Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ
Αφιέρωμα στην Ουκρανική Κρίση
Το χρονικό της κρίσης
του Στραβοράβδη Φωτίου
…………………………………………………………………………………………………………….2
Οι ιδεολογικές «όχθες» της Ουκρανίας
του Σπανουδάκη Αριστοτέλη
…………………………………………………………………………………………………………….7
Δημοψήφισμα στην Κριμαία και Διεθνές Δίκαιο
της Πλουτένκο Μαρίνας
……………………………………………………………………………………………………………..13
Τι επιδιώκει η Ρωσία στην Κριμαία;
της Σταματίου Κωνσταντίνας
……………………………………………………………………………………………………………..18
Διαδηλώσεις Βοσνίας και Ερζεγοβίνης: Επαναδιαπραγμάτευση του πολέμου;
της Σοφίας Ξυλιά
……………………………………………………………………………………………………………..28
Ματιά στην Επικαιρότητα
των Δημόπουλου Δημοσθένη, Καραγιαννόπουλου Πέτρου-Δαμιανού, Χυτήρη Σπυριδούλας
Εξωτερική Πολιτική…………………………………………………………………………………… 34
Άμυνα και Ασφάλεια…………………………………………………………………………………… 35
Διάφορα Θέματα………………………………………………………………………………………... 36
Εκδότες Τεύχους: Δημόπουλος Δημοσθένης, Καραγιαννόπουλος Πέτρος – Δαμιανός
Ακαδημαϊκός Επιβλέπων: Δρ. Φίλης Κωνσταντίνος
Πνευματικά Δικαιώματα © Κέντρο για τη Ρωσία,
την Ευρασία και τη Νοτιο-ανατολική Ευρώπη, 2014
1
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
Αφιέρωμα στην Ουκρανική Κρίση
Το χρονικό της κρίσης
Η κρίση στην Ουκρανία, μπήκε σε μια νέα τροχιά μετά την πτώση του Γιαννουκόβιτς. Η
αποχώρησή του από την Προεδρεία, έδωσε το έναυσμα για τη συγγραφή ενός νέου κεφαλαίου
στο χρονικό της κρίσης: αποφυλάκιση της Γίουλια Τιμοσένκο, ηγέτιδας της Πορτοκαλί
Επανάστασης του 2004 και πρώην Πρωθυπουργού, σχηματισμός νέας ενδιάμεσης Κυβέρνησης
και, κυρίως, η εμπλοκή της Ρωσίας στις εσωτερικές υποθέσεις της χώρας, με μία καινοφανή
«εισβολή» στην Χερσόνησο της Κριμαίας, η οποία άνοιξε, επίσης, ένα νέο διάλογο για την ισχύ
και το ρόλο του Διεθνούς Δικαίου και της εθνικής κυριαρχίας των κρατών. Η πτώση του
Γιαννουκόβιτς, άνοιξε τους ασκούς του αίολου όχι μόνο σε ενδοκρατικό, αλλά και σε διεθνές
επίπεδο.
Στις 21 Φεβρουαρίου το Κοινοβούλιο της Ουκρανίας αποφασίζει να αποφυλακίσει την
πρώην Πρωθυπουργό, Γιούλια Τιμοσένκο, ενώ συνάμα ψηφίζει για παραπομπή σε δίκη του
Προέδρου Γιαννουκόβιτς, ο οποίος φεύγει την ίδια ημέρα από το Κίεβο, αναφερόμενος σε ένα
δίχως προηγούμενο πραξικόπημα εις βάρος του λέγοντας χαρακτηριστικά: «Δεν σκοπεύω να
εγκαταλείψω τη χώρα. Δεν σκοπεύω να παραιτηθώ».1 Την ίδια ημέρα, η Τιμοσένκο εμφανίστηκε
στους διαμαρτυρόμενους, στην Πλατεία της Ανεξαρτησίας του Κιέβου και στον
συναισθηματικά φορτισμένο λόγο της λέει μεταξύ άλλων: «Ονειρευόμουν να δω τα μάτια σας.
Ονειρευόμουν να αισθανθείτε τη δύναμη που άλλαξε τα πάντα .. αυτή είναι η νίκη σας, γιατί
κανένας πολιτικός, διπλωμάτης δεν μπορούσε να κάνει ό, τι έχετε κάνει. Εσείς αφαιρέσατε αυτή τη
μορφή καρκίνου από τη χώρα… τώρα έχετε το δικαίωμα να κυβερνήσετε τη χώρα αυτή και να
αποφασίσετε για τη χώρα αυτή. Η Ουκρανία έχει την ευκαιρία να δημιουργήσει το δικό της
μέλλον.»2
Η 25η Μαΐου, ημέρα των εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, καθορίζεται ως
ημερομηνία για τις Προεδρικές εκλογές στην Ουκρανία, με πολλούς υποψηφίους, μεταξύ αυτών
και την Γιούλια Τιμοσένκο. Ο Πρωθυπουργός της Ρωσίας, Ντιμίτρι Μεντβέντεφ, αμφισβητεί
την πολιτική νομιμότητα όσων συμβαίνουν στην Ουκρανία, λέγοντας ότι η νέα Κυβέρνηση θα
προέρχεται από άτομα που με βία έχουν καταλάβει το Κίεβο και οδηγούν στην καταστροφή. 3 Το
Συμβούλιο Maiden καθορίζει ως μεταβατικό Πρωθυπουργό τον Αρσένιι Γιατσένουκ, ενώ ο
Πρώην Πρόεδρος της Ουκρανίας Βίκτωρ Γιαννουκόβιτς εντάσσεται στη διεθνή λίστα
καταζητούμενων, λόγω των θανάτων περισσότερων από 100 πολιτών κατά τη διάρκεια των
διαμαρτυριών.4
1
Andrew Higgins, Andrew Kramer, “Archrival Is Freed as Ukraine Leader Flees”, New York Times, 22 Feb. 2014.
http://www.nytimes.com/2014/02/23/world/europe/ukraine.html?_r=2
2
Shaun Walker, “Ukraine's former PM rallies protesters after Yanukovych flees Kiev”, The Guardian, 23 Feb.
2014. http://www.theguardian.com/world/2014/feb/22/ukraine-president-yanukovych-flees-kiev
3
Dave Keating, “Ukraine sets date for presidential election” European Voice, 25 Feb. 2014
http://www.europeanvoice.com/article/2014/february/ukraine-sets-date-for-presidential-election/79813.aspx
4
Ukraine crisis: Yatsenyuk is PM-designate, Kiev Maidan told, ΒΒC, 26 Feb 2014.
http://www.bbc.com/news/world-europe-26359150
2
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
Όλα αυτά οδηγούν στην εισβολή της Ρωσίας στην Κριμαία, μια περιοχή ιδιαίτερα
σημαντική τόσο οικονομικά όσο και γεωπολιτικά, αλλά και ιστορικά για τους Ρώσους. Στις 26
Φεβρουαρίου, Τάταροι της Κριμαίας, οι οποίοι χαιρετίζουν τις εξελίξεις μετά την ανατροπή του
Γιαννουκόβιτς, έρχονται σε σύγκρουση με τους Ρώσους της περιοχής. Την επομένη, στις 27
Φεβρουαρίου, ένοπλα στρατεύματα καταλαμβάνουν δημόσια κτίρια της περιοχής, ενώ στις 28
Φεβρουαρίου καταλαμβάνουν το αεροδρόμιο της Συμφερόπολης και ένα στρατιωτικό
αεροδρόμιο στη Σεβαστούπολη, αυξάνοντας τους φόβους για σύγκρουση στην περιοχή, ενώ το
κοινοβούλιο της Κριμαίας, αποφάσισε να κριθεί το status της περιοχής με δημοψήφισμα στις 25
Μαΐου, την ίδια ημέρα που γίνονται και οι προεδρικές εκλογές. 5
Οι ενέργειες αυτές της Ρωσίας, κέντρισαν το ενδιαφέρον της διεθνούς κοινότητας για τη
σοβαρότητα της κατάστασης στην περιοχή. Από τη μία το Διεθνές Δίκαιο και από την άλλη η
κρατική ισχύς. Από τη μία η αρχή της κρατικής κυριαρχίας και από την άλλη η Θουκυδίδειος
προσέγγιση της υπεροχής του ισχυρότερου.
Στις 28 Φεβρουαρίου, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, συναντάται για να συζητηθεί
η σοβαρότητα της κατάστασης, αλλά και να καταστεί σαφές το αν υπάρχει κίνδυνος για τη
διεθνή ειρήνη και ασφάλεια6, ενώ οι ΗΠΑ προειδοποιούν τη Ρωσία για την στρατιωτική
επέμβαση στην Ουκρανία. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, τόνισε ότι οι Ηνωμένες
Πολιτείες θα σταθούν με τη διεθνή κοινότητα, δηλώνοντας ότι θα υπάρξει κόστος για
οποιαδήποτε στρατιωτική παρέμβαση στην Ουκρανία7. Ωστόσο, ο Πούτιν υποστήριξε ότι είναι
καθήκον του να προστατεύσει τους Ρωσόφωνους πολίτες της Κριμαίας8, ενώ ταυτοχρόνως
ένοπλες δυνάμεις καταφέρνουν και καταλαμβάνουν την Χερσόνησο της Κριμαίας χωρίς να
χυθεί μια σταγόνα αίμα. Ως απόρροια των ενεργειών αυτών, ο μεταβατικός ηγέτης της
Ουκρανίας, κατηγόρησε τη Ρωσία για κήρυξη πολέμου εις βάρος της χώρας του, αναφέροντας
πως: «Αυτή είναι μια κόκκινη προειδοποίηση. Δεν είναι απειλή. Αυτό είναι στην πραγματικότητα
μια κήρυξη πολέμου στη χώρα μου»9.
Στις 6 Μαρτίου, οι ΗΠΑ ανακοινώνουν κυρώσεις για τους Ρώσους και τους Ουκρανούς
της Κριμαίας που υποστηρίζουν την ισχύουσα κατοχή από τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις και οι
οποίοι θέτουν σε κίνδυνο την εδαφική ακεραιότητα της χώρας, ενώ στην Ευρώπη, την ίδια μέρα,
οι Αρχηγοί Κρατών και Κυβερνήσεων συναντιούνται στις Βρυξέλλες για να συζητήσουν την
κατάσταση στη Ρωσία και τις πιθανές κυρώσεις που θα μπορούσαν να επιβληθούν σε επίπεδο
Ε.Ε., δίνοντας έμφαση στην ισχύ της διπλωματίας, του πολιτικού διαλόγου και της ειρηνικής
5
Harriet Salem, Shaun Walker, Luke Harding, “Conflict fears rise after pro-Russian gunmen seize Crimean
parliament”, The guardian, Feb 28 2014. http://www.theguardian.com/world/2014/feb/24/ukraine-crimea-russiasecession
6
Louis Charbonneau, “
U.N. Security Council to hold emergency meeting on Ukraine crisis”, Reuters, 28 Feb 2014.
http://www.reuters.com/article/2014/02/28/us-ukraine-crisis-un-idUSBREA1R1M920140228
7
US warns Russia over military intervention in Ukraine, euronews, 01 March 2014.
http://www.euronews.com/2014/03/01/us-warns-russia-over-military-intervention-in-ukraine/
8
Putin tells Obama Russia has right to protect interests in Ukraine, Reuters, O1 March 2014.
http://www.reuters.com/article/2014/03/01/urkaine-crisis-putin-obama-idUSL6N0LY0SZ20140301
9
Marie-Louise Gumuchian, Ben Wedeman, Ian Lee, “Ukraine mobilizes troops after Russia's 'declaration of war'”,
CNN, 02 March 2014 http://edition.cnn.com/2014/03/02/world/europe/ukraine-politics/
3
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
επίλυσης των διαφορών10. Εν τω μεταξύ, το κοινοβούλιο της Κριμαίας ψηφίζει ομόφωνα υπέρ
της προσάρτησής της από τη Ρωσία και ώρες αργότερα, το δημοτικό συμβούλιο της
Σεβαστούπολης στην Κριμαία ανακοινώνει την άμεση ένταξη11. H Ουκρανία, εν τω μεταξύ,
δείχνει ότι δέχεται την έναρξη συνομιλιών με τη Ρωσία για την Κριμαία, υπό την προϋπόθεση
ότι το Κρεμλίνο θα αποσύρει τα στρατεύματα το συντομότερο δυνατό. Στις 11 Μαρτίου, το
περιφερειακό Κοινοβούλιο της Κριμαίας, υιοθετεί τη «διακήρυξη της ανεξαρτησίας» δίνοντας
νέο χαρακτήρα στην κρίση και υπερτονίζοντας τις αποσχιστικές τάσεις που γεννήθηκαν στην
περιοχή.12
Στις 12 Μαρτίου, ο Ομπάμα συναντήθηκε με τον Γιατσένιουκ, προκειμένου να
καταστήσει σαφές ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν αποδέχονται το νέο status quo στην περιοχή
και δηλώνοντας την αναντίρρητη υποστήριξή τους στον ουκρανικό λαό13, ενώ στην άλλη άκρη
του Ατλαντικού η Γερμανίδα Καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ προειδοποιεί τη Μόσχα για
δυνητικά "μαζική" μακροπρόθεσμη οικονομική και πολιτική ζημιά14. O διπλωματικός διάλογος
εξακολουθεί να αποτελεί το κύριο μέσο για την επίλυση των διαφορών στην περίπτωση της
Ουκρανίας και της Κριμαίας και αυτό φάνηκε στις 14 Μαρτίου στο Λονδίνο, όπου ο Ρώσος
υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λάβρο συναντήθηκε με τον Αμερικανό ομόλογό του Τζον Κέρυ
με επίκεντρο τις απειλές κυρώσεων κατά της Ρωσίας, αν προσαρτήσει την Κριμαία15. Στις 15
Μαρτίου τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ ψηφίζουν συντριπτικά υπέρ ενός
σχεδίου που καταδικάζει ένα επερχόμενο δημοψήφισμα για το μέλλον της Κριμαίας ως
παράνομο, ενώ Ρωσία ασκεί βέτο και η Κίνα απέχει, με αποτέλεσμα να μην δίνεται η
δυνατότητα νομιμοποίησης δράσεων σε επίπεδο Ηνωμένων Εθνών.16 Συνάμα, το 95% των
πολιτών της Κριμαίας δείχνουν να θέλουν ένωση με τη Ρωσία μετά το από πολλούς παράνομο
δημοψήφισμα που τελικώς διενεργήθηκε πρόωρα.17
Η 18η Μαρτίου, αποτελεί ορόσημο για την Κρίση της Κριμαίας, καθώς ο Πούτιν
υπογράφει συνθήκη προσχώρησης της περιοχής στη Ρωσία, επεκτείνοντας τα σύνορα της χώρας
για πρώτη φορά μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο18, ενώ το Κίεβο λέει ότι η σύγκρουση έχει
10
Paul Lewis, Dan Roberts, Ian Traynor, Shaun Walker, “US imposes visa restrictions on Russian officials as
Obama signs sanctions order”, The guardian, 06 March 2014. http://www.theguardian.com/world/2014/mar/06/usvisa-restrictions-officials-ukraine-russia
11
Alissa da Carbonnel, Luke Baker, “Crimea votes to join Russia, Obama orders sanctions”, Reuterr, 06 March
2014. http://www.reuters.com/article/2014/03/06/us-ukraine-crisis-idUSBREA1Q1E820140306
Crimea, Sevastopol pass declarations of independence, voice of Russia, 11 March
2014,http://voiceofrussia.com/news/2014_03_11/Crimea-parliament-passes-independence-declaration-0493/
13
Nick Paton Walsh, Laura Smith-Spark, Steve Almasy, “Obama, Ukraine's PM warn Russia as Crimea heads for
vote” CNN, March 13 2014. http://edition.cnn.com/2014/03/12/world/europe/ukraine-crisis/
14
Stephen Brown, Timothy Heritage, “Russia holds war games near Ukraine; Merkel warns of catastrophe” Reuters,
13 March 2014, http://www.reuters.com/article/2014/03/13/us-ukraine-crisis-idUSBREA1Q1E820140313
15
“John Kerry and Sergei Lavrov hold last-ditch talks on Ukraine”, the telegraph, 14 March 2014
http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10697733/John-Kerry-and-Sergei-Lavrov-hold-lastditch-talks-on-Ukraine.html
16
‘’UN Security Council action on Crimea referendum blocked”,United Nations News Centre, 15 March 2014
https://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=47362
17
“Partial results show 95 percent backing for Crimea joining Russia – RIA”, Reuters, 16 March 2014,
http://uk.reuters.com/article/2014/03/16/uk-ukraine-crisis-crimea-partial-idUKBREA2F0VG20140316
18
“Ukraine crisis: Putin signs Russia-Crimea treaty”, BBC, 18 March 2014, http://www.bbc.com/news/worldeurope-26630062
4
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
φτάσει σε ένα «στρατιωτικό στάδιο» όταν ένας ουκρανός στρατιώτης σκοτώθηκε από ενόπλους
οι οποίοι εισέβαλαν σε στρατιωτική βάση στην Συμφερούπολη.19
Η κρίση στην Ουκρανία είχε και επιπτώσεις σε περιφερειακό επίπεδο, με
χαρακτηριστικό παράδειγμα την Μολδαβία. Ο πρωθυπουργός της Μολδαβίας εξέφρασε την
έντονη ανησυχία του αναφορικά με την αντιμετώπιση της κρίσης στην περιοχή της Κριμαίας,
λέγοντας, αναφερόμενος στην περιοχή της Υπερδνειστερίας ότι ««Η τεταμένη κατάσταση στην
Κριμαία είναι μια απειλή για την ασφάλεια ολόκληρης της περιοχής. Η εξέλιξη της κατάστασης
θα δημιουργήσει νέα προβλήματα και απειλές, τόσο άμεσα όσο και έμμεσα για τη Μολδαβία». 20
Αν και η Υπερδνειστερία έχει αποτελέσει για πολλά χρόνια αντικείμενο διαπραγματεύσεων
ανάμεσα στη Ρωσία, την ΕΕ και τις Ηνωμένες Πολιτείες, παραμένει μια «παγωμένη
σύγκρουση» με καμία πραγματική συζήτηση για το πολιτικό καθεστώς της. Σημαντικό είναι να
τονισθεί ότι η Μολδαβία πρόκειται να υπογράψει συμφωνία με την ΕΕ, αντίστοιχη εκείνης που
απέρριψε ο Γιαννουκόβιτς, ενώ η Ρωσία δρα όπως και στην περίπτωση της Ουκρανίας. Όσον
αφορά το καθεστώς της Υπερδνειστερίας, δεν αναγνωρίζει την κυριαρχία της Μολδαβίας στην
επικράτειά της, ενώ ένα δημοψήφισμα το 2006. έδειξε ότι το 97,2 % ήθελε ένταξη στη Ρωσία. 21
Ωστόσο, η Ρωσία έχει επισήμως αναγνωρίσει ότι η περιοχή ανήκει στην Μολδαβία. Παρόλα
αυτά, υπάρχει μεγάλη ανησυχία ότι η Μολδαβία μπορεί να αποτελέσει τον επόμενο στόχο.
Υπολογίζεται ότι Ρωσία έχει αναπτύξει κατά μήκος των συνόρων της με την ανατολική
Ουκρανία στρατιωτικές και παραστρατιωτικές μονάδες που ανέρχονται σε πάνω από 30.000
στρατιώτες. Αξιωματούχοι και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού περιγράφουν τις ενέργειες
αυτές ως μια συνεχή εισροή των ρωσικών δυνάμεων κατά μήκος των ανατολικών συνόρων με
την Ουκρανία. O Πρόεδρος των ΗΠΑ, δήλωσε ότι η Ρωσία έχει το νομικό δικαίωμα να έχει
στρατεύματα στην επικράτειά της, ακόμα και αν αυτά βρίσκονται στα σύνορα με την Ουκρανία,
ενώ χαρακτήρισε την υπόθεση ως μη ολοκληρωμένη ακόμη. 22 Όμως καθώς τίποτα δεν είναι
δεδομένο και επειδή φαίνεται ότι η Ρωσία θέτει τους δικούς της κανόνες, οποιαδήποτε κίνησή
της στην περιοχή έχει πάντοτε αρνητικό πρόσημο.
