Επικοινωνία και Συνεργασία στο Σχολείο Εισηγήτρια: Μ. Παραδιά Σχ. Σύμβουλος κλ. ΠΕ02 Ν. Εύβοιας Αλλαγές και διαφοροποιήσεις (i)  Σχέση του σχολείου με την τοπική κοινωνία  συστηματική επαφή του σχολείου με σημαντικές δράσεις της κοινότητας  σεβασμός στη διαφορετικότητα των ανθρώπων, του πολιτισμού κ.ά.  ενδυνάμωση των σχέσεων εκπαιδευτικών και γονέων  αμοιβαία επικοινωνία και συνεργασία των διδασκόντων και των οικογενειών ή των κηδεμόνων των μαθητών Επικοινωνία και συνεργασία σχολείου – οικογένειας (i)  Τακτική ενημέρωση των γονέων για τη φοίτηση και τη σχολική επίδοση των παιδιών τους  Διοικητική και παιδαγωγική διάσταση της ενημέρωσης των γονέων  Ως προς τη διοικητική διάσταση να τηρούνται οι τύποι οι επιβαλλόμενοι από τους νόμους στις διάφορες διοικητικές ενέργειες   ….η παράλειψη ουσιώδους τύπου επάγεται ακυρότητα της όλης διαδικασίας και της τελικής πράξεως Ως προς την παιδαγωγική διάσταση  παροχή πληροφοριών αναφορικά με τις δραστηριότητες – εργασίες των μαθητών, τη στάση τους στο σχολικό περιβάλλον κ.ά.  σωστή ενημέρωση του σχολείου για το κλίμα και τις συνθήκες που επικρατούν στο οικογενειακό περιβάλλον και σχετίζονται με τη μάθηση  παροχή συμβουλών, οδηγιών κ.ά. προς τους γονείς, ώστε να διαμορφώσουν στο σπίτι ένα υποστηρικτικό περιβάλλον μάθησης για τα παιδιά τους κ.ά. Επικοινωνία και συνεργασία σχολείου – οικογένειας (ii)  Η αμφίδρομη σχέση επικοινωνίας και συνεργασίας σχολείου – οικογένειας επιδρά θετικά:  στην ακαδημαϊκή επίδοση των μαθητών  στην αύξηση των κινήτρων για μάθηση  στη συμπεριφορά του μαθητή στο σχολείο   στην αλλαγή των απόψεων του μαθητή σχετικά με το σχολικό κλίμα  στην καλλιέργεια υγιών διαπροσωπικών σχέσεων  στη βελτίωση της σχέσης γονέα - μαθητή  στη βελτίωση της σχέσης εκπαιδευτικού – μαθητή κ.ά. Βλ. σχ. κείμενο: Συνεργασία εκπαιδευτικών – γονέων.  ΥπΠΔΒΜΘ - Γεν. Γραμ. διά βίου Μάθησης - Ινστιτούτο Εκπαίδευσης Ενηλίκων (2011) Αλλαγές και διαφοροποιήσεις (ii)  Ανοιχτά Προγράμματα Σπουδών, Εκπαιδευτικά Υλικά, Εκπαιδευτική Τεχνολογία  Αλλαγή μεθόδων, στρατηγικών, τεχνικών διδασκαλίας  Ανακαλυπτική, βιωματική, συνεργατική κ.ά.    γνωστικές ή μεταγνωστικές, κοινωνικές και ψυχοσυναισθηματικές δεξιότητες των μαθητών καλλιέργεια κριτικής σκέψης, προώθηση της συμμετοχής, του διαλόγου, της συνεργασίας, της δημιουργικότητας, της ανάληψης πρωτοβουλιών κ.ά. Αξιοποίηση των υπολογιστικών τεχνολογιών και των διαδικτυακών υπηρεσιών και εργαλείων επικοινωνίας και συνεργασίας στην εκπαιδευτική διαδικασία Αλλαγές και διαφοροποιήσεις (iii)  Συνεργατικά εργαλεία και λογισμικά, υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης, διαμοιρασμού περιεχομένου, σηματοδότησης, συνεργασίας και ειδοποίησης κ.ά.   