kV vodove postojećih vazdušnih 10 KV vodova doprinijeće bolje m valor izovanju datog prostora i bezbijednosti ljudi i imovine. 5.1.8. Uticaji na am bije ntalnu buku Tokom izgradnje objekata neminovno ce doći do povećanja ambijentalne buke, ali u kratkom per iodu i sa reverzibilnim posledicama, kada je u pitanju okolno stanovništvo i živi svijet. Nakon završetka objekta, nivo buke će biti povećan u odnosu na sadašnji nivo i proširiće na lokacije (novoizgrañeni objekti) na kojima do tada nije postojao problem. 5.1.9 Uticaji na ljudsko zdravlje i kvalitet življenja Za ocjenu uticaja na ovu komponentu životne sredine korišteni su sledeći kr iterijumi: • Da li predložena riješenja povećavaju ili s manjuju postojeći nivo buke u stambenim zonama? • Da li predložena rješenja utiču na emisiju materija koje bi mogle uticati na ljudsko zdravlje, ili voditi do pogoršanja stanja životne sredine? • Da li predložena riješenja poboljšavaju vodosnabdijevanja u području? • Da li predložena riješenja poboljšavaju odvoñenje otpadnih voda u području? • Da li predložena riješenja povećavaju ili smanjuju proble me saobraćaju u mirovanju i/ili u pokretu? • Da li predložena riješenja povećavaju ili smanjuju rekreativna područja? Povećavanje ili s manjenje postojeće nivoa buke u stambenim zonama Iz vori buke mogu biti različiti. U ovom planu razmatrana je buka izazvana saobraćajem i turističkim aktivnostima ( muzika). Buka ima značjan negativan uticaj na kvalitet življenja i na ljudsko zdravlje. Stoga je povećanje nivoa buke u stambenim zonama ocijenjeno kao negativan uticaj. Emisija materija koje bi mogle uticati na ljudsko zdravlje, ili voditi do pogoršanja stanja životne sredine Korištenje fosilnih goriva za zagrijavanje stambenih objekata, motori s unutrašnjim sagorijevanjem u prevoznim sredstvima, te različiti industrijski procesi uzrokuju emisije u vazduh pojedinih mater ija, kao što su SO2, ugljikovodici ili čvrste čestice. Ove materije štetno djeluju na ljudsko zdravlje i mogu izazvati bolesti respiratornog sistema. Isto tako, štetno mogu djelovati na vegetaciju u datom području. Ovi uticaji ocijenjeni su kao negativni. Poboljšanje vodosnabdjevanja u području Generalno se može konstatovati da je infrastruktura za vodosnadbijevanje zastarjela neadekvatno održavana, ili ne postoji. Sve to utiče na kvalitet življenja u predmetnom području. Poboljšanje uslova za vodosnadbijevanje, iz gradnjom nove mreže, je ocijenjeno kao pozitivan uticaj, dok je povećanje potrošnje bez iz gradnje odgvorajućeg sistema za vodosnadbijevanje ocijenjeno kao negativan uticaj. Poboljšanje odvoñenja otpadnih voda u području Tretiranje i odlaganje otpadnih voda je neadekvatno u cijelom području. Mali se dio otpadnih voda prikuplja obrañuje i ispušta na odgovarajući način. Poboljšanje i regulisanje odvoñenja otpadnih voda je ocijenjeno kao pozitivan uticaj. Odvojeno prikupljanje čvrstog otpada koji će se reciklirati Jedan od elemenata održivog razvoja je smanjenje količine čvrstog otpada i njegovo recikliranje. Da bi se uspješno mogao reciklirati potrebno ga je odvajati pri odlaganju. Za to je potrebno osigurati i materijalne uslove (prostor i opremu). Odvojenim prikupljanjem i recikliranjem smanjuje se i zagañenje tla. Osiguranje uslova za odvojeno prikupljanje je ocijenjeno kao pozitivan uticaj. Povećanje ili smanjejne problema u saobraćaju u mir ovanju i/ili u pokretu Povećanjem broja stanovnika i/ili korisnika odreñenog područja povećava se i broj vozila