Σε συλλογικό επίπεδο, οι μέχρι τώρα ενέργειες δεν δείχνουν να είναι αποτελεσματικές. O
Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Μπαν Κι-Μουν στις 19 Μαρτίου επισκέφθηκε τη Μόσχα και το
Κίεβο για να προσπαθήσει να επιλύσει την κρίση μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας για τη
χερσόνησο της Κριμαίας.23 Επίσης, η Ομάδα των G7 σταμάτησε τις διαδικασίες για τη
Διάσκεψη των G8, που θα γινόταν στο Sochi θέλοντας να καταστήσει ξεκάθαρο ότι όσο η
Ρωσία παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο, δεν μπορεί να έχει θέση στο τραπέζι των
19
“Ukraine suffers first casualty in Crimea as PM says conflict enters 'military stage', Hurriyet Daily News, 18
March 2014, http://www.hurriyetdailynews.com/ukraine-suffers-first-casualty-in-crimea-as-pm-says-conflict-entersmilitary-stage.aspx?pageID=449&nID=63777&NewsCatID=353
20
Alexander Tanas, “Moldova alarmed over 'contagious' separatism in Ukraine's Crimea”, Reuters,10 March 2014,
http://www.reuters.com/article/2014/03/10/us-ukraine-crisis-moldova-idUSBREA2918I20140310
21
Marie-Louise Gumuchian, “Ukraine crisis: Is Russia done after Crimea?”, CNN, 25 March 2014
http://edition.cnn.com/2014/03/24/world/europe/ukraine-crisis-russia-qa/
22
Mark Hosenball, “Western governments see continuing Russian buildup on Ukraine border”, Reuters, 26 March
2014, http://www.reuters.com/article/2014/03/26/us-ukraine-crisis-usa-idUSBREA2P22120140326
23
“ Ban heads to Russia and Ukraine amid rising tensions; Security Council briefed on latest events”, United Nations
New Centre19 March 2014,, http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=47381#.UzV4iqhdWuI
5
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
διαπραγματεύσεων24, ενώ στις 24 Μαρτίου, στη Σύνοδο Κορυφής για τα πυρηνικά η Ρωσία δε
συμμετείχε25. Στις 26 Μαρτίου, η ΕΕ από κοινού με τις ΗΠΑ συμφώνησαν, στα πλαίσια του
EU- USA Summit στις Βρυξέλλες, να αναπτύξουν πλαίσιο συνεργασίας προκειμένου να
αυξήσουν τις κυρώσεις προς τη Ρωσία. 26 Η Κυβέρνηση Ομπάμα κλείδωσε ορισμένες
αμερικανικές εξαγωγές προς τη Ρωσία, συμπεριλαμβανομένων και ορισμένων που
χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου, ως αναντίρρητη απάντηση
στην προσάρτηση της Κριμαίας.27 Ωστόσο, στις 30 Μαρτίου, οι συνομιλίες του Κέρρυ με τον
Ρώσο ομόλογό του Λαβρώφ στο Παρίσι, απέτυχαν στο να βρεθεί λύση για την ουκρανική
κρίση,28 αποδεικνύοντας ότι στην περίπτωση της Ουκρανίας.
24
“G8 summit 'won't be held in Russia'”, BBC, 24 March 2014. http://www.bbc.com/news/uk-politics-26722668
“Obama to the rescue? US President swoops in as Western leaders meet to discuss Crimea after Russian forces
storms last Ukrainian base”, the daily mail, 24 Μαρτίου 2014, http://www.dailymail.co.uk/news/article2587699/Shots-fired-Russian-troops-seize-naval-base-Crimea-Ukrainian-flag-flying-annexation.html
26
Jeff Mason, Lidia Kelly, “U.S., EU to work together on tougher Russia sanctions”, The Reuters, 26 March 2014.
http://www.reuters.com/article/2014/03/26/us-ukraine-crisis-idUSBREA2P0VB20140326
27
Brian Wingfield, Mark Drajem, “Russian Energy Denied Goods as U.S. Exports Suspended” Bloomberg, 27
March 2014, http://www.bloomberg.com/news/2014-03-27/obama-administration-halts-export-license-forrussia.html
28
Jay Solomon, Stecy Meichtry, “Kerry's Talks With Russia's Lavrov Fail to Ease Ukraine Crisis”, The Wall Street
Journal, 30 March 2014. http://online.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304886904579471933179823314
25
6
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
Οι ιδεολογικές «όχθες» της Ουκρανίας
Το κοινωνικοπολιτικό χάσμα μεταξύ ουκρανικής ανατολής και δύσης
Παρά το ότι στις σλαβικές διαλέκτους ο όρος Ουκρανία υποδηλώνει το περίχωρο σύνορο, σήμερα ακριβώς αυτή η ιδιότητα, δηλαδή η Ουκρανία ως το σημαντικότερο σύνορο
μεταξύ Ανατολής – Ρωσίας και Δύσης – Ευρωατλαντικής Συμμαχίας, έχει φέρει τη χώρα στο
επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος.
Το δυστύχημα για τον ουκρανικό λαό είναι πως το εν λόγω όριο δεν ταυτίζεται με τη
κρατική συνοριακή γραμμή αλλά αντιθέτως διχοτομεί την ουκρανική επικράτεια. Η διαίρεση
είναι ευδιάκριτη και εξελίσσεται σε πολλά επίπεδα όπως η εθνική καταγωγή, η γλώσσα, οι
θρησκευτικές πεποιθήσεις, η πολιτική ιδεολογία αλλά και η οικονομία. Η ύπαρξη αυτών των
έντονων εγχώριων διαφοροποιήσεων οφείλεται κατά κύριο λόγο στο ότι ο χώρος που
καταλαμβάνει η σημερινή Ουκρανία ιστορικά δεν υπήρξε, ουσιαστικά σχεδόν ποτέ, ως ενιαίος
αλλά ήταν διασπασμένος υπό την κυριαρχία τρίτων ισχυρότερων κρατών τα οποία συχνά
χαρακτηρίζονταν από σημαντικές μεταξύ τους πολιτισμικές διαφορές και ανταγωνισμούς.
Κατά κύριο λόγο, η ταραγμένη εποχή της Руїна, (ελλην: Ερείπιο) όπως ονομάζονται τα
γεγονότα του δεύτερου μισού του 17ου αιώνα, φαίνεται πως άσκησε μεγάλη πολιτισμική
επίδραση στους πληθυσμούς εκατέρωθεν του ποταμού Δνείπερου και οι επιπτώσεις είχαν
σημειολογική σημασία καθώς οι δύο όχθες βρέθηκαν υπό διαφορετικούς επικυρίαρχους. Έκτοτε
η τότε δυτική χώρα αποκαλείτο Ουκρανία της «Δεξιάς Όχθης» (Правобережна Україна) και
αλληλεπιδρούσε κυρίως με την καθολική Πολωνία ενώ η ανατολική χώρα που βρίσκονταν εντός
της ορθόδοξης ρωσικής σφαίρας επιρροής έμεινε γνωστή ως Ουκρανία της «Αριστερής Όχθης»
(Лівобережна Україна). Δε θα πρέπει, βεβαίως, να παραβλέπονται τα σημαντικά ιστορικά
γεγονότα όπως η αλλαγή συνόρων μετά τον Β’ ΠΠ και η Σοβιετική Εποχή.
Αν έπρεπε να ορίσουμε αυτό το πολιτισμικό σύνορο με βάση την υφιστάμενη χάραξη
των ουκρανικών όμπλαστ29 θα τοποθετούσαμε εγγύτερα στην Ανατολή τις 8 ανατολικές
επαρχίες30, την αυτόνομη περιοχή της Κριμαίας31 και την υπό ειδικό καθεστώς Σεβαστούπολη.
Η υπόλοιπη χώρα εμφανίζεται πολιτισμικά πλησιέστερα προς τη Δύση. Με οδηγό, λοιπόν, την
ιστορική παράδοση αλλά και τη σημερινή πραγματικότητα το εν λόγω πολιτισμικό όριο θα
μπορούσε να ταυτιστεί με τον ποταμό Δνείπερο.32
Όμως, πως ακριβώς εκφράζεται αυτή η πολιτισμική διαφορά και τι σημαίνει για την
Ουκρανία και τον λαό της; Καταρχάς ο πληθυσμός της χώρας είναι έντονα εθνικά
διαφοροποιημένος. Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή πληθυσμού που πραγματοποιήθηκε το
29
Διοικητική μονάδα ανάλογη της περιφέρειας.
Συγκεκριμένα τα όμπλαστ: Οδησσός, Μικολάγεβο, Πολτάβα, Δνειπροπέτροβσκ, Χάρκεβο, Χερσώνα, Ζαποριζία,
Ντόνετσκ και Λούγκανσκ.
31
Στην παρούσα εργασία η Κριμαία εξετάζεται ως κομμάτι της Ουκρανίας ως είχε ως τις αρχές του έτους 2014
παρά την ασάφεια ως προς το μελλοντικό καθεστώς της έπειτα από την ανακοίνωση προσάρτησης της από τη
Ρωσία. Η όποια αναφορά στην εν λόγω περιοχή όπως και αν γίνεται στη παρούσα επισκόπηση δεν σκοπό να
προδικάσει γεγονότα ή να μεροληπτήσει υπέρ κάποιας πλευράς.
32
Χωρίς ωστόσο ο διαχωρισμός να είναι απολύτως ακριβής.
30
7
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
2001, επί συνόλου 48,5 εκατ. πολιτών, τα 37,5 εκατ. (77,8%) ήταν εθνικά Ουκρανοί. Δεύτερη
πολυπληθέστερη εθνότητα ήταν η ρωσική με 8,3 εκατ. κατοίκους (17,3%) ενώ οι Λευκορώσοι
ανέρχονταν σε 275 χιλ. Οι υπόλοιπες μειονοτικές ομάδες είναι αρκετά μικρές ώστε να
φαντάζουν φαινομενικά ασήμαντες συγκρινόμενες με τον συνολικό πληθυσμό ωστόσο καθώς
ορισμένες παρουσιάζουν αυξημένες συγκεντρώσεις σε συνοριακές και κρίσιμες περιοχές
διαθέτουν υπολογίσιμο πολιτικό βάρος.
Οι Τάταροι της Κριμαίας υπολογίζονται προσεγγιστικά στις 248,000 και αποτελούν το
0,5% των πολιτών. Εντός της Κριμαίας διαμορφώνουν μια ισχυρή τοπική μειονότητα της τάξης
του 12%. Ποσοστό που όπως αποδείχτηκε από τα πρόσφατα γεγονότα είναι ικανό να επηρεάσει
τις εξελίξεις. Υπό ευνοϊκές συνθήκες και εφόσον γίνει επίκληση της τουρκικής φυλετικής
καταγωγής και της ισλαμικής θρησκείας, δηλαδή με την προσέγγιση που παραδοσιακά επιλέγει
η Τουρκία, η δυναμική της μειονότητας αυτής μπορεί να ενισχυθεί περεταίρω με την προσθήκη
των 73000 χιλ (0,2%) Τατάρων της υπόλοιπης Ουκρανίας και μιας μικρής κοινότητας των
Αζέρων η οποία φτάνει τις 45000 χιλ ή αλλιώς το 0,1% των κατοίκων της χώρας. Θα πρέπει
όμως να σημειωθεί ότι οι Τάταροι της Κριμαίας και αυτοί της υπόλοιπης χώρας δεν αποτελούν
ταυτόσημες εθνικές ομάδες ούτε ενώνονται από τις ίδιες ανάγκες και αιτήματα και επομένως η
συμπόρευση τους υπό μία τρίτη δύναμη θα γίνονταν δύσκολα εφικτή.
Οι Μολδαβοί αποτελούν μία επίσης υπολογίσιμη εθνική ομάδα περίπου 260 χιλιάδων
ατόμων (0,5% επί του συνόλου). Σχεδόν οι μισοί κατοικούν στην Οδησσό ενώ υπολογίσιμη και
ιστορική παρουσία έχουν και στο Χέρνιβτσι. Στην ίδια περιοχή είναι εγκατεστημένη και η κύρια
μάζα των Ρουμάνων οι οποίοι μαζί με τους Γκαγκαούζιους συνολικά υπολογίζονται σε 190
χιλιάδες. Η συγκεντρωμένη παρουσία των κοινοτήτων αυτών, το ιδιαίτερο καθεστώς της
Υπερδνειστερίας στη γειτονική Μολδαβία, οι σποραδικές εκδηλώσεις του Ρουμανικού
μεγαλοϊδεατισμού σε συνδυασμό με την επεκτατική τάση των ρωσικών συμφερόντων είναι
ενδείξεις ενδεχόμενης αστάθειας στη περιοχή. Πράγματι εν μέσω της πρόσφατης κρίσης
εκφράστηκαν συγκρατημένες ανησυχίες σε ότι αφορά την Υπερδνειστερία και τους
ρουμανογενείς πληθυσμούς. Σχεδόν όλοι οι Ούγγροι (150 χιλ) βρίσκονται στην συνοριακή
περιοχή της Υπερκαρπαθίας όπου αποτελούν μια ισχυρή τοπική μειονότητα. Αντιθέτως η
πολωνική κοινότητα, παρότι σε απόλυτα νούμερα είναι ισάριθμη της ουγγρικής, παρουσιάζει
μεγάλη διασπορά στα βορειοδυτικά όμπλαστ. Οι μειονότητες των Εβραίων, των Ελλήνων και
των Αρμενίων πλησιάζουν ή ακόμα και ξεπερνούν τα 100,000 έκαστη.
Τα ουκρανικά είναι η επίσημη γλώσσα του κράτους, ενώ μέχρι και την πτώση
Γιανουκόβιτς ήταν και τα ρώσικα. Ωστόσο, στην Ουκρανία της Αριστερής Όχθης, δηλαδή
ανατολικά του Δνείπερου, η χρήση της ρωσικής γλώσσας ως μητρικής είναι η κυρίαρχη
πρακτική. Εκεί ακόμα και εθνικά Ουκρανοί καθώς και αλλοεθνείς έχουν τη ρωσική ως μητρική
γλώσσα. Συγκεκριμένα το 68% του πληθυσμού δηλώνει ως μητρική την ουκρανική και το 30%
τη ρωσική. Η πλειοψηφία των Λευκορώσων (60%) ομιλεί τα ρωσικά. Στον ίδιο πληθυσμό η
χρήση της λευκορωσικής διαλέκτου και των ουκρανικών είναι κατά προσέγγιση μοιρασμένα σε
ποσοστό 20%. Ούγγροι, Ρουμάνοι και Τάταροι της Κριμαίας διατηρούν την μητρική σε
θεαματικά ποσοστά που ξεπερνούν το 90%. Οι μισοί ως και τα 2/3 των Αρμενίων, Αζέρων,
8
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
Βούλγαρων, Γκαγκαούζιων και Μολδαβών έχουν ως βασική τη γλώσσα της χώρας τους.
Έλληνες και Εβραίοι παρουσιάζονται να προτιμούν τη Ρωσική.33
Η κουμμουνιστική περίοδος ευνόησε την υιοθέτηση αδιάφορης στάσης προς τα θεία
ενισχύοντας σε σημαντικό βαθμό την αθεΐα. Ωστόσο η κουμμουνιστική παρένθεση δεν μπόρεσε
να διαγράψει την εδραιωμένη θρησκευτική παράδοση στην Ουκρανία. Είναι γεγονός ότι σήμερα
το 60% των Ουκρανών δεν υιοθετεί επίσημα κάποιο θρησκευτικό δόγμα, χωρίς αυτό να
σημαίνει ότι οι περισσότεροι από αυτούς θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν άθεοι. Αντιθέτως
πολλοί εξ αυτών είναι φορείς της ορθόδοξης χριστιανικής παράδοσης αν και επιλέγουν να μην
ταυτίζονται με την επίσημη γραμμή των πατριαρχείων. Το φαινόμενο οφείλεται εν πολλοίς και
στη διάσπαση που παρουσιάζει η Ουκρανική Ορθοδοξία στην επίσημη έκφραση της: Οι δύο
μεγαλύτεροι θρησκευτικοί θεσμοί της χώρας είναι η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία του
Πατριαρχείου του Κιέβου που εκπροσωπεί κατά προσέγγιση το 40% των πιστών και η
Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία του Πατριαρχείου της Μόσχας που επηρεάζει το 30%. Η
Ουκρανία είναι επίσης ένα ισχυρό προπύργιο των Ουνιτών, δηλαδή των χριστιανών που
ακολουθούν το ανατολικό τυπικό αλλά αποδέχονται τον πάπα της Ρώμης. Αυτοί εκφράζονται
επισήμως μέσω της Ουκρανικής Ελληνοκαθολικής Εκκλησίας που αντιπροσωπεύει το 14% των
πιστών. Μικρή δυναμική διαθέτουν η Ουκρανική Ορθόδοξη Αυτοκέφαλη Εκκλησία (3% των
πιστών) και η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία (2% των πιστών). Στην Ουκρανία δραστηριοποιείται
επίσης μεγάλος αριθμός χριστιανικών αιρέσεων οι οποίες ενώ ως μονάδες δεν αναπτύσσουν
κάποια δυναμική, συνολικά επηρεάζουν αρκετούς Ουκρανούς ακόμη και εντός της πλειοψηφίας
που παρουσιάζεται να μην υιοθετεί επίσημα θρησκευτικό δόγμα. Το Ισλάμ και Ιουδαϊσμός
εκφράζονται κατά κύριο λόγο από τους Τατάρους της Κριμαίας και την Εβραϊκή κοινότητα
αντιστοίχως.34
Οι αντιθέσεις της Ουκρανίας δεν περιορίζονται μόνο στους ανθρώπους. Μοιρασμένος
είναι ο φυσικός άρα και ο οικονομικός πλούτος. Η βαριά βιομηχανία, δηλαδή η μεταλλουργία
και τα πετρελαιοειδή, είναι εδραιωμένη κυρίως στα ανατολικά όμπλαστ εφόσον εκεί
εντοπίζονται οι ανάλογες πρώτες ύλες. Κατά συνέπεια οι οικονομίες αυτών των περιοχών έχουν
τη μεγαλύτερη ποσοστιαία συμμετοχή στο Ουκρανικό ΑΕΠ. Σημαντικό ποσοστό στην
οικονομία των κεντρικών επαρχείων καταλαμβάνει η αγροτική παραγωγή. Στα δυτικά, τα
πλούσια και πυκνά δάση προσφέρουν ξυλεία, χαρτί και ανάλογα προϊόντα ενώ στο Ζιτομίρ είναι
αναπτυγμένη η υαλουργία και τα κεραμικά. Στο νότο η επαφή με τη θάλασσα δημιουργεί
ευκαιρίες εκμετάλλευσης του θαλάσσιου πλούτου, του τουρισμού και του διαμετακομιστικού
εμπορίου ενώ υπάρχουν ενδείξεις για πλούσια υποθαλάσσια κοιτάσματα πετρελαίου και
φυσικού αερίου. Επιπλέον η χώρα διατέμνεται από οδικούς, σιδηροδρομικούς άξονες και
αγωγούς υδρογονανθράκων οι οποίοι διευκολύνουν την εμπορική σύνδεση Ευρώπης και Ασίας.
33
Κρατική Στατιστική Επιτροπή της Ουκρανίας, Πανουκρανική απογραφή πληθυσμού, 5 Δεκ 2001
http://2001.ukrcensus.gov.ua/ (τελευταία επίσκεψη 29 Μαρ 2014)
34
Στοιχεία δημοσκόπησης της κοινωνιολογικής υπηρεσίας του Κέντρου Ουκρανίας Οικονομικής και Πολιτικής
Έρευνας που διεξήχθη στο διάστημα 20 Απριλίου έως 12 Μαΐου 2006. Το δειγματοληπτικό σφάλμα δεν υπερβαίνει
το 1,0%. http://razumkov.org.ua/ukr/poll.php?poll_id=300 (τελευταία επίσκεψη 26 Μαρ 2914)
9
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
Με βάση την κατανομή των πόρων και των οικονομικών δρώντων η χώρα θα μπορούσε να
διαχωριστεί σε πλούσια Ανατολή και φτωχή Δύση.35
Όλες αυτές οι διαφορές μεταξύ της ουκρανικής Ανατολής και Δύσης διαμορφώνουν και
επηρεάζουν την σκέψη των πολιτών και τελικά εκφράζονται αποκρυσταλλωμένες σε
πολιτικοκοινωνικές ιδεολογίες. Το πολιτικό σύστημα και η σχετικά πρόσφατη μετάβαση στον
πολυκομματισμό, το μέγεθος της χώρας και το πολυάριθμό του πληθυσμού δημιουργούν τις
προϋποθέσεις παρουσίας πολλών κομμάτων, για τη συνεχή δημιουργία νέων και την
αναμόχλευση των παλαιοτέρων.
Παραδοσιακά αυτή η πολιτική πολυφωνία ευνοεί και επιβάλει την κομματική
συνεργασία μέσω της δημιουργίας ευρύτερων κυβερνητικών και αντιπολιτευτικών
συνασπισμών. Ο ιδεολογικός πλουραλισμός που φτάνει μέχρι και στα άκρα του πολιτικού
φάσματος πολλές φορές, θα μπορούσε να λειτουργεί ως ανασταλτικός παράγοντας στη
δημιουργία σχημάτων συνεργασίας ωστόσο ο ουκρανικός πολιτικός κόσμος κατάφερνε πάντα
να βρίσκει το modus vivendi. Οι δυο κύριοι ιδεολογικοί πόλοι γύρω από τους οποίους
συσπειρώνονται οι κομματικές και κοινωνικές συμμαχίες εκφράζουν όπως είναι αναμενόμενο
τις δύο τάσεις πολιτισμικού προσανατολισμού, δηλαδή τη φιλοδυτική και την φιλορωσική. Αν
και το σύστημα πολιτικών συμμαχιών υπό τη μορφή μπλοκ απαγορεύτηκε με νομοθετική
ρύθμιση το Νοέμβριο του 2011, εφόσον τα μπλοκ προέκυπταν μέσω της επίσημης συνεργασίας
πολυάριθμων κομμάτων, η εξέταση ορισμένων εκ των σημαντικότερων βοηθά στη κατανόηση
των κοινωνικών συμμαχιών και τάσεων στην Ουκρανία.