Η σύγχρονη διδακτική αντίληψη προσβλέπει στην ευρεία εφαρμογή και κατάλληλη ένταξη των νέων τεχνολογιών στη διδακτική διαδικασία, εκτιμώντας ότι θα συμβάλουν αποφασιστικά στη βελτίωση της διδασκαλίας, υπό την προϋπόθεση ότι θα χρησιμοποιούνται σε ένα πλαίσιο αρχών και μεθόδων που θα είναι αποδεκτές από παιδαγωγική και διδακτική άποψη Βλ. Κεφ. 2. Σύγχρονες Παιδαγωγικές και διδακτικές προσεγγίσεις , Επιστημονικές και Παιδαγωγικές δεξιότητες για τα στελέχη της εκπαίδευσης, ΥΠΕΠΘ - Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα (2008) Ψυχοσυναισθηματικό κλίμα της τάξης   Ο τρόπος με τον οποίο οι μαθητές αντιλαμβάνονται και βιώνουν τις ψυχοκοινωνιολογικές σχέσεις που αναπτύσσονται μέσα στην τάξη Αντανακλά το είδος και την ποιότητα των διαπροσωπικών σχέσεων που αναπτύσσονται, κυρίως στο πλαίσιο της διδασκαλίας, ανάμεσα στους μαθητές της τάξης, στον διδάσκοντα και στους μαθητές, στα μέλη της ομάδας κ.ά.   Η αποτελεσματικότητα μιας σχέσης εξαρτάται από την αμοιβαία κατανόηση των προθέσεων του «άλλου» Βλ. σχετ. κείμενο: 1.3. Τεχνικές Επικοινωνίας και διαχείρισης κρίσεων, σελ. 34 - 47, 3. Διαχείριση της τάξης, σελ. 124 Επιστημονικές και Παιδαγωγικές δεξιότητες για τα στελέχη της εκπαίδευσης  ΥΠΕΠΘ - Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα (2008) Ομαδοσυνεργατική μεθόδος διδασκαλίας  Συνεργατική, ομαδοσυνεργατική, ομαδοκεντρική, ομαδική διδασκαλία και μάθηση, εργασία σε ομάδες κ.ά.  στην παιδαγωγική ορολογία χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν τη μέθοδο διδασκαλίας κατά την οποία οι μαθητές μιας τάξης οργανώνονται σε ομάδες σχολικής εργασίας για να υλοποιήσουν συγκεκριμένους παιδαγωγικούς και διδακτικούς σκοπούς και στόχους  Meyer, 1987, Κανάκης, 1987, Τριλιανός, 1988, Ματσαγγούρας, 1987, 1988, 2000 κ.ά. Θεωρητικό Πλαίσιο  Η σχολή του Dewey – Εκπρόσωποι της Νέας Αγωγής  Κοινωνική ψυχολογία - G. Allport  Κοινωνική ψυχολογία - Δυναμική των ομάδων (group dynamics), Κ. Lewin, Johnson & Johnson  Ψυχολογία της γνωστικής ανάπτυξης – Κοινωνικός εποικοδομητισμός (social constractivism), J. Piaget, L. Vygotsky  Η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία – Η. Ματσαγγούρα (2000) Διαπιστώσεις (i)  Η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία αποδεικνύεται ευεργετική  Συμβάλλει στην κοινωνικοποίηση των μαθητών  Βελτιώνεται η στάση των μαθητών στο σχολείο   Περιορίζονται οι συμπεριφορές δυσπροσαρμογής Η επιτυχημένη συγκρότηση των ομάδων συμβάλλει στο να κινητοποιηθούν όλοι οι μαθητές , χωρίς στιγματιστικές πρακτικές και παραγκωνισμούς όσων υστερούν  π.χ. οι συνεσταλμένοι, οι απρόσεκτοι, οι αδιάφοροι, οι μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες Διαπιστώσεις (ii)  Βελτιώνεται το ψυχολογικό κλίμα της τάξης  Τονώνεται η αυτοεκτίμηση των μαθητών  Βελτιώνονται οι ακαδημαϊκές τους επιδόσεις  Βελτιώνεται η νοητική ανάπτυξη των μαθητών  Οι ευκαιρίες για γλωσσική έκφραση βοηθούν στην καλλιέργεια του λόγου Διαπιστώσεις (iii)  Βιβλιογραφία και επισκόπηση των ερευνών  Η εργασία σε ομάδες τείνει να επιφέρει υψηλότερες επιδόσεις από τα ατομικά και τα ανταγωνιστικά προγράμματα  Ισχύει για όλες τις σχολικές ηλικίες και τα διδακτικά αντικείμενα που περιέχουν τις ακόλουθες νοητικές διαδικασίες κατανόησης εννοιών, γλωσσικών δραστηριοτήτων, κατηγοριοποίησης δεδομένων, αντίληψης χώρου, διατύπωσης υποθέσεων, πρόβλεψης συνεπειών, απομνημόνευσης πληροφοριών κ.ά.  