1o ΓΔΛ ΣΡΗΚΑΛΩΝ σ.Δηορ 2010-11 ΔΡΓΑΗΔ ΜΑΘΖΣΩΝ ΣΖ Β ΛΤΚΔΗΟΤ ΣΟ ΜΑΘΖΜΑ ΣΖ ΗΣΟΡΗΑ « ΣΟΠΗΚΖ ΗΣΟΡΗΑ» ΔΠΗΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΖΓΖΣΖ: ΓΖΜΖΣΡΖ ΠΑΠΑΒΑΗΛΔΗΟΤ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ 1. ΣΟ ΥΩΡΗΟ ΜΟΤΡΗΑ ΚΑΗ Ζ ΗΣΟΡΗΑ ΣΟΤ - Γοςπδιώηερ Γιώπγορ, Β1 ζελ. 3 2. ΑΓΡΔΛΗΑ (ΜΟΛΗΑ) - Γεζίκος Λήδα, Β1 ζελ.10 3. ΜΑΤΡΔΛΗ - Γάλλορ Γεμήηπερ, Β1 ζελ.15 Β1 ζελ.20 4. ΣΑ ΣΡΗΚΑΛΑ ΣΖ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΠΔΡΗΟΓΟ - Εώερ ηέπγιορ 5. ΗΣΟΡΗΑ ΣΩΝ ΣΡΗΚΑΛΩΝ- ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΔΠΟΥΖ – ΣΟΤΡΚΟΚΡΑΣΗΑ – - Σζιάπα Δβελίνα, Β4 ζελ.23 2 ΣΟ ΥΩΡΗΟ ΜΟΤΡΗΑ ΚΑΗ Ζ ΗΣΟΡΗΑ ΣΟΤ Γοςπδιώηερ Γεώπγιορ Β1 3 Ζ ΘΔΖ ΣΟΤ ΥΩΡΗΟΤ Σν ρσξηό Μνπξηά ή όπσο ήηαλ ε παιαηόηεξή ηνπ νλνκαζία (Μηθξή Πνπιηάλα) βξίζθεηαη λνηηνδπηηθά από ηελ πόιε ησλ Σξηθάισλ θαη ζε απόζηαζε πεξίπνπ 10 ρηιηνκέηξσλ. Γύν ώξεο βάδηδε θαλείο παιηόηεξα ή κε ηα δώα γηα λα πάεη ζηα Σξίθαια. ήκεξα 15 ιεπηά κε ηελ αζηηθή ζπγθνηλσλία είλαη αξθεηά. Δίλαη κηθξό ζρεηηθά ρσξηό, αιιά όκνξθν κε ίζηνπο δξόκνπο θαη ζρέδην πόιεσο. Έρεη γύξσ-γύξσ ζα ζηεθάλη πεξηθέξεηα θαη ζηε κέζε ηνπ ζρεδόλ ηνλ Ηεξό Ναό ησλ Σαμηαξρώλ, δίπια ζην Γεκνηηθό ρνιείν θαη ηε κεγάιε πιαηεία κε ην Ζξώνλ θαη δίπια ην θνηλνηηθό γξαθείν. πλνξεύεη βνξεηνδπηηθά κε ηελ Πεγή θαη ηε Λπγαξηά, λνηηνδπηηθά θαη λόηηα κε ηνπο Γόκθνπο θαη ηε Λαδαξίλα θαη βνξεηναλαηνιηθά κε ηα Μ. Καιύβηα θαη ην Γξνζεξό. Ήηαλ θαη είλαη ε Μνπξηά δξνζεξό ρσξηό κε πνιιά λεξά πεγαία θαη ηερληθά, ηδηαίηεξα ηηο δύν βξύζεο κε ηα απιάθηα ηνπο πνπ ζρεκαηίδνπλ ην πνηακάθη "Μπαξνύθα" ζηα αλαηνιηθά ηνπ ρσξηνύ. Αλήθεη ζηελ Δπαξρία Σξηθάισλ ηνπ Ννκνύ Σξηθάισλ. ΣΟΠΟΘΔΗΔ ΔΚΣΟ ΣΟΤ ΥΩΡΗΟΤ ΜΟΤΡΗΑ Δθηόο ηνπ ρσξηνύ ππάξρνπλ κεξηθέο ηνπνζεζίεο νη νπνίεο πήξαλ ην όλνκά ηνπο από ηηο ηδηόηεηεο ηνπο. Απηέο είλαη: Αςλαγάρ: ηελ λνηηναλαηνιηθή πεξηθέξεηα ηνπ ρσξηνύ πνπ ζηα παιαηόηεξα ρξόληα ζπγθεληξώλνληαλ ε αγέιε ησλ δώσλ θάζε πξσί. Λέγεηαη έηζη γηαηί εθεί πνπ ζπγθεληξώλνληαλ ε αγέιε έθεξλαλ νη ρσξηαλνί ηνλ Άγην Βεζζαξίσλα ή ηελ Παλαγία Γθνύξα θαη θάλαλε αγηαζκό θαη επινγνύληαλ ε αγέιε ησλ δώσλ. Λόγγορ: Γπηηθά ηνπ ρσξηνύ ππήξρε κηθξό δάζνο πνπ θαηαζηξάθεθε από ηνπο ρσξηθνύο γηα ηηο βηνηηθέο ηνπο αλάγθεο αιιά άθεζε ην όλνκά "Λόγγνο". Ζ θαηαζηξνθή ηνπ μεθίλεζε από ηελ εηαηξία θαηαζθεπήο ηδεξνδξόκσλ Βόινπ - Καιακπάθαο πνπ έγηλε ην 1882. Αξαηό ππήξρε κέρξη ην 1930 πεξίπνπ. Σν δάζνο απηό μεθηλνύζε από ην Παιαηνκνλάζηεξν θαη ηνλ Αε-Γηώξγε Λπγαξηάο. ήκεξα είλαη βνζθήζηκε έθηαζε θαη ζώδεηαη κόλν έλα κεγάιν δέληξν ζηε ζέζε "ηαπξόο" (επεηδή ζηνλ θνξκό ηνπ ππάξρεη ραξαγκέλνο έλαο ζηαπξόο). 4 Αε-νέπια: Βξίζθεηαη αλαηνιηθά θαη πνιύ έμσ από ην ρσξηό, ζηε πεξηνρή όπνπ βξίζθεηαη θαη ην μσθθιήζη ηνπ Αε Γηάλλε ηνπ Πξνδξόκνπ. Σν όλνκα νθείιεηαη ζηηο παιηέο παξαδόζεηο ηνπ ρσξηνύ πνπ έθαλαλ ιόγν γηα ηηο ζαπκαηνπξγηθέο ηδηόηεηεο ησλ λεξώλ ηεο πεξηνρήο. Ποςπγιά: Βξίζθεηαη ζην βόξεην ηκήκα ηεο πεξηθέξεηαο ηνπ ρσξηνύ θαη βνξεηνδπηηθά απηήο βξίζθνληαη νη κηθξόηεξεο ηνπνζεζίεο "Μνύηαο" θαη "Σδηκνπξάο", πνπ δελ γλσξίδνπκε αθξηβώο από πνπ πξνέξρεηαη ε νλνκαζία ηνπο. Κάναλερ: Βξίζθεηαη ζηα λόηηα ηνπ ρσξηνύ θαη ρσξίδεηαη από ηα ρσξάθηα (Βαθνύθθα) κε ην πνηακάθη πνπ δελ απνθιείεηαη λα ήηαλ θάπνηε κηθξό θαλάιη λεξνύ. Ζ ΟΝΟΜΑΗΑ ΣΟΤ ΥΩΡΗΟΤ Από 28-12-1955, όπσο θαίλεηαη ζηα Κνηλόηεηαο, ην ρσξηό νλνκάδεηαη "Μνπξηά". Απηό έγηλε Δζσηεξηθώλ κε ηελ ζύζηαζε, ε λέα απόθαζε ηνπ θνηλνηηθνύ πκβνπιίνπ λα είλαη κε ηελ παξαγσγή ηνπ ρσξηνύ. αξρεία θαη πξαθηηθά ηεο ύζηεξα από εληνιή ηνπ Τπνπξγείνπ νλνκαζία ηνπ ρσξηνύ κε δηζύιιαβε θαη λα έρεη ζρέζε Πξνηάζεθαλ ηόηε δύν νλόκαηα: Μνπξηά, από ηηο πνιιέο κνπξηέο (ζθακληέο) θαη Λεύθα από ηηο πνιιέο ιεύθεο πνύ ππάξρνπλ ζην ρσξηό. Σειηθά επηθξάηεζε ην όλνκα Μνπξηά. Ζ πξνεγνύκελε νλνκαζία "Μηθξή Πνπιηάλα" θέξεηαη ζηα θνηλνηηθά ιεμηαξρηθά βηβιία από ην 1932. Ίζσο ηόηε ρσξίζηεθε ζαλ Κνηλόηεηα από ηελ Μεγάιε Πνπιηάλα (ηελ ζεκεξηλή Πεγή). Αλέθαζελ βέβαηα ππάγνληαλ ζηνλ Γήκν Πηαιίσλ θαη από ην 1928 πνπ γίλνληαη νη θνηλόηεηεο αλήθεη ζηελ θνηλόηεηα Μεγάιεο Πνπιηάλαο(Πεγήο) κέρξη ην 1932. 5 ΟΗ ΠΑΛΑΗΟΣΔΡΟΗ ΤΝΟΗΚΗΜΟΗ Σα αξρεία ηεο Κνηλόηεηαο θαη ε νλνκαζία δελ καο κηινύλ μεθάζαξα γηα ην μεθίλεκα θαη ηελ ηειηθή δηακόξθσζε ηνπ ρσξηνύ πνπ ε ηζηνξία ηνπ ράλεηαη ζηα βάζε ησλ αηώλσλ. Από ηελ αξρή όκσο ηεο Σνπξθνθξαηνύκελεο επνρήο έρνπκε ζεκαληηθά ηζηνξηθά ζηνηρεία γηα ηελ ύπαξμε-δηακόξθσζε θαη ηζηνξία ηνπ ρσξηνύ. ε όιν ην δηάζηεκα ηεο Σνπξθνθξαηίαο ππήξρε ινηπόλ ην ρσξηό ζε ζπλνηθηζκνύο από ηνπο νπνίνπο ζπγθέληξσζαλ νη Σνύξθνη ηνπο θαηνίθνπο γηα λα ηνπο ειέγρνπλ θαιύηεξα. Γύν-ηξεηο ζπλνηθηζκνί ν έλαο θνληά ζηνλ άιιν βξίζθνληαη από ηελ παιηά εθείλε επνρή Ν.Α. ηνπ ζεκεξηλνύ ρσξηνύ-όπνπ ε Αγία Αλάιεςε ζηα ζύλνξα Μνπξηάο-Λαδαξίλαο πνπ ηα ρσξίδεη ην πνηάκη θαη ζώδνληαη κεγάιεο πέηξεο κέρξη ζήκεξα. Από ην κέξνο ηεο Λαδαξίλαο ππήξρε κέρξη πξηλ ιίγα ρξόληα ην ππθλό δάζνο ηνπ Εσγξάθνπ. Βνξεηόηεξα από ηελ Αλάιεςε-όπνπ ε ηνπνζεζία "αγξηνγθνξηζηέο" ππήξρε άιινο ζπλνηθηζκόο όπσο θαη αλαηνιηθόηεξα. ε απηό ην κέξνο ζύκθσλα κε δηάθνξα επξήκαηα ππήξρε θάπνηε ηνπνζεηεκέλν ρσξηό. Σν πνην όκσο είλαη άγλσζην. Μάιινλ ππήξρε θάπνηνο ζπλνηθηζκόο ηεο Μηθξήο Πνπιηάλαο πνπ ιεγόηαλ "ςαλά" θαη ζεκαίλεη άγνλν κέξνο. ε απηή ηελ ηνπνζεζία βξέζεθαλ παιηά λνκίζκαηα ζρήκαηνο ρειώλαο θαη δηάθνξσλ άιισλ δώσλ, όπσο θαη πήιηλα αγγεία θαη άιια. Σα λνκίζκαηα απηά από ηε κηα πιεπξά είραλ κηα ρειώλα θαη από ηελ άιιε ηαπξό θαη ιέλε πσο ήηαλ αλεθηίκεηεο αμίαο. Γπν-ηξείο θαη εδώ ζπλνηθηζκνί κε ρξηζηηαληθό θέληξν ηνλ Η. Ναό ηεο Αλαιήςεσο ηνπ σηήξνο. Από εδώ πεξλνύζε θαηά ηελ Σνπξθνθξαηία ν άιινο δξόκνο πνπ έξρνληαλ από Σξίθαια-Γξνζεξό θαη πεξλνύζε ηελ Κακάξα ζην πνηακάθη ηεο "κπαξνύθαο" αλαηνιηθά πην θάησ από ηνλ "Μύιν ηνπ Ν. Σξηάληνπ" Β.Γ. ηνπ Αεγηάλλε ηνπ Πξνδξόκνπ θαη κε πέηξεο κεγάιεο ζηε βαιηώδε πεξηνρή "ηξηαληαθπιιηέο" νδεγνύζε ζηε Λαδαξίλα-Γειάλζε-Φαλάξη. Ο άιινο δξόκνο πεξλνύζε από ηελ κεξαγηάηηθε (Οκέξ-Αγάδηθε) βξύζε Β.Γ.