ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΚΑΛΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ CivPro is a Regional Initiative Project financed by INTERREG IVC, the European programme for interregional cooperation ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ………....………………………………………………………………………………………………………………………….2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α. ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΕΒΡΟΥ……………………………………………………………..3 1. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ….…………………………..…………………………………………..3 1.1 ΕΡΓΟ “REVERCROSS” ………………..……………………………………………………………..………………………3 1.2 ΤΟ ΕΡΓΟ «ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ ΕΒΡΟΥ».……………………………………………………….….5 1.3 ΔΙΚΤΥΩΣΗ…….……………………………………………….……………………………………......……………………..7 1.4 FLINKMAN………………………………………………………………..……………………………………......………...8 1.5 MONITOR II………………………………………………………………………………………………..…………………10 1.6 ΠΟΤΑΜΟΣ ΕΒΡΟΣ – ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΟ ΕΡΓΟ FLAPP – ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΠΛΗΜΜΥΡΩΝ ΣΕ ΣΥΝΟΡΙΑΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ: ΚΟΙΝΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΓΙΑ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΛΗΜΜΥΡΩΝ…… 12 1.7 ΥΠΟΔΟΜΕΣ……….……….……………………………………………………………………………...……………......14 1.8 ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΣΤΙΣ ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ ΣΤΟΝ ΕΒΡΟ (ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΕΒΡΟΥ, ΦΕΒΡ. 2010)……………..... …15 1.9 ΕΒΡΟΣ 2010 – Η ΠΡΩΤΗ ΚΟΙΝΗ ΑΣΚΗΣΗ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ…………………..……….….16 1.10 ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ 2007/60/EC……………………………….………….………17 1.11 ΦΟΡΕΑΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΕΒΡΟΥ………………………………………………………………….……..….19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β. ΚΥΡΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ……………………………………………...………21 2.1 ΒΑΣΙΚΑ ΕΠΙΤΕΥΓΜΑΤΑ……………………………………………………………………………………………….……21 2.2 ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ.…………………………………………………………………………………........…………….….22 2.3 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ…………..………………………………….………………………………………….….24 2.4 ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ...............................................................................................24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ. ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ …………………………………………………..………………….…….…….…26 3.1 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ……………………………………..………………………………………………………….………..26 3.2 ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ……………………………………………………………………………….………27 3.3 ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ……………………………………………..…….28 3.4 ΚΟΙΝΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ………….……………………………………………………………………………….….……..30 3.5 ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ……………………………………………………………………………………...……32 3.6 ΚΟΙΝΗ ΚΑΙ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΕΝΗ ΔΡΑΣΗ………………………………………………………………………………….34 3.6.1 ΚΟΙΝΟΙ ΦΟΡΕΙΣ…………………………………………………………………………………....……………35 3.6.2 ΠΑΡΟΧΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ……….……………………………………………………..……………………35 3.6.3 ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ………………………………………………………………………….36 3.7 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ……………….…………………………………………………………………………………………………….36 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εξέταση των ιστορικών δεδομένων αποκαλύπτει ότι το μέγεθος, η ένταση, η συχνότητα και η διάρκεια των πλημμυρών έχουν αυξηθεί στον ποταμό Έβρο κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών. Αποκαλύπτεται επίσης ότι το μεγαλύτερο μέρος των μέτρων που έχουν ληφθεί κατά των πλημμυρών αποδείχθηκαν μάλλον αναποτελεσματικά στη μείωση των επιπτώσεων στο περιβάλλον, την οικονομία και την ιδιοκτησία. Οι πλημμύρες που σημειώθηκαν κατά την περίοδο 2007-2008 δεν είχαν επαναληφθεί από το 1987. Πολλές πόλεις κατά μήκος του ποταμού, όπως το κέντρο της Αδριανούπολης, που βρίσκεται κοντά στα σύνορα στην Τουρκία, είναι αρκετά «ευάλωτες» στις πλημμύρες. Οι πλημμύρες προέρχονται από τις ορεινές περιοχές της περιοχής του ποταμού Έβρου και των παραποτάμων του στο βουλγαρικό έδαφος. Η Τουρκία και η Ελλάδα εξαρτώνται από τη Βουλγαρία για ακριβείς και έγκαιρες πληροφορίες σχετικά με τον κίνδυνο πλημμύρας, λόγω της έλλειψης επαρκούς χρόνου προειδοποίησης ιδιαίτερα στην περίπτωση της Τουρκίας. Δεδομένου ότι ο ποταμός Έβρος διατρέχει τη Βουλγαρία, την Τουρκία και την Ελλάδα, προκύπτει ότι η διασυνοριακή συνεργασία για τη διαχείριση του κινδύνου πλημμυρών είναι όχι μόνο αναγκαία, αλλά απολύτως απαραίτητη. Η έγκαιρη προειδοποίηση από τις περιοχές που προηγούνται στο ρου του ποταμού μπορεί να σώσει ζωές και να μειώσει τις οικονομικές απώλειες. Επιπλέον, η συνεργασία συμβάλλει στην ενίσχυση της βάσης γνώσεων και πληροφορίας και διευρύνει το σύνολο των διαθέσιμων στρατηγικών. Η διεύρυνση της γεωγραφικής περιοχής στο σχεδιασμό της προστασίας από πλημμύρες δίνει τη δυνατότητα εξεύρεσης καλύτερων και αποδοτικότερων λύσεων. Τέλος, η διαχείριση των καταστροφών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την έγκαιρη ενημέρωση και προϋποθέτει την καταγραφή των δεδομένων και προβλέψεων από το σύνολο της λεκάνης απορροής. Πολλές προκλήσεις παρεμποδίζουν την αποτελεσματική διασυνοριακή συνεργασία εν γένει και τη συνεργασία στη διασυνοριακή διαχείριση των πλημμυρών, ειδικότερα. Η έλλειψη μηχανισμών και πόρων, τα ανεπαρκή στοιχεία, οι διαφορετικές θεσμικές δομές, η έλλειψη πολιτικής βούλησης - και μάλιστα η δυσπιστία - σε ορισμένες περιπτώσεις - αποτελούν σοβαρά εμπόδια. Αν και δεν είναι δυνατόν να εξαλειφθεί ο κίνδυνος των πλημμυρών εντελώς, η βελτίωση των μέτρων για την πρόληψη των πλημμυρών και τη μείωση των επιπτώσεων των πλημμυρών μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω συνεργασίας και αξιοποίησης κοινών πηγών πληροφόρησης. Μέχρι το 2003, δεν υπήρχε επικοινωνία μεταξύ των γειτονικών χωρών σχετικά με τις πλημμύρες. Η Ελλάδα και η Βουλγαρία άρχισαν να συνεργάζονται για τη μεταφορά δεδομένων και πληροφοριών και τις προγνώσεις και την ενεργοποίηση συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης για πλημμύρες. Στη συνέχεια, η Ελλάδα, η Τουρκία και η Βουλγαρία διαμόρφωσαν κοινά έργα μέσω των προγραμμάτων διασυνοριακής συνεργασίας της ΕΕ, κάποια εκ των οποίων αφορούν την ανταλλαγή πληροφοριών και δεδομένων σε πραγματικό χρόνο, και κάποια την πρόβλεψη πλημμυρών και έγκαιρης προειδοποίησης. Αυτά τα έργα είναι τα πρώτα κοινά προγράμματα στην περιοχή σε θέματα πρόβλεψης. Δυστυχώς, τα συστήματα πρόβλεψης πλημμυρών επί του παρόντος εξακολουθούν να διαμορφώνονται σε εθνικό επίπεδο, ενώ ένα κοινό σύστημα πρόβλεψης των πλημμυρών και έγκαιρης προειδοποίησης στη λεκάνη του ποταμού είναι απολύτως απαραίτητο. Η πρόβλεψη της συχνότητας, της έντασης και του χρόνου εκδήλωσης των πλημμυρών, προειδοποιώντας τις τοπικές αρχές και τους κατοίκους για την αναμενόμενη πλημμύρα και η ενεργοποίηση των εθνικών και τοπικών σχεδίων ετοιμότητας και ανταπόκρισης αποτελούν μέρος των μέτρων πρόληψης και περιστολής των ζημιών από τις πλημμύρες. Η συνεργασία μεταξύ των τριών κρατών φαίνεται να είναι δύσκολη, μεταξύ άλλων, λόγω των διαφορών στις θεσμικές δομές. Το παρόν πόνημα περιγράφει τις «καλές πρακτικές» και βασίζεται στα πορίσματα των παρεμβάσεων στην περιοχή αναφοράς σχετικά με την πρόληψη και διαχείριση των πλημμυρών. Βασίζεται στην πρακτική εμπειρία των γνώσεων που αποκτήθηκαν μέσω των διαφόρων δράσεων που εκτελούνται στην περιοχή, μερικές θεωρούμενες ως καλές πρακτικές και ορισμένες ως ανάλυση των συγκεκριμένων καταστάσεων, των προβλημάτων και των εξελίξεων, καθώς και των προκλήσεων και πιθανών λύσεων. Το παρόν πόνημα αποτελεί απτή απόδειξη των πλεονεκτημάτων του διαλόγου, της συνεργασίας και της ανταλλαγής εμπειριών για την προώθηση της διακρατικής διαχείρισης των κινδύνων από πλημμύρες. 2 14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α. ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΕΒΡΟΥ 1. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ Οι δράσεις και οι παρεμβάσεις που περιγράφονται παρακάτω δεν αποτελούν μια μοναδική πρωτοβουλία που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μια καλή πρακτική. Είναι μια σειρά από συγκεκριμένες και υποστηρικτικές πρωτοβουλίες που στοχεύουν σε συγκεκριμένες πτυχές του σύνθετου προβλήματος της διαχείρισης των πλημμυρών του ποταμού Έβρου. Ως εκ τούτου, και ως μέρος του ίδιου προβλήματος, μπορούν να θεωρηθούν επιτυχημένες προσπάθειες και ως «καλές πρακτικές» για την αντιμετώπιση του συγκεκριμένου κινδύνου. 1.1 ΕΡΓΟ “RIVERCROSS” Μια σχετικά πρόσφατη πρωτοβουλία προσανατολισμένη στην αποτελεσματική διαχείριση των υδάτων του Έβρου ποταμού και την αντιμετώπιση του προβλήματος των πλημμυρών του ποταμού, είναι η υλοποίηση του έργου "RIVERCROSS - Διασυνοριακή συνεργασία σχετικά με τις πλημμύρες της λεκάνης του ποταμού Έβρου / Maritza / Meric ". Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία έχει αναληφθεί στο πλαίσιο του προγράμματος της ΕΕ "Change in Borders". Το έργο RiverCross περιλαμβάνει εταίρους από την Ολλανδία, τη Γερμανία, την Πολωνία και την Ελλάδα, και δίνει έμφαση στην ανταλλαγή εμπειριών για τη διασυνοριακή διαχείριση των υδάτων, την ανάλυση των παραγόντων που καθορίζουν την επιτυχία ή την αποτυχία της διασυνοριακής συνεργασίας στον τομέα αυτό και την εκπόνηση προτάσεων για βελτιώσεις και νέες μεθοδολογίες. Η βασική ιδέα ήταν ότι η διασυνοριακή συνεργασία καθορίζεται κυρίως από την πολιτική διευθέτηση των επιμέρους περιοχών, δηλαδή των φορέων που εμπλέκονται, των κανόνων του παιχνιδιού, των κυριαρχικών δικαιωμάτων, καθώς και από τις έννοιες, τις ιδέες και τους πόρους. Ελλάδα Ένα από τα βασικά «προϊόντα» του έργου ήταν η λεπτομερής και η σε βάθος ανάλυση της προβληματικής σχετικά με τα αίτια των πλημμυρών του ποταμού Έβρου (ολόκληρη η περιοχή λεκάνης απορροής κατανέμεται μεταξύ των εδαφών στην Ελλάδα, Βουλγαρία και Τουρκία). Πιο συγκεκριμένα, στο πλαίσιο του συγκεκριμένου έργου, τα ακόλουθα ζητήματα εξετάσθηκαν: Οι φυσικές παράμετροι του προβλήματος Η τεχνική υποδομή που απαιτείται Τα πολιτικά - οργανωτικά ζητήματα (ανάμεσα στην Ελλάδα, Βουλγαρία και Τουρκία), όπως οι διαφορές στα ενδιαφέροντα, τις προοπτικές, το στυλ πολιτικής κλπ., οι διαφορές στη νομοθεσία, την οργάνωση, τις δομές και τα οράματα της πολιτικής, που θα μπορούσαν να εγείρουν εμπόδια στη συνεργασία. 3 Στο πλαίσιο του έργου, αναλύθηκε η φύση του προβλήματος, καθώς και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και οι παράμετροί του. Όψεις και απόψεις σχετικά με τις φυσικές παραμέτρους, αλλά και πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά θέματα, οι σχέσεις των τριών χωρών, η επάρκεια της υποδομής και του τεχνικού εξοπλισμού, κ.λπ., ελήφθησαν υπόψη, διαμορφώνοντας μια σφαιρική άποψη για όσους ασχολούνται με τη διαχείριση των υδάτων και τις πλημμύρες του ποταμού Έβρου. Κατά την υλοποίηση του έργου, ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στα θέματα των διαφόρων εθνικών ρυθμίσεων πολιτικής της κάθε χώρας, που αποτελεί σημαντικό παράγοντα σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων που αφορούν τη διαχείριση υδάτων. Σε αυτό το πλαίσιο, ο ρόλος κάθε δημόσιας υπηρεσίας ή οργανισμού (π.χ. Υπουργεία, Περιφέρειες κλπ.), καθώς και του ιδιωτικού τομέα προσδιορίστηκε και διερευνήθηκε σε κάθε χώρα, καθώς και άλλες κοινωνικές και πολιτικές παράμετροι που σχετίζονται με το θέμα αυτό (αντίδραση των πολιτών, τοπικές δράσεις κοινότητας, κλπ.). Ένα πολύ ενδιαφέρον εύρημα ήταν η αναφορά στη σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ των διαφόρων παραγόντων (φορέων) που προέρχονται από τις διαφορετικές χρήσεις του νερού. Όσον αφορά τα κύρια συμπεράσματα που προκύπτουν από την συγκεκριμένη ανάλυση, αυτά θα μπορούσαν να αφορούν τα ακόλουθα σημεία: Οι τρεις χώρες που συμμετέχουν, είναι φορείς μιας περιοχής με «βεβαρυμμένο» παρελθόν που περιλαμβάνει διμερείς πολέμους, συγκρούσεις, διαφωνίες και δυσπιστία μεταξύ τους, που προέρχονται από το μακρινό παρελθόν, στοιχεία που διαρκούν μέχρι και σήμερα, σε κάποιο βαθμό. Έτσι, οι λαοί έχουν να αντιμετωπίσουν και να μετριάσουν τις διάφορες επιπτώσεις και τον αντίκτυπο της συγκεκριμένης ιστορικής πραγματικότητας. Οι τρεις χώρες που διαφέρουν από πολλές απόψεις (π.χ. κανόνες του παιχνιδιού, πόροι της πολιτικής συμφωνίας τους, βασικοί στόχοι και προτεραιότητες, γεωπολιτική θέση, φυσικό περιβάλλον, γλώσσα και πολιτιστικό περιβάλλον, κυβερνητικό και πολιτικό περιβάλλον, τρέχοντα και σημαντικά πολιτικά και κοινωνικο-οικονομικά προβλήματα, οι διεθνείς προσανατολισμοί / συνασπισμοί). Το συγκεκριμένο πρόβλημα (πλημμύρες), βρίσκεται σε διαφορετικό επίπεδο προτεραιότητας μεταξύ τους, αλλά όχι στο υψηλότερο επίπεδο στην πολιτική τους ατζέντα. Οι τρεις χώρες που βρίσκονται σε διαφορετική θέση όσον αφορά τις σχέσεις τους με την ΕΕ, έχουν διαφορετικά συμφέροντα, προσδοκίες, απόψεις, εμπειρία / νοοτροπία όσον αφορά τους μηχανισμούς της ΕΕ, τις αρχές, τις πολιτικές και την εφαρμογή των οδηγιών. Με τον προσδιορισμό, την κατανόηση και τη συζήτηση των διαφορών στην πολιτική , τον πολιτισμό και τις οπτικές, τα εμπόδια μπορεί να συρρικνωθούν ή ακόμη και να εξαλειφθούν. 