Ματσαγγούρας (1987, 1999) Βασικές προϋποθέσεις επιτυχίας της ομαδοσυνεργατικής   Επικοινωνία των μελών της ομάδας  Η διαπροσωπική σχέση αποτελεί ουσιαστικό μέρος κάθε ανθρώπινης διαδικασίας  Συνεχής εξάσκηση σε δεξιότητες διαπροσωπικής επικοινωνίας Αλληλεξάρτηση των μελών της ομάδας   Ατομική και συλλογική ευθύνη   Επιμερισμός του έργου στην ομάδα (δραστηριότητες είτε σε άτομα είτε σε υποομάδες κ.ά.) Ανάθεση εργασιών, τήρηση διαδικασιών κ.ά. Καθορισμός αναμενόμενων μορφών κοινωνικής συμπεριφοράς και γνωστοποίηση διαδικασιών συνεργασίας  Παιδαγωγικό Συμβόλαιο  Βλ. σχετ. κείμενο: Θέματα αξιοποίησης της ομάδας στη σχολική τάξη. Η διεργασία συμβολαίου για τις σχέσεις στη σχολική τάξη. ΥπΠΔΒΜΘ Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (2011) Παιδαγωγικό συμβόλαιο (i)  Το συμβόλαιο είναι το αντιπροσωπευτικό «έγγραφο» της συμφωνίας ανάμεσα στον μαθητή και τον εκπαιδευτικό  Αντανακλά την αμοιβαία πρόθεση για την επίλυση ενός προβλήματος, τη ρύθμιση μιας εκκρεμότητας, την υλοποίηση ενός συλλογικού ή προσωπικού σχεδίου, την απόκτηση μιας συγκεκριμένης δεξιότητας κ.ά. Παιδαγωγικό συμβόλαιο (ii)  Περιλαμβάνει το σύνολο των συμπεριφορών του εκπαιδευτικού που αναμένονται από τους μαθητές και το σύνολο των συμπεριφορών του μαθητή που αναμένονται από τον εκπαιδευτικό   Σύνολο εννοούμενων και υπονοούμενων κανόνων Αμοιβαίες δεσμεύσεις που εκτείνονται τόσο σε επίπεδο γνώσεων όσο και σε επίπεδο συμπεριφορών    οικοδόμηση της γνώσης από τους μαθητές κλίμα το οποίο εγκαθίσταται ανάμεσα στα μέλη της ομάδας – τάξης κανόνες, ρόλοι,θέσεις του καθένα στην εκπαιδευτική διαδικασία Παιδαγωγικό συμβόλαιο (iii)  Το παιδαγωγικό συμβόλαιο προσδιορίζει με σαφήνεια:  Στόχους και απαιτήσεις για κάθε μαθητή  Τι προδοκώ εγώ από το σχολείο / το μάθημα / την τάξη  Τι προσδοκά το σχολείο / το μάθημα / η τάξη από μένα  Τι προδοκώ εγώ από τον εαυτό μου  Κριτήρια / Επαναδιαπραγμάτευση των «όρων» του συμβολαίου  Ενισχυτές (Κοινωνικοί, Ενεργητικοί, Υλικοί κ.ά.)  Επιβεβαίωση, ενθάρρυνση, θετικά σχόλια, απονομή αμοιβών και επαίνων Ενισχυτές   H ανταμοιβή θα αποτελέσει το κίνητρο, θα παρακινήσει τον μαθητή να αλλάξει τη συμπεριφορά του, να συνεργαστεί κ.ά. Aυθόρμητος, ειλικρινής έπαινος απευθύνεται στην πράξη και καθορίζει ακριβώς ποιες ενέργειες επαινεί   Επιδρά ευεργετικά στη διαπροσωπική σχέση επαινουμένου επαινούντος και στη σχέση επαινουμένου - μαθητικής ομάδας Η ψυχική διάθεση του μαθητή επηρεάζεται θετικά και η επιβεβαίωση αυξάνει την αυτοπεποίθησή του   Ικανοποίηση από την ολοκλήρωση του έργου του, συναίσθημα επιτυχίας, αυτοεπιβεβαίωση Υπερβολικός, μεροληπτικός κ.ά. έπαινος δημιουργεί ανταγωνιστικότητα, αρνητικό ψυχολογικό κλίμα και αρνητικό πρότυπο Επικοινωνία με παραγλωσσικά μέσα (i)   Οι μηχανισμοί και η γλώσσα του σώματος  ζωτικός χώρος  χειρονομίες  βλέμμα κ.ά. Κανόνες αποκωδικοποίησης και στερεότυπα   βιολογικής, κοινωνικής, πολιτισμικής προέλευσης κ.ά. Βαθμός εμπλοκής της μη λεκτικής πλευράς της επικοινωνίας σε ένα επικοινωνιακό συμβάν  ανταπόκριση, κατανόηση, παρότρυνση, ενθάρρυνση, επιφύλαξη, προειδοποίηση κ.ά. Επικοινωνία με παραγλωσσικά μέσα (ii)  Διδακτική επισήμανση και σημασιολογική αποκωδικοποίηση της χρήσης των παραγλωσσικών μέσων   π.χ. ο επιτονισμός δηλ. ο τρόπος εκφοράς του μηνύματος, της χροιάς της φωνής, οι εκφράσεις του προσώπου, οι κινήσεις, οι χειρονομίες, μορφασμοί κ.