ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Ενότητα 3 ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-2015 © ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΚΥΠΡΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναπαραγωγή οποιουδήποτε τμήματος αυτού του βιβλίου/διδακτικού υλικού που καλύπτεται από πνευματικά δικαιώματα (copyright), ή η χρήση του σε οποιαδήποτε μορφή, χωρίς τη γραπτή άδεια του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού / Υ.Α.Π. ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ η χρήση του αποκλειστικά για εκπαιδευτικούς σκοπούς στο πλαίσιο των μαθημάτων στα σχολεία. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-2015 Ενότητα 3 Α. ΚΕΙΜΕΝΟ: «Αθηναίος άμουσος και Κορίνθιος» Να διαβάσετε το κείμενο της Ενότητας 2 του βιβλίου σας, σ. 30 «Ἀθηναῖος ἄμουσος καὶ Κορίνθιος» (μόνο από τη λεζάντα 1 μέχρι και τη 16). (Το λεξιλόγιο που βρίσκεται στο τέλος του βιβλίου είναι βοηθητικό). Ερωτήσεις κατανόησης: (α) Ποια κύρια πρόσωπα συζητούν στο κείμενο αυτό; (β) Σε ποια ηλικία βρίσκεται ο Πράξανδρος; Από ποια φράση του κειμένου φαίνεται αυτό; (γ) Προς ποια πόλη πορεύεται ο Πράξανδρος και για ποιους λόγους; (δ) Για ποιον λόγο κατηγορείται ο Όμηρος; (Να εντοπίσετε την απάντηση, όπως είναι γραμμένη στα Αρχαία Ελληνικά). (ε) Να γράψετε τρία χαρακτηριστικά του Σωκράτη με βάση το κείμενο. (στ) Τι δίδασκε ο Σωκράτης;  Να αποδώσετε το πιο κάτω απόσπασμα του κειμένου στα Νέα Ελληνικά: Ἀκούεται γὰρ ὅτι ἄνδρες πολλοί φιλοσοφοῦσι καὶ λόγοι πολλοὶ γίγνονται περὶ τέχνης ρητορικῆς, ... πολλαὶ δὲ ἐξετάσεις περί τε ὑγιεινῆς διαίτης καὶ περὶ τῶν μετεώρων. ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... . 1 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-2015 Β. ΛΕΞΕΩΝ… ΤΑΞΙΔΙ 1. σθένει < σθένω (= έχω δύναμη) (α) Να σχηματίσετε απλές και σύνθετες λέξεις με το ρ. σθένω. ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... (β) Να επιλέξετε δύο (2) λέξεις από αυτές και να γράψετε προτάσεις. 2. ὁρῶ < θ. ορ-, οπ-, ε(ι) (= βλέπω) Στα Νέα Ελληνικά έχουμε πλήθος λέξεων που παράγονται από το ρήμα ὁρῶ. (α) Να γράψετε απλές ή σύνθετες λέξεις, που σχετίζονται με αυτές που βρίσκονται στον κύκλο, π.χ. οπτικός ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ ........................................................................ όραση όψη οφθαλμός ........................................................................ ........................................................................ ……………………………………………….. (β) Να γράψετε μια παράγραφο 30-50 λέξεων με τη θεματική πρόταση: «Η επίσκεψή μου στον οφθαλμίατρο μού δημιούργησε πολλές ανησυχίες». ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ 2 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-2015 Γ. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ… ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ Μαθαίνω τις προσωπικές αντωνυμίες (ΓΑΕ, σ. 136, § 222) 1. Να καταγράψετε στον πίνακα που ακολουθεί τις λέξεις των προτάσεων, οι οποίες φανερώνουν ΠΡΟΣΩΠΑ. Α.Ε. Ἡμεῖς ἐσμὲν ἄνδρες χρηστοί. Σὺ σπεύδεις ἐκ τῆς ὁδοῦ. Οὗτοι θερινὰς ἀργοὺς ἄγουσι. Ὑμεῖς ἐστέ γραμματισταί. Ἐγὼ ὁρῶ τὸν Πράξανδρον. Οὗτος διδάσκαλός ἐστι. 2. Γνωρίζετε πώς ονομάζονται αυτές οι αντωνυμίες που φανερώνουν πρόσωπο; ……………………………………. 3. Οι αντωνυμίες αυτές, οι ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ, κλίνονται. Με βάση τους τύπους της αντωνυμίας που γράψατε πιο πάνω και αξιοποιώντας το βιβλίο της Γραμματικής σας (ΓΑΕ, σ. 136, § 222), να συμπληρώσετε τις δύο πρώτες στήλες στον πιο κάτω πίνακα. Πτώσεις Ονομαστική Ενικός αριθμός Α’ πρόσωπο Β’ πρόσωπο ἐγώ σύ Γ’ πρόσωπο1 __ Γενική (οὑ) Δοτική οἷ, οἱ Αιτιατική (ἕ) Πτώσεις Ονομαστική Πληθυντικός αριθμός Α’ πρόσωπο Β’ πρόσωπο ἡμεῖς ὑμεῖς Γ’ πρόσωπο (σφεῖς) Γενική (σφῶν) Δοτική σφίσι (ν) Αιτιατική (σφᾶς) 1 Σημ.: Η προσωπική αντωνυμία δανείζεται την ονομαστική ενικού και πληθυντικού για το γ’ πρόσωπο από τη δεικτική αντωνυμία, οὗτος, αὕτη, τοῦτο. 3 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ 4. ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-2015 Να συμπληρώσετε τα κενά με τις αντωνυμίες που λείπουν. Πάτερ ……..… ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά ……..· ἐλθέτω ἡ Βασιλεία ………….· γενηθήτω τὸ θέλημά ……….., ὡς ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς· τὸν ἄρτον …………. τὸν ἐπιούσιον δὸς ……….. σήμερον· καὶ ἄφες ………. τὰ ὀφειλήματα ……………, ὡς καὶ …………. ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ……………..· καὶ μὴ εἰσενέγκῃς ……………. εἰς πειρασμόν, ἀλλὰ ῥῦσαι ……… ἀπὸ τοῦ πονηροῦ. Μαθαίνω την οριστική Ενεστώτα ενεργητικής φωνής (ΓΑΕ, σ. 164 § 277, σ. 155 § 265, σ. 148 § 250, σ. 147 § 247) 1. Στο κείμενο συναντήσαμε ανάμεσα σε άλλα και τα ρήματα σπεύδει, σθένει, βαδίζεις, ἀκούεις, ἐπάγουσι, ἄγουσι, διδάσκει, ψέγει, λέγει. (α) Με βάση τις γνώσεις σας στα Νέα Ελληνικά, να μεταφέρετε τους πιο πάνω τύπους στην οριστική Ενεστώτα στο α’ πρόσωπο ενικού, π.χ. σπεύδω. ………………………………….……………………………………..............………….… …………………………………………………………………........................................... (β) Πού τονίζονται τα παραπάνω ρήματα; …………………………………………………………………………………………….. Τα ρήματα αυτά λέγονται βαρύτονα. Επομένως: Βαρύτονα λέγονται τα ρήματα, τα οποία στο α’ πρόσωπο της οριστικής Ενεστώτα δεν τονίζονται στη λήγουσα. (γ) Τα ρήματα που έχουμε συναντήσει λήγουν στο α΄ πρόσωπο σε -…...., που είναι η κατάληξη του Ενεστώτα της ενεργητικής φωνής στην οριστική έγκλιση. Αφού συμβουλευτείτε την Γραμματική σας (ΓΑΕ, 148 § 250, σ. 147 § 247), να συμπληρώσετε τα πιο κάτω: Ο χρόνος Ενεστώτας δηλώνει ……………………………………………………... …………………………………………………………………………………………….. Η οριστική είναι η έγκλιση …………………………………………………….