koja će prometovati u odreñenom području, što može dovesti do gužvi na postojećim saobraćajnicama i parkiralištma. Ovaj uticaj je ocijenjen negativan. Izgradnjom novih i rekonstukcijom postojećih saobraćajnica i parkirališta postojeće gužve se mogu smanjiti. Ovakav uticaj je ocijenjen kao pozitivan. Povećanje ili smanjenje broja i veličine rekreativnih područja Rekreacija je jedan od ključnih elemenata za održavanje tjelesne aktivnosti i doprinosi boljem zdravstvenom stanju lj udske populacije. Povećanje broja i veličine rekreativnih područja (šetališ ta, trim staze, igrališta, itd.) su ocjenjeni kao pozitivni uticaj. Kriterijum Uticaji na klimatske karakteristike Uticaji na vode Uticaj na vazduh Uticaj na zem ljište Uticaj na floru i faunu Uticaj na pejzaž Uticaji na infrastrukturu Uticaji na am bijentalnu buku Uticaji na ljudsko zdravlje i kvalitet življenja Ocjena 0 0 0 +;++ +;- 5.2. OPIS MJERA ZA UBLAŽAVANJE Z NAČAJNIH UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU TOKOM FAZA GRAð ENJA I KORIŠĆENJA OBJEKATA U ovoj fazi planiranja izgradnje predloženih objekata, infrastrukture i drugih pratećih objekata i u koralaciji sa sa raspoloživim podacima, moguće je predložiti okvirne mjere ublažavanja uticaja, za koje se ne može dati kvantifikaciona mjera u egzaktnom smislu, zbog nepostojanja redovnog praćenja svih elemenata životne sredine. 5.2.1. Mjere za ublažavanje uticaja na klimatske karakteristike U cilju racionalnog korišćenja energije treba iskoristiti sve mogućnosti smanjenja korišćenja energije. Pri izgradnji koristiti savremene ter moizolacione materijale, kao bi se smanjila potrošnja toplo tne energije. Predvidjeti mogućnost korišćenja solarne energije. Kao sistem protiv pretjerane insolacije koristiti održive sisteme (zasjenu škurama, grañevinskim elementima, zelenilom i dr.) kako bi se smanjila potrošnja energije za vještačku klimatizaciju. Korišćenje fosilnih goriva svesti na najmanju moguću mjeru. 5.2.2. Mjere za ublažavanje uticaja na vode U fazi grañenja objekata potrebno je sprovoñenje dobre grañevinske prakse da bi se iz bjegao negativ an uticaj na podzemne vode. Planom izvoñenja grañevinskih radova, te detaljnom razradom tehnoloških postupaka treba predvidjeti mjere planskog i sigurnog prikupljanja svih nepotrebnih materija (otpadaka), njihovog transporta i odlaganja na najbližu deponiju, zatim najpogodnije lokacije za smještaj radionica/baza za mehanizaciju, te skladišta goriva i maziva za grañevinske mašine, kao i plan hitnih intervencija u slučaju akcidenata. U svim varijantama tehnologije izvoñenja radova održati stabiln im hidrološki režim podzemnih voda u skladu sa svim pravilima i ograničenjima propisanih Pravilnikom o odreñivanju i održavanju zona i pojaseva sanitarne zaštite izvorišta i ograničenjima u tim zonama (Sl. list RCG 66/09). U prvom redu treba spriječiti isticanje otpadne vode i u najvećoj mogućoj mjeri sačuvati biljni pokrivač. Uspostaviti kontinuirani nadzor tokom iz voñenja radova uz prisustvo specijaliste za zaštitu životne sredine. Sve površine gradilišta i ostale zone privremenog uticaja potrebno je nakon završetka grañevinskih radova planski sanirati, odnosno, zavisno od budućeg korišćenja prostora dovesti u prvobitno stanje. Neophodne mjere koje se moraju sprovoditi u fazi korišćenja objekata svode se u osnovi na to da su budući korisnici planiranih objekata obavezni da bezbjedno odvode otpadne vode, samostalno i u saradnji sa nadležnim organima lokalne