ά. Ο μαθητής, όχι μόνο να είναι σε θέση ως δέκτης να συνεκτιμήσει τη σημασία των παραγλωσσικών φαινομένων που συνοδεύουν ένα εκφώνημα, αλλά και να τα χρησιμοποιεί με κατάλληλο τρόπο κατά την επικοινωνία Διαπιστώσεις  Οι σχέσεις που αναπτύσσονται οδηγούν σε:  μείωση των κρουσμάτων αρνητικής συμπεριφοράς και αντικοινωνικών τάσεων    διαταρακτική συμπεριφορά, αυθάδεια, διακοπή του μαθήματος, ανικανότητα για συμπόρευση με τις σχολικές αξιώσεις κ.ά. μείωση των ανταγωνισμών, της υποδαύλισης του άγχους, των διαφοροποιητικών κατατάξεων και ιεραρχήσεων σε «καλούς» και «κακούς» μαθητές αύξηση των πιθανοτήτων υιοθέτησης συμπεριφορών κοινωνικά αποδεκτών ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ   Διαφορετικές ικανότητες, γνώσεις, δεξιότητες Δυσκολία ανάθεσης ρόλων στην ομάδα, σύμφωνα με τις ικανότητες κ.ά.  Αδυναμία συστηματικής και μεθοδικής προσέγγισης  Αποκλεισμός ατόμων  Ατομικότητα  Επιβράδυνση  Έλλειψη κατανόησης κ.ά.  Επικράτηση απόψεων ορισμένων μελών της ομάδας  Ανταγωνισμός αντί συνεργασία  Αδυναμία συνεργασίας κ.ά. Οργάνωση της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας Προδιδακτικές και διδακτικές ενέργειες Οργάνωση των ομάδων και ο ρόλος τους (i)  Οργάνωση των ομάδων  αριθμός των μαθητών κάθε ομάδας   συνήθως 3 - 6 άτομα σύνθεση της ομάδας  ως προς τη επίδοση, το φύλο κ.ά.  ομάδες με κοινά ή διαφορετικά ενδιαφέροντα  με βάση τις προτιμήσεις των μαθητών  με βάση τις διαπροσωπικές τους σχέσεις  ομάδες τυχαίας σύνθεσης κ.ά.  ομοιογενής σύνθεση  ανομοιογενής σύνθεση αποτελεί σωστή επιλογή Οργάνωση των ομάδων και ο ρόλος τους (ii)  Τα μέλη των ομάδων, σε γενικές γραμμές:    Επιλέγουν τον συντονιστή που συντονίζει την υλοποίηση των δραστηριοτήτων, εκπροσωπεί την ομάδα και είναι υπεύθυνος για την τήρηση του χρονοδιαγράμματος των εργασιών, τον γραμματέα που καταγράφει τις προτάσεις, τις απόψεις, τις συζητήσεις κ.ά. Καθορίζουν τους στόχους της εργασίας, τους παρουσιάζουν και ενημερώνουν για την πορεία επίτευξής τους Διατυπώνουν την ικανοποίηση ή τους προβληματισμούς τους για την πρόοδο της εργασίας τους  Αναφέρουν τις μεθόδους, τεχνικές κ.ά.  Αναζητούν υλικό  Συζητούν οργανωτικά θέματα  Εντοπίζουν λάθη, ανασκευάζουν κ.ά. Οργάνωση του διδακτικού αντικειμένου (i)  Κατά τη διαδικασία οργάνωσης της εργασίας σε ομάδες ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να επιλέξει τον τρόπο οργάνωσης του διδακτικού του αντικειμένου λαμβάνοντας υπόψη ορισμένα κριτήρια, π.χ.  τον βαθμό δυσκολίας και την ποσότητα του υλικού που θα διδαχθεί  τον διαθέσιμο χρόνο  τις ικανότητες των μαθητών της τάξης  τα ενδιαφέροντα τους κ.ά. Οργάνωση του διδακτικού αντικειμένου (ii)  Ανάθεση κοινού θέματος σε όλες τις ομάδες  Σε μια διδακτική ενότητα το περιεχόμενο και στόχοι είναι κοινοί για όλες τις ομάδες   Ανάθεση διαφορετικού θέματος στις ομάδες  Μια διδακτική ενότητα χωρίζεται σε επιμέρους θέματα   Εξοικονομείται χρόνος και απλουστεύεται η διαδικασία προσέγγισης του διδακτικού αντικειμένου Κάθε ομάδα επεξεργάζεται το θέμα της το οποίο ανακοινώνει στο τέλος της διδακτικής ενότητας στην υπόλοιπη τάξη, όπου είναι δυνατόν να αναπτυχθεί συζήτηση, κριτική και σύνοψη των συμπερασμάτων της εργασίας Μεικτή μορφή  Με τη μορφή αυτή μια ενότητα χωρίζεται σε τμήματα και η επεξεργασία του κάθε τμήματος γίνεται από δύο ή περισσότερες ομάδες κ.