Δημόσιο Χρέος Περιεχόμενα -Εισαγωγή.............................................................................3 -Μεθοδολογία.......................................................................3 -Στόχοι..................................................................................3 -Ιστορική Εξέλιξη.................................................................3 1. 1824-1898.........................................................................3 2. 1898-1932.........................................................................4 3. 1932-1945.........................................................................4 4. 1946-1967.........................................................................4 5. 1974-1984.........................................................................4 6. 1983-1989.........................................................................5 7. 1990-1993.........................................................................5 8. 1993-2004.........................................................................5 9. 2004-2009.........................................................................6 -Κρίσιμα σημεία ιστορικής εξέλιξης....................................7 -Διεθνές δημόσιο χρέος........................................................9 1. 1880-2010.........................................................................9 2. Δημόσιο χρέος σε δολλάρια............................................10 3. Δημόσιο χρέος προς ΑΕΠ...............................................11 4. Εξέλιξη του χρέους.........................................................11 5. Ιδιωτικό διεθνές χρέος....................................................12 -Ανατροφοδώτηση του χρέους...........................................12 1. Ορισμός ΑΕΠ..................................................................12 2. Τρόποι δανεισμού...........................................................12 3. Τόκοι δανείων.................................................................13 4. Δημόσιες δαπάνες...........................................................13 5. Ανατροφοδώτηση του χρέους από δάνειο σε δάνειο .....13 -Μνημόνια...........................................................................15 -Χώρες μέλη του ΔΝΤ........................................................15 1. Αργεντινή........................................................................15 2. Βραζιλία..........................................................................17 3. Τουρκία...........................................................................19 4. Ρωσία..............................................................................19 5. Συμπέρασμα....................................................................21 -Προτάσεις-Λύσεις.............................................................21 -Βιβλιογραφία-Πηγές..........................................................24 2 Εισαγωγή Στο μάθημα του project της Α' Λυκείου αποφασίστηκε να κάνουμε μια εργασία που να αφορά το Δημόσιο Χρέος της Ελλάδας. Ο λόγος αυτής της επιλογής είναι ότι κανείς από εμάς δεν είχε μια ξεκάθαρη εικόνα για το " τι είναι Δημόσιο Χρέος" , "πως δημιουργήθηκε" , "πως έκανε τόσο δύσκολη τη ζωή μας" και το κυριότερο "αν θα υπάρξει κάποια λύση σε αυτό το τόσο σημαντικό πρόβλημα" . Πιστεύουμε να δώσουμε κάποιες απαντήσεις στην ανάλυση που θα ακολουθήσει… Μεθοδολογία Η ερευνητική εργασία βασίζεται σε ιστορικά και βιβλιογραφικά στοιχεία που αφορούν το δημόσιο χρέος καθώς και σε δευτερογενή στοιχεία (έρευνες που έχουν γίνει για το δημόσιο χρέος από έγκυρες εφημερίδες και περιοδικά και διάφορους φορείς) οι οποίες εκφράζουν διάφορες απόψεις για την διόγκωση του χρέους. Στόχοι Οι στόχοι αυτού του project είναι: (α) η εξέλιξη το Δημόσιου χρέους στην Ελλάδα (β) οι λόγοι που οδήγησαν στην τεράστια διόγκωση του (γ) αξιολόγηση στοιχείων και προτάσεις για την επίλυσή του Ιστορική Εξέλιξη του χρέους Στο παρακάτω κείμενο θα αναφερθούμε στην ιστορική εξέλιξη του χρέους της χώρας μας. 3 1. 