1ν ΓΔΛ ΑΡΣΔΜΙΓΟ΢
΢ΥΟΛΙΚΗ ΥΡΟΝΙΑ 2010-11
ΓΙΓΑ΢ΚΩΝ: Κ. Μ. ΜΑΓΚΛΗ΢
Αιέμαλδξνο Παπαδηακάληεο, Η Φόληζζα
O ζπγγξαθέαο θαη ην έξγν ηνπ ζπλνιηθά:
Ο Αι. Παπαδηακάληεο ήηαλ κηα πνιύπιεπξε ινγνηερληθή
πξνζσπηθόηεηα, αθνύ ήηαλ κπζηζηνξηνγξάθνο, δηεγεκαηνγξάθνο,
πνηεηήο, δεκνζηνγξάθνο, αξζξνγξάθνο, κειεηεηήο θαη κεηαθξαζηήο.
Γελλήζεθε ζηε ΢θηάζν ην 1851. Αληηκεηώπηζε βηνηηθέο δπζθνιίεο, γηαηί
αλήθε ζε θησρή θαη πνιπκειή νηθνγέλεηα απνηεινύκελε από δύν
αγόξηα θαη ηέζζεξα θνξίηζηα. Με θόπν ηέιεησζε ηηο εγθύθιηεο ζπνπδέο
ηνπ ζηε ΢θηάζν. Μεηά από ζύληνκε επίζθεςε ζην Άγην Όξνο
εγγξάθεθε ζηε Φηινζνθηθή ΢ρνιή Αζελώλ, αιιά δελ πήξε ην δίπισκά
ηνπ. Με ηε δεκνζίεπζε ησλ έξγσλ ηνπ ζηα πεξηνδηθά ηεο επνρήο
αλαγλσξίδεηαη ακέζσο ην ινγνηερληθό ηνπ ηαιέλην. Γηα λα επηδήζεη
όκσο αλαγθάδεηαη λα δεκνζηνγξαθήζεη. Πξώηνο, επίζεο, κεηέθξαζε ζηα ειιεληθά ην
αξηζηνύξγεκα ηνπ Νηνζηνγηέθζθπ Έγκλημα και Τιμωρία. Μόληκν ςπρηθό
ραξαθηεξηζηηθό ηνπ απνηειεί ε λνζηαιγία ηνπ γηα ηε ΢θηάζν ε νπνία απνηειεί θαη ην
εζνγξαθηθό πιαίζην ηνπ έξγνπ ηνπ θαη ελ πξνθεηκέλσ ηεο Φόνισσας. Πάληα θησρηθά
ληπκέλνο, απνθεύγεη ηνλ θόζκν. Πεξήθαλνο θαη αμηνπξεπήο, ππνθέξεη ηε θηώρηα ηνπ
θαη βξίζθεη παξεγνξηά ζην ςάιζηκν, ζηε λνζηαιγία ηεο ΢θηάζνπ, ζηε ζπγγξαθή
πιήζνπο δηεγεκάησλ θαη ζην νηλόπλεπκα. Πάληα θησρόο αλαγθάδεηαη λα επηζηξέςεη
ζηελ παηξίδα ηνπ, όπνπ θαη πεζαίλεη ζηηο ηξεηο Ιαλνπαξίνπ 1911.
Γηα ηε Φόληζζα:
Σν έξγν ηνπ Παπαδηακάληε πνπ ζα καο απαζρνιήζεη είλαη Η Φόνισσα
δεκνζηεπκέλν ζηα 1903. Κεληξηθή κνξθή ζην έξγν είλαη ε Φξαγθνγηαλλνύ (ε
θόληζζα). Δίλαη εμήληα ρξόλσλ θαη αλαινγηδόκελε ηελ πεξαζκέλε δσή ηεο
δηαπηζηώλεη όηη πάληνηε ε γπλαίθα είλαη ζθιάβα: ησλ γνληώλ ηεο, όηαλ είλαη
αλύπαληξε, ηνπ άληξα ηεο, όηαλ είλαη παληξεκέλε, θαη ησλ παηδηώλ ηεο ή αθόκε ησλ
παηδηώλ ησλ παηδηώλ ηεο σο γηαγηά. Γη‟ απηό θαη ζπιιακβάλεη ηελ ηδέα λα ζθνηώλεη
ηα κηθξά θνξίηζηα, γηα λα ηα ζώζεη από ηα βάζαλα ηεο δσήο. Γηαπξάηηεη κηα ζεηξά
από θόλνπο θαη θπλεγεκέλε από ηελ αζηπλνκία ζα πληγεί ηελ ώξα πνπ δεηά
θαηαθύγην ζε κηα εθθιεζία θνληά ζηε ζάιαζζα, «κεηαμύ ζείαο θαη αλζξώπηλεο
δηθαηνζύλεο», όπσο ιέεη ραξαθηεξηζηηθά ν Παπαδηακάληεο. ΢ην έξγν, ινηπόλ, πνπ
είλαη έληνλα ςπρνγξαθηθφ, εξρόκαζηε αληηκέησπνη κε κηα γπλαίθα ε νπνία κε ηελ
ζθνηεηλή ςπρνινγία ηεο ηνπνζεηείηαη έμσ από ηελ αλζξώπηλε θνηλσλία ηεο ΢θηάζνπ,
αθνύ κε ηνλ αηληγκαηηθό ραξαθηήξα ηεο δε θαίλεηαη λα κνηάδεη ζηνπο αθειείο
λεζηώηεο πνπ ηελ πεξηβάιινπλ ζην λεζί ηεο.