To μπλοκ της Γιούλια Τιμοσένκο (Блок Юлії Тимошенко, БЮТ) κτίστηκε έχοντας ως
πυρήνα το κεντροδεξιό φιλοευρωπαϊκό «Κόμμα της Πατρίδας» (Всеукраїнське об'єднання
"Батьківщина"). Μαζί με το Κόμμα της Πατρίδος συμπορεύτηκαν κόμματα συντηρητικά,
φιλελεύθερα, δεξιά, ακροδεξιά και υπερεθνικιστικά. Κοινή συνισταμένη αποτέλεσε η
φιλοευρωπαϊκή και αντιρωσική στάση παρότι ακόμη και σε αυτό το πεδίο υπήρχε διχογνωμία ως
προς τον τρόπο έκφρασης. Έτσι ορισμένα κόμματα του συνασπισμού υποστήριζαν την ένταξη
της Ουκρανίας και στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στο ΝΑΤΟ ενώ άλλα υποστήριζαν την
πρόσδεση μόνο με έναν οργανισμό. Παρομοίως η στάση προς τη Ρωσία τουλάχιστον επισήμως
δεν ήταν εντελώς αρνητική καθώς πολλές φωνές προέκριναν τη συνεργασία.36 Τα αποτελέσματα
των περασμένων εκλογικών αναμετρήσεων ανά όμπλαστ έδειξαν ξεκάθαρα ότι οι συνιστώσες
άρα και το ίδιο το БЮТ αντλούν ψήφους κατά κύριο λόγο από τις δυτικές επαρχίες.37
Παρόμοια εικόνα παρατηρείται και για το μπλοκ «Η Ουκρανία μας – Μπλοκ Λαϊκής
Αυτοάμυνας» (Блок Наша Україна–Народна Самооборона) στην οποία ανήκε και ο πρώην
35
Ένας ενημερωτικός χάρτης περί της ουκρανικής παράγωγης μπορεί να αναζητηθεί στη διεύθυνση:
http://ukrmap.su/program2010/g9/g9_14_files/image001.jpg
36
Κόμματα που συνδέθηκαν με το БЮТ: Ουκρανικό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα – «Συνέλευση» (Ukrajinska
Respublikanska Partija Sobor), Ουκρανικό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα (Ukrajinska Respublikanska Partija), Κόμμα
Μεταρρύθμισης και Τάξης (Partiya Reformy i Poriado, Ουκρανικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (Ukrajinska SocialDemokratyčna Partija) και Σοσιαλιστικό Κόμμα Ουκρανίας (Соціалістична Партія України).
37
Εξαίρεση για την εικόνα του μπλοκ (αλλά όχι για τη γενική εικόνα του εκλογικού σώματος) αποτέλεσαν τα
αδύναμα σοσιαλιστικά USDP και το CYP τα οποία αντλούν την μικρή ισχύ τους από τις ανατολικές επαρχίες και η
συνεργασία τους με το БЮТ προέκυψε μάλλον από την αδυναμία τους να ανταγωνιστούν τα μεγαλύτερους
τοπικούς κομματικούς μηχανισμούς.
10
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
πρόεδρος της χώρας, Βίκτωρ Γιούσενκο. Ο συνασπισμός χαρακτηρίζονταν επίσης από
φιλοδυτικές απόψεις και απαρτίζονταν από κόμματα του φιλελεύθερου, δεξιού,
χριστιανοκεντικού και εθνικιστικού χώρου.38 Και τα δύο αυτά μπλοκ είχαν ως δεξαμενή ψήφων
την δυτική Ουκρανία. Αντιθέτως στο ανατολικό κομμάτι της χώρας εμφανίζονταν εξαιρετικά
αδύναμα.
Στην αντίπερα όχθη, μεταφορικά αλλά και κυριολεκτικά, βρίσκονταν το ιστορικά
μεγαλύτερο κόμμα της Ουκρανίας, δηλαδή, το Κόμμα των Επαρχιών (Партия Ρегионов). Το
Κόμμα των Επαρχιών, στην ηγεσία του ΠΡ βρέθηκε ο Βίκτορ Γιανουσένκο, επίσης
σχηματίστηκε από δυνάμεις με πολιτικές διαφορές αλλά και με κοινή συνισταμένη τη
προάσπιση των δικαιωμάτων των Ρώσων και ρωσόφωνων της Ουκρανίας, την αναγνώριση της
ρωσικής γλώσσας ως επίσημης και την επιθυμία να βρεθεί η Ουκρανία από πολιτικής άποψης
πλησιέστερα στη Ρωσία.39 Το σύνολο των κομμάτων που συμμετείχαν στο μπλοκ του Κόμματος
των Επαρχιών υπηρετούσαν κάποια ιδεολογική απόχρωση του Σοσιαλισμού. Υπό ευνοϊκές
συγκυρίες το μπλοκ κατάφερε να αποσπάσει υπολογίσιμο αριθμό ψήφων και από το
Κουμμουνιστικό Κόμμα (Комуністична партія України) το οποίο ως διάδοχος του παλαιού
σοβιετικού καθεστώτος βρίσκεται και αυτό πολιτικώς εγγύτερα στη Ρωσία. Το μπλοκ του
Κόμματος των Επαρχιών και το Κουμμουνιστικό Κόμμα πέτυχαν τα καλύτερα εκλογικά
αποτελέσματα στις ανατολικές επαρχίες.
Δηλαδή οι πληθυσμοί της ουκρανόφωνης, δυτικόφιλης Δεξιάς Όχθης παρουσιάζονται
στα δεξιά του πολιτικού φάσματος, υποστηρίζοντας συντηρητικά, φιλελεύθερα και εθνικιστικά
κόμματα ενώ η ρωσόφωνη και ρωσόφιλη Ανατολή διατηρεί τη πίστη της στο Σοσιαλισμό και το
Κουμμουνισμό.
Από τα παραπάνω γίνεται φανερό πως η Ουκρανία και ο Ουκρανικός λαός δεν
αποτελούν ένα ομοιογενές και αδιάσπαστο σύνολο. Δυο κυρίαρχοι πόλοι, ο Ουκρανικός και ο
Ρωσικός, με ιστορικά εμπεδωμένες διαφορές και συγκεκριμένη γεωγραφική κατανομή
συγκρούονται για το μέλλον του κράτους καθώς έχουν αναπτύξει διαφορετικά οράματα,
ανάγκες και απαιτήσεις. Η στόχευση αυτών των δύο ομάδων στρέφεται προς και ενισχύεται από
τις δύο μεγάλες παγκόσμιες δυνάμεις, δηλαδή τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους Ευρωπαίους
συμμάχους από τη μία πλευρά και τη Ρωσική Ομοσπονδία από την άλλη. Σε αυτό το παίγνιο
μηδενικού αθροίσματος των μεγάλων εμπλέκονται και μικρότεροι παίκτες – εθνοτικές ομάδες,
όπως οι Μολδαβοί και οι Τάταροι της Κριμαίας, οι οποίες άλλοτε δρώντας αυτόνομα και άλλοτε
ενεργώντας ως πιόνια των ισχυρών περιπλέκουν ακόμη περισσότερο τις προσπάθειες εύρεσης
ισορροπίας. Καθώς το μέγεθος, το ιστορικό και γεωπολιτικό βάρος της Ουκρανίας είναι κάτι
παραπάνω από κρίσιμα, καμία παράταξη δεν παρουσιάζεται διατεθειμένη να υποχωρήσει έναντι
της άλλης.
38
Πέραν του κόμματος του Γιούσενκο δηλαδή τη «Λαϊκή Ένωση: Η Ουκρανία μας» στον συνασπισμό συμμετείχαν
το Κογκρέσο Ουκρανών Εθνικιστών (Конгрес українських націоналістів), το Φιλελεύθερο Κόμμα της
Ουκρανίας, το Κόμμα Νεολαίας Ουκρανίας, η Λαϊκή Κίνηση της Ουκρανίας, το Ρεπουμπλικανικό-Χριστιανικό
Κόμμα, η Χριστιανοδημοκρατική Ένωση (Християнсько-демократичний союз), η Λαϊκή Κίνηση Ουκρανών, η
Αλληλεγγύη (Солідарність) και το Εμπρός Ουκρανία.
39
Το μπλοκ συμπληρώνονταν από το Κόμμα Αλληλεγγύης (Партия солидарности Украины), το Εργατικό Κόμμα
(Партия Τруда), το Πανουκρανικό Κόμμα Συνταξιούχων (Всеукраинская партия Πенсионеров) και την
Επαρχιακή Αναγέννηση της Ουκρανίας (Партия регионального возрождения Украины).
11
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
Αποτέλεσμα είναι οι συνεχείς συγκρούσεις και εντάσεις στο εσωτερικό της χώρας οι
οποίες συντελούν στην όξυνση και εμβάθυνση των διαφορών και του μίσους μεταξύ των
κοινωνικών ομάδων, εντάσεις που μετά και από τις ευθείες παρεμβάσεις τρίτων κρατών για
μεγάλη περίοδο απετέλεσαν έναυσμα για το ξέσπασμα της σημερινής κρίσης. Υπό τις παρούσες
συνθήκες η ουσιαστική εξομάλυνση και η αρμονική συμβίωση των πληθυσμών εκατέρωθεν του
Δνείπερου δεν προβάλλεται ως πραγματιστικό σενάριο. Πιθανότερη είναι η συνεχής και χρόνια
επανάληψη των εντάσεων εωσότου υπάρξει μια σταθερή λύση η οποία όλα δείχνουν ότι θα
επέλθει μάλλον με δυναμικό τρόπο καθιστώντας ενδεχομένως τον Δνείπερο έναν περισσότερο
ισχυρό φραγμό από απλά το νοητό πολιτισμικό όριο που είναι σήμερα, όταν οι συμβιβαστικές
λύσεις δείχνουν να μένουν όλο και πιο πολύ στο περιθώριο.
12
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
Δημοψήφισμα στην Κριμαία και Διεθνές Δίκαιο
Μετά από τρεις μήνες έντονων και αιματηρών διαδηλώσεων σε όλη την Ουκρανία, η
Ουκρανική Βουλή ψήφισε την αποπομπή του προέδρου Γιανουκόβιτς. Ακολούθησαν η
επιστροφή στο Σύνταγμα του 2004 και η δημιουργία μίας νέας υπηρεσιακής κυβέρνησης ενώ
καθορίστηκε η ημερομηνία για τις πρόωρες προεδρικές εκλογές η 25 Μάιου του 2014.
Η Ρωσία δεν αναγνώρισε την αλλαγή κυβέρνησης στην Ουκρανία αποκαλώντας την ως
πραξικοπηματική. Αντιθέτως, συνεχίζει να αναγνωρίζει τον Β. Γιανουκόβιτς ως το νόμιμο
Πρόεδρο δημοκρατικά εκλεγμένο από το λαό παρόλο που ο ίδιος αποφάσισε να εγκαταλείψει
την Ουκρανία.
Οι εκπρόσωποι της Βουλής της Κριμαίας από την πρώτη στιγμή εξέφρασαν ανησυχίες
σχετικά με την αλλαγή στην Κυβέρνηση του Κιέβου και απευθύνθηκαν στον Πρόεδρο της
Ρωσικής Ομοσπονδίας με αίτημα να συμβάλει και να εξασφαλίσει την τάξη και την ειρήνη στην
Κριμαία. Μετά από αυτό το αίτημα ο Πρόεδρος Πούτιν έθεσε προς ψήφιση το ενδεχόμενο
χρήσης των Ενόπλων Δυνάμεων της Ρωσίας στο έδαφος της Ουκρανίας μέχρι την ομαλοποίηση
της κοινωνικό-πολιτικής κατάστασης στη χώρα αυτή. Η Άνω Βουλή ψήφισε ομόφωνα υπέρ της
πρότασης του Προέδρου40 .
Στις 27 Φεβρουαρίου το Κοινοβούλιο της Κριμαίας με την υποστήριξη των φιλορώσων
διαδηλωτών, συνεδρίασε στο υπό κατάληψη από άγνωστους ένοπλους κτίριο και πέρασαν
ψήφισμα για τη διεξαγωγή εθνικού δημοψηφίσματος για θέματα αυτονομίας και την
παραχώρηση περισσοτέρων εξουσιών στην Αυτόνομη Δημοκρατία της Κριμαίας. Υπέρ ψήφισαν
61 από τους 64 βουλευτές41. Το Ανώτατο Συμβούλιο της Κριμαίας σχημάτισε νέα κυβέρνηση με
νέο επικεφαλής τον Sergey Aksenov ο οποίος δήλωσε ότι γι 'αυτόν ο Βίκτορ Γιανουκόβιτς είναι
ο νόμιμος πρόεδρος της Ουκρανίας.
Από την άλλη μεριά, ο Πρόεδρος των Τατάρων Rafat Chubarov δεν αναγνώρισε την νέα
κυβέρνηση της Κριμαίας και ζήτησε από την Ουκρανική Βουλή να στείλει στην Κριμαία μία
ειδική επιτροπή. Σκοπός της να μελετήσει την κατάσταση στη χερσόνησο η οποία έχει
επιδεινωθεί με την παρουσία των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων και του Ρωσικού στόλου της
Μαύρης Θάλασσας που ασκούν πίεση σε όλη την περιοχή.
Στις 11 Μαρτίου 2014 η Βουλή της Κριμαίας και το Δημοτικό Συμβούλιο της
Σεβαστούπολης εξέδωσαν δήλωση για την υποστήριξη της ανεξαρτησίας της περιοχής από την
Ουκρανία και την πρόθεσή της να εισέλθει στη Ρωσική Ομοσπονδία42 . Η δήλωση αναφέρει ότι
η κυβέρνηση της Κριμαίας και της Σεβαστούπολης έλαβε αυτή την απόφαση, «με βάση τις
40
Крымское Информационное Агенство, Совет Федерации готов поддержать решение Крыма о вхождении в
РФ, March 7,2014 http://www.kianews.com.ua/news/sovet-federacii-gotov-podderzhat-reshenie-kryma-ovhozhdenii-v-rf (accessed March 20, 2014)
41
Interfax, Крымский парламент назначил проведение референдума о расширении полномочий автономии
на 25 мая, February 27, 2014 http://www.interfax.ru/361658 (accessed March 21, 2014)
42
Государственный Совет Республики Крым, Парламент Крыма принял Декларацию о независимости АРК и
г. Севастополя March 11, 2014 http://www.rada.crimea.ua/news/11_03_2014_1(accessed 20 March 2014)
13
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
διατάξεις του Διεθνούς Δικαίου στην αυτοδιάθεση, καθώς και λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση
του Διεθνούς Δικαστηρίου των Ηνωμένων Εθνών για το Κοσσυφοπέδιο της 22 Ιουλίου του 2010
ότι η μονομερής ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του κράτους δεν παραβιάζει τους κανόνες του
διεθνούς δικαίου».
Η αντίδραση του Κιέβου και η Ουκρανική νομοθεσία
Το Ουκρανικό Σύνταγμα λαμβάνοντας υπόψη την ενιαία μορφή του Ουκρανικού
κράτους προβλέπει ότι τα ζητήματα που αφορούν τις αποφάσεις για την αλλαγή των συνόρων
της χώρας αποφασίζονται αποκλειστικά σε πανεθνικό Δημοψήφισμα ( άρθρο 73 ). Λαμβάνοντας
υπόψη την Ουκρανική Νομοθεσία, όλα τα ζητήματα σχετικά με την οργάνωση και τη διαδικασία
των εκλογών και των δημοψηφισμάτων σε όλη την επικράτεια της χώρας καθορίζονται
αποκλειστικά από τους νόμους και το Σύνταγμα της Ουκρανίας43. Ζητήματα για τη νομιμότητα
και τη διάλυση του Κοινοβουλίου της Αυτόνομης Δημοκρατίας της Κριμαίας, καθώς και για την
εφαρμογή των νόμων που ψηφίζονται από αυτό υπόκεινται στην αποκλειστική εξουσία του
Συνταγματικού Δικαστηρίου της Ουκρανίας.
Το Συνταγματικό Δικαστήριο της Ουκρανίας αποτελούμενο από δεκαπέντε δικαστές
πήρε απόφαση ότι το ψήφισμα του Ανώτατου Συμβουλίου της Αυτόνομης Δημοκρατίας της
Κριμαίας για το δημοψήφισμα στην Κριμαία παραβιάζει το Σύνταγμα της Ουκρανίας. Μη
εφαρμογή της απόφασης του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Ουκρανίας συνεπάγεται με
ποινική ευθύνη.
Το Σύνταγμα της Ρωσίας για το ζήτημα εισδοχής καινούργιου υποκειμένου στην Ομοσπονδία
Σύμφωνα με το Σύνταγμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας ( άρθρο 65 , μέρος 2 ), «η
εισχώρηση στην Ρωσική Ομοσπονδία και η δημιουργία νέου υποκειμένου διενεργείται
σύμφωνα με τη διαδικασία που προβλέπεται από το ομοσπονδιακό συνταγματικό δίκαιο»,
σύμφωνα με το οποίο αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί αποκλειστικά με αμοιβαία συμφωνία
της Ρωσίας και του άλλου ενδιαφερόμενου κράτους, το οποίο στη συγκεκριμένη περίπτωση
είναι η Ουκρανία. Επιπλέον η πρωτοβουλία για την ενσωμάτωση του νέου υποκείμενου που
σχηματίστηκε στο έδαφος «ξένου κράτους» στην Ρωσική Ομοσπονδία πρέπει να προέρχεται από
το κράτος και όχι από το τμήμα που έχει αποσχισθεί. Αυτή την απόφαση έχει επιβεβαιώσει το
2004 το Συνταγματικό Δικαστήριο της Ρωσικής Ομοσπονδίας αναφορικά το αίτημα της μη
αναγνωρισμένης Δημοκρατίας της Νότιας Οσετίας να ενταχθεί στη Ρωσική Ομοσπονδία 44 .
Στις 28 Φεβρουαρίου 2014 ο βουλευτής της Κρατικής Δούμας Σεργκέι Μιρόνοφ
εισήγαγε τροποποιήσεις στην υφιστάμενη νομοθεσία μεταβάλλοντας σημαντικά τη διαδικασία
για την εισαγωγή των νέων υποκειμένων. Προϋποθέτει ότι εάν στο συγκεκριμένο κράτος
απουσιάζει "αποτελεσματική κυριαρχία» ή η παρούσα κυβέρνηση δεν μπορεί να προστατέψει τα
δικαιώματα των πολιτών της, τότε το μέρος του εδάφους του κράτους αυτού μπορεί να
προσαρτηθεί από την Ρωσική Ομοσπονδία μετά από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος που
διεξήχθη σύμφωνα με τους νόμους του ξένου κράτους στην περιοχή της επικράτειας του ξένου
43
Rada, Конституційний Суд України, Рішення № 3-рп/2014 March 20, 2014
http://zakon2.rada.gov.ua/laws/show/v003p710-14 (accessed 20 March 2014)
44
Республика Северная Осетия-Аланья, Проекты вхождения Северной Осетии в Состав России, 2004
http://www.rso-a.ru/news/index.php?SHOWALL_1=1 (accessed 20 March 2014)
14
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
κράτους ή μετά από επίσημο αίτημα των δημόσιων αρχών του ξένου κράτους. Στην περίπτωση
της Ουκρανίας η Ρωσία επικαλέστηκε στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ το αίτημα του Β.
Γιανουκόβιτς να εισέλθουν ρωσικά στρατεύματα στην Κριμαία και στις Νότιες περιοχές της
Ουκρανίας για την προστασία των ρωσόφωνων πληθυσμών και την σταθεροποίηση της
κατάστασης στην χώρα45.
Σύμφωνα με τον Βίκτορ Σέινις, έναν από τους συντάκτες του ρωσικού συντάγματος και
πρώην βουλευτή της Δούμας, οι τροποποιήσεις του Μιρόνοφ εγκρίνουν την ένταξη της
Κριμαίας στην Ρωσική Ομοσπονδία χωρίς να παραβιαστεί η ρωσική νομοθεσία αλλά θα είναι
μια σοβαρή παραβίαση του διεθνούς δικαίου.
Το Συμβούλιο της Ρωσικής Ομοσπονδίας ανακοίνωσε ότι είναι πρόθυμο να στηρίξει την
απόφαση της Κριμαίας να ενταχθεί στην Ρωσική Ομοσπονδία. Σε περίπτωση θετικής έκβασης
του δημοψηφίσματος στην Κριμαία και στην Σεβαστούπολη η χερσόνησος μπορεί να
ενσωματωθεί στη Ρωσική Ομοσπονδία μέσα σε ένα μήνα.
Στις 17 Μαρτίου 2014 ο Πρόεδρος της Ρωσίας υπέγραψε διάταγμα "Σχετικά με την
αναγνώριση της Δημοκρατίας της Κριμαίας»46. Η Δημοκρατία της Κριμαίας αναγνωρίζεται ως
κυρίαρχο και ανεξάρτητο κράτος και ακολουθεί η προσάρτησή της.
Σύμφωνα με τον ρώσο βουλευτή Vasily Likhachev, σχετικά με το ζήτημα της συμφωνίας
του Κριμαϊκού Δημοψηφίσματος με το διεθνές δίκαιο μπορούμε να κάνουμε επίκληση της
απόφασης του Διεθνούς Δικαστηρίου των Ηνωμένων Εθνών για το Κοσσυφοπέδιο. Εξετάζοντας
την υπόθεση για την νομιμότητα της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου το Διεθνές Δικαστήριο
αποφάνθηκε ότι το διεθνές δίκαιο δεν απαγορεύει τη μονομερή ανακήρυξη ανεξαρτησίας 47.
Το κείμενο της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας της Κριμαίας και της Σεβαστούπολης
σύμφωνα με τη Ρωσία βασίζεται στον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και σε μια σειρά άλλων
διεθνών συμφωνιών που αναγνωρίζουν το δικαίωμα των λαών στην αυτοδιάθεση.