1824-1898 Κάθε χρόνο σχεδόν 12 δις. ευρώ απαιτούνται για τους τόκους του τεράστιου χρέους της χώρας μας. Από το 1824 μέχρι το 1898 η Ελλάδα είχε τεθεί υπό διεθνή οικονομικό έλεγχο (παρόμοιο με το σημερινό ΔΝΤ) και κατά τη διάρκεια αυτή η χώρα μας πήρε 10 δάνεια, που ανέρχονταν στα 920 εκατ. Γαλλικών φράγκων, από τα οποία τα 270 διατέθηκαν για ανακεφαλαίωση τραπεζών και τα υπόλοιπα διατέθηκαν για τις αμοιβές των αγωνιστών του πολέμου του 1824, έξοδα της αντιβασιλείας, την οργάνωση του στράτου, για αποζημίωση στη Τουρκία, για τον ατυχή πόλεμο του 1897 και για την δημιουργία έργων υποδομής από τον Χ.Τρικούπη. Το 1893 η Ελλάδα πτώχευσε και σταμάτησε μονομερώς να αποπληρώνει δάνεια που είχε λαβει από το εξωτερικό επί κυβερνήσεως Χ.Τρικούπη. 2. 1898-1932 Από το 1898 μέχρι το 1932 πήραμε άλλα 1280 εκατ. Γαλλικών φράγκων που χρησιμοποιήθηκαν για την απαλοιφή παλαιών δανείων για τους Βαλκανικούς πολέμους και για την αποκατάσταση προσφύγων. 3. 1932-1945 Την περίοδο 1932-1945 δεν είχαμε δανειστεί επιπλέον χρήματα από το εξωτερικό και λόγω του Β’ Παγκοσμίου πολέμου πάγωσε η αποπληρωμή των παλαιών δανείων. 4. 1946-1967 Κατά τη περίοδο 1946-1967 η Ελλάδα σύναψε δάνεια ύψους 406 εκατ. Δολαρίων για τις δαπάνες του εμφυλίου πολέμου και για τα έργα υποδομής που θα θέσουν θεμέλια ανάπτυξης για την χώρα μας. Τη περίοδο αυτή διακανονίστηκε το 97 % του εξωτερικού, προπολεμικού, δημοσίου χρέους. 4 5. 1974-1984 Κατά τη διάρκεια της περιόδου ο εξωτερικός δανεισμός σημείωσε πολύ μικρή αύξηση εξαιτίας της απομόνωσης της χώρας μας και τελικά το δημόσιο χρέος το 1974 απέρχεται μόνο στα 115 δις. Δρχ. (22% του ΑΕΠ). Η περίοδος του 1974-1984 ήταν περίοδος ανασυγκρότησης στη δουλεία της χώρας μας και πήραμε λίγα δάνεια τα οποία διατέθηκαν για επενδύσεις και για εκτέλεση μεγάλων έργων υποδόμης (Μόρνος, Εθνικές οδοί και για την αποκατάσταση ζημιών από σεισμούς του 1978 και 1981). Και τελικά το εξωτερικό δημόσιο χρέος του 1981 ήταν 672 δις. Δρχμ.(29.7% του ΑΕΠ). 6. 1983-1989 Την περίοδο 1983-1989 διατέθηκαν 980 δισ. δρχ. σε σταθερές τιμές 1990, για να διατηρούνται 27.000 αργόμισθοι, που σημαίνει ότι ο κάθε εργαζόμενος από αυτούς στοίχιζε κάθε χρόνο 5 εκατ. Δρχ., πράγμα καταστροφικό για τη χώρα μας. 7. 1990-1993 Kατά τη περίοδο 1990-1993, που είχαμε τη πληρωμή των δανείων αναγκαστικά δάνεια, από τα οποία διατέθηκαν για τη πληρώμη τόκων 6.45 τρισ. Δρχμ για καταπτώσεις εγγυήσεων του Δημόσιου που είχαν δοθεί τη προηγούμενη 10ετία 2,82 τρισ. δρχ. για εθνική μας συμμετοχή στο Α΄ ΚΠΣ, 2,25 τρισ. δρχ. για επενδύσεις και μόνο 0,68 τρισ. για κάλυψη ελλειμμάτων, με αποτέλεσμα το Δημόσιο Χρέος το 1993 να ανέλθει στα 23.000 δισ. δρχ. (68,8 δισ. ευρώ). Πιο πρίν, το 1990 ένα μεγάλο «βάρος» για το Δημόσιο χρέος ήταν οι επιδοτήσεις και τα θαλασσοδάνεια που πήραν δήθεν επιχειρηματίες για να κάνουν επενδύσεις,κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα. Τα χρήματα που πήραν κατατέθηκαν σε ξένες τράπεζες, χωρίς να γίνουν επενδύσεις και χωρίς να αναζητηθούν τα χρήματα αυτά μέχρι το 1992, που κλήθηκαν να τα επιστρέψουν. 5 8. 1993-2004 Την επόμενη περίοδο, 1993-2004 το Δημόσιο Χρέος αυτοτροφοδοτούμενο, αυξήθηκε από 68,8 δισ. ευρώ που παρέλαβε το 1993, σε 170 δισ. ευρώ από νέους δανεισμούς κυρίως για την εξυπηρέτηση του χρέους και την κάλυψη του προυπολόγισμου. 9. 2004-2009 Έπειτα, το 2004 έως το 2009 δανείστηκαμε για την καταβολή τόκων 62 δισ. ευρώ για αποπληρωμή ολυμπιακών έργων και παλαιών χρεών, για εξοπλισμούς 20 δισ. ευρώ και 18 δισ. ευρώ για κάλυψη ελλειμμάτων του προϋπολογισμού. Διαγραμματική απεικόνιση του Δημοσίου Χρέους ως προς το Α.Ε.Π, για τα έτη 1960-2013. 6 Κρίσιμα σημεία ιστορικής εξέλιξης ‘Οσον αφορά το δημόσιο χρέος της Ελλάδας απο το 1960 έως σήμερα υπάρχουν δύο σημεία που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής αφού φαίνεται καθαρά ότι: α)Το 1988 το ποσοστό του δημοσιού χρέους σε σχέση με το Α.Ε.Π. είναι στο 60%.Στη συνέχεια ανεβαίνει την περίοδο 1988-1989, το 80% και εκτοξεύεται στο 111% την περίοδο 1989 -1993. β)Η πτώση στο 97% το 2008 οφείλεται στην αναθεώρηση με την μέθοδο της δημιουργικής και λογιστικής που αύξησε το Α.