ηνπ ρσξηνύ θαη ηελ "Νηύξα-Γηαλλνύια" πόξνο-πέξαζκα ζην πνηακάθη κεηαμύ Μνπξηάο-Γόκθσλ (Ραςίζηα) πξνο Μνπδάθη-Μαπξνκάηη. Ζ ΔΗΟΓΟ ΣΟΤ ΥΩΡΗΟΤ ΑΠΟ ΣΟΝ ΓΡΟΜΟ ΓΡΟΔΡΟΤ-ΜΟΤΡΗΑ 6 ΓΔΝΗΚΟΣΔΡΖ ΗΣΟΡΗΑ ΣΟΤ ΥΩΡΗΟΤ ΜΟΤΡΗΑ Ζ ηζηνξία ηνπ ρσξηνύ πνπ αλακθίβνια απνηειεί θαη ηκήκα ηεο Θεζζαιηθήο ηζηνξίαο ράλεηαη ζηα βάζε ησλ αηώλσλ. κσο νη πιεξνθνξίεο πνπ έρνπκε γηα απηήλ είλαη ειάρηζηεο. Απηό βέβαηα είλαη θπζηνινγηθό δηόηη αλ αλαινγηζηεί θαλείο ηηο ζηξαηηέο ησλ θαηαθηεηώλ πνπ θαηά θαηξνύο πέξαζαλ από ηελ Θεζζαιία θαη ην γεγνλόο όηη ν ηόπνο καο είρε ηελ αηπρία λα παξακείλεη ζθιαβσκέλνο γηα εμήληα αθόκα ρξόληα κεηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ 1821. ην δηάζηεκα απηό βέβαηα δέρηεθε όρη κόλν ν ηόπνο αιιά θαη ηα κλεκεία ηνπ αθόκα θαη νη ζεζαπξνί ηνπ ιεειαζίεο. Από ηα ιηγνζηά ζηνηρεία πνπ έρνπκε πξνθύπηεη πσο ην ρσξηό δελ είρε ηελ ζεκεξηλή ηνπ δνκή ζηα ρξόληα ηεο βπδαληηλήο επνρήο αιιά ππήξρε σο νηθηζκνί ζηελ επξύηεξε πεξηθέξεηα ( ζπλνηθηζκνί όπνπ αλαθέξνληαη θαη παξαπάλσ). Απηνύο ηνπο ζπλνηθηζκνύο ηνπο ελώλνπλ νη Σνύξθνη ζηελ Σνπξθνθξαηία. Απηό γίλεηαη βαζηθά γηα ιόγνπο ειέγρνπ ησλ θαηνίθσλ ηεο πεξηνρήο. Ζ ΠΛΑΣΔΗΑ ΣΟΤ ΥΩΡΗΟΤ Βέβαηα έρνπκε πιεξνθνξίεο από ηνλ Κ.Γ.Σζνπνηό πσο ε Πνπιηάλα καδί κε αξθεηά άιια ρσξηά ηεο Καξδίηζαο θαη ησλ Σξηθάισλ ππήξρε από ηελ βπδαληηλή αθόκα επνρή. Γελ αλαθέξεη όκσο αλ πξόθεηηαη γηα ηελ Μηθξή ή ηελ Μεγάιε Πνπιηάλα νπόηε δελ κπνξνύκε λα είκαζηε ζίγνπξνη. Αξγόηεξα θαηά ηελ Σνπξθνθξαηία ζηελ ηνπξθηθή απνγξαθή ηνπ 1454/55, σο Polyanid, αλαθέξεηαη κεηαμύ ησλ ηηκαξίσλ θαζηξνθπιάθσλ από ην Φαλάξη. ηε δηαζήθε ηνπ Υαζάλ Βέε, γηνπ ηνπ Οκέξ Βέε, εγγνλνύ ηνπ Σνπξράλ Βέε, ηνπ έηνπο 1531, αλαθέξεηαη ν νηθηζκόο Μηθξή Πνπιηάλα, όπνπ βξίζθνληαλ ν κύινο ηνπ, ακπειώλαο, βνζθόηνπνο, νηθίεο αιιά θαη έθηαζε γεο κε νηθήκαηα, ζε κηθξή απόζηαζε. ε πεγέο ηεο Σνπξθνθξαηίαο, κλεκνλεύεηαη σο Μηθξή Πνπιηάλα. Σν 1769, ν κεηξνπνιίηεο Μειέηηνο ηεο Λάξηζαο δώξηζε ηηο εηζθνξέο από ηελ Μηθξή Πνπιηάλα ζηελ Μνλή ηνπ Γνπζίθνπ. πκθώλσο κε ηελ "θαηαγξαθή ησλ νζπηηίσλ ηνπ βηιαεηίνπ Σξίθθεο θαη ηαγώλ" ηνπ 1820, ν νηθηζκόο Πνπιηάλα είρε 32 ζπίηηα, αιιά δελ γλσξίδνπκε αλ πξόθεηηαη γηα ηελ Μεγάιε ή ηελ Μηθξή Πνπιηάλα. Αλ νη δύν νκώλπκνη νηθηζκνί δελ απνγξάθεθαλ καδί, πηζαλόλ λα πξόθεηηαη γηα ηε Μεγάιε. Σν 1881, ε Μηθξή Πνπιηάληα είρε 194 θαηνίθνπο. Σν 1880, ν Η. Κνθίδεο αλαθέξεη 1000 ρξηζηηαλνύο θαηνίθνπο γηα ηελ Πνπιηάλα, ρσξίο λα δηεπθξηλίδεη γηα πνηα πξόθεηηαη. Πάλησο, νη 1000 θάηνηθνη είλαη πνιινί, αθόκε θαη ζε ζρέζε κε ηνπο 642 (448+194) θαη ησλ δπν. Μλεία ηνπ νηθηζκνύ θάλνπλ νη Β.Γ.Εώηνο, πνπ ην 1878 αλαθέξεη 60 νηθίεο θαη 300 θαηνίθνπο, θαη Ν.Γεσξγηάδεο. 7 Ο εξεηπσκέλνο παιαηόο λαόο Αζσκάησλ Σαμηαξρώλ θέξεη ηνηρνγξαθίεο ηνπ 1854, ελώ ην εμσθθιήζη ηεο Αγίαο Παξαζθεπήο θέξεηαη θηηζκέλν γύξσ ζηα 1650. Γηα ην ηδηνθηεζηαθό θαζεζηώο ηνπ νηθηζκνύ, θαηά ηελ Σνπξθνθξαηία, δελ ππάξρνπλ αλαθνξέο. Ζ πιεξνθνξία όηη ε Πνπιηάλα όθεηιε ζηνλ Βειή Παζά, γην ηνπ Αιή, 3500 γξόζηα γηα κεζνιαβήζεηο, δελ γλσξίδνπκε πνηνλ από ηνπο δύν νκώλπκνπο νηθηζκνύο αθνξά. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε ήηαλ ρξηζηηαληθό ηζηθιίθη, ηδηνθηεζία ηνπ Κσλ. Εάππα, ν νπνίνο αθνύ ηελ αγόξαζε από ηνπο Σνύξθνπο, κε ηελ δηαζήθε ηνπ (1891), ηελ κεηαβίβαζε ζην ειιεληθό Γεκόζην, ζην νπνίν πεξηήιζε ην 1896, όηαλ επηιύζεθαλ νη δηαθνξέο κε ηελ ξνπκαληθή θπβέξλεζε. ρεηηθέο απνγξαθέο πιεζπζκνύ καο δίλνπλ ηηο εμήο πιεξνθνξίεο: Σν 1920 ε Μηθξή Πνπιηάλα είρε 414 κόληκνπο θαηνίθνπο Σν 1928 είρε 472 κόληκνπο θαηνίθνπο Σν 1940 είρε 621 κόληκνπο θαηνίθνπο ΑΠΟ ΣΑ ΣΟΠΩΝΤΜΗΑ ΣΑ ΔΠΩΝΤΜΗΑ ΣΩΝ ΚΑΣΟΗΚΩΝ Οη παιαηόηεξεο νηθνγέλεηεο-γξάθεη ν δηδάζθαινο Μνηξηώξεο ζηηο ζεκεηώζεηο ηνπ-ήηαλ νη Υξηζηαθαίνη πνπ ήξζαλ θαηαδησθόκελνη κάιινλ από ηνπο Σνύξθνπο από ηα κέξε ηεο Λακίαο, όπσο δηεγείηαη ζηνλ πηό ηνπ Αζαλάζην-ν αείκλεζηνο Β.Σόιηαο (Υξηζηάθνο) θαη νη Γθαγθαηζαίνη θαηά ηνπο γεξνληόηεξνπο. Έλαο Γξακκαηέαο ζεκεηώλεη: (ίζσο ν θ. Γ. Κόδηαθαο) όηη ηα πεξηζζόηεξα επσλύκηα ησλ θαηνίθσλ έρνπλ ηελ εμήο θαηαγσγή ηνπο: Μπειεηζηώηεο από ην Μπειέηζη, Βαξκπνκπίηεο από ην ρσξηό Βαξκπόκπη (Φήθε), Γνπξδηώηεο από ην Γνπξδί (Λπγαξηά). Καη απηό γηαηί , όηαλ έγηλαλ ηα Γεκνηνιόγηα , απηνί πνπ ππνρξεώζεθαλ λα ηα ζπληάμνπλ, κε γλσξίδνληαο ην πξαγκαηηθό επώλπκν, έδηλαλ ην επώλπκν ηεο θαηαγσγήο ηνπο ή θαη ην παξαηζνύθιη. ΣΟ ΡΟΛΟΗ ΣΟΤ ΥΩΡΗΟΤ ΓΗΠΛΑ ΑΠΟ ΣΖΝ ΔΚΚΛΖΗΑ 8 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ Φ.Η.Λ.Ο. ΣΡΗΚΑΛΩΝ (ΣΡΗΚΑΛΗΝΑ) 17νο ΣΟΜΟ Ζ ΔΝΟΡΗΑ ΚΑΗ Ζ ΚΟΗΝΟΣΖΣΑ ΜΟΤΡΗΑ HTTP://EL.WIKIPEDIA.ORG/WIKI/ΠΤΛΖ:ΚΤΡΗΑ HTTP://1.BP.BLOGSPOT.COM/QNM5HKAZPF0/TBQLFYKGVEI/AAAAAAAAAMK/T3RP2PVFVVW/S1600/%25CE %259C%25CE%25BF%25CF%2585%25CF%2581%25CE%25B9%25CE%25AC+%25CE %25A4%25CF%2581%25CE%25B9%25CE%25BA%25CE%25AC%25CE%25BB%25CF %2589%25CE%25BD++%25CE%2595%25CE%259D%25CE%2597%25CE%259C%25CE%2595%25CE%25A1 %25CE%25A9%25CE%25A3%25CE%2597.JPG HTTP://MOURIATRIKALON.BLOGSPOT.COM/2009/01/MOURIA-TRIKALA.HTML Ν.Γ> ΓΚΑΓΚΑΣΗΟΤ ( ΣΟ ΥΩΡΗΟ ΜΟΤΡΗΑ ΚΑΗ Ζ ΔΚΚΛΖΗΔ ΣΟΤ) Γ.Κ. ΣΟΠΟΣΟΤ ΣΟΤΡΚΟΚΡΑΣΗΑ) ( ΓΖ ΚΑΗ ΓΔΩΡΓΟΗ ΣΖ ΘΔΑΛΗΑ ΚΑΣΑ ΣΖΝ HTTP://WWW.GOOGLE.GR/IMGRES?IMGURL=HTTP://WWW.EEREVNA.GR/PHOTOS/1732011/15-11THUMB.JPG&IMGREFURL=HTTP://PAPARATZANEWS.BLOGSPOT.COM/2011/03/ BLOG-POST_3444.HTML&USG=__Q1UPT-LT96J_NQJP-YVEYYC6ZC=&H=188&W=250&SZ=8&HL=EL&START=0&ZOOM=1&TBNID=LRPNZVYDJS QCQM:&TBNH=150&TBNW=200&EI=4WHDTCBIF4KASWAK7MYKDW&PREV 9 ΑΓΡΔΛΗΑ ( ΜΟΛΗΑ) ΓΔΗΚΟΤ ΛΖΓΑ Β1 10 ΑΓΡΔΛΗΑ ( ΜΟΛΗΑ) H επηθξαηέζηεξε εθδνρή γηα ηελ πξνέιεπζε ηνπ νλόκαηνο κόιηα είλαη ζιάβηθε. Έηζη αλαθέξνληαλ, σο κόιηα ή Παιηά κόιηα κέρξη ηηο 12 Mαξηίνπ 1928 πνπ κεηνλνκάζζεθε ζε Aγξηιηά. H ηειηθή θαη πην εύερε νλνκαζία Aγξειηά, δόζεθε ην 1959 Σν ρσξηό είλαη θηηζκέλν ζηα λόηηα ηνπ νξεηλνύ όγθνπ ησλ Aληηραζίσλ ( πςειόηεξε θνξπθή 1424 κ.), ζηελ πιαγηά ηεο θνξπθήο Kνύηξαο (950 κ.), ζην βνξεηναλαηνιηθό ηκήκα ηνπ λνκνύ Σξηθάισλ, ζε πςόκεηξν 720 κέηξσλ (πιαηεία). H Aγξειηά αλήθεη δηνηθεηηθά ζην Γήκν Σξηθθαίσλ (πξώελ δήκν Παιενθάζηξνπ) ηνπ λνκνύ Σξηθάισλ. ύκθσλα κε ηελ απνγξαθή ηεο Δζληθήο ηαηηζηηθήο Yπεξεζίαο ηεο Διιάδνο ηνπ 2001, έρεη πιεζπζκό 422 θαηνίθσλ, αιιά ζαλ πξαγκαηηθόο πιεζπζκόο αλαθέξνληαη 206 θάηνηθνη. ηελ έθηαζή ηεο θπξηαξρνύλ πεηξώδεηο θαη άλπδξνη ιόθνη, βνζθνηόπηα, ιίγα πνηάκηα (ξέκαηα θπξίσο) θαη ιίγεο θαιιηεξγήζηκεο εθηάζεηο. Bόξεηα ηνπ ρσξηνύ απιώλεηαη ν νξεηλόο όγθνο ηεο Ομηάο. Bνπλά ρσξίο έληνλεο ραξαδξώζεηο, αιιά κε πνιπάξηζκεο πηπρώζεηο θαη δηαθιαδώζεηο. Aπό ηηο ςειόηεξεο θνξπθέο είλαη ε «Μακαιή» (1.409 κ.) κε ηνλ ραξαθηεξηζηηθό ηνπξθηθό νξνζεηηθό ζηαζκό ηνπ 1881 (θαδάξκα). Ζ ζέα πνπ πξνζθέξεηαη από δσ είλαη απεξηόξηζηε, θαζώο δηαθξίλνληαη ηα Μεηέσξα, κεγάιν ηκήκα ηεο Πίλδνπ, ηα Άγξαθα, ην Βεινύρη, ε Oίηε, ν ιπκπνο θαη ν Κίζζαβνο. Ζ ρισξίδα ζηα ρακειά πςόκεηξα ραξαθηεξίδεηαη από αείθπιια πιαηύθπιια (πνπξλάξηα), ελώ αλεβαίλνληαο επηθξαηνύλ νη δξύεο, νη νπνίεο ςειόηεξα αληηθαζίζηαληαη από νμηέο. Απηέο ζρεκαηίδνπλ ηεξάζηηα ακηγή δάζε, πνπ παξάγνπλ ζεκαληηθέο πνζόηεηεο μπιείαο. Απνηεινύλ όκσο θαη θαηαθύγην γηα πνιιά είδε ζειαζηηθώλ (αγξηνγνύξνπλα, αιεπνύδεο, ιαγνύο, θνπλάβηα) θαη ζπάληα αξπαθηηθά (αζπξνπάξεδεο, πεηξίηεο, ζθεθηάξεδεο, ζαΐληα). Πεξηνρή κε ζπνπδαίν πεξηβαιινληηθό ελδηαθέξνλ ε νπνία έρεη εληαρζεί ζην δίθηπν πξνζηαηεπκέλσλ πεξηνρώλ Natura 2000. Νόηηα θαη δπηηθά ηνπ νηθηζκνύ απιώλεηαη ε κηθξή θνηιάδα κε ην ξέκα ηνπ κνιηώηε, θαηάθπην από πιαηάληα, λα θηάλεη θαη λα ρύλεηαη ζην λνκό Λάξηζαο, ζηνλ Ξεξηά, παξαπόηακν ηνπ Πελεηνύ. 