Ολνκαηνζεζία ηεο εξωίδαο:
Γηπιή ε νλνκαζία γηα ηελ εξσίδα, πνπ ππνδειώλεη ηε δηπιή θύζε ηεο. Σν
όλνκα Χαδνύια (<ράδη) ιεηηνπξγεί εηξσληθά, αθνύ έδεζε ζε έλα ζθιεξό θόζκν, ελώ
ε ίδηα από ηε κεηέξα ηεο δε δέρζεθε ζηνξγή θαη αγάπε. Ωο εθ ηνύηνπ δελ έκαζε θη ε
1
ίδηα λα αγαπά. Τν Φξαγθνγηαλλνύ (<Γηάλλεο Φξάγθνο ν ζύδπγόο ηεο) δείρλεη ηε
δηπιή ππνηαγή ηεο γπλαίθαο ζηνλ άλδξα, αθνύ κεηά ην γάκν έραλε όρη κόλν ην
παηξηθό-νηθνγελεηαθό επώλπκό ηεο αιιά θαη ην βαπηηζηηθό ηεο όλνκα.
Η πξνίθα - βαζηθό θίλεηξν γηα ηνπο θόλνπο:
Η Φξαγθνγηαλλνύ μελπρηώληαο πάλσ από ην ιίθλν ηεο εγγνλήο ηεο
αλαινγίδεηαη ηελ παξειζνύζα δσή ηεο θαη πξνβαίλεη ζε ζπιινγηζκνύοπαξαινγηζκνύο ζρεηηθά κε ηελ ύπαξμε ησλ θνξηηζηώλ θαη ηηο ππνρξεώζεηο πνπ ε
παξνπζία ηνπο απαηηεί γηα κηα νηθνγέλεηα. Πην ζπγθεθξηκέλα, ηελ απαζρνιεί ην
δήηεκα ηεο πξνίθαο, δήηεκα θνκβηθό γηα ηελ ίδηα, αθνύ ε πξνίθα πνπ νπζηαζηηθά
δελ ηεο δόζεθε θαζόξηζε ζε κεγάιν βαζκό ηόζν ηε δωή όζν θαη ην ζάλαηό ηεο. Η
πξνίθα απνηειεί δήηεκα πνπ, πέξαλ ηωλ θνηλωληθώλ δηαζηάζεωλ πνπ έρεη, θαζώο
καζηίδεη ε εμεύξεζή ηεο ηηο θηωρέο νηθνγέλεηεο, ζρεηίδεηαη άκεζα θαη κε ην
πξνζωπηθό παξειζόλ ηεο Φξαγθνγηαλλνύο. Αθξηβώο, ιόγω ηεο αζήκαληεο
πξνίθαο πνπ έιαβε από ηνπο εύπνξνπο -θαηά ηα άιια- γνλείο ηεο, ε εξωίδα
θαηαδηθάζηεθε λα παληξεπηεί έλαλ άλδξα από θαηώηεξε θνηλωληθή ηάμε θαη θαηά
ζπλέπεηα λα δπζηπρήζεη.
΢ηε ζπλέρεηα ηνπ έξγνπ ζα πξνβεί ζε θόλνπο, αξρήο γελνκέλεο από ηελ ίδηα
ηεο ηελ εγγνλή, γηα λα απνθύγνπλ ηα θνξίηζηα ηε δπζηπρία θαη ηα βάζαλα ηεο
ελήιηθεο γπλαηθείαο δσήο, αιιά θαη γηα λα απνθύγνπλ νη νηθνγέλεηεο ηελ νηθνλνκηθή
αθαίκαμε, ιόγσ ηεο πξνίθαο πνπ ζα έπξεπε λα δώζνπλ ζηα ζήιεα κέιε ηνπο.