Ε.Π. σε ποσοστό 9% και αυτόματα έδειξε μειωμένο το δημόσιο χρέος. Να σημειωθεί ότι αυτή η πρακτική οδήγησε σε επιπλέον δανεισμό περίπου 70 δις. ευρώ. Πρέπει επίσης να τονιστεί ότι από το 1993 μέχρι σήμερα οι Έλληνες φορολογούμενοι πολίτες έχουν πληρώσει μόνο για τοκοχρεολύσια περίπου 200 δις. ευρώ! 7 Το Ελληνικό Δημόσιο χρέος (σε % στο Α.Ε.Π.) σε σύγκριση με το μέσο όρο της Ευρωζώνης 8 Διεθνές δημόσιο χρέος Το διεθνές δημόσιο χρέος έχει ξεπεράσει τα 40 τρις δολάρια. Το δημόσιο χρέος των G-20 ξεπερνά το 100% του ΑΕΠ τους και την τελευταία δεκαετία εχει αυξηθεί κατά 50%. Τα δυτικά κράτη δανείστηκαν υπέρογκα ποσά ώστε να ενισχύσουν την ρευστότητα της οικονομίας τους και να αποφύγουν μία ενδεχόμενη ύφεση. Παρόλα αυτά οι συγκεκριμένες ενέργειες φαίνεται να είχαν το αντίθετο αποτέλεσμα. 1. 1880-2010 9 2. Δημόσιο χρέος σε δολλάρια Χρέος σε δολλάρια 10 ία Ια πω νί Αυ α στ ρα λί α Ιν δ Βρ ό νω αζ μέ ιλ νο ία Βα σί λε ιο Γα λλ ία Ισ πα νία Γε ρμ αν ία Ιτα λί α Ελ λά δα Ρω σί α Η Μ εξ ικ ΠΑ Η Κα να δά ς 14.000.000.000.000 12.000.000.000.000 10.000.000.000.000 8.000.000.000.000 6.000.000.000.000 4.000.000.000.000 2.000.000.000.000 0 3.Δημόσιο χρέος προς ΑΕΠ Δημόσιο Χρέος προς το ΑΕΠ ία ω νί α Αυ στ ρα λί α Ια π Ιν δ Ρω σί α α Ελ λά δα Ιτα λί αν ία ία Γε ρμ Ισ πα ν ιο λλ ία Γα ίλε ία νω μέ νο Βα σ ζιλ ό Βρ α ΠΑ Η Μ εξ ικ Κα ν αδ άς 250 200 150 100 50 0 Η Ανατροφοδώτηση του χρέους 4. Εξέλιξη του χρέους 250 Καναδάς ΗΠΑ 200 Μεξικό Βραζιλία Ηνωμένο Βασίλειο 150 Γαλλία Ισπανία 100 Γερμανία Ιταλία Ελλάδα 50 Ρωσία Ινδία Ιαπωνία 0 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06 20 07 20 08 20 09 20 10 20 11 20 12 20 13 Αυστραλία 11 5. Ιδιωτικό διεθνές χρέος Ιδιωτικό Χρέος προς ΑΕΠ ων ία Ια π ία Ινδ Ρω σί α έα Κο ρ Ιτα λία Νό τι α ία αν ία Γε ρμ Ισ πα ν λλ ία Γα Βρ αζ ιλί α Βα σί λε ιο ωμ έν ο Κί να ΗΠ Α Ην Κα ν αδ άς 120 100 80 60 40 20 0 Ανατροφοδότηση του χρέους 1. Ορισμός ΑΕΠ Το δημόσιο χρέος της Ελλάδας το 2009 ήταν περίπου 300 δισεκατομμύρια ευρώ.Προκειμένου όμως το χρέος αυτό να εκτιμηθεί σωστά πρέπει να εξετασθεί συγκριτικά με το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊον (Α.Ε.Π.) ,δηλαδή το άθροισμα της αξίας όλων των αγαθών και υπηρεσιών που παρήγαγε η χώρα σε ένα έτος.Το δημόιο χρέος μέχρι το 2009 ήταν σταθερά κοντά στο 100% του Α.Ε.Π της.Συγκεκριμένα αν και αυξανόταν το χρέος της, ταυτόχρονα αυξανόταν και το Α.Ε.Π της,έτσι ώστε το πηλίκο χρέος προς Α.Ε.Π να παραμενει σταθερό. 2. Τρόποι δανεισμού Η χώρα μας ενώ έχει μικρό πρωτογενές έλλειμμα δηλαδή έλλειμμα που οφείλεται μόνο στις κρατικές δαπανες είναι υποχρεωμένη να δανείζεται κάθε φορά πολύ μεγάλα ποσά για να καλύψει τόσο το μικρό σχετικά πρωτογενές έλλειμμα,όσο και τις μεγάλες δανειακές της υποχρεώσεις απο προηγούμενα 12 δάνεια. Ο τρόπος δανεισμού μιας χώρας γίνεται με τη μορφή έκδοσης ομολογιών.Δανείζεται δηλαδή η χώρα ένα ποσό χρημάτων από κάποιον (δανειστή ή πιστωτή) και σε αντάλλαγμα η χώρα του παραδίδει ένα ομόλογο το οποίο και πρέπει να εξοφλήσει μετά από ένα καθορισμένο διάστημα. 3. Τόκοι δανείων Η διόγκωση αυτή του χρέους από έτος σε έτος οφείλεται βασικά στους τόκους των δανείων.Έτσι αυτό που συμβαίνει είναι να κεφαλοποιούνται οι τόκοι που δεν μπορούν να αποπληρωθούν και να συσσωρεύονται σε ένα καινούριο μεγαλύτερο χρέος και τόκο. Η εξυπηρέτηση του χρέους δυσχερένεται ακόμα περισσότερο για το λόγο ότι η χώρα μας,εξαιτίας της μεγάλης φοροδιαφυγής,έχει χαμηλά έσοδα σε σχέση με το Α.Ε.Π της. Στα τέλη του 2009 τα διαρκώς αυξανόμενα επίπεδα χρέους της Ελλάδας σε συνδιασμό με την διεθνή οικονομική κρίση και άλλους παράγοντες,οδήγηαν την χώρα σε πολύ υψηλό κόστος δανεισμού,γεγονός που προκάλεσε και την σοβαρή οικονομική κρίση. Ένα παράδειγμα φαίνεται στο παρακάτω διάγραμμα που δείχνει ένα δάνειο 100€ με 5% επιτόκιο για 20 χρόνια με ανατοκισμό να φτάνει στο αστρονομικό ποσό των 266€. ΧΡΕΟΣ 100 ΕΥΡΩ ΣΕ 20ΧΡΟΝΙΑ ΜΕ ΕΠΙΤΟΚΙΟ 5% 300 250 ΕΥΡΩ 200 150 208 218 189 198 180 171 155 163 141 148 134 128 116 122 105 110 229 241 253 265 100 50 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 ΧΡΟΝΙΑ 13 12 13 14 15 16 17 18 19 20 4. Δημόσιες δαπάνες Οι δημόσιες δαπάνες είναι οι δαπάνες που πραγματοποιούνται από τον <<δημόσιο τομέα>> σε κεντρικό επίπεδο κυβέρνησης,τοπικής αυτοδίοικησης και δημόσιων επιχειρήσεων.