…... ………………………………………………………………………………………….…. 4 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-2015 2. Στον πιο κάτω πίνακα να σημειώσετε τα βαρύτονα ρήματα της οριστικής του Ενεστώτα ενεργητικής φωνής, που υπάρχουν στο κείμενο μαζί με το πρόσωπο που ενεργεί. Πρόσωπο π.χ. Ο Πράξανδρος Ρήματα κειμένου σπεύδει 3. Με τη βοήθεια της Γραμματικής σας (ΓΑΕ, σ. 164, § 276) να συμπληρώσετε την κλίση του ρ. λέγω στον Ενεστώτα σε όλα τα πρόσωπα με την αντίστοιχη αντωνυμία. Προσωπική αντωνυμία π.χ. ἐγώ Ρήμα λέγω 4. Να συμπληρώσετε τις προτάσεις με τον κατάλληλο τύπο του ρήματος: α) Οἱ διδάσκαλοι τοὺς ἀγαθοὺς μαθητὰς ……………….. (βραβεύω). β) Ὁ ῥήτωρ τὸν δῆμον ……………….. (πείθω). γ) Σὺ τοὺς τοῦ βίου πόνους ἀνδρείως ……………….. (φέρω). δ) Ὑμεῖς καὶ μικροῖς δώροις …………….…….. (χαίρω). ε) Ἡμεῖς τὸν ἀγρὸν ……………………. (θεραπεύω). στ) Οἱ θνητοὶ ……………………. (θύω) τοῖς θεοῖς. 5 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-2015 Μαθαίνω την οριστική Ενεστώτα μέσης φωνής (ΓΑΕ, σ. 168, § 278) 1. (α) Να παρατηρήσετε προσεκτικά τον πιο κάτω ρηματικό τύπο και να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν: λαμβάνεται Με βάση τις γνώσεις σας από τα Νέα Ελληνικά, σε ποια φωνή βρίσκεται το ρήμα; ………………………………………. Αυτή η φωνή στα Αρχαία Ελληνικά λέγεται μέση φωνή. (β) Σε ποιο χρόνο νομίζετε ότι βρίσκεται το ρήμα λαμβάνεται; ………………… (γ) Να το γράψετε στο α’ πρόσωπο ενικού: ………………………………………… 2. Να μεταφέρετε τα ρήματα ἅπτεται, προσέρχεται, λέγεται, γίγνονται που συναντήσαμε στο κείμενο, στο α’ πρόσωπο οριστικής Ενεστώτα μέσης φωνής. ……………….... ……………..….. ....…………….... ......……..…..… 3. Να προσπαθήσετε να κλίνετε το ρήμα λέγομαι στην οριστική Ενεστώτα στα Νέα Ελληνικά (α΄ πίνακας) και στα Αρχαία Ελληνικά (β΄ πίνακας). ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ εγώ λέγ- εσύ λέγ- αυτός λέγεμείς λεγ- εσείς λέγ- αυτοί λέγ- ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Αν κοιτάξετε στη ΓΑΕ σ. 168, § 278, θα βρείτε και τις καταλήξεις που χρειάζεστε για τον απέναντι πίνακα. ἐγώ λέγ- σὺ λέγ- οὗτος λέγἡμεῖς λεγ- ὑμεῖς λέγ- οὗτοι λέγ- 4. Να συμπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας τον σωστό ρηματικό τύπο του Ενεστώτα μέσης φωνής: α) Ὁ κῆρυξ ............................... (πορεύομαι) εἰς Κόρινθον. i) πορεύονται ii) πορεύῃ iii) πορεύεται 6 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-2015 β) Ἀλέξανδρος ............................. (δέχομαι) Περσῶν πρέσβεις. i) δέχομαι ii) δέχονται iii) δέχεται γ) Ἡ πόλις σφόδρα ........................ (βλάπτομαι) ὑφ' ὑμῶν. i) βλάπτεται ii) βλάπτεσθε iii) βλάπτονται δ) Ἐγὼ .................................. (παραδέχομαι) τὸν λόγον. i) παραδεχόμεθα ii) παραδέχομαι iii) παραδέχονται ε) Ὑμεῖς ………………………..(πορεύομαι) εἰς ὁδὸν ἀληθείας. i) πορευόμεθα ii) πορεύεσθε iii) πορεύονται Μαθαίνω την Α΄ κλίση ουσιαστικών (ΓΑΕ, σ. 45 - 48, § 86 - 90) Μέχρι τώρα μάθαμε τη Β΄κλίση ουσιαστικών, η οποία περιλαμβάνει ουσιαστικά ........................... και ........................... γένους σε –ον. ............................. γένους σε –ος, και Μάθαμε, επίσης, ότι για να μπορούμε να κλίνουμε τα ουσιαστικά αυτά, πρέπει να ξέρουμε καλά τις πτώσεις των ουσιαστικών, την ..........................., τη ..........................., τη .........................., την ............................ και την ......................... και τους αριθμούς, ........................ και ............................ . Ας γνωρίσουμε την Α΄ κλίση ουσιαστικών, η οποία περιλαμβάνει ουσιαστικά μόνο αρσενικού και θηλυκού γένους. Συγκεκριμένα, η Α΄κλίση περιλαμβάνει αρσενικά σε –ης και σε –ας και θηλυκά σε –η και σε –α. Ουσιαστικά Α΄ κλίσης Αρσενικά   -ης -ας π.χ. ὁ ὁπλίτης ὁ ταμίας Θηλυκά   -α -η π.χ. ἡ ὥρα ἡ ψυχὴ 7 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-2015 I. Κλίση αρσενικού γένους Με βάση τις γνώσεις σας από τα Νέα Ελληνικά και με τη βοήθεια της Γραμματικής σας (ΓΑΕ, σ. 45, § 86) , να συμπληρώσετε τα κενά στον πιο κάτω πίνακα: Πτώσεις Ενικός Πληθυντικός Ενικός Πληθυντικός Ονομαστική ὁ ὁπλίτ....... οἱ ὁπλῖτ....... ὁ ταμί..... οἱ ταμί..... Γενική τοῦ ὁπλίτ....... τῶν ὁπλιτ…. τοῦ ταμί..... τῶν ταμι.... Δοτική τῷ ὁπλίτ....... τοῖς ὁπλίτ...... τῷ ταμί...... τοῖς ταμί.... Αιτιατική τὸν ὁπλίτ...... τοὺς ὁπλίτ...... τὸν ταμί..... τοὺς ταμί..... Κλητική ὦ ὁπλῖτ...... ὦ ὁπλῖτ..... ὦ ταμί.... ὦ ταμί..... II. Κλίση θηλυκού γένους α) Με βάση τις γνώσεις σας από τα Νέα Ελληνικά και με τη βοήθεια της Γραμματικής σας (ΓΑΕ, σ. 46-47, § 86 ), να συμπληρώσετε τον πιο κάτω πίνακα. Πτώσεις Ενικός Πληθυντικός Ενικός Πληθυντικός Ονομαστική ἡ ψυχ...... αἱ ψυχ.... ἡ ὥρ.... αἱ ὧρ...... Γενική τῆς ψυχ..... τῶν ψυχ..... τῆς ὥρ..... τῶν ὡρ..... Δοτική τῇ ψυχ.... ταῖς ψυχ...... τῇ ὥρ..... ταῖς ὥρ....... Αιτιατική τὴν ψυχ..... τὰς ψυχ...... τὴν ὥρ..... τὰς ὥρ....... Κλητική ὦ ψυχ..... ὦ ψυχ...... ὦ ὥρ..... ὦ ὧρ...... 8 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-2015 β) Με τη βοήθεια της Γραμματικής σας να προσπαθήσετε να συμπληρώσετε τις καταλήξεις του ουσιαστικού ἡ θάλασσα. Πτώσεις Ενικός Πληθυντικός Ονομαστική ἡ θάλασσ...... αἱ θάλασσ....... Γενική τῆς θαλάσσ...... τῶν θαλασσ........ Δοτική τῇ θαλάσσ..... ταῖς θαλάσσ....... Αιτιατική τὴν θάλασσ...... τὰς θαλάσσ....... Κλητική ὦ θάλασσ....... ὦ θάλασσ......  