Άιιωζηε δελ πξέπεη λα μερλνύκε όηη ην έξγν ηειεηώλεη κε ηε Φξαγθνγηαλλνύ λα
αλαθωλεί βιέπνληαο ην Μπνζηάλη -ιίγν πξηλ πληγεί ζηε ζάιαζζα- «Ω! Να ην
πξνηθηό κνπ!». Οη ιεπηνκέξεηεο ηεο θαηαγξαθήο ζην πξνηθνζύκθσλν ηεο
Φξαγθνγηαλλνύο ησλ ζπκπεθσλεκέλσλ θαη κε αλάκεζα ζηα ζπκπεζεξηθά
αλαδεηθλύνπλ ηνλ εκπνξεπκαηηθό ραξαθηήξα ηεο ζπλαιιαγήο πνπ είρε πξνζιάβεη ν
γάκνο σο θνηλσληθόο ζεζκόο ηεο επνρήο.
Η κνλαμηά ηεο Φξαγθνγηαλλνύο:
Η Φξαγθνγηαλλνχ παξνπζηάδεηαη λα βηψλεη κηα απέξαληε κνλαμηά. Γελ
έρεη θαλέλα λα ηνπ εθκπζηεξεπζεί ηηο ελδόκπρεο ζθέςεηο ηεο. Γη’ απηφ θαη
αλαθπθιψλεη ζηε ζθέςε ηεο φια ηα πεξαζκέλα ηεο βάζαλα, ελψ αγξππλά
αλαγθαζηηθά ζην πιεπξό ηεο ιερώλαο θόξεο ηεο Γειραξώο θαη ηεο λενγέλλεηεο αιιά
αζζεληθήο ζπλνλόκαηεο εγγνλήο ηεο Υαδνύιαο (Βι. §4-5 «Δπί πνιιάο λύθηαο…θαη
βαξύο»). Η «αγξππλία» βέβαηα «ήην ελ ηε θύζεη θαη ηε ηδηνζπγθξαζία ηεο
Φξαγθνγηαλλνύο, ήηηο εζθέπηεην ρίιηα πξάγκαηα, θαη είρε ηνλ ύπλνλ δύζθνινλ.» Όια
απηά, φκσο επηβαξχλνπλ αθφκα πεξηζζφηεξν ηελ ήδε δπζάξεζηε ςπρνινγηθή ηεο
θαηάζηαζε, ψζπνπ πξννδεπηηθά λα ηελ νδεγήζνπλ ζηε ζχγρπζε κεηαμχ
θαληαζίαο θαη πξαγκαηηθφηεηαο ζε κεηαγελέζηεξν ζεκείν ηεο αθήγεζεο. Τν
ίδην ην γεγνλφο φηη έδσζαλ ζην λενγέλλεην θνξίηζη ην φλνκα ηεο γηαγηάο ηνπ
Χαδνχιαο πξνθάιεζε ηελ απξνζδφθεηα εηξσληθή αληίδξαζε ηεο ηειεπηαίαο (:
«κελ ηύρε θαη ραζή η‟ όλνκα!»),πξάγκα πνπ καξηπξά εχγισηηα αθελφο ηε
δπζαξέζθεηα ηεο Φξαγθνγηαλλνχο από ηε γέλλεζε ελόο αθόκε θνξηηζηνύ ζηε
θησρή νηθνγέλεηα ηεο θόξεο ηεο, κε ό, ηη απηό ζπλεπάγεηαη ζην ζέκα ηεο πξνίθαο θαη
όρη κόλν, θαη αθεηέξνπ ηνλ απηνζαξθαζκφ θαη ηελ πηθξή εηξσλεία πνπ εθθξάδεη
σο πξνο ην φηη ην ηξπθεξό όλνκά πνπ ηεο έδσζαλ (: Υαδνύια < ράδη ) αληηηίζεηαη
ζηε ζθιεξή ηεο δσή.