Η κυβέρνηση ετησίως συντάσσει τον κρατικό προυπολογισμό και τον απολογισμό των δημόσιων οικονομικών όπου ψηφίζεται από το ελληνικό κοινοβούλιο και γίνεται νόμος του κράτους.Ο προυπολογισμός καθορίζεται από τα έσοδα του κράτους. 5. Ανατροφοδώτηση του χρέους από δάνειο σε δάνειο Την τελευταία δεκαέτια το ελληνικό δημόσιο πλήρωσε συνολικά σε εξυπηρέτηση δανείων πάνω απο 450 δις ευρώ και δανείστηκε εκ νέου 486 δις ευρώ. Απ'αυτόν τον νέο δανεισμό μόλις το 3,1% κατά μέσο όρο πήγε για την κάλυψη του δημοσιονομικού ελλείματος.Όλα τα υπόλοιπα πήγαν στην αναχρηματοδότηη του δημόσιου χρέους. Οι πληρωμές για τα δάνεια που έχουν συνάψει οι κυβερνήσεις της χώρας,ενώ το 2000 ήταν 23,8 δις ευρώ (17,4% του Α.Ε.Π) το 2009 εκτινάχθηκαν στα 84,2 δις ευρώ (35% του ΑΕΠ) Έτσι η χώρα μας έχει φτάσει να ξοδεύει το 140% των εσόδων του κρατικού προυπολογισμού σε εξυπηρέτηση δανείων. Σημειώνεται ότι το σημερινό δημόσιο χρέος της χώρας είναι 350 δις ευρω,δηλαδή το 135% του Α.Ε.Π. Το κράτος προβαίνει συνεχώς σε νέους δανεισμούς με όλο και μεγαλύτερα κεφάλαια. Συνεπώς το ελληνικό δημόσιο χρέος είναι πλήρως ανατροφοδοτούμενο με αυξητικές τάσεις από έτος σε έτος. Το δημόσιο χρέος της χώρας αυξήθηκε και έφθασε στα 303 δισεκατομμύρια ευρώ το πρώτο εξάμηνο του 2012,έναντι 280 δισεκατομμυρίων που ήταν το πρώτο τρίμηνο του 2012 λόγω της λήψης νέων δανείων.Σε σχέση όμως με το 2011 το χρέος 14 έχει υποχωρήσει κατά 50 δισεκατομμύρια ευρώ εξαιτίας της διαγραφής του χρεους(κούρεμα). Ομοίως το δημόιο χρέος ως προς το Α.Ε.Π της χώρας αυξήθηκε και έφθασε στο 150%,που είναι και το μεγαλύτερο ποσοστό της ευρωζώνης το πρώτο εξάμηνο του 2012,έναντι του ποσοστού 136% που ήταν το πρώτο τριμηνο του 2012.Μέχρι το 2022 η Ελλάδα θα πρέπει να πληρώσει λόγω λήξεων ομολόγων και δανείων 120 δισεκατομμύρια ευρώ.Το γεγονός αυτό,σε συνδιασμόμε την βαθειά ύφεση στην οποία βρίσκεται η χώρα,εξαιτίας των περικοπών σε μισθούς και συντάξεις ,στο κλείσιμο χιλιάδων επιχειρήσεων και στην μεγάλη ανεργία(27%),προκειμένου να μειωθεί το δημόσιο χρέος και να είναι βιώσιμο,απαιτείται νέα διαγραφή χρέους(κούρεμα). Παρόλα αυτά,κατά την τελευταία συνάντηση των υπουργών οικονομικών της ευρωζώνης προτάθηκε η ελάφρυνση του ελληνικού χρέους να γίνει με μελλοντική μείωση των επιτοκίων δανεισμού. Μνημόνια Με τον όρο μνημόνιο ως μνημόνιο εννοείται οποιοδήποτε έγγραφο ή άλλο μέσο βοηθά τη μνήμη μέσω της καταγραφής γεγονότων ή συγκεκριμένων παρατηρήσεων πάνω σε ένα δεδομένο θέμα. Σε ό,τι αφορά στη διπλωματική γλώσσα , το μνημόνιο είναι επίσημο διπλωματικό έγγραφο, μέσω του οποίου είτε ανταλλάσσονται απόψεις ή εντοπίζονται θέματα για διμερείς. Μνημόνιο. 1. Οικονομίες στο χώρο της υγείας με μείωση της φαρμακευτικής δαπάνης, μείωση των παραπομπών σε ιδιωτικά κέντρα, ηλεκτρονική παρακολούθηση των προμηθειών, επέκταση του ωραρίου των νοσοκομείων, ενοποίηση των ασφαλιστικών παροχών, εξορθολογισμό του διοικητικού κόστους (μείωση αριθμού διοικητών και συμβούλων) 2. Μεταρρυθμίσεις στις ΔΕΚΟ ώστε, τόσο ο αριθμός όσο και οι αμοιβές του προσωπικού, να συμβαδίζουν με ότι ισχύει στον ιδιωτικό τομέα αλλά και στις αντίστοιχες επιχειρήσεις 15 άλλων ευρωπαϊκών κρατών (οι μηχανοδηγοί του ΟΣΕ λαμβάνουν σχεδόν 2πλάσια αμοιβή, από τους μηχανοδηγούς της Γερμανίας) 3. Μείωση των δαπανών του δημοσίου, με καλύτερη στόχευση των κοινωνικών επιδομάτων σε όσους τα έχουν πραγματικά ανάγκη (κατάργηση επιδομάτων «μαϊμού» και εισοδηματικά κριτήρια σε οικογενειακά επιδόματα, που μπορεί να λαμβάνουν ακόμη και εργοστασιάρχες) 4. Πώληση μεγάλων ζημιογόνων εταιρειών του δημοσίου. Χώρες μέλη του ΔΝΤ 1. Αργεντινή Η Αργεντινή έπασχε από υπερπληθωρισμό, με αύξηση των τιμών κατά διψήφιο ποσοστό κάθε μήνα (5.000% είχε φτάσει ο πληθωρισμός το 1989!). Το ΔΝΤ πρότεινε τότε τη σύνδεση του εθνικού νομίσματος (πέσο) με το δολάριο σε σταθερή ισοτιμία (ένα προς ένα) και προχώρησε σε δανεισμό συνολικά περισσότερων από 13 δισ. δολαρίων μέσα στην επόμενη δεκαετία.