ά. Οργάνωση του χώρου (i)  Διευθέτηση ευέλικτου χώρου με δυνατότητες πολλαπλών διατάξεων που διευκολύνουν διαφορετικές μορφές διδασκαλίας και μάθησης  Συμβάλλει στη διαμόρφωση θετικού ψυχολογικού κλίματος που ευνοεί τον διάλογο και τη συνεργασία  Διευκολύνει τη συστηματική και ευχάριστη πρόσβαση στη γνώση Οργάνωση χώρου (ii)   Διάταξη χώρου προσαρμοσμένη στην ομαδοσυνεργατική διδασκαλία  αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρει ο χώρος για ανάπτυξη της εκπαιδευτικής αλληλεπίδρασης και συνεργασίας των μελών της ομάδας  η αλλαγή στο χώρο δεν είναι αρκετή για να προκαλέσει αντίστοιχη αλλαγή και στον τρόπο που γίνεται το μάθημα, αποτελεί, όμως, απαραίτητη προϋπόθεση για την εφαρμογή ομαδοσυνεργατικής μεθόδου διδασκαλίας Επικοινωνία κατά την εκπαιδευτική διαδικασία   η διαρρύθμιση του χώρου, η διάταξη των θέσεων των μαθητών, πρέπει να ευνοεί την επικοινωνία, ώστε να ενισχυθούν οι δυνατότητες για ανάπτυξη διαλόγου και συνεργασίας μεταξύ τους Συνεργασία κατά την εκπαιδευτική διαδικασία  ο επανασχεδιασμός της διάταξης των επίπλων και του εξοπλισμού με τρόπο που να διευκολύνεται η ανάπτυξη μορφών συνεργασίας και εργασίας σε ομάδες  Κανάκης, 1987, Kagan,1995 Γερμανός, 1999, 2000, 2003, 2006, Δερβίσης, 1998, Ματσαγγούρας, 1987, 2000 Οργάνωση χώρου (iii) Οργάνωση χώρου (iv) Φωτογραφία από: Δ. Γερμανός (Ανα) Σχεδιασμός του σχολικού χώρου για αναβάθμιση του εκπαιδευτικού περιβάλλοντος www.eps.edu.gr/sites/default/files/Anasxediasmos.ppt Οργάνωση χώρου (v) Οργάνωση χώρου (vi)  Η ελευθερία του μαθητή να χρησιμοποιεί τον χώρο και τις αποδεκτές στάσεις του σώματός του την ώρα του μαθήματος, ώστε να αισθάνεται άνετα καθώς εργάζεται και μαθαίνει  Έρευνες έδειξαν ότι οι μαθητές δεν έκαναν κατάχρηση αυτής της ελευθερίας, αντίθετα τη χρησιμοποιούν σωστά στο πλαίσιο του παιδαγωγικού συμβολαίου, ώστε να την προστατεύσουν  Γερμανός, 1999, 2000 Στόχοι συνεργατικής επεξεργασίας  Προβληματισμός και διατύπωση των διδακτικών στόχων  Ακαδημαϊκός στόχος   Κοινωνικός στόχος   π.χ. Όταν παραδώσετε την εργασία σας, όλα τα μέλη της ομάδας σας να είναι σε θέση να τεκμηριώσουν τις απόψεις που θα υποστηρίξετε π.χ. Όταν κάποιος αντιμετωπίζει δυσκολίες στην αιτιολόγηση, στη σύνθεση ή στην ταξινόμηση των πληροφοριών, καλό θα ήταν να απευθύνεται στα υπόλοιπα μέλη της ομάδας για βοήθεια Κοινωνικός και ακαδημαϊκός στόχος  π.χ. Πριν ξεκινήσετε τη συγγραφή της εργασίας, βεβαιωθείτε πως όλοι έχουν καταλάβει τα καθήκοντά τους  σε ποιες φάσεις θα γίνει ομαδική εργασία, πώς θα γίνει η σύνθεση των εργασιών κ.ά. Διεξαγωγή της συνεργατικής επεξεργασίας  Επεξήγηση του γενικού έργου της ομάδας  Καταμερισμός των ρόλων στα μέλη της ομάδας   Υποομάδες και μεμονωμένοι μαθητές ολοκληρώνουν το έργο που τους ανατέθηκε - Σύνθεση του έργου των υποομάδων Οι υποομάδες παρουσιάζουν τις εργασίες τους στην ομάδα, γίνονται τροποποιήσεις, βελτιώσεις κ.