2
Πνηα ε ζέζε ηεο γπλαίθαο ζηελ θνηλωλία ηνπ 19νπ αηώλα θαη πώο ε
Φξαγθνγηαλλνύ αληηζηξέθεη ηελ θαηάζηαζε πξνο όθεινο ηεο νηθνγέλεηάο ηεο;
Η εηξσληθή δηάζεζε ζηελ αθήγεζε ησλ αλακλήζεσλ ηεο Φξαγθνγηαλλνύο
ζπλερίδεηαη θαη ζηα ακέζσο επόκελα ζεκεία πνπ αθνξνύλ εηδηθόηεξα ζηελ
αληθαλόηεηα ηνπ ζπδύγνπ πνπ ηεο δόζεθε λα κεξηκλήζεη πξνζσπηθά θαη
απνηειεζκαηηθά γηα ηηο ππνζέζεηο ηνπ θαη ηα ηνπ νίθνπ ηνπ. Γηα όια, αθόκε θαη γηα
ηελ απόθηεζε ηνπ ίδηνπ ηνπ ζπηηηνύ πνπ έκελαλ, έπξεπε λα θξνληίζεη ε
Φξαγθνγηαλλνύ (: «Ναη, από ηαο ηδίαο νηθνλνκίαο ηεο είρε απνθηήζεη ηελ κηθξάλ
νηθίαλ ε Γηαλλνύ, θαη όρη από ηα πεξηζζεύκαηα ηνπ ζπδύγνπ ηεο»). Γηα απηό αθξηβώο
θαη ερεί αθφκε πην εηξσληθά ην παξαηζνχθιη «Λνγαξηαζκφο» πνπ ε ίδηα ε
Φξαγθνγηαλλνύ είρε δώζεη ζην ζύδπγό ηεο, ν νπνίνο, θαηά ηα άιια, αδπλαηνύζε λα
ππνινγίζεη ζσζηά ηα ρξήκαηα πνπ ηνπ αλαινγνύζαλ λα πιεξσζεί σο κεξνθάκαην
γηα ηελ εξγαζία ηνπ. Μόλε απηή, κηα γπλαίθα αλάκεζα ζε ηόζνπο άλδξεο ζπληνπίηεο
ηεο, θαίλεηαη πσο δηέζεηε ηελ απαηηνύκελε ινγηθή ηθαλόηεηα αιιά θαη ην ζζέλνο λα
αληηηαρζεί ζε έλαλ άληξα θαη κάιηζηα ηζρπξόηεξν, ηνλ πξσηνκάζηνξα ηνπ άλδξα ηεο,
θαη λα δηεθδηθήζεη ην δίθην ηνπ γηα ινγαξηαζκό κάιηζηα δηθό ηνπ.
Σεκεησηένλ φηη γεληθά ζηε Φόληζζα νη άλδξεο παξνπζηάδνληαη θαηά πνιχ
θαηψηεξνη –πλεπκαηηθά θαη ζε επίπεδν ζπκπεξηθνξάο θαη δεμηνηήησλ
θνηλσληθψλ- απφ ηηο γπλαίθεο, νη νπνίεο, σζηφζν, παξαγθσλίδνληαη
θνηλσληθνπνιηηηθά απφ ηνπο άλδξεο. Εδψ δηαθαίλεηαη κηα θνηλσληθή αδηθία ζε
βάξνο ησλ γπλαηθψλ, ε νπνία ζα απνηειέζεη θαη έλα απφ ηα εμσηεξηθά αίηηα πνπ
ζα νδεγήζνπλ ηε Φξαγθνγηαλλνχ ζηνλ παξαινγηζκφ θαη ζπλαθφινπζα ζηνπο
θφλνπο. Παξφια απηά κηα γπλαίθα έμππλε, επηηήδεηα θαη δπλακηθή, φπσο εδψ ε
Φξαγθνγηαλλνχ θαη πξνεγνχκελα ε κεηέξα ηεο Δειραξψ ε κάγηζζα, ζα
κπνξνχζε -«ζα ρσξαηά, ζαλ αιήζεηα» ή αθφκε θαη κε αζέκηηα κέζα, φπσο ε
‘θινπή’- λα δηαηεξεί ηνλ απφιπην ζρεδφλ έιεγρν ησλ νηθνλνκηθψλ θπξίσο αιιά
θαη άιισλ ππνζέζεσλ ηεο νηθνγέλεηαο, παξαθάκπηνληαο –ιηγφηεξν ή
πεξηζζφηεξν δηαθξηηηθά- ηελ εμνπζία ηνπ άλδξα-ζπδχγνπ.
Πξφζσπα – δηαγξαθή ραξαρηήξσλ:…Ο ςπρηθόο ηεο θόζκνο δηαγξάθεηαη έληνλα
ζηνλ εζσηεξηθό κνλόινγν, όπνπ εκθαλίδεηαη ε ηδηαίηεξε ζπιινγηζηηθή ηεο. Με
αθνξκή ην δηθό ηεο πξόβιεκα, ην γεγνλόο όηη δελ πξνηθίζηεθε όπσο ήζειε από ηελ
νηθνγέλεηά ηεο, αιιά αληίζεηα νη γνλείο ηεο ηελ έξημαλ ζην δήηεκα ηεο πξνίθαο,
νδεγεί ηε Φξαγθνγηαλλνύ απηά ηα πξνζσπηθά ηεο ηξαύκαηα λα ηα κεηαζέζεη ζηελ
θνηλόηεηα πνπ δεη θαη λα ηα κεηαηξέςεη ζε αγσλία θαη πόλν γηα όιε ηελ θνηλόηεηα