samouprave. U meñuvremenu, u okviru mjera za zaštitu voda sistema Skadarskog jezera od zagañivanja sa kopna treba obezbjediti tretman otpadnih i fekalnih voda koje se is puštaju u skladu sa Pravilnikom o kvalitetu i sanitarno-tehničkim uslovima za is puštanje otapadih voda u recipijent i javnu kanalizaciju, načinu i postupku ispit ivanja otpadnih voda, minmalnom broju ispitivanja i sadržaju izvještaja o utvrdenom kvalitetu otpadnih voda (Sl. List RCG 45/08) i Uredbom o o načinu kategorizacije i kategorijama vodnih objekata i njihovom davanju na upravljanje i održavanje (Sl. list RCG 15/08). 5.2.3. Mjere za ublažavanje uticaja na vazduh Tokom faze grañenja, na ispusnim cijevima svih mašina i vozila sa dizelmotorima obezbijediti da imaju filtere za odvajanje čañi. Redovnim (planskim,periodičnim) i vanrednim tehničkim pregledima mašina i vozila osigurati maksimalnu ispravnost i funkcionalnost sistema sagorijevanja pogonskog goriva, koristiti (i redovito kontrolisati) gorivo – sa garantiranim standardom kvaliteta. Tokom izvoñenja radova vršiti polijevanje vodom zemljišta na eventualnim lokacijama gdje može doći do veće emisije prašine. Tokom faze korišćenja objekata, neophodno je ograničiti područja koje će biti dostupna svim vozilima, u brojnom, prostornom i vremenskom smislu, zavisno od namjene. Ograničenje broja vozila biće odreñeno jasno označenim mjestima za parkir anje i spriječavanjem parkiranja na nedozvoljenim mjestima. Dostavna i servisna vozila treba ograničiti vremenski. 5.2.4. Mjere za ublažavanje uticaja na zemljište Neophodno je pripremiti projekat pripremnih radova koji će biti u saglasnosti sa uslovima koje izdaje nadležni organ, kao i u slučaju korišćenja materijala za izgradnju sa okolnih lokaliteta, čiji uslovi treba da budu odreñeni u glavnim projektima planiranih objekata. U fazi grañenja , eventualno nastali otpad, bez rasipanja, utovariti na transportna sredstva i odmah odvesti na odlagalište ili za to propisano mjesto uz adekvatno zbrinjavanje istog. Nije dozvoljeno odlaganje materijala u korito ili na obale vodotoka. Pridržavati se dobre grañevinske prakse i planiranja. Za izvoñenje radova iz abrati mehanizaciju i transportna sredstva koja će minimalno uticati na degradaciju zemljišta. Grañevinsku mehanizaciju održavati redovno, te prepoznati potencijalna mjesta curenja i odmah iz vršiti njihova saniranja. Zabraniti mijenjanje ulja i dosipanje goriva na lokalitetu, već to provoditi na najbližoj benzinskoj pumpi. Preporučuje se korišćenje ekološki prihvatljiv ih umjesto štetnih lubrikanata (ulja i maziva) proiz vedenih od mineralnih ulja. Ovo posebno naglašavamo jer je štetno djelovanje mineralnih ulja kumulativno ukoliko doñe na slobodni prostor. Bilo koji dio zemljišta kontaminiran sa prosutim uljem ili gorivom izvodač radova treba posuti piljevinom, te ukloniti i odložiti na odobreno odlagalište. U slucaju izlivanja ili curenja goriva ili ulja hitno intervenisati u skladu sa pripremljenim planom mjera i aktivnosti u ovakvim slucajevima. Tokom faze korišćenja objekata, gener isan otpad je neophodno prikupljati na za to unaprijed odreñenim lokacijama i omogućiti stanovništvu i turistima da na raspolaganju imaju adekvatnu infrastrukturu. Otpad se ne smije odlagati na okolno zemljište. Potrebno je opremiti područje korpama za otpad i kontejnerima koji će se redovno prazniti i održavati. Neophodne su i redovne administartivne mjere (učešće komunalne i ekološke inspekcije). 