11 ηελ είζνδν ηεο έθηαζεο, ζηε ζέζε γεθύξηα, ζπλαληώληαη ηξία κηθξά πνηάκηα, πνπ ζρεκαηίδνπλ ηνλ Nενρσξίηε ή Nηνιεξίηε πνηακό πνπ θαηεπζύλεηαη ζηελ πεδηάδα ηνπ Nενρσξίνπ. ηε ζέζε γεθύξηα βξίζθεηαη ην κνλόηνμν πέηξηλν γεθύξη ηνπ 18νπ αηώλα, γλσζηό θαη κε ην όλνκα “γεθύξη ηνπ Bιαράβα”. ΗΣΟΡΗΚΑ Mάξηπξεο ηεο ηζηνξίαο ηνπ ρσξηνύ απνηεινύλ ηα εξείπηα ηνπ αξραίνπ θάζηξνπ ησλ ειιεληζηηθώλ ρξόλσλ (2νο - 5νο π.ρ. αη.) θαη νη δεθάδεο αλνηρηνί, ζπιεκέλνη ηάθνη ησλ καθεδνληθώλ ρξόλσλ, πνπ βξίζθνληαη ζηελ κηθξή θνηιάδα ηεο Aγξειηάο πνπ ξέεη ν κνιηώηεο πνηακόο. Σν αξραίν θάζηξν βξίζθεηαη ζ’ έλα νρπξό ιόθν, ζηε δπηηθή είζνδν ηνπ ρσξηνύ θαη ππήξμε ε αθξόπνιε αξραίαο, κε ηαπηηζκέλεο, ζεζζαιηθήο πόιεο. ώδνληαη ηκήκαηα ησλ πεξηκεηξηθώλ ηεηρώλ ηεο, ελόο πεξίπνπ 12 ρηιηνκέηξνπ, θαη θπξίσο ηεο λόηηαο πιεπξάο ησλ. Πάλσ ζηελ αξραία αθξόπνιε βξίζθνληαη ηα απνκεηλάξηα ηνπ θπιαθίνπ (θαδάξκα) ηεο κεζνξηαθήο γξακκήο ησλ Διιελνηνπξθηθώλ ζπλόξσλ ηνπ 1881 Oη πξώηεο γξαπηέο καξηπξίεο ηνπ 1393 αθνξνύλ ηε Xώξα κόιηαο ησλ βπδαληηλώλ ρξόλσλ. Έλαλ νηθηζκό ζηε ζεκεξηλή ζέζε Παιηνρώξη (επάλσ Aγία Παξαζθεπή), όπνπ βξίζθνληαη ιίγα εξείπηα βπδαληηλνύ λανύ. O νηθηζκόο απηόο ηελ πεξίνδν ηεο ηνπξθνθξαηίαο αλαθέξεηαη σο Eπάλσ κόιηα θαη εγθαηαιείθζεθε από ηνπο θαηνίθνπο ηνπ, κεηαμύ ηνπ 1804 θαη 1824 . Aλαθνξέο γηα ηε ζεκεξηλή ζέζε ηνπ ρσξηνύ έρνπκε από ην 1714 κε ην όλνκα κνιηαλή. Kαηά ηελ ηνπξθνθξαηία ην ρσξηό αλαθέξεηαη σο έδξα ηνπ αξκαηνιηθίνπ ησλ Mπιαραβαίσλ θαη θπξίσο ηνπ Παπαζύκηνπ Bιαράβα, ην ζπίηη ηνπ νπνίνπ βξίζθνληαλ ζηελ πιαηεία ηνπ ρσξηνύ Σν 1881 κε ηελ απειεπζέξσζε ηεο Θεζζαιίαο από ηνπο Σνύξθνπο, ε κόιηα παξακέλεη ηνπξθηθή, κε ζπλέπεηα πνιινί θάηνηθνί ηεο λα θύγνπλ θαη λα θηίζνπλ ηε Νέα κόιηα (ζηελ θάησ Aγία Παξαζθεπή), ζην απειεπζεξσκέλν θνκκάηη ηεο Θεζζαιίαο θαη λα πεγαηλνέξρνληαη θξπθά ζηελ Παιηά κόιηα. Oη θάηνηθνη ηεο Νέαο κόιηαο αξγόηεξα εγθαηαιείπνπλ ηνλ νηθηζκό απηό, αλεβαίλνπλ βνξεηόηεξα θαη θηίδνπλ ην λέν ρσξηό, ηελ Kνπκαξηά. Tν 1912 απειεπζεξώλεηαη νξηζηηθά θαη ην ππόινηπν θνκκάηη ηεο Θεζζαιίαο καδί θαη ε Παιηά κόιηα. Μεγάιν ξόιν έπαημε εθείλε ηελ επνρή ν Κσλ/λνο Έμαξρνο ή αιιηώο Κσζηαξέιαο. Γελλήζεθε ζηελ Αγξειηά ην 1850 θαη πέζαλε ην 1924. Από αθεγήζεηο ρσξηαλώλ έγηλε γλσζηό όηη ν Κσζηαξέιαο έθαλε πνιιά θαιά ζην ρσξηό, είρε πάξεη θαη έλα παξάζεκν ηνύξθηθν. ηη θαη λα έθαλαλ νη 13 ρσξηαλνί ηνπο απάιιαμε από ηελ ηηκσξία ησλ ηνύξθσλ θαη όινη ηνλ ζεσξνύζαλε κεγάιν επεξγέηε ζην ρσξηό, ρσξίο αληαιιάγκαηα. Ήηαλε όρη κόλν εμνινζξεπηήο ησλ ιεζηώλ θαη θιεθηώλ, ήηαλε έκπνξνο θαη εθθιεζηαζηηθόο επίηξνπνο. Δίρε πάεη θαη ζηελ Κσλζηαληηλνύπνιε θαη ηνλ δέρηεθαλ κε ηηκέο, ιόγν πνπ ζθόησλε ηνπο θιέθηεο γύξσ από ην ρσξηό. Ζ θήκε ηνπ είρε θηάζεη κέρξη ηελ Θήβα. Σν 1960 έλαο πνιύ ειηθησκέλνο παππνύο, καζαίλνληαο όηη νη επηζθέπηεο είλαη από ηελ κόιηα, είπε όηη γλώξηδε ηνλ Κσζηαξέια θαη όηη ε κόιηα δελ έπαζε πνιιέο δεκηέο από ηνπο Σνύξθνπο. ήκεξα ππάξρεη αθόκε ην παξάζεκν θαζώο νρηώ έγγξαθα, ηίηινη ηδηνθηεζίαο ρσξαθηώλ κε ην όλνκα ηνπ Κσζηαξέια. http://anemo-milos.blogspot.com/2011/04/blog-post_7321.html#ixzz1Ln6n7QcC http://www.agrelia-smolia.gr/site/index.php?option=com_content&view=article&id=51:2010-0214-10-59-13&Itemid=59 http://www.agrelia.de/agrelia.html 14 ΜΑΤΡΔΛΗ ΓΖΜΖΣΡΖ ΓΑΛΛΟ Β1 15 Ηζηοπία Σν Μαπξέιη είλαη έλα ρσξηό ησλ Σξηθάισλ, ζηα βνξεηνδπηηθά ηνπ λνκνύ. Παιηό Κεθαινρώξη ηεο πεξηνρήο πνπ ε ίδξπζε ηνπ ππνινγίδεηαη ζηα 800-900 κ.Υ. Δίλαη ρηηζκέλν ζε πςόκεηξν 1130κ. ηηο πιαγηέο ησλ Αληηραζίσλ. ην Μαπξέιη ππάξρεη ζπάλην δάζνο νμπάο, όπνπ είλαη ηδαληθό γηα αλαςπρή θαη πεδνπνξία. Γύξσ ηνπ πςώλνληαη νη θνξπθέο Αλεκόκπινο (1170κ.) θαη "Μεηεξίδη" (1381κ.). ζνλ αθνξά ην ηνπσλύκην Μαπξέιη είλαη θπξηώλπκν θαη δελ πξνήιζε από ηελ ιέμε καπξίια ή από θάπνην κεγάιν πέλζνο. ύκθσλα κε ηνλ εξεπλεηή Κώζηα παλό ε πεξηνρή αλήθε ζε θάπνηνλ κεγαινθηελνηξόθν Μαπξέιε. Άιισζηε ζηα 1816 ζπλαληνύκε έλαλ κεγαινθηελνηξόθν κε ην επώλπκν Μαπξέιεο θαη ζηε Βεξδηθνύζηα. Ζ παιηά ηνπνζεζία ηνπ ρσξηνύ ήηαλ ζηε ζέζε ακπέιηα θαη ε κεηαθνξά ζηε ζεκεξηλή ηνπ ζέζε θαηά ηελ παξάδνζε έρεη ζαλ αθνξκή ηελ εηθόλα ηεο Παλαγίαο ε νπνία έθπγε από ηελ παιηά ζέζε ηνπ ρσξηνύ θαη πήγε εθεί όπνπ είλαη ρηηζκέλε ε εθθιεζία ηνπ ρσξηνύ. Σν ρσξηό παλεγπξίδεη ζηηο 15 Απγνύζηνπ. ΣΟΤΡΚΟΚΡΑΣΗΑ Καηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο ππήξρε κεγάιν θύκα θπγήο ησλ πεδηλώλ Θεζζαιώλ πξνο ηα νξεηλά ρσξηά ηεο Θεζζαιίαο γηα λα απνθύγνπλ ηνπο Σνύξθνπο. ηε δηάξθεηα ηεο θαηνρήο ην Μαπξέιη έγηλε ην αξρεγείν ηεο Υ Μεξαξρίαο ηνπ Δ.Λ.Α.. Καπεηαλαίνη ζην ρσξηό ήηαλ ν Μάξθνο θαη ν Κηθίηζαο. Αθόκε ζην Μαπξέιη ηελ πεξίνδν απηή ιεηηνπξγνύζε θαη ηξαηνδηθείν. Αξθεηά ζεκαληηθά πξόζσπα πέξαζαλ από ην Μαπξέιη θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο. Έλα από απηά ήηαλ θαη ν Γεζπόηεο Κνδάλεο Ησαθείκ, ν νπνίνο ζπλόδεπε Γεξκαλνύο αηρκαιώηνπο πνπ πήγαηλαλ ζην Μαπξέιη γηα αλάθξηζε. Σν Γεζπόηε Ησαθείκ νη αληάξηεο ηνλ απνθαινύζαλ Πλεπκαηηθό αξρεγό ηεο Δθθιεζίαο γηαηί ήηαλ ν πξώηνο Γεζπόηεο πνπ έβγαηλε ζην βνπλό θαη ηνπο επινγνύζε ηα όπια. Αθόκε, ν ζπγγξαθέαο Κώζηαο Μπίξθαο αλαθέξεη ζην βηβιίν ηνπ πσο ην Μαπξέιη ηελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο ήηαλ κηα κηθξή πξσηεύνπζα κηαο νιόθιεξεο ειεύζεξεο πεξηνρήο ηνπ ΔΛΑ παξ’όιν πνπ ην ρσξηό ήηαλ άγλσζην. Αλαθέξεη πσο ήηαλ έλα δσηηθό θέληξν αληίζηαζεο θαη έδξα κηαο κεγάιεο κνλάδαο ηνπ αληάξηηθνπ, ηεο Υ Μεξαξρίαο ηνπ Δ.