Οι χώρες που στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ψήφησαν κατά της
παρανομίας του δημοψηφίσματος και ντε φάκτο αναγνώρισαν προσάρτηση της Κριμαίας από
την Ρωσική Ομοσπονδία είναι οι: Ρωσία, Λευκορωσία, Αρμενία, Βολιβία, Κούβα, Συρία,
Βενεζουέλα, Βόρεια Κορέα, Σουδάν, Ζιμπάμπουε, Νικαράγουα 48.
Στάση των Διεθνών Οργανισμών
Την παραμονή του δημοψηφίσματος στην Κριμαία, ο Πρόεδρος του ΟΑΣΕ Didier
Burkhalter εξέδωσε μια επίσημη δήλωση στην οποία είπε ότι το δημοψήφισμα έρχεται σε
αντίθεση με το Σύνταγμα της Ουκρανίας και δεν μπορεί να θεωρηθεί νόμιμο. Σύμφωνα με τον
45
Уніан, Янукович попросил Путина ввести войска в Украину, March 3, 2014
http://www.unian.net/politics/892495-yanukovich-poprosil-putina-vvesti-voyska-v-ukrainu.html (accessed 22
March 2014)
46
Kremlin, Президент России, Подписан указ о Признании Республики Крым, March 17, 2014
http://www.kremlin.ru/acts/20596 (accessed 23 March 2014)
47
International Court of Justice, Accordance with international Law of the Unilateral Declaration of Independence
in Respect of Kosovo, Advisory Opinion of 22 July, 2010 http://www.icj-cij.org/docket/files/141/15987.pdf
(accessed 22 March 2014)
48
Top RBC РБК Весь Мир, Генассамблея ООН признала Крымский Референдум незаконным, March 27, 2014
http://top.rbc.ru/politics/27/03/2014/914060.shtml (accessed 27 March 2014)
15
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
Burkhalter, το δημοψήφισμα μπορεί να θεωρηθεί νόμιμο μόνο όταν είναι σύμφωνο με το
εσωτερικό δίκαιο αλλά και με τις αρχές του διεθνούς δικαίου. Επίσης, απέκλεισε
κατηγορηματικά το ενδεχόμενο συμμετοχής των παρατηρητών του ΟΑΣΕ στο δημοψήφισμα49.
Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση των «G7», το δημοψήφισμα δεν θα έχει καμία
νομική ισχύ. Η προσπάθεια της Ρωσίας να ενσωματώσει την Κριμαία θα ήταν αντίθετη προς τις
διμερείς και διεθνείς συμφωνίες, συμπεριλαμβανομένου του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών50.
Η Επιτροπή της Βενετίας αναγνώρισε το δημοψήφισμα στην Κριμαία ως παράνομο.
Σύμφωνα με την Επιτροπή, για τη διεξαγωγή ενός τέτοιου δημοψηφίσματος δεν γίνεται καμία
αναφορά ούτε στο Ουκρανικό ούτε στο Κριμαϊκό Σύνταγμα και οι προϋποθέσεις του δεν
πληρούσαν τα δημοκρατικά πρότυπα και τις διαφανείς διαδικασίες51.
Η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών δεν αναγνώρισε το δημοψήφισμα στην
Κριμαία. Για αυτό το ζήτημα ψήφισαν 100 χώρες οι οποίες χαρακτήρισαν την πράξη ως
παράνομη και δεν αναγνώρισαν την προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία. Το Ψήφισμα
αναφέρεται στην προτεραιότητα του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών στο θέμα της εδαφικής
ακεραιότητας και του σεβασμού των συνόρων όλων των χωρών – μελών του Οργανισμού
Ηνωμένων Εθνών και επίσης υπενθυμίζει τις υποχρεώσεις των μερών στο πλαίσιο του
Μνημονίου της Βουδαπέστης του 1994. Σε αυτό οι εγγυήτριες χώρες - Ρωσία, Μεγάλη Βρετανία
και ΗΠΑ – υπέγραψαν την συμφωνία για την εξασφάλιση της εδαφικής ακεραιότητας της
Ουκρανίας στο πλαίσιο της ένταξης της Ουκρανίας στη Συνθήκη για Μη Διάδοση των
Πυρηνικών Όπλων. Παράλληλα υπάρχουν και πλείστες άλλες διμερείς συμφωνίες για την Φιλία,
τη Συνεργασία και τις Εταιρικές Σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας οι οποίες οφείλονται να
τηρηθούν52.
Συμπεράσματα
Σύμφωνα με τη νέα κυβέρνηση της Ουκρανίας το Κριμαϊκό Δημοψήφισμα είναι
αντισυνταγματικό και δεν πρόκειται να το αποδεχτεί. Αποφασίστηκε κεκλεισμένων των θυρών
από το τοπικό κοινοβούλιο της Κριμαίας, το οποίο προηγουμένως είχε περάσει υπό την ηγεσία
του ρωσόφιλου πρωθυπουργού Σεργκέι Αξιόνοφ και διεξάγεται σε συνθήκες κατοχής από
Ρώσους στρατιώτες και προπαγάνδας από τα ρωσικά ΜΜΕ. Η ενέργειες της Ρωσίας για την
προσάρτηση της Κριμαίας παραβιάζουν διμερείς και διεθνείς Συμφωνίες φιλίας ανάμεσα στις
δύο χώρες και συνεπάγονται την επιδείνωση των σχέσεων Ουκρανίας – Ρωσίας σε όλα τα
επίπεδα.
49
OSCE, OSCE Chair says Crimean referendum in its current form is illegal and calls for alternative ways to
address the Crimean issue, March 11, 2014 http://www.osce.org/cio/116313 (accessed 20 March 2014)
50
Reuters, G7 leaders tell Russia to halt Crimea referendum, March 12, 2014
http://www.reuters.com/article/2014/03/12/us-ukraine-crisis-g-idUSBREA2B0JI20140312 (accessed 22 March
2014)
51
Council of Europe Venice Commission, Ukraine – Crimea and Russian Federation. Request by the Secretary
General for the Venice Commission’s opinions on the referendum in Crimea and the Draft federal constitutional law
of the Russian Federation on admitting new subjects into the Federation. March 7, 2014
http://www.venice.coe.int/webforms/events/ (accessed 23 March 2014)
52
Top RBC РБК Весь Мир, Генассамблея ООН признала Крымский Референдум незаконным, March 27, 2014
http://top.rbc.ru/politics/27/03/2014/914060.shtml (accessed 27 March 2014)
16
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
Οι ισχυρισμοί της Ρωσίας για τον παραλληλισμό με το Κόσσοβο είναι σαθροί και δεν
ευσταθούν. Στο Κόσσοβο υπήρξε εθνοκάθαρση και βίαιη καταπάτηση των δικαιωμάτων των
κατοίκων του από τον Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς κάτι το οποίο ουδέποτε συνέβη στην Κριμαία.
Ως αποτέλεσμα αυτής της καταπάτησης, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ εξέδωσε την
απόφαση 1244 η οποία τοποθέτησε το Κόσσοβο υπό διεθνή επίβλεψη. Η Ρωσία, όπως και η
Ουκρανία, ποτέ δεν αναγνώρισε το Κόσσοβο, επομένως φαίνεται παράλογο να το επικαλείται
τώρα ως νομιμοποιητική βάση για την προσάρτηση της Κριμαίας.
Το επιχείρημα το οποίο χρησιμοποιεί το κοινοβούλιο της Κριμαίας είναι η Χάρτα των
Ηνωμένων Εθνών και το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση. Το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση δόθηκε
κατά την διάρκεια της απο-αποικιοκρατίας, στην περίπτωση της Κριμαίας όμως μιλάμε για
πλήρη απόσχιση υπό την παρουσία ξένων ενόπλων δυνάμεων. Το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση
στην παρούσα περίπτωση δεν ισχύει και η απόσχιση δεν θεωρείται νόμιμη στην χάρτα του ΟΗΕ.
Το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση δίνεται σε λαούς οι οποίοι υπέστησαν κατοχή και ξένη
εκμετάλλευση σύμφωνα με την οδηγία 1514 που ψηφίστηκε το 1960 από την Ολομέλεια του
ΟΗΕ. Οι πολίτες της Κριμαίας δεν υπάγονται σε αυτή την περίπτωση και καμία καταπάτηση
δικαιωμάτων δεν υπήρξε. Ένα τέτοιο προηγούμενο θα μπορούσε να δώσει εκ νέου ώθηση για
αποσχιστικές τάσεις σε διάφορες περιοχές του κόσμου και να οδηγήσει σε αποσταθεροποίηση,
παράνομες αλλαγές συνόρων ακόμα και σε εμφύλιους πολέμους.
Η Ουκρανία δεν είναι συνομοσπονδία από την οποία μπορεί κάποιος να φύγει όποτε
θέλει. Μετά την ανεξαρτησία της Ουκρανίας το 1991, το Κίεβο έδωσε στην Κριμαία ένα
αυτόνομο καθεστώς, εξαιτίας της παρουσίας του ιστορικού λαού των Τατάρων στην χερσόνησο.
Αυτό το καθεστώς έδωσε στην Κριμαία δικές της αρμοδιότητες και εξουσίες οικονομικές και
πολιτιστικές αλλά δεν της δίνει το δικαίωμα να εγκαταλείψει την Ουκρανία. Κανένα δικαίωμα
απόσχισης δεν αναγνωρίζεται.
Στο Διεθνές Δίκαιο φαίνεται καθαρά η παραβίαση των κανόνων του από την Ρωσική
Ομοσπονδία, όμως το άναρχο διεθνές σύστημα δεν μπορεί να εξασφαλίσει την συμμόρφωση
προς αυτό. Οι κυβερνήσεις των χωρών αποδοκιμάζουν και πάλι την αλλαγή του status quo που
προσπαθεί να περάσει η Ρωσία προκαλώντας καινούργια προβλήματα. Ωστόσο, οι διεθνείς
κυρώσεις πολλές φορές δεν φέρνουν τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα και είναι ζημιογόνες για
όλες τις πλευρές. Η ανάγκη για την τήρηση των διεθνών κανόνων είναι απαραίτητη για την
εξασφάλιση της ειρήνης και της σταθερότητας στον κόσμο.
17
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
Τι επιδιώκει η Ρωσία στην Κριμαία;
-Γεωργία, Ουκρανία και η διατήρηση ισχύος
Όταν στις 21 Νοεμβρίου του 2013 ο Ουκρανός Πρόεδρος Βίκτωρ Γιανουκόβιτς
ανέστειλε τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις και αρνήθηκε να υπογράψει το Σύμφωνο Σύνδεσης
με την Ευρωπαϊκή Ένωση, κανείς δεν φανταζόταν πως η αντίδραση του ουκρανικού λαού σε
αυτή την κυβερνητική απόφαση θα είχε τα αποτελέσματα που τελικά προκάλεσε, σε εθνικό και
διεθνές επίπεδο. Η κινητοποίηση του ουκρανικού λαού, γνωστή πια και με το όνομα
«Euromaidan», εντάθηκε μέσα στους επόμενους μήνες στρεφόμενη πια γενικά εναντίον της
κυβέρνησης και οδήγησε τελικά στην αποπομπή του Προέδρου Γιανουκόβιτς από την εξουσία
και στην εγκαθίδρυση προσωρινής κυβέρνησης από τα κόμματα της αντιπολίτευσης.
Το μέγεθος αυτής της αναταραχής που έφερε τεράστιες πολιτικές αλλαγές στην πρώην
σοβιετική χώρα, αλλά και τον θάνατο σε πάνω από 130 διαδηλωτές και αστυνομικούς 53, εκτός
του ότι προκάλεσε την εμπλοκή σε διπλωματικό επίπεδο όλων των μεγάλων δυνάμεων
παγκοσμίως, προκάλεσε και την στρατιωτική κινητοποίηση της «μητέρας» Ρωσίας κατά της
Ουκρανίας και ειδικότερα κατά της περιοχής της Κριμαίας μέσα στον Μάρτιο του 2014, με
ξεκάθαρο σκοπό να προστατεύσει τα γεωστρατηγικά της συμφέροντα. Σκοπός του παρόντος
άρθρου είναι να παρουσιάσει τις προσπάθειες τη Ρωσίας προς αυτό τον σκοπό και να καταδείξει
τις ομοιότητες και τις διαφορές με τον Ρωσο-Γεωργιανό πόλεμο του 2008 σε πολιτικό και
στρατιωτικό επίπεδο ώστε να διαπιστωθεί κατά πόσο η Ρωσία στοχεύει σε μια επαναφορά και
χρήση των γειτονικών της κρατών ως ουδέτερων ζωνών προστασίας ενάντια στην Δύση.
Η Ρωσία έχει καταφέρει κυρίως μέσα στα τελευταία δεκατέσσερα χρόνια, δηλαδή μετά
την ανάληψη της πολιτικής εξουσίας από τον Βλαντιμίρ Πούτιν να αναστρέψει την οικονομική
και πολιτική πτώση της και να γίνει μια από τις οκτώ πλουσιότερες χώρες του κόσμου, κάτι που
της έδωσε την δυνατότητα να ανεγερθεί στο πολιτικό σκηνικό και να γίνει μια ισχυρή
περιφερειακή δύναμη. Η έμφαση Πούτιν στην ενεργειακή πολιτική χάρη στον μεγάλο φυσικό
πλούτο της χώρας σε κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου54 ήταν πολύ επιτυχημένη
απόφαση, καθώς πια η Ρωσία προμηθεύει με φυσικό αέριο την Ευρώπη συνολικά, αλλά και την
γερμανική οικονομία ειδικότερα έχοντας σχέδια για εξαγωγές και προς την Ασία55,56, κάτι που
την καθιστά ενεργειακή υπερδύναμη προσφέροντάς της ιδιαίτερο πολιτικό βάρος.
Παρόλα αυτά, μια οικονομικά πλούσια χώρα, δεν την συμφέρει να είναι αδύναμη
στρατιωτικά, γιατί έτσι δεν θα μπορέσει να υπερασπιστεί τα πλούτη και τα σύνορά της σε
53
“A Stronghold of Rulers and Rebels”, What’s on- Kiev, http://www.whatsonkiev.com/index.php?go=News&in=view&id=15961 [accessed 20/3/2014]
54
U.S. Energy Information Administration, http://www.eia.gov/countries/country-data.cfm?fips=rs [accessed
20/3/2014]
55
Gazprom activities in Europe, CIS & Baltic, America & Asia-Pacific http://www.gazprom.com/ [accessed
20/3/2014]
56
Russia Key Facts, BBC News, http://news.bbc.co.uk/2/shared/spl/hi/guides/456900/456974/html/nn4page1.stm
[accessed 20/3/2014]
18
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
περίπτωση επίθεσης. Ο Τζόζεφ Νάι (2002:7, 65)57 εκτιμά πως η στρατιωτική υπεροχή είναι
απαραίτητο στοιχείο για την επιβολή μιας χώρας στον παγκόσμιο πολιτικό χάρτη, και ειδικά
στην σύγχρονη εποχή της τεχνολογίας. Έτσι και η Ρωσία δεν θα μπορούσε να μείνει έξω από το
ρεύμα της σύγχρονης εποχής που θέλει τις μεγάλες δυνάμεις να λέγονται έτσι λόγω της
υπεροχής και ικανότητάς τους σε πολιτικό, οικονομικό και στρατιωτικό επίπεδο.
Ο σκοπός της Ρωσίας όμως δεν είναι να γίνει η Μεγάλη Δύναμη που ήταν τον 20ο αιώνα
ούτε σε επίπεδο γεωγραφικής έκτασης ούτε σε πολιτικό επίπεδο. Αυτό που επιδιώκει είναι η
επαναφορά και η διατήρηση της επιρροής της στις γειτονικές πρώην σοβιετικές δημοκρατίες
ώστε να τις χρησιμοποιήσει ως ουδέτερη ζώνη μεταξύ εκείνης και της Ευρώπης.
Η Ουκρανία είναι η πλησιέστερη προς την Ρωσία χώρα σε γλωσσικό και πολιτιστικό
επίπεδο, ενώ υπάρχει μεγάλη αλληλεξάρτηση των δύο χωρών στον ενεργειακό τομέα (η
Ουκρανία διατηρεί μεγάλα κοιτάσματα φυσικού αερίου στις ανατολικές της περιοχές, είναι η
μεγαλύτερη διοχετεύτρια χώρα ρωσικού αερίου προς την ευρωπαϊκή αγορά58 , ενώ είναι και
καταναλωτής ρωσικού αερίου κατά 80%, καταναλώνοντας 56,2 δις. κυβ. μέτρα ετησίως 59. Κατά
συνέπεια, η πολιτική επίδραση της Ρωσίας πάνω της είναι μεγάλη, κυρίως σε θέματα εξωτερικής
πολιτικής60. Η γεωστρατηγική θέση της Ουκρανίας ως «προστατευτικό μαξιλάρι» ανάμεσα σε
Δύση και Ρωσία και η οικονομική εξάρτησή της από την Ρωσία , είναι οι πιο σημαντικοί λόγοι
για τους οποίους το Κρεμλίνο δεν επιθυμεί αποδέσμευση της ουκρανικής εξωτερικής πολιτικής
από τα φιλορωσικό πλαίσιο. Αντιθέτως, στόχος της είναι μια περιφερειακή ισορροπία δυνάμεων
στην Ευρώπη πολύ διαφορετική από αυτή που οραματίζονταν οι Ευρωπαίοι ηγέτες τον
Νοέμβριο του 2013 και σαφώς διαφορετική από τις επιθυμίες της ουκρανικής αντιπολίτευσης
και του μέρους του ουκρανικού πληθυσμού που επιθυμεί σύσφιξη σχέσεων με την Δύση.
Η πρόσφατες στρατιωτικές ασκήσεις της Ρωσίας λοιπόν στο πλαίσιο αυτό είναι
δικαιολογημένες από πολιτικής απόψεως, γιατί έτσι προσπαθεί να υπερασπιστεί τα συμφέροντά
της στην περιοχή και την ασφάλειά της, και φυσικά να διατηρήσει το status quo στην Ανατολική
Ευρώπη και στην Μαύρη Θάλασσα.
Μαζί με την ενεργειακή πολιτική, ο Πούτιν ορθά επέλεξε να επενδύσει και στην
ανάπτυξη της στρατιωτικής και αμυντικής βιομηχανίας της χώρας του, κάτι που συνέβαλε
καθοριστικά στην οικονομική και πολιτική άνοδο της Ρωσίας τα τελευταία χρόνια. Σήμερα η
Ρωσία αποτελεί την πιο ισχυρή στρατιωτική δύναμη στην Αν. Ευρώπη και είναι από τις αρκετά
μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις παγκοσμίως. Βέβαια, ενώ είναι σε θέση να απωθήσει επιθέσεις
από μικρότερα κράτη με επιτυχία –ας μην ξεχνάμε την περίπτωση της Γεωργίας το 2008-, δεν θα
57
Joseph S. Nye Jr. The Paradox of American Power: Why the World’s Only Superpower can’t Do it Alone, 2002,
Oxford University Press
58
EU reaches gas deal with Ukraine, BBC News, http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/8179461.stm [accessed
20/3/2014]
59
The World Factbook: Russia, CIA https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/up.html
[accessed 20/3/2014]
60
Tα ρίσκα για το αέριο από την κρίση στην Ουκρανία, Energy World,
http://www.energyworld.gr/%CF%84%CE%B1-%CF%81%CE%AF%CF%83%CE%BA%CE%B1%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%BF-%CE%B1%CE%AD%CF%81%CE%B9%CE%BF%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%BA%CF%81%CE%AF%CF%83%CE%B7%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD/ [accessed 24/3/2014]
19
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
ήταν ίσως σε θέση να εναντιωθεί επιτυχώς απέναντι σε στρατιωτικές δυνάμεις όπως αυτές του
ΝΑΤΟ, των Η.Π.Α. ή της Κίνας συνδυασμένες. Παρόλα αυτά, το ότι προμηθεύει πολλές άλλες
χώρες με στρατιωτικό εξοπλισμό, της δίνει το πλεονέκτημα της δημιουργίας και διατήρησης
συμμαχιών στον ευρύτερο χώρο της Ευρώπης, στα Βαλκάνια, την Βόρεια Αφρική, στην Μέση
Ανατολή και στις χώρες του Καυκάσου και της Κασπίας 61,62. Καμία από αυτές τις χώρες όμως
δεν θα ήταν σε θέση να βοηθήσει την Ρωσία καθοριστικά σε περίπτωση ανάγκης για
στρατιωτική απώθηση κάποιου εχθρού.