5.2.5.M jere za ublažavanje uticaja na na floru i faunu U fazi grañenja ukloniti sav otpadni materijal od vegetacije i šiblja koje po planu nije predviñeno za uklanjanje, te obezbijediti tokom radova monitoring. Za izvoñenje radova izabrati mehanizaciju i transportna sredstva koja će zahtijevati što manje proširenje postojećih puteva. Tokom faze korišćenja objekata strogo voditi računa da se spriječi unošenje invazivnih vrsta. Obezbijediti generisani otpad od rasipanja i raznošenja. Ne postavljati mamce i strogo voditi računa o korišćenju sredstava za deratizaciju. Neophodne su i redovne administartivne mjere (učešće ekološke inspekcije). 5.2.6. Mjere za ublažavanje uticaja na pejzaž U fazi grañenja, otpad ne gomilati na lokaciji gradnje, već bez rasipanja, utovariti na transportna sredstva i odvesti na odlagalište. Intervencije u prostoru trebaju što manje odudarati od prirodnih i ambijentalnih obilježja u kojima nastaju, te što manje dovoditi do vizuelne degradacije. U fazi korišćenja turis tičkih objekata omogućiti pristup vozilima iz gradnjo m parkirališta na adekvatnim mjestima i zabraniti prolazak vozila u slobodne prirodne zone. 5.2.7. Mjere za ublažavanje uticaja na infrastrukturu Neophodno je obezbjediti što brže planiranje i izgradnju objekata infrastrukture za adekvatno vodosnabdevanje, evakuaciju i tretman otpadnih voda, sakupljanje i odlaganje otpada na sanitarnoj deponiji. Radove na obezbjeñenju telekomunikacione i električne obaviti uz razvoj saobraćajne infrastrukture, kako je to predviñeno DUP-om. U narednom periodu ove aktivnosti treba da sprovedu zainteresovani korisnici prostora / investitori u saradnji sa nadležnim organima lokalne samouprave, a u skladu sa planovima za njihovu izgradnju. 5.2.8. Mjere za ublažavanje uticaja na am bijentalnu buku U fazi grañenja objekata, koristiti tehnički ispravnu grañevinsku mehanizaciju. Aktivnosti provoditi u predviñenim radnim satima, bez produžavanja, da se ne bi uznemirilo lokalno stanovništvo. U fazi korišćenja objekata, ne predlažu se dodatne mjere, osim onih koje su navedene u ranijim poglavljima i odnose se na regulaciju saobraćaja. 5.3. MONITORING Ž IVOTNE SREDINE 5.3.1. Potrebe za m onitoringom Tokom faze grañenja i korištenja objekata potrebno je provoditi monitoring pojedinih elemenata životne sredine (bio diverzitet), a kako je to navedeno kroz mjere. S obzirom da će predloženi projekat imati odreñene posledice na životnu sredinu obezbjediće se odgovarajući monitoring (praćenje stanja) posebno onih elemenata životne sredine koji nemaju odgovarajuću pokrivenost podacima o pojedinim segmentima životne sredine i/ili nemaju odgovajajuće referentne lokacije u nacionalnom Programu monitoringa životne sredine, a prepoznati su u prethodnim poglavljima ovog dokumenta. Prilikom formulis anja ovog pitanja posebno se vodilo računa da se obezbijedi monitoring onih elemenata životne sredine koji će biti izloženi stalnom pritisku, kako bi se obezbijedila povratna sprega izmeñu pritisaka na životnu sredinu i blagovremenog odgovora onih koji su odgovorni za realizaciju projekta i operacije I aktivnosti na predmetnoj lokaciji. 