Λ.Α.., θαζώο επίζεο θαη όηη πξόζθεξε αξθεηά ζηνλ κεγάιν αγώλα ηεο ιεπηεξηάο ηεο ρώξαο. H αξραηόηεξε γξαπηή αλαθνξά γηα ην Μαπξέιη είλαη ην 1454/55, ζηελ ηνύξθηθε απνγξαθή κεηαμύ ησλ ραζίσλ ηνπ δηνηθεηή ησλ Σξηθάισλ όπνπ αλαθέξεηαη σο Mavril. ύκθσλα κε απηήλ ηελ έθζεζε ηεο θνξνινγηθήο απνγξαθήο ην ρσξηό εθείλε ηελ πεξίνδν είρε 35 ζπίηηα κε πιεζπζκό 130135 άηνκα. Οη θύξηεο αζρνιίεο ησλ θαηνίθσλ ήηαλ ε ρνηξνηξνθία, ε θηελνηξνθία θαη ε γεσξγία. Γξαπηή αλαθνξά γηα ην Μαπξέιη γίλεηαη θαη ην 1542 ζηελ απνγξαθή ηνπ θώδηθα Εάκπνπξδαο 16 όπνπ αλαθέξνληαη 4 αθηεξσηέο: Mηραήι, Πνύιησ, Κσλζηαληίλνπ, δέζπνο (ζει. 140 από <<ΘΔΑΛΗΚΟ ΖΜΔΡΟΛΟΓΗΟ>> Ε). Σνλ 16ν αηώλα ην Μαπξέιη ήηαλ έλαο αζήκαληνο πνηκεληθόο νηθηζκόο, πνπ κεγάισζε ζηνπο επόκελνπο αηώλεο, θαζώο δερόηαλ πνιινύο θπγάδεο. To 1613-1614 γίλεηαη θαη πάιη αλαθνξά ηνπ ρσξηνύ σο Μαπξέιε (ζει.43 από ηόκν 23 ηνπ Θεζζαιηθνύ Ζκεξνινγίνπ) κε 21 αθηεξσηέο θαη κε 13 άιινπο κεηαγελέζηεξσλ επνρώλ: Γεσξγίνπ, Δηξήλεο, Γγελε, Μαξίαο, Νίθν, Κεξάηδνπ, Γνύθα, Εσήλα, Κεξηαδή, ηάκσ, Νίθν, Κπξηαθή, σηήξε. 100 ΠΙΣΙΑ 80 60 Σειρά1 40 20 0 1454 ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕ Ζ απειεπζέξσζε από ηνπο Σνύξθνπο ήξζε ην 1881 θαη ην Μαπξέιη καδί κε 7 άιια γεηηνληθά ρσξηά απνηέιεζαλ ην Γήκν Σπκθαίσλ σο ην 1912/13 πνπ έγηλαλ νη θνηλόηεηεο. Ωζηόζν θαη ηελ πεξίνδν απηή ην Μαπξέιη ππέθεξε πνιύ, ζαλ ρσξηό κεζνξίνπ από ηηο επηδξνκέο ησλ Σνύξθσλ θαη ηηο ιεζηξηθέο εμνξκήζεηο ηνπο. ΝΑΟΗ 1. Σο Δξωκλήζι ηος Αϊλιά Βόξεηα ηνπ ρσξηνύ ππάξρεη ην εμσθιήζη ηνπ Ατιηά. Αλ θαη έγηλαλ πξνζπάζεηεο γηα ηελ αλάθηεζε ηνπ, ηειηθά δελ ην θαηάθεξαλ. Έηζη, ην θζηλόπσξν ηνπ 1953 μαλαρηίζηεθε πάλσ ζηα παιηά ζεκέιηα από ηνπο: Γεώξγην Παπαζαλαζίνπ Αληώλε Γθνπζδνβά θαη Κσλζηαληίλν Κόξδα ρεδόλ έλα ρξόλν αξγόηεξα ην εμσθιήζη είρε νινθιεξσζεί. Λόγσ ηεο άζρεκεο θαηάζηαζήο ζηελ νπνία βξηζθόηαλ, ην εμσθιήζη μαλαρηίζηεθε ην 1986. 17 2. Ηεπόρ Ναόρ Κοιμήζεωρ Θεοηόκος Υηίζηεθε ην 1640κ.Υ. θαη απνηειεί δηαηεξεηέν κλεκείν. Δζσηεξηθά ηνπ λανύ έρεη βξεζεί κία εηθόλα ηεο Παλαγίαο, ε νπνία ρξνλνινγείηαη ην έηνο 1773. Με ηελ αύμεζε ηνπ πιεζπζκνύ ζην ρσξηό ην 1913 ν Ηεξόο Ναόο ηεο Κνηκήζεσο Θενηόθνπ επεθηάζεθε. 3. Ξωκλήζι ηερ Παναγίαρ Σνλ Οθηώβξην ηνπ 1961 νη ίδηνη ρηίζηεο θαζάξηζαλ ηα εξείπηα θαη βξέζεθαλ ηα ζεκέιηα. Πάλσ ζηνλ ίδην ηνίρν έρηηζαλ ηελ εθθιεζία. Σα έξγα γηα ην εμσθιήζη νινθιεξώζεθαλ ηνλ Αύγνπζην ηνπ 1962. 4. Δικονοζηάζι ηος Αγίος Γεωπγίος Σν εηθνλνζηάζη ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ρηίζηεθε ην 1990. 18 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ Wikipedia Βηβιίν "ΜΑΤΡΔΛΗ" ηνπ Σάθε Θενδσξάθε www.mavreli.net Βηβιίν "Οη νηθηζκνί ηεο Βνξεηνδπηηθήο Θεζζαιίαο θαηά ηελ Σνπξθνθξαηία" ηνπ Βαζίιεηνπ Κ. παλνύ 19 ΣΑ ΣΡΗΚΑΛΑ ΣΖ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΠΔΡΗΟΓΟ Εώεο ηέξγηνο B4 20 Σα Σπίκαλα ηεν Βςδανηινή πεπίοδο Σα Βπδαληηλά Υξόληα ε Σξίθθε νλνκάζηεθε Σξίθαια. ηε δηάξθεηα ηεο πξώηκεο βπδαληηλήο πεξηόδνπ, απνηέιεζε δηνηθεηηθό ηκήκα ηνπ Αλαηνιηθνύ Ηιιπξηθνύ (4νο-6νοαη.) θαη ζηε ζπλέρεηα ηνπ Θέκαηνο ηεο Διιάδνο. Δίλαη ε επνρή ηεο δηάδνζεο ηνπ ρξηζηηαληζκνύ, πνπ ξίδσζε γξήγνξα ζηελ πεξηνρή ηνπ ζεκεξηλνύ Ννκνύ Σξηθάισλ, όπσο καξηπξεί ε ύπαξμε επηζθνπήο Σξίθθεο ήδε από ηνλ 4ν αηώλα. Από ηε ζηηγκή πνπ ε λέα ζξεζθεία γίλεηαη επίζεκε ζξεζθεία ηεο απηνθξαηνξίαο μεθηλά θαη ε αλέγεξζε ρξηζηηαληθώλ εθθιεζηώλ, πνπ ηελ παξνπζία ηνπο καξηπξνύλ ζηελ πεξηνρή ηόζν ν πεξίθεκνο παιαηνρξηζηηαληθόο Άκβσλαο πνπ κπνξεί λα δεη θαλείο αλαζπγθξνηεκέλν ζηελ εθθιεζία ηεο Κνηκήζεσο ηεο Θενηόθνπ ζηελ Καιακπάθα, όζν θαη ηα εξείπηα ηνπ παιαηνρξηζηηαληθνύ λανύ πνπ βξέζεθε ζην ιόθν ηνπ Πξνθήηε Ζιία ζηα Σξίθαια. Απηά είλαη από ηα πξώηα κλεκεία πνπ καξηπξνύλ ηελ κεηάβαζε από ηελ Όζηεξε Αξραηόηεηα ζηνπο Μέζνπο Υξόλνπο ζηελ πεξηνρή. Οη επηδξνκέο θύισλ από ην βνξξά είλαη δηαδνρηθέο: Γόηζσλ ζηα 396, Ούλλσλ ζηα 447, ιάβσλ ζηα 527 θαη, αξγόηεξα, αξαθελώλ ζηα 976, Βνπιγάξσλ ζηα 1025 θαη Ννξκαλδώλ ζηα 1081 κ.Υ. ην κεηαμύ, από ηνλ 10ν αηώλα, ε πεδηλή πεξηνρή ηνπ ζεκεξηλνύ λνκνύ Σξηθάισλ έρεη πεξηέιζεη δηνηθεηηθά ζην ζέκα ηεο Θεζζαινλίθεο, ελώ ε 0ξεηλή πεξηνρή ηεο Πίλδνπ ζην Θέκα ηεο Νηθνπόιεσο. ηελ ίδηα πεξίνδν θάλεη ηελ εκθάληζή ηνπ ην όλνκα ησλ Βιάρσλ, ιαηηλνθώλσλ ηεο νξεηλήο Θεζζαιίαο θαη εηδηθόηεξα ηεο Πίλδνπ, κε θπξίαξρε από ηόηε παξνπζία ζηελ ηζηνξία ηεο πεξηνρήο, ζε ζεκείν κάιηζηα πνπ ηκήκα ηεο λα νλνκάδεηαη Μεγάιε Βιαρία ήδε από ηνλ 12ν αηώλα. Aπό ηνλ 10ν επίζεο αηώλα -κέρξη ζήκεξα –πθίζηαηαη ε Μεηξόπνιε ηαγώλ, πνπ έδξεπε ζηελ νκώλπκε πόιε, ηε ζεκεξηλή Καιακπάθα (Αηγίλην ηεο αξραηόηεηαο). Μάιηζηα, ν ηζηνξηθόο Ησάλλεο Βνγηαηδάθεο ππνζηεξίδεη πσο ππήξραλ δπν ζηαγνί, ην Άζηπ, ζην ζεκεξηλό Καζηξάθη θαη ην Δκπνξείνλ ζηε ζεκεξηλή Kαιακπάθα. Γηα πξώηε πάλησο θνξά ην όλνκα ηαγνί ην ζπλαληνύκε ζηε Γηαηύπσζε ηνπ Λένληνο Σ' ηνπ νθνύ (9νο-10νο αη.). Σ ν όλνκα ηαγνί, θαηά ηνλ πεξηεγεηή Πνπθεβίι, είλαη παξαθζνξά ηεο θξάζεο «ζηνπο Αγίνπο» (πηζαλόηαηα ελλννύληαη νη βξάρνη, ιόγσ ησλ ππαξρνπζώλ κνλώλ) -ζη' Αγηνύο-ηαγνύο. Ο Ησάλλεο Βνγηαηδηδεο ππνζηεξίδεη όηη ε ιέμε πξνέξρεηαη από ηε ιέμε ζηηαγσγόο-ζηαγόο (αιώλη) ελώ ν αξραηνιόγνο - ηζηνξηθόο Η. Γηαλλόπνπινο, ην απνδίδεη ζηε ζιάβηθε ιέμε ζηάγηα (ζάιακνο, θνίισκα βξάρνπ). Σ ν όλνκα Kαιακπάθα, αξρίδεη λα ρξεζηκνπνηείηαη από ηελ επνρή ηνπ ζνπιηάλνπ Βαγηαδίη Β', κεηά ηελ ηνπξθηθή θαηάθηεζε ηεο Θεζζαιίαο (1393-1394) θαη πξνέξρεηαη θαη' άιινπο από ηε ιέμε Καιεκπάθ (σξαίν θξνύξην) θαη θαη' άιινπο από ην όλνκα πηζαλόηαηα θάπνηνπ επώλπκνπ άξρνληα. Δπί απηνθξαηνξίαο Μαλνπήι Κνκλελνύ ε πόιε ησλ ηαγώλ θαη ε πεξηθέξεηά ηεο ππάγνληαη ζην Θέκα ησλ εξβίσλ, πνπ από ηνλ 12ν αη. απνηειεί μερσξηζηό ζέκα. ηαλ ζηα 1204, νη Φξάγθνη θαηαιακβάλνπλ ηελ Κσλζηαληηλνύπνιε θαη επεθηείλνληαη ζηγά-ζηγά ζ' όιε ηελ Διιάδα, ν Ν. Σξηθάισλ πεξλά ζηελ θπξηαξρία ηνπ Διιεληθνύ Γεζπνηάηνπ ηεο Ζπείξνπ ηνπ Μηραήι Αγγέινπ Κνκλελνύ Γνύθα, ν νπνίνο παξαρώξεζε ζην λόζν γηό ηνπ, ζεβαζηνθξάηνξα Ησάλλε Άγγειν Κνκλελό Γνύθα ηνλ έιεγρν ηεο Θεζζαιίαο, πνπ επνλνκάδεηαη ηόηε Μεγάιε Βιαρία. 0 Ησάλλεο Άγγεινο αλαθέξεηαη ζε ρξνληθό ζεκείσκα ηνπ 1788, ην νπνίν αλαγξάθεηαη ζηνλ θώδηθα 793 ηεο Η.