ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Ενότητα 3 ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-2015 © ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΚΥΠΡΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναπαραγωγή οποιουδήποτε τμήματος αυτού του βιβλίου/διδακτικού υλικού που καλύπτεται από πνευματικά δικαιώματα (copyright), ή η χρήση του σε οποιαδήποτε μορφή, χωρίς τη γραπτή άδεια του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού / Υ.Α.Π. ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ η χρήση του αποκλειστικά για εκπαιδευτικούς σκοπούς στο πλαίσιο των μαθημάτων στα σχολεία. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-15 Ενότητα 3 (επανάληψη) Α. ΚΕΙΜΕΝΟ: Αρχίδαμος παιδεύων τον στρατόν Εισαγωγικό σημείωμα: Τα Στρατηγικά είναι μια συλλογή στρατιωτικών τεχνασμάτων και αξιομνημόνευτων περιστατικών, που δείχνουν τη στρατηγική ικανότητα και ευφυΐα σημαντικών Ελλήνων, Ρωμαίων, αλλά και βάρβαρων ηγεμόνων. Το κείμενο αναφέρεται στον Αρχίδαμο Γ΄ (περ. 400-338 π.Χ.), γιο του Αγησίλαου, τον οποίο και διαδέχθηκε το 361/0 π.Χ., ως ένας από τους δύο βασιλείς της Σπάρτης. Ἀρχίδαμος Λακεδαιμονίων βασιλεὺς διεβίβαζε τὸν λαὸν διὰ στενοχώρου καὶ ἀνύδρου ὁδοῦ. Βουλόμενος δὲ παραμυθεῖσθαι τοὺς ἄνδρας, ἐπῆλθε λάθρᾳ τοῖς πολεμίοις, οὓς ῥᾳδίως διέφθειρεν (οὐ γὰρ ἦσαν παρεσκευασμένοι), καὶ λείαν πολλὴν ἐλάβετο. Εἶτα ὁρῶν τοὺς στρατιώτας εὐφραινομένους ἐπὶ τῇ νίκῃ καὶ ᾄδοντας παιᾶνας, ἠρώτησεν, ὁπότε οἴονται καὶ διὰ ποίων ἔργων κατεπράχθη τὸ ἀνδραγάθημα. Ἀπεκρίναντο δὲ αὐτῷ οἱ μὲν «ἡνίκα προσεβάλλομεν», οἱ δὲ «ἡνίκα ἐτοξεύομεν», αὐτὸς δὲ «οὐδαμῶς», ἔφη, «ἐκ τούτων δοκεῖ μοι τὸ κατόρθωμα κατορθοῦσθαι, ἀλλὰ τότε, ὁπότε τὴν στενόχωρον καὶ ἄνυδρον ἐπορευόμεθα· τὸ γὰρ βούλεσθαι πονεῖν πάντων κρατεῖ». Πολυαίνου, Στρατηγικά (διασκευή) Λεξιλόγιο:ΛΕΞΙΛOΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ διεβίβαζε (διαβιβάζω) λαόν ῥᾳδίως παραμυθεῖσθαι (παραμυθοῦμαι) ἐπῆλθε (ἐπέρχομαι) λάθρᾳ οἴονται (οἴομαι) ἡνίκα προσεβάλλομεν (προσβάλλω) κατορθοῦσθαι περνώ από το ένα μέρος στο άλλο το στράτευμα εύκολα παρηγορώ, παροτρύνω, παρακινώ έρχομαι ξαφνικά , επιτίθεμαι κρυφά νομίζω όταν επιτίθεμαι κατορθώνω Ερωτήσεις κατανόησης (α) Ποιος ήταν ο Αρχίδαμος, όπως παρουσιάζεται στο κείμενο; (β) Με ποιο τρόπο νίκησε τον στρατό ο Αρχίδαμος; (γ) Πότε τελικά κατόρθωσαν να πετύχουν τη νίκη οι στρατιώτες του Αρχίδαμου; (δ) Ποιο το τελικό συμπέρασμα του κειμένου; Συμφωνείτε με αυτό; 1 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-15 Να αποδώσετε το παρακάτω απόσπασμα από το κείμενο στα Νέα Ελληνικά: Ἀρχίδαμος Λακεδαιμονίων βασιλεὺς διεβίβαζε τὸν λαὸν διὰ στενοχώρου καὶ ἀνύδρου ὁδοῦ. Βουλόμενος δὲ παραμυθεῖσθαι τοὺς ἄνδρας, ἐπῆλθε λάθρᾳ τοῖς πολεμίοις, οὓς ῥᾳδίως διέφθειρεν καὶ λείαν πολλὴν ἐλάβετο. ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... . Β. ΛΕΞΕΩΝ… ΤΑΞΙΔΙ 1. διεβίβαζε < διαβιβάζω, -ομαι (= στέλνω, μεταδίδω σε κάποιον ένα μήνυμα μέσω ενός τρίτου) α) Να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις με τις παρακάτω προθέσεις, χρησιμοποιώντας ως β’ συνθετικό το ρ. βιβάζω, -ομαι. π.χ. μεταβιβάζω, μεταβιβαστικά μετά ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… επί υπό βιβάζω, -ομαι ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… διά ………………………………........................... .................................................................... 2 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ από ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-15 β) Να συμπληρώσετε τα κενά με την κατάλληλη λέξη που είναι στο πλαίσιο, κάνοντας τις απαραίτητες αλλαγές (μια λέξη χρησιμοποιείται δύο φορές). διαβιβάζω, υποβιβάζω, αποβίβαση i) Παρακαλώ να του …………………………….τους χαιρετισμούς μου. ii) Το να ……………………….……….. τους άλλους δεν σε καθιστά ανώτερο. iii) Κατά την ………………..…………….. από το αεροπλάνο χρειάζεται να πάρετε τα προσωπικά σας αντικείμενα. iv) Η αίτησή σας ……………….………….….. στο αρμόδιο Υπουργείο. 2. ἐλάβετο < λαμβάνω, -ομαι (= παίρνω) α) Να σχηματίσετε απλές και σύνθετες λέξεις με το ρ. λαμβάνω, -ομαι. Απλές λέξεις π.χ. λήψη, λήμμα Σύνθετες λέξεις αναλαμβάνω, ανάληψη β) Είστε δημοσιογράφος και σας έχει ζητηθεί να γράψετε ένα κείμενο για τη σύλληψη ενός διαρρήκτη από την αστυνομία. Να χρησιμοποιήσετε όσο το δυνατόν περισσότερες λέξεις, απλές ή σύνθετες, από το ρ. λαμβάνω, -ομαι. 3 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-15 Γ. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ… ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΘΥΜΑΜΑΙ Ουσιαστικά Α’ κλίσης (ΓΑΕ, σ. 45-48, §§ 86-90) Τα ουσιαστικά του κειμένου λείαν, τοὺς στρατιώτας, τῇ νίκῃ ανήκουν στην Α’ κλίση. 1. α) Να μετατρέψετε τα πιο πάνω ουσιαστικά στην ονομαστική του ενικού και να τα τοποθετήσετε ανάλογα με το γένος τους στον πιο κάτω πίνακα. Αρσενικά Θηλυκά Ουδέτερα β) Τι παρατηρείτε; Στην Α΄ κλίση υπάρχουν ουσιαστικά μόνο ………………………….…. και …………………………….... γένους. 2. Στις πιο κάτω προτάσεις να παρατηρήσετε το ουσιαστικό ὁ ναύτης και να υπογραμμίσετε τις καταλήξεις. Ὁ ναύτης ἀποπλέει. Τοῦ ναύτου ἡ ναῦς ταχεῖα ἐστί. Τῷ ναύτῃ ὁ κύων ἀκολουθεῖ. Τὸν ναύτην ἡ μήτηρ καλεῖ: «ὦ ναῦτα, φίλον τέκος, ἔρρωσο!». Οἱ ναῦται ἀποχωροῦσι. Τῶν ναυτῶν ἡ νοσταλγία μεγίστη ἐστί. Τοῖς ναύταις ἡ θάλασσα ἡδίστη ἐστί. Τοὺς ναύτας ἡ πατρὶς καλεῖ: «ὦ ναῦται, τέκνα γενναῖα Ἑλλήνων, ἴτε». 