Την περίοδο αυτή, το ΔΝΤ θεωρούσε την Αργεντινή χώρα-μοντέλο, επειδή εφάρμοζε κατά γράμμα τις επιταγές του, οι οποίες εντάσσονταν στη γενικότερη πολιτική των ΗΠΑ απέναντι στο πρόβλημα του χρέους των χωρών της Λατινικής Αμερικής. Τα μέτρα περιλάμβαναν κατάργηση των επιδοτήσεων, μείωση της φορολογίας, αυστηρή δημοσιονομική πειθαρχία και ιδιωτικοποιήσεις σε στρατηγικούς τομείς της οικονομίας (ενέργεια, τηλεπικοινωνίες και ύδρευση πουλήθηκαν σε ξένους, ενώ μέχρι το 1999 το 90% των τραπεζών είχε ιδιωτικοποιηθεί). Τα μέτρα πράγματι απέδωσαν, αποδίδοντας μέσους ρυθμούς ανάπτυξης της τάξης του 6%, από τους μεγαλύτερους στον κόσμο. Ομως, μετά το 1998 το δολάριο άρχισε να ανεβαίνει πολύ γρήγορα, ενώ ταυτόχρονα υποτιμήθηκε το νόμισμα της Βραζιλίας, βασικού εμπορικού εταίρου της Αργεντινής. 16 Οι στόχοι που τέθηκαν ήταν η ολοκληρωτική μείωση του ελλείμματος και η αποπληρωμή του χρέους. Προτεραιότητα για την κυβέρνηση ήταν οι υποχρεώσεις προς τους δανειστές της και όχι προς το λαό της.Οι νέοι όροι που απαιτήθηκαν ήταν ακόμη χειρότεροι. Οι μισθοί και οι συντάξεις μειώθηκαν κατά 20%, μειώθηκαν δραστικά οι δαπάνες για παιδεία, υγεία και συντάξεις, απελευθερώθηκαν οι εισαγωγές, ιδιωτικοποιήθηκαν όλες οι δημόσιες επιχειρήσεις και μειώθηκαν οι κάθε είδους παροχές. Η χώρα, κυρίως η πρωτεύουσα και οι μεγάλες πόλεις, γέμισε με εξαθλιωμένους και άστεγους.Το 2001, ιλλιγιώδη ποσά μεταφέρθηκαν σε τράπεζες του εξωτερικού, από όσους γνώριζαν πού πήγαιναν τα πράγματα. Για να σταματήσει την αιμορραγία, στις 3 Δεκεμβρίου του 2001 η κυβέρνηση ανακοίνωσε πάγωμα των καταθέσεων σε όλες τις τράπεζες (επιτρέπονταν αναλήψεις μόνο 250 δολαρίων την εβδομάδα). Τον Ιανουάριο του 2002 η χώρα δήλωσε αδυναμία να καλύψει το χρέος της και κήρυξε στάση πληρωμών (το χρέος ήταν τότε 132 δισ. δολάρια).Ο πληθωρισμός και η ανεργία εκτινάχθηκαν στα ύψη. Ωστόσο, η υποτίμηση άρχισε να δείχνει τα οφέλη της κι έτσι, σε λίγα χρόνια, η ανεργία έπεσε από το 20% στο 8,5% και το ΑΕΠ άρχισε να αυξάνεται. Πάντως, κρίσιμη ήταν και η συμφωνία για αναδιάρθρωση του χρέους το 2005, οπότε η κυβέρνηση συμφώνησε να αποπληρώσει το 76% των πιστωτών της με επιτόκιο 30%, το οποίο είναι προνομιακό σε σχέση με τα ονομαστικά επιτόκια της χώρας! Συμπέρασμα για Αργεντινή Το ΔΝΤ βασική ευθύνη τη ρίχνει στην κυβέρνηση της Αργεντινής γιατί δεν εφάρμοσε ακριβώς τα μέτρα που της προτάθηκαν και γιατί κήρυξε χρεοκοπία. Και θεωρεί ότι σε τέτοιες περιπτώσεις θα πρέπει το ΔΝΤ να επιμένει στα μέτρα που προτείνει, όσο και να διαφωνεί η εθνική κυβέρνηση!Δηλαδή, ενώ το ΔΝΤ έσπρωξε τη χώρα στη χρεοκοπία, την κατηγορεί κι από πάνω γιατί δεν ήταν συνεπής στην εφαρμογή των μέτρων! Αποτινάσσει, ουσιαστικά, κάθε ευθύνη από πάνω του και παραμένει σε μια τεχνοκρατική 17 ανάλυση, λες και δεν υπήρξε ποτέ πτώχευση, εξαθλίωση και, φυσικά, λαϊκή εξέγερση. Τέλος, για να κάνουμε και τις συγκρίσεις με τη χώρα μας, η ομοιότητα που υπάρχει είναι η σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία (σύνδεση πέσο-δολαρίου στην Αργεντινή, ευρώ στην Ελλάδα). Κατά τ’ άλλα, καμία σχέση! Οχι μόνο γιατί το μέγεθος και ο φυσικός πλούτος της Αργεντινής δε συγκρίνεται με της Ελλάδας. Αλλά και γιατί το χρέος της Αργεντινής ήταν, την περίοδο της κρίσης, στο 62% του ΑΕΠ και το έλλειμμα στο 6,4% του ΑΕΠ, ενώ τα δικά μας νούμερα είναι σχεδόν τα διπλάσια! 2. Βραζιλία Το ΔΝΤ παρέμβηκε στα τέλη του 1998, με δάνειο 42,6 δισ. δολαρίων. Η κυβέρνηση δεσμεύτηκε σε μείωση του ελλείμματος κατά 3,4% σε ένα χρόνο. Για να γίνει αυτό, το αντίστοιχο πρόγραμμα σταθερότητας προέβλεπε αυξήσεις φόρων, μειώσεις δημοσίων δαπανών, αλλαγές στο ασφαλιστικό, μειώσεις μισθών και απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων.Η κυβέρνηση υποσχέθηκε μια πολιτική προς όφελος των ασθενέστερων τάξεων. Ομως οι δαπάνες για την υγεία μειώθηκαν κατά 6,6%, για την παιδεία κατά 12,3%, για τη γεωργία κατά 47,1% και για το περιβάλλον κατά 47,4%. Επιπλέον, περικόπηκε δραστικά ο αριθμός των άπορων οικογενειών που λάμβαναν ένα ελάχιστο εισόδημα από το κράτος (από 14,8 εκ. σε 2,5 εκ. οικογένειες). Ταυτόχρονα, αυξήθηκαν οι επιχορηγήσεις και μειώθηκε η φορολογία των επιχειρήσεων. Η ισοτιμία του ρεάλ έμεινε σταθερή για 2 μήνες. Ηταν ο ελάχιστος απαιτούμενος χρόνος για να προλάβουν να τραβήξουν τα λεφτά τους οι κεφαλαιοκράτες (αυτοί που ονομάζονταν και τότε και τώρα κερδοσκόποι). 20 δισ. δολάρια αποσύρθηκαν από τη χώρα, δηλαδή, ουσιαστικά, όσα είχε αποταμιεύσει το κράτος με τα μέτρα. Η εξυγείανση είχε στόχο να απεγκλωβίσει την άρχουσα τάξη από μια οικονομία που κατέρρεε!Το ξένο κεφάλαιο επέστρεψε αμέσως στη Βραζιλία, 18 με νέους όρους πλέον, ιδιοποιούμενο όλους τους κερδοφόρους κλάδους της οικονομίας. Το χρέος ήταν στο 52% του ΑΕΠ, κάτι που οδήγησε σε νέο δάνειο από το ΔΝΤ το 2001 (15 δισ. δολάρια). Νέες περικοπές ακολούθησαν σε παιδεία και υγεία και νέα εκποίηση όσου δημόσιου πλούτου είχε απομείνει.Το 2002, το Εργατικό Κόμμα του Λούλα Ντα Σίλβα κέρδισε τις εκλογές. Η νέα κυβέρνηση αποδέχθηκε τη συμφωνία με το ΔΝΤ και δανείστηκε άλλα 30 δισ. Δολάρια. Η υποτίμηση του ρεάλ (έφτασε ως και τα 0,25 δολάρια) και η άνοδος των τιμών του πετρελαίου ( η Βραζιλία παράγει 1,5 εκ. βαρέλια πετρέλειο την ημέρα και αυτή ήταν η μόνη δραστηριότητα που παρέμεινε στο κράτος) και των μετάλλων (έχει τεράστια αποθέματα σιδήρου) άρχισαν να διορθώνουν τους οικονομικούς δείκτες. Η ευημερία, ωστόσο, αφορά το κεφάλαιο, ντόπιο και –κυρίως- ξένο. Η Βραζιλία έγινε παράδεισος κερδοφορίας για τις αμερικάνικες και ευρωπαϊκές πολυεθνικές (47 δισ. δολάρια ήταν οι ξένες επενδύσεις πέρσι), όμως ο λαός της είναι όσο φτωχός ήταν και πριν 10 χρόνια, στο ζενίθ της κρίσης. 3. Τουρκία Τα τελευταία χρόνια, σταθμός ήταν η νομισματική κρίση του 2001, η οποία, κατά βάση, προήλθε από τις τράπεζες, πολλές από τις οποίες οδηγήθηκαν στη χρεοκοπία, ως αποτέλεσμα του ανεξέλεγκτου δανεισμού τους. Τη χρονιά εκείνη το χρέος είχε φτάσει το 105,2% και το έλλειμμα το 29,8%.Το κράτος εθνικοποίησε 20 ιδιωτικές τράπεζες και στήριξε τις δυο μεγαλύτερες κρατικές, την Ziraat και την Halkbank (μια συνταγή που είδαμε να επαναλαμβάνεται διεθνώς και στην τωρινή κρίση, από ισχυρές αλλά και αδύναμες χώρες). Η παρέμβαση του ΔΝΤ έθεσε κάποιους περιορισμούς στο δανεισμό των τραπεζών, αλλά περιλάμβανε και πρόγραμμα δημοσιονομικής εξυγίανσης και λιτότητας στο δημόσιο, με πάγωμα και μείωση μισθών, μείωση δαπανών, μαζικές απολύσεις, αύξηση της φορολογίας, εφαρμογή ελαστικών 19 σχέσεων σργασίας και ιδιωτικοποιήσεις.Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της TEKEL, πρώην κρατικού μονοπωλίου καπνού και αλκοολούχων ποτών, το οποίο πουλήθηκε στη British American Tobacco, με τη συνεργασία και του ΔΝΤ. Τα περισσότερα εργοστάσιά της έκλεισαν και στους 12.500 εργαζόμενους προτάθηκε να δουλέψουν σε άλλες υπηρεσίες με το μισό μισθό και με εγγύηση της δουλειάς τους για ένα χρόνο μόνο!Επίσημα η ανεργία στην Τουρκία είναι σήμερα στο 14%, όμως συνδικαλιστές εκτιμούν ότι το πραγματικό νούμερο είναι γύρω στο 20%. 4. Ρωσία Η περίπτωση είναι ξεχωριστή γιατί εκεί η παρέμβαση του ΔΝΤ είχε πολύ πιο σημαντικούς στόχους από την κερδοφορία του κεφαλαίου. Το ΔΝΤ ήταν ο μηχανισμός που επέλεξε το καπιταλιστικό-ιμπεριαλιστικό σύστημα της Δύσης για να αντιμετωπίσει τον παλιό του μεγάλο αντίπαλο, προσπαθώντας να τον ελέγξει οικονομικά πριν αυτός γίνει ξανά επικίνδυνος.Προϋπόθεση γι΄αυτό ήταν να εξαγοραστούν τα βασικά στελέχη της Νέας Αστικής Τάξης που κυβερνούσε τη χώρα. Αλλά και να τεθεί ένα πλαίσιο οικονομικής εξάρτησης τέτοιας που να κρατήσει τη Ρωσία ακίνδυνη. Εγχείρημα δύσκολο, ως και αδύνατο, δεδομένων των τεράστιων μεγεθών της Ρωσίας, που δε θα είχε περάσει καν από το μυαλό των Δυτικών αν δεν υπήρχε ο Γέλτσιν.Η Ρωσία, με απόφαση του Γέλτσιν, είχε αναλάβει όλο το εξωτερικό χρέος της ΕΣΣΔ. Από το 1991 ακολούθησε μια πολιτική βασισμένη στις συστάσεις του ΔΝΤ, η οποία είχε κύρια αιχμή τις ιδιωτικοποιήσεις, το ξεπούλημα, δηλαδή, όλου του πλούτου που με ιδρώτα και αίμα είχαν παράξει οι σοβιετικοί λαοί τις προηγούμενες δεκαετίες. Η Δύση ήθελε να εισβάλει οικονομικά στη Ρωσία, το ΔΝΤ ήταν το όχημα, ενώ ο Γέλτσιν …της έδειχνε το δρόμο.