Σήμερα όμως πλέον, οι Ρωσικές Ένοπλες Δυνάμεις συνολικά είναι σε πολύ ευνοϊκότερη
θέση και έχουν ασύγκριτο στρατιωτικό πλεονέκτημα έναντι του πώς ήταν στο παρελθόν. Αυτό
τις καθιστά έναν υπολογίσιμο αντίπαλο για τις γειτονικές της ευρωπαϊκές και ασιατικές χώρες
λόγω του συνδυασμού της γεωγραφικής έκτασης της χώρας και του τακτικού εξοπλισμού της, ο
οποίος αποτελείται και από νέα μοντέλα οχημάτων και από παλαιότερα που βρίσκονται ακόμα
σε λειτουργία. Το Δόγμα Πούτιν, που στηρίζεται στην ιδέα του ότι εάν η χώρα δεχτεί απειλή
έστω και με συμβατικά στρατιωτικά μέσα, θα απαντήσει πρωτίστως με πυρηνικά όπλα63, εκτός
του ότι έχει καταστήσει την πυρηνική ενέργεια και τεχνολογία όπως και την εφαρμογή αυτής
στο στρατιωτικό τομέα υψίστης σημασίας για τους Ρώσους, έχει αναμφισβήτητα ανεβάσει τον
πήχη στα πεδία της άμυνας και της εξωτερικής πολιτικής όλων των χωρών όταν χρειάζεται να
συνδιαλλαγούν με την Ρωσίας σε κάποιο ζήτημα, ιδιαίτερα όταν αντιτίθενται στις ρωσικές
απόψεις, όπως στην εξελισσόμενη περίπτωση της Κριμαίας. Για αυτό τον λόγο δεν επιθυμούν
και οι Η.Π.Α. την αποχώρηση της Ρωσίας από την συμφωνία New START για την μείωση των
πυρηνικών όπλων μεταξύ των δύο χωρών64.
Ειδικότερα η Ρωσική Αεροπορία σήμερα λειτουργεί σε 61 βάσεις. Εξ αυτών, οι 26 έχουν
τακτικό εξοπλισμό ενώ οι 14 από αυτές έχουν μαχητικά αεροσκάφη65. Σύμφωνα με στοιχεία του
2012, η Αεροπορία περιλάμβανε 38 μοίρες με μαχητικά αεροσκάφη τύπου MiG και Sukhoi ενώ
είχε 15 μοίρες βομβαρδισμού, 14 μοίρες καταδιώξεως, 9 μοίρες αναγνώρισης και 13 μοίρες
εκπαίδευσης και δοκιμών, πάλι με αεροσκάφη τύπου Sukhoi.
Όσον αφορά τον Στρατό Ξηράς, τα άρματα μάχης αποτελούν συνολικά 21.820 οχήματα
συγκροτούμενα από διάφορους τύπους Τ, με τα Τ-72L και T-72M να καταλαμβάνουν το
μεγαλύτερο ποσοστό, φτάνοντας τις 9.700 οχήματα, ενώ ακολουθούν τα Τ-80 και Τ-64. Τα
τεθωρακισμένα οχήματα μάχης περιλαμβάνουν περίπου 23.000 οχήματα εκ των οποίων η
πλειοψηφία είναι τύπων ΒΜΡ1/-2/-3. Τα αυτοπροωθούμενα πυροβόλα είναι 4.705 με τα
Gvozdika 2S1 να αποτελούν πάνω από το ένα τέταρτο αυτών, τα συρόμενα πυροβολικά είναι
συνολικά 10.065 ενώ οι πύραυλοι πυροβολικού είναι 2.606, εκ των οποίων 1.750 είναι ΒΜ-21.
61
Russian Arms Export, RIA Novosti, http://en.ria.ru/trend/russian_arms_export/ [accessed 20/3/2014]
About Rosoboronexport, Rostec, http://rostec.ru/en/about/company/659 [accessed 20/3/2014]
63
Russia’s Threat in the Americas, Front Page Mag,
http://www.frontpagemag.com/2014/joseph-klein/russias-threat-in-the-americas/ [accessed 30/3/2014]
64
Obama-Putin New START Nuclear Disarmament Deal May End-Run Congress And Leave U.S. Behind, Forbes,
http://www.forbes.com/sites/larrybell/2013/06/04/obama-putin-new-start-nuclear-disarmament-deal-may-end-runcongress-and-leave-u-s-behind/ [accessed 30/3/2014]
65
Air Force Structure, Russian Military Reform, http://russiamil.wordpress.com/2011/02/07/air-force-structure/
[accessed 20/3/2014]
62
20
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
Οι πύραυλοι εδάφους-αέρος κοντινής εμβέλειας είναι σύνολο 2.670 και αποτελούνται από επτά
διαφορετικούς τύπους, ο πιο συνηθισμένος εκ των οποίων είναι ο SA-9 “Gaskin”66 .
Όμως αν μια χώρα θέλει να έχει ολοκληρωμένα αμυντικά συστήματα πρέπει να έχει και
ένα ανεπτυγμένο ναυτικό. Η έκταση της Ρωσίας η οποία περιβάλλεται σχεδόν από παντού από
νερό, καθιστά την ναυτική δύναμή της καίριο στοιχείο άμυνας. Οι ρωσικοί στόλοι και κυρίως τα
υποβρύχια είναι καθοριστικά για προσβολές αντιπάλων σε παράκτιες περιοχές και όχι μόνο, και
γι’ αυτό είναι τόσο σημαντική η ύπαρξή τους και στην Κριμαία αυτή την περίοδο.
Το ρωσικό Ναυτικό είναι η πιο σημαντική Ένοπλη Δύναμη της Ρωσίας, κάτι που
φαίνεται από την επικέντρωση του Πούτιν στην ανάπτυξη και στον εκσυγχρονισμό του τα
τελευταία χρόνια. Συγκεκριμένα, το ρωσικό Ναυτικό δεν χρησιμοποιεί πια μόνο πλοία μεγάλου
βεληνεκούς, τα λεγόμενα “blue water vessels”, αλλά έχει επενδύσει και στην κατασκευή
μικρότερων πλοίων ικανών για επιχειρήσεις σε μικρότερες θάλασσες και σε κοντινότερες στην
ακτή περιοχές, παραιτούμενο από την σοβιετική νοοτροπία της κατασκευής και χρήσης
αποκλειστικά ποντοπόρων πλοίων. Σήμερα, ο ναυτικός στόλος περιλαμβάνει αεροπλανοφόρα με
κυριότερο και μεγαλύτερο το “Admiral Kuznetsov”, το πυρηνοκίνητο πυραυλοφόρο
καταδρομικό «Μέγας Πέτρος» (Pyotr Veliky), πυρηνοκίνητα υποβρύχια με βαλλιστικούς
πυραύλους όπως τo τάξης Delta ΙΙΙ “Κ-433 Svyatoy Georgiy Pobedonosets”, το Typhoon “ΤΚ208 Dmitri Donskoy”, τα Delta IV “Κ-84 Εkaterinburg” και “K-407 Novomoskovsk” καθώς και
πολυάριθμα μικρότερα πλοία , όπως φρεγάτες και κορβέτες 67,68, ενώ οι πιο πρόσφατες
προσθέσεις είναι τα υποβρύχια τάξης Βorey, δύο εκ των οποίων μπήκαν σε λειτουργία μέσα στο
2013, ενώ αναμένεται άλλο ένα εντός του 2014 69.
Μέσα στον Μάρτιο του 2014, και αφού η Ρωσική πλειοψηφία του κριμαϊκού πληθυσμού
αποφάσισε πως επιθυμεί ένωση με την Ρωσία και ζήτησε και το ανάλογο δημοψήφισμα, η
Ρωσία προχώρησε σε κινήσεις ανάλογες με αυτές που έκανε προτού ξεκινήσει ο ΡωσοΓεωργιανός πόλεμος για την Κάτω Οσετία το 2008, δηλαδή σε στρατιωτικές ασκήσεις μεγάλης
έκτασης με βαρύ οπλισμό.
Παρότι μια άμεση σύγκριση και συσχέτιση της ουκρανικής κρίσης και της κριμαϊκής
απόσχισης με τον πόλεμο του 2008 στην Νότια Οσετία και στην Αμπχαζία δεν είναι δυνατή,
πρέπει να επισημανθούν οι μεγάλες ομοιότητες όσον αφορά το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο
αναπτύχθηκαν και τελικά ξέσπασαν οι δύο αυτές κρίσεις.
Αρχικά, και η Ουκρανία και η Γεωργία ανήκουν στην οικογένεια των πρώην σοβιετικών
κρατών, και ήταν μέρος της Σοβιετικής Ένωσης από την αρχή της συγκρότησης της. Δεύτερον,
και οι δύο χώρες έχουν μια τεράστια πλειοψηφία ρωσικού και ρωσόφωνου πληθυσμού, που
66
Russian Army Equipment, Global Security, http://www.globalsecurity.org/military/world/russia/armyequipment.htm [accessed 20/3/2014]
67
Black Sea Fleet, Global Security, http://www.globalsecurity.org/military/world/russia/mf-black.htm [accessed
21/3/2014]
68
Russia’s Navy Inches Forward, Modern Tokyo Times, http://www.moderntokyotimes.com/2014/01/08/russiasnavy-inches-forward/ [accessed 21/3/2014]
69
Russia’s Northern Fleet Deploys New Borey-Class Nuclear Subs, RIA Novosti,
http://en.ria.ru/military_news/20131230/186086621/Russias-Northern-Fleet-Deploys-New-Borey-Class-NuclearSubs.html [accessed 21/3/2014]
21
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
καθιστά έναν πλήρη διαχωρισμό αυτών των κρατών από την Ρωσία στον σύγχρονο κόσμο
αρκετά πιο θολό απ’ ότι σε άλλη περίπτωση. Τρίτον, βρίσκονται γεωγραφικά στα σύνορα της
Ρωσίας σε σημεία μεγάλης γεωστρατηγικής σημασίας. Τέταρτον, στα γεωγραφικά τους πλαίσια
διαθέτουν ποσότητες φυσικών πόρων που σήμερα είναι υψίστης σημασίας σε έναν κόσμο που
χρειάζεται ενέργεια για να επιβιώσει και να αναπτυχθεί περαιτέρω οικονομικά, όντας
παράλληλα και διακομιστές ενέργειας από άλλες χώρες προς την Ευρώπη70. Αυτό τις καθιστά
σημαντικές από την μία για την Ρωσία η οποία επιθυμεί να τις έχει συμμάχους και από την άλλη
για την Δύση και τα θεσμικά όργανά της, αναφορικά την Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ. Αυτοί οι
παράγοντες σε συνδυασμό με την κακή οικονομική απόδοση των δύο κρατών μετά την
ανεξαρτητοποίησή τους από τη διαλυμένη ΕΣΣΔ και τις φιλορωσικές κυβερνήσεις που δεν
άφηναν περιθώρια για ανάπτυξη έξω από την ρωσική σφαίρα επιρροής παρείχαν τις απαραίτητες
προϋποθέσεις για την δημιουργία στα εδάφη τους κρίσεων που κλιμακώνονταν επί σειρά ετών
και τελικά ξέσπασαν όχι μόνο διπλωματικά αλλά και στρατιωτικά.
Οι περιοχές της Νότιας Οσετίας και της Αμπχαζίας μετά την διάλυση της ΕΣΣΔ
συμπεριλήφθηκαν
στα διεθνώς αναγνωρισμένα σύνορα της Γεωργίας παρότι που η
ανεξαρτητοποίηση ήταν ο τελικός τους στόχος, οδηγώντας τες να ανακηρύξουν de facto την
ανεξαρτησία τους από το 1991 ύστερα από τον πρώτο Πόλεμο της Ν. Οσετίας και να
σχηματίσουν δικές τους κυβερνήσεις, με ρωσικές ειρηνευτικές δυνάμεις να υπάρχουν στην
περιοχή71. Αντίθετα η Κριμαία μετά την ρώσο-ουκρανική συμφωνία του 1954, εδόθη από τους
Ρώσους ως «δανεική» αυτόνομη περιοχή στην Ουκρανία για να στεγάσει τον ρωσικό Στόλο της
Μαύρης Θάλασσας 72. Χάρη σε αυτή την αυτονομία, η Κριμαία απέκτησε και αυτή δική της
κυβέρνηση . Αυτό σημαίνει πως και στις δύο περιπτώσεις έχουμε να κάνουμε με περιοχές που
υποστηρίζονταν από το Κρεμλίνο ενώ είχαν στα εδάφη τους Ρώσους πολίτες και στρατεύματα
είτε για την διατήρηση της τάξης είτε για την πραγματοποίηση ναυτικών και στρατιωτικών
ασκήσεων αντιστοίχως. Αυτό κατέστησε πιο εύκολη την ρωσική παρέμβαση και στις δύο
κρίσεις.
Το Κρεμλίνο αμέσως πριν και κατά την διάρκεια του πολέμου στην Γεωργία εκτελούσε
στρατιωτικές ασκήσεις στην νότια Ρωσία με σκοπό την ετοιμότητα των στρατευμάτων σε
περίπτωση όξυνσης της κατάστασης73 και αύξησε τον αριθμό των ρωσικών αρμάτων και
στρατευμάτων στην Ν. Οσετία74. Ταυτόχρονα, η ναυτική παρουσία τους έφτασε στις γεωργιανές
70
Analysis: energy pipeline that supplies West threatened by war Georgia conflict, Times Online,
http://web.archive.org/web/20080903221915/http:/www.timesonline.co.uk/tol/news/world/europe/article4484849.ec
e [accessed 21/3/2014]
71
Georgia: Avoiding War in South Ossetia, International Crisis Group,
http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/UNTC/UNPAN019224.pdf [accessed 21/3/2014]
72
To understand Crimea, take a look back at its complicated history, The Washington Post,
http://www.washingtonpost.com/blogs/worldviews/wp/2014/02/27/to-understand-crimea-take-a-look-back-at-itscomplicated-history/ [accessed 21/3/2014]
73
Over 200 troops take part in air defense drills in south Russia, RIA Novosti,
http://en.ria.ru/russia/20080811/115946274.html [accessed 21/3/2014]
74
Russian tanks enter South Ossetia, BBC News,
http://web.archive.org/web/20080810022857/http:/news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7548715.stm [accessed 21/3/2014]
22
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
ακτές της Μαύρης Θάλασσας, χρησιμεύοντας και για την απομάκρυνση των προσφύγων κατά
την διάρκεια του πολέμου75.
Η Ρωσία που ως τότε στόχευε μόνο στην διατήρηση του status-quo, αναγκάστηκε να
αλλάξει πολιτική καθώς τώρα θεώρησε πως πλέον η ασφάλεια συνολικά στην περιοχή του
Καυκάσου εξαιτούνταν από το αποτέλεσμα στην Ν. Οσετία76,77. Αυτός είναι και ο λόγος που
πήρε το μέρος της εναντίον της Γεωργίας78.
Ανάλογη ήταν και η σκέψη της όσον αφορά την περιοχή της Κριμαίας, αν κρίνουμε από
την σημασία που έχει γεωστρατηγικά όλη η περιοχή της Μαύρης Θάλασσας. Από τα τέλη
Φεβρουαρίου και μετά την εκδίωξη του Ουκρανού Προέδρου Γιανουκόβιτς, η κατάσταση στην
Κριμαία κλιμακώθηκε σε τέτοιο βαθμό που ο Πρόεδρος του Κριμαϊκού Κοινοβουλίου ζήτησε
την παρέμβαση του Πούτιν ώστε να εξασφαλιστεί η ασφάλεια των Ρώσων κατοίκων εκεί 79,80 . Η
κυβέρνηση Πούτιν ανταποκρίθηκε και έστειλε στρατιώτες και άρματα μάχης στην Κριμαία 81, οι
αριθμοί των οποίων αυξάνονται καθημερινά, ιδίως μετά την επίσημη υποστήριξη του ρωσικού
κοινοβουλίου82,83 καταλαμβάνοντας τις ουκρανικές στρατιωτικές βάσεις και αποκλείοντας τις
οδικές και εναέριες διόδους της περιοχής για να μην εισέλθουν περαιτέρω ουκρανικές
δυνάμεις84.
Η κατάσταση κλιμακώθηκε στις 6 Μαρτίου όταν το ρωσικό ναυτικό βύθισε το
καταδρομικό του “Ochakov” αποκλείοντας την πρόσβαση προς την Κριμαία σε ουκρανικά
πλοία 85 απομονώνοντάς την από την ηπειρωτική Ουκρανία και χρησιμοποιώντας τα
παραλυμένα ουκρανικά πλοία στην Κριμαία ως διαπραγματευτικό πλεονέκτημα για την
διατήρηση του status-quo στην χερσόνησο, εφόσον πια διατηρεί de-facto τον έλεγχό της.
75
Russian Navy ships approach Georgia's sea border, RIA Novosti, http://en.ria.ru/russia/20080810/115932226.html
[accessed 21/3/2014]
76
The Five Day War: Managing Moscow After the Georgian Crisis, Georgetown University,
http://web.archive.org/web/20100601235542/http:/www9.georgetown.edu/faculty/kingch/King_Five_Day_War.pdf
[accessed 21/3/2014]
77
Tbilisi Blues, Foreign Affairs,
http://web.archive.org/web/20120920013528/http:/www.foreignaffairs.com/articles/64225/charles-king/tbilisi-blues
[accessed 21/3/2014]
78
Chronicle of the Georgian-Ossetian conflict: Fact sheet, RIA Novosti,
http://en.ria.ru/analysis/20080813/116006455.html [accessed 21/3/2014]
79
Ukraine crisis: Crimea leader appeals to Putin for help, BBC News, http://www.bbc.com/news/world-europe26397323 [accessed 21/3/2014]
80
Ukraine crisis: Crimea parliament asks to join Russia, BBC News, http://www.bbc.com/news/world-europe26465962 [accessed 21/3/2014]
81
Russian armoured vehicles on the move in Crimea, The Guardian,
http://www.theguardian.com/world/2014/feb/28/gunmen-crimean-airports-ukraine [accessed 21/2/2014]
82
Russia Reinforces Military Presence In Crimea, The Huffington Post,
http://www.huffingtonpost.com/2014/03/08/russia-military-crimea_n_4925505.html [accessed 21/3/2014]
83
Russian parliament approves troop deployment in Ukraine, BBC News, http://www.bbc.com/news/world-europe26400035 [accessed 21/3/2014]
84
Bλ. Πηγή 26.
85
Russia Sinks Ship to Block Ukrainian Navy Ships, Naval Today, http://navaltoday.com/2014/03/06/russia-sinksship-to-block-ukrainian-navy-ships/ [accessed 21/3/2014]
23
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
Παράλληλα, είχε ήδη ξεκινήσει ασκήσεις όλων των ενόπλων δυνάμεων στην Δυτική και
Κεντρική Στρατιωτική Περιφέρεια διατάζοντάς τες όμως να επιστρέψουν στις βάσεις τους στις 4
Μαρτίου 86,87. Συνολικά, 150.000 στρατιώτες, 880 τανκς, 90 πολεμικά αεροσκάφη και 120
ελικόπτερα τέθηκαν υπό κατάσταση μάχης μέσα στον Μάρτιο 88 λόγω των ασκήσεων που
έλαβαν χώρα στα Ουράλια Όρη89, στην περιοχή του Αστρακάν με εναέριες ασκήσεις και
εκτοξεύσεις πυραύλων S-300, Buk-M1 και Strela-1090, ενώ πρέπει να τονιστεί και η οργάνωση
ασκήσεων και στην φιλορωσική αυτόνομη περιοχή της Τρανσνίστριας στην Μολδαβία91.
Ειδικότερα στο Αστρακάν, κατά το πρώτο δεκαήμερο του Μαρτίου, έλαβε χώρα «η
μεγαλύτερη άσκηση αεράμυνας στην Δυτική Περιφέρεια» κατά τον Συνταγματάρχη Όλεγκ
Κότσετκοφ, υπεύθυνο της περιφέρειας92. Ομοίωμα του διηπειρωτικού βαλλιστικού πυραύλου
τύπου RS-12M Topol χρησιμοποιήθηκε χτυπώντας επιτυχώς στόχο στο Καζακστάν93,94,95,
καταδεικνύοντας την ρωσική στρατηγική που επιτάσσει ετοιμότητα σε περίπτωση που χρειαστεί
εναέρια επίθεση προς την Κριμαία ή την ηπειρωτική Ουκρανία από μεγάλη απόσταση. Αυτό
δείχνει ότι το Κρεμλίνο δεν είναι διατεθειμένο να αφήσει περιοχές που θεωρεί σημαντικές για
την ασφάλειά του να στραφούν προς την Δύση και θέλει να τις διατηρήσει υπό την επιρροή του
με κάθε κόστος, ακόμα και αν αυτό σημαίνει πως δεν θα υπακούει στις διεθνείς συμφωνίες όπως
START Deal. Αντιθέτως φαίνεται να ξέρει πολύ καλά πώς να χειριστεί τη Ουάσιγκτον στο θέμα
αυτό, απειλώντας πως θα αποχωρήσει από την συμφωνία96 και προκαλώντας τριγμούς σε
86
Baltic Fleet holds exercises in framework of surprise inspection, ITAR-TASS News Agency, http://en.itartass.com/russia/721751 [accessed 21/3/2014]
87
Russia Conducts Live Fire Exercises in Baltic, RIA Novosti,
http://en.ria.ru/military_news/20140303/188053100/Russia-Conducts-Live-Fire-Exercises-in-Baltic.html [accessed
21/3/2014]
88
Russia Orders Military Drill, Stoking Tensions, The Wall Street Journal,
http://online.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304709904579406310892324006 [accessed 22/3/2014]
89
Russian military starts large training exercises in Siberia: agency, Reuters,
http://www.reuters.com/article/2014/03/25/us-russia-military-exercises-idUSBREA2O0HZ20140325 [accessed
23/3/2014]
90
Major air defense exercises begin in Russia’s Western Military District, ITAR-TASS News Agency, http://en.itartass.com/russia/722372 [accessed 23/3/2014]
91
Russian military holds exercises in breakaway Moldova region: agency, Reuters,
http://www.reuters.com/article/2014/03/25/us-russia-military-exercises-idUSBREA2O1KB20140325 [accessed
23/3/2014]
92
Russia to Conduct Exercises Using Topol Ballistic Missile, Defence Russia,
http://defencerussia.wordpress.com/2014/03/09/russia-to-conduct-exercises-using-topol-ballistic-missile/ [accessed
30/3/2014]
93
Russia fires intercontinental ballistic missile in scheduled test, RT News, http://rt.com/news/russia-test-fire-icbm825/ [accessed 30/3/2014]
94
Russia Tests Inter-Continental Ballistic Missile Despite Tensions Over Ukraine (LIVE UPDATES), Huffington
Post, http://www.huffingtonpost.co.uk/2014/03/04/russia-tests-inter-continental-ballistic-missile_n_4899027.html
[accessed 30/3/2014]
95
Russia Successfully Test-Fires Ballistic Missile, Almanar News,
http://www.almanar.com.lb/english/adetails.php?eid=138852&frid=22&cid=22&fromval=1&seccatid=45 [accessed
30/3/2014]
96
Russia Mulls Banning US Nuclear Arms Inspections – Source, RIA Novosti,
http://en.ria.ru/military_news/20140309/188223005/Russia-Mulls-Banning-US-Nuclear-Arms-Inspections-Source.html [accessed 30/3/2014]
24
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
Η.Π.Α. και ΝΑΤΟ97, καταφέρνοντας παράλληλα να δημιουργήσει ένα πλαίσιο που δικαιολογεί
τις στρατιωτικές δοκιμές στην ρωσική και φιλορωσική κοινή γνώμη.