4 Η ανταλλαγή αξιόπιστων σχετικών δεδομένων αποτελεί βασικό παράγοντα και προϋπόθεση για να είναι σε θέση οι εμπλεκόμενες πλευρές να εκτιμήσουν αποτελεσματικά την αξιολόγηση και την αντιμετώπιση παρόμοιων προβλημάτων με συστηματικό τρόπο. Το σημείο εκκίνησης είναι η διάρθρωση και αξιολόγηση των υφιστάμενων φυσικών, μηχανικών και διοικητικών υποσυστημάτων του ποτάμιου συστήματος στο σύνολό του, με βάση την επεξεργασία των παραπάνω δεδομένων (βασικές πληροφορίες). Η διαμόρφωση κλίματος εμπιστοσύνης μπορεί να ξεκινήσει με άτυπη ανταλλαγή πληροφοριών και δεδομένων σε επίπεδο εμπειρογνωμόνων. Ένας τέτοιος διάλογος μπορεί να αναπτυχθεί περαιτέρω με συζητήσεις και την τελική συμφωνία σχετικά με τις γενικές αρχές που πρέπει να εφαρμόζονται στις κοινές δράσεις για την λεκάνη του ποταμού. Η παρέμβαση / συμμετοχή των "καλών υπηρεσιών" ενός "τρίτου φορέα" αποδεκτού από όλες τις χώρες που εμπλέκονται, θα μπορούσε να αποτελέσει λύση. Κατά τη διάρκεια της υλοποίησης του έργου, ορισμένες σημαντικές πτυχές της διαχείρισης των υδάτων συζητήθηκαν, παραπέμποντας στην εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα και την εκπαίδευση των μελλοντικών στελεχών διαχείρισης των υδάτινων πόρων. Το επάγγελμα του «διαχειριστή υδάτων» πρέπει να πληροί τις απαιτήσεις που απορρέουν από την ανάγκη μιας «στενότερης» διασυνοριακής συνεργασίας, δηλαδή μιας ολοκληρωμένης, βιώσιμης και οικολογικής προσέγγισης καθώς και μιας πιο αποτελεσματικής επικοινωνίας. Ως εκ τούτου, μια ειδίκευση, αυτής της «Διακρατικής Αειφόρου Διαχείρισης των Υδάτινων Πόρων» έχει εισαχθεί στο Πανεπιστήμιο Nijmegen (στις Κάτω Χώρες). Προκειμένου να προωθηθούν παρόμοια προγράμματα / πρωτοβουλίες κατάρτισης σε άλλες περιοχές στις φάσεις 1-3 του έργου, εκπονήθηκε και δοκιμάστηκε κατάλληλο υλικό e-learning. 1.2 ΤΟ ΕΡΓΟ «ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ ΕΒΡΟΥ» Το έργο με τίτλο: «Παρατήρηση των ποσοτικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών των ποταμών Ερυθροπόταμου, Άρδα και Έβρου της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης», στο πλαίσιο της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας INTERREG IIIA / PHARE CBC ΕΛΛΑΔΑ- ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ, υλοποιείται από το Τμήμα Έργων Ύδρευσης της Διεύθυνσης Δημοσίων Έργων της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, και χρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ ) κατά 75% και από Εθνικούς Πόρους κατά 25%. Το πρόγραμμα αποβλέπει κυρίως στην: δημιουργία ενός συστήματος πρόβλεψης των πλημμυρών για να ενισχυθεί η θωράκιση της αντιπλημμυρικής προστασίας στην περιοχή υλοποίηση των βασικών μέτρων για τη σταδιακή εφαρμογή της οδηγίας πλαίσιο για τα ύδατα (οδηγία 2000/60/ΕΚ) και τέλος στο σχεδιασμό μιας κοινής προσέγγισης με τη γειτονική χώρα για την επίτευξη του κοινού στόχου του διασυνοριακού ποταμού Έβρου. 5 Για την καλύτερη παρακολούθηση, το έργο χωρίστηκε σε έξι (6) υποέργα, ήτοι: Υποέργο 1: «Προμήθεια εξοπλισμού», σύμφωνα με το οποίο εγκαταστάθηκαν σε έξι επιλεγμένες τοποθεσίες (6) σταθμοί παρακολούθησης για την παροχή ποιοτικών και ποσοτικών στοιχείων των υδάτων των ποταμών Άρδα και Έβρου Ερυθροπόταμου. Οι παράμετροι που μετρώνται με κατάλληλους αισθητήρες είναι: Άνεμος, Ταχύτητα ανέμου, Θερμοκρασία Αέρα, Σχετική Υγρασία, Βροχόπτωση, Σύνολο Ηλιακής Ακτινοβολίας, Διάρκεια ηλιοφάνειας, Καθαρή Ηλιακή Ακτινοβολία. Επίσης, ορισμένα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά του νερού μετρήθηκαν αντίστοιχα: Το επίπεδο νερού, παροχή, PH, αγωγιμότητα, διαλυμένο οξυγόνο, θόλωση, θερμοκρασία, ποσότητα νατρίου/αλμύρωση. Το Υποέργο 2: «Επιλογή τοποθεσίας- αξιολόγηση παρακολούθηση- ταξινόμηση νερού» αφορούσε την εκπόνηση μιας μελέτης, η οποία περιελάμβανε: επιλογή των κατάλληλων χώρων κατά μήκος των παρόχθιωνπεριοχών με χρήση πολυκριτηριακής ανάλυσης που βασίζεται σε μετρήσεις δειγμάτων και ποιοτικών παραμέτρων ανάπτυξη μεθοδολογίας παρακολούθησης των ποσοτικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών των ποταμών. Η μεθοδολογία παρακολούθησης βασίζεται στην οδηγία πλαίσιο για τα ύδατα (2000/60/ΕΚ) δημιουργία συστήματος πρόγνωσης πλημμυρών με τη βοήθεια των στατιστικών μεθόδων συσχέτισης των πλημμυρών. Το Υποέργο 3 περιλαμβάνει την προετοιμασία ενός δικτυακού τόπου με στόχο την ενημέρωση των επισκεπτών σχετικά με τις δράσεις του προτεινόμενου έργου, την ανάδειξη και τη συνεχή ενημέρωση των επισκεπτών που χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες που σχετίζονται με την προστασία και την αξιοποίηση των διασυνοριακών υδάτινων πόρων. Σύμφωνα με το Υποέργο 4: "Διοργάνωση συνάντησης και συνέδριου για τη διάδοση των αποτελεσμάτων", πραγματοποιήθηκε μια 3-ημέρη τεχνική συνάντηση μεταξύ Ελλήνων, Βουλγάρων και Τούρκων, όσον αφορά τον συντονισμό των κοινών δράσεων για την ομαλή λειτουργία των θεσμικών οργάνων. Επίσης, ένα ενημερωτικό σεμινάριο διοργανώθηκε για την προώθηση των στόχων του προγράμματος, και την ενημέρωση των πολιτών για τα οφέλη που παίρνουν από την αξιοποίηση των υπηρεσιών του συστήματος. Η δράση «Διαμόρφωση Χώρου για την εγκατάσταση των σταθμών στο Ορμένιο και στο Δέλτα των Άρδα και Έβρου» εφόσον γίνει η κατάλληλη διαμόρφωση των σταθμών μέτρησης, και συγκεκριμένα: α) Ορμένιο- Η περιοχή βρίσκεται στα ελληνόβουλγαρικά σύνορα, στο σημείο όπου ο ποταμός Έβρος είναι ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία, β) γέφυρα Διδυμοτείχου - Η θέση αυτή βρίσκεται στο Διδυμότειχο - στο σημείο αυτό, οι μετρήσεις γίνονται στον Ερυθροπόταμο, γ) το φράγμα Κομάρα του Άρδα - Το σημείο βρίσκεται στα ανάντη της Κομαρόν και κατάντη του φράγματος του Άρδα. Σε αυτό το σημείο, οι μετρήσεις γίνονται στο Άρδα, δ) Γέφυρα Πυθίου - Το σημείο βρίσκεται στη σιδηροδρομική γέφυρα Πυθίου. Σε αυτό το σημείο οι μετρήσεις γίνονται στον ποταμό Έβρο, ε) Γέφυρα Κήπων- Η θέση αυτή είναι στην οδική γέφυρα που συνδέει την περιοχή των Κήπων με τα Ύψαλα. Σε αυτό το σημείο, οι μετρήσεις γίνονται στον ποταμό Έβρο, στ) Δέλτα του Έβρου - Το σημείο βρίσκεται κοντά στο δέλτα του ποταμού Έβρου στο σημείο που για πρώτη φορά ενώνονται οι παραπόταμοι. Οι μετρήσεις αφορούν τον ποταμό Έβρο. 6 1.3 ΔΙΚΤΥΩΣΗ Δίκτυα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης Στον τομέα της συνεργασίας μεταξύ των τριών χωρών, ένα σημαντικό αποτέλεσμα αφορά την ανάπτυξη των δύο πολιτικών δικτύων για την προώθηση της διασυνοριακής συνεργασίας μεταξύ των τριών χωρών. Αυτά τα δίκτυα, που αναπτύχθηκαν στα πρώτα χρόνια της προηγούμενης δεκαετίας (2001-2002), αποτελούνται από εκπροσώπους των τοπικών κυβερνήσεων από τις γειτονικές περιοχές των τριών χωρών. Το πρώτο περιλαμβάνει τις Νομαρχίες και το δεύτερο μια σειρά Δήμων. Δεδομένου ότι οι οργανισμοί αυτοί είναι οι τοπικές αρχές αυτοδιοίκησης, είναι προφανές ότι ασχολούνται με ένα ευρύ φάσμα θεμάτων που αφορούν την καθημερινή ζωή των ανθρώπων που ζουν στις περιοχές αυτές. Ο τουρισμός, η εργασία, η υγεία, ο πολιτισμός, το περιβάλλον, κλπ. είναι τομείς στους οποίους τα δίκτυα αυτά αναλαμβάνουν δράση. Αν και οι συγκεκριμένες αρχές δεν έχουν τη νομική εξουσία να δράσουν σε διακρατικό επίπεδο, ο ρόλος τους αποδείχθηκε πολύ σημαντικός, δεδομένου ότι δρουν ως «ομάδες» πίεσης σε περιφερειακό και κεντρικό επίπεδο πολιτικής, για την προώθηση και ενίσχυση της λήψης αποφάσεων σχετικά με τις διατομεακές πτυχές της διαχείρισης διασυνοριακών υδάτινων συστημάτων. Όσον αφορά το Δίκτυο των Νομαρχιών από την Ελλάδα-Βουλγαρία-Τουρκία συγκεκριμένα, στόχος του είναι η εξεύρεση αποτελεσματικών λύσεων στα διασυνοριακά προβλήματα. Το συγκεκριμένο δίκτυο είχε ένα σημαντικό ρόλο να διαδραματίσει στη διαχείριση των καταστροφών και σε καταστάσεις κρίσης, όπου το δίκτυο λειτούργησε ως ένα διακρατικό και Επιχειρησιακό Κέντρο Συντονισμού. Ένα άλλο σημείο που καθιστά τη λειτουργία των ειδικών δικτύων ιδιαίτερα σημαντική είναι η ικανότητά τους να φέρει διάφορους φορείς σε επαφή με την οργάνωση συναντήσεων και εργαστηρίων, όπου οι τοπικοί φορείς και μέλη των τοπικών διοικήσεων, της επιστημονικής κοινότητας και άλλων κοινωνικών φορέων εκφράζουν τις απόψεις και τις προτάσεις τους σχετικά με διάφορα θέματα τοπικού και περιφερειακού διασυνοριακού ενδιαφέροντος. Η προστασία του περιβάλλοντος σε σχέση με το πρόβλημα πλημμυρών, είναι ζητήματα που αντιμετωπίζονται με μεγάλο ενδιαφέρον σε αυτές τις συναντήσεις και εργαστήρια. Τέλος, προβλέπεται ότι τα εν λόγω δίκτυα θα αναπτύξουν ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για την αντιμετώπιση του προβλήματος των πλημμυρών, ξεκινώντας από τη δημιουργία ενός τριμερούς σώματος που αποτελείται από καταξιωμένους ειδικούς επιστήμονες και με στόχο την ανταλλαγή πληροφοριών, τη συγκέντρωση και παρουσίαση ενός κύριου σχεδίου για την άμβλυνση των προβλημάτων από τις πλημμύρες. Θα πρέπει να σημειωθεί, επίσης, ο ρόλος του συγκεκριμένου οργάνου, ως ένας πρόσθετος μοχλός πίεσης στους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων σε υψηλότερα επίπεδα διοίκησης. 7 Δίκτυα Διασυνοριακής συνεργασίας (ΔΔΣ) Οι συνεχείς προσπάθειες της διασυνοριακής συνεργασίας όσον αφορά τη διαχείριση των διασυνοριακών υδάτινων πόρων, έχει ήδη οδηγήσει σε σημαντικές λύσεις, όπως περιγράφεται παρακάτω. Η ελληνική κυβέρνηση μέσω του Υπουργείου Εξωτερικών διοργάνωσε επίσημη επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού στη Σόφια, στη Βουλγαρία στις 14-15 Απριλίου 2006. Αποτέλεσμα αυτής της επίσκεψης ήταν η επίσημη δήλωση που υπογράφηκε από τους Πρωθυπουργούς της Ελλάδα και τη Βουλγαρία στην οποία περιγράφεται ένα νέο πλαίσιο για τη διμερή συνεργασία όσον αφορά, μεταξύ άλλων, «τα μέτρα πολιτικής και τις δράσεις για την αποτροπή πλημμυρών στη λεκάνη απορροής του ποταμού Έβρου». Επίσης, έχει αποφασιστεί ότι ως πρώτο βήμα / στόχος των κοινών προσπαθειών θα είναι η ανάπτυξη της παρακολούθησης και των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης. Με την ίδια ευκαιρία και ημερομηνία υπογραφής της συμφωνίας και το άνοιγμα ενός νέου συνοριακού σημείου διέλευσης στον Κυπρίνο, (Άρδα, παραπόταμο του Έβρου). Η Ελλάδα και η Τουρκία υπέγραψαν διμερή συμφωνία / πρωτόκολλο στις 10/06/2006 σχετικά με τη διασυνοριακή συνεργασία για την ενίσχυση της αποτροπής πλημμυρών στην παρόχθια περιοχή του διασυνοριακού ποταμού Έβρου. Διαδοχικά μια κοινή ελληνική, τουρκική τεχνική επιτροπή συστάθηκε το Νοέμβριο του 2006, προκειμένου να εξετάσει και να προτείνει μέτρα άμβλυνσης των επιπτώσεων (τόσο «τεχνικών όσο και ήπιας μορφής») εντός της κοίτης του Έβρου αλλά και για την προστασία των παρόχθιων περιοχών από τις ανεξέλεγκτες πλημμύρες. Η ειδική τεχνική επιτροπή έχει συμφωνήσει ένα μνημόνιο για ένα πρόγραμμα ορισμένων τεχνικών μέτρων που αποσκοπούν στη διευκόλυνση / αύξηση της ροής του νερού (π.χ. εκκαθάριση / κοπή μεγάλων δέντρων, μεταβολές στις όχθες του ποταμού, κ.λπ.). Είναι προφανές ότι εκτός από τα προβλήματα και τα εμπόδια μεταξύ των τριών χωρών η προσπάθεια για τη διασυνοριακή συνεργασία (σε διμερή ή τριμερή βάση) μπορεί να αποδειχθεί πολύ αποτελεσματική. Επιπλέον, η ένταξη / το ενδεχόμενο προσχώρησης των τριών χωρών στην ΕΕ και η εφαρμογή του ίδιου θεσμικού πλαισίου μπορεί να ενισχύσει ουσιαστικά την επικοινωνία και τη συνεργασία μεταξύ των εμπλεκομένων μερών, όπως απέδειξε το πρόσφατο παράδειγμα της Βουλγαρικής Δημοκρατίας. 1.4 FLINKMAN Ο κύριος στόχος του προγράμματος FLINKMAN είναι η ανάπτυξη ενός κατάλληλου πλαισίου μέσω της προετοιμασίας ενός σχεδίου διαχείρισης πλημμυρών ώστε να εξασφαλιστεί η συνεπής και αποτελεσματική σύνδεση σε κάθε στάδιο της αλυσίδας πρόληψης – ετοιμότητας – απόκρισης – αποκατάστασης πλημμυρών. Επιπρόσθετα, το πρόγραμμα αποσκοπεί: - στην διαμόρφωση υποστηρικτικών εργαλείων που βασίζονται σε εφαρμογές της Κοινωνίας της Πληροφορίας, που θα προωθήσουν τη συλλογή, την αξιολόγηση και την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών σε ολόκληρη την Ε.Ε 8 - στην αναβάθμιση των υφιστάμενων μονάδων πολιτικής προστασίας, λαμβάνοντας υπόψη τις υπάρχουσες ανάγκες και εκκίνηση των κατάλληλων μηχανισμών για συμμετοχή - στην προώθηση των διακρατικών συνεργασιών με τους αρμόδιους φορείς σε όλη την Ευρώπη. Η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Μακεδονίας-Θράκη είναι Επικεφαλής εταίρος του έργου και συμμετέχουν επίσης εταίροι από την Ολλανδία, Γερμανία, και Γαλλία. Τα κύρια αποτελέσματα του έργου περιλαμβάνουν τα εξής: ένα ερωτηματολόγιο, ένα forum, ένα δίκτυο ανταλλαγής πληροφοριών, ποικίλο υλικό διάδοσης. Μία διαδικασία διαβούλευσης ολοκληρώθηκε στην Ελλάδα ώστε να αποκτηθεί η επανατροφοδότηση των φορέων αναφορικά με το Εγχειρίδιο Καλής Πρακτικής FLINKMAN. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας οι φορείς προσκλήθηκαν να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο. Αυτό το ερωτηματολόγιο αποσκοπεί στη συλλογή υπαρχόντων δεδομένων και πληροφοριών αναφορικά με παλαιότερες πλημμύρες που έλαβαν χώρα στη Γερμανία, στην Ολλανδία και στην Ελλάδα κατά τα τελευταία 50 χρόνια και στην καταγραφή της συμμετοχής των φορέων αλλά και της ολοκληρωμένης δράσης του κατά τη διάρκεια αυτών των γεγονότων. Για κάθε πλημμύρα, παρέχονται ποικίλα δεδομένα αναφορικά με τις ζημίες και τις επιπτώσεις σε ανθρώπινο, υλικό, οικολογικό και οικονομικό επίπεδο. Επιπρόσθετα, οι φορείς περιγράφουν τις ολοκληρωμένες δράσεις σε επίπεδο πρόληψης, ετοιμότητας, απόκρισης και αποκατάστασης. Οι υλοποιηθείσες δράσεις και τα παραδοτέα του έργου περιλαμβάνουν: - Τη δημιουργία ενός ηλεκτρονικού συστήματος καταχώρησης και ανταλλαγής πληροφοριών σε θέματα διαχείρισης πλημμύρας. - Τη δημιουργία ενός δικτύου συνεργασίας μεταξύ των αρμοδίων φορέων και υπηρεσιών των κρατών μελών, που συμμετείχαν στο έργο αρχικά και την επέκτασή του, αργότερα και σε άλλα κράτη μέλη της ΕΕ καθώς και σε τρίτες χώρες. - Την ταυτοποίηση των εμπλεκομένων αρμοδίων φορέων και υπηρεσιών που συμμετέχουν στην πρόληψη και τη διαχείριση μίας πλημμύρας. - Τις αρμοδιότητες, τους ρόλους και τον τρόπο συνεργασίας των φορέων μεταξύ τους. - Την ανάπτυξη ενός μηχανισμού συνεργασίας μεταξύ των φορέων αυτών. - Τη σύνταξη ενός Οδηγού με καλές πρακτικές για την ανάπτυξη της συνεργασίας μεταξύ των φορέων που εμπλέκονται στο σχεδιασμό και την εφαρμογή των ενεργειών που θα πρέπει να υλοποιηθούν για την πρόληψη ή/και την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων από μία πλημμύρα. - Την αποστολή του Οδηγού Καλών Πρακτικών στους ενδιαφερόμενους φορείς και τη διαβούλευση επ’ αυτού για τα περιεχόμενα του και τις προτεινόμενες καλές πρακτικές. - Ενέργειες ενημέρωσης και διάδοσης των δράσεων αποτελεσμάτων του έργου σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. 