5.3.2. Opis program a monitoringa Sam Program monitoringa na predmetnoj lokaciji treba u prvom redu da bude usmjeren na utvrñivanje tzv. “nultog stanja” životne sredine. S tim u vezi izvršić e se analize zemljišta, vazduha i podzemnih voda i pripemiti odgovarajući izvještaj o njihovom kvalitetu koje će se, u smislu predloženog planskog dokumenta s matrati “nultim stanjem” kvaliteta životne sredine. Imajući u vidu prirodu objekata i aktivnosti/djelatnosti na predmetnoj lokaciji, program monitoringa uključuje praćenje parametara / indikatora stanja za sljedeće elemente životne sedine: • kvalitet vazduha na lokacijama (mjernim mjestima) koje će biti referentne za predmetnu lokaciju i šire područje DUP-a a koje bi bil e sastavni dio Nacionalnog programa monitoringa vazduha. Na tim lokacijama će se pratit i zakonom propisani indikatori (imisijske koncentracije) • otpadnim vodama na odgovarajućem mjestu, zavisno od stanja razvoja sistema za odvoñenje i tretman otpadnih voda, • kvalitet zemljišta na lokaciji koja će biti prepoznata kao reprezentativna za predmetnu lokaciju i šire područje DUP- a, a u skladu sa principima odreñivanja lokacija za monitor ing kvaliteta zemljišta • biodiverzitet, posebno stanja autohtone flore, očuvanja njene kompaktnosti I funkcionisanja najznačajnij ih / najvrednijih područja koja će dugoročno obezbjediti funkcionisanje živog svijeta koji je vezan za ovu komponentu biodiverziteta predmetne lo kacije i šireg područja DUP-a, i • drugi elementi životne sredine i / ili parametri / indikator i stanja za koje se nañe opravdanje za uključivanje u Program monitoringa (npr. buka ili radioaktivnost). 5.4. OPIS M OGUCIH STA NJA ŽIVOTNE SREDINE U SL UCAJU DA SE STUDIJA LOKACIJE NE REALIZUJE Planirana izgradnja objekata i prateće infrastrukture ima za cilj da obezbijedi održivo korišćenje prirodnih resursa, poveća stopu ekonomskog razvoja područja i doprinese boljoj socijalnoj organizaciji lokalnog stanovniš tva i podizanju individualnog standarda. Jedan od važnih aspekata socijalnog uticaja u fazi pripreme pojedinačnih planskih dokumenata i pojedinačnih projekata za planirane objekte jeste ucešce javnosti i zainteresovanih grupa i tim procesom doveli do veće informisanosti i podizanju svijesti o sistemima životne sredine kod lokalnog stanovništva. U toku izgradnje objekata, ekonomski i socijalni aspekti bi se odraziti najvećim dijelom na porast cijene postojećih objekata. Kao relevantan za realizaciju planiranog koncepta izgradnje stambenih, tur ističkih i drugih objekata u zoni zahvata DUP-a, razmatran je i scenario mogućeg stanja životne sredine u slučaju da se isti ne realizuje i planir ani obje kti ne izgrade. U tom smislu se može konstatovati da bi većina segmenata životne sredine predmetnog područja ostao uglavnom nepromijenjen, dok bi jednim dijelom moglo doći do pogoršanja zbog negativnih uticaja iz okruženja. Pritom bi prirodna vegetacija bila iz ložena opasnostima od degradacije nekontrolisanom gradnjom, požarima ili sječom. Ovaj utic aj bi mogao imati i svoj dalji negativan tok - povećanje zagañenja otpadnim vodama, kao i čvrstim otpadom iz objekata koji bi se i dalje gradili bespravno i stihijski, suprotno konceptu koji je predložen DUP-om. Imajući prethodno iznešeno u vidu, može se zaključiti da predloženi koncept izgradnje stambenih, turističkih i drugih javnih i infrastrukturnih objekata može biti povoljnije rješenje od opcije da se isti ne realizuje na predmetnoj lokaciji. Meñutim, ukoliko bi se demografski trendovi s manjenja broja stanovnika nastavili većina segmenata životne sredine predmetnog područja bila bi prepuštena prirodnim procesima, tj. periodičnoj izgradnji (zakorovljavanjem) i destrukciji (erozioni procesi, požari i sl.) ZAKLJUČCI U toku izrade DUP-a i Izvještaja o strateškoj procjeni uticaja, na osnovu izvedene