Παρόλα αυτά, δεν είναι μόνο οι στρατιωτικές επεμβάσεις που παρουσιάζουν ομοιότητες
ως έναν βαθμό σε Γεωργία και Κριμαία. Το Κρεμλίνο προτάσσει και διπλωματικές μεθόδους
όπως τα επείγοντα ρωσικά νομοσχέδια της 28ης Φεβρουαρίου που αφορούν πιο άμεσες και απλές
διαδικασίες για την έκδοση ρωσικών διαβατηρίων και την παραχώρηση ρωσικής υπηκοότητας
σε όσους κατοίκους της Κριμαίας το επιθυμούν98, κίνηση ανάλογη με αυτή του 2008 για τους
κατοίκους των διαφιλονικούμενων γεωργιανών περιοχών99. Αυτή η κίνηση από στρατηγικής
απόψεως είναι εξαιρετικά σημαντική, καθώς έτσι η Ρωσία θα έχει το νομικό δικαίωμα να
επέμβει πολιτικά και στρατιωτικά ώστε να υπερασπιστεί τους υπηκόους της, κάτι που ακόμα και
πριν το δημοψήφισμα προέβαλε ως επιχείρημα.
Οι αντιδράσεις της Δύσης στις ρωσικές κινούνται στο ίδιο μήκος κύματος, καθώς και οι
ευρωπαϊκές χώρες αλλά και οι Η.Π.Α. καταδικάζουν την ύπαρξη ρωσικών στρατευμάτων στην
Σεβαστούπολη και στην Συμφερόπολη και αντιτίθενται στην κατάληψη των κριμαϊκών και
ουκρανικών στρατιωτικών και ναυτικών βάσεων, εφόσον θεωρούν το δημοψήφισμα της 16 ης
Μαρτίου που ανακήρυξε την Κριμαία με τεράστια πλειοψηφία μέρος της Ρωσίας, παράνομο100.
Η συμπεριφορά των δυτικών δυνάμεων όμως πρέπει να είναι πολύ προσεκτική, γιατί η Ρωσία
έχει ήδη εξασφαλίσει τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να διαμορφώσει την συμπεριφορά τους
απέναντί της. Ο τρόπος αυτός είναι η ύπαρξη των ρωσικών αγωγών φυσικού αερίου και η
πιθανότητα διακοπής της παροχής του σε περίπτωση που ειδικά οι Βρυξέλλες αποφασίσουν να
στραφούν κατηγορηματικά εναντίον της πολιτικής του Κρεμλίνου στην Κριμαία.
Γενικότερα, η Ρωσία όπως τονίστηκε και στην αρχή αυτού του άρθρου, δεν στοχεύει
στην στρατιωτική βία ούτε επιδιώκει πόλεμο με την Ουκρανία ή την Δύση για την Κριμαία.
Αυτό στο οποίο στοχεύει είναι να διατηρήσει με ότι μέσα διαθέτει, δηλαδή με διπλωματικά ή
και με στρατιωτικά την υπάρχουσα τάξη στην Μαύρη Θάλασσα, στην Ανατολική Ευρώπη και
στον Καύκασο για να διατηρήσει μια ουδέτερη ζώνη μεταξύ αυτής και της Δύσης ώστε να
διαμορφώσει την εικόνα της ως μεγάλη περιφερειακή δύναμη. Κάποιος θα μπορούσε να πει πως
αυτή η συμπεριφορά μοιάζει με σύμπλεγμα κατωτερότητας το οποίο έχει διατηρήσει η Ρωσία
και στην μετασοβιετική πορεία της απέναντι στην Δύση, και πως η ανάγκη για διατήρηση
συμμαχιών και ουδέτερων ζωνών δεν δικαιολογεί την κτητικότητα του Κρεμλίνου όπως αυτή
εκφράστηκε στις περιπτώσεις της Γεωργίας και της Ουκρανίας , αλλά η σημασία της
γεωστρατηγικής δεν είναι κάτι που πρέπει να θεωρείται λίγο.
97
U.S. Missile Defense Policy After Russia’s Actions in Ukraine, The Heritage Foundation,
http://www.heritage.org/research/reports/2014/03/us-missile-defense-policy-after-russias-actions-in-ukraine
[accessed 30/3/2014]
98
Draft bills submitted to Duma to support Ukrainians seeking Russian citizenship, ITAR-TASS News Agency,
http://en.itar-tass.com/russia/721413 [accessed 25/3/2014]
99
Bλ. Πηγή 20.
100
Pro-Russian forces enter Ukraine navy's Black Sea HQ, Τhe Guardian,
http://www.theguardian.com/world/2014/mar/19/ukraine-navy-black-sea-hq-crimea-pro-russian-troops [accessed
25/3/2014]
25
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
Οι χώρες και οι πολιτικές αυτών εξαρτώνται από την γεωγραφική τους θέση και από το
κατά πόσο αυτή μπορεί ή δεν μπορεί να τους προστατεύσει από πιθανούς εχθρούς. Η ρωσική
υπεράσπιση της Αμπχαζίας και της Ν. Οσετίας έναντι των φιλοδυτικών Γεωργιανών101 ήταν
βασισμένη σε στρατιωτικά μέσα και πολύνεκρες επιθέσεις γιατί σκοπός ήταν να δοθεί το
μήνυμα της ρωσικής πολιτικής και στρατιωτικής υπεροχής και της σταθερά υπερασπιστικής
πολιτικής σε αυτούς που την υποστηρίζουν. Στην Κριμαία όμως δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί
τόσο επιθετική πολιτική γιατί η εικόνα της Ρωσίας έχει αλλάξει για δύο λόγους.
Πρώτον, γιατί η Κριμαία ήταν ήδη «ρωσική» λόγω της ύπαρξης του Στόλου και της
ύπαρξης ρωσικής πλειοψηφίας στον πληθυσμό. Αυτό σημαίνει πως η Ρωσία δεν διεκδικεί κάτι
που δεν ήταν ήδη δικό της, στην ουσία. Δεύτερον, η ειρηνόφιλη πολιτική της χώρας σε
σημαντικά διεθνή θέματα στην Αν. Μεσόγειο όπως η αποτροπή του Ομπάμα να επέμβει
στρατιωτικά στην Συρία την στιγμή που ουσιαστικά ήδη διεξάγεται πόλεμος και το βέτο της στο
Σ.Α. του ΟΗΕ σε ψηφίσματα που θεωρητικά στρέφονται κατά της συριακής ηγεσίας και του
Προέδρου Άσσαντ, δεν θα της επέτρεπε να διατηρήσει το πολιτικό της βάρος στο μέλλον εάν
αυτή τώρα κήρυττε πόλεμο κατά της Ουκρανίας. Έτσι θα έστρεφε την διεθνή κοινότητα
συμπεριλαμβανομένων και άλλων χωρών εκτός των δυτικών, εναντίον της. Αυτό δεν θα
συνέφερε την χώρα ούτε πολιτικά ούτε και οικονομικά. Η χρήση, λοιπόν, αυτής της «ήπιας
δύναμης» της δίνει τρόπο να επηρεάζει την διεθνή πολιτική σκηνή, ενώ αν αντιδρούσε
βασιζόμενη στο δόγμα Πούτιν περί χρήσης πυρηνικών όπλων, η χώρα και η εικόνα της θα
καταστρέφονταν ολοκληρωτικά.
Το φαινόμενο της Ν. Οσετίας και εντονότερα της Κριμαίας και την κατηγορηματική
ταγή της υπέρ ένωσης με την Ρωσία υπάρχει περίπτωση να το δούμε και σε άλλες περιοχές των
πρώην σοβιετικών κρατών που διατηρούν ρωσικό πληθυσμό και αντιτίθενται στα
φιλοευρωπαϊκά και φιλοδυτικά καθεστώτα τους με το πιο άμεσο να είναι η περιοχή της
Τρανσνίστριας στην Μολδαβία, όπου διατηρείται η αυτονομία της περιοχής από την υπόλοιπη
χώρα και όπου υπάρχουν και ρωσικά στρατεύματα και βάσεις102. Εδώ θα πρέπει να τονιστεί η
όλο και πιο επικίνδυνη κατάσταση που δημιουργείται στα ρωσο-ουκρανικά σύνορα με πάνω από
20.000 στρατιώτες και εξοπλισμό να παρατάσσονται από τις 17 Μαρτίου έως σήμερα, όντας
έτοιμοι για ενδεχόμενο πόλεμο με την Ρωσία103 και με τους Ρώσους να κάνουν αντίστοιχες
κινήσεις104, με πολιτικούς και ακαδημαϊκούς να μιλούν για πιθανό Τρίτο Παγκόσμιο
Πόλεμο105,106. Εάν στην Κριμαία ετίθετο πιθανότητα ανεξαρτησίας της χερσονήσου, ίσως να
μπορούσε να βρεθεί συμβιβασμός. Από της στιγμή όμως της στρατιωτικής κατάληψης αυτής και
101
NATO refuses to rule out future membership for Georgia, RIA Novosti,
http://en.ria.ru/world/20080812/115992365.html [accessed 25/3/2014]
102
Soviet cult and pragmatism in Transnistria, Deutsche Welle, http://www.dw.de/soviet-cult-and-pragmatism-intransnistria/a-17529341 [accessed 29/3/2014]
103
Motyl: Ukraine prepares for war, KSPR,
http://www.kspr.com/news/nationworld/Motyl-Ukraine-prepares-for-war/21051646_25209846 [accessed 30/3/2014]
104
Putin’s Intentions Aren’t What Matter, National Review, http://www.nationalreview.com/article/374512/putinsintentions-arent-what-matter-andrew-c-mccarthy [accessed 30/3/2014]
105
Ukraine: “The Worst Case Scenario is World War III”, Global Research,
http://www.globalresearch.ca/ukraine-the-worst-case-scenario-is-world-war-iii/5373075 [accessed 30/3/2014]
106
Obama Regime Planting Seeds in Ukraine for WW3 With Russia, Silver Doctors,
http://www.silverdoctors.com/obama-regime-planting-seeds-in-ukraine-for-ww3-with-russia/[accessed 30/3/2014]
26
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
την προσάρτησής της στην Ρωσία, ο διάλογος για μία λύση γίνεται πολύ δυσκολότερος και
χρίζει πολύ προσεκτικών χειρισμών και μελέτης από τις πολιτικές ηγεσίες τις επόμενες
εβδομάδες.
Η σημασία της γεωργιανής και της κριμαϊκής κρίσης είναι μεγάλη για την μελέτη της
εξωτερικής πολιτικής του Κρεμλίνου από εδώ και στο εξής. Η Ρωσία στην προσπάθειά της να
αναβαθμιστεί σε διπλωματικό επίπεδο και να διατηρήσει την θέση της σημαντικής
περιφερειακής –η οποία τείνει να γίνει Μεγάλη ξανά- δύναμης την οποία της έδωσε η πολιτική
Πούτιν ιδίως τα τελευταία 2 χρόνια, θα συνεχίσει να πράττει βάσει γεωπολιτικής όπως έκανε και
στο παρελθόν, αλλά όχι με την ρητότητα που την απομόνωσε κατά την σοβιετική περίοδο. Οι
άμεσες περιπτώσει φυσικά στις οποίες θα το κάνει είναι αυτές που αφορούν πρώην σοβιετικές
δημοκρατίες και χώρες της Ασίας και της Μ. Ανατολής όπως το Ιράν και η Συρία.
Εκτός αυτού, ενδιαφέρουσα αναμένεται να είναι η σχέση της με την Τουρκία λόγω της
κατασκευής του South Stream που είναι σχεδιασμένος να περάσει από την Μαύρη Θάλασσα και
της ανέκαθεν διαφιλονικούμενης κατάστασης μεταξύ των δύο χωρών λόγω της Κριμαίας107,108.
Στο γεωστρατηγικό πεδίο, η επανένταξη της Κριμαίας στην Ρωσία δίνει για άλλη μια φορά την
δυνατότητα στους Ρώσους να ελέγχουν την Μαύρη Θάλασσα και να έχουν δικό τους θαλάσσιο
χώρο στα νότια, ενώ έτσι αποτελούν πια μόνιμη απειλή για τους Τούρκους οι οποίοι ήταν ως
τώρα οι μόνοι ελεγκτές των στενών του Βοσπόρου. Αυτό αλλάζει την μέχρι τώρα ισορροπία
στην Μαύρη Θάλασσα επαναφέροντάς την κατά μία έννοια στα επίπεδα που υπήρχαν στην
περίοδο του 18ου-19ου αιώνα, με ενδιαφέρουσες αντιδράσεις να αναμένονται στην περιοχή.
Όλος ο πρώην σοβιετικός χώρος παρουσιάζει και θα παρουσιάζει έντονο ενδιαφέρον για
μελλοντική παρακολούθηση λόγω οικονομικών και πολιτικών αιτιών. Η διάθεση ορισμένων
χωρών της Αν. Ευρώπης για οικονομική ανάπτυξη και σύγκλιση με τις ανεπτυγμένες χώρες της
Ε.Ε. και της Δύσης συνολικά σε συνδυασμό με τις λιγότερο δυτικοποιημένες νοοτροπίες των
ηγεσιών κάποιων από αυτές και την καθαρά αντιδυτική πολιτική της Ρωσίας η οποία τις
επηρεάζει, θα δημιουργήσει αντιπαραθέσεις στο εσωτερικό τους αλλά και στις εξωτερικές τους
σχέσεις. Αυτό σημαίνει πως χρειάζεται περαιτέρω παρακολούθηση και ανάλυση ώστε να
διαμορφωθεί με τέτοιον τρόπο η συντονισμένη αντίδραση της Δύσης και η ανεύρεση
εναλλακτικών επιλογών έτσι ώστε να μην πληγούν τα συμφέροντά της αλλά και να μην
προκαλέσει ευθεία αντιπαράθεση με την Ρωσία και καταλήξει πάλι σε αναχρονιστικές και
ψυχροπολεμικές συμπεριφορές ή σε καταστάσεις ανάλογες της Ν. Οσετίας ή της Κριμαίας, αυτή
την φορά σε έναν σύγχρονο κόσμο. Μόνο με την χρήση της γεωπολιτικής και αντιλαμβανόμενη
την σημασία που έχει αυτή για τους Ρώσους καθώς και τα μέσα –ρόλο στο Σ.Α., δόγμα Πούτιν,
συμμαχίες με ασιατικές και λατινοαμερικάνικες χώρες που είναι αντίπαλοι των Η.Π.Α. όπως το
Ιράν, η Κούβα και η Βενεζουέλα, ανάπτυξη της τεχνολογίας της αντικατασκοπίας -με τα οποία
προσπαθούν να την χρησιμοποιήσουν υπέρ τους, θα μπορέσει μέσω των θεσμών της να τους
χειριστεί.
107
Russia’s invasion of Crimea has caused it to lose the latest battle in the pipeline wars, QUARTZ,
http://qz.com/191651/russias-invasion-of-crimea-has-caused-it-to-lose-the-latest-battle-in-the-pipeline-wars/
[accessed 27/3/2014]
108
Navy shadows Turkish corvette in Greek territorial waters, ekathimerini,
http://www.ekathimerini.com/4dcgi/_w_articles_wsite1_1_20/02/2013_483883 [accessed 25/3/2014]
27
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
Διαδηλώσεις Βοσνίας και Ερζεγοβίνης:
Επαναδιαπραγμάτευση του πολέμου;
Ο εμφύλιος πόλεμος της Βοσνίας, που στοίχησε περίπου 100.000 ζωές, και στον οποίο
ενεπλάκησαν πολλές διεθνείς δυνάμεις, έληξε με την υπογραφή της Συνθήκης του Ντέιτον, το
1995. Η χώρα διαχωρίστηκε σε δύο οντότητες, την Σέρβικη Δημοκρατία και την ομοσπονδία της
Βοσνίας (μουσουλμανοκροατική), με βάση την εθνική τους σύσταση, των οποίων η διοίκηση
υπόκειται σε εθνικές περιφερειακές κυβερνήσεις και σε μια ενιαία συνομοσπονδιακή
κυβέρνηση, που ελέγχεται από διεθνείς φορείς. Η πρώτη φορά που επιδιώχθηκε, με φανερό
τρόπο, μέσω διαδηλώσεων να καταργηθούν όσα συμφωνήθηκαν στην Συνθήκη του Ντέιτον
ήταν στα επεισόδια του Φεβρουαρίου109.
Στην Βοσνία και Ερζεγοβίνη είναι συνηθισμένο το φαινόμενο εκδήλωσης αγανάκτησης
απολυμένων από εταιρείες που μόλις έκλεισαν, αλλά οι συγκεκριμένες διαδηλώσεις, εκτός από
την διαμαρτυρία για την υψηλή ανεργία και την διαφθορά στην πολιτική, εμπεριείχαν και
αξιώσεις επαναπροσδιορισμού του κρατικού καθεστώτος με βάση την δημιουργία ενιαίας
βοσνιακής ταυτότητας. Το θεμέλιο της μεταπολεμικής κατάστασης υπήρξε η κατευθυντήρια
αρχή της διεθνούς κοινότητας «χωριστά, αλλά ίσοι» με την οποία διασφαλίζεται η δημοκρατία
στην Βοσνία και Ερζεγοβίνη, δηλαδή μέσω της ισότητας και των τριών εθνικών ομάδων και του
νόμου ότι καμία απόφαση δεν μπορεί να ληφθεί σε συνομοσπονδιακό επίπεδο, χωρίς την
έγκριση και των τριών λαών. Αυτό, ακριβώς, οδήγησε στην αντικειμενική δυσκολία να γίνει
αποδεκτή μια υπερεθνική «βοσνιακή» ταυτότητα, καθώς τα συμφέροντα του κάθε μέρους
διασφαλίζονται μόνο μέσω του διοικητικού διαχωρισμού του από το άλλο. Οι ΗΠΑ και η ΕΕ
καταδίκασαν, άμεσα, τις βίαιες εκδηλώσεις, τις οποίες θεώρησαν «ανεξήγητες» και τα ξένα
μέσα επέδειξαν αδιαφορία για τα γεγονότα αυτά110. Η ηγεσία της Σέρβικης Δημοκρατίας, από
την άλλη, ανέμενε τις διαδηλώσεις εδώ και καιρό, εφ’ όσον είχαν πληροφορίες ότι θα γινόταν
προσπάθεια μετατροπής της συνταγματικής θέσης της Σέρβικης Δημοκρατίας σε δυσχερέστερη,
μέσω διαδηλώσεων111.
Η σύντομη επέκταση των διαδηλωτών σε πράξεις έντονου αντικυβερνητικού φανατισμού
και οι βίαιες παρεμβάσεις τους στην πολιτική εξουσία, κινεί εύκολα υποψίες ότι ο απώτερος
στόχος των διαδηλώσεων είναι η μεταβολή του μεταπολεμικού καθεστώτος σε ένα ενιαίο
σύστημα που θα ευνοεί την μεγαλύτερη εθνοτική ομάδα της χώρας, δηλαδή την
Μουσουλμανική (45%), η οποία εκκίνησε, μονομερώς, τις διαδηλώσεις. Η ημερομηνία έναρξης
109
Time for another Dayton: Bosnia”, The Guardian, 16 Φεβρουαρίου2014,
http://www.theguardian.com/world/2014/feb/16/bosnia-another-dayton-editorial
110
“Roots And Demands Of Protests In Bosnia And Herzegovina”, Popular Resistance, 25 Φεβρουαρίου 2014,
http://www.popularresistance.org/bosnia-and-herzegovina/
111
“Vlajki: Planira se regionalizacija BiH, bez RS”, Blic, 7 Φεβρουαρίου 2013, http://www.blic.rs/Vesti/RepublikaSrpska/392268/Vlajki-Planira-se-regionalizacija-BiH-bez-RS
28
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
των διαδηλώσεων, συμπίπτει με την πυροδότηση του εμφυλίου πολέμου, είκοσι δύο χρόνια πριν,
με την κήρυξη της ανεξαρτησίας της Βοσνίας ενάντια στην θέληση των Σέρβων112.