9 και των 1.5 MONITOR II Ο κύριος στόχος του MONITOR II είναι να βελτιωθεί η παροχή πληροφοριών για τη διαχείριση των καταστροφών. Αυτό βασίζεται στη βελτίωση της επικοινωνίας μεταξύ εμπειρογνωμόνων κινδύνου, τοπικών παραγόντων και των υπηρεσιών πολιτικής προστασίας με επιτάχυνση της ροής των πληροφοριών. Η πρόληψη των φυσικών καταστροφών απαιτεί εντατική ευαισθητοποίηση και κατάρτιση για την ετοιμότητα/προετοιμασία. Η φιλόδοξη δομή στρατηγικής επικοινωνίας και διάδοσης του έργου MONITOR II συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων αυτών. Μέσω των μόνιμων δομών επικοινωνιακής εργασίας, που βασίζεται σε μια κοινή βάση επικοινωνίας και διάδοσης, η παρουσίαση πολύγλωσσου ενημερωτικού υλικού σε ευρύ κοινό, η ανάπτυξη του δικτυακού τόπου του έργου για τη δημοσίευση των αποτελεσμάτων για εσωτερική και γενική χρήση, καθώς και μαθημάτων κατάρτισης, η διοργάνωση συνεδρίων- σεμιναρίων μεταξύ των διαφόρων ενδιαφερομένων μερών και ομάδων-στόχου αποτελούν όλες αυτές οι δράσεις στρατηγικές για την επίτευξη της ετοιμότητας σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Μέχρι τώρα, στην περίπτωση των διακρατικών καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, και αναφορικά με την πρόληψη τους, η συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών συχνά παρεμποδίζεται από την ύπαρξη διαφορετικών διαδικασιών και προτύπων. Ο στόχος του MONITOR II ήταν να συμφωνήσουν τα διάφορα μέρη σε μια εναρμονισμένη μεθοδολογία για τις περιοχές που εμπλέκονται, και να παραχθούν χάρτες επικινδυνότητας και σχέδια έκτακτης ανάγκης. Επιπλέον, κατευθυντήριες γραμμές έχουν αναπτυχθεί για την επικοινωνία των σύνθετων πληροφοριών, όπως οι προβλέψεις και προειδοποιήσεις που θα επιτρέψουν την αποτελεσματική συνεργασία σε πραγματικό χρόνο, πέραν των εθνικών συνόρων. Οι δραστηριότητες του έργου MONITORII περιλάμβαναν τα εξής: Τη συγκριτική ανάλυση των υφιστάμενων πηγών πληροφοριών και τη χρηστικότητα σε κάθε ιστοσελίδα του εταίρου για να καλυφθούν τα κενά σε βέλτιστες πρακτικές για το σχεδιασμό έκτακτης ανάγκης και τη χαρτογράφηση των κινδύνων, Την ανάλυση και αξιολόγηση των χαρτών επικινδυνότητας καθώς και σχέδια έκτακτης ανάγκης όλων των χωρών των εταίρων και των οργανισμών τους, Τη βελτίωση, την εναρμόνιση και την προσαρμογή των διαφόρων υφιστάμενων χαρτών επικινδυνότητας και των σχεδίων έκτακτης ανάγκης, Τον καθορισμό των ελάχιστων προτύπων και τεχνικών απαιτήσεων, Την αξιολόγηση και την καταγραφή των προβλημάτων που σχετίζονται με τη χρήση και την ενσωμάτωση των διαφόρων τύπων των δεδομένων παρακολούθησης, Την ανάπτυξη ενός κοινού διαδικτυακού συστήματος CSA (Continuous Situation Awareness- Συνεχής επίγνωση της κατάστασης) με καθορισμένεςενότητες για διαφορετικές καταστάσεις και κινδύνους. Την εφαρμογή σε πραγματικό χρόνο του συστήματος CSA και ενότητες σχετικές με μια κοινή δοκιμή πεδίου (διακρατική) και σε αντιπροσωπευτικές δοκιμές (εθνικές). 10 Τη δημιουργία ενός κύκλου ανατροφοδότησης για την επαλήθευση της καταλληλότητας ή την απόκλιση από τις απαιτήσεις που ορίζονται. Την ανάπτυξη των προτάσεων για τις νομικές και οργανωτικές βελτιώσεις. Λόγω της έλλειψης ενός κοινού συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης σε χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης έχει αναπτυχθεί το σύστημα για τη Συνεχή επίγνωση της κατάστασης -"Continuous Situation Awareness" (CSA). Το έργο MONITOR II προσφέρει μια πλατφόρμα για το κοινό, τους πολιτικούς και τους φορείς των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης καθώς και διάφορους εμπειρογνώμονες για να συζητήσουν τις ανάγκες τους όσον αφορά την ανάπτυξη ενός εύχρηστου συστήματος CSA, το οποίο εφαρμόζεται και αξιολογείται σε πραγματικές συνθήκες μέσω δοκιμών. Το σύστημα υποστηρίζει τους χρήστες του CSA για τον προγραμματισμό των εργασιών, την εκτίμηση της κατάστασης, τη λήψη αποφάσεων, την επικοινωνία και την τεκμηρίωση των φυσικών κινδύνων. Το έργο MONITOR II βελτιώνει τη χρηστικότητα των χαρτών επικινδυνότητας και των σχεδίων έκτακτης ανάγκης με ένα εναρμονισμένο τρόπο. Το νέο σύστημα επιτρέπει την επικοινωνία σε όλες τις φάσεις της διαχείρισης καταστροφών, προκειμένου να βελτιωθεί η ασφάλεια σε καταστάσεις φυσικών καταστροφών και παρέχει ένα ασφαλές μέλλον για τους κατοίκους των χωρών της ΝΑ Ευρώπης. Το έργο MONITOR II ασχολείται κυρίως με χάρτες επικινδυνότητας, σχέδια έκτακτης ανάγκης και αναλύσεις κινδύνου για τη βελτιστοποίηση της διαχείρισης καταστροφών. Με την ουσιαστική σύνδεση της αξιολόγησης του κινδύνου και τη χαρτογράφηση, της έγκαιρης προειδοποίησης και της αλυσίδας λήψης αποφάσεων, το έργο MONITOR II βελτιώνει τη χρηστικότητα και την επικοινωνία των σχεδίων έκτακτης ανάγκης και των χαρτών επικινδυνότητας. Κοινές αειφόροι μέθοδοι και στρατηγικές αναπτύσσονται για την αξιολόγηση και τη βελτίωση των χαρτών επικινδυνότητας και των σχεδίων έκτακτης ανάγκης με βάση διαπεριφερειακές και διακρατικές μελέτες για τις ανάγκες και τις απαιτήσεις. Έτσι, μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε διακρατική βάση, η οποία χρησιμεύει επίσης και για την από κοινού ανάπτυξη ενός συστήματος CSA. Η συνεχής ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων εταίρων του έργου είναι εξασφαλισμένη ταυτόχρονα σε όλα τα πακέτα εργασίας και υποστηρίζεται από μια πολύγλωσση δικτυακή πύλη (συμπεριλαμβανομένης μιας βάσης δεδομένων/γνώσεων για τα μέτρα διάδοσης και λίστα με κατευθυντήριες γραμμές, εξυπηρετώντας έτσι όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη) καθώς και τη δημιουργία δικτύων σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και διεθνές επίπεδο. Αναπτύσσεται μια συνεκτική επισκόπηση της σημερινής κατάστασης των βέλτιστων πρακτικών σε σχέση με τις ανάγκες που έχουν καταγράψει οι τοπικοί φορείς και τα ενδιαφερόμενα μέρη. Με τη συμφωνία για την εναρμονισμένη μεθοδολογία, τόσο για τους χάρτες επικινδυνότητας όσο και για τα σχέδια έκτακτης ανάγκης, θα βελτιωθεί η μεταφορά γνώσης. Ιδιαίτερη προσοχή δίδεται στις ανάγκες της λήψης αποφάσεων και ενημέρωσης για τον κίνδυνο σε διάφορες φάσεις της διαχείρισης καταστροφών. Η μεθοδολογία θα βασίζεται στο συνδυασμό καινοτόμων τεχνολογιών, επίσημη εξειδικευμένη τεχνογνωσία και βελτιστοποιημένες πρακτικές. 11 Οι γενικές και περιφερειακές ανάγκες λαμβάνονται πλήρως υπόψη, με βάση τη συσχέτισή τους με τις δοκιμές και με τα ενδιαφερόμενα μέρη που συμμετέχουν. Έμφαση δίνεται σε κοινά πρότυπα επικοινωνίας. Κατευθυντήριες γραμμές για την επικοινωνία των σύνθετων πληροφοριών, όπως οι προβλέψεις και προειδοποιήσεις, βελτιώνουν την κατανόηση και την ευθύνη των εμπλεκομένων. Τελικά, αυτές οι κατευθυντήριες γραμμές σε τεχνικό, οργανωτικό και επικοινωνιακό επίπεδο θα επιτρέψουν την αποτελεσματική συνεργασία σε πραγματικό χρόνο, πέραν των εθνικών συνόρων. Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία της Νομαρχίας Έβρου είναι πολύ σημαντική για τη διασυνορική διαχείριση των πλημμυρών ειδικά όσον αφορά τη συμμετοχή των τοπικών φορέων στο διάλογο για το συγκεκριμένο θέμα. Διαχειριστές Υδάτων και ερευνητές από 35 οργανισμούς σε 12 χώρες ανταλλάσσουν γνώσεις και εμπειρίες σχετικά με τον τρόπο εφαρμογής βιώσιμων συστημάτων διαχείρισης των πλημμυρών, στην πράξη, στο πλαίσιο ενός έργου που υλοποιείται από τον Ιανουάριο 2005 μέχρι τον Αύγουστο 2007. Το δίκτυο είναι χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ και έχει θέμα την «Ευαισθητοποίηση στις πλημμύρες και Πολιτικές Πρόληψης παραμεθόριων περιοχών» (FLAPP) στο πλαίσιο της ΚΠ Interreg III. Οι εταίροι του έργου προέρχονται από διάφορες ποτάμιες περιοχές , συμπεριλαμβανομένων των ποταμών Δούναβη, Τίσα, Έβρου, Nemunas, Μόζας, Ρήνος, Scheldt, Έλβας και Όντερ. Η εστίαση του δικτύου FLAPP ήταν η ολοκληρωμένη διαχείριση της λεκάνης των ποταμών σε παραμεθόριες περιοχές. Ένα ευρύ φάσμα πτυχών της διαχείρισης των πλημμυρών συζητήθηκαν, όπως: α) η πρόληψη των πλημμυρών με βάση κατασκευαστικά και χωροταξικά μέτρα β) η αειφόρος διαχείριση των πλημμυρών, ιδίως σε σχέση με οικολογικά ευαίσθητες περιοχές γ) η διαχείριση των καταστροφών δ) Η διασυνοριακή συνεργασία για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση στη διαχείριση των πλημμυρών ε) Ευαισθητοποίηση και συμμετοχή του πληθυσμού στη διαχείριση των πλημμυρών. 12 1.6 ΠΟΤΑΜΟΣ ΕΒΡΟΣ – ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΟ ΕΡΓΟ FLAPP – ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΠΛΗΜΜΥΡΩΝ ΣΕ ΣΥΝΟΡΙΑΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ: ΚΟΙΝΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΓΙΑ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΛΗΜΜΥΡΩΝ Χρησιμοποιώντας πρακτικά παραδείγματα από τους εταίρους σε όλη την Ευρώπη, τα μέλη του δικτύου FLAPP έχουν αναλύσει τα εμπόδια και τις προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν στην πράξη, για την ανάπτυξη και εφαρμογή βιώσιμων πολιτικών διασυνοριακής διαχείρισης πλημμυρών σε περιφερειακή και τοπική κλίμακα. Με βάση αυτή την ανάλυση, μια κοινή προσέγγιση για τη διασυνοριακή διαχείριση των πλημμυρών έχει διαμορφωθεί, η οποία καταλήγει σε προτάσεις για τη βελτίωση της διαχείρισης των πλημμυρών στις συνοριακές περιοχές της Ευρώπης. Οι λύσεις που προτείνονται για τη συμβολή στη βελτίωση της διασυνοριακής συνεργασίας στον τομέα της διαχείρισης των πλημμυρών, αφορούν στους παρακάτω άξονες: Ενδυνάμωση των περιφερειακών / τοπικών υπευθύνων διαχείρισης υδτάων Συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών φορέων Αύξηση της συμμετοχής και της ευαισθητοποίησης του τοπικού πληθυσμού Δημιουργία κατάλληλων θεσμικών ρυθμίσεων Εμπλοκή του ασφαλιστικού κλάδου στη διαχείριση των πλημμυρών Συμμετοχή των φορέων λήψης αποφάσεων από την αρχή Διερεύνηση αμοιβαίων οφελών και συντονισμός των στόχων πολιτικής διαχείρισης των πλημμυρών Συμφωνία σχετικά με τα πρότυπα για το μοντέλο και τον υπολογισμό του κόστους Προώθηση της διασυνοριακής ανταλλαγής πληροφοριών και της μη επίσημης επικοινωνίας Ενίσχυση της εμπιστοσύνης: έναρξη της συνεργασίας σε επίπεδο έργου και βελτίωση της συνεργασίας βήμα-προς-βήμα Ανάκτηση του κόστους των υπηρεσιών διαχείρισης των πλημμυρών Διερεύνηση πρόσθετων χρηματοδοτικών πόρων για τις περιφερειακές υπηρεσίες διαχείρισης των πλημμυρών Καθιέρωση περιφερειακών διασυνοριακών μηχανισμών χρηματοδότησης. Το δίκτυο ανέπτυξε μια διαδικτυακή βάση δεδομένων προσβάσιμη μέσω της ιστοσελίδας του έργου, την οποία οι εταίροι χρησιμοποιούν για να βρουν πληροφορίες σχετικά με τις βέλτιστες πρακτικές. Ολοκληρώθηκαν 67 εκθέσεις με τα διδάγματα από 37 διαφορετικά άτομα, ως αποτέλεσμα της ανταλλαγής δραστηριοτήτων. Για τη διάδοση των αποτελεσμάτων του έργου FLAPP και την εξασφάλιση περαιτέρω συνεργασίας στο μέλλον, συναντήσεις και εργαστήρια για την ανάπτυξη νέων ιδεών (brainstorming) πραγματοποιήθηκαν για την κατάρτιση νέων προτάσεων έργων με τους εταίρους του FLAPP αλλά και «νέους» εταίρους. Διοργανώθηκαν επίσης τρεις συναντήσεις παρουσίασης και διάδοσης των αποτελεσμάτων του έργου. Η περιοχή του Έβρου έχει ωφεληθεί πολύ από αυτό το έργο, κυρίως από την ανταλλαγή εμπειριών, καθώς για παράδειγμα, οι ιρλανδικές κατευθυντήριες οδηγίες σχετικά με τις πλημμύρες έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά και εφαρμόζονται στο Δέλτα του Έβρου. 13 1.7 ΥΠΟΔΟΜΕΣ Σε τεχνικό επίπεδο, ορισμένες παρεμβάσεις όσον αφορά την ενίσχυση της πρόληψης – όπως συστήματα παρακολούθησης- έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια. Πιο συγκεκριμένα, και όπως περιγράφεται στα προηγούμενα κεφάλαια, ένα δίκτυο αυτόματων σταθμών παρακολούθησης τοποθετήθηκε για τη μέτρηση της στάθμης των υδάτων του ποταμού σε έξι διαφορετικά σημεία ευαίσθητα σε πλημμύρες. Το συγκεκριμένο δίκτυο είναι το ελληνικό τμήμα ενός μεγαλύτερου συστήματος που αποτελείται από δεκαεννέα σταθμούς εγκατεστημένους και στη Βουλγαρία, έτσι ώστε να επιτρέπει τη μέτρηση ποσοτικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών των υδάτων του ποταμού. Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία είναι το αποτέλεσμα μιας συμφωνίας συνεργασίας μεταξύ των πρωθυπουργών της Ελληνικής και Βουλγαρικής κυβέρνησης το 2006 και χρηματοδοτήθηκε από το INTERREG III-A / PHARE-CBC. Η χρησιμότητα των σταθμών αυτών είναι ότι οι τοπικές και περιφερειακές αρχές, μαζί με τις υπηρεσίες πολιτικής προστασίας έχουν την ευκαιρία να παρακολουθούν και να καταγράφουν τη στάθμη του νερού και γενικότερα τις αλλαγές της ροής του ποταμού, έτσι ώστε να είναι έτοιμες για την κινητοποίηση των δυνάμεων διάσωσης σε περίπτωση κινδύνου. Όσον αφορά τις κατασκευαστικές εργασίες και τα τεχνικά έργα στις τρεις χώρες, είτε για αρδευτικούς σκοπούς είτε για τον έλεγχο και τη διαχείριση του νερού (φράγματα, λιμνοδεξαμενές, αναχώματα κλπ.) έγινε αναφορά σε προηγούμενο κεφάλαιο της παρούσας έκθεσης. Ωστόσο, θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι η συνέχιση της κατασκευής έργων και συντήρησή τους καθώς και η προσαρμογή τους στις νέες συνθήκες που δημιουργούνται από το κλίμα / από φυσικούς λόγους, αλλά και από τις αλλαγές στη χρήση γης και από άλλες συνθήκες (π.