Το 1998 η Ρωσία χρεοκόπησε, παρότι το ΔΝΤ είχε ήδη διοχετεύσει αρκετά κεφάλαια στη χώρα, τα οποία, βεβαια, κυρίως κατέληξαν στις τσέπες των εκλεκτών της Δύσης. Πολλοί 20 ήταν οι κεφαλαιοκράτες (Ρώσοι και ξένοι) που κατάλαβαν τους κινδύνους και φρόντισαν να αποσύρουν έγκαιρα τα κεφάλαιά τους, τα οποία ευχαρίστως δέχτηκαν οι αμερικάνικες και αγγλικές τράπεζες (περίπτωση Αμπράμοβιτς).Το τελευταίο δάνειο από το ΔΝΤ (22,5 δισ. δολάρια) εξασφαλίστηκε το 2008, για να πληρωθούν, όμως, οι ξένοι δανειστές και όχι τα 12,5 δισ. που όφειλε το κράτος σε μισθούς και συντάξεις. Η ανάκαμψη των τελευταίων χρόνων έχει να κάνει ακριβώς με τα τεράστια μεγέθη της Ρωσίας και με την πολιτική παρουσία του Πούτιν, ο οποίος εκφράζει εκείνες τις μερίδες της Νέας Αστικής Τάξης (κυρίαρχες πλέον) που έχουν άλλο όραμα για τη χώρα τους και το ρόλο της στο διεθνές σκηνικό.Πάντως το ρούβλι κουβαλάει ακόμα την υποτίμηση του 85%, ενώ το ΑΕΠ από την αύξηση του 5,6% το 2008 έφτασε στη μείωση του -7,5% το 2009. Γενικό Συμπέρασμα Είναι φανερό πως τα μέτρα του ΔΝΤ-ΤΡΟΪΚΑΣ δεν αποδίδουν όπως φάνηκε απο τα παραπάνω. Ωστόσο αυτά τα μέτρα τα οποία είναι εξευτελιστικά για το λαό εφαρμόζονται ακόμα και σήμερα. Ένας τρόπος αντιμετώπισης αυτής της κατάστασης, που θα δίνει την δυνατότητα στην Ελλάδα να επαναδιαπραγματευθεί τα επιβαλλόμενα μέτρα από την ΤΡΟΪΚΑ, είναι η δημιουργία μια ομάδας επιστημόνων η οποία θα αξιολογεί και θα υπολογίζει τα οφέλη ή τα προβλήματα του κάθε μέτρου. Η αξιολόγηση αυτή θα αποστέλλεται άμεσα στη ΤΡΟΪΚΑ και φυσικά στη συνέχεια σε περιπτώσεις αποτυχίας θα έχουμε την δυνατότητα να ζητήσουμε την τροποποίηση του μέτρου προς συμφέρον του Ελληνικού λαού . Προτάσεις και Λύσεις Σημαντική μείωση των επιτοκίων δανεισμού τους θα μπορούσαν να δουν οι υπερχρεωμένες χώρες της Ευρωζώνης, εφόσον χρησιμοποιούσαν τα αποθέματα τους σε χρυσό, ως εγγύηση για το χρέος τους υποστηρίζει ο Sylvester Eijffinger. 21 Ο Eijffinger υποστηρίζει ότι εάν οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούσαν τον χρυσό ως εγγύηση, τότε το πιστωτικό ρίσκο θα μειωνόταν και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν θα χρειαζόταν να αγοράζει το κρατικό χρέος των «αδύναμων» κρατών-μελών της, όπως άλλωστε έχει δεσμευτεί να κάνει μέσω του σχεδίου Outright Monetary Transactions. Ωστόσο, η Ελλάδα διαθέτει 112 μετρικούς τόνουςχρυσού. Υπάρχουν όμως κάποια μειονεκτήματα για το χρυσό ως εγγύηση. Οι Κεντρικές Τράπεζες των κρατών-μελών της Ευρωζώνης σε συνεργασία με την Κεντρική Τράπεζα της Σουηδίας και της Ελβετίας υπέγραψαν μια συμφωνία το 2009, βάσει της οποίας δεν θα διέθεταν στην αγορά περισσότερους από 400 τόνους χρυσού για τα επόμενα πέντε χρόνια. Κύρια πηγή του δημοσίου χρέους μας είναι ότι δαπανούμε περισσότερο απ’ όσο παράγουμε, ενώ το κράτος δαπανά περισσότερα από αυτά που εισπράττει. Σήμερα η Ελλάδα κατατάσσεται εξαιρετικά χαμηλά στις κλίμακες ανταγωνιστικότητας και του επιχειρείν. Η ανοδική τάση του ελλείμματος εξηγείται σε ένα μεγάλο βαθμό από την παράλληλη αύξηση του εμπορικού ισοζυγίου, το οποίο διευρύνεται όχι μόνο λόγω της διαρκώς αυξανόμενης εσωτερικής ζήτησης, αλλά και λόγω της μείωσης των καθαρών εξαγωγών. Η επιδείνωση του ελλείμματος δεν οφείλεται αποκλειστικά στην απώλεια της διεθνούς ανταγωνιστικότητας των ελληνικών εξαγωγών, αλλά και στο ότι δόθηκε έμφαση στην ανάπτυξη των μη εμπορεύσιμων αγαθών τα τελευταία χρόνια. Μακροχρόνια η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας στηρίζεται μόνο στην αύξηση της παραγωγικότητας και τη βελτίωση της ποιότητας των ελληνικών αγαθών. Χρειαζόμαστε να παράγουμε προϊόντα ανταγωνιστικά. Για να έχουμε ανταγωνιστική παραγωγή ωστόσο πρέπει να επενδύσουμε σε καινοτόμους κλάδους και όχι απαρχαιωμένους. Το λάθος μας εδώ και 20 χρόνια ήταν ότι ουσιαστικά μας παγιδέψανε στην λογική της εγκατάλειψης της παραγωγικής διαδικασίας και στην σταδιακή στροφή στις υπηρεσίες. Για τους επιχειρηματίες είναι σαφές ότι, αν δεν υπάρξει πολιτική λύση, δεν πρόκειται να υπάρξει ανάπτυξη όσο μεγάλη 22 εσωτερική υποτίμηση και αν γίνει. Η