(Βι. Λνηπόλ όινη απηνί νη γνλείο...θαη ηαο επηά» θαη παξαθάησ επίζεο). Δίλαη
ηδηαίηεξα εηξσληθή, όπσο δείρλνπλ ηα ιόγηα ηεο «Πνίνο θήπνο…θήπνη;», νξγηζκέλε
κε ηελ αύμεζε θαη ηε γξήγνξε αλάπηπμε ησλ θνξηηζηώλ («Καη νύησ ζα
εμαθνινπζή;») θαη θαηά ζπλέπεηα πβξηζηηθή απέλαληη ζην Θεό, αθνύ ακθηζβεηεί ην
«ηδνύ θαιά ιίαλ» ηνπ Θενύ. Η Φξαγθνγηαλλνύ είλαη ζξεζθεπόκελνο θαη
ζενθνβνύκελνο άλζξσπνο, όπσο θαίλεηαη ζε αξθεηά ζεκεία ζην θείκελν. Σα βάζαλα,
φκσο, θαη νη αδηθίεο ηεο δσήο, θαζώο θαη ν δηαξθήο αγώλαο γηα επηβίσζε ηόζν ηεο
ίδηαο όζν θαη ηεο νηθνγέλεηάο ηεο, αγώλα πνπ πξαγκαηνπνηεί κόλε νπζηαζηηθά,
ιεηηνπξγώληαο σο γπλαίθα θαη άλδξαο καδί, ηελ νδεγνύλ ζηε ζύγρπζε αξρηθά θαη
ζηνλ παξαινγηζκό πξννδεπηηθά. Έηζη θηάλεη ζην λα δηαηππψζεη –ελδφκπρα- ην
πεξίθεκν «πεξί ζενδηθίαο εξψηεκα»: Πώο είλαη δπλαηόλ, αλαξσηηέηαη ε
Φξαγθνγηαλλνύ, ν Θεόο, ηνλ νπνίν ζεσξεί, θαηά ηα άιια, σο „πάλζνθν‟ θαη
„θηιεύζπιαρλν‟, λα επηηξέπεη λα γελληνύληαη θαη λα κεγαιώλνπλ ηόζα πνιιά
θνξίηζηα θαη κάιηζηα θησρώλ νηθνγελεηώλ, λα πξνηθίδνληαη κε ρίιηεο ζηεξήζεηο ησλ
γνλέσλ, πξνθεηκέλνπ λα παληξεπηνύλ θαη λα δήζνπλ κηα δσή ζηέξεζεο, αδηθίαο θαη
3
δηαξθνύο πξνζθνξάο, ρσξίο θακία κάιηζηα αληαπόδνζε; Δμεγείξεηαη ζηνλ εζσηεξηθό
κνλόινγό ηεο ελάληηα ζηελ θαηεζηεκέλε ηάμε πξαγκάησλ, λα πξέπεη δειαδή λα
δίλνπλ πξνίθα νη θησρέο νηθνγέλεηεο ζηα θνξίηζηα ηνπο όζα θη αλ έρνπλ θαη κε απηόλ
ηνλ ηξόπν εκθαλίδεη κηα αλαξρίδνπζα ζθέςε πνπ ηελ δηαθνξνπνηεί από ηελ ππόινηπε
θνηλσλία. Παξά ηαύηα, όκσο, θαηνξζώλεη λα παξνπζηάζεη κε κειαλά ρξώκαηα ηελ
πξαγκαηηθόηεηα ηεο επνρήο ηεο, ηελ ηπξαλλία ηεο πξνίθαο, ηε θνξνινγηθή
εθκεηάιιεπζε ησλ θησρώλ νηθνγελεηώλ θαη ηελ έιιεηςε ζπκπαξάζηαζεο από ηελ
πιεπξά ηνπ επίζεκνπ ειιεληθνύ θξάηνπο.
Τφπνο δξάζεο: ΢θηάζνο, εζσηεξηθόο ρώξνο θαη πην ζπγθεθξηκέλα ην ζπίηη ηεο θόξεο
ηεο Υαδνύιαο Γειραξώο Σξαρήιαηλαο, όπνπ ε Φξαγθνγηαλλνύ θάλεη έλα flash back
ζηελ παξειζνύζα δσή ηεο, ελώ όιν ην ζθεληθό εληόο ηεο νηθίαο ηεο θόξεο ηεο
εκπεξηέρεη έληνλεο gothic πηλειηέο. Μαο παξέρεη έηζη πιεξνθνξίεο όρη κόλν γηα ηε
κεηέξα, ηνλ παηέξα θαη ην ζύδπγό ηεο-απώηεξν παξειζόλ- αιιά θαη γηα ην πξόζθαην
παξειζόλ-απόθηεζε ησλ παηδηώλ-αγνξηώλ θαη ηα θνξίηζηα ηεο. Κπξίαξρν ζηνηρείν
πνπ απνξξέεη από ηελ πεξηγξαθή ηνπ ρώξνπ είλαη ε νηθνλνκηθή αλέρεηα. Τπάξρεη
όκσο θαη εμσηεξηθόο ρώξνο, ε ύπαηζξνο θαη ηα βνπλά ηεο ΢θηάζνπ, όπνπ ε Υαδνύια
πξνζπαζεί λα γιηηώζεη από ηελ θαηαδίσμε ησλ αζηπλνκηθώλ νξγάλσλ.