χ. κοινωνικο-δημογραφικές μεταβολές) αποτελεί βασική προϋπόθεση για την επίτευξη ουσιαστικών αποτελεσμάτων στον τομέα της διαχείρισης των πλημμυρών. Ποταμός Έβρος: μετεωρολογικά και υδρολογικά στοιχεία διαδικτυακά και σε πραγματικό χρόνο Ως ένα ακόμη παράδειγμα της αποτελεσματικής διασυνοριακής συνεργασίας με σκοπό την καλύτερη και αποτελεσματικότερη πρόληψη πλημμυρών είναι η διάθεση από Τούρκους εμπειρογνώμονες, στα πλαίσια του έργου FLAPP, στους Έλληνες και Βούλγαρους συναδέλφους τους με απευθείας σύνδεση σε πραγματικό χρόνο, μετεωρολογικών και υδρολογικών δεδομένων, έτσι ώστε να είναι σε θέση να αναλύσουν τα κρίσιμα σημεία και να αποκτήσουν χρήσιμα αποτελέσματα ως βάση για τα μοντέλα καταστολής των επιπτώσεων από πλημμύρες. 14 1.8 ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΣΤΙΣ ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ ΣΤΟΝ ΕΒΡΟ (ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΕΒΡΟΥ, ΦΕΒΡ.2010) Η υλοποίηση του Τοπικού Σχεδίου για την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης το Φεβρουάριο του 2010 στον Έβρο, θεωρείται μια καλή πρακτική, καθώς ήταν μια πιλοτική εφαρμογή και αποτέλεσε μια επιτυχημένη διασυνοριακή συνεργασία. Πιο συγκεκριμένα οι πλημμύρες του Έβρου είχαν αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά για μια περίοδο 3 εβδομάδων το Φεβρουάριο του 2010. Τα κύρια «εργαλεία» που αναπτύχθηκαν κατά την συγκεκριμένη δράση ήταν: • Η σωστή οργάνωση της Υπηρεσίας Πολιτικής Προστασίας της Νομαρχίας Έβρου, • Η άμεση αντίδραση της Συντονιστικής Νομαρχιακής Επιτροπής για την αντιμετώπιση των πλημμυρών, • Η ανάπτυξη ενός συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία με τη μορφή μιας ανοιχτής τηλεφωνικής γραμμής που λειτούργησε από το τοπικό Κέντρο Επιχειρήσεων Πολιτικής Προστασίας, • Η αποτελεσματική συνεργασία μεταξύ των Νομαρχιών των δύο περιοχών και με το Βουλγαρικό Υπουργείο Πληροφοριών για τη στάθμη του ποταμού, • Η ορθή εφαρμογή του Τοπικού Σχεδίου για την αντιμετώπιση πλημμυρών. Ο συντονισμός μεταξύ όλων των φορέων (σε Ελλάδα και Βουλγαρία) ήταν υποδειγματικός. Ο Δήμος Hascovo ήταν σε συνεχή συνεργασία με τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Έβρου ενημερώνοντας για την αναμενόμενη επικίνδυνη αύξηση της στάθμης των υδάτων του Έβρου στην Ελλάδα. Ο ρόλος της Υπηρεσίας Πολιτικής Προστασίας της Νομαρχίας Έβρου ήταν κρίσιμος τόσο για τη σύγκληση της Τοπικής Συντονιστικής Νομαρχιακής Επιτροπής όσο και για την εφαρμογή του Τοπικού Σχεδίου για την αντιμετώπιση πλημμυρών. Η συγκεκριμένη επιτροπή έλαβε, χωρίς καθυστέρηση, τις κρίσιμες αποφάσεις που απαιτήθηκαν. Οι τοπικοί φορείς ενήργησαν σύμφωνα με το Σχέδιο για την αντιμετώπιση των πλημμυρών, η αστυνομία ρύθμισε την κυκλοφορία, οι Υπηρεσίες Γεωργίας & Κτηνιατρικής προειδοποίησε τους αγρότες προκειμένου να μεταφέρουν τα ζώα από τις επικίνδυνες περιοχές κλπ. 15 1.9 ΕΒΡΟΣ 2010 – Η ΠΡΩΤΗ ΚΟΙΝΗ ΑΣΚΗΣΗ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η διοργάνωση ασκήσεων προσομοίωσης από την πολιτική προστασία είναι ζωτικής σημασίας, καθώς προσφέρει σε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη (αρχές, εθελοντές κλπ.) την ευκαιρία να αξιολογήσουν θετικές και αρνητικές πτυχές και παραμέτρους των διαφόρων συστημάτων και διαδικασιών και τη δυνατότητα βελτίωσης τους, προκειμένου να επιτευχθεί μια καλύτερη απόδοση. Η συγκεκριμένη άσκηση, με τίτλο ΕΒΡΟΣ 2010, ήταν μια άσκηση μεγάλης κλίμακας σε επίπεδο ΕΕ, η οποία αφιερώθηκε στην ανταπόκριση σε περίπτωση πλημμύρας και βασίστηκε στην κοινή δράση των δυνάμεων της Πολιτικής Προστασίας από 6 διαφορετικά κράτη μέλη της ΕΕ. Η διάρκεια της άσκησης ήταν από τις 26 έως τις 31 Μαΐου 2010. Πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της δράσης «Σύνθετη Διαχείριση Πλημμύρων» στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε ευάλωτες περιοχές μέσω της αποτελεσματικής αντίδρασης και Κοινής Προσομοίωσης το 2010 "- ΕΒΡΟΣ 2010. Οι συμμετέχουσες χώρες - εταίροι ήταν: Ελλάδα (Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας , Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας) Βουλγαρία (Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας / Υπουργείο Εσωτερικών, Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών) Ιταλία (Περιφέρεια Marche) Μεγάλη Βρετανία (Υπηρεσία έρευνας και διάσωσης του Northaberland) Γερμανία (THW). Η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Έβρου συντόνισε τη δράση. Στόχος της ενέργειας άσκησης αυτής ήταν: • η βελτίωση του μηχανισμού έγκαιρης κινητοποίησης των τοπικών φορέων • η εξοικείωση των τοπικών αρχών με τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας, τη διαθεσιμότητα, τις δυνατότητες και τους περιορισμούς του. Περίπου 150 εθελοντές από όλες τις προαναφερθείσες χώρες συμμετείχαν στην άσκηση. Το σενάριο ήταν η εκδήλωση μιας πλημμύρας στις όχθες του ποταμού Έβρου στο διασυνοριακό τμήμα του. 16 Πιο συγκεκριμένα, η άσκηση κάθε φορά αναπτύχθηκε με βάση διαφορετικά σενάρια, με στόχο την προσομοίωση, το σχεδιασμό και την αντίδραση σε μιας μεγάλης κλίμακας πλημμύρα, που επιδεινώνεται λόγω ενός τροχαίου ατυχήματος στο οποίο υπάρχει διαρροή χημικών ουσιών. Σύμφωνα με αυτό το σενάριο οι τοπικοί -περιφερειακοί φορείς δεν θα πρέπει να είναι σε θέση να διαχειριστούν το πρόβλημα αποτελεσματικά, έτσι ώστε να καθίσταται αναγκαία η συνδρομή της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας. Σε επόμενο βήμα, η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας έπρεπε να ζητήσει περαιτέρω βοήθεια από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας, μέσω του Κέντρου Παρακολούθησης και Πληροφοριών – ΚΠΠ. Ο κύριος στόχος της άσκησης ήταν η έρευνα και διάσωση των ανθρώπων, η διαχείριση μαζικών απωλειών, η λήψη μέτρων για την εκκένωση και την ανάλυση των αποτελεσμάτων, καθώς και η διαχείριση των οικολογικών κινδύνων. Αναλυτικότερα και με βάση τα ανωτέρω σενάρια οι ακόλουθες περιπτώσεις εφαρμόστηκαν: 1. Έρευνα και διάσωση χαμένων κυνηγών και παράνομων μεταναστών στον υγρότοπο του Δέλτα του ποταμού 2. Διάσωση των επιβατών ενός γεωργικού οχήματος σε επαρχιακή οδό, κοντά στον ποταμό 3. Τροχαίο ατύχημα ενός βυτιοφόρου που μετέφερε επικίνδυνα χημικά προϊόντα 4. Εκκένωση χώρου στον Δήμο Διδυμοτείχου 5. Εκκένωση σιδηροδρομικών βαγονιών-βυτίων με επικίνδυνα χημικά σε σιδηροδρομικό σταθμό 6. Έρευνα και διάσωση ανθρώπων σε λίμνη 7. Έρευνα και διάσωση επισκεπτών - ταξιδιωτών σε προστατευόμενη περιοχή (Απολιθωμένο δάσος). Το συγκεκριμένο είδος άσκησης πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα. 1.10 ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ 2007/60/EC Η Ευρωπαϊκή "Οδηγία για την αξιολόγηση και τη διαχείριση πλημμυρικών κινδύνων», που εγκρίθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 2007, αποσκοπεί στη μείωση των αρνητικών συνεπειών στην ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονομιά και τις οικονομικές δραστηριότητες που συνδέονται με τις πλημμύρες στην Κοινότητα. Η ευρωπαϊκή οδηγία για τις πλημμύρες (EFD) ορίζει την υποχρέωση για τα κράτη μέλη να αναπτύξουν τρία είδη προϊόντων: 17 • Μια προκαταρκτική αξιολόγηση κινδύνων πλημμύρας: ο στόχος αυτού του σταδίου είναι η αξιολόγηση του επιπέδου κινδύνου πλημμύρας σε κάθε περιοχή/λεκάνη απορροής ποταμού για την επιλογή των περιοχών στις οποίες θα εκπονηθεί χαρτογράφηση των πλημμυρών και σχέδια διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας. Επρόκειτο να ολοκληρωθεί μέχρι το 2011. • Χαρτογράφηση των πλημμυρών που περιλαμβάνουν χάρτες επικινδυνότητας πλημμύρας και χάρτες κινδύνων πλημμύρας: οι χάρτες επικινδυνότητας πλημμύρας θα πρέπει να καλύπτουν τις γεωγραφικές περιοχές που θα μπορούσαν να πλημμυρήσουν σύμφωνα με διάφορα σενάρια. Οι χάρτες κινδύνων πλημμύρας περιγράφουν τις δυνητικές αρνητικές συνέπειες που συνδέονται με τις πλημμύρες στο πλαίσιο αυτών των σεναρίων. Πρόκειται να ολοκληρωθεί το 2013. • Τα σχέδια διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας: με βάση τους προηγούμενους χάρτες, τα σχέδια διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας πρέπει να αναφέρουν τους στόχους της διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας στις εν λόγω περιοχές και τα μέτρα που αποσκοπούν στην επίτευξη των στόχων αυτών. Πρόκειται να ολοκληρωθεί μέχρι το 2015. Η οδηγία καλεί τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν τη χαρτογράφηση των πλημμυρών σύμφωνα με ορισμένες ελάχιστες συστάσεις. Απαραίτητη προϋπόθεση για την αποτελεσματική και αποδοτική διαχείριση των πλημμυρών είναι η σε βάθος γνώση της επικρατούσας επικινδυνότητας και των κινδύνων. Αυτό περιλαμβάνει πληροφορίες για το είδος των πλημμυρών (στατική, δυναμική, παράκτια κ.λ.π.), την πιθανότητα μιας συγκεκριμένης εκδήλωσης πλημμύρας, το μέγεθος των πλημμυρών, που εκφράζεται ως έκταση της πλημμύρας, βάθος νερού ή ταχύτητα ροής, και τέλος, με το πιθανό μέγεθος της ζημιάς. Χάρτες πλημμυρών είναι απαραίτητα εργαλεία που παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τους κινδύνους των τρωτών σημείων, καθώς και τους κινδύνους ώστε να εφαρμοστούν τα απαραίτητα μέτρα πρόληψης και ετοιμότητας. Η Οδηγία 2007/60/ΕΚ για την αξιολόγηση και τη διαχείριση του κινδύνου πλημμυρών έχει ενσωματωθεί στο ελληνικό δίκαιο. Το Ελληνικό Υπουργείο Περιβάλλοντος και Κλιματικής αλλαγής, μέσω της Ειδικής Γραμματείας Υδάτων, έχει ήδη ξεκινήσει μελέτη για την περιοχή του Έβρου στους βασικούς πυλώνες της πρόληψης, της προστασίας, της καταστολής και την ετοιμότητα σε περίπτωση πλημμύρας και των μέτρων για την αποκατάσταση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Συγκεκριμένα, από τη μελέτη αυτή εξάγονται χάρτες επικινδυνότητας και χάρτες κινδύνων πλημμύρας, οι οποίοι θα αντικατοπτρίζουν τις αρνητικές επιπτώσεις των πλημμυρών, καθώς και σχέδια για τη διαχείριση των πλημμύρων. Τα σχέδια θα καλύπτουν όλες τις φάσεις του κύκλου διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας και εστιάζουν στην πρόληψη, την προστασία και την ετοιμότητα. 18 1.11 ΦΟΡΕΑΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΕΒΡΟΥ Ο Φορέας Διαχείρισης ιδρύθηκε με βάση τους νόμους 2742/1999 και 3044/2002. Λειτουργεί από το 2003, στο Δέλτα του Έβρου στο Κέντρο Επισκεπτών (Δήμος Τραϊανούπολης). Ο κύριος στόχος είναι η διαχείριση του Εθνικού Πάρκου στο Δέλτα του Έβρου, που αποτελεί ένα σημαντικό υγρότοπο σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Ο Φορέας Διαχείρισης χειρίζεται διάφορες δραστηριότητες, όπως: Στο πλαίσιο του προγράμματος LIFE Έχει αναλάβει την κατασκευή αναχωμάτων γύρω από τη λιμνοθάλασσα της Δράνας, ανοίγοντας ένα φυσικό πέρασμα μεταξύ της λιμνοθάλασσας και της ανοικτής θάλασσας, επικουρεί την κατασκευή τριών δεξαμενών ανύψωσης για τη διοχέτευση του γλυκού νερού στη λιμνοθάλασσα, την εφαρμογή της διαχείρισης των υδάτων και την κατάρτιση σχεδίου παρακολούθησης, την επιλεκτική παρακολούθηση των ειδών των πτηνών και της βλάστησης, καθώς και τον αποκλεισμό συγκεκριμένων τάφρων αποστράγγισης, τη δημιουργία νέων δεξαμενών ανύψωσης ελέγχου του συστήματος αποχέτευσης, τον έλεγχο της λειτουργίας των σταθμών άντλησης, την κατασκευή φράγματος στο Λουτρό, την διαχείριση των υδάτων και σχέδιο παρακολούθησης, την εγκατάσταση των αυτόματων σταθμών παρακολούθησης, την ανάπτυξη ενός σχεδίου διαχείρισης επισκεπτών, τη λειτουργία του Κέντρου Επισκεπτών στο Λουτρό, την ανάπτυξης εκστρατείας ευαισθητοποίησης. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον Η παρακολούθηση του νερού γίνεται από το δίκτυο τεσσάρων αυτόματων σταθμών, που έχουν εγκατασταθεί το 2004 στο δυτικό Δέλτα. Η ανάπτυξη και η αναβάθμιση των παραμέτρων της βάσης δεδομέων του νερού αποτελεί προϋπόθεση απαραίτητη για την παρακολούθηση των πουλιών και των οικοτόπων στην ευρύτερη προστατευόμενη περιοχή του Δέλτα του Έβρου. Ιδιωτικές πρωτοβουλίες Η Διατήρηση - Φύλαξη της προστατευόμενης περιοχής είναι μια από τις σημαντικότερες δράσεις που υλοποιούνται από τον Φορέα Διαχείρισης του Δέλτα του Έβρου, ως συνέχεια της δράσης που πραγματοποιείται στο πλαίσιο προγράμματος LIFE. Ο κύριος στόχος αυτού του έργου είναι η προστασία του υγροτόπου, της πανίδας και των υποδομών, της πρόληψης των παράνομων ενεργειών και δραστηριοτήτων, όπως η λαθροθηρία, η παράνομη περιήγηση και η αλιεία και, γενικότερα, ο έλεγχος των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στην προστατευόμενη περιοχή σύμφωνα με το νόμο. 19 Ως εκ τούτου, οι στόχοι του έργου είναι: Η εφαρμογή των νόμων και των κανονισμών Η προστασία της πανίδας και των βιοτόπων Η προστασία του υγροτόπου από πιθανούς κινδύνους, όπως οι πυρκαγιές Η προστασία των δημόσιων εγκαταστάσεων και υποδομών Η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των επισκεπτών και χρηστών της περιοχής. Για την καλύτερη δυνατή υλοποίηση του έργου, υπάρχει συνεργασία του Φορέα Διαχείρισης του Δέλτα του Έβρου με τις αρμόδιες αρχές, όπως η Αστυνομία Αλεξανδρούπολης, η Πυροσβεστική, το Λιμενικό Σώμα κλπ. ΕΠΠΕΡ Τεχνικά ζητήματα χρηματοδοτούνται από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος για το Περιβάλλον (ΕΠΠΕΡ) και περιλαμβάνουν 19 δευτερεύουσες εργασίες. Οι κύριοι στόχοι των δράσεων είναι: η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού για ττις οικολογικές αξίες και τις λειτουργίες της περιοχής, η παρακολούθηση των περιβαλλοντικών παραμέτρων του υγροτόπου, η προστασία του Δέλτα του Έβρου ως προστατευόμενη περιοχή, η εγκατάσταση αυτόματων σταθμών παρακολούθησης της ποιότητας του νερού στο ανατολικό και δυτικό Δέλτα κλπ. 20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β. ΚΥΡΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ 2.1 ΒΑΣΙΚΑ ΕΠΙΤΕΥΓΜΑΤΑ Το παρόν κεφάλαιο αποβλέπει στο να παρουσιάσει μια εικόνα των σημερινών ορθών πρακτικών για τη διαχείριση των πλημμυρών από τα έργα που υλοποιούνται στην περιοχή του Έβρου. Βασίζεται σε εμπειρίες και γνώση που αποκτήθηκε από τα έργα που παρουσιάστηκαν προηγουμένως. Όπως περιγράφεται παραπάνω, οι πλημμύρες αποτελούν ένα φυσικό φαινόμενο, που δεν μπορεί να αποφευχθεί εντελώς. Τα μέτρα ελέγχου των πλημμυρών και των πολιτικών θα πρέπει να κατευθύνονται προς τον μετριασμό των ζημιών από τις πλημμύρες, παρά στην πρόληψη των πλημμυρών. Τοπικές λύσεις μέσω της αλλαγής π.