Κατά τον ίδιο τρόπο κλίνονται τα: ἡ μᾶζα, ἡ τράπεζα, ἡ δόξα, ἡ μέλισσα, ἡ ἄμυνα κ.ά. γ) Τι διαπιστώνετε;  Τα ουσιαστικά Α΄κλίσης θηλυκού γένους που λήγουν σε -α και έχουν ........................., εκτός από ρ, πριν από το -α, σχηματίζουν τη γενική σε –ης και τη δοτική σε –ῃ, π.χ. τῆς θαλάσσης, τῇ θαλάσσῃ.  Ενώ, όσα θηλυκά λήγουν σε –α και έχουν ......................ή ρ πριν από το -α, σχηματίζουν τη γενική σε –ας και τη δοτική σε –ᾳ, όπως τα ουσιαστικά ἡ ὥρα, ἡ ἀλήθεια, ἡ χώρα, ἡ σημαία, π.χ. τῆς ὥρας, τῇ ὥρᾳ.  Τι παρατηρείτε ως προς τις καταλήξεις του πληθυντικού τόσο στα αρσενικά όσο και στα θηλυκά της Α΄κλίσης; Οι καταλήξεις του πληθυντικού είναι ......................... τόσο στα αρσενικά όσο και στα θηλυκά.  Τι παρατηρείτε ως προς στη γενική πληθυντικού των ουσιαστικών της Α΄ κλίσης σε σχέση με τον τονισμό; Όλα τα ουσιαστικά της Α΄ κλίσης στη γενική πληθυντικού τονίζονται στη ........................... και παίρνουν …………………………… . 9 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-2015 1. Να βάλετε τα ουσιαστικά στην κατάλληλη πτώση. τοῦ (ὁ νεανίας) …………………………. τῆς (ἡ ἄμυνα) …………………………. τὴν (ἡ θάλαττα) ………………………... οἱ (ὁ πολίτης) ………………………….. τὰς (ἡ αἰχμή) ……………………….. τὴν (ἡ λίμνη) …………………………. τοῖς (ὁ πολίτης) ………………………… οἱ (ὁ γυμναστής) ………………………. τοὺς (ὁ δεσπότης) ……………………… τοῦ (ποιητής) …….…………………….. τῆς (ἡ μοῖρα) ………………………….. ταῖς (ἡ ψυχή) ………………………….... 2. Να γράψετε τη γενική, δοτική και αιτιατική ενικού και πληθυντικού αριθμού των ουσιαστικών: ὁ στρατιώτης, ὁ ταμίας, ἡ πολιτεία, ἡ μᾶζα. Ενικός ὁ στρατιώτης ὁ ταμίας ἡ πολιτεία ἡ μᾶζα οἱ στρατιῶται οἱ ταμίαι αἱ πολιτεῖαι αἱ μᾶζαι Γενική Δοτική Αιτιατική Πληθυντικός Γενική Δοτική Αιτιατική 10 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-2015 Δ. ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ... ΤΕΧΝΑΣΜΑΤΑ Μαθαίνω για το υποκείμενο (ΣΑΕΓ, σ. 18 §§ 9-10, σ. 19 §§ 11 Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η σύνταξη των προτάσεων στα Αρχαία Ελληνικά είναι σχεδόν η ίδια με τα Νέα Ελληνικά. 1. Να διαβάσετε προσεκτικά το πιο κάτω παράδειγμα. «Τον ποδοσφαιριστή τραυματίστηκε», φώναξε κάποιος στο γήπεδο. (α) Ποια λέξη θα αλλάζατε στο πιο πάνω παράδειγμα; …………………….... (β) Σε ποια πτώση νομίζετε ότι πρέπει να τη γράψετε; ……………………….. (γ) Η λέξη «ο ποδοσφαιριστής» είναι το υποκείμενο στην πρόταση αυτή. Επομένως, το υποκείμενο:  φανερώνει τίς, τι, τίνες (=ποιος, τι, ποιοι) ενεργεί ή παθαίνει κάτι ή βρίσκεται σε μια κατάσταση.  το συναντούμε πάντοτε στην ονομαστική πτώση. 2. Με τη βοήθεια του κειμένου σας, να συμπληρώσετε τα υποκείμενα στα πιο κάτω παραδείγματα. (α) ………….. μου ἅπτεται; (σ. 30, εικ. 1) (β) ………………………… ὅπισθεν προσέρχεται. (σ. 30, εικ. 2) (γ) …………. γὰρ πάντα παρ’ Ὁμήρῳ ἐστί. (σ. 33, εικ. 15) 3. Να υπογραμμίσετε το υποκείμενο στις πιο κάτω προτάσεις. (α) Οὗτος γενναῖος ἐστί. (β) Ὁ Νεῖλος ποταμός ἐστι. (γ) Ὁ πόλεμος αἴτιος πολλῶν κακῶν γίγνεται. (δ) Ἡμεῖς γράφομεν ἐπιστολήν. (ε) Ὑμεῖς διδάσκετε τὴν ἀρετήν. 11 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-2015 Ε. ΤΙ ΕΜΑΘΑ ΣΗΜΕΡΑ!!! 1. Να αντιστοιχίσετε τα ρήματα της Α’ στήλης με το σωστό πρόσωπο και αριθμό στη Β’ στήλη (ένας όρος της Β’ στήλης περισσεύει). Α’ στήλη Β’ στήλη 1 1 ἀκούει α γ’ πληθ. μέσης φωνής 2 θεραπεύεσθε β γ’ πληθ. ενεργ. φωνής 3 βλάπτονται γ β’ πληθ. μέσης φωνής 4 λέγουσι δ β’ ενικού μέσης φωνής 5 πράττομεν ε γ’ ενικού ενεργ. φωνής 6 γράφῃ στ β’ πληθ. ενεργ. φωνής 7 θαυμάζετε ζ α’ πληθ. μέσης φωνής 8 στρατευόμεθα η α’ ενικού μέσης φωνής θ α’ πληθ. ενεργ. φωνής 2 3 4 5 6 7 8 2. Να συμπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας τον σωστό ρηματικό τύπο του Ενεστώτα ενεργητικής και μέσης φωνής. α) Ἡμεῖς ............................... (κολάζω) τοὺς κακούς. i) κολάζονται ii) κολάζομεν iii) κολαζόμεθα β) Ὁ μαθητής ............................... (πορεύομαι) πρὸς τὴν αἴθουσαν. i) πορεύονται ii) πορεύῃ iii) πορεύεται γ) Οἱ θεοὶ ............................... (φυλάττω) τὰς πόλεις. i) φυλάττονται ii) φυλάττεται iii) φυλάττουσι δ) Ἡμεῖς ............................... (θεραπεύω) τοὺς τραυματίας. i) θεραπεύομεν ii) θεραπεύῃ iii) θεραπευόμεθα ε) Ὑμεῖς ............................... (διδάσκω) τὴν ἀρετήν. i) διδάσκετε ii) διδάσκομεν στ) Τί ............................... (βούλομαι), ὦ Ὀδυσσεῦ; i) βούλεσθε ii) βούλῃ iii) διδάσκεσθε iii) βούλεσαι 3. Να υπογραμμίσετε τον σωστό τύπο. (α) τοῦ θεατὴ (β) τῷ νεανία (γ) τοῖς προφήτοις τοῦ θεατοῦ τὸν νεανίαν ταῖς προφήταις τοῦ θεατὰ τὼ νεανία τοῖς προφήταις (δ) τῆς ὥρης τῆς ὥρας τῆς ὥρᾳς 12 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-2015 4. Να αντιστοιχίσετε τους όρους της Α’ στήλης με τους όρους της Β’ στήλης (ένας όρος της Β’ στήλης περισσεύει). Α’ στήλη Β’ στήλη α. ὁ πολίτης 1. αιτιατική πληθ., θηλ. β. τοῖς στρατιώταις 2. γενική ενικού, αρσ. γ. τῶν χωρῶν 3. ονομαστική ενικού, αρσ. δ. τοῦ νεανίου 4. δοτική πληθ., αρσ. ε. τὰς τροφὰς 5. αιτιατική ενικού, θηλ. 6. γενική πληθ., θηλ. α. β. γ. δ. ε. 5. Να συμπληρώσετε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο της λέξης που δίνεται στην παρένθεση. (α) Πρὸς ............................... (ἡ κρήνη, αιτιατ. ενικού) δ΄ ἄγουσιν τὰς αἶγας. (β) Λέξον, οὐ γεύῃ ...................................; (ἡ τροφή, γενική ενικού) (γ) Ἀγησίλαος προαγορεύει ................................... (ὁ ὁπλίτης, δοτική πληθ.) μὴ τιμωρεῖσθαι τοὺς αἰχμαλώτους. (δ) .............................. (ἡ οἰκία, ονομαστική πληθ.) πλησίον ...................................... (ἡ θάλασσα, γενική ενικού) εἰσίν. 