Χξφλνο δξάζεο: 1871-1874
Χξφλνο αθήγεζεο: Ο ρξόλνο ηεο αθήγεζεο είλαη θπθιηθόο, θαζώο έρνπκε έλα
ζπλερέο πέξαζκα από ην παξειζόλ ζην παξόλ θαη αληίζηξνθα. Σν γεγνλόο απηό καο
νδεγεί ζηε γεληθή παξαηήξεζε όηη ηα ρξνληθά όξηα ζηηο πνηθίιεο θάζεηο κηαο δσήο
είλαη δπζδηάθξηηα.
Αθεγεηήο: Τξηηνπξφζσπνο (ε αθήγεζε γίλεηαη ζε γ΄ πξφζσπν), εμσδηεγεηηθφο
(βξίζθεηαη έμσ απφ ηε δηήγεζε) θαη εηεξνδηεγεηηθφο (αθεγείηαη κηα ηζηνξία
ζηελ νπνία δε κεηέρεη), κε εζηίαζε ζηελ αθήγεζε θαηά βάζε κεδεληθή
(=παληνγλψζηεο αθεγεηήο) θαη ζηα επηκέξνπο εζσηεξηθή, απφ ηελ νπηηθή
γσλία ηεο Φξαγθνγηαλλνχο, ηελ νπνία ν αθεγεηήο, ρσξίο λα δηθαηνινγεί, δείρλεη λα
ζπκπνλά θαη λα πξνζπαζεί λα θαηαλνήζεη ηα θίλεηξα ηεο παξαβαηηθήο ηεο δξάζεο. Η
εζσηεξηθή εζηίαζε είλαη εκθαλήο ζηνλ ειεύζεξν πιάγην ιόγν ηεο Φξαγθνγηαλλνύο
πνπ εμειίζζεηαη ζε εζσηεξηθό κνλόινγν ««…νπδ‟ εθαληάδεην πνίνπο θόπνπο
επξνμέλεη εηο ηνπο άιινπο, νπδέ πόζα βάζαλα έκειιε λα ππνθέξε εάλ επέδε, θαη
απηό. Καη δελ ήην ηθαλόλ λα αηζζαλζή θαλ ηελ απνξίαλ, ηελ νπνίαλ ε κάκκε
δηεηύπσλε θξπθίσο κέζα ηεο: „Θεέ κνπ, γηαηί λα έιζε ζηνλ θόζκνλ θη απηό;‟» (§4,
ζει. 44). Οη αθεγεκαηηθέο απηέο ηερληθέο απνθαιύπηνπλ ηηο βαζύηεξεο ζθέςεηο ηεο
εξσίδαο θαη θηλνύληαη γύξσ από ην δήηεκα ηεο πξνίθαο. Δληππσζηαθή είλαη ε
εηξσληθή ηεο νπηηθή αλαθνξηθά κε ηε γέλλεζε θαη ην γξήγνξν κεγάισκα ησλ
θνξηηζηώλ-απεηιή γηα ηηο θησρέο νηθνγέλεηεο, νπηηθή θαζαξά „αληηρξηζηηαληθή‟, πνπ
ηελ θάλεη λα ππνπέζεη ζε ύβξε απέλαληη ζην γελλήηνξα ηεο δσήο Θεό θαη θάλεη ηελ
ηηκσξία ηεο επηηαθηηθή. ΢ην βαζκό πνπ θαη ν ίδηνο ν Παπαδηακάληεο βίσλε ζηε δηθή
ηνπ νηθνγέλεηα ηελ ύπαξμε ησλ αλύπαληξσλ αδειθώλ ηνπ κπνξνύκε λα πνύκε όηη
ζπκκεξίδεηαη ρσξίο λα ηαπηίδεηαη ηελ αγσλία ηεο Φξαγθνγηαλλνύο γηα ην δήηεκα ηεο
πξνηθνδόηεζεο ησλ θνξηηζηώλ. Ο ίδηνο δηαθαηερόηαλ από ελνρηθά ζύλδξνκα πνπ δελ
κπόξεζε λα ηηο εμαζθαιίζεη νηθνλνκηθά ώζηε λα παληξεπηνύλ θαη λα κελ είλαη
ζηηγκαηηζκέλεο νη αδειθέο ηνπ σο γεξνληνθόξεο. Δπίζεο, νη Ειεχζεξνη Πιάγηνη
Λφγνη, φπσο ζα δνχκε δείρλνπλ φηη ε Φξαγθνγηαλλνχ αληηιακβάλεηαη ην ξφιν ηεο
ζηε δσή σο απνζηνιηθφ –πξντφλ ηνπ παξαινγηζκνχ θαη ηεο αυπλίαο- θαη
πξνβαίλεη ζην θφλν γηα λα βνεζήζεη ην έξγν ηνπ Θενχ. Έηζη, έξρεηαη απόιπηα
4
«θπζηνινγηθόο» ν Δζσηεξηθόο Μνλόινγνο ζην ζεκείν “Να!... κνπ έδσθε ην ζεκείν ν
Ατ Γηάλλεο, είπε κέζα ηεο, ζρεδόλ αθνπζίσο ε Φξαγθνγηαλλνύ, άκα είδε ηα δύν
ζπγάηξηα…Ση ιεπζεξηά ζα ηεο έθαλαλ ηεο θησρηάο ηεο Πεξηβνιινύο, αλίζσο έπεθηαλ