χ. των πρότυπων των καλλιεργειών μπορεί να βοηθήσουν στη μείωση των ζημιών από τις πλημμύρες. Επιπλέον, η σωστή διακυβέρνηση, η κατάλληλη περιβαλλοντική νομοθεσία (πράξεις και διατάγματα) είναι επίσης αναγκαία για την επίτευξη μιας βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης και την ανάσχεση της υποβάθμισης του περιβάλλοντος. Επιπλέον, η υλοποίηση ενός βελτιωμένου συστήματος προειδοποίησης σε πραγματικό χρόνο από τις πλημμύρες και την ξηρασία μπορεί να περιορίσει τις επιπτώσεις από πλημμύρες. Για το σκοπό αυτό τα περιφερειακά εργαστήρια, τα εκπαιδευτικά σεμινάρια και τα ειδικά πιλοτικά προγράμματα απαιτούνται για τη βελτίωση της διασυνοριακής διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας στον ποταμό Έβρο. Τεχνικές συναντήσεις για την ανταλλαγή πληροφοριών, π.χ. βασισμένων σε πιλοτικά έργα και παραδείγματα από διαφορετικές χώρες, είναι σίγουρα χρήσιμες για την εξέλιξη αυτής της προσέγγισης. Η δημιουργία ενός καταλόγου με τις ελλείψεις σε γνώσεις/πληροφορίες και τεχνικά θέματα θα μπορούσε να συμβάλει στη βελτίωση της διασυνοριακής διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας. Η ανάπτυξη μηχανισμών και η κατάρτιση τόσο σε τεχνικά ζητήματα όσο και για τη λήψη αποφάσεων μπορούν να βοηθήσουν στη βελτίωση της γνωστικής βάσης και της διεθνικής συνεργασίας. Υιοθετώντας τον καλύτερο συνδυασμό σε διαρθρωτικές και μη διαρθρωτικές στρατηγικές, εξασφαλίζοντας μια συμμετοχική προσέγγιση και εφαρμόζοντας ολοκληρωμένες προσεγγίσεις διαχείρισης κινδύνων, ο κίνδυνος πλημμυρών αντιμετωπίζεται αποτελεσματικότερα. Η ολοκληρωμένη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας απαιτεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για τη διαχείριση της λεκάνης απορροής του ποταμού και περιλαμβάνει στο σχεδιασμό της πολλούς κλάδους και πολλά ενδιαφερόμενα μέρη στο πλαίσιο των προσπαθειών για μείωση των πλημμυρών και των κινδύνων και τη διατήρηση των οικοσυστημάτων. Πολλά από τα έργα που περιγράφονται ανωτέρω θεωρούνται ορθές πρακτικές για τον ποταμό Έβρο για πολλούς λόγους. Για παράδειγμα, η άσκηση προσομοίωσης θεωρείται μια «καλή πρακτική» για τους ακόλουθους λόγους: • Η άσκηση έφερε σε συνεργασία αρχές, δημόσιες υπηρεσίες και φορείς από διάφορες χώρες επιτρέποντας την ανταλλαγή τεχνογνωσίας και εμπειρίας σε συνθήκες δράσης • Η ελληνική πλευρά είχε την ευκαιρία να μετρήσει τις επιδόσεις των μηχανισμών και των δυνάμεων και να εντοπίσει τα δυνατά και αδύνατα σημεία 21 • Ο συντονισμός και η επικοινωνία μεταξύ των διαφόρων υπηρεσιών και οργανισμών Πολιτικής Προστασίας ενισχύθηκαν • Ο ρόλος και οι ικανότητες της διακρατικής συνεργασίας σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης ενισχύθηκαν • Η άμεση και κοινή δράση μεταξύ ελληνικών και βουλγαρικών φορέων έγινε πραγματικότητα • Πραγματοποιήθηκε εκπαίδευση σε διαφορετικό εξοπλισμό και μοντέλα εργασίας • Πραγματοποιήθηκε εκπαίδευση σε σειρά πιθανών απωλειών • Μέσα και πρακτικές που συμβάλλουν στην αύξηση της αποτελεσματικότητας στη διαχείριση των κρίσεων (διαθεσιμότητα και τη χρήση των χαρτών, τις γλωσσικές υπηρεσίες, logistics κλπ.) εφαρμόστηκαν. Θα πρέπει να τονιστεί ότι η άσκηση συνέβαλε στην διαμόρφωση συνείδησης για τη σημασία και την αποτελεσματικότητα της κοινής, διακρατικής δράσης. Το έργο FLAPP από την άλλη πλευρά στοχεύοντας στη μεγιστοποίηση της πρόληψης των πλημμυρών, συγκέντρωσε πλήθος ερευνητών από διάφορα πανεπιστήμια, ΜΚΟ, τοπικές αρχές και υπεύθυνους διαχείρισης των υδάτινων εγκαταστάσεων. Τα εργαλεία που αναπτύχθηκαν, συμπεριλαμβανομένης της Χάρτας Καλών Πρακτικών, τη Λίστα Καλών Πρακτικών και τις συστάσεις πολιτικής αποτελούν «ορθές πρακτικές» για ολόκληρη την περιοχή αναφοράς. 2.2 ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ Απαραίτητη προϋπόθεση για την αποτελεσματική και αποδοτική διαχείριση του κινδύνου πλημμυρών είναι η σε βάθος γνώση των επικρατουσών κινδύνων σε όλη τη λεκάνη του ποταμού Έβρου και τις ιδιαίτερα επικίνδυνες περιοχές. Αυτό περιλαμβάνει πληροφορίες για το είδος των πλημμυρών, την πιθανότητα μιας συγκεκριμένης εκδήλωσης πλημμύρας, το μέγεθος των πλημμυρών που εμφανίζονται (έκταση της πλημμύρας), βάθος νερού ή η ταχύτητα ροής, και, τέλος, το πιθανό μέγεθος των επιπτώσεων (απώλειες ζωής, περιουσίας και οικονομικής δραστηριότητας). Οι χάρτες είναι απαραίτητα εργαλεία για την αναζήτηση πληροφοριών σχετικά με τις ευπαθείς περιοχές και τους κινδύνους που ελλοχεύουν στη λεκάνη απορροής του ποταμού Έβρου. Οι χάρτες πλημμυρών του Έβρου (διάφορες προσεγγίσεις χαρτών που απεικονίζουν τους κινδύνους, καθώς Πλημμυρικοί Χάρτες δεν έχουν παραχθεί/ δεν είναι διαθέσιμοι ακόμα για τη συγκεκριμένη περιοχή) χρησιμοποιούνται από πολλούς διαφορετικούς φορείς στις τρεις χώρες που συμμετέχουν. Οι χάρτες εξυπηρετούν τους ακόλουθους σκοπούς της διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας: 22 (I) να αποτρέψουν τη δημιουργία νέων κινδύνων (σχεδιασμός και κατασκευή), (Ii) μείωση των υφιστάμενων κινδύνων, και (iii) την προσαρμογή στις μεταβαλλόμενες παραμέτρους κινδύνου. Ανάλογα με το σκοπό, υπάρχουν πολύ συγκεκριμένες απαιτήσεις σχετικά με το περιεχόμενο, την κλίμακα, την ακρίβεια ή την αναγνωσιμότητα του χάρτη. Οι χάρτες επικινδυνότητας για τις πλημμύρες μπορεί να απαιτούνται και για άλλες δραστηριότητες που μπορεί να είναι λιγότερο συστηματικές στην εφαρμογή, να απαιτούν δευτερεύουσες πληροφορίες ή συμπληρωματική πληροφορία για τη λήψη αποφάσεων για θέματα που δεν σχετίζονται άμεσα με πλημμύρες, όπως ο περιβαλλοντικός σχεδιασμός ή η μόλυνση του εδάφους μετά την πλημμύρα. Ο διασυνοριακός χαρακτήρας του ποταμού Έβρου καθιστά τη χαρτογράφηση των πλημμυρών ως μια επίπονη εργασία λόγω διαφόρων τεχνικών, νομικών, θεσμικών και επικοινωνιακών προβλημάτων. Ωστόσο, η χαρτογράφηση κινδύνων / επικινδυνότητας, όπως αναπτύχθηκε στα διάφορα προαναφερόμενα έργα που υλοποιούνται στην περιοχή δείχνει σαφώς ότι μπορεί να γίνει ευκολότερα σε διμερή ή πολυμερή συνεργασία. Οι κοινοί χάρτες πλημμυρών του Έβρου είναι οικονομικότεροι, διευκολύνουν την αποτελεσματική συνεργασία σε διασυνοριακές ανάγκες και τη διαχείριση των καταστροφών και βελτιώνουν τελικά την ασφάλεια των πολιτών, και,τέλος, παρέχουν μια κοινή βάση για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση της διασυνοριακής διαχείρισης του κινδύνου των πλημμυρών, του χωροταξικού σχεδιασμού και της προστασίας της φύσης / ανάπτυξης. Εκτός από τα παραπάνω, η διαδικασία της ανάπτυξης κοινών διασυνοριακών χαρτών ενισχύει τη διασυνοριακή συνεργασία και την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ Βουλγαρίας, Ελλάδας και Τουρκίας. Πολλά παραδείγματα κατάρτισης ή βελτίωσης διασυνοριακών χαρτών για τις πλημμύρες μπορούν να εξαχθούν από τις σχετικές δραστηριότητες στα πλαίσια των κοινών προγραμμάτων, όπως περιγράφονται παραπάνω. Πολλές διασυνοριακές ομάδες εργασίας έχουν εργαστεί για την ανάπτυξη διασυνοριακών χαρτών. Σύμφωνα με το έργο FLAPP η πρωτοβουλία χάραξης και ανάπτυξης τους θεωρείται ένα πρώτο βήμα και μια βάση ώστε να ερευνηθεί η διασυνοριακή επίπτωση των μέτρων περιστολής των πλημμυρών. Στη βάση του έργου MONITOR ΙΙ έγιναν προσπάθειες για τη βελτίωση, την εναρμόνιση και την προσαρμογή των υφιστάμενων χαρτών. Οι συγκεκριμένες δραστηριότητες έχουν καταδείξει την ανάγκη για συνεργασία, καθώς και για την ύπαρξη επιμέρους επαφών μεταξύ των αρμοδίων χάραξης πολιτικής / εμπειρογνωμόνων πέρα από σύνορα. Διευρύνοντας τα ανωτέρω, η χαρτογράφηση που έχει αναπτυχθεί στο πλαίσιο των προγραμμάτων που εφαρμόζονται στον Έβρο μπορεί να θεωρηθεί ως μια καλή πρακτική, δεδομένου ότι, εκτός από την καλύτερη κατανόηση των χαρακτηριστικών του ποταμού Έβρου, οδηγεί επίσης σε ενισχυμένη συνεργασία και σε ανάπτυξη κοινών χαρτογραφικών υπβάθρων για τις πλημμύρες, γεγονός που μπορεί να βοηθήσει περαιτέρω για τη δημιουργία σχέσεων που θα βασίζονται στην εμπιστοσύνη και την διασυνοριακή συνεργασία. 23 2.3 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Η διατύπωση λύσεων για τα προβλήματα των πλημμυρών απαιτεί μια συνολική κατανόηση των γεωλογικών χαρακτηριστικών της περιοχής και μια καλύτερη γνώση των υδροδυναμικών διαδικασιών οι οποίες ενεργοποιούνται στις λεκάνες απορροής. Μόνο λύσεις που λαμβάνουν υπόψη τους μακροπρόθεσμους παράγοντες που συμβάλλουν στα προβλήματα μπορούν να κυριαρχήσουν. Οι παράγοντες που συμβάλλουν είναι οι εξής: απρογραμμάτιστη αστικοποίηση, διάβρωση του εδάφους, άνοδος της στάθμης της θάλασσας, αλλοιώσεις στην κοίτη του ποταμού κλπ. Ο Φορέας Διαχείρισης του Δέλτα του Έβρου και το έργο MONITOR ΙΙ κατάφεραν να καταγράψουν τα κύρια χαρακτηριστικά της περιοχής με πολύ συστηματικό τρόπο. Στην καθημερινή πράξη απαιτεί αρκετό χρόνο και προσπάθεια από τις αρμόδιες αρχές για τη δημιουργία τέτοιων συστημάτων. Οι διαφορές στις μεθοδολογίες και πρακτικές που εφαρμόζονται στις τρεις χώρες που συμμετέχουν οδήγησαν μερικές φορές σε διαφορετικές προϋποθέσεις, προσδοκίες και σκοπιμότητες. Το έργο «Παρατήρηση των ποσοτικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών των ποταμών Ερυθροπόταμος, Άρδας και Έβρος της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης» κατάφερε να δημιουργήσει ένα σύστημα πρόβλεψης των πλημμυρών για να ενισχυθεί η θωράκιση της αντιπλημμυρικής προστασίας στην περιοχή. Προς το σκοπό αυτό τοποθετήθηκαν σταθμοί μέτρησης του νερού και των χαρακτηριστικών του. Σε αυτές τις περιπτώσεις περιφερειακοί εμπειρογνώμονες και καταξιωμένοι ειδικοί συμμετείχαν στο πρώιμο στάδιο της δημιουργίας της αναγκαίας μεθοδολογίας. Η καταγραφή και αποθήκευση γεωδεδομένων και γεω- πληροφοριών σχετικών σε ένα κοινό σύστημα GIS αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση. Παρ’ όλες τις ενέργειες μέσω των διαφόρων προγραμμάτων απουσιάζει το κλίμα εμπιστοσύνης στη διασυνοριακή περιοχή. Επίσης ο εξοπλισμός που είχε τοποθετηθεί εν μέρει έχει απαξιωθεί (μέρος καταστράφηκε και χάθηκε). Εξαιτίας αυτών δεν υπήρξε καμία ουσιαστική τριμερής συνεργασία για την συστηματική καταγραφή των τεχνικών χαρακτηριστικών του ποταμού. Έτσι, υπάρχει έλλειψη και απουσία συστηματικής καταγραφής μετεωρολογικών και υδρολογικών δεδομένων και εμπειρία σε θέματα διαχείρισης και μετριασμού των πλημμυρών. 2.4 ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ Το έργο RIVERCROSS έχει προσφέρει μια συγκριτική ανάλυση σχετικά με την διασυνοριακή εμπειρία διαχείρισης του ποτάμιου συστήματος. Στο πλαίσιο του έργου, η κύρια ανάλυση είχε επίκεντρο τη φύση του προβλήματος και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις παραμέτρους της. Όψεις και απόψεις σχετικά με τις φυσικές παραμέτρους, αλλά και θέματα πολιτικής και κοινωνικής υφής, διάφορα οικονομικά θέματα, οι σχέσεις των τριών χωρών, η επάρκεια της υποδομής και του τεχνικού εξοπλισμού, κ.λπ., ελήφθησαν υπόψη. 24 Πολλές συμφωνίες και πρωτόκολλα έχουν υπογραφεί μεταξύ των τριών χωρών (σε διμερές ή τριμερές επίπεδο κάθε φορά), προκειμένου να καθοριστεί ένας κοινός τρόπος για τη διαχείρηση του προβλήματος των πλημμυρών. Μια σημαντική κοινή προσπάθεια πραγματοποιήθηκε μέσω του προγράμματος INTERREG IIIA / PHARE CBC 2000-2006. Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης πρωτοβουλίας οι τρεις χώρες ανέλαβαν, στα πλαίσια συμφωνιών με την ΕΕ, την υλοποίηση διαφόρων προγραμμάτωνστα δικά τους τμήματα της κοίτης του ποταμού Έβρου. Στοχεύοντας στην αποτελεσματική διαχείριση των διασυνοριακών υδάτων, οι διάφοροι τύποι των έργων που υλοποιήθηκαν, είχαν το εξής περιεχόμενο και στόχους: Παρακολούθηση των ποσοτικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών των ποταμών Έβρου (Μαρίτσα), Άρδα και Ερυθροπόταμο (Bjala) 6 αυτόματοι σταθμοί τοποθετήθηκαν για την καταγραφή των υδρομετεωρολογικών συνθηκών κατά μήκος της κοίτης του Ελληνικού τμήματος Βελτίωση των μηχανισμών για την πρόγνωση των πλημμυρών στηστη λεκάνη του ποταμού Έβρου Ανάπτυξη συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης για την προστασία από τις πλημμύρες Ολοκληρωμένη διαχείριση του Έβρου Ανάπτυξη τεχνικής υποδομής για την πρόληψη καταστροφών από τις πλημμύρες Διαχείριση των πλημμυρικών κινδύνων Αύξηση της αποτελεσματικότητας των μέτρων μετρίασης των πλημμυρών Βελτίωση της ασφάλειας και της ποιότητας ζωής Εγκατάσταση υποδομής για τον χρόνο πρόγνωσης και την έγκαιρη προειδοποίηση για πλημμύρες. Πέρα από αυτό, άλλες προσπάθειες έχουν γίνει σε διπλωματικό επίπεδο ή μέσω δημιουργημένων δικτύων από τις τοπικές κυβερνήσεις των τριών χωρών. Τα χαρακτηριστικά του Έβρου έχουν καταγραφεί συστηματικά, κοινές μέθοδοι και τεχνικές αναπτύχθηκαν και κυρίως διοργανώθηκαν διμερείς ή πολυμερείς συναντήσεις / συνέδρια. Στο πλαίσιο των έργων που υλοποιούνται στην περιοχή έχουν γίνει σημαντικές προσπάθειες για να διευθετηθούν συνολικά και από τις τρεις χώρες οι προϋποθέσεις συνεργασίας. Για παράδειγμα, κατά την συνάντηση του έργου CivPro, εκπρόσωποι στο έργο των εταίρων όλων των περιφερειών (ερευνητές, τοπικές αρχές, αρχές προστασίας κλπ.) συγκεντρώθηκαν με σκοπό την ανταλλαγή απόψεων σχετικά με μηχανισμούς παρακολούθησης και απόκρισης. Παρόλα αυτά, οι μεμονωμένες δράσεις δεν έχουν συνέχεια μετά την ολοκλήρωση κάθε έργου. Όλα τα έργα έχουν σημαντικά αποτελέσματα που ποικίλλουν, από την έρευνα μέχρι έκθεση για τη διαχείριση των πλημμυρών του Έβρου. Το βασικό ζήτημα για την ορθή διαχείριση των πλημμυρών του ποταμού Έβρου είναι η επιλογή των καλών πρακτικών που προέκυψαν από τα διάφορα έργα και στις τρεις χώρες, η ενσωμάτωση αυτών σε μια κοινή δομή, και η ενημέρωσή της σε μια μακροπρόθεσμη βάση. 25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ. ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 3.1 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Οι πλημμύρες δεν γνωρίζουν σύνορα/ όρια, είτε πρόκειται για εθνικά, περιφερειακά ή θεσμικά. Ως εκ τούτου, η διασυνοριακή διαχείριση του κινδύνου πλημμυρών στη λεκάνη του ποταμού Έβρου, είναι επιτακτική και θα πρέπει να συμπεριλάβει τις κυβερνήσεις όλων των εμπλεκομένων φορέων από τις τρεις χώρες, δηλαδή τη Βουλγαρία, την Τουρκία και την Ελλάδα, καθώς τα σύνορα εμπλέκουνκαι τον τοπικό πληθυσμό, δεδομένου ότι η διαχείριση των πλημμυρών ενέχει κίνδυνος για τους τοπικούς πληθυσμούς. Ωστόσο, δεν είναι εύκολο στην εφαρμογή: κοινή παρακολούθηση, πρόγνωση και έγκαιρη προειδοποίηση, συντονισμένη αξιολόγηση των κινδύνων, ο από κοινού προγραμματισμός των μέτρων και των κατάλληλων νομικών και θεσμικών πλαισίων συνθέτουν μια χρονοβόρα και επίπονη διαδικασία παρά του ότι όλα τα ανωτέρω αποτελούν επιτακτική ανάγκη για την ολοκληρωμένη και βιώσιμη διαχείριση του Έβρου. Η αναγκαιότητα για τη διαχείριση των πλημμυρών σε διασυνοριακό επίπεδο ήταν η σύνοψη των περισσότερων έργων που υλοποιούνται στην περιοχή, όπως παρουσιάστηκαν προηγουμένως. Αρκετές δραστηριότητες συλλογής γνώσεων (βασικό στοιχείο του capacitybuiding) έχουν επίσης τη δυνατότητα ενίσχυσης της κατανόησης της περιοχής και ανταλλαγής εμπειριών. Οι προσπάθειες των έργων επικεντρώθηκαν στην ανταλλαγή εμπειριών και γνώσεων μεταξύ της ΕΕ και τρίτων χωρών. Για το σκοπό αυτό, εργαστήρια σχετικά με τη διαχείριση του κινδύνων των πλημμυρών οργανώθηκαν, με στόχο να προβούν σε απολογισμό των σημερινών προβλημάτων, της πρόσφατης προόδου και των εναπομενουσών προκλήσεων στον τομέα της ολοκληρωμένης διαχείρισης των πλημμυρών, όλα με βάση συγκεκριμένα παραδείγματα. Τα εργαστήρια συνήθως προετοιμάζονται σε στενή συνεργασία με τους τοπικούς φορείς, και επεξεργάζονται τις περιπτωσιολογικές μελέτες, αναλύοντας σε βάθος τα προβλήματα της διαχείρισης των πλημμυρών. Το κεφάλαιο περιλαμβάνει την ανάλυση των μελετών περίπτωσης, καθώς και τις συζητήσεις και τα συμπεράσματα των διαφόρων έργων. Έτσι, παρέχει ορισμένες γενικές όπως και συγκεκριμένες συστάσεις. Απευθύνεται, επίσης, σε όλες τις διαφορετικές πραγματικότητες στην περιοχή. Αποδεικνύει ότι παρά τις πολύ διαφορετικές συνθήκες, υπάρχουν κοινά προβλήματα, στόχοι και προσεγγίσεις. Στο κεφάλαιο αυτό προσδιορίζεται μια σειρά από χρήσιμα εργαλεία για την ολοκληρωμένη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας. Οι ανταλλαγές μεταξύ των κρατών, μαζί με την ενίσχυση των ικανοτήτων των τοπικών φορέων είναι ζωτικής σημασίας για να επιτευχθεί πρόοδος και αποτελεσματικότερη διαχείριση. Τα προγράμματα διασυνοριακής συνεργασίας είναι αναμφισβήτητα ένα σημαντικό εργαλείο για την προώθηση αυτών των προσπαθειών και ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των παραποτάμιων περιοχών σε τεχνικό και πολιτικό επίπεδο. Ακόμα κι έτσι, η βιώσιμη διαχείριση των πλημμυρών αφορά την ολοκληρωμένη διαχείριση των υδάτων στη λεκάνη του ποταμού Έβρου, χρησιμοποιώντας ένα συνδυασμό μέτρων σε μόνιμη βάση. 26 Η διασυνοριακή διαχείριση των πλημμυρών είναι μια μακροχρόνια διαδικασία και συνήθως υποβάλλεται σε διάφορα στάδια. Η επιτυχής διασυνοριακή συνεργασία εξαρτάται πρωτίστως από την κατανόηση και το σεβασμό των προβλημάτων και των αναγκών των τριών διασυνοριακών εταίρων, καθώς και τις αιτίες αυτών των προβλημάτων με σεβασμό στο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον. Στο πλαίσιο των έργων που υλοποιούν, οι εταίροι γνωρίζονται μεταξύ τους δουλεύοντας συστηματικά μαζί και έχουν κοινή πρόσβαση σε όλες τις σχετικές πληροφορίες, δημιουργώντας έτσι το απαραίτητο επίπεδο εμπιστοσύνης. Το κλειδί για ολοκληρωμένες προσεγγίσεις για τη διαχείριση του κινδύνου των πλημμυρών θα ήταν η εφαρμογή των καλύτερων στρατηγικών των τοπικών συστημάτων πολιτικής προστασίας της κοίτης του ποταμού Έβρου με την ενσωμάτωση των καλών πρακτικών των έργων. 3.2 ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Για την αποτελεσματική και αποδοτική διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας, είναι απαραίτητη η σε βάθος γνώση της λειτουργίας του υδατικού συστήματος όπως και οι υπάρχουσες απειλές. Η γνώση αποτελεί τον πυρήνα του κύκλου διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας. Για κάθε στοιχείο, από την πρόληψη στην αποκατάσταση, οι αξιόπιστες πληροφορίες αποτελούν προϋπόθεση προκειμένου να προσδιοριστεί το καλύτερο μίγμα των στρατηγικών. Οι πληροφορίες για το σύστημα του νερού θα πρέπει να περιλαμβάνουν όλες τις σχετικές μετεωρολογικές και υδρολογικές παραμέτρους, συμπεριλαμβανομένων του τύπου των πλημμυρών, της πιθανότητας εκδήλωσης, της έντασης (π.χ. βάθος πλημμύρας, ταχύτητα ροής) και της έκτασης των επιπτώσεων. Η κατανόηση της λεκάνης απορροής ποταμού Έβρου μπορεί να επιτευχθεί με την ανάλυση και την αξιολόγηση των υδρολογικών πτυχών της λεκάνης καθώς και ανάλογων γεγονότων στο παρελθόν. Προηγούμενα έργα έχουν αποκαλύψει ότι κάθε μια από τις τρεις περιοχές τηρεί σειρές μετεωρολογικών και υδρολογικών δεδομένων με διαφορετικό μεθοδολογικό τρόπο. Στο επίπεδο λεκάνης απορροής του Έβρου, οι ανάγκες σε πληροφορίες μπορεί να διαφέρουν μεταξύ των περιφερειών, ανάλογα με τα διάφορα χαρακτηριστικά. Εφαρμόζοντας ένα μίγμα στρατηγικών διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας, δεδομένα και πληροφορίες απαιτούνται με διαφορετικά χαρακτηριστικά. Όσον αφορά στη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας, η κύρια εστίαση φαίνεται να είναι η συλλογή και μεταφορά πληροφοριών, χωρίς τη διερεύνηση των τελικών στόχων της χρήσης των πληροφοριών. Στην περιοχή του Έβρου, μια μεγάλη ποικιλία των συστημάτων πληροφοριών από τις πλημμύρες χρησιμοποιούνται από διάφορες κυβερνητικούς οργανισμούς που ασχολούνται με την πλημμυρική προστασία στις τρεις χώρες. Παρά τις ανάγκες για τη μεταφορά δεδομένων και πληροφοριών, ώστε να ενημερωθούν όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη και να μοιραστούν τις γνώσεις, τα συστήματα πληροφόρησης συχνά λειτουργούν σε «απομόνωση», και παράγουν τα δεδομένα μόνο για τους εσωτερικούς χρήστες. 27 Τα διαφορετικά επίπεδα της διαθεσιμότητας των στοιχείων καθώς και η έλλειψη των μετεωρολογικών, υδρολογικών και γεωμορφολογικών δεδομένων μπορεί να αποτελούν εμπόδια για την ολοκληρωμένη διαχείριση των πλημμυρικών κινδύνων. Προς το σκοπό αυτό απαιτείται μια κοινή γνωσιακή βάση που θα δημιουργηθεί μέσω της αποθήκευσης των απαραίτητων στοιχείων σε συμβατά συστήματα όσον αφορά τη λεκάνη απορροής ποταμού Έβρου. Η διασυνοριακή συμφωνία σχετικά με τη συμβατότητα του μοντέλου και η μεταφορά δεδομένων προσφέρει μια κοινή βάση για την αξιολόγηση καταστάσεων κινδύνου από τις πλημμύρες του Έβρου. Η σημαντική πρόκληση της ανταλλαγής δεδομένων και συστημάτων πληροφοριών αφορά την απρόσκοπτη ροή δεδομένων και πληροφοριών σχετικά με τους κινδύνους πλημμύρας. Επιπλέον, η συμβατότητα των μοντέλων υπολογισμού εγγυάται ότι οι πιθανές στρατηγικές και επιλογές μπορούν να συζητηθούν επί της ουσίας τους, χωρίς διαφωνία σχετικά με τις ενδεχόμενες επιπτώσεις τους λόγω των διαφορετικών μοντέλων που χρησιμοποιούνται. Στο πλαίσιο των διαφόρων διασυνοριακών έργων προσπάθειες έχουν αρχίσει να γίνονται προκειμένου να συγκεντρώνεται το ίδιο είδος πληροφοριών, υπό τους ίδιους τρόπους μέτρησης, έτσι ώστε να έχουν πλήρως συγκρίσιμα αποτελέσματα. Η λήψη αποφάσεων στον τομέα της ολοκληρωμένης διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας απαιτεί συνεχείς, έγκυρες και πλήρεις πληροφορίες σχετικά με υδρολογικά στοιχεία, τα χαρακτηριστικά των πλημμυρών και την εκτίμηση των επιπτώσεων του συνόλου της λεκάνης απορροής ποταμού. Η γνωσιακή βάση θα πρέπει να περιλαμβάνει επίσης παραμέτρους των οικοσυστημάτων και των υπηρεσιών τους καθώς και την κατανόηση των επιπτώσεων για την οικονομία. Συνιστάται ότι οι χώρες πρέπει να εργάζονται μαζί για να δημιουργήσουν μια συγκρίσιμη βάση δεδομένων για την κοινή ανάλυση και το σχεδιασμό των δράσεων, για παράδειγμα, υπό την ευθύνη ενός κοινού Φορέα Διαχείρισης. 3.3 ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Τα συστήματα έγκαιρης ειδοποίησης και πρόβλεψης των πλημμυρών είναι απαραίτητα για την ετοιμότητα όλων των μηχανισμών. Συχνά, η έμφαση στη συλλογή δεδομένων και μεταφορά πληροφοριών γίνεται για την έγκαιρη προειδοποίηση. Ωστόσο, η ανταλλαγή πληροφοριών είναι επίσης σημαντική για την ανάπτυξη στρατηγικών πρόληψης των πλημμυρών στον τομέα της ολοκληρωμένης διαχείρισης εδάφους και υδάτων, και μεταξύ άλλων, για την προσαρμογή της χρήσης γης (σχεδιασμός) και τον καθορισμό προτύπων. Το ίδιο ισχύει και για τον σχεδιασμό των μέτρων προστασίας, όπως η κατασκευή (ή αφαίρεση) των φραγμάτων. Η ανταλλαγή πληροφοριών πρέπει να γίνεται μεταξύ των τριών χωρών, Βουλγαρίας, Ελλάδας και Τουρκίας. Σε πολλές περιπτώσεις, διάφορες κατασκευαστικές εργασίες (π.χ. φράγματα) εκτελούνται χωρίς να ενημερώνονται εγκαίρως οι υπόλοιπες περιοχές κι σε κάποιες περιπτώσεις αυτές 28 οι κατασκευές μπορεί να θεωρούνται τα αίτια για την εμφάνιση πλημμύρων. Τα κοινά προγράμματα παρακολούθησης ενισχύουν τις επιλογές για την ανταλλαγή πληροφοριών. Η ευαισθητοποίηση του κοινού είναι επίσης σημαντική για τη μείωση της ευπάθειας ορισμένων περιοχών. Δεν έχει σημασία πόσο καλή και αξιόπιστη είναι η πληροφόρηση σχετικά με τις πλημμύρες μόνο, γιατί εάν δεν υπάρχει σωστή επικοινωνία με το κοινό, ο στόχος της καλύτερης διαχείρισης και προετοιμασίας δεν θα επιτευχθεί. Είναι σημαντικό οι άνθρωποι να αναγνωρίζουν ότι οι πλημμύρες είναι μέρος του περιβάλλοντός τους. Στις περισσότερες περιοχές κοντά στον Έβρο, και στις τρεις χώρες οι κάτοικοι γνωρίζουν ότι είναι σε κίνδυνο, πράγμα που σημαίνει ότι ξέρουν για τις πλημμύρες και ότι πρέπει να λάβουν υπόψη τις πιθανές συνέπειες από κάθε τους ενέργεια. Η αξιόπιστη πληροφορία είναι η βάση για την έγκαιρη προετοιμασία σε θέματα όπως ο σχεδιασμός της αντιπλημμυρικής θωράκισης, η κατάρτιση σχεδίων έκτακτης ανάγκης, κ.ά. Στην ολοκληρωμένη διαχείριση των πλημμυρικών κινδύνων μια μεγάλη σειρά διαφορετικών πληροφοριών μπορεί να απαιτηθεί. Πριν από τη σύσταση πρόβλεψης και προειδοποίησης για πλημμύρες, προηγείται η ανάλυση της περιοχής και των στόχων που επιδιώκονται. Το πρώτο βήμα για τον καθορισμό του τύπου των πληροφοριών που θα χρειαστεί να συγκεντρωθούν,., αφορά τον προσδιορισμό των στόχων που επιδιώκουν να πετύχουν και η κατάρτιση λίστας με εν δυνάμει στρατηγικές για την περιοχή του Έβρου. Καθώς τα χαρακτηριστικά του ποταμού μπορεί να διαφέρουν από τοποθεσία σε τοποθεσία, στη διακρατική συνεργασία είναι αναγκαίο να γίνει αυτό το πρώτο βήμα για την ανάπτυξη και συγκέντρωση πληροφοριών σε όλη την λεκάνη απορροής του ποταμού Έβρου. Η έγκαιρη και αξιόπιστη προειδοποίηση πλημμύρας, η πρόγνωση των πλημμυρών και οι πληροφορίες είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την επιτυχή μετριασμό των ζημιών από τις πλημμύρες. Κίνδυνοι που προέρχονται από πλημμύρες και καταρρεύσεις φραγμάτων μπορεί να μειωθούν εφόσον: Υπάρξει δωρεάν και απεριόριστη παροχή και μεταβίβαση των μετεωρολογικών και υδρολογικών δεδομένων, αναπτυχθεί απρόσκοπτη ενημέρωση των περιοχών που ενδέχεται να πληγούν από τις πλημμύρες σχετικά με τα κρίσιμα επίπεδα στάθμης του νερού, χωρίς καθυστέρηση, καθώς και ελεύθερη παροχή προβλέψεων για τη στάθμη των υδάτων. Όσον αφορά την επικοινωνία, οι προειδοποιήσεις για πλημμύρες, οι πληροφορίες και οι προβλέψεις θα πρέπει επίσης να τίθενται στη διάθεση του κοινού μέσω των μέσων μαζικής ενημέρωσης, του διαδικτύου ή άλλων κατάλληλων μέσων, και κυρίως μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων χωρών. Αυτό πρέπει να περιλαμβάνει πληροφορίες σχετικά με το τι πρέπει να κάνει το κοινό σε περίπτωση ανάγκης. Με αυτό τον τρόπο, η μεταβίβαση πληροφοριών θα πρέπει να συμβάλει στη συνειδητοποίηση των κινδύνων πλημμύρας και συνεπώς στη μείωση της ευπάθειας. Όπως ήδη αναφέρθηκε, οι πηγές του Έβρου είναι στο βουλγαρικό έδαφος, και ο ποταμός καταλήγει κυρίως στο Νομό Έβρου και δευτερευόντως στην Τουρκία. Στο πλαίσιο αυτό, και λαμβάνοντας υπόψη ότι εκτός από τις πηγές, επίσης, ένα μεγάλο μέρος του ποταμού διασχίζει τις όμορες περιοχές της Βουλγαρίας (ανάντη), οι κατάντη περιοχές, πρέπει να υποστούν τις συνέπειες των καθυστερήσεων στην επικοινωνία ή ακόμη και της μη επικοινωνίας με όλες τις ανιούσες περιοχές. 29 Τα εργαλεία επικοινωνίας από τις ανιούσες στις κατιούσες περιοχές μπορεί να είναι κρίσιμα κατά τη στιγμή της πλημμύρας. Τα σχέδια έκτακτης ανάγκης και η επικοινωνία τους με τον πληθυσμό είναι ουσιαστικής σημασίας για την λεκάνη απορροής του ποταμού Έβρου. Ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης πρέπει να έχει καταρτιστεί για όλη την περιοχή αναφοράς, ακόμη και αν οι συγκεκριμένες πληροφορίες δεν έχουν φτάσει στον πληθυσμό. Η εμπειρία έχει δείξει ότι ένα σχέδιο επικοινωνίας πρέπει να είναι σαφές, σύντομο και να «φτάσει» στο σύνολο του πληθυσμού. Θα πρέπει να σχεδιαστεί από επαγγελματίες στον τομέα της επικοινωνίας. 