4 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-15 3. Τώρα, με βάση τις παρατηρήσεις και τις γνώσεις σας για το άρθρο και τις πτώσεις, να κλίνετε το ουσιαστικό ὁ στρατιώτης. Πτώσεις Ενικός Πληθυντικός Ονομαστική Γενική Δοτική Αιτιατική Κλητική 4. Με βάση την κλίση του πιο πάνω ουσιαστικού, να συμπληρώσετε τον πίνακα που ακολουθεί. Μπορείτε να συμβουλευθείτε τη Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής, σ. 45, § 86. ΠΤΩΣΕΙΣ Ονομ. ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ὁ ταμί-ας ὁ μαθητ-ής ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ οἱ μαθητ ….. οἱ ταμί….. Γεν. τοῦ μαθητοῦ τοῦ ταμί….. τῶν μαθητῶν τῶν ταμι…. Δοτ. τῷ μαθητῇ τῷ ταμίᾳ τοῖς μαθητ….. τοῖς ταμί….. Αιτ. τὸν μαθητ…. τὸν ταμίαν τοὺς μαθητ….. τοὺς ταμί….. Κλητ. ὦ μαθητ….. ὦ ταμί….. ὦ μαθητ….. ὦ ταμί….. 5. Να προσέξετε την κλίση των θηλυκών στον πιο κάτω πίνακα. Να συμπληρώσετε τον πληθυντικό αριθμό, τοποθετώντας τις ίδιες καταλήξεις με τα ουσιαστικά που συναντήσατε πιο πάνω. Μπορείτε να συμβουλευθείτε τη Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής, σ. 46 – 47. ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ θάλασσ-α τράπεζ-α Ονομ. ἡ λεί-α Γεν. τῆς λεί-ας θαλάσσ-ης τραπέζ-ης νίκ-ης Δοτ. τῇ λεί-ᾳ θαλάσσ-ῃ τραπέζ-ῃ νίκ-ῃ Αιτ. τὴν λεί-αν θάλασσ-αν τράπεζ-αν νίκ-ην Κλητ. ὦ λεί-α θάλασσ-α τράπεζ-α νίκ-η Ονομ. αἱ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ λεῖ-…… θάλασσ-……. τράπεζ-……. νῖκ-……. Γεν. τῶν λει-…… θαλασσ-……. τραπεζ-……. νικ-……. Δοτ. ταῖς λεί-…… θαλάσσ-……. τραπέζ-……. νίκ-……. Αιτ. τὰς λεί-…… θαλάσσ-……. τραπέζ-……. νίκ-……. λει-…… θάλασσ-……. τράπεζ-……. νῖκ-……. Κλητ. ὦ νίκ-η 5 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-15 Παρατηρήσεις: Τα αρσενικά λήγουν σε …………….… και ……………… Τα θηλυκά λήγουν σε ………………… και …………….... Τα ουσιαστικά αρσενικού και θηλυκού γένους έχουν στον πληθυντικό τις ίδιες ………………………. Η γενική και η δοτική ενικού, όταν τονίζονται στη μακρόχρονη λήγουσα, τι τόνο παίρνουν; ………………………………………………… Η γενική πληθυντικού τονίζεται πάντα στη ………………….. και παίρνει πάντα ………………………… Η δοτική πληθυντικού, όταν τονίζεται στη λήγουσα παίρνει …………………………. Η δίφθογγος αι, όταν βρίσκεται στο τέλος της λέξης στην ονομαστική και κλητική πληθυντικού, είναι βραχύχρονη. Τα περισσότερα ουσιαστικά αρσενικού γένους σχηματίζουν κλητική ενικού σε βραχύχρονο –α. Τα ουσιαστικά θηλυκού γένους που τελειώνουν σε –α σχηματίζουν τη γενική ενικού σε –ης και τη δοτική ενικού σε –ῃ, όταν πριν από το –α προηγείται …………………. εκτός από ………………… Να διαβάσετε προσεκτικά τις παρατηρήσεις στη σ. 48, §§ 89-90 του βιβλίου της Γραμματικής σας. 6. Να συμπληρώσετε να κενά ουσιαστικού στην παρένθεση: με τον κατάλληλο τύπο του (α) ᾿Ιατρὸς τῶν ……………….. (ἀτυχία) ὁ χρόνος ἐστί. (β) Αἰσχραὶ ……….