6. Να υπογραμμίσετε το υποκείμενο στις πιο κάτω προτάσεις. (α) Ἐγὼ λέγω τὴν ἀλήθειαν. (β) Ὑμεῖς λαμβάνετε τὰ ὅπλα. (γ) Ὁ Σωκράτης διδάσκει τὴν ἀρετήν. (δ) Οἱ στρατιῶται διώκουσι τοὺς πολεμίους. (ε) Οἱ φρουροὶ φυλάττουσιν τὴν πόλιν. (στ) Ἡμεῖς πείθομεν τοὺς δικαστάς. (ζ) Δαρεῖος πέμπει τριακοσίας ναῦς. (η) Σὺ Ἕλλην εἶ. (θ) Ὑμεῖς γράφετε τὰς ἐπιστολάς. 13 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-2015 ΕΝΑ ΒΡΑΒΕΙΟ ΓΙΑ ΤΑ ΔΥΣΚΟΛΑ... 1. Να λύσετε το σταυρόλεξο. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Οριζόντια 1. γ' πληθ. μανθάνω 6. γ' πληθ. λέγομαι 7. α' πληθ. πέμπω 8. γ' ενικού διώκομαι 9. β' ενικού παιδεύομαι 10. β' πληθ. λύομαι 2. 10 Κάθετα 2. β' ενικού ἄγω 3. β' πληθ. ἱκετεύω 4. γ' ενικού γιγνώσκω 5. α' πληθ. βούλομαι Να μεταφέρετε τις πιο κάτω προτάσεις στον αντίθετο αριθμό. (α) Ὁ ἄνθρωπος λαμβάνεται τοῦ ἱματίου. ................................................................................................................................................ (β) Τὸ μειράκιον σπεύδει ἐκ τῆς ὁδοῦ. ................................................................................................................................................ (γ) Ποῦ βαδίζετε, ὦ ἑταῖροι; ................................................................................................................................................ (δ) Οἱ θεοὶ δίκαιοί εἰσι. ............................................................................................................................................... 14 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2014-2015 3. α) Να βρείτε τα δεκαοκτώ (18) ουσιαστικά της Α’ κλίσης στο πιο κάτω κρυπτόλεξο. β) Να τα γράψετε στη μικρογράμματη γραφή, ανάλογα με το γένος στο οποίο ανήκουν. Προσοχή στους τόνους και στα πνεύματα! Ν Μ Ε Ρ Γ Α Τ Η Σ Σ Ι Ε Ε Π Π Ο Ι Η Τ Α Κ Λ Α Π Ο Ι Ν Η Ρ Χ Η Ι Ρ Ν Λ Χ Ω Ρ Α Ν Ν Σ Ε Ι Ι Μ Ρ Υ Τ Ψ Αρσενικά Τ Σ Τ Κ Τ Α Α Λ Ι Υ Ι Η Α Η Ω Ζ Ι Η Ω Χ Μ Σ Σ Τ Ν Α Σ Σ Τ Α Η Θ Ε Α Τ Ο Υ Σ Α Ι Ι Τ Ε Χ Ν Ι Τ Α Ι Σ Θηλυκά 4. Να μεταφέρετε τις πιο κάτω προτάσεις στα Αρχαία Ελληνικά. (α) Οι πολίτες θαυμάζουν τους νικητές. ………………………………………………………………………………………… (β) Οι νομοθέτες λένε την αλήθεια. ………………………………………………………………………………………… (γ) Ο μαθητής γράφει την επιστολή. ………………………………………………………………………………………… ΣΤ. ΟΡΘΟΓΡΑΦΩΜΕΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙ  Να απομνημονεύσετε την πιο κάτω πρόταση και να μάθετε την ορθογραφία της. «Ἀκούεται γὰρ ὅτι ἄνδρες πολλοὶ φιλοσοφοῦσι καὶ λόγοι πολλοὶ γίγνονται περὶ τέχνης ῥητορικῆς». 15 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