3.4 ΚΟΙΝΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Ο σχεδιασμός διαχείρισης του πλημμυρικού κινδύνου εστιάζει συνήθως στη μείωση των δυνητικών αρνητικών συνεπειών που επιφέρουν στην ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονομιά και την οικονομική δραστηριότητα, σε μη διαρθρωτικές πρωτοβουλίες και για τη μείωση της πιθανότητας εκδήλωσής τους. Τα σχέδια διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας θα πρέπει να στοχεύουν στη μεγιστοποίηση των οφελών στις πληγείσες περιοχές, ελαχιστοποιώντας ταυτόχρονα την οποιαδήποτε πιθανή επιβάρυνση. Θα πρέπει να εστιάζονται στην πρόληψη, την προστασία και την ετοιμότητα. Θα πρέπει να ενσωματωθούν, μεταξύ άλλων, στη διαχείριση της ξηρασίας και στη διαχείριση των περιοχών που εξαρτώνται από τις πλημμύρες, μέσω σχεδίων διαχείρισης υδάτων. Η λεκάνη απορροής του ποταμού Έβρου δείχνει ότι είναι σημαντικό να ληφθούν υπόψη τα υδροηλεκτρικά έργα κατά το σχεδιασμό και ότι αμοιβαία οφέλη μπορούν να επιτευχθούν. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια σοβαρών συμβάντων είναι συχνά απαραίτητο να δοθεί προτεραιότητα στην προστασία της ανθρώπινης υγείας ή / και στις υποδομές ζωτικής σημασίας για υδροηλεκτρική ενέργεια ή τη γεωργία. Η κατασκευή ταμιευτήρων και φραγμάτων προστασίας είναι ιδιαίτερα κρίσιμα σε διασυνοριακό επίπεδο διαχείρισης των πλημμυρών, καθώς και οι δύο επιφέρουν αλλαγές των χαρακτηριστικών των πλημμυρών: δεξαμενές και αναχώματα διατηρούν την επιτάχυνση της ροής, έτσι και οι δύο μπορούν να έχουν διασυνοριακές επιπτώσεις. Τα μεταγενέστεροι αποτελέσματα εξαρτώνται από την κατάσταση και τα χαρακτηριστικά των πλημμυρών, όπως προαναφέρθηκε. Η κοινή διαχείριση ωστόσο επιφέρει πολυπλοκότητα σε επίπεδο συνεργασίας. Λόγω των δυσκολιών, ο κοινός σχεδιασμός της διαχείρισης δεν αποτελεί ακόμα μια συχνή πρακτική, παρά τα πλεονεκτήματά του. Προϋποθέσεις για την αποτελεσματική κοινή διαχείριση των πλημμυρικών κινδύνων περιλαμβάνουν για παρόχθιες χώρες, ή ακόμα και για περιφέρειες και επαρχίες που συχνά δεν έχουν εναρμονισμένες πολιτικές, την εναρμόνιση της νομοθεσίας ή και συμφωνίες σχετικά με τους υδάτινους πόρους ή / και διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας. Αυτό είναι ζωτικής σημασίας για τον από κοινού προγραμματισμό. 30 Η διαβούλευση με τους τοπικούς και περιφερειακούς φορείς, ώστε αυτοί να προσδιορίσουν τις ανάγκες, τα προβλήματα και τις προτεραιότητές τους, θα συμβάλει στην αποτελεσματική διαχείριση των πλημμυρικών κινδύνων.. Εξάλλου, οι διαφορετικές ανάγκες των διαφόρων ομάδων που εμπλέκονται σε κάθε χώρα θα πρέπει να ληφθούν υπόψη. Η οικοδόμηση της εμπιστοσύνης σε ένα σύνθετο πεδίο, όπως η διαχείριση των πλημμυρών απαιτεί πολύ χρόνο, καθώς είναι επιρρεπής σε αποτυχίες που οφείλονται κυρίως σε αλλαγές στις εθνικές προτεραιότητες καθώς και σε πολιτικές αλλαγές. Είναι απαραίτητο να δημιουργηθεί μία μόνιμη βάση για συνεργασία κυρίως σε τεχνικό επίπεδο. Αποτελώντας μια διεπιστημονική πρόκληση, η διαχείριση των πλημμυρών απαιτεί συνεργασία και αλληλεπίδραση μεταξύ των διαφόρων κλάδων, την κυβέρνηση και τους διάφορους τομείς της κοινωνίας. Στην περίπτωση της λεκάνης του Έβρου, αυτό περιλαμβάνει την ανάγκη συνεργασίας σε τριμερές επίπεδο. Στο θεσμικό πλαίσιο, στην προκειμένη περίπτωση, η ολοκληρωμένη διαχείριση του κινδύνου των πλημμυρών, μπορεί να περιλαμβάνει: - Νομική ρύθμιση: εθνικοί νόμοι, κανονισμοί, οδηγίες και διεθνείς συμφωνίες και συμβάσεις, αποτελούν όλα μαζί το νομικό πλαίσιο - Οργανωτική ρύθμιση: Όργανα και οργανισμοί που εμπλέκονται στον τομέα της ολοκληρωμένης διαχείρισης των πλημμυρικών κινδύνων (σε διάφορα κυβερνητικά επίπεδα), καθώς και αμοιβαίες σχέσεις / συνεργασία - Ρυθμίσεις Πολιτικής: τις πολιτικές προθέσεις και τα σχέδια για τη διαχείριση στα διάφορα διοικητικά επίπεδα.. Στα διάφορα διοικητικά επίπεδα (εθνικό, περιφερειακό και τοπικό) και στις τρεις χώρες, η λήψη αποφάσεων απαιτεί το συντονισμό, έτσι ώστε οι αποφάσεις να λαμβάνουν υπόψη τυχόν επιπτώσεις για τη διαχείριση των πλημμυρών. Οργανισμοί που εμπλέκονται στη διαχείριση των υδάτων σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο χρειάζεται να εμπλακούν με σαφώς προσδιορισμένο ρόλο. Μια κοινή επιτροπή θα μπορούσε να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ανταλλαγή γνώσεων και πληροφοριών μεταξύ των αρχών των τριών χωρών που συμμετέχουν και στο συντονισμό των πλημμυρών στο σχεδιασμό της διαχείρισης του κινδύνου. Κοινές ασκήσεις θα βοηθούσαν προς αυτή την κατεύθυνση. Για την επίτευξη της διασυνοριακής συνεργασίας είναι σημαντικό να είναι ξεκάθαροι και σαφείς οι ρόλοι των ατόμων που εμπλέκονται στη διαχείριση των υδάτων στα διάφορα επίπεδα. 31 3.5 ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Η ανάπτυξη κοινής διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας σε μόνιμη βάση θα μπορούσε να είναι ένα αποτελεσματικό πρώτο βήμα για την επιτυχή συνεργασία. Η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ και των τριών χωρών, για παράδειγμα, δεν απαιτεί επίσημες συνθήκες, αν και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να αποδειχθεί δύσκολη, χωρίς πολιτική βούληση (π.χ. γραπτή συμφωνία). Οι διμερείς συμφωνίες που έχουν συναφθεί ανάμεσα σε Ελλάδα-Βουλγαρία και Ελλάδα-Τουρκία μπορούν να διευκολύνουν την προοπτική αυτή. Επόμενα βήματα θα είναι η ανάπτυξη των διασυνοριακών σχεδίων και η εφαρμογή τους σε μια κοινή μεθοδολογία που έχει αναπτυχθεί με τη συμμετοχή και των τριών χωρών. Το πλεονέκτημα μιας σταδιακής προσέγγισης είναι ότι οι συμμετέχοντες στη διαδικασία μπορούν να εξοικειωθούν με τις (πιθανές) διαφορές σε διαδικασίες, δομές και κουλτούρες. Αυτό μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη της αμοιβαίας εμπιστοσύνης, που η περιοχή δεν διαθέτει στην πραγματικότητα, γεγονός που αποτελεί ένα σημαντικό μειονέκτημα, κυρίως λαμβάνοντας υπόψη την ιδιαίτερη ιστορική κατάσταση. Ένα επιπλέον όφελος από μια διαδικασία βήμα προς βήμα είναι ότι θα αναδείξει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα, τους παράγοντες επιτυχίας και τα εμπόδια, που πρέπει να αξιολογηθούν σε κάθε βήμα, και την επίτευξη συναίνεσης μεταξύ των τριών διαφορετικών χωρών, με τις πολλές ιδιαιτερότητες, τα διαφορετικά χαρακτηριστικά και φυσικά με τις διαφορετικές προτεραιότητες.Κάθε βήμα πρέπει να εκτιμηθεί λαμβάνοντας υπόψη τους γενικούς στόχους πολιτικής. Αυτοί οι κοινοί στόχοι θα πρέπει να αντιμετωπιστούν σε πολιτικό επίπεδο και, αν χρειαστεί, να καθοριστούν μέσω νομικών ρυθμίσεων. Η ολοκληρωμένη διαχείριση των πλημμυρικών κινδύνων - σημαίνει ότι όσοι ενδιαφέρονται ή εμπλέκονται στη διαχείριση της λεκάνης θα επηρεαστούν από τις αποφάσεις. Η ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία είναι ζωτικής σημασίας για την εξεύρεση ικανοποιητικών λύσεων. Όταν δεν υπάρχει διαφάνεια ή λογοδοσία, και όπου οι θιγόμενοι αποκλείονται, είναι δύσκολο να εφαρμοστεί η συμμετοχική προσέγγιση στην πράξη. Ως εκ τούτου, είναι επιτακτική ανάγκη όλοι οι ενδιαφερόμενοι από την Ελλάδα, την Τουρκία και τη Βουλγαρία να συμμετέχουν από την αρχή στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων που επηρεάζουν τη διαχείριση των πλημμυρών. Το επίπεδο της συμμετοχής των διαφόρων ενδιαφερομένων ομάδων μπορεί να διαφέρει από την άποψη του βαθμού και επιπέδου στο οποίο εντάσσεται, είτε σε εθνικό ή τοπικό. Αλλά η μεγαλύτερη συμμετοχή όλων των φορέων στη χάραξη πολιτικής από τις πλημμύρες είναι ζωτικής σημασίας, διότι επιτρέπει στους κατοίκους των πλημμυρικών περιοχών να επιλέξουν τον βαθμό του κινδύνου που είναι έτοιμοι να αναλάβουν. Μια κοινή συναίνεση έχει προκύψει τα τελευταία χρόνια όσον αφορά στη σημασία του συμμετοχικού σχεδιασμού για τη διαχείριση των καταστροφών. Επιπλέον, η συμμετοχή του κοινού συμβάλλει στη μείωση του φόβου και στον περιορισμό των αντιστάσεων. Από διακρατική άποψη είναι σημαντικό να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση του κοινού, για το γεγονός ότι οι άνθρωποι μοιράζονται τους ίδιους υδάτινους πόρους και εξαρτάται ο ένας από τον άλλον για την ορθή διαχείρισή τους. 32 Για την επιτυχή εφαρμογή, ωστόσο, πρέπει να καθιερωθεί μια συμμετοχική προσέγγιση. Τα κοινά προγράμματα για την ενημέρωση των δημόσιων φορέων ή ίσως και ειδικών ομάδων των τοπικών συστημάτων πολιτικής προστασίας, όπως οι ομάδες των εθελοντών, και η συμμετοχή τους στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, δημιουργούν την ευαισθητοποίηση και μπορούν να είναι ένα καλό σημείο εκκίνησης. Περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης αποτελούν σημαντική κινητήρια δύναμη για τη σημερινή διαχείριση των πλημμυρών. Αν και η διασυνοριακή συνεργασία κατά τη διάρκεια της καταστροφής είναι σημαντική, δεν είναι αρκετή για μια πραγματικά ολοκληρωμένη προσέγγιση. Η διασυνοριακή συνεργασία κατά τη διάρκεια καταστροφών θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως γενεσιουργός για μια μακροπρόθεσμη ολοκληρωμένη προσέγγιση στη διαχείριση των υδάτινων πόρων. Σε εθνικό επίπεδο, η ανάγκη της διαχείρισης των πλημμυρών συχνά δεν γίνεται κατανοητή από τον πληθυσμό και τους πολιτικούς μέχρι μετά από μια μεγάλη πλημμύρα/ καταστροφή. Η διαχείριση των υδάτινων πόρων δεν αφορά μόνο τη διαχείριση των πλημμυρών. Για να είναι μακροπρόθεσμη συνεπάγεται διαρκείς θεσμικές ρυθμίσεις. Οι συμφωνίες πρέπει να είναι αρκετά ευέλικτες ώστε να προσαρμόζεται στις μεταβαλλόμενες συνθήκες (π.χ. κλίμα, κοινωνία), αλλά και να υπόκεινται και σε αλλαγές. Οι πλημμύρες μπορεί να έχουν ευεργετικά αποτελέσματα, με σωστή διαχείριση στο επίπεδο λεκάνης απορροής του ποταμού. Ο κύκλος της διαχείρισης πρέπει να αποτελέσει τη βάση για μια συνολική βάση συνεργασίας: προηγούμενες εμπειρίες θα πρέπει να αξιολογούνται, να τεκμηριώνονται και να λαμβάνονται υπόψη. Η διασυνοριακή διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας απαιτεί διεθνή συνεργασία και αποτελεί επιτακτική ανάγκη για την ευημερία και των τριών χωρών, συμπεριλαμβανομένης της ασφάλειας, της υγείας κλπ. Η διμερής και πολυμερής συνεργασία χρειάζονται, και θα πρέπει να αλληλοενισχύονται. Η διαχείριση του πλημμυρικού κινδύνου έχει τόσο τεχνικές όσο και πολιτικές πτυχές. Σε πολλές περιπτώσεις, η τεχνική συνεργασία προηγείται της θεσμικής και της πολιτικής συνεργασίας. Σε επίπεδο τεχνικής κατάρτισης και γνώσης είναι ευκολότερο να ξεκινήσει κάποια συνεργασία για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που συνδέονται με τη διαχείριση των πλημμυρών διασυνοριακών κινδύνων, αρχίζοντας έτσι την οικοδόμηση εμπιστοσύνης. Στη Βουλγαρία, την Τουρκία και την Ελλάδα, όμως, η πολιτική υποστήριξη για τη διαχείριση του κινδύνου των πλημμυρών είναι αδύναμη. Είναι αναγκαίο να εξασφαλιστεί και να ενισχυθεί η πολιτική υποστήριξη, για να καταστεί εφικτή η αειφόρος συνεργασία ακόμα και στο τεχνικό επίπεδο. Η ανεπαρκής επικοινωνία μεταξύ παραποτάμιων περιοχών δεν αποτελεί τόσο πολύ τεχνικό ζήτημα, δεδομένου ότι είναι πολιτικό και εν μέρει νομικό ζήτημα. Άτυπες συναντήσεις στο πλαίσιο των διαφόρων διασυνοριακών προγραμμάτων, βοηθούν τα εμπλεκόμενα μέρη να κάνουν τα πρώτα τους βήματα. Ο κοινός ορισμός του προβλήματος και μια κοινή κατανόηση των συμφερόντων μεταξύ όλων των παραποτάμιων περιοχών εξακολουθούν να είναι σημαντικά για την ενίσχυση και τη βελτίωση της διασυνοριακής συνεργασίας. 33 3.6 ΚΟΙΝΗ ΚΑΙ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΕΝΗ ΔΡΑΣΗ Υπάρχει μεγάλη ανάγκη για συνεργασία και ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ της Βουλγαρίας, της Τουρκίας και της Ελλάδας. Η τεκμηρίωση, τα διδάγματα από προγράμματα που υλοποιούνται στην περιοχή και η συγκέντρωση των τοπικών βέλτιστων πρακτικών καταδεικνύουν με σαφήνεια ότι η ολοκληρωμένη αντίληψη στην πρόληψη των πλημμυρών, την προετοιμασία και τη διαχείριση των καταστροφών πρέπει να γίνεται σε μόνιμη βάση. Μια γενική προϋπόθεση για την ολοκληρωμένη διαχείριση των υδάτων είναι ότι ένας κοινά αποδεκτός φορέας έχει συσταθεί και επικουρεί τις επιμέρους ενέργεεις και δράσεις. Η ανάπτυξη ενός κοινού φορέα διαχείρισης σε μόνιμη βάση, όπως η εγκατάσταση της παρακολούθησης και της πρόβλεψης των συστημάτων μπορεί να είναι ένα επιτυχημένο πρώτο βήμα στη διαχείριση των πλημμυρώνν διασυνοριακά. Αυτό παρέχει ευκαιρίες για την επίτευξη συμφωνιών σε επιχειρησιακό επίπεδο, χωρίς την ανάγκη για πολύπλοκες ρυθμίσεις και συμφωνίες στο (εθνικό) πολιτικό επίπεδο. Σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, ωστόσο, μια στέρεη νομική βάση είναι απαραίτητη. Διασυνοριακή συνεργασία σε θέματα σχεδιασμού της διαχείρισης των πλημμυρικών κινδύνων απαιτεί επίσης ένα υγιές θεσμικό πλαίσιο για τη συνεργασία καθώς και σαφείς πολιτικές για τα ύδατα, όπως και διαφανείς διοικητικές δομές και διαδικασίες σε όλες τις εμπλεκόμενες χώρες. Η χρήση γης, οι αναπτυξιακές προοπτικές και άλλα θέματα ποικίλλουν από τόπο σε τόπο και μεταξύ των εξεταζόμενων χωρών. Μια κοινή κατανόηση των επιδιώξεων και των στρατηγικών του άλλου, παρέχει μια βάση για τον από κοινού σχεδιασμό. Χωρίς κοινούς στόχους μεταξύ Βουλγαρίας, Τουρκίας και Ελλάδας, δεν μπορεί να υπάρξει βιώσιμη συνεργασία. Τα κοινά σχέδια διαχείρισης των κινδύνων της πλημμύρας πρέπει να αντιμετωπίσουν ποικίλα συμφέροντα, και στις τρεις πλευρές των συνόρων. Ορισμένοι ενδιαφερόμενοι μπορούν να εκφραστούν σε οικονομικούς όρους (π.