κεο ζηε ζηέξλα θη εθνιπκπνύζαλ!...Να ηδνύκε έρεη λεξό;” (§9, ζει. 49), ν νπνίνο
είλαη ελδεηθηηθόο θαη απνθαιππηηθόο γηα ην γεγνλόο όηη ε Φξαγθνγηαλλνύ πηζηεύεη
δηαζηξεβιώλνληαο ηελ πξαγκαηηθόηεηα πσο δηαζέηεη κεηαθπζηθέο δπλάκεηο πνπ ηελ
νδεγνύλ ζην λα δηαπξάηηεη θόλνπο. Δπηπιένλ, απηή ε αθεγεκαηηθή ηερληθή ηελ θάλεη
λα παξνπζηαζηεί ζε καο ηνπο αλαγλώζηεο σο κία απηνπξγόο θόλνπ κε ζπλαπηνπξγό
ην Θεό. Ωο εθ ηνύηνπ πξνο ην παξόλ ε Υαδνύια δηαθεύγεη ησλ ελνρώλ ηεο
ζπλείδεζήο ηεο. Η Φξαγθνγηαλλνύ είλαη ζξεζθεπόκελνο θαη ζενθνβνύκελνο
άλζξσπνο, όπσο θαίλεηαη ζε αξθεηά ζεκεία ζην θείκελν. Σα βάζαλα, φκσο, θαη νη
αδηθίεο ηεο δσήο, θαζώο θαη ν δηαξθήο αγώλαο γηα επηβίσζε ηόζν ηεο ίδηαο όζν θαη
ηεο νηθνγέλεηάο ηεο {ν βίνο ηεο ραξαθηεξίδεηαη «αλσθειήο» (γηαηί ηίπνηα δελ
θέξδηζε από ηε δσή ηεο), «κάηαηνο» (γηαηί ε δσή ηεο δελ νινθιεξώζεθε πνηέ, αθνύ
άξρηδε θαη ηειείσλε ζην ίδην ζεκείν) θαη «βαξύο» (γηαηί κόλε κεξηκλνύζε γηα ηελ
νηθνγέλεηά ηεο)} αγώλα πνπ πξαγκαηνπνηεί κόλε νπζηαζηηθά, ιεηηνπξγώληαο σο
γπλαίθα θαη άλδξαο καδί, ηελ νδεγνύλ ζηε ζύγρπζε αξρηθά θαη ζηνλ παξαινγηζκό
πξννδεπηηθά.
Σε έλαλ άιιν Εζσηεξηθφ Μνλφινγν (Τη δνχιεςε λα θάκε θαλείο ζηε
θηψρεηα..ηα εθηάςπρα, ζει.48) θηάλεη ζην λα δηαηππψζεη –ελδφκπρα- ην
πεξίθεκν «πεξί ζενδηθίαο εξψηεκα»: Πώο είλαη δπλαηόλ, αλαξσηηέηαη ε
Φξαγθνγηαλλνύ, ν Θεόο, ηνλ νπνίν ζεσξεί, θαηά ηα άιια, σο „πάλζνθν‟ θαη
„θηιεύζπιαρλν‟, λα επηηξέπεη λα γελληνύληαη θαη λα κεγαιώλνπλ ηόζα πνιιά
θνξίηζηα θαη κάιηζηα θησρώλ νηθνγελεηώλ, λα πξνηθίδνληαη κε ρίιηεο ζηεξήζεηο ησλ
γνλέσλ, πξνθεηκέλνπ λα παληξεπηνύλ θαη λα δήζνπλ κηα δσή ζηέξεζεο, αδηθίαο θαη
δηαξθνύο πξνζθνξάο, ρσξίο θακία κάιηζηα αληαπόδνζε; Δίλεη κφλε ηεο θαη
απζαίξεηα ηελ απάληεζε ζην εξψηεκα θαη απηή είλαη αξλεηηθή. Σπλαθφινπζα
θαη κέζα από κηα ζεηξά παξαλνήζεηο θαη δηαζηξεβιώζεηο ζξεζθεπηηθνύ θαη
θνηλσληνινγηθνύ ραξαθηήξα, ζηηο νπνίεο νδεγείηαη, κνινλόηη παλέμππλε θαη
επηηήδεηα, ιόγσ έιιεηςεο παηδείαο (=θνηλσληθό ην πξόβιεκα), θαηαιήγεη ζην λα
ζεσξήζεη ηνλ εαπηφ ηεο σο ζεφζηαιην φξγαλν απνθαηάζηαζεο ηεο δηθαηνζχλεο
επί γεο, πηνζεηψληαο πξαθηηθά ζην έξγν ην πφιν ηνπ ‘απηφθιεηνπ’ –νπζηαζηηθά‘ζσηήξα ηεο θησρνινγηάο’
Αμηνζεκείσηνο θαη ν Επζχο Λφγνο ζην ζεκείν “Καη πιαληαζκόο” (ζει. 46) ν
νπνίνο εθθξάδεη κηα ακθηζεκία, θαζώο κπνξεί λα ελλνεζεί είηε σο πξνζηαγή από
κέξνπο ηεο Φξαγθνγηαλλνύο ζην κσξό λα ζσπάζεη είηε σο πξνηξνπή ηεο ζε απηό λα
πεζάλεη.