…… (διαβολὴ) φέρουσιν τοῖς ……………. (στρατιώτης) δεινὴν ……………(λύπη). (γ) Οὕτως οἱ νέοι ἐν μετρίᾳ ………………… (δίαιτα, δοτ. ενικού) διάγουσιν. (δ) ῾Ημεῖς ………………………….. (ὁ πολίτης αιτ. πληθ.) ………………….. (ψυχὴ, αιτ. εν.) τῆς ……………………….. (πολιτεία) νομίζομεν. 7. Να γράψετε τη γενική ενικού και πληθυντικού των ουσιαστικών. (α) γενεά ……………………….. ……………………….. (β) σφαῖρα ……………………….. ……………………….. (γ) πύλη ……………………….. ……………………….. (δ) θύελλα ……………………….. ……………………….. (ε) ναύτης ……………………….. ……………………….. (στ) ῥίζα ……………………….. ……………………….. (ζ) μάχαιρα ……………………….. ……………………….. (η) ταμίας ……………………….. ……………………….. (θ) τράπεζα ……………………….. ……………………….. 6 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-15 Οριστική Παρατατικού και Αορίστου ενεργητικής και μέσης φωνής Α. ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ 1. Να παρατηρήσετε τα ρήματα που συναντήσαμε στο κείμενο και να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν: διεβίβαζε, ἐτοξεύομεν, προσεβάλλομεν α) Έχοντας υπόψη το α’ πρόσωπο ενικού Ενεστώτα, σε ποια φωνή βρίσκονται τα ρήματα; ….………………………………………………………….. β) Ποιο χρόνο σάς θυμίζει η απόδοσή τους στα Νέα Ελληνικά; …………………………………………………………………………….……….…… γ) Να ανατρέξετε στη Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής, σ. 149, § 253 και να σημειώσετε τι δηλώνει ο χρόνος αυτός. Ο ……………...... δηλώνει …………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………….. 2. α) Να συμπληρώσετε την κλίση του ρ. τοξεύω σε όλα τα πρόσωπα της οριστικής Παρατατικού, στα Νέα Ελληνικά (Α’ πίνακας). β) Να προσπαθήσετε να συμπληρώσετε τα κενά με τους τύπους του Παρατατικού στα Αρχαία Ελληνικά (Β’ πίνακας). Η κλίση του ρήματος στα Νέα Ελληνικά θα σας βοηθήσει. Ν.Ε. τόξευα ……………...... Α.Ε. ἐτόξευον ……………….. ……………….. …..………..…. ………………. ἐτοξεύομεν ….……………. ἐτοξεύετε ….…………….. ἐτόξευον 3. α) Να διαβάσετε προσεκτικά το κείμενο που ακολουθεί και να υπογραμμίσετε τα ρήματα (εξαιρούνται τα έντονα γραμμένα ρήματα): Ἴβυκος ὁ ποιητὴς μετ’ ἄλλων ἑταίρων εἰς Ἰταλίαν ἦλθεν. Ἐνταῦθα ἱκανὸν χρόνον διέτριψαν, χρήματα ἱκανὰ συνέλεξαν. Μετ’ οὐ πολὺ Ἴβυκος τοὺς ἑταίρους πάλιν ἤθροισε καὶ εἶπεν αὐτοῖς: «Ἐγώ, ὦ ἑταῖροι, ἱκανοὺς νέους ἐπαίδευσα, ὑμεῖς δ’ ἱκανὸν ἀργύριον συνελέξατε καὶ πρὸς τοὺς γονέας ἐπέμψατε». 