Μ. Αγ. Παληειεήκνλνο Αγ. '0ξνπο, σο ν ηδξπηήο ηεο Η.Μ. Μεγάισλ Ππιώλ, ζηα Βόξεηα ηεο Πύιεο. Ζ Πύιε (παιηά Πόξηα) είλαη θηηζκέλε αλάκεζα ζηνλ Ίηακν θαη ζηνλ Κόδηαθα, ζηε βάζε πνπ ελώλεη ηελ 'Ήπεηξν κε ηε Θεζζαιία θαη ρσξίδεηαη κε ηνλ Πνξηατθό πνηακό από ηνλ λέν νηθηζκό Πόξηα Παλαγηά, όπνπ βξηζθόηαλ ε βπδαληηλή πόιε «Μεγάιαη Πύιαη>» ή Μεγάιε Πόξηα. Ζ νλνκαζία Πύιε καξηπξεί πόζν ζεκαληηθή ήηαλ ε ηνπνζεζία, σο είζνδνο ζηελ 'Ήπεηξν. 21 Οη Καηαιαλνί αλαζηαηώλνπλ θαη ιεειαηνύλ άγξηα ην Ν. Σξηθάισλ ζηα 1309-1311, επνρή θαηά ηελ νπνία ηελ δηνίθεζε ηεο πεξηνρήο έρνπλ νη βπδαληηλνί επγελείο, ηέθαο θαη Μηραήι Γαβξηειόπνπινο, κε ηίηινπο όπσο απζέληεο ηεο Γ. Θεζζαιίαο, εβαζηνθξάησξ θαη Γεζπόηεο ηεο Βνξείνπ Θεζζαιίαο, αιιά ηππηθά ε πεξηνρή ππάγεηαη ζην Γεζπνηάην ηεο Ζπείξνπ. Ζ άγξηα θνξνινγία θαη νη ζθιεξέο ζπλζήθεο πνπ επέβαιαλ ζην ιαό νη Γαβξηειόπνπινη, νδήγεζαλ ζηελ απνκάθξπλζή ηνπο θαη ζηα 1333 ε Γ. Θεζζαιία ππάγεηαη θαη πάιη ζηελ Βπδαληηλή απηνθξαηνξία κε ηνλ Αλδξνλίθν Γ' Παιαηνιόγν. 'κσο, απηή ε εηξεληθή πεξίνδνο γηα ηελ πεξηνρή ζα είλαη πνιύ κηθξή, γηαηί ήδε κεηά ην 1318, ηελ πεξηνρή ησλ Σξηθάισλ, επνθζαικηνύλ αξθεηνί επηδξνκείο, κε θπξηόηεξνπο ηνπο Αιβαλνύο, ελώ θαη ζην εζσηεξηθό νη πνιιέο εκθύιηεο δηακάρεο έκειιε λα αλνίμνπλ ην δξόκν, ζηελ θαηάιεςε ηεο Θεζζαιίαο από ηνπο έξβνπο κε εγεκόλα ην ηέθαλν Γνπζάλ. Απηόο νξίδεη σο θπβεξλήηε ηεο πεξηνρήο ηνλ Γξεγόξην Πξεινύκπην, κε έδξα ηα Σξίθαια, ν νπνίνο πξνεγνπκέλσο εηζέβαιε ζ' απηήλ θαη ηελ θαηέιαβε ρσξίο αληίζηαζε. Μεηά ην ζάλαην ηνπ Γξεγνξίνπ Πξεινύκπηνπ, ν εηεξνζαιήο αδεξθόο ηνπ ηέθαλνπ Γνπζάλ, πκεώλ Ούξεζεο αλαιακβάλεη ηελ ζπλέρηζε ηεο ζέξβηθεο εμνπζίαο ζηε Θεζζαιία. Γύξσ ζηα 1370, ν πκεώλ Ούξεζεο πεζαίλεη θαη αθήλεη ζηνλ ζξόλν ηνλ Ησάλλε Ούξεζε, ν νπνίνο ήδε από ην 1359-60 είρε αλαγνξεπζεί ζε ζπκβαζηιέα, ζε ειηθία κόιηο 10 εηώλ. 0 Ησάλλεο Ούξεζεο Παιαηνιόγνο, πνπ είλαη ν ηειεπηαίνο απόγνλνο ησλ έξβσλ Ζγεκόλσλ, θαηαθεύγεη κεηά ην 1372 θαη πξηλ από ην 1373 ζηα Μεηέσξα, ζηε Μνλή Μεηακνξθώζεσο, όπνπ γίλεηαη κνλαρόο κε ην όλνκα Ησάζαθ. Σελ επνρή ηεο ζεξβνθξαηίαο ε πεξηνρή ησλ Σξηθάισλ γλσξίδεη κηα κεγάιε πλεπκαηηθή άλζεζε θαη δξαζηεξηόηεηα. Σε ζεξβηθή θπξηαξρία ζηελ πεξηνρή ζα δηαθόςεη έιεπζε ησλ Σνύξθσλ ζηα 1395. Ζ ζπλνηθία Βαξνύζη είλαη ε παιηά ρξηζηηαληθή ζπλνηθία ησλ Σξηθάισλ θαη βξίζθεηαη ζηηο παξπθέο ηνπ Φξνπξίνπ. Έσο ην 1930 ζεσξνύληαλ ε αξρνληηθή ζπλνηθία ησλ Σξηθάισλ θαη ζήκεξα είλαη ζην ζύλνιό ηεο δηαηεξεηέα, παξόηη ηα πεξηζζόηεξα θηίξηα ηεο έρνπλ θαηαζηξαθεί ή αιινησζεί. Δπηθξαηεί ε εληύπσζε όηη ην ηξαγνύδη ηνπ Βαζίιε Σζηηζάλε κε ην γλσζηό δίζηηρν ηα Σξίθαια ζηα δπν ζηελά, ζθνηώζαλε ην αθαθιηά αλαθέξεηαη ζε θάπνην ζνθάθη ηνπ Βαξνπζίνπ, σζηόζν ε αιήζεηα είλαη όηη ν αθαθιηάο, θπζηνγλσκία ηεο πόιεο ησλ Σξηθάισλ θαη θιέθηεο γπλαηθώλ, πνπ ην πάζνο ηνπ γηα ηηο γπλαίθεο (αθαθιηάο ζεκαίλεη θίινο ηεο ζάξθαο) ην πιήξσζε κε ηε δσή ηνπ, δνινθνλήζεθε ζηηο Φπιαθέο Σξηθάισλ. 22 ΔΡΓΑΗΑ ΣΖ ΜΑΘΖΣΡΗΑ ΣΜΖΜΑ Β4 23 Ζ ΗΣΟΡΗΑ ΣΩΝ ΣΡΗΚΑΛΩΝ Ζ πόιε ησλ Σξηθάισλ πνπ απιώλεηαη από λένο πξόπνδεο ηνπ ηειεπηαίνπ νξεηλνύ βξαρίνλα πνπ θαηεβαίλεη από ηα Αληηράζηα θαη πξνρσξεί λένο ηε Θεζζαιηθή πεδηάδα, είλαη θηηζκέλε ζηελ ζέζε λένο Αξραίαο Σξίθθεο, ή Σξίθθα ή Σξίθθαη, θαη αλαθέξεηαη ήδε από ηνλ κεξν. ύκθσλα κε κπζνινγηθέο παξαδόζεηο, ε πόιε, πήξε ην όλνκά λένο, από ηελ λύκθε Σξίθθε, θόξε ηνπ Πελεηνύ πνηακνύ ή θαηά λένο, θόξε ηνπ Αζώπνπ, πνηακνύ λένο. Ζ αξραία πόιε Σξίθθε ήηαλ νλνκαζηή γηαηί ζεσξνύληαλ παηξίδα ηνπ πεξίθεκνπ γηαηξνύ Αζθιεπηνύ ελώ ζηελ πόιε είλαη νξαηά θαηάινηπα ηνπ Αζθιεπηείνπ. Τπάξρνπλ λένο απόςεηο ζρεηηθά κε ηελ πξνέιεπζε ησλ νλνκάησλ Σξίθθε θαη Σξίθαια:ν γισζζνιόγνο πκεσλίδεο, ππνζηεξίδεη όηη επεηδή ε αξραία πόιε ήηαλ θηηζκέλε λένο ππώξεηεο ηξηώλ ιόθσλ, νη νπνίνη νλνκαδόηαλ Σξηθάξαλνλ (όξνο), θαη ε πόιε νλνκάζηεθε Σξηθάξαλνο (πόιηο). Σν αξραίν επίζεην Σξηθάξαλνο ή Σξηθάξελνο, ρξεζηκνπνηνύληαλ επξύηαηα ζηελ αξραηόηεηα σο γεσγξαθηθόο όξνο (ηνπσλύκην). Σν αξραίν όλνκα Σξίθθα θαη Σξίθθε ην νπνίν ζπλαληάηαη θαη κε έλα (θ) κπνξεί λα πξνήιζε από ζπληόκεπζε λένο πνιπζπιιαβόηεξνπ ηύπνπ Σξηθάξελνο. Ο λένο ηύπνο Σξίθαια, αληί Σξίθθε, εκθαλίδεηαη μαθληθά ηνλ 11ν θαη 12ν αηώλα ζηελ Άλλα Κνκλελή, Ησάλλε Σδέηδε θαη ζηνλ ιόγην Αξρηεπίζθνπν Θεζζαινλίθεο Δπζηάζην. Γηα ηελ εκθάληζε απηνύ ηνπ νλόκαηνο Σξίθαια ππάξρνπλ δηάθνξεο ζεσξίεο. Ίζσο απηό λα πξνήιζε από εμέιημε ηνπ αξραίνπ νλόκαηνο Σξίθθε, κεηαμύ ηνπ 6νπ θαη ηνπ 11νπ αηώλα. ε θώδηθα ηνπ 11νπ αηώλα ηνπ Ζιηνδώξνπ, ε αιιαγή ηνπ νλόκαηνο απνδίδεηαη ζηελ ακάζεηα. ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΔΠΟΥΖ ηα Βπδαληηλά Υξόληα ε Σξίθθε νλνκάζηεθε Σξίθαια. Ζ Σξίθθε ήηαλ ε πξσηεύνπζα ηεο Δζηηαηώηηδαο πεξηνρήο (πξώελ Γώξηδαο) θαη γλώξηζε αθκή. Σν όλνκα Σξίθαια αλαθέξεηαη γηα πξώηε θνξά από ηε Βπδαληηλή ζπγγξαθέα Άλλα Κνκλελή ζηελ Αιεμηάδα. Ζ πεξηνρή δέρηεθε επηζέζεηο από ηνπο ερζξνύο ηεο βπδαληηλήο απηνθξαηνξίαο Γόηζνη ην 396, Ούλλνη ην 447, ιάβνη ην 577, αξαθελνί ην 904, Ννξκαλδνί ην 1081. ηε Θεζζαιία, Ο ρξηζηηαληζκόο πξννδεπηηθά παγηώζεθε θαη ζηελ Α' Οηθνπκεληθή ύλνδν, ην 325, παξαβξέζεθαλ θαη νη επίζθνπνη Λαξίζεο, Αρίιιεηνο, θαη Σξίθθεο, Θεόδσξνο. Σα ζσδόκελα εξείπηα καξηπξνύλ αθκαίν θνηλσληθό θαη νηθνλνκηθό βίν ζηε Θεζζαιία ηνλ 4ν αηώλα. Από ηνλ 4ν αηώλα άξρηζαλ θαη νη επηδξνκέο ησλ ερζξώλ ηεο Βπδαληηλήο Απηνθξαηνξίαο. Γηα λα πξνζηαηεύζεη ηνπο πιεζπζκνύο ν Ηνπζηηληαλόο (527-565) νρύξσζε ηηο πόιεηο. πρλόηεξεο 24 ήηαλ νη ζιαβηθέο, ηνλ 6ν αηώλα. Με ηε δηνηθεηηθή κεηαξξύζκηζε ε Θεζζαιία εληάρζεθε ζην Θέκα ηεο Διιάδαο κε πξσηεύνπζα ηε Λάξηζα, Σνλ 8ν θαη ηνλ 9ν αηώλα, παξά ηηο ιεζηξηθέο επηδξνκέο Βνπιγάξσλ θαη αξαθελώλ, ε Θεζζαιία γλώξηζε κεγάιε νηθνλνκηθή άλζεζε. ην κεηαμύ, από ην 10ν αηώλα, ε πεδηλή πεξηνρή ηνπ ζεκεξηλνύ λνκνύ Σξηθάισλ έρεη πεξηέιζεη δηνηθεηηθά ζην ζέκα ηεο Θεζζαινλίθεο, ελώ ε νξεηλή πεξηνρή ηεο Πίλδνπ ζην Σν 1081 κ.