Οι διαδηλώσεις ξεκίνησαν στην μουσουλμανική πόλη Τούζλα, από εργαζόμενους
κρατικών εταιρειών που ιδιωτικοποιήθηκαν προσφάτως, και οι οποίοι ζητούσαν παραίτηση των
τοπικών κυβερνήσεων και μια ευρύτερη οικονομική και κοινωνική μεταρρύθμιση που θα μείωνε
την ανεργία στην περιοχή113. Σύντομα, ανάλογες εκδηλώσεις εξαπλώθηκαν και σε Σαράγιεβο,
Μόσταρ, Τράβνικ, Μπρτσκο και Ζένιτσα, με την συμμετοχή όχι μόνο απλών εργαζομένων, αλλά
και ενώσεων πολιτών, της νεολαίας, συνταξιούχων και βετεράνων πολέμου114.
Παράλληλα, όμως, με τον ειρηνικό χαρακτήρα των διαδηλώσεων, εκδηλώθηκε και η
βίαια όψη τους, με βανδαλισμούς σε κυβερνητικά κτίρια και δικαστήρια115 και ενεργή επέμβαση
της αστυνομίας. Σε Τούζλα και Ζένιτσα οι τοπικές κυβερνήσεις οδηγήθηκαν σε παραίτηση,
κατόπιν πίεσης των διαδηλωτών, οι οποίοι, μάλιστα, απαίτησαν την άμεση εγκαθίδρυση νέων
κυβερνήσεων, με προϋπόθεση την ευθυγράμμιση της πολιτικής τους με τα αιτήματα των ομάδων
εκπροσώπησης των διαδηλωτών, και ύστερα από συνεννόηση με τους ίδιους, γεγονός που
υποδηλώνει φανερά την πρόθεση τους για άμεσο καθορισμό των πολιτικών πραγμάτων στην
χώρα, με έναν τρόπο που παρακάμπτει τον δημοκρατικό.
Αρχικά, οι διαδηλώσεις βρήκαν μια μικρή υποστήριξη από την πρωτεύουσα της
Σέρβικης Δημοκρατίας, Μπάνια Λούκα116, και την πόλη Πρίγιεντορ, αλλά σταμάτησε μετά από
λίγες μέρες, και συνέχισαν μόνο στις περιοχές όπου οι κάτοικοι είναι Μουσουλμάνοι, παρ’ όλο
που η ανάπτυξη και στο μουσουλμανικό και στο σέρβικο τμήμα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης
κυμαίνεται στα ίδια επίπεδα, και ολόκληρη η χώρα υπόκειται στις ίδιες ρυθμίσεις και το ίδιο
πολιτικό σύστημα, μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου το 1992.
Η διακοπή της συμμετοχής της Σέρβικης Δημοκρατίας στις διαδηλώσεις, μπορεί να
αιτιολογηθεί από τις επίσημες τοποθετήσεις της ηγεσίας της, όπως αυτής του Πρόεδρου της,
Μίλοραντ Ντόντικ, ο οποίος αμφισβήτησε τον αυθόρμητο και ανεξάρτητο χαρακτήρα των
διαδηλώσεων ως έκφραση της λαϊκής αγανάκτησης για την υψηλή ανεργία και την διαφθορά,
και εξέφρασε ανοιχτά την πεποίθηση του ότι οι διαδηλώσεις αποτελούν προσπάθεια
«υπονόμευσης της Σέρβικης Δημοκρατίας και σημάδι αστάθειας της ομοσπονδίας». Οι πολίτες
της Σερβικής Δημοκρατίας προτίμησαν, λοιπόν, να απέχουν από τις διαδηλώσεις, εφ’ όσον
έλαβαν υπ’ όψη τους και το «μανιφέστο» των διαδηλωτών και θεώρησαν ότι είναι πιο
σημαντικό να μην βάλουν σε κίνδυνο την διασφάλιση των συμφερόντων τους, σε περίπτωση
που εισακουστούν όλες οι θέσεις των διαδηλωτών.
112
“Bosnian Serb Leader Slates Veterans' Protest”, Balkan Insight, 27 February 2014,
http://www.balkaninsight.com/en/article/dodik-claims-protests-targeted-against-republika-srpska
113
«Η πρόωρη άνοιξη της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης», Euronews, 28 Φεβρουαρίου 2014,
http://gr.euronews.com/2014/02/28/bosnia-s-early-spring/
114
“Bosnia draws back from unrest, protesters vow to persist”, The Reuters, 8 Φεβρουαρίου 2014,
http://uk.reuters.com/article/2014/02/08/uk-bosnia-unrest-idUKBREA160VJ20140208
115
«Τι θα κάνει η ΕΕ για τις διαδηλώσεις στη Βοσνία;», Capital, 12 Φεβρουαρίου 2014,
http://www.capital.gr/newsTheme.asp?id=1957068
116
“Violent anti-govt protests spread across Bosnia”, Wetzel Chronicle, 7 Φεβρουαρίου 2014,
http://www.wetzelchronicle.com/page/content.detail/id/453482/Violent-anti-govt-protests-spread-acrossBosnia.html?isap=1&nav=5061
29
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
Τα αιτήματα των διαδηλωτών συγκεντρώνονται στο «Μανιφέστο για την νέα Βοσνία και
Ερζεγοβίνη» της αντι-κυβερνητικής οργάνωσης UDAR (ΧΤΥΠΗΜΑ) και της REVOLT
(ΑΓΑΝΑΚΤΗΣΗ), που κατέχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στις διαδηλώσεις117. Μεταξύ των
ευρέως αποδεκτών κοινωνικών και οικονομικών προτάσεων για δωρεάν ιατροφαρμακευτική
περίθαλψη σε όλους τους πολίτες, αύξηση των μισθών σε δασκάλους και καθηγητές και μείωση
των υπουργικών μισθών, υπάρχουν και αιτήματα όπως, η κατάργηση εθνικών ταυτοτήτων και η
αντικατάσταση τους από την βοσνιακή, η δημιουργία του ενιαίου κράτους της Βοσνίας
(αντικατάσταση συνομοσπονδιακού συστήματος), η απαγόρευση δια νόμου όλων των εθνικών
και θρησκευτικών πολιτικών κομμάτων και η ένταξη σε ΝΑΤΟ και Ευρωπαϊκή Ένωση118, που
δεν ενισχύουν τον ανεξάρτητο χαρακτήρα των διαδηλώσεων, αλλά φαίνεται να στοχεύουν
περισσότερο στην επίτευξη κάποιων συγκεκριμένων απώτερων σκοπών με το προκάλυμμα των
γενικών αιτημάτων περί δικαιοσύνης και οικονομικής ευημερίας. Η συμπερίληψη τους στο
«μανιφέστο» έγινε με το πρόσχημα ότι αυτές οι τροποποιήσεις είναι αναγκαίες για να
ξεπεραστούν τα σημερινά προβλήματα της χώρας, αλλά ποτέ αυτές δεν αναφέρθηκαν ως
αυτοσκοπός των κινητοποιήσεων, παρά την τεράστια επίδραση που θα είχε η πραγματοποίηση
τους στις ισορροπίες της χώρας, κυρίως, σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο.
Ως ενδεχόμενος, μη προφανής στόχος διαφαίνεται η επίτευξη κάποιων εθνικών
επιδιώξεων που δεν πραγματοποιήθηκαν μετά την έκβαση του εμφυλίου πολέμου, και
επιχειρείται να πραγματοποιηθούν αυτή τη χρονική στιγμή μέσω της νέας μορφής
«νομιμοποιημένης» αποκόμισης συμφερόντων χωρίς πολεμική εμπλοκή, αλλά ασκώντας πίεση
με την διεξαγωγή «ειρηνικών εκδηλώσεων» από μέρους των πολιτών. Ουσιαστικά, η πλήρης
ενοποίηση της χώρας υπό ένα κοινό πολιτικό σύστημα, και η κατάργηση του χαρακτήρα της
συνομοσπονδίας, δεν θα ήταν επωφελές γεγονός για την χώρα, την συγκεκριμένη χρονική
περίοδο τουλάχιστον, καθώς δεν υπάρχει η απαραίτητη κοινωνική συνοχή ή έστω, κοινά
συμφέροντα και για τα δύο μέρη της χώρας, αλλά ούτε και η θέληση του μεγαλύτερου μέρους
του πληθυσμού της χώρας για μια τέτοια κίνηση. Συνεπώς, οποιαδήποτε επιβολή ενός τέτοιου
σχεδίου, εκτός του ότι δεν θα έλυνε τα προβλήματα του κόσμου, θα έφερε στο προσκήνιο μια
πιθανή σύγκρουση, μονομερή επιβολή εξουσίας με μη δημοκρατικά μέσα ή ακόμα και τον
διαμελισμό της χώρας.
Άλλωστε, δεν θεωρείται πιθανό η Σέρβικη Δημοκρατία να υποστεί την υποβάθμιση της
θέσης της κάτω από μια διοίκηση με κέντρο το Σεράγιεβο, και τους ξένους συμβουλάτορες του,
άρα οι διαδηλώσεις μπορούν είτε να της δώσουν μια αφορμή για την απαίτηση απόσχισης της
από την χώρα, σε περίπτωση που το μουσουλμανικό μέρος συνεχίσει να εμμένει στις επιδιώξεις
του, είτε να δημιουργήσουν εχθρικό κλίμα μεταξύ των δύο οντοτήτων, με ανεξέλεγκτη τροπή.
Μια αλλαγή που θα μπορούσε να ενώσει τους πολίτες της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης και να
δώσει, έτσι, μια νέα δυναμική στην χώρα θα ήταν η εξάλειψη των ξένων φορέων, που
θεσπίστηκαν ως εγγυητές της εξομάλυνσης της κατάστασης μετά το τέλος του εμφυλίου
πολέμου και πολλές φορές φαίνεται να κινούν τα νήματα σε ένα ευρύτερο πεδίο από αυτό που
117
“Who is behind Bosnia’s riots?”, The Nation, 11 Φεβρουαρίου 2014,
http://www.nation.com.pk/international/11-Feb-2014/who-is-behind-bosnia-s-riots
118
Manifest "Nova Bosna i Hercegovina": Pročitajte zahtjeve grupe Udar I Revolt, Index, 8 Φεβρουαρίου 2014,
http://www.index.hr/vijesti/clanak/manifest-nova-bosna-i-hercegovina-procitajte-zahtjeve-grupe-udar-irevolt/726493.aspx
30
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
τους ορίζεται119. Ως λογικό συμπέρασμα, λοιπόν, προκύπτει ότι εφ’ όσον, όπως ισχυρίζονται
κάποιοι, η χώρα είναι έτοιμη να προχωρήσει στην υιοθέτηση ενιαίας κοινής ταυτότητας και να
ενταχθεί σε υψηλόβαθμες διεθνείς και περιφερειακές συνεργασίες, θα έπρεπε να μην υπόκειται
σε διεθνή έλεγχο και άμεση εμπλοκή ξένων δυνάμεων στα εσωτερικά της ή έστω να απαιτήσει
την απεμπλοκή της από αυτή την κατάσταση με δυναμικότητα.
Ορισμένοι ξένοι φορείς που αποτελούν την βάση της διοίκησης της Βοσνίας και
Ερζεγοβίνης είναι το Γραφείο του Ύπατου Αρμοστή, που επιβλέπει την εφαρμογή των
πολιτικών πτυχών της συμφωνίας του Ντέιτον και την ευθυγράμμιση της πολιτικής εξουσίας με
αυτές, η αποστολή του ΟΑΣΕ (Οργανισμού για την Ασφάλεια και Συνεργασία στην Ευρώπη)
που προάγει τα ανθρώπινα δικαιώματα και οργανώνει τις εκλογές, η Υπηρεσία Ρύθμισης των
Επικοινωνιών, που ρυθμίζει την διανομή αδειών σε μέσα επικοινωνίας και η Διεθνής Αστυνομία
Task Force του ΟΗΕ (UNIPTF) έχει την ευθύνη να επιτηρεί και να ελέγχει την τοπική
αστυνομία. Πρόσωπα, όμως, όπως ο Ύπατος Αρμοστής κάνει μια ελεύθερη μετάφραση όσον
ορίζει η Συμφωνία και πολλές φορές εμπλέκεται σε πεδία που δεν είναι της δικής του
δικαιοδοσίας και δεν χαρακτηρίζεται από πλήρη αντικειμενικότητα120.
Επίσης, εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα Βαλκάνια, όπως η Ντόρις Πακ,
κατευθύνουν ουσιαστικά τα εσωτερικά της χώρας μέσω δηλώσεων που υποστηρίζουν, για
παράδειγμα, την συμμετοχή του Σέρβικου μέρους στις διαδηλώσεις121 ή της άποψης του Γέλκο
Κάτσιν ότι με αυτές «η Βοσνία βρίσκεται πιο κοντά στην Ευρωπαϊκή Ένωση»122. Οπότε, η
ύπαρξη ξένης διοίκησης είναι παρούσα και σε εμφανές και σε αφανές επίπεδο, σε διευρυμένο
πλαίσιο από αυτό που ορίστηκε στην Συνθήκη του Ντέιτον, και πολλές φορές παρακάμπτοντας
την νομιμότητα της δικαιοδοσίας της. Η σημερινή εικόνα, σχεδόν είκοσι χρόνια μετά από την
λήξη του πολέμου, είναι σίγουρα πιο απογοητευτική από τις επιδιώξεις που υπήρχαν τότε.
Στο Ντέιτον του Οχάιο, η εποπτεία της εφαρμογής της συμφωνίας ανατέθηκε σε ένα
ευρύ φάσμα διεθνών οργανισμών. Όλα τα μέρη συμφώνησαν στην διακοπή των πολεμικών
επιχειρήσεων, στην τήρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δικαιωμάτων των
προσφύγων και στην ολοκληρωμένη συνεργασία με τις οντότητες που έχουν αναγνωρισθεί από
το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Βασικό στοιχείο υπήρξε η οριοθέτηση τυπικών εσωτερικών
συνοριακών γραμμών, που χρησιμεύουν στο να καθορίσουν την έκταση της πολιτικής
δικαιοδοσίας των οντοτήτων και να κάνουν έναν διαχωρισμό βάση της εθνικής σύσταση κάθε
περιοχής.
Αν και διαθέτει ιδιαίτερα αποκεντρωμένη διακυβέρνηση, η χώρα διατηρεί μια κεντρική
κυβέρνηση, μια κεντρική τράπεζα, ένα ανώτατο δικαστήριο και ενιαίο στρατό από το 2005. Η
συνομοσπονδία και οι επί μέρους κυβερνήσεις είναι επιφορτισμένες με την επίβλεψη των
119
“Udar na Republiku Srpsku”, Intermagazin, 16 Φεβρουαρίου 2014, http://www.intermagazin.rs/udar-narepubliku-srpsku/
120
“Goal of protests in Federation is destabilization of RS – Dodik”, InSerbia, 10 Φεβρουαρίου 2014,
http://inserbia.info/today/2014/02/goal-of-protests-in-federation-destabilization-of-rs-dodik/
121
“Doris Pak: Dobro bi bilo da i u RS ljudi izađu na ulice”, Tanjug, 28 Μαρτίου 2014,
http://www.tanjug.rs/novosti/123320/doris-pak--dobro-bi-bilo-da-i-u-rs-ljudi-izadju-na-ulice.htm
122
“Reagovanja na demonstracije u BiH”, Radio-televizija Srbije, 8 Φεβρουαρίου 2014,
http://www.rts.rs/page/stories/sr/story/11/Region/1516865/Reagovanja+na+demonstracije+u+BiH.html
31
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
εσωτερικών λειτουργιών. Καθένα από αυτά έχει τη δική της κυβέρνηση, σημαία και εθνόσημο,
πρόεδρο, κοινοβούλιο, αστυνομία, τελωνειακές υπηρεσίες και ταχυδρομικό σύστημα123. Η
Σέρβικη Δημοκρατία υποστηρίζει το καθεστώς της αποκεντρωμένης δύναμης, όπως
διαμορφώθηκε από την Συμφωνία του Ντέιτον, ενώ οι Μουσουλμάνοι είναι υπέρ του κεντρικού
συστήματος διακυβέρνησης της χώρας, που θα ευνοούσε την πλειοψηφία, δηλαδή τους
μουσουλμάνους πολίτες. Συνεπώς, η υποστήριξη των συμφερόντων του ενός μέρους μέσω των
διαδηλώσεων είναι εμφανής, και η συμμετοχή της Σέρβικης Δημοκρατίας σε αυτές θα σήμαινε
ότι δεν υποστηρίζει τις ζωτικής σημασίας θέσεις της, προκειμένου να διαμαρτυρηθεί γενικά για
την ανεργία και την διαφθορά. Μπορεί οι διαδηλώσεις να ξεκίνησαν με αυτόν τον χαρακτήρα,
αλλά φαίνεται πως στην πορεία ενεπλάκησαν διάφοροι παράγοντες, για να επωφεληθούν από
την μεγάλη απήχηση που αυτές ήδη είχαν.
Η κυρίαρχη οργάνωση που βρίσκεται πίσω από τις διαδηλώσεις, η UDAR, έχει ακριβώς
την ίδια ονομασία με το πολιτικό κόμμα του Κλίντσκο στην Ουκρανία, και ακολουθεί παρόμοια
τακτική με αυτό. Οι διαδηλώσεις, και στις δύο περιπτώσεις, ξεκίνησαν με αφορμή ένα
συγκεκριμένο αίτημα και την διεκδίκηση δικαιωμάτων, αλλά σύντομα απέκτησαν
αντικυβερνητικό χαρακτήρα και επεκτάθηκαν σε βίαια επεισόδια, πίσω από τα οποία κρύβονται
συγκεκριμένα πολιτικά συμφέροντα, πρόσωπα, και ξένες δυνάμεις. Στην Βοσνία και
Ερζεγοβίνη, και πιο άτυπα στην Ουκρανία, ισχύει ο διαχωρισμός της χώρας σε δύο μέρη, με
βάση την διαφορά στις θρησκευτικές αντιλήψεις, την εθνολογική πεποίθηση και την υποστήριξη
ξένης δύναμης, είτε δυτικής (ΗΠΑ, ΕΕ), είτε της Ρωσίας. Επιπλέον, και οι δύο χώρες
βρίσκονταν, και στο παρελθόν και σήμερα, στην σφαίρα επιρροής της Ρωσίας, όμως βιώνουν
την εσωτερική σύγκρουση λόγω της εκδήλωσης έντονα φιλοδυτικών προθέσεων επεκτατικού
χαρακτήρα124.
Η ένταξη μιας χώρας στο ΝΑΤΟ, για παράδειγμα, αφορά όλη την έκταση της, και ενώ
πρέπει να γίνεται μετά από την συγκατάθεση όλου του πληθυσμού, επιχειρείται να
πραγματοποιηθεί με σύντομες και βεβιασμένες κινήσεις, που φανερώνουν το άγχος και την
βιασύνη επιβολής νέων συνθηκών. Με βάση την σημερινή ισορροπία δυνάμεων, και την ροπή
προς ένα πολυπολικό σύστημα, κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί χωρίς καμία
αντίδραση. Έτσι, τέτοιες πράξεις αντιμετωπίζονται μέσω της απειλής για απόσχιση τμημάτων
που αντιδρούν με τις εν λόγω πολιτικές και μποϊκοτάρισμα των ενεργειών αυτών.
Οι διαδηλώσεις στην Βοσνία και Ερζεγοβίνη φαίνεται να ανήκουν σε αυτές τις
επιχειρήσεις που απέτυχαν λόγω του μποϊκοτάζ από την αντίπαλη πλευρά, που έφερε την
στασιμότητα στην εξέλιξη αυτών των διεκδικήσεων. Ουσιαστικά, τέθηκε το ρίσκο της
ενίσχυσης των αποσχιστικών τάσεων της Σέρβικης Δημοκρατίας ως αντίδραση στην προσπάθεια
επιβολής των συμφερόντων του μουσουλμανικού τμήματος σε αυτό. Η εναλλακτική επιλογή θα
ήταν η προσπάθεια υπεράσπισης των δικών τους συμφερόντων, με εκδήλωση συγκρουσιακών
σχέσεων μεταξύ της συνομοσπονδίας. Αυτά τα σενάρια προκύπτουν από την πρόκληση
123
“Bosnia-Hercegovina protests break out in violence”, BBC, 7 Φεβρουαρίου 2014,
http://www.bbc.com/news/world-europe-26086857
124
“Let´s call it a Putsch!”, Manuel Ochsenreiter – Journalist, 9 Φεβρουαρίου 2014,
http://manuelochsenreiter.com/blog/2014/2/9/lets-call-it-a-putsch
32
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
διχασμού στις χώρες μέσω διλημμάτων125 υπό την πίεση για ταχεία λήψη καθοριστικών
αποφάσεων.
Η διαδηλώσεις στην Ουκρανία, που πραγματοποιήθηκαν κάτω από παρόμοιο κλίμα,
είχαν σχετική επιτυχία, αφού επιτεύχθηκαν τα βασικά αιτήματα των διαδηλωτών και άλλαξε η
διακυβέρνηση, όμως για να κερδίσουν αυτά θυσίασαν μια πολύ προνομιούχα περιοχή, την
Κριμαία και έχασαν μέρος της δυναμικότητας της χώρας. Το δικαίωμα αυτοδιάθεσης των λαών,
που εφαρμόστηκε και νομιμοποιήθηκε, στο Κόσοβο δίνει βήμα στην νομιμοποίηση
ανεξαρτησίας περιοχών μετά από σχετικά απλές διαδικασίες, και την διαπραγμάτευση εδαφών
σε διπλωματικό επίπεδο.