7 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-15 β) Με βάση τις γνώσεις σας στα Νέα Ελληνικά, ποιο χρόνο σάς θυμίζουν τα ρήματα που υπογραμμίσατε στο κείμενο;............................................... γ) Να ανατρέξετε στη Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής, σ. 149, § 253 και να σημειώσετε τι δηλώνει ο χρόνος αυτός. Ο ……………...... δηλώνει …………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………….. δ) Να προσπαθήσετε να μεταφέρετε τα ρήματα του πιο πάνω κειμένου καθώς και τα ρήματα του διδαγμένου κειμένου (διεβίβαζε, διέφθειρεν, ἐτοξεύομεν, προσεβάλλομεν) στο α’ πρόσωπο ενικού του Ενεστώτα. Ενεστώτας (α’ πρόσωπο ενικού) π.χ. διεβίβαζε διαβιβάζω διέφθειρεν ἐτοξεύομεν προσεβάλλομεν διέτριψαν συνέλεξαν ἤθροισε ἐπαίδευσα ἐπέμψατε ε) Κατά τη μετατροπή των πιο πάνω ρημάτων στον Ενεστώτα παρατηρούμε κάποιες αλλαγές ως προς: i) την αύξηση ii) τις καταλήξεις. Τι παρατηρείτε στους τύπους ἐτοξεύομεν και ἐπαίδευσα, i) ως προς τον αριθμό των συλλαβών τους; (τα ρήματα στον Ενεστώτα είναι τοξεύω και παιδεύω) ……………………………………………………………………. ii) ως προς τη θέση της αύξησης; …………………………………………………… iii) Με ποιο γράμμα δηλώνεται η αύξηση; ……………………………. Αυτή η αύξηση ονομάζεται συλλαβική. Τι παρατηρείτε στον τύπο ἤθροισε, i) ως προς τον αριθμό των συλλαβών; (το ρήμα στον Ενεστώτα είναι ἀθροίζω) …………………………………………………………………………………………… ii) ως προς τη θέση της αύξησης; ……………………………………………. iii) Ποια αλλαγή παρατηρείτε; …………………………………………………. Αυτή η αύξηση ονομάζεται χρονική. 8 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-15 Ως προς τους τύπους διεβίβαζε και συνέλεξαν, i) ποια είναι η αύξηση και πού βρίσκεται; (τα ρήματα στον Ενεστώτα είναι διαβιβάζω και συλλέγω) ……………………………………………………………….. Αυτή η αύξηση ονομάζεται εσωτερική. *** Το ίδιο γίνεται και στα Νέα Ελληνικά στην περίπτωση που η αύξηση αυτή τονίζεται, π.χ. εγκρίνω – ενέκρινα αλλά εγκρίναμε, εκθέτω – εξέθετα αλλά εκθέτατε, εκφράζω – εξέφραζα αλλά εκφράζατε. 4. α) Να συμπληρώσετε τον πιο κάτω πίνακα με τους τύπους του Παρατατικού και Αορίστου του ρ. παιδεύω, τόσο στα Νέα Ελληνικά όσο και στα Αρχαία Ελληνικά. Παρατατικός Νέα Ελληνικά Αρχαία Ελληνικά παίδευα ἐ-παίδευ-ον Αόριστος Νέα Ελληνικά Αρχαία Ελληνικά παίδευσα ἐ- παίδευ -σ-α ἐ- παίδευ - ἐ- παίδευ -σ-ας ἐ- παίδευ - ἐ- παίδευ -σ- ἐ- παιδεύ -ομεν ἐ- παιδεύ -σ-αμεν ἐ- παιδεύ-ετε ἐ-παιδεύ-σ- ἐ- παίδευ -ον ἐ- παίδευ -σ- β) Να συζητήσετε τις ομοιότητες και τις διαφορές των δύο χρόνων στη διαχρονική τους πορεία. 