ανάπτυξη δεν διατάσσεται, εκδηλώνεται όταν υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες και πρώτη συνθήκη είναι η σταθερότητα του πολιτικού περιβάλλοντος. Υπάρχουν τρεις τρόποι για να αντιμετωπιστεί η κρίση του δημόσιου χρέους. Οι τρεις τρόποι είναι η μερική ή ολική πτώχευση, η διαγραφή δηλαδή χρέους, ο πληθωρισμός και η οικονομική μεγέθυνση της οικονομίας. Ο πληθωρισμός είναι μία σχετικά απλή διαδικασία. Στη σημερινή ευρωπαϊκή κατάσταση, εάν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, αντί για 2% ποσοτικό στόχο που έχει για τον πληθωρισμό, έθετε το 4%, τότε η χρηματοδότηση της οικονομίας και η ρευστότητα θα αυξάνονταν και ο πληθωρισμός θα οδηγούσε σε σταδιακή αποκλιμάκωση το δημόσιο χρέος των χωρών που αντιμετωπίζουν κρίση χρέους. Η οικονομική μεγέθυνση είναι ο δεύτερος τρόπος. Εάν ο ρυθμός ανόδου μιας οικονομίας είναι μεγαλύτερος από το επιτόκιο δανεισμού ενός κράτους, τότε το χρέος σταδιακά μειώνεται. Ο τρίτος τρόπος είναι η διαγραφή μέρους του χρέους προκειμένου να καθίσταται βιώσιμο και ικανό να εξυπηρετείται από την οικονομία. Κατά κανόνα η εξυπηρέτησή του μπορεί να κινείται στο 3%-4% του ΑΕΠ. Στην πραγματικότητα, με την εφαρμογή του αποπληθωρισμού και της ύφεσης, με την εφαρμογή δηλαδή του Μνημονίου, το ελληνικό χρέος εκτινάχθηκε στα ύψη. Από 120% έφθασε αισίως στο 190%, έγινε δηλαδή φανερά μη βιώσιμο. Συνεπώς, εφόσον συνεχίζεται η πολιτική του Μνημονίου, το ελληνικό δημόσιο χρέος δεν μπορεί να πληρωθεί και, άρα, πρέπει να ακολουθήσει την πορεία της διαγραφής, πρέπει να υπόκειται σε συνεχείς περικοπές. Το PSI προέβη σε κούρεμα 50%, αφού το 20%, που είχε αρχικά τεθεί, θεωρήθηκε μικρό ένα νέο κούρεμα, αυτή τη φορά του χρέους της Ελλάδας προς τον EFSF και τα κράτη – μέλη της Ευρωζώνης, περίπου 35% ή 120 δισ. Το ΔΝΤ εμφανίστηκε λίγο αργότερα με αυτό ακριβώς το αίτημα για το 2013. 23 Το ελληνικό χρέος είναι 330 δισ. και ως κεφάλαιο από το προηγούμενο Μνημόνιο έχει μεταφερθεί η αποπληρωμή του από το 2020 μέχρι το 2040. Μέχρι το 2020 θα έπρεπε η Ελλάδα να πληρώσει μόνο τόκους, που ήταν 100 δισ.: 50 από ιδιωτικοποιήσεις και 50 δισ. από το πλεόνασμα του προϋπολογισμού. Τώρα, καθώς οι ιδιωτικοποιήσεις προϋπολογίζονται σε 10 δισ., εμφανίστηκε ένα κενό περίπου 40 δισ. Το ποσό αυτό μεταφέρθηκε για μετά το 2020 -με βάση τις αποφάσεις του Eurogroup- ανατοκίζοντάς το εικονικά, για να μην ζημιωθεί ο EFSF. Το πρόβλημα δεν είναι το χρέος, αλλά το Μνημόνιο. Ο ΣΥΡΙΖΑ ορθώς ξεχώρισε τα δύο και ζήτησε την άμεση αλλαγή της οικονομικής πολιτικής στην Ελλάδα προκειμένου να ακυρωθεί η πολιτική της εσωτερικής υποτίμησης και να επιστρέψει η οικονομία σε τροχιά ανόδου. Το χρέος είναι αυτόνομο θέμα, άρα και η δανειακή σύμβαση που αφορά την αναχρηματοδότησή του μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο χωριστής διαπραγμάτευσης. Μορατόριουμ, ρήτρα ανάπτυξης, αμοιβαιοποίηση του χρέους και πληθώρα άλλων εργαλείων είναι εκεί για να γίνουν αντικείμενο μιας ορθολογικής αντιμετώπισης, και αυτό θα έπρεπε να είχε γίνει από την αρχή. Αντίθετα, όσο εφαρμόζεται το Μνημόνιο, τόσο μεγαλύτερο είναι και το ποσοστό του χρέους που θα πρέπει να κουρευτεί. Οι εταίροι εμμένουν στο μνημόνιο γνωρίζοντας ότι δεν θα πάρουν ποτέ τα λεφτά τους πίσω. Όσο η καταστροφή της ελληνικής οικονομίας συνεχίζεται, τόσο οι εταίροι και η ελληνική κυβέρνηση θα πηγαίνουν από κούρεμα σε κούρεμα. Πηγές http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=5 99883 http://herrkbiblio.wordpress.com/2012/12/04/debt/ http://www.insurancedaily.gr/blog/%CE%B7%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%87%CF%81%CE% 24 BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CE%B5%CE%BE%CE%AD%CE%BB%CE%B9%CE %BE%CE%B7-%CF%84%CE%BF%CF%85%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CF%8C%CF%83%CE% B9%CE%BF%CF%85-%CF%87%CF%81%CE%AD/ http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_1_ 19/06/2010_405089 http://www.economist.com/content/global_debt_clock www.e-dromos.gr http://www.politikikrisi.gr/p/blog-page_17.html?m=1 www.eurostat.com www.wikipedia.com 25
© Copyright 2024 Paperzz