Αυτές οι διαδηλώσεις όμως, τουλάχιστον φαινομενικά, δεν στόχευαν στην μεταβολή
συνόρων ή στον κατακερματισμό της χώρας, αλλά αυτό θα μπορούσε να είναι ένα πιθανό
αποτέλεσμα. Παρατηρείται πλέον η χρησιμοποίηση των πολιτών και του δικαιώματος τους για
την προάσπιση των συμφερόντων τους, σε όπλο με το οποίο ξένες ή εγχώριες αντικυβερνητικές
δυνάμεις θα βρίσκουν τρόπο να επιβάλλονται και να ρίχνουν κυβερνήσεις, έχοντας τον νόμο,
δηλαδή το διεθνές δίκαιο, με το μέρος τους. Στις περιπτώσεις που επεμβαίνουν ξένες δυνάμεις
στα εσωτερικά μιας χώρας, τίθεται ζήτημα δημοκρατίας, από την στιγμή που η υποστήριξη του
κόσμου και η κρίση των θεσμών, χρησιμοποιείται ως προκάλυμμα για την επίτευξη
συμφερόντων που είναι ουσιαστικά, ενάντια στα δικαιώματα των πολιτών. Η κατάσταση
περιπλέκεται περισσότερο όταν η χώρα υστερεί σε κοινωνική συνοχή και είναι πιο ευάλωτη στις
εξωτερικές επιρροές.
Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη δεν μπορεί να θεωρηθεί ένα εύκολα βιώσιμο κράτος, λόγω της
οξύτατης πολιτικής αντιπαράθεσης που δεν έπαψε να υπάρχει από την στιγμή που τελείωσε ο
πόλεμος. Ουσιαστικά, ο πόλεμος συνεχίστηκε αντί με εμπόλεμα μέσα, με πολιτικά, στα έδρανα
των κοινοβουλίων και στην διοίκηση. Η αδιάκοπη παρουσία ξένων επιτηρητών δεν αφήνει την
δυνατότητα αυτό-διακυβέρνησης της χώρας και επίλυσης των προβλημάτων από τους ίδιους
τους ανθρώπους της, στερώντας της, με αυτό τον τρόπο, θεμελιώδη δικαιώματα που διαθέτουν
όλα τα ανεξάρτητα κράτη και ακόμα και κάποια ψευδοκράτη. Ο απλός κόσμος της χώρας,
ανεξάρτητα από την θρησκευτική ή εθνική ταυτότητα του, ζει μόνιμα σε μια δύσκολη
οικονομική κατάσταση ανασφάλειας και στη διατήρηση του πολεμικού κλίματος και την συνεχή
υπενθύμιση της τραγωδίας του εμφυλίου πολέμου.
Ο de facto τριμελισμός της χώρας, δεν έφερε ουδέποτε πιο κοντά τις τρεις αυτές εθνικές
κοινότητες, και απομάκρυνε εντελώς την ανάγκη δημιουργίας μιας κοινής εθνικής ταυτότητας
και την εύρεση κοινών στοιχείων. Κάθε οντότητα επιδιώκει να έχει λιγότερα κοινά στοιχεία με
την άλλη, για παράδειγμα υπάρχουν τρεις επίσημες γλώσσες, οι οποίες ουσιαστικά είναι μια με
ελάχιστες γλωσσολογικές διαφορές και μόνο η γραφή τους διαφέρει. Η χώρα, συνεπώς,
βρίσκεται πιο κοντά στην λύση του διαμελισμού παρά στην επιβολή μιας κεντρικής κυβέρνησης,
καθώς η πρώτη προσπάθεια δημιουργίας κεντρικού συστήματος διακυβέρνησης, οδήγησε στον
πόλεμο του 1992. Ο διαμελισμός είναι πιο πιθανό σενάριο αλλά δεν έχει καμία υποστήριξη από
125
“Ukrainians, take it from a Bosnian: the EU flag is just a rag in the wind”, The Guardian, 3 Μαρτίου 2014,
http://www.theguardian.com/commentisfree/2014/mar/03/ukrainians-bosnian-eu-flag
33
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
πολιτική πλευρά, εφ’ όσον καμία εθνική ομάδα της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης, ούτε όμως και οι
ΗΠΑ ή η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν επιθυμούν μια νέα πολεμική σύρραξη στα Βαλκάνια.
Οι επιθυμίες της κάθε οντότητας, φαίνονται ξεκάθαρα, και μια λύση θα μπορούσε να
δοθεί μόνο μέσω της διπλωματικής οδού, όπως συνέβη και στην Κριμαία, πάντοτε με την
εγγύηση κάποιας ξένης δύναμης, που όμως δεν θα είναι η αποκλειστική διαχειρίστρια της
κατάστασης. Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη αποτελεί, εδώ και είκοσι δύο χρόνια, μια μικρή σκακιέρα
για τα γεωπολιτικά παιχνίδια των μεγάλων δυνάμεων, και ανάλογα με τις συγκυρίες και τους
συμμάχους, ωφελείται η μία από τις εθνικές ομάδες της. Η ανάγκη πίστης σε μια ταυτότητα που
εκφράζει τον λαό και η στήριξη στις ίδιες τις δυνάμεις της πρέπει να είναι ο γνώμονας πάνω
στον οποίο θα καθοριστεί το κοινό ή χωριστό μέλλον της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης.
34
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
Ματιά στην Επικαιρότητα
Εξωτερική Πολιτική
Στις 14 Μαρτίου ο Ο.Ο.Σ.Α. αποφάσισε να θέσει σε αναμονή την υποψηφιότητα της
Ρωσίας για την εισδοχή της στον οργανισμό, εξαιτίας της Ρωσο-Ουκρανικής κρίσης.
Σύμφωνα με ανακοίνωση στην επίσημη ιστοσελίδα του, «ο ΟΟΣΑ ανέβαλε τις εργασίες σχετικά
με τη διαδικασία εισδοχής της Ρωσικής Ομοσπονδίας στον ΟΟΣΑ προς το παρόν». Επιπλέον,
θεωρείται δεδομένο πως σε περίπτωση που η Ουκρανία στο εξής υποβάλει ανάλογο έτοιμα στον
οργανισμό, αυτό θα γίνει αποδεκτό. Σύμφωνα με πηγές στο εσωτερικό της ρωσικής κυβέρνησης,
όπως αναφέρει το ειδησεογραφικό πρακτορείο Ria Novosti, η Ρωσία θα συνεχίσει τις
προσπάθειές της για να γίνει μέλος του οργανισμού και θα ενημερώσει τους εταίρους της
σχετικά με την πρόοδο αυτών των εργασιών.
Με αφορμή την επέτειο της εκλογής του Φραγκίσκου ως Πάπα της Ρωμαιοκαθολικής
Εκκλησίας, ο Πατριάρχης της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας Κύριλλος απέστειλε
ευχετήριο γράμμα στον ποντίφικα, τονίζοντας τις εξαιρετικές σχέσεις των δύο Εκκλησιών.
«Είναι χαρά μου να διακρίνω το υψηλό επίπεδο της αμφίδρομης κατανόησης και τις
προσπάθειες των δύο πλευρών να ενδυναμώσουν τη συνεργασία μεταξύ της Ρωσικής
Ορθοδοξίας και του Καθολικισμού με στόχο της ενδυνάμωση των Χριστιανικών ηθικών αξιών
στο σύγχρονο κόσμο», ήταν κάποια από τα λόγια του Πατριάρχη Κύριλλου, στην προσπάθεια
του να αμβλύνει το αρνητικό κλίμα των τελευταίων ετών, που έχει οδηγήσει και στην αδυναμία
οι δύο θρησκευτικοί ηγέτες να συναντηθούν.
Στις 18 Μαρτίου το Ηνωμένο Βασίλειο ανακοίνωσε ότι θέτει σε αναμονή την στρατιωτική
της συνεργασία με την Ρωσία, σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση του Υπουργού Εξωτερικών
Γούιλιαμ Χαγκ, ο οποίος απεκάλεσε την προσάρτηση της Κριμαίας μία «αρπαγή εδάφους».
Όπως σχετικά ανέφερε ο Χαγκ στην Βουλή των Κοινοτήτων για τις κινήσεις των συμμάχων
χωρών με τη Ρωσία, «ακυρώσαμε τις κοινές γαλλικές, ρωσικές, βρετανικές και αμερικανικές
ναυτικές ασκήσεις και αναβάλαμε την προταθείσα επίσκεψη του Βασιλικού Ναυτικού στα
ρωσικά ύδατα».
Στις 23 Μαρτίου η Λευκορωσία αναγνώρισε de facto τη Δημοκρατία της Κριμαίας ως
ρωσική επικράτεια, σύμφωνα με τον Πρόεδρο της Λευκορωσίας Αλεξάντερ Λουκασένκο: «
Η Κριμαία έγινε de facto κομμάτι της Ρωσίας. Αυτή είναι μία de facto κατάσταση και θα
υποστηρίξουμε τη Ρωσία», ενώ ανέφερε πως η de jure αναγνώριση θα ακολουθήσει αργότερα
από πλευράς Λευκορωσίας.
35
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
Άμυνα και Ασφάλεια
Στις 6 Μαρτίου, ανακοινώθηκε η συμφωνία μεταξύ της Αμερικανικής εταιρίας Raytheon
και των Ενόπλων Δυνάμεων του Κουβέιτ αξίας $655 εκατ. για την παραγωγή και διάθεση
νέων πυραύλων τύπου Patriot. Αυτή η νέα συμφωνία θα δώσει την ευκαιρία στις Ένοπλες
Δυνάμεις του Κουβέιτ να εξελίξουν τις ήδη υπάρχοντες μονάδες Patriot, με νέες πιο εξελιγμένες
μονάδες. Οι Πύραυλοι Patriot αποτελούν ένα δοκιμασμένο και αξιόπιστο αμυντικό πυραυλικό
σύστημα, το οποίο ήδη θεωρείται ο ακρογωνιαίος λίθος της αντι-αεροπορικής και αντιπυραυλικής στρατηγικής άμυνας πολλών κρατών.
Στις 24 Μαρτίου, η Β. Κορέα πραγματοποίησε νέο γύρο δοκιμαστικών εκτοξεύσεων
πυραύλων μικρού βεληνεκούς τύπου Frog. Ο νέος αυτός γύρος έλαβε χώρα δύο μόνο μέρες
μετά την δοκιμαστική εκτόξευση 30 αντίστοιχων πυραύλων στις 22 Μαρτίου. Αυτές οι
εκτοξεύσεις αποτελούν μια σειρά προκλητικών ενεργειών εκ μέρους της Pyongyang, ως μια
προφανής διαμαρτυρία για τις κοινές στρατιωτικές ασκήσεις της Ν. Κορέας και των ΗΠΑ, που
λαμβάνουν χώρα σε ετήσια βάση αυτή τη χρονική περίοδο.
Στις 27 Μαρτίου, δημοσιοποιήθηκε η πρόθεση της Ινδικής Υπουργικής Επιτροπής για την
Ασφάλεια να υπογραφεί συμφωνία αγοράς 66.000 αντι-αρματικών βλημάτων από την
Ρωσία. Η συμφωνία θα έχει τον σκοπό να καλύψει την τεράστια έλλειψη των Ινδικών Ενόπλων
Δυνάμεων σε πυρομαχικά τέτοιου τύπου. Η συμφωνία θα περιλαμβάνει και την αγορά και
μεταφορά τεχνογνωσίας από την Ρωσία, προκειμένου η Ινδία να μπορεί στο μέλλον να
κατασκευάζει η ίδια αντίστοιχα πυρομαχικά. Η Ινδία, φαίνεται αποφασισμένη να συνεχίσει και
να ενισχύσει την στρατιωτική της συνεργασία με την Ρωσία και σε άλλους αντίστοιχους τομείς,
με την υπογραφή και άλλων συμφωνιών για την αγορά και μεταφορά τεχνογνωσίας και άλλων
οπλικών συστημάτων, καθώς και την απόκτηση 1657 Ρωσικών αρμάτων μάχης τύπου Τ-90
μέχρι το 2020, εκ των οποίων περίπου 1000 θα κατασκευαστούν από Ινδικές εταιρίες.
Πάνω από 22000 άνθρωποι προσυπέγραψαν υπόμνημα με το οποίο καλούν για επανένωση
της Αλάσκας με τη Ρωσία και το κατέθεσαν στην επίσημη ιστοσελίδα του Λευκού Οίκου
στις 21 Μαρτίου. Σύμφωνα με την αμερικανική νομοθεσία, αν η κίνηση αποσπάσει 100000
υπογραφές μέσα σε ένα μήνα από τη διάθεσή της στο κοινό, η αμερικανική κυβέρνηση είναι
υποχρεωμένη να απαντήσει. Από την εμπειρία παλαιότερων παρόμοιων κινήσεων για
ανεξαρτησία μίας πολιτείας από τις ΗΠΑ, μόλις εκείνη του Τέξας είχε κατορθώσει να
συγκεντρώσει το απαιτούμενο των υπογραφών και η προεδρία Ομπάμα είχε τότε απαντήσει
χαρακτηριστικά πως «οι Αμερικανοί πρέπει να δουλέψουν όλοι μαζί για να βρουν τον καλύτερο
τρόπο να κινηθούν μπροστά», απορρίπτοντας την αίτηση.
36
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
Άλλα θέματα
Στις 25 Φεβρουαρίου το Υπουργικό Συμβούλιο του Ιράκ υιοθέτησε σχέδιο νόμου το οποίο
θα επιτρέπει το γάμο σε κορίτσια ηλικίας από 9 ετών και σε αγόρια από 15 ετών. Μάλιστα
επιτρέπεται γάμος και κάτω από την ηλικία των 9 για τα κορίτσια αν υπάρχει γονική
συναίνεση. Ο νόμος Τζααφάρι, όπως ονομάζεται, θα πρέπει να εγκριθεί από το το Κοινοβούλιο
για να γίνει νόμος του κράτους. Ο νόμος αυτός επιφέρει σημαντικές αλλαγές σε σχέση με το
προϊσχύον καθεστώς. Σύμφωνα με τον προηγούμενο νόμο το νόμιμο όριο ηλικίας γάμου ήταν τα
18 έτη, με εξαίρεση το γάμο στην ηλικία των 15 σε επείγουσες περιπτώσεις μετά από σύμφωνη
γνώμη δικαστή. Μεταξύ άλλων νομιμοποιεί το βιασμό εντός γάμου με το επιχείρημα ότι ο
σύζυγος δικαιούται να κάνει σεξ ανεξαρτήτως από της συγκατάθεση της συζύγου, απαγορεύει
το γάμο Μουσουλμάνων ανδρών με μη Μουσουλμάνες γυναίκες και την απομάκρυνση των
γυναικών από το σπίτι χωρίς την άδεια του συζύγου, ενώ δίνει αυτόματα την κηδεμονία των
παιδιών 2 ετών και άνω στον πατέρα σε περιπτώσεις διαζυγίων. Κατά τον Διευθυντή του Human
Rights Watch για τη Μ. Ανατολή και τη Β. Αφρική, Joe Stork, ο νόμος δημιουργεί διακρίσεις
και είναι καταστροφικός για τα κορίτσια και τα αγόρια στο Ιράκ.
Κατέληξε στις 11 Μαρτίου ο 15χρονος Μπερκίν Ελβάν που είχε τραυματισθεί από
δακρυγόνα στις αντικυβερνητικές εκδηλώσεις στην Κωνσταντινούπολη το
περασμένοκαλοκαίρι μετά από νοσηλεία 269 ημερών σε κώμα. Η είδηση του θανάτου του
προκάλεσε οργή στους Τούρκους πολίτες, οι οποίοι βγήκαν για να διαμαρτυρηθούν κατά της
κυβερνητικής πολιτικής και της αστυνομικής βίας σε διαδηλώσεις στην Κωνσταντινούπολη και
στην Άγκυρα, ενώ δεν έλειψαν τα επεισόδια. Ο 15χρονος Ελβάν συμμετείχε στις
αντικυβερνητικές διαδηλώσεις που ξέσπασαν στην Τουρκία τον Ιούνιου του 2013 με αφορμή
την κατασκευή εμπορικού κέντρου στη θέση του Πάρκου Γκεζί στην Κωνσταντινούπολη. Με το
θάνατο του Ελβάν ο αριθμός των νεκρών διαδηλωτών έφτασε τους 7, ενώ οι τραυματίες είναι
πάνω από 8.000. Κατά τις διαδηλώσεις σκοτώθηκε και ένας αστυνομικός. Η μητέρα του
αδικοχαμένου παιδιού δήλωσε πως «δεν είναι ο Θεός, αλλά ο Ερντογάν που πήρε το παιδί μου».
Πρόωρες βουλευτικές εκλογές θα διεξαχθούν στα Σκόπια στις 27 Απριλίου μαζί με τον
δεύτερο γύρω των προεδρικών εκλογών, ο πρώτος γύρος των οποίων θα διεξαχθεί στις 13
Απριλίου. Ένα μήνα πριν από τις εκλογές επικρατεί κλίμα έντασης στην πολιτική σκηνή τις
γείτονος χώρας μεταξύ του κύριου εταίρου του κυβερνητικού συνασπισμού, του κόμματος
VMRO-DPMNE, και της αξιωματικής αντιπολίτευσης, SDSM, ενώ μεταξύ των εθνικών
μειονοτήτων της χώρας κυριαρχεί έντονο το συναίσθημα της δυσπιστίας. Κυρίαρχο είναι και το
αίσθημα του φόβου ανάμεσα στους πολίτες της χώρας εξαιτίας των πρακτικών εκφοβισμού που
έχει υιοθετήσει η Κυβέρνηση εναντίον των διαφωνούντων. Να σημειωθεί ότι τα σημαίνοντα
στελέχη της αξιωματικής αντιπολίτευσης δεν θα λάβουν μέρος στις βουλευτικές εκλογές.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, το κυβερνών κόμμα του Γκρούεφσκι αναμένεται να κερδίσει άνετα
τις εκλογές και ο κυβερνητικός του εταίρος, το αλβανικό κόμμα DUI, να επικρατήσει στις
αλβανόφωνες περιοχές.
37
Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα και Ασφάλεια
Η κάλπη των πρόωρων βουλευτικών εκλογών στη Σερβία στις 16 Μαρτίου ανέδειξε νικητή
το Αλεξάντερ Βούσιτς και το Προοδευτικό Κόμμα του, το οποίο κέρδισε 158 από τις 250
έδρες με ποσοστό 48,34%. Στο παρελθόν ο νεοεκλεγείς πρωθυπουργός υπήρξε υπερεθνικιστής
πριν γίνει υποστηρικτής της ένταξης της Σερβίας στην Ε.Ε και είχε διατελέσει Υπουργός
Πληροφόρησης του καθεστώτος Μιλόσεβιτς. Τα υπόλοιπα κόμματα που κατάφεραν να
ξεπεράσουν το όριο του 5% σε ψήφους που απαιτείται για την είσοδο στη Βουλή είναι το
απερχόμενο από την κυβέρνηση Σοσιαλιστικό κόμμα με 13,51%, το Δημοκρατικό με 6,04% και
το νεοϊδρυθέν Νέο Δημοκρατικό του Μπόρις Τάντιτς με ποσοστό 5,71%. Το όριο του 5% δεν
ισχύει για τους πολιτικούς συνδυασμούς που εκπροσωπούν τις μειονότητες και έτσι
αντιπροσώπους εξέλεξαν οι Μουσουλμάνοι, οι Αλβανοί και οι Μαγυάροι. Αξιοσημείωτη είναι η
πολύ μεγάλη αποχή των ψηφοφόρων που έφτασε στο 47%
8 νεκροί και 9 τραυματίες σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια καβγάδων στις 30 Μαρτίου
ημέρα διεξαγωγής των δημοτικών εκλογών στην Τουρκία, οι οποίες έχουν πάρει
χαρακτήρα δημοψηφίσματος για την Κυβέρνηση Ερντογάν. Μέσα σε κλίμα έντασης και υπό
το φως σκανδάλων διαφθοράς να πλήττουν την Κυβέρνηση Ερντογάν η συμμετοχή των περίπου
52,7 εκ ψηφοφόρων στις εκλογές αναμένεται να είναι μεγάλη. Ο Τούρκος Πρωθυπουργός είχε
απειλήσει με απαγόρευση των social media σε περίπτωση που νικήσει στις εκλογές, κάτι που
συνέβη τελικά νωρίτερα. Με δικαστική απόφαση απαγορευτικέ το twitter και το youtube στην
Τουρκία μία εβδομάδα πριν τις εκλογές. Η απόφαση για την απαγόρευση του twitter ήρθη
τελικά στη συνέχεια.
38

ΤΟ ΤΑΓΜΑ ΤΩΝ ΛΑΖΑΡΙΣΤΩΝ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΚΑΙ Η ΟΥΝΙΑ

Herbalife Today Magazine

Κάλλη Γουργιώτου Η Κριμαία των αντιθέσεων και των συνθέσεων

Κατεβάστε το φύλλο

χρυση αυγη - Χρυσή Αυγή

Φύλλο 1391/13.3.2014 - Φωνή Κορινθίας

1 - Κοινή Γνώμη

«ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΤΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ ΠΟΥ ΕΠΙΛΕΓΟΥΝ ΟΙ

(2013) Επίλυση Διεθνών Συγκρούσεων, H

εδώ

Κατασκευή Υποβρυχίου Μικρής Κλίμακας και Προτάσεις

EL - the European External Action Service