5. Με βάση τα πιο κάτω παραδείγματα, να σημειώσετε στον πίνακα που ακολουθεί τις αλλαγές που γίνονται, όταν το ρήμα παίρνει χρονική αύξηση: Παραδείγματα Μετατροπή ἀγοράζω -ἠγόραζον αη αὐξάνω –ηὔξανον αυ ..... ἐρίζω -ἤριζον (τσακώνομαι) ε ....... ἔχω – εἶχον ε ....... εὑρίσκω –ηὕρισκον ευ ...... αἰχμαλωτίζω -ᾐχμαλώτιζον αι ....... εἰκάζω - ᾔκαζον ει ...... ὀνομάζω -ὠνόμαζον ο ....... οἰκτίρω -ᾤκτιρον οι ....... ἱκετεύω – ἱκέτευον ῐ ῑ ὑβρίζω -ὕβριζον ῠῡ 9 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-15 α) Άρα, τι συμβαίνει όταν έχουμε χρονική αύξηση; Τα ρήματα που αρχίζουν από ........................ δεν παίρνουν μία επιπρόσθετη συλλαβή, αλλά μετατρέπουν το βραχύχρονο .................... στο αντίστοιχο ......................... β) Τα ρήματα στον Αόριστο εκτός από την αύξηση, παίρνουν και τον χρονικό χαρακτήρα -σ-, π.χ. λύω - ἔλυσα. Σημαντική υπενθύμιση! Όταν συναντηθεί ο χρονικός χαρακτήρας –σ– του Αορίστου με άφωνο σύμφωνο (κ, γ, χ, ττ – π, β, φ – τ, δ, θ), τότε συμβαίνουν οι μεταβολές που έχετε συναντήσει κατά τον σχηματισμό του Μέλλοντα στην Ενότητα 2, π.χ. διώκω – διώξω - ἐδίωξα (ἐ-δίωκ-σ-α), γράφω – γράψω - ἔγραψα (ἔ-γραφ-σ-α), πείθω – πείσω - ἔπεισα (ἔ-πειθ-σ-α). 6. Με βάση τις μέχρι τώρα γνώσεις σας και με τη βοήθεια των προηγούμενων ασκήσεων, να σχηματίσετε τους τύπους του Παρατατικού και Αορίστου των πιο κάτω ρημάτων (στο πρόσωπο και αριθμό που σας δίνεται). Ενεστώτας κελεύω Παρατατικός Αόριστος ὑβρίζει ἐκπλήττεις ὀρύττεις (= σκάβεις) ἱκετεύουσι συλλέγει (σύν + λέγω) αἰχμαλωτίζομεν ὁρίζουσι ἀναγκάζει διώκετε 7. Να συμπληρώσετε τις ακόλουθες προτάσεις, τοποθετώντας τα ρήματα που είναι στην παρένθεση στον Παρατατικό και Αόριστο: (α) Οἱ ἄνδρες οὗτοι …………………./………………….. τὸν ἐν Δελφοῖς θησαυρόν (φυλάττω). (β) Ἀθηναῖοι πρέσβεις τοῖς Λακεδαιμονίοις…..…..…………/…………..…….. (πέμπω). (γ) Τῶν Σειρήνων προσδεδεμένος Ὀδυσσεὺς τῷ στύλῳ (= στο κατάρτι) …………….…..…/……………….……(ἀκούω). (δ) Θουκυδίδης Ἀθηναῖος……………………./………….……. (συγγράφω) τὸν πόλεμον τῶν Πελοποννησίων καὶ Ἀθηναίων. 10 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-15 Β. ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ 1. α) Nα παρατηρήσετε προσεκτικά τους πιο κάτω τύπους και να τους μεταφέρετε στο α’ πρόσωπο ενικού Ενεστώτα. ἐπορευόμεθα, ἀπεκρίναντο ………………………………………………………………………………………….. β) Σε ποια φωνή νομίζετε ότι βρίσκονται τα πιο πάνω ρήματα;………………………………………...................................................... 