ά.  Παρουσίαση συνολικού έργου της ομάδας  Βλ. σχετ. υλικό:  Υλικό Project, Ερευνητικές εργασίες / ΟΕΠΕΚ, Ηλ. Διεύθ. http://www.oepek.gr  Ψηφιακό Σχολείο, Ερευνητικές εργασίες, Ηλ. Διεύθ. http://digitalschool.minedu.gov.gr/courses/DSGL-A107/  Προτεινόμενες ομαδοσυνεργατικές δραστηριότητες στα φιλολογικά μαθήματα  Βασικό Επιμορφωτικό Υλικό, Τόμος Β΄. Ειδικό Μέρος: Κλ.ΠΕ02. Μείζον Πρόγραμμα Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών. Έργο του εκπαιδευτικού (i)  Η διευθέτηση ενός περιβάλλοντος συνεργατικής μάθησης μας εμπλέκει σε πιο σύνθετες διαδικασίες  Δομούμε την ομάδα και δίνουμε τον απαραίτητο χρόνο και τις κατάλληλες τεχνικές στους μαθητές, χωρίς βιασύνη και καταπίεση, να περάσουν το στάδιο διστακτικότητας και ανιχνευτικής διάθεσης και να αναπτύξουν επικοινωνία  http://www.kpe-philippi.gr/files/100waystoenergizegroups.pdf  Μεταβιβάζουμε μεγάλο μέρος των ενεργειών μας στην ομάδα και η ομάδα στα μέλη της  Καθορίζουμε το πλαίσιο των εργασιών και των δραστηριοτήτων  Παρέχουμε στους μαθητές οδηγίες για την αναζήτηση και αξιοποίηση του εκπαιδευτικού υλικού  Διαμεσολαβούμε με πληροφορίες, ερωτήσεις και επισημάνσεις  Καθοδηγούμε την ομάδα, στον βαθμό που αυτό είναι αναγκαίο  φθίνουσα καθοδήγηση  σειρά υποστηρικτικών ενεργειών που θα καταστήσουν σταδιακά τον μαθητή αυτόνομο στην πορεία του για την κατάκτηση της γνώσης Έργο του εκπαιδευτικού (ii)  Συνεργαζόμαστε με τα μέλη των ομάδων και τους παρέχουμε ανατροφοδότηση    παρεμβαίνουμε στην περίπτωση ύπαρξης ελλιπούς ή πολύ γενικού μηνύματος Αξιολογούμε τη μάθηση και τη λειτουργικότητα της ομάδας   μέσα από διορθωτικά σήματα και επανακατευθυντήριες ερωτήσεις βοηθάμε τους μαθητές στη διατήρηση του διαλόγου μέσα στο εκάστοτε θέμα και στην κατάκτηση της κοινής γνώσης Αξιολόγηση βαθμού επίτευξης των ακαδημαϊκών στόχων, ακαδημαϊκού έργου της ομάδας, της ομαδικής λειτουργίας Η ελλιπής οργάνωση, η έλλειψη διαλόγου και συνεργασίας, η μεροληπτική αξιολόγηση κ.ά. μπορεί να ενισχύουν την αμφισβήτηση από μέρους των μαθητών Συνεργασία Εκπαιδευτικών σχολικής μονάδας Συνεργασία Εκπαιδευτικών  Ο εκπαιδευτικός, όπως και ο μαθητής, οικοδομεί τη νέα γνώση πάνω στην προϋπάρχουσα  Προσωπική θεωρία διδασκαλίας   Βουγιούκας, Ματσαγγούρας (2007) Μέσα από συνεργατικές και αλληλεπιδραστικές βιωματικές δραστηριότητες έχει τη δυνατότητα να γνωρίσει νέες παιδαγωγικές θεωρίες και απόψεις και να τις συγκρίνει, ώστε οι αμυντικοί μηχανισμοί, ενδεχομένως, να του επιτρέψουν να αναδομήσει τις υπάρχουσες Ομάδα Συνεργασίας Εκπαιδευτικών σχολικής μονάδας (i)  Teacher teaming team, team teaching, teacher  Ομάδα εκπαιδευτικών διαφορετικής ή και της ίδιας ειδικότητας που συνεργάζονται κατά τακτά χρονικά διαστήματα και στοχεύουν να βελτιώσουν τη διδακτική τους προσέγγιση, ώστε να επιτύχουν καλύτερα αποτελέσματα για τους μαθητές τους  Η συνεργασία και το καλό κλίμα μεταξύ ενηλίκων είναι η βάση για τη διαμόρφωση λειτουργικής ομάδας στην τάξη Ομάδα Συνεργασίας Εκπαιδευτικών σχολικής μονάδας (ii)  Η συνεργασία διέρχεται διάφορα στάδια που διακρίνονται από μικρότερη ή μεγαλύτερη αλληλεξάρτηση μεταξύ των ατόμων της ομάδας     απλή συνύπαρξη στον ίδιο χώρο είναι το σημείο εκκίνησης της συνεργασίας συνεργασία για τον από κοινού σχεδιασμό εκπαιδευτικού υλικού ή στρατηγικών-τεχνικών διδασκαλίας και παρουσίαση στην ομάδα των αποτελεσμάτων αυτών των ενεργειών αναδιαμόρφωση των στρατηγικών παρέμβασης του κάθε εκπαιδευτικού συνεργασία για την επίλυση διδακτικών προβλημάτων συνδιδασκαλία κ.