Μεηαμύ ηεο ζείαο θαη ηεο αλζξώπηλεο δηθαηνζύλεο:
Σν ηέινο βξίζθεη ηε Φξαγθνγηαλλνύ λα πλίγεηαη κεηαμύ ηεο ζείαο θαη ηεο
αλζξώπηλεο δηθαηνζύλεο, όπσο ραξαθηεξηζηηθά ιέεη θη ν Παπαδηακάληεο. Ο
ζπγγξαθέαο δελ ηελ εκπηζηεύεηαη νύηε ζηα ρέξηα ηνπ Θενύ, αθνύ νη ελ θόζκσ
εθπξόζσπνί ηνπ (ε εθθιεζία) δελ κπόξεζαλ λα παξάζρνπλ νηθνλνκηθή ζηήξημε ζε
απηή ώζηε λα ειαθξύλνπλ ηα βάζαλά ηεο θαη λα απνηξέςνπλ έηζη ηα εγθιήκαηά ηεο,
ή έζησ λα ηελ παξεγνξήζνπλ, αιιά δελ ηελ εκπηζηεύεηαη νύηε ζηα ρέξηα ησλ
αζηπλνκηθώλ, ησλ εθπξνζώπσλ ηνπ θξάηνπο, αθνύ ην ηειεπηαίν (ην θξάηνο) είρε σο
πξνκεησπίδα ηεο πνιηηηθήο ηνπ ηελ νηθνλνκηθή αθαίκαμε ησλ πνιηηώλ ηνπ κέζσ ηεο
θνξνινγίαο.
5
Γιψζζα: ΢ύκθσλα κε ην Λίλν Πνιίηε ζηελ Ιζηνξία ηνπ ηεο Νενειιεληθήο
Λνγνηερλίαο ππάξρνπλ ηξεηο αλαβαζκνί ζηε γιψζζα ηνπ Παπαδηακάληε: ζηηο
πεξηγξαθέο επηθξαηεί άπηαηζηε θαζαξεχνπζα, θαηά ην γισζζηθό ππόδεηγκα ηεο
παξάδνζεο ηνπ ξνκαληηθνύ ηζηνξηθνύ κπζηζηνξήκαηνο, ζηνπο δηαιφγνπο, αληίζεηα,
θπξηαξρεί ε δεκνηηθή θαη κάιηζηα ην ζθηαζίηηθν ηδίσκα, πξνο ράξηλ κηαο
ξεαιηζηηθήο απόδνζεο ηεο γισζζηθήο πξαγκαηηθόηεηαο ηεο ππαίζξνπ, ελώ ζηελ
αθήγεζε ρξεζηκνπνηείηαη πηζαλφηαηα ην πην πξνζσπηθφ γισζζηθφ ηδίσκα ηνπ
Παπαδηακάληε, έλα θξάκα θαζαξεχνπζαο αλάκηθην κε ηχπνπο ηεο δεκνηηθήο.
Ύθνο: Γιαθπξφ κέζα ζην γεληθόηεξν πεξηγξαθηθφ ηνπ ραξαθηήξα.
Δθθξάδεηαη έληνλα ε πηθξή εηξσλεία ηεο θεληξηθήο εξσίδαο πνπ αλαζπκάηαη ην
θάζε άιιν παξά επράξηζην παξειζόλ ηεο. Απηό δηαθαίλεηαη έληνλα ηόζν κέζα απφ
ην ιφγν ηνπ αθεγεηή όζν θαη ηεο Φξαγθνγηαλλνύο ζηνπο εκπνηηζκνχο ηνπ ιφγνπ
ηνπ αθεγεηή απφ ην δηθφ ηεο επζχ ιφγν.
6

Εξέλιξη της ανθρώπινης κατοικίας

BALKAN PROJECT - Ergon Ensemble

εδώ

Μισοπλαγιασμένη κοντά

大北（PDF：145KB）