χ. ενέργεια, μεταφορές), ενώ άλλοι δεν μπορούν. Επιπλέον, οι παρεμβάσεις σε ένα σημείο μπορούν να έχουν συνέπειες, θετικές ή αρνητικές, σε άλλες περιοχές. Χρειάζεται ένα κοινό νομικό πλαίσιο για να διατηρηθεί η τεχνική συνεργασία. Οι επίσημες συμφωνίες συνεργασίας πρέπει να είναι ευέλικτες και θα πρέπει να βασίζονται σε μια διατομεακή προσέγγιση. Η πολιτική αστάθεια, η έλλειψη πρόσβασης σε κεφάλαια για την υποστήριξη δραστηριοτήτων που σχετίζονται με τη διαχείριση των υδάτων, η έλλειψη πολιτικής υποστήριξης, ιστορικά στοιχεία, περιορισμένη διεθνή συνεργασία, οι μεμονωμένες δράσεις έργων έχουν οδηγήσει σε μια προβληματική κατάσταση στην περιοχή, παρά τις προσπάθειες που κατεβλήθησαν στο πλαίσιο των διαφόρων επιμέρους προγραμμάτων- η ανάγκη για μια ολιστική προσέγγιση έχει προκύψει ξεκάθαρα. Είναι απολύτως απαραίτητο να προωθηθεί η λήψη μέτρων προστασίας από τις πλημμύρες αγνοώντας τα σύνορα των χωρών. Αυτό θα γίνει με τη συνεργασία μεταξύ των αρμόδιων οργανισμών στους τομείς της χωροταξίας, της αστικής ανάπτυξης, τις μεταφορές, τον έλεγχο του ποταμού, της υδρολογίας και της μετεωρολογίας. 34 3.6.1 ΚΟΙΝΟΙ ΦΟΡΕΙΣ Οι τοπικές / περιφερειακές αρχές από τη Βουλγαρία, την Τουρκία και την Ελλάδα θα πρέπει να συνεργαστούν προκειμένου να δημιουργήσουν ένα κοινό φορέα διαχείρισης, όπως μια Διεθνή Επιτροπή για τον ποταμό. Αυτό το κοινό όργανο θα πρέπει να ενσωματώσει την πρόληψη των πλημμυρών και την προστασία στις λειτουργίες του με την ανάπτυξη ορθών πρακτικών διαχείρισης για την πρόληψη των πλημμυρών. Αυτό το κοινό όργανο θα πρέπει: 1. να συντάσσει μακροπρόθεσμα σχέδια πρόληψης των πλημμυρών και για τη προστασία των περιοχών που να καλύπτουν το σύνολο της λεκάνης απορροής του ποταμού Έβρου 2. να περιλαμβάνει στόχους στρατηγικής, τουλάχιστον όπως τη μείωση του κινδύνου για την υγεία, τις υλικές καταστροφές, τη μείωση της έντασης των πλημμυρών, την ενίσχυση της ευαισθητοποίησης στο θέμα των πλημμυρών και τη δημιουργία ή τη βελτίωση της πληροφόρησης γύρω από τις πλημμύρες και τα συστήματα πρόβλεψης. 3. να συντάσσει έναν κατάλογο όλων των διαρθρωτικών και μη διαρθρωτικών μέτρων για τον έλεγχο και τη μείωση των πλημμυρών 4. να καταρτίσει ένα σχέδιο δράσης το οποίο περιλαμβάνει όλα τα μέτρα (καθώς και το κόστος και τις επιπτώσεις τους). 3.6.2 ΠΑΡΟΧΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ Για τον έλεγχο και τη μείωση των κινδύνων που προέρχονται από τις πλημμύρες και την καταστροφή των φραγμάτων, οι ενέργειες που πρέπει να γίνουν πρέπει να περιλαμβάνουν τα εξής: 1. άμεση ενημέρωση κάθε χώρας προς τις λοιπές (συγκεκριμένα την Τουρκία και την Ελλάδα) ότι είναι πιθανόν να πληγεί από τις πλημμύρες, όπως και για την κρίσιμη στάθμη των υδάτων. 2. προβλέψεις για τη στάθμη των υδάτων, 3. ενημέρωση του κοινού σχετικά με τις πηγές διάθεσης αξιόπιστων πληροφοριών σχετικά με τις πλημμύρες. Προειδοποιήσεις για πλημμύρες, πληροφορίες και προβλέψεις θα πρέπει να διαβιβάζονται και κυκλοφορούν σε πραγματικό χρόνο μεταξύ των παραποτάμιων χωρών μετά από μια συμφωνημένη διαδικασία. Οι σχετικές πληροφορίες θα πρέπει επίσης να τίθενται στη διάθεση του κοινού μέσω των μέσων μαζικής ενημέρωσης, του διαδικτύου ή άλλων κατάλληλων μέσων. Αυτό πρέπει να περιλαμβάνει και τις πληροφορίες/ ενέργειες που θα πρέπει να κάνει το κοινό. Δωρεάν και απεριόριστη παροχή και μεταβίβαση των μετεωρολογικών και υδρολογικών δεδομένων πρέπει να εξασφαλίζονται με τη στενή συνεργασία μεταξύ των μετεωρολογικών και υδρολογικών σταθμών και υπηρεσιών. 35 3.6.3 ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ Είναι σημαντικό οι άνθρωποι να αναγνωρίζουν τις πλημμύρες ως μέρος του περιβάλλοντός τους. Οι κοινότητες και στις τρεις χώρες πρέπει να γνωρίζουν ότι βρίσκονται σε κίνδυνο. Για να είναι ενήμεροι του κινδύνου σημαίνει ότι έχουν αναγνωρίσει τον κίνδυνο, το γνωρίζουν και τον έχουν λάβει δεόντως υπόψη, όταν ενεργούν. Η ετοιμότητα είναι αποτέλεσμα της ευαισθητοποίησης και βασίζεται στις απαραίτητες πληροφορίες, για να κάνουν το άτομο να γνωρίζει τις δυνατότητες δράσης του. Αυτό περιλαμβάνει τον ατομικό σχεδιασμό και την προετοιμασία όλων των ενεργειών για τη μείωση της καταστροφής σε περίπτωση πλημμύρας. Ο σχεδιασμός των πιθανών ενεργειών πρέπει να προσαρμοστεί στον χρόνο προειδοποίησης και στις διαθέσιμες δυνάμεις. Η εκπαίδευση είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη σωστή συμπεριφορά στην περίπτωση των πλημμυρών, κοινές ασκήσεις εκπαίδευσης για τις διάφορες ομάδες που συμμετέχουν από τις τρεις χώρες θα πρέπει να σχεδιαστούν. Ένα καλά δομημένο σχέδιο έκτακτης ανάγκης είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου να είναι οι περιοχές σε θέση να αντιμετωπίσουν επείγουσες καταστάσεις από πλημμύρες. 3.7 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Η εμπειρία έχει δείξει ότι η λήψη μέτρων για την αποτελεσματική πρόληψη των πλημμυρών και την προστασία της λεκάνης απορροής του Έβρου πρέπει να γίνει σε τοπικό επίπεδο, για ολόκληρη την περιοχή και ότι είναι αναγκαίο να ληφθεί υπόψη η αλληλεξάρτηση και η αλληλεπίδραση των των επιμέρους μέτρων που εφαρμόζονται σε κάθε χώρα. Ο προσδιορισμός των επιπτώσεων και των απαιτούμενων μέτρων είναι το βασικό θέμα στη διαδικασία σχεδιασμού. Η ανάλυση των αιτιών είναι επίσης αναγκαία. Συνήθως είναι σαφές, σε εννοιολογικό επίπεδο, ποια είδη λύσεων ή μέτρων απαιτούνται για την αντιμετώπιση των πλημμυρικών κινδύνων . Ο προσδιορισμός των κενών στα δεδομένα, εστιάζει σε αυτό- ανάλογα με τα είδη των προβλημάτων που έχουν εντοπιστεί- αξιολογείται εάν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για την κατανόηση των αιτιών και των λύσεων. Η παρακολούθηση εστιάζει στον καθορισμό των πρόσθετων πληροφοριών που απαιτείται να συγκεντρωθούν. Θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα συμβατό σύστημα μετεωρολογικών και υδρολογικών πληροφοριών με ένα πλήρως αυτοματοποιημένο σύστημα ανταλλαγής δεδομένων για το σύνολο της λεκάνης απορροής του ποταμού, έτσι ώστε να βοηθήσει στη διάγνωση των διάφορων προβλημάτων. Μέχρι σήμερα, τα μοντέλα πρόβλεψης που έχουν διαμορφωθεί δεν καλύπτουν ολόκληρη τη λεκάνη απορροής, αλλά ξεχωριστά μοντέλα ή υπο-μοντέλα που αναπτύχθηκαν για τα διάφορα τμήματα της λεκάνης για τεχνικούς, επιστημονικούς ή ακόμα και διοικητικούς λόγους καλύπτουν μέρος αυτής. Αυτό είναι ύψιστης σημασίας για να εξασφαλιστεί η σωστή σχέση ανάμεσα στα μοντέλα που καλύπτουν τις διάφορες υπο-λεκάνες. 36 Πρέπει να συσταθεί ένα αυτόματο σύστημα πληροφοριών, παροχής και ανταλλαγής δεδομένων σχετικά με την εγκατάσταση των σχετικών δεξαμενών αποθήκευσης νερού και άλλων υδραυλικών κατασκευών και να λειτουργεί μαζί με τις υπηρεσίες ειδοποίησης για πλημμύρες καθώς επίσης να είναι προσβάσιμο σε όλους τους που εμπλέκονται στην πλημμυρική προστασία, και, κυρίως στους φορείς των υδραυλικών έργων. Ακόμα και αν ήδη υπάρχει μια ροή τεχνικών πληροφοριών μεταξύ των τριών χωρών, ιδίως λόγω των έργων που ήδη υλοποιούνται στην περιοχή, υπάρχει μια προφανής έλλειψη σωστής και συνεχούς ροής της πληροφορίας. Για να αναπτυχθεί επιτυχώς και ορθολογικά, ένα αποτελεσματικό πρόγραμμα μέτρων για τον ποταμό Έβρο απαιτείται: - Πλήρης χαρακτηρισμός της λεκάνης απορροής, καθώς και απογραφή των υδατικών συστημάτων του (παραπόταμοι) - αξιολόγηση της οικολογικής κατάστασης όλων των επιφανειακών υδάτων καθώς και η χημική κατάσταση και το ισοζύγιο όλων των υπόγειων υδάτων - σαφής καθορισμός των περιβαλλοντικών στόχων για κάθε ποταμό/ παραπόταμο - πλήρης καταγραφή των πιέσεων και των επιπτώσεων, για την ανάλυση των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων. Είναι απολύτως απαραίτητο να εναρμονιστούν τα συστήματα διαχείρισης του νερού και να γίνει βελτίωση της πρόβλεψης για τις πλημμύρες με τα μέτρα άμυνας, πολιτικής προστασίας και διαχείρισης κρίσεων σε επίπεδο λεκάνης απορροής του ποταμού, πέρα από τα σύνορα της κάθε χώρας. Αυτό μπορεί να γίνει σε συνεργασία με τους αρμόδιους οργανισμούς για τους τομείς της υδρολογίας και της μετεωρολογίας, τους υπεύθυνους για τον έλεγχο του ποταμού, της πολιτικής προστασίας, καθώς και τις μονάδες διαχείρισης κρίσεων. Για την πρόληψη και προστασία από τις πλημμύρες, απαιτείται ένας καλός συνδυασμός διαρθρωτικών, προληπτικών και λειτουργικών μέτρων , όπως: τα συστήματα έγκαιρης ειδοποίησης, η σωστή ενημέρωση για τον κίνδυνο και η ετοιμότητα των πληθυσμιακών ομάδων σχετικά με το πώς να ενεργήσουν κατά τη διάρκεια των πλημμυρών. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να είναι σκόπιμη ακόμη και μετεγκατάσταση ιδιαίτερα απειλούμενων δραστηριοτήτων. Θα πρέπει να περιλαμβάνεται και η ανάπτυξη προληπτικής στρατηγικής για την προστασία από τις πλημμύρες, παράλληλα με την αξιολόγηση του συνδεδεμένου κόστους για, τημελέτη σκοπιμότητας, την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, την κοινωνική αποδοχή στη λογική της αειφορίας, με ολοκληρωμένη και μακροπρόθεσμη προοπτική. 37 Απαιτείται ένα υψηλό επίπεδο συντονισμού με τα άλλα ενδιαφερόμενα μέρη και με συμβούλους, για να δημιουργηθούν οι κοινές βάσεις διαχείρισης της Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Έβρου. Ορισμένες από τις απαιτούμενες πληροφορίες θα συλλέγονται για τον χαρακτηρισμό της λεκάνης απορροής του ποταμού, αλλά για το σκοπό αυτό πρέπει να συλλέγονται ακόμα πιο συγκεκριμένα στοιχεία. Τα ενδιαφερόμενα μέρη πρέπει να μετέχουν σε διάφορα στάδια της διαδικασίας, ειδικά στον προσδιορισμό των θεμάτων, τον καθορισμό των περιβαλλοντικών στόχων, καθώς και στην επιλογή των κατάλληλων μέτρων για την επίλυση των κινδύνων της πλημμύρας. Όλοι οι ενδιαφερόμενοι συντελεστές θα πρέπει να συμμετέχουν σε αυτές τις διαδικασίες, συμπεριλαμβανομένης της τοπικής αυτοδιοίκησης, των τοπικών μηχανισμών πολιτικής προστασίας, της ιδιωτικής οικονομίας, των μη κερδοσκοπικών οργανώσεων (συμπεριλαμβανομένων των περιβαλλοντικών και κοινωνικών υπηρεσιών), των ομάδων πολιτών, των εθελοντών, των ομάδων διάσωσης και του κοινού εν γένει. Όλα τα μέτρα που συνδέονται με την ενημέρωση του κοινού και την ευαισθητοποίηση καθίστανται περισσότερο αποτελεσματικά όταν αφορούν συμμετοχή σε όλα τα επίπεδα. Η συμμετοχή του κοινού στη διαδικασία λήψης αποφάσεων αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για την επιτυχή εφαρμογή ολοκληρωμένων σχεδίων δράσης, τόσο για τη βελτίωση της ποιότητας και την εφαρμογή των αποφάσεων όσο και για να δώσει στο κοινό την ευκαιρία να εκφράσει τις ανησυχίες του. Το κοινό θα πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι υπάρχει ανάγκη να προσαρμοσθεί, αλλάζοντας ή/και περιορίζοντας χρήσεις, όπως ειδικές χρήσεις σε βιομηχανικές, αγροτικές, τουριστικές δραστηριότητες σε περιοχές που κινδυνεύουν από πλημμύρες για τη μείωση των πιθανών ζημιών. Το κοινό θα πρέπει να ενθαρρύνεται να λαμβάνει τα δικά του μέτρα πρόληψης κατά των πλημμυρών και να ενημερώνεται σχετικά με το πώς να ενεργήσει κατά τη διάρκεια της πλημμύρας. Τακτικές κοινές ασκήσεις πρέπει να διοργανώνονται συστηματικά, κυρίως με συμμετέχοντες και από τις τρεις χώρες, για την αντιμετώπιση των πλημμυρών, σε περιπτώσεις κατάρρευσης φραγμάτων και άλλων σχετικών προβλημάτων, προκειμένου να ενισχυθεί η εκπαίδευση των ομάδων σε θέματα διαχείρισης κρίσεων. Αυτό θα δώσει τη δυνατότητα να δοκιμαστεί η συνεργασία μεταξύ των τοπικών αρχών, των υπηρεσιών διάσωσης, της αστυνομίας, της διοίκησης, ακόμα και των στρατιωτικών δυνάμεων, ενώ παράλληλα οι εταιρείες παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας και οι τοπικές επιχειρήσεις πρέπει να συμμετέχουν στο δίκτυο και στην ανταλλαγή γνώσης με σκοπό τη διεξαγωγή της ανάλυσης κινδύνου ως βάσης για την αποτελεσματική ετοιμότητα σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης και να καταστήσουν αυτές τις πληροφορίες διαθέσιμες μέσω σεμιναρίων. Αυτό θα οδηγήσει τελικά στη διενέργεια αξιολογήσεων των σχεδίων και φυσικά στην διατύπωση συστάσεων για τη βελτίωση του συστήματος. 38 Μετά από μια πλημμύρα θα πρέπει να οργανωθεί η «ανατροφοδότηση» της εμπειρίας με τη συμμετοχή ειδικών από διάφορα υπουργεία ή χώρες, που συναντώνται με τους διάφορους εμπλεκόμενους, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που διαχειρίζονται την κρίση, και, μετά από διαβουλεύσεις, πρέπει να παράγεται μια έκθεση για την κατάσταση καθώς και συστάσεις για βελτιώσεις (συνήθως μια πρόταση για τη διαχείριση: πχ εφόσον χρειάζεται η τοπική αρχή να αναθεωρήσει τα σχέδια διάσωσης και οργάνωσης κλπ). Κατά την κατάρτιση και κατά τη συμφωνία επί των διαδικασιών για την αμοιβαία συνδρομή σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης θα πρέπει οι παραποτάμιες περιοχές να διατυπώνουν προτάσεις για τη διευκόλυνση της μετακίνησης του προσωπικού και τη διαλειτουργικότητα του εξοπλισμού των υπηρεσιών τη στιγμή της κρίσης στη διάρκεια των πλημμυρών. Ο σχεδιασμός της διαχείρισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης και της λειτουργίας όλων των συστημάτων κατά τη διάρκεια μικρών και μεγάλων πλημμυρών θα πρέπει να προετοιμαστεί κατάλληλα, σε εύθετο χρόνο και να διατηρείται σε κατάσταση λειτουργίας (να είναι εφαρμόσιμο το σχέδιο διαχείρισης), ιδιαίτερα για την υποστήριξη αποτελεσματικών μέτρων/σχεδίων εκκένωσης. 39 Ministry of Citizen Protection, General Secretariat for Civil Protection - Hellas (LP), Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας– Ελλάδα (LP), Municipality of Miskolc – Hungary (P3), County Council of Hargita - Romania (P4), Institute of Meteorology and Water Management, Wroclaw - Poland (P5), Municipality of Popovo - Bulgaria (P6), Delegation of the Government in Castille and Leon - Spain (P7), AG Port of Ostende, Belgium (P8), Cyprus Civil Defense – Cyprus (P9) City of Kosice - Slovakia (P10), Development Agency ROD - Slovenia (P11), Municipality of Alcobaca - Portugal (P12) Region of East Macedonia & Thrace - Hellas (P13)
© Copyright 2024 Paperzz