procjene i analize poznatih faktora značajnih za utic aj predloženog koncepta izgradnje objekata na životnu sredinu u zahvatu plana, konstatuje se da ce predloženi projekat imati odreñene manje negativne uticaje na životnu sredinu, naročito na biodiverzitet, kako zbog izgradnje novih saobraćajnica, izgradnje novih i rekonstrukcije postojećih objekata, tako i zbog njihovog korišćenja radi čega će se planiranim konceptom njihove prostorne distribucije datim u DUP -u, kasnijim efikasnim projektovanjem i pravilnim korišćenjem smanjiti i/ili eminisati negativni uticaji na životnu sredinu na pr ihvatljivi nivo. Sve aktivnosti trebaju biti usmjerene ka unapreñenju prostora DUP-a radi trajnog obezbjeñivanja što racionalnijeg korišćenja njegovih ukupnih vrijednosti, a time i životne sredine u cjelini u skladu sa savremenim intencijama dinamičnog shvatanja teorije održivog razvoja. Literatura: Prostorni plan Crne Gore do 2020. godine Nacionalna strategija održivog razvoja Crne Gore Strategija regionalnog razvoja Crne Gore Generaln i urbanistički plan opštine Cetinje Strateški master plan za otpadne vode za Crnogorsko primorje i opštinu Cetinje Strateški master plan za upravljanje čvrstim otpadom Strategija razvoja turizma Crne Gore do 2020. godine Konvencija o bioraznoli kosti Nacionalna strategija biodiverziteta sa akcionim planom 2009 – 2014 (nacrt iz 2008) Nacionalna šumarska politika Crne Gore Okvirna Konvencija Ujedinjenih nacija o klimatskim promjenama Bečka konvencija o zaštiti ozonskog omotača Konvencija o globalnoj zaštiti od dezertifikacije (Konvencija Ujedin jenih nacija o borbi protiv dezertifikacije -CCD) Zakon o ureñenju prostora i izgradnji objekata, “Sl. list RCG”, br. 51/08 ; Zakon o životnoj sredini, (Službeni list Crne Gore br. 48/08) Zakon o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu, “Službeni list RCG”, br. 8/05; Zakon o nacionalnim parkovima, “Službeni list RCG”, br. 056/09; Zakon o zaštiti prirode, (Službeni list Crne Gore br 051/08) Zakonom o zaštiti spomenika kulture, Zakon o komunalnim djelatnostima, “Službeni list RCG”, br. 12 /95; Pravilnik o sadržaju dokumentacije koja se podnosi uz zahtjev za odlučivanje o potrebi procjene uticaja na životnu sredinu, „Službeni list RCG”, br. 14/07; Pravilnik o sadržini elaborata o procjeni uticaja na životnu sredinu, „Sl. list CG, br.14/07”; Pravilnik o načinu izrade i sadržini tehničke dokumentacije, “Sl. list CG”, br. 22 /02; Zakon o kvalitetu vazduha (Službeni list Crne Gore br. 48/07) Zakona o vodama („Službeni list RCG“, broj 27/07) Zakon o šumama, „Službeni list RCG”, br. 55/00; Zakon o zaštiti od buke u životnoj sredini, „Službeni list RCG”, br. 45/06; Zakon o integrisanom sprečavanju i kontroli zagañenja (Službeni list RCG br. 80/05) Zakon o slobodnom pris tupu informacijama, “Sl. list RCG”, br. 68/05; Zakon o državnoj upravi, „Službeni list RCG“, broj 38/03; Pravilnik o odreñivanju i održavanju zona i pojaseva sanitarne zaštite izvorišta i ograničenjima u tim zonama (Sl. list RCG 66/09) Uredba o o načinu kategorizacije i kategorijama vodnih obje kata i njihovom davanju na upravljanje i održavanje (Sl. list RCG 15/08) Vodopriv redna osnova Crne Gore (2001) Opšta i posebna osnova za gazdovanje šumama Program razvoja i zaštite NP „Skadarsko jezero“ prostorni plan područja posebne namjene za NP „Skadarsko jezero“ Karta zemljišta Crne Gore; Prirodne vrijednosti i zaštita Skadarskog jezera (1997); Monografija ; CANU
© Copyright 2024 Paperzz