2. α) Με βάση τις μέχρι τώρα γνώσεις σας, να αναγνωρίσετε τον χρόνο των ρημάτων στα πιο κάτω παραδείγματα και να τον σημειώσετε στον αντίστοιχο πίνακα. β) Να αντιγράψετε τους τύπους των ρημάτων ανάλογα με τον χρόνο στον οποίο βρίσκονται και να προσπαθήσετε να τους τοποθετήσετε με τη σειρά. Ἡμεῖς ἐπορευόμεθα. ἐγώ Ἐπορευόμην τὴν εὐθεῖαν ὁδόν. σύ Σὺ ἐβουλεύου πρὸ τοῦ ἔργου. οὗτος Ὁ νεανίας ὑπὸ τοῦ διδασκάλου ἐπαιδεύετο. ἡμεῖς Οὗτοι τοὺς βωμοὺς ἱδρύοντο. ὑμεῖς Ὑμεῖς ἐπαιδεύεσθε ὑπὸ τῶν διδασκάλων. οὗτοι Ἡμεῖς ἐπορευσάμεθα. Ὁ νεανίας ὑπὸ τοῦ διδασκάλου ἐπαιδεύσατο. Οὗτοι τοὺς βωμοὺς ἱδρύσαντο. Ἐπορευσάμην τὴν εὐθεῖαν ὁδόν. Ὑμεῖς ἐπαιδεύσασθε ὑπὸ τῶν διδασκάλων. Σὺ ἐβουλεύσω πρὸ τοῦ ἔργου. ἐγώ σύ οὗτος ἡμεῖς ὑμεῖς οὗτοι 11 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-15 3. α) Να γράψετε στον πίνακα που ακολουθεί την κλίση των ρημάτων παιδεύομαι και ἀγωνίζομαι. β) Να συζητήσετε στην τάξη το είδος της αύξησης των παραδειγμάτων. Πρόσωπα Παρατατικός ἐγὼ ἐπαιδευόμην ἠγωνιζόμην Αόριστος ἐπαιδευσάμην ἠγωνισάμην σὺ οὗτος ἡμεῖς ὑμεῖς οὗτοι 4. Να συμπληρώσετε τον ακόλουθο πίνακα: Παρατατικός ἐψευδόμην Αόριστος ἐψεύσω ἐψεύδετο ἐψευσάμεθα ἐψεύσασθε ἐψεύδοντο 5. Να σχηματίσετε τον Παρατατικό και τον Αόριστο των ακόλουθων ρημάτων στο πρόσωπο και αριθμό που σας ζητείται: Ρήματα πείθομαι (α΄ ενικού) Παρατατικός Αόριστος τάττομαι (β΄ ενικού) τρέπομαι (γ΄ ενικού) φυλάττομαι (α΄ πληθυντικού) διώκομαι (β΄ πληθυντικού) ἅπτομαι (γ΄ πληθυντικού) πέμπομαι (γ΄ενικού) πράττομαι (γ΄ πληθυντικού) 12 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-15 Οριστική Παρατατικού ρ. εἰμί (ΓΑΕ σ. 162, § 275) 1. Να διαβάσετε προσεκτικά τις πιο κάτω προτάσεις και να προσπαθήσετε να καταγράψετε με τη σειρά όλους τους τύπους της οριστικής Παρατατικού του ρ. εἰμί. Ἀριστείδης ἦν δίκαιος. Ὑμεῖς ἦτε ἀχείρωτοι (= ακατάβλητοι) τοῖς Ν.Ε. Α.Ε. ήμουν ἐχθροῖς. ήσουν Ἐγὼ ἦν ὁπλίτης ἐν τῷ πολέμῳ. ήταν Ἦσθα μεγαλοφρονέστερος τοῦ ἐχθροῦ. Ἦμεν ἐν τῷ δικαστηρίῳ ἐκείνην τὴν ήμαστε ἡμέραν. ήσαστε Οἱ ἐθελονταί ἦσαν γενναῖοι. ήταν 2. Να συμπληρώσετε τις παρακάτω φράσεις με τον κατάλληλο τύπο του ρ. εἰμὶ στον Παρατατικό. (α) Ὑμεῖς φίλοι καὶ σύμμαχοι τῶν Ἀθηναίων ……………… (β) Ὁ Δημοσθένης μέγας ῥήτωρ καὶ σοφιστής …………………. (γ) Ἅπαντες γιγνώσκουσιν ὅτι ἡμεῖς οὐκ ………………….. πολέμιοι ὑμῶν. (δ) Σωκράτης λέγει ὅτι σὺ ……………...... εἷς ἐκ τῶν μαθητῶν αὐτοῦ. (ε) Αἱ ἐλπίδαι τῆς σῳτηρίας ………………. καὶ πολλαὶ καὶ μεγάλαι. 3. Να μεταφέρετε τους τύπους του ρήματος εἰμί στον Παρατατικό. (α) Οἱ Ἀθηναῖοι ἐν τῷ σταδίῳ εἰσί. …………………………… (β) Ἡμεῖς ἐσόμεθα ἐν τῷ οἴκῳ. …………………….. (γ) Σὺ εἶ στρατηγός. …………………… (δ) Ὑμεῖς ἔσεσθε ἐπιμελεῖς μαθηταί. …………………… (ε) Ἐγὼ ἔσομαι φίλος καὶ σύμμαχος. ……………………. (στ) Ἀριστείδης δίκαιός ἐστι. ……………………….. 