Υ. θαηαζηξάθεθε από ηνπο Ννξκαλδνύο ηνπ Βνεκνύλδνπ. ζέκα ηεο Νηθνπόιεσο. Σνλ 11ν αηώλα ε Θεζζαιία δέρηεθε ηηο επηδξνκέο ησλ Ννξκαλδώλ, πνπ εξήκσζαλ ηε ρώξα θαη πνιηόξθεζαλ ηε Λάξηζα. Ο δηνηθεηήο ηνπ ζέκαηνο, Λέσλ Κεθαιάο ακύλζεθε επί έμη κήλεο θαη κε ηε βνήζεηα ηνπ απηνθξάηνξα Αιεμίνπ Α' Κνκλελνύ (1081-1118) έηξεςε ζε θπγή ηνπο πνιηνξθεηέο. Σνπο αγώλεο θαηά ησλ Ννξκαλδώλ πεξηγξάθεη ζην βηβιίν ηεο «Αιεμηάο» ε θόξε ηνπ Αιεμίνπ Α', Άλλα Κνκλελή, θαη δίλεη αξθεηέο πιεξνθνξίεο γηα ηε Θεζζαιία εθείλεο ηεο επνρήο. Δπί απηνθξαηνξίαο Μαλνπήι Κνκλελνύ ε πόιε ησλ ηαγώλ θαη ε πεξηθέξεηά ηεο ππάγνληαη ζην Θέκα ησλ εξβίσλ, πνπ από ηνλ 12ν αη. απνηειεί μερσξηζηό ζέκα. Με ηελ άισζε ηεο Κσλζηαληηλνύπνιεο από ηνπο ζσηήξεο ησλ Αγίσλ Σόπσλ, ηαπξνθόξνπο ηεο Γ' ηαπξνθνξίαο (1204), ε Θεζζαιία παξαρσξήζεθε ζην ινκβαξδηθό βαζίιεην ηνπ Βνληθάηηνπ ηνπ Μνκθεξαηηθνύ, ν νπνίνο ηε κνίξαζε ζε ηξεηο αμησκαηνύρνπο ηνπ ζηξαηνύ ηνπ, κε θέληξν ηε Λάξηζα, ην Βειεζηίλν θαη ηηο Φζηώηηδεο Θήβεο. Ο Ν. Σξηθάισλ πεξλά ζηελ θπξηαξρία ηνπ Διιεληθνύ Γεζπνηάηνπ ηεο Ζπείξνπ ηνπ Μηραήι Αγγέινπ Κνκλελνύ Γνύθα, ν νπνίνο παξαρώξεζε ζην λόζν γπηό ηνπ, ζεβαζηνθξάηνξα Ησάλλε Άγγειν Κνκλελό Γνύθα ηνλ έιεγρν ηεο Θεζζαιίαο, πνπ επνλνκάδεηαη ηόηε Μεγάιε Βιαρηά. Ο λνκόο Σξηθάισλ ζύληνκα επαλήιζε ζηνπο Βπδαληηλνύο (1210-12) ηνπ Μηραήι Άγγεινπ Κνκλελνύ Α' Γνύθα, ζην Γεζπνηάην ηεο Ζπείξνπ θαη αξγόηεξα ζην βπδαληηλό θξάηνο, κε ηελ επαλαζύζηαζε, ην 1216. Ζ Φξαγθνθξαηία θξάηεζε σο ην 1222. ηε ζπλέρεηα πξνζαξηήζεθε ζην Γεζπνηάην ηεο Ζπείξνπ θαη ην 1246 ζηελ απηνθξαηνξία ηεο Νίθαηαο, ελώ ν Ησάλλεο Α', λόζνο γηνο ηνπ δεζπόηε ηεο Ζπείξνπ Μηραήι, ίδξπζε ην ηζρπξό Γεζπνηάην ηεο Θεζζαιίαο, κε πξσηεύνπζα ηηο Νέεο Πάηξεο (Τπάηε). Σν θξαηίδην, πνπ εθηεηλόηαλ από ηνλ ιπκπν σο ηνλ Παξλαζζό, δηεθδηθνύζαλ ν Βπδαληηλόο απηνθξάηνξαο Μηραήι Ζ' Παιαηνιόγνο (1261-1282) θαη νη δεζπόηεο ηεο Ζπείξνπ, σο ηελ ηειηθή δηάιπζε ηνπ, ην 1303. ηε Θεζζαιία εγθαηαζηάζεθαλ αξθεηέο βπδαληηλέο νηθνγέλεηεο. Παξά ηνπο πνιέκνπο θαη ηηο ζενκελίεο, ε επνρή ζώδεη αμηόινγα κλεκεία, βπδαληηλήο αξρηηεθηνληθήο θαη αγηνγξαθίαο, όπσο ην λαό ηεο Πόξηα - Παλαγηάο ζηελ Πύιε (ηδξύζεθε ην 1283 από ηνλ Ησάλλε Α’), ηε κνλή ηεο Παλαγίαο ηεο Οιπκπηώηηζζαο ζηελ Διαζζόλα (ηδξύζεθε από ηνλ Αλδξόληθν Β' Παιαηνιόγν, 1282 - 1328), ηε κνλή ηεο Τπαπαληήο ησλ Μεηεώξσλ (1366). Από ηε ζηηγκή πνπ ε λέα ζξεζθεία γίλεηαη επίζεκε ζξεζθεία ηεο απηνθξαηνξίαο μεθηλά θαη ε αλέγεξζε ρξηζηηαληθώλ εθθιεζηώλ, πνπ ηελ παξνπζία ηνπο καξηπξνύλ ζηελ πεξηνρή ηόζν ν πεξίθεκνο παιαηνρξηζηηαληθόο Άκβσλαο πνπ κπνξεί λα δεη θαλείο αλαζπγθξνηεκέλν ζηελ εθθιεζία ηεο Κνηκήζεσο ηεο Θενηόθνπ ζηελ Καιακπάθα, όζν θαη ηα εξείπηα ηνπ παιαηνρξηζηηαληθνύ λανύ πνπ βξέζεθε ζην ιόθν ηνπ Πξνθήηε Ζιία ζηα Σξίθαια. Απηά είλαη από ηα πξώηα κλεκεία πνπ καξηπξνύλ ηελ κεηάβαζε από ηελ Όζηεξε Αξραηόηεηα ζηνπο Μέζνπο Υξόλνπο ζηελ πεξηνρή. Οη Καηαιαλνί αλαζηαηώλνπλ θαη ιεειαηνύλ άγξηα ην Ν. Σξηθάισλ ζηα 1309 – 1311, επνρή θαηά ηελ νπνία ηελ δηνίθεζε ηεο πεξηνρήο έρνπλ νη βπδαληηλνί επγελείο, ηέθαο θαη Μηραήι Γαβξηειόπνπινο, κε ηίηινπο όπσο απζέληεο ηεο Γ. Θεζζαιίαο, εβαζηνθξάξσξ θαη Γεζπόηεο ηεο Βνξείνπ Θεζζαιίαο, αιιά ηππηθά ε πεξηνρή ππάγεηαη ζην Γεζπνηάην ηεο Ζπείξνπ. Ζ άγξηα θνξνινγία θαη νη ζθιεξέο ζπλζήθεο πνπ επέβαιαλ ζην ιαό νη Γαβξηειόπνπινη, νδήγεζαλ ζηελ απνκάθξπλζή ηνπο θαη ζηα 1333 ε Γ. Θεζζαιία ππάγεηαη θαη πάιη ζηελ Βπδαληηλή απηνθξαηνξία κε ηνλ Αλδξόληθν Γ’ Παιαηνιόγν. Από ηηο αξρέο ηνπ 14νπ αη. λένη επηδξνκείο καζηίδνπλ ηελ πεξηνρή, θπξίσο Αιβαλνί. κσο, απηή ε εηξεληθή πεξίνδνο γηα ηελ πεξηνρή ζα είλαη πνιύ κηθξή, γηαηί ήδε κεηά ην 1318, ηελ πεξηνρή ησλ Σξηθάισλ, 25 επνθζαικηνύλ αξθεηνί επηδξνκείο, κε θπξηόηεξνπο ηνπο Αιβαλνύο, ελώ θαη ζην εζσηεξηθό νη πνιιέο εκθύιηεο δηακάρεο έκειε λα αλνίμνπλ ην δξόκν, ζηελ θαηάιεςε ηεο Θεζζαιίαο από ηνπο έξβνπο κε εγεκόλα ην ηέθαλν Γνπζάλ. Απηόο νξίδεη σο θπβεξλήηε ηεο πεξηνρήο ηνλ Γξεγόξην Πξεινύκπην, κε έδξα ηα Σξίθαια, ν νπνίνο πξνεγνπκέλσο εηζέβαιε ζ’ απηήλ θαη ηελ θαηέιαβε ρσξίο αληίζηαζε. Οη έξβνη ηνπ ηέθαλνπ Γνπζάλ (1331- 1355) θαηέιαβαλ ηε δπηηθή Θεζζαιία (1348-1371). Μεηά ην ζάλαην ηνπ Γξεγόξνπ Πξεινύκπηνπ, ν εηεξνζαιήο αδεξθόο ηνπ ηέθαλνπ Γνπζάλ, πκεώλ Οπξέζεο αλαιακβάλεη ηελ ζπλέρηζε ηεο εξβηθήο εμνπζίαο ζηε Θεζζαιία. Γύξσ ζηα 1370. ν πκεώλ Οπξέζεο πεζαίλεη θαη αθήλεη ζηνλ ζξόλν ηνλ Ησάλλε Οπξέζε, ν νπνίνο ήδε από ην 1359 – 60 είρε αλαγνξεπζεί ζε ζπκβαζηιέα, ζε ειηθία κόιηο 10 εηώλ. Ο Ησάλλεο Οπξέζεο Παιαηνιόγνο, πνπ είλαη ν ηειεπηαίνο απόγνλνο ησλ έξβσλ εγεκόλσλ. Τπήξμε ν ηειεπηαίνο έξβνο δηνηθεηήο ηεο Θεζζαιίαο, κεηά ην ζάλαην ηνπ ηέθαλνπ. πγγελήο ηεο νηθνγέλεηαο ησλ Φηιαλζξσπηλώλ, εγθαηέιεηςε λσξίο (1381) ηελ εμνπζία θαη έγηλε κνλαρόο. Με ην όλνκα Ησάζαθ ίδξπζε ην Μεγάιν Μεηέσξν, κε ηνλ Αζαλάζην Μεηεσξίηε. Σελ επνρή ηεο ζεξβνθξαηίαο ε πεξηνρή ησλ Σξηθάισλ γλσξίδεη κηα κεγάιε πλεπκαηηθή άλζεζε θαη δξαζηεξηόηεηα. Σελ ζεξβηθή θπξηαξρία ζηελ πεξηνρή ζα δηαθόςεη ε έιεπζε ησλ Σνύξθσλ ζηα 1395. Αθνινπζνύλ επηδξνκέο Αιβαλώλ θαη εκθύιηεο δηακάρεο, κέρξη ην 1395 όπνπ ηελ πεξηνρή θαηαιακβάλνπλ νη Οζσκαλνί. ηα κέζα ηνπ 14νπ αηώλα νη Βπδαληηλνί κε ηηο δηακάρεο ηνπο (Αλδξόληθνο Γ’ θαη Καληαθνπδελόο) πξνθάιεζαλ ηελ επέκβαζε ησλ έξβσλ, θαζώο θαη ησλ Σνύξθσλ. Σελ επνρή ησλ έξβσλ γλώξηζαλ κεγάιε άλζεζε ηα κνλαζηήξηα. ηα Μεηέσξα ηδηαίηεξα ηδξύζεθαλ αξθεηά κνλαζηήξηα, επεηδή νη έξβνη αλαγλώξηδαλ ηα ρξπζόβνπια θαη ηα επίζεκα έγγξαθα πνπ θαηνρύξσλαλ ηελ εθθιεζηαζηηθή πεξηνπζία. ηνπο βξάρνπο ησλ Μεηεώξσλ θαηέθπγαλ εξεκίηεο από ηνλ 11ν αηώλα, νη νπνίνη κε ηελ εηζβνιή ησλ Σνύξθσλ (1393) απμήζεθαλ θαη δεκηνύξγεζαλ πνιηηεία νιόθιεξε κε πεξηζζόηεξα από είθνζη κνλαζηήξηα. Αηηία ε θαηαπίεζε, ε βαξηά θνξνινγία θαη ε εμαζιίσζε ησλ Διιήλσλ, θαζώο νη εύθνξεο εθηάζεηο πέξαζαλ ζηα ρέξηα ησλ θαηαθηεηώλ. Πνιινί θάηνηθνη θαηέθπγαλ ζε νξεηλέο δπζπξόζηηεο πεξηνρέο, απνιακβάλνληαο ηελ ειεπζεξία θαη ηα αγαζά ηεο θύζεο, ζε πξαγκαηηθά ζθιεξέο ζπλζήθεο. Ζ πόιε ησλ Σξηθάισλ έρεη ηαπηηζζεί κε ην θξνύξην πεξηζζόηεξν γλσζηό σο θάζηξν ησλ Σξηθάισλ πνπ δεζπόδεη κε ηνλ επηβιεηηθό ηνπ όγθν, θηηζκέλν ζε ζέζε, ζηξαηεγηθήο ζεκαζίαο, ζηα βνξεηνδπηηθά ηεο πόιεσο, αθνύ έιεγρε νδηθά πεξάζκαηα πξνο θαη από ηε Μαθεδνλία, ηελ ΄Ζπεηξν αιιά θαη ηελ Θεζζαιία. ε ρξπζόβνπιν ηνπ απηνθξάηνξα Αλδξόληθνπ Γ’ νπ Παιαηνιόγνπ (α’ κηζό 14 αη.) αλαθέξεηαη όηη ιόγσ ηεο ζπνπδαηόηεηαο ηεο ζέζεο ηνπ, ν απηνθξάηνξαο Ηνπζηηληαλόο, πξνέβε ζηελ ξηδηθή αλαθαίληζή ηνπ θάλνληάο ην ηζρπξόηεξν, παξάιιεια κε ηελ αλαθαίληζε άιισλ νρπξώλ ζηελ πεξηνρή ηεο Θεζζαιίαο. Ο Πξνθόπηνο ζην έξγν ηνπ «Πεξί Κηηζκάησλ» δηαβάδνπκε: « Δπί κέληνη Δρηλαίνπ ηε θαη Θεβώλ θαη Φαξζάισλ θαη άιισλ ησλ επί Θεζζαιίαο πόιεσλ απαζώλ, ελ αηο Γεκεηξηάο ηε εζηί θαη Μεηξόπνιηο όλνκα θαη Γόκθνη θαη Σξίθθα, ηνπο πεξηβόινπο αλαλεσζακέλνπο, ελ ησλ αζθαιεί εθξαηύλαην……αιιά θαη Λάξηζαλ θαη Καηζάξεηαλ …..Βαζηιεύο δε Ηνπζηηληαλόο άκθσ ηείρε ηζρπξόηαηα πνηεζάκελνο γλεζία ηελ ρώξαλ επδαηκνλία μπλώθηζελ» 26 ΣΟΤΡΚΟΚΡΑΣΗΑ Οη Σνύξθνη πξσηνεηζήιζαλ ζηελ Αλαηνιηθή Θεζζαιία ην 1393 θαη πξνέβεζαλ ζε επνηθηζκό ηεο κε Σνύξθνπο από ηε Μ. Αζία. ηαλ ν ζνπιηάλνο Βαγηαδίη πέξαζε ζηελ Δπξώπε ην 1393 θαη από ηε Μαθεδνλία θαηέβεθε ζηε Θεζζαιία. Γύν ρξόληα αξγόηεξα, ην 1395, πξνσζήζεθαλ πξνο ηα δπηηθά θαη θαηέιαβαλ ηελ πόιε ησλ Σξηθάισλ, ηελ νπνία θαηέζηεζαλ πξνρσξεκέλε ζηξαηησηηθή βάζε ελαληίνλ ησλ αλππόηαθησλ θαηνίθσλ ηεο Πίλδνπ θαη ησλ Αγξάθσλ. Ζ θαηάθηεζε ηεο πεδηλήο Γπη. Θεζζαιίαο έγηλε κε εηξεληθό ηξόπν θαη ρσξίο αληίζηαζε, ιόγσ ηεο αθαηαζηαζίαο πνπ επηθξαηνύζε ζ’ απηή ηνλ 14ν αηώλα, θαηά ηνλ νπνίν βξίζθνληαλ θάησ από δηάθνξνπο δπλάζηεο, θαζώο επίζεο θαη ιόγσ ηεο βαξηάο θνξνινγίαο θαη ησλ θαηαπηέζεσλ, πνπ είραλ εμαζιηώζεη ηνπο ειεύζεξνπο γεσξγνύο θαη δνπινπαξνίθνπο. Οη κεγάιεο εθηάζεηο πέξαζαλ ζηα ρέξηα ησλ Σνύξθσλ θαη έηζη δεκηνπξγήζεθαλ ηα πξώηα ηνύξθηθα ηζηθιίθηα ζηε Θεζζαιία. Οξηζηηθά ηελ θαηέιαβε ν Μνπξάη Β' ην 1423 θαη εγθαηέζηεζε 5.000 - 6.000 «θίιεξγνπο εκπεηξνπόιεκνπο ρσξηθνύο» από ην Ηθόλην ηεο Μηθξάο Αζίαο γηα λα θαιιηεξγνύλ ηε γε. Οη Θεζζαινί δνθηκάζηεθαλ από ηελ θαηαπίεζε ησλ Σνύξθσλ. Πνιινί αλαγθάζηεθαλ λα θαηαθύγνπλ ζηηο δπζπξόζηηεο άγνλεο νξεηλέο πεξηνρέο ηνπ Πειίνπ θαη ησλ Αγξάθσλ, εγθαηαιείπνληαο ηελ εύθνξε πεδηάδα, όπνπ ε δσή ησλ αγξνηώλ ήηαλ αβάζηαρηε, θαζώο ε ζρέζε κε ηνπο γαηνθηήκνλεο ήηαλ δνπινπαξνηθηαθή, όπσο ζηελ αξραηόηεηα ησλ πελεζηώλ. Οη ίδηνη θαη ηα παηδηά ηνπο εξγάδνληαλ ππνρξεσηηθά ζην ίδην ηηκάξην θαη πιήξσλαλ θόξνπο λόκηκνπο θαη απζαίξεηνπο. Οη πιεκκύξεο, νη θησρέο ζε παξαγσγή ρξνληέο θαη ε εινλνζία ζπκπιήξσλαλ ηελ εμαζιίσζε. Σν 1444 ζεκεηώζεθε κηα ληθεθόξα εμέγεξζε ησλ Θεζζαιώλ ελαληίνλ ησλ Σνύξθσλ. Δπηθεθαιήο ζ’απηή ήηαλ ν δεζπόηεο ηνπ Μπζηξά, Κσλζηαληίλνο Παιαηνιόγνο, ν κεηέπεηηα ηειεπηαίνο απηνθξάηνξαο ηνπ Βπδαληίνπ. ηελ εμέγεξζε έιαβαλ κέξνο θαη νη Βιάρνη ηεο Πίλδνπ. Πξνζσξηλά ηνπνζεηήζεθε Έιιελαο δηνηθεηήο ηεο Γπη. Θεζζαιίαο κε έδξα ην Φαλάξη. Σελ άλνημε όκσο ηνπ 1446 ν Σνύξθνο ζηξαηεγόο Σνπξαράλ βέεο εθζηξάηεπζε κε πνιπάξηζκν ζηξαηό ελαληίνλ ηεο Θεζζαιίαο θαη αλάγθαζε ηνλ Κσλζηαληίλν λα ηελ εγθαηαιείςεη ζηελ νξηζηηθή θπξηαξρία ησλ Σνύξθσλ, ε νπνία θξάηεζε έσο ην 1881. Ακέζσο κεηά ηελ εγθαηάζηαζε ησλ Σνύξθσλ ζηελ πεξηνρή ησλ Σξηθάισλ άξρηζε καδηθή θπγή ησλ Διιήλσλ από ηα πεδηλά πξνο ηα νξεηλά θαη θπξίσο πξνο ηηο δπζπξόζηηεο πιαγηέο ηεο Πίλδνπ θαη ησλ Υαζίσλ, νη νπνίεο γέκηζαλ από γξαθηθά ρσξηνπδάθηα γεκάηα δσή. Σα ρσξηά απηά γέλλεζαλ θαη έζξεςαλ ηνπο <θιέθηεο>, νη νπνίνη απνηέιεζαλ ηελ θύξηα δύλακε αληίζηαζεο ελαληίνλ ησλ Σνύξθσλ θαη πξσηνζηάηεζαλ ζηνπο απειεπζεξσηηθνύο αγώλεο κεξηθνύο αηώλεο αξγόηεξα. Οη Σνύξθνη γηα λα εμαζθαιίζνπλ ηελ ηάμε ίδξπζαλ ζηα ζεζζαιηθά Άγξαθα ην πξώην αξκαηνιίθη, ζεζκόο πνπ ζηα κέζα ηνπ 15νπ αηώλα θαζηεξώζεθε ζε όιε ηελ πεξηνρή ησλ 27 Βαιθαλίσλ. Με ηε πλζήθε ηνπ Σακαζίνπ εμάιινπ, πνπ ππνγξάθεθε ζηελ νκώλπκε ζέζε ηεο πεξηνρήο ηεο Καξδίηζαο, ην 1525 ρνξεγήζεθαλ πξνλόκηα ζηνπο θαηνίθνπο ησλ Αγξάθσλ, όπνπ απαγνξεπόηαλ ε εγθαηάζηαζε Σνύξθσλ - εθηόο από ην Φαλάξη - επηηξεπόηαλ ε ειεύζεξε επηθνηλσλία κε ηελ πεδηάδα θαη πιήξσλαλ 50.000 γξόζηα ην ρξόλν. Σν πνζό άθελαλ νη θνηλόηεηεο ζηελ Πύιε. ηαζκόο ζηελ ηζηνξία ηεο Θεζζαιίαο ππήξμε ε επαλάζηαζε ηνπ κεηξνπνιίηε Λαξίζεο Γηνλπζίνπ ηνπ θπινζόθνπ ην 1600, ν νπνίνο θήξπμε έλνπιν θαηά ησλ Σνύξθσλ αγώλα. Σν θίλεκα απέηπρε θαη ηα αληίπνηλα ησλ θαηαθηεηώλ - ζθαγέο, ιεειαζίεο, εμαλδξαπνδηζκνί απνδεθάηηζαλ ηνλ πιεζπζκό. Σν 1611 ν Γηνλύζηνο νξγάλσζε λέν θίλεκα από ηελ Ήπεηξν. Ο ίδηνο ζαλαηώζεθε, ελώ Θεζζαινί θαη Ζπεηξώηεο δνθηκάζηεθαλ μαλά από ηηο ηνπξθηθέο σκόηεηεο. Φνβεξέο επηδεκίεο ζηα 1667 θαη 1768, ζαλαηηθά ζηα 1719 θαη 1742 θαη νη θαηαζηξνθηθέο πιεκκύξεο ηνπ Πελεηνύ ζηα 1684 θαη 1729 απνδεθάηηζαλ θαη πάιη ηνλ πιεζπζκό. Μεγάιν πιήγκα ππέζηε ν ειιεληθόο ιαόο κεηά ηα Οξισθηθά (1770 - 1774), όηαλ νη Σνύξθνη ππξπόιεζαλ ηνπο νηθηζκνύο, θαηέζηξεςαλ ηε κνλαδηθή εθθιεζία πνπ είρε απνκείλεη ζηε Λάξηζα, ηνπ Αγίνπ Αρηιιείνπ, άξπαμαλ ηηο πεξηνπζίεο ησλ πινπζίσλ θαη αθάληζαλ ηνπο θαηνίθνπο. Έηζη ηηο παξακνλέο ηεο Διιεληθήο Δπαλάζηαζεο ζηε Λάξηζα δελ ππήξρε ρξηζηηαληθή εθθιεζία, αιιά ππήξραλ ζπλαγσγή θαη 24 ηδακηά. ηα Σξίθαια ιεηηνύξγεζε ε πεξίθεκε ρνιή Σξίθθεο από ην 1543 έσο ην 1854, κε κηθξέο δηαθνπέο, ζηνλ παιαηό λαό ηεο Αγίαο Δπηζθέςεσο, όπνπ δίδαμαλ νλνκαζηνί δάζθαινη. Σν 1856 κεηαθέξζεθε καδί κε ηε βηβιηνζήθε ζην κνλαζηήξη ηνπ Αγίνπ Βεζζαξίσλα ή Γνύζηθν θαη νλνκάζηεθε Διιεληθή ρνιή. Μεγάιε κνξθή ηνπ αγώλα ππήξμε ν παπά Θύκηνο Βιαράβαο (1808). Σελ επνρή απηή αλαπηύρζεθαλ ζεκαληηθά βηνηερληθά θέληξα ζηε Θεζζαιία. Ολνκαζηέο ήηαλ νη θόθθηλεο βαθέο από ην ξηδάξη, ηα κάιιηλα λήκαηα, ην κεηάμη, ηα πθαληά, νη επελδύηεο, πνπ ηξoθνδoηoύζαλ ηηο μέλεο αγνξέο. Αλαπηύρζεθε ε νηθνηερλία θαη άλζεζε ηνπο ηειεπηαίνπο ηδίσο αηώλεο, από ηα ηέιε ηνπ 17νπ σο ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη. Ολνκαζηά ήηαλ ηα δέξκαηα θαη ηα κάιιηλα πθαληά ησλ Σξηθάισλ, ηα βακβαθεξά ηνπ Εάξθνπ, ηα κεηαμσηά ηεο Καιακπάθαο. ηα ρξόληα ηεο ηνπξθνθξαηίαο ηδξύζεθαλ ζηελ πόιε πνιιέο ειιεληθέο ζρνιέο. ε κία από απηέο ζπνύδαζε ν πεξίθεκνο Γηνλύζηνο ν “θπιόζνθνο”. Σα Σξίθαια πήξαλ ελεξγό κέξνο ζηελ επαλάζηαζε ηνπ Οξιώθ (1770) θαη πάζαλε κεγάιεο θαηαζηξνθέο από ηνπο Σνπξθαιβαλνύο. Αξγόηεξα (1786) πέξαζαλ ζηελ θπξηαξρία ηνπ Αιί παζά ησλ Ησαλλίλσλ θαη έγηλαλ θέληξν εζληθήο αληίζηαζεο θαηά ηνπ ηπξξάλνπ αιιά θαη θαηά ησλ Σνύξθσλ γεληθόηεξα. Οη θάηνηθνη ηεο πεξηνρήο πνιέκεζαλ εξσηθά σο ην ηέινο ηεο ηνπξθνθξαηίαο, κε επηθεθαιήο ηνλ εζλνκάξηπξα Θύκην Βιαράβα, ην Γάηζν, ηνπο ηνπξλαξαίνπο, ηνπο Υαηδεπέηξνπο. Πεξίθεκνο ππήξμε ν γελλαίνο αξρηεπίζθνπνο Λαξίζεο θαη Σξίθθεο Γηνλύζηνο, πνπ νξγάλσζε επαλάζηαζε (1600) κε ην ζύλζεκα “Σξίθθε Βπδάληηνλ αλαθηήζεη”. Παξ' όηη ήηαλ ζπγθεληξσκέλεο ηζρπξέο ζηξαηησηηθέο δπλάκεηο ζηε Λάξηζα θαη ηα Σξίθαια, ηα ρσξηό ηνπ Πειίνπ θαη ην Σξίθεξη επαλαζηάηεζαλ ζηηο αξρέο Μαΐνπ 1821 αιιά ε επαλάζηαζε πλίγεθε ζην αίκα από ην Γξάκαιε ην 1822. Άθαξπε απέβε θαη ε πξνζπάζεηα αλαδσπύξσζεο ην 1823. εκαληηθή όκσο ππήξμε ε ζπκκεηνρή ησλ Θεζζαιώλ ζηνπο αγώλεο ζηε ηεξεά θαη ηελ Πεινπόλλεζν. Παξόληεο ήηαλ θαη ζηηο εζληθέο ζπλειεύζεηο. Ζ Θεζζαιία έκεηλε έμσ από ηα ζύλνξα ηνπ αλεμάξηεηνπ ειιεληθνύ θξόηνπο. Λίγα ρξόληα αξγόηεξα. ην 1841, ζηε δηάξθεηα ηνπ Σνπξθναηγππηηαθνύ πνιέκνπ, Κξήηε θαη Θεζζαιία επαλαζηάηεζαλ ρσξίο απνηέιεζκα. Νέν επαλαζηαηηθό θίλεκα εθδειώζεθε ην 1854 ζηε δηάξθεηα ηνπ Κξηκατθνύ πνιέκνπ, όηαλ ν ειιεληζκόο πίζηεςε πσο είρε έξζεη ε θαηάιιειε ζηηγκή. Μαθεδνλία. Ήπεηξνο θαη Θεζζαιία μεζεθώζεθαλ. Σνλ αγώλα άξρηζαλ 300 Μαθεδόλεο κε επηθεθαιήο ην Θεόδσξν Εηάθα. Σνπο επαλαζηάηεο ελίζρπζε ην ώκα ηνλ Οιπκπίσλ θαη ζηηο 12 Μαξηίνπ 1854 θαηέιαβαλ ην ρσξηό Πιάθα. Οη ζπγθξνύζεηο κε ηηο ηνπξθηθέο θξνπξέο ζπλερίζηεθαλ ζην Φαλάξη, ζην Γνκνθό, ζην Βόιν, ζηα Φάξζαια θαη ζηηο 9 Μαΐνπ ε λίθε ησλ Διιήλσλ ζηελ Καιακπάθα, ελαληίνλ ηζρπξήο ηνπξθηθήο δύλακεο ηξόκαμε ηνπο θίινπο Άγγινπο θαη Γάιινπο, νη νπνίνη δήηεζαλ από ηελ ειιεληθή θπβέξλεζε λα απνδνθηκάζεη ηνλ απειεπζεξσηηθό αγώλα. Νέα εμέγεξζε εθδειώζεθε ιίγα ρξόληα αξγόηεξα, ην 1877, ζηε δηάξθεηα λένπ Ρσζνηνπξθηθνύ πνιέκνπ όηαλ νη Θεζζαινί θαηέιαβαλ ηε κνλή νπζξηάο θνληά ζην Βόιν, πνπ αλαθαηέιαβαλ νη 28 Σνύξθνη. ηα κέζα Ηαλνπαξίνπ 1878 ην Πήιην επαλαζηάηεζε, ζρεκάηηζε πξνζσξηλή δηνίθεζε θαη θήξπμε ηελ έλσζε κε ην ειεύζεξν θξάηνο. Σν επαλαζηαηηθό ζηξαηεγείν εγθαηαζηάζεθε ζηε Εαγνξά. Δπαλαζηαηηθόο ππξήλαο δεκηνπξγήζεθε θαη ζηα ζεζζαιηθά Άγξαθα. Αιιά θαη πάιη νη θηιηθέο πξνο ηελ Σνπξθία δπλάκεηο ππνρξέσζαλ ηελ Διιάδα λα αλαθαιέζεη ηηο δπλάκεηο ηνπ ζηξαηνύ πνπ είραλ κπεη ζηε Θεζζαιία. Ζ ηύρε ηεο Θεζζαιίαο θξίζεθε ζην πλέδξην ηνπ Βεξνιίλνπ ηνλ Ηνύλην ηνπ 1878, πνπ είρε ζπλέιζεη γηα ηελ αλαζεώξεζε ηεο πλζήθεο ηνπ Αγίνπ ηεθάλνπ, κε ηελ νπνία ηεξκαηηδόηαλ ν Ρσζνηνπξθηθόο πόιεκνο. Οη αληηπξόζσπνη ησλ δπλάκεσλ δέρζεθαλ ηελ έλσζε ηεο Θεζζαιίαο θαη κέξνπο ηεο Ζπείξνπ, κε ηελ Διιάδα, όκσο ε απόθαζε δελ ζπκπεξηιήθζεθε ζηε πλζήθε ηνπ Βεξνιίλνπ εμαηηίαο ηεο επηκνλήο ηεο Σνπξθίαο, αιιά ζε πξσηόθνιιν. Όζηεξα από επίπνλεο δηαπξαγκαηεύζεηο ζπλαληήζεθαλ ζηελ Κσλζηαληηλνύπνιε νη πξεζβεπηέο ησλ Μεγάισλ Γπλάκεσλ θαη ζηηο 26 Μαξηίνπ/7 Απξηιίνπ 1881 γλσζηνπνηήζεθε ζηελ ειιεληθή θπβέξλεζε ε απόθαζε πξνζάξηεζεο ηεο Θεζζαιίαο πνπ άθελε όκσο έμσ ηελ πεξηνρή ηεο Διαζζόλαο. Οη ζρεηηθέο ζπκβάζεηο ππνγξάθεθαλ κεηαμύ Μεγάισλ Γπλάκεσλ θαη Σνπξθίαο ζηηο 12/24 Μαΐνπ θαη Διιάδνο - Σνπξθίαο ζηηο 20 Ηνπλίνπ/2 Ηνπιίνπ 1881. Ζ απειεπζέξσζε ηεο πόιεο έγηλε ζηηο 23 Απγνύζηνπ 1881, ελώ ζηηο 13 Απξηιίνπ 1897, ύζηεξα από ηνλ ειιελνηνπξθηθό πόιεκν, ηα Σξίθαια πεξηήιζαλ θαη πάιη ζηελ θαηνρή ησλ Σνύξθσλ, γηα λα ειεπζεξσζνύλ νξηζηηθά ζηηο 6 Μαΐνπ 1898. ηνλ Διιελνηνπξθηθό πόιεκν ηνπ 1897 ε Θεζζαιία δνθηκάζηεθε θαη πάιη όηαλ ν ζηξαηόο αλαγθάζηεθε λα ππνρσξήζεη σο ηελ πεξηνρή ηεο Λακίαο, όπνπ ππνγξάθεθε αλαθσρή, κε λέα όξηα. ζε βάξνο ηεο Διιάδαο. Οη ππόινηπεο πεξηνρέο ηεο Θεζζαιίαο απειεπζεξώζεθαλ ζηνπο Βαιθαληθνύο Πνιέκνπο ην 1912 - 1913, ελώ είρε πξνεγεζεί ε κεγάιε αγξνηηθή επαλάζηαζε ην 1910. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε ε Θεζζαιία αλαπηύρζεθε νηθνλνκηθά, δεκνγξαθηθά θαη πνιηηηζηηθά. εκαληηθή ππήξμε ε ζπκβνιή ηεο ζηνλ αληηζηαζηαθό αγώλα ζηε γεξκαληθή θαηνρή ζηα 1941 - 1944, γηα απηό αληηκεησπίζηεθε κε ηδηαίηεξε ζθιεξόηεηα από ηνπο ερζξνύο. . ΗΣΟΡΗΚΟ ΓΗΑΓΡΑΜΜΑ ΣΩΝ ΣΡΗΚΑΛΩΝ Σα ΣΡΗΚΑΛΑ, ε πξννκεξηθή ΣΡΗΚΚΖ, είλαη ε γελέηεηξα ηνπ Αζθιεπηνύ(1247π.Υ.). Σα παηδηά ηνπ Αζθιεπηνύ, νη επίζεο γηαηξνί Μαράσλ θαη Πνδαιείξηνο ήηαλ αλάκεζα ζηνπο Έιιελεο πνπ εθζηξάηεπζαλ θαηά ηεο Σξνίαο (Ηιηάδα Β΄ 729). Από ηνλ θιάδν ηνπ Πνδαιείξηνπ ν νπνίνο έκεηλε ζηελ Κσ κεηά ηελ πηώζε ηεο Σξνίαο, πξνέξρεηαη ν ΜΔΓΑ ΗΠΠΟΚΡΑΣΖ (17νο απόγνλνο ηνπ Αζθιεπηνύ). ηελ πόιε καο ππήξμε θαη ιεηηνύξγεζε ην "επηθαλέζηεξνλ θαη αξραηόηαηνλ Αζθιεπηείνλ ηεο Σξίθθεο" (ηξάβσλ) 5νο Αηώλαο π.Υ. Οη Σξηθθαίνη (Σξηθαιηλνί) ζπλελλννύληαη κε ηνπο ππόινηπνπο Έιιελεο γηα ηελ απόθξνπζε ησλ Πεξζώλ. 422 π.Υ. Οη Σξηθθαίνη ζπκκαρνύλ κε ηνπο Αζελαίνπο θαη παξαθσιύνπλ ην Βαζηιέα ηεο πάξηεο Βξαζίδα λα βαδίζεη ελαληίνλ ηεο Μαθεδνλίαο θαη ηεο Θξάθεο. 29 352 π.Υ. Οη Σξηθθαίνη ζπλαθνινπζνύλ ηνλ Φίιηππν θαη αξγόηεξα ηνλ Μεγάιν Αιέμαλδξν ζηηο δηάθνξεο εθζηξαηείεο. 343 π.Υ. Ο Φίιηππνο ν Β' εηζέξρεηαη ζηα Σξίθαια. 290 π.Υ. Ζ Σξίθθε πεξηέξρεηαη ζηελ εμνπζία ηνπ Γεκεηξίνπ ηνπ Πνιηνξθεηή, δηαδόρνπ ηνπ Μεγάινπ Αιεμάλδξνπ. 285 π.Υ. Ο Βαζηιέαο ηεο Ζπείξνπ Πύξξνο εκθαλίδεηαη ζηα Σξίθαια. 148 π.Υ. Οιόθιεξε ζρεδόλ ε Θεζζαιία ππνηάζζεηαη ζηνπο Ρσκαίνπο. 45π.Υ. Ο Ηνύιηνο Καίζαξαο βξίζθεηαη ζηα Σξίθαια Σα Σξίθαια δέρηεθαλ ηνλ Υξηζηηαληζκό από ηα πξώηα ηνπ ρξόληα. Ο επίζθνπνο Σξίθθεο Γηόδσξνο άζθεζε ζ' απηό ζεκαληηθή επίδξαζε. Ο ίδηνο επίζθνπνο ζπκκεηείρε θαη ζηελ Α' Οηθνπκεληθή ύλνδν (325 κ.Υ.). 447 κ.Υ. Ζ Σξίθθε ιεειαηείηαη από ηνπο Ούλλνπο 530 κ.Υ. Δληζρύεηαη ην Φξνύξην ησλ Σξηθάισλ από ηνλ Ηνπζηηληαλό. 976-1025 κ.Υ. Οη Βνύιγαξνη ππό ηνλ εγεκόλα ακνπήι θαηαθιύδνπλ θαη θαηαζηξέθνπλ ηα Σξίθαια. 12νο Αηώλαο Ζ Σξίθθε γηα πξώηε θνξά αλαθέξεηαη σο Σξίθαια από ηελ Άλλα Κνκλελή. 1420 κ.Υ. Σα Σξίθαια θαηαιακβάλνληαη από ηνπο Σνύξθνπο. 1601 κ.Υ. Ο Δπίζθνπνο Σξίθθεο Γηνλύζηνο ν Φηιόζνθνο πςώλεη ην ιάβαξν ηεο επαλάζηαζεο ζην Φξνύξην ησλ Σξηθάισλ. 1770 κ.Υ. 3.000 Σξηθαιηλνί ζθάρηεθαλ ζηελ Λάξηζα από ηνπο Σνύξθνπο, ελερόκελνη ζηα Οξισθηθά. 1808 κ.Υ. Ο ζξπιηθόο Παπαζύκηνο Βιαράβαο μεζεθώλεη ην ιαό ηεο Θεζζαιίαο θαη πςώλεη ην ιάβαξν ηεο επαλάζηαζεο ζηελ Πίλδν θαη ηα Υάζηα. 1821 κ.Υ Οη Σξηθαιηλνί κε ηνπο νπιαξρεγνύο ηνπο ηνπξλάξε, Υξηζηόδνπιν Υαηδεπέηξν, Γξ. Ληαθαηά θ.α. ζπκκεηέρνπλ ζηνλ απειεπζεξσηηθό αγώλα. 1854 κ.Υ. Οη Θεζζαινί επαλαζηαηνύλ αλεπηηπρώο. 1878 κΥ. Δθξήγλπηαη ε Θεζζαιηθή επαλάζηαζε. 1881 κ.Υ. Σα Σξίθαια ελζσκαηώλνληαη ζηελ Διιάδαο. 1941-1944 κ.Υ. Σα Σξίθαια ηεινύλ ππό Ηηαινγεξκαληθή θαηνρή θαη απειεπζεξώλνληαη ζηηο 18/10/1944 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ Δγθπθινπαίδεηα ΗΣΟΡΗΑ ΣΟΤ ΔΛΛΖΝΗΚΟΤ ΔΘΝΟΤ Δγθπθινπαίδεηα ΓΟΜΖ www.trikalacity.gr www.wikipaideia.gr www.kenakap.gr www.atrax.gr www.goldengreece.gr 30 31
© Copyright 2024 Paperzz