ά. Ομάδα Συνεργασίας Εκπαιδευτικών σχολικής μονάδας (iii)  Οι εκπαιδευτικοί, ανάλογα με το προς συζήτηση θέμα ή το προς επίλυση πρόβλημα συνεργάζονται σε υποομάδες, π.χ.    ένας αρχάριος καθηγητής συνεργάζεται πιο συχνά με έναν έμπειρο σε θέματα ειδικότητας ή σε παιδαγωγικά θέματα οι καθηγητές ειδικοτήτων με τον υπεύθυνο μιας τάξης για την επίλυση συγκεκριμένου προβλήματος ή τη διεξαγωγή ενός σχεδίου εργασίας ο καθηγητής Πληροφορικής ή καθηγητής που έχει ευχέρεια χειρισμού ή πιστοποιημένη γνώση στις ΤΠΕ συνεργάζεται με τους συναδέλφους του και τους υποστηρίζει στην αξιοποίηση των υπολογιστικών και διαδικτυακών τεχνολογιών σε θέματα επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ τους, με μαθητές ή με γονείς, στον τομέα παραγωγής ή παρουσίασης του εκπαιδευτικού τους υλικού κ.ά. Ομάδα Συνεργασίας Εκπαιδευτικών σχολικής μονάδας (iv)  Μείωση της διδακτικής απομόνωσης  Γνωστοποίηση πηγών πληροφοριών, ιδεών, μεθόδων, διδακτικού υλικού, δραστηριοτήτων κ.ά.  Συνένωση των ατομικών και ομαδικών δυνάμεων για τη βελτίωση της διδασκαλίας  Ανακάλυψη και προσέγγιση της γνώσης μέσα σε ένα συνεργατικό περιβάλλον μάθησης  Προαγωγή της επιστημονικής και επαγγελματικής εξέλιξης, καθώς επικαιροποιούνται οι γνώσεις και ενθαρρύνονται οι καινοτομίες Χαρακτηριστικά επιτυχημένης συνεργασίας εκπαιδευτικών (i)  Ομαδικοί στόχοι   Κύριοι στόχοι μιας ομάδας συνεργασίας εκπαιδευτικών πρέπει να είναι η σημαντική βελτίωση της διδασκαλίας και της μάθησης Ομαδική αλληλεξάρτηση  Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να συνεργάζονται και να αλληλεξαρτώνται για να πετύχουν τους στόχους που θέτουν  στο πλαίσιο της ομαδικής εργασίας, οι εκπαιδευτικοί ανασυνθέτουν με συντονισμένο και ενεργητικό τρόπο τις γνώσεις, τις δεξιότητές τους κ.ά.  οι εκπαιδευτικοί συζητούν για τη διδασκαλία, σχεδιάζουν, ερευνούν και αξιολογούν από κοινού διδακτικό υλικό και αλληλοϋποστηρίζονται για να βελτιώσουν τη διδασκαλία τους, μέσα σε κλίμα αμοιβαίας εμπιστοσύνης, ειλικρινούς επικοινωνίας και συνεργασίας Χαρακτηριστικά επιτυχημένης συνεργασίας εκπαιδευτικών (ii)  Σαφήνεια ρόλων και διαδικασιών  Διαμοιρασμός των ρόλων και κυκλική εναλλαγή  ο ηγετικός ρόλος στα μέλη της ομάδας     ανάληψη ευθύνη για μια εργασία, ολοκλήρωση της εργασίας, ενημέρωση των μελών της ομάδας κ.ά. Καθορισμός συναντήσεων - Χρονοδιαγράμματα Συζήτηση σε θέματα της καθημερινής διδακτικής διαδικασίας ή και της ευρύτερης προβληματικής για τη βελτίωση του διδακτικού έργου και των μαθησιακών αποτελεσμάτων Αυτονομία της ομάδας των εκπαιδευτικών σε σχέση με την ομαδική εργασία κ.ά. Προϋποθέσεις για την λειτουργία της ομάδας (i)  Δυνατότητα ελεύθερης έκφρασης όλων των απόψεων  Κοινό πλαίσιο αρχών σύμφωνα με τη σύγχρονη βιβλιογραφία και τον εγγραμματισμό (κριτικό, ψηφιακό κ.