13 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-15 Δ. ΕΝΑ ΒΡΑΒΕΙΟ ΓΙΑ ΤΑ ΔΥΣΚΟΛΑ 1. Να τρέψετε στον αντίθετο αριθμό τις παρακάτω προτάσεις: α) Ὁ στρατιώτης τὸν πολέμιον τῷ ἀκοντίῳ ἐδίωκε. .................................................................................................................................. β) Οἱ δικασταί ἤκουσαν τῶν λόγων τῶν πολιτῶν ἐν τῷ δικαστηρίῳ. ......................................................................................................................................... γ) Αἱ πολιτεῖαι πλησίον τῶν θαλασσῶν ἦσαν. ......................................................................................................................................... δ) Ὁ θεατὴς ἐθαύμασεν τὴν ἀρετὴν τῶν ἀθλητῶν ἐν τῷ σταδίῳ. .......................................................................................................................................... ε) Ὁ πολίτης ἐπυνθάνετο τῶν δικαστῶν καὶ τῶν ταμιῶν. .......................................................................................................................................... 2. Να γράψετε τις πιο κάτω προτάσεις στα Αρχαία Ελληνικά: (α) Οι πολίτες θαύμαζαν τους νικητές. ………………………………………………………………………………………… (β) Οι νομοθέτες έλεγαν την αλήθεια. ………………………………………………………………………………………… (γ) Εσύ έγραψες την επιστολή. ………………………………………………………………………………………… (δ) Οι αθλητές γυμνάζονταν κρυφά. ………………………………………………………………………………………… 3. Να γράψετε το α’ πρόσωπο Παρατατικού των πιο κάτω ρημάτων της Νέας Ελληνικής (θυμηθείτε την εσωτερική αύξηση!): (α) εγκρίνω …………………………………. (β) προσθέτω ………………………………. (γ) εκπέμπω ……………………………….. (δ) διαφθείρω ………………………………. (ε) υπογράφω ………………………………. (στ) συλλέγω ……………………………….. (ζ) εμπλέκω ………………………………… 14 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-15 4. Να λύσετε το σταυρόλεξο: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Οριζόντια 1. γ' πληθ. Παρατατικού νομίζομαι 2. α' ενικού Αορίστου πείθω 3. β' ενικού Παρατατικού πράττομαι 4. γ' πληθ. Αορίστου φυλάττω 5. γ' ενικού Αορίστου ἀγωνίζομαι 6. β' ενικού Παρατατικού διδάσκω 8. γ' πληθ. Παρατατικού καταλύω 9. γ' ενικού Παρατατικού ἐλπίζω 10. β' ενικού Αορίστου κελεύω Κάθετα 1. α' ενικού Αορίστου γράφομαι 2. β' ενικού Αορίστου πράττομαι 3. α' πληθ. Παρατατικού φέρω 6. α' πληθ. Αορίστου λύομαι 7. α' ενικού Παρατατικού διώκομαι Ε. ΟΡΘΟΓΡΑΦΩΜΕΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙ Να απομνημονεύσετε την πιο κάτω πρόταση και να μάθετε την ορθογραφία της. «Τὸ γὰρ βούλεσθαι πονεῖν πάντων κρατεῖ». 15 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
© Copyright 2024 Paperzz