ά.)  Από κοινού ανάληψη πρωτοβουλιών  Αναστοχασμός / Αυτοαξιολόγηση / Επιλογή αλλαγών στρατηγικής  Τα μέλη συγκεντρώνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα για να αναστοχαστούν σχετικά με την αποτελεσματικότητα του έργου της ομάδας και πώς μπορεί να βελτιωθεί Προϋποθέσεις για την λειτουργία της ομάδας (ii)  Υποστήριξη από θεσμικούς παράγοντες ή ειδικούς επιστήμονες, στοχευμένη στις ιδιαίτερες ανάγκες του σχολείου και της ομάδας εκπαιδευτικών  Βλ. σχετ. κείμενο: 2.4. Καλλιέργεια του κριτικού αναστοχασμού του εκπαιδευτικού – ανάπτυξη μεταγνωστικών στρατηγικών, σελ. 88-96, Επιστημονικές και Παιδαγωγικές δεξιότητες για τα στελέχη της εκπαίδευσης   ΥΠΕΠΘ - Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα (2008) Βλ. και σχετ. άρθρα Ηλ. Διευθ.: http://www.nsdc.org Συμπεράσμα  Η ενημέρωση σε θέματα επικοινωνίας και συνεργασίας και η υιοθέτηση συνεργατικών μεθόδων, αντιλήψεων και πρακτικών στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας θα έχει πολλαπλά οφέλη για τους εκπαιδευτικούς, τους μαθητές και τους γονείς  Επιστημονική - επαγγελματική εξέλιξη των εκπαιδευτικών  Βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων   Ενεργοποίηση και συμμετοχή των μαθητών σε θέματα της σχολικής ζωής Βελτίωση του παιδαγωγικού κλίματος του σχολείου κ.ά. Βιβλιογραφικές Αναφορές Βουγιούκας Κ., Ματσαγγούρας Η. (2007). Η προσωπική θεωρία διδασκαλίας Ελλήνων εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης: ερευνητική προσέγγιση υπό το πρίσμα εναλλακτικών μοντέλων επαγγελματικής ανάπτυξης. Στο Η Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση και οι προκλήσεις της εποχής μας Πρακτικά συνεδρίου. Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων 2007. Γερμανός Δ. (2003). Ανασχεδιασμός του σχολικού χώρου για την προώθηση της συνεργατικής μάθησης. Στο Μέσσιου, Δ. (2003). Συνεργατικό σχολείο: Από τη θεωρία στην πράξη, 79-88. Λευκωσία: Κυπριακός Σύνδεσμος Συνεργατικής Μάθησης. Ματσαγγούρας, Η. (2005) Θεωρία και Πράξη της διδασκαλίας, (τ. Α΄) Θεωρία της διδασκαλίας (2η έκδ.). Αθήνα: Gutenberg. ΥΠΕΠΘ - Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (2008). Επιστημονικές και Παιδαγωγικές δεξιότητες για τα στελέχη της εκπαίδευσης. Αθήνα . ΥΠΕΠΘ - Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (2009). Η Ποιότητα στην Εκπαίδευση, Έρευνα για την αξιολόγηση των ποιοτικών χαρακτηριστικών του συστήματος της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ηλ. Διευθ.: http://www.pi-schools.gr/programs/erevnes/index_axiol.php ΥπΠΔΒΜΘ - Γεν. Γραμματεία διά βίου μάθησης- Ινστιτούτο Εκπαίδευσης Ενηλίκων (2011). Συνεργασία εκπαιδευτικών – γονέων. Αθήνα. ΥπΠΔΒΜΘ - Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (2011). Θέματα αξιοποίησης της ομάδας στη σχολική τάξη. Επιμορφωτικό Υλικό, Τόμος Δ΄.Μείζον Πρόγραμμα Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών ΕΣΠΑ 2007-2013/Ε.Ε. ΥπΠΔΒΜΘ - Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (2011). Βασικό Επιμορφωτικό Υλικό, Τόμος Κλ.ΠΕ02. Μείζον Πρόγραμμα Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών ΕΣΠΑ 2007-2013/Ε.Ε.. Β΄. Ειδικό Μέρος: