Περιλήψεις
Μέσα & έξω
από το εργαστήριο
επιστήµη και τεχνολογία
στη δηµόσια σφαίρα
Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο
14-15 Μαρτίου 2014
ΔήμΑΡΧΕΙΟ Θεσσαλονίκης
Συνδιοργάνωση
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Τμήμα Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ
Organisation Européenne
pour la Recherche Nucléaire
Με την υποστήριξη
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
επιτροπη ερευνων
Ελληνική Ένωση Δημοσιογράφων,
Συγγραφέων & Επικοινωνιολόγων Επιστήμης
Επαγγελματικο επιμελητηριο
Θεσσαλονίκης
Υπό την Αιγίδα
Χορηγοί Επικοινωνίας
European Union of Science
Journalists’ Associations
Γενική Γραμματεία Έρευνας & Τεχνολογίας
1
Μέσα & έξω
από το εργαστήριο
επιστήµη και τεχνολογία
στη δηµόσια σφαίρα
Οργανωτική Επιτροπή
Γρηγόρης Πασχαλίδης
Αναπληρωτής Καθηγητής, Πρόεδρος Τμήματος Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ,
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Χρήστος Φραγκονικολόπουλος
Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ,
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
James Gillies
Head of Communication CERN
Emmanuel Tsesmelis
Professor Senior Physicist, Directorate Office CERN.
Άννα Αγγελίδου- Πολυχρονιάδου
Αρχιτέκτονας Εντεταλμένη Δημοτική Σύμβουλος Κοινωφελών,
Νομικών προσώπων & Μεταναστευτικής πολιτικής.
Σοφία Ασλανίδου
Καθηγήτρια στο Γενικό τμήμα Παιδαγωγικών Μαθημάτων
Ανώτατη Σχολή Παιδαγωγικής και Τεχνολογικής Εκπαίδευσης,
Δημοτική Σύμβουλος-Πρόεδρος ΔΕΠΘΕ.
Υπεύθυνη Προγράμματος & Επικοινωνίας
Χριστίνα Αγγελή
(ΜΑ) Δημοσιογραφίας & Νέων Μέσων Επικοινωνίας,
Τμήμα Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Πρόεδροι Συνεδριών
Σοφία Ασλανίδου
Καθηγήτρια στο Γενικό τμήμα Παιδαγωγικών Μαθημάτων
Ανώτατη Σχολή Παιδαγωγικής και Τεχνολογικής Εκπαίδευσης.
Γιάννης Κοτσιφός
Διευθυντής ΕΣΗΕΜ-Θ
Χρήστος Παναγιωτίδης
Καθηγητής, Τμήμα Φαρμακευτικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Γρηγόρης Πασχαλίδης
Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ,
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Βασίλειος Ταρλατζής
Καθηγητής, Ιατρική Σχολή,
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Χρήστος Φραγκονικολόπουλος
Επίκουρος Καθηγητής,
Τμήμα Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
2
Λίστα Ομιλητών
Gillies James Head of Communication, CERN.
Goede Wolfgang Δημοσιογράφος, Επίτιμος Γραμματέας Eusja,
Ευρωπαϊκός Οργανισμός Δημοσιογράφων Επιστήμης.
Jeanta Marius General Manager, Kol Medical Media.
Radford Tim Freelance Journalist-Science Writer, Guardian.
Tsesmelis Emmanuel Professor Senior Physicist, Directorate Office CERN.
Αγγελόπουλος Ηλίας Δημοσιογράφος, Science View.
Αλαχιώτης Σταμάτης Ομότιμος Καθηγητής Γενετικής, Πανεπιστήμιο Πατρών.
Αρνέλλου Λήδα Διδάκτωρ, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου,
Τμήμα Κοινωνικής & Εκπαιδευτικής Πολιτικής.
Βάρβογλης Χαράλαμπος Καθηγητής, ΑΠΘ, Τμήμα Φυσικής ΣΘΕ.
Βλαντώνη Κατερίνα Υπ. Διδάκτωρ, ΕΚΠΑ, Μ.Ι.Θ.Ε.
Γεωργοπούλου Παναγιώτα Επ. Καθηγήτρια, Τμήμα Κοινωνιολογίας Παντείου.
Δεληγιάννης Κώστας Δημοσιογράφος, Καθημερινή.
Δημόπουλος Κώστας Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου,
Τμήμα Κοινωνικής & Εκπαιδευτικής Πολιτικής.
Ζερεφός Χρήστος Ακαδημαϊκός, Πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής Όζοντος,
Ακαδημία Αθηνών.
Θεολόγου Κώστας Λέκτορας Ιστορίας & Φιλοσοφίας του Πολιτισμού,
Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Σχολή Εφαρμοσμένων Μαθηματικών
και Φυσικών Επιστημών.
Καϊμάκη Βάλια Δημοσιογράφος/Διδάσκουσα, Ανοιχτό Πανεπιστήμιο Κύπρου,
Τμήμα Επικοινωνίας & Δημοσιογραφίας (Μεταπτυχιακό).
π.Βασίλειος Καλλιακμάνης Καθηγητής, ΑΠΘ, Τμήμα Θεολογίας.
Καρνέζου Μαρία Σχεδιασμός-υποστήριξη εκπαιδευτικών προγραμμάτων,
ΝΟΗΣΙΣ-Κέντρο Διάδοσης Επιστημών & Μουσείο Τεχνολογίας.
Καφαντάρης Αναστάσιος Δημοσιογράφος Επιστημών, Βήμα Science.
Κοτζάμπαση Αθηνά Καθηγήτρια Αστικού Δικαίου, ΑΠΘ, Νομική Σχολή.
Κουΐδου-Ανδρέου Σοφία Καθηγήτρια Βιοχημείας,
Αναπληρώτρια Πρύτανης, Πρόεδρος Επιτροπής Ερευνών, ΑΠΘ, Ιατρική Σχολή.
Κουλαϊδής Βασίλης Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου,
Τμήμα Κοινωνικής & Εκπαιδευτικής Πολιτικής.
Κώνστα Χαρά Υπ. Διδάκτωρ, ΕΚΠΑ, Μ.Ι.Θ.Ε.
Μαλινάκη Εύα Υπ. Διδάκτωρ, ΑΠΘ, Τμήμα Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ.
Μανουσέλης Σπύρος Δημοσιογράφος, Εφημερίδα των Συντακτών.
Μεργούπη-Σαβαϊδου Ειρήνη Διδάκτωρ ΕΚΠΑ, Μ.Ι.Θ.Ε.,
Διδάσκουσα Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.
Μιχοπούλου Βασιλική Δημοσιογράφος, Καθημερινή.
Μορφάκης Κώστας Διδάκτωρ, ΕΚΠΑ, Μ.Ι.Θ.Ε.
Μπάλλα Ελεάνα Σχεδιασμός-υποστήριξη εκπαιδευτικών προγραμμάτων,
ΝΟΗΣΙΣ-Κέντρο Διάδοσης Επιστημών & Μουσείο Τεχνολογίας.
Παναγόπουλος Ανδρέας Δημοσιογράφος, Ανοιχτό Πανεπιστήμιο Κύπρου.
Παπανελοπούλου Φαίδρα Λέκτορας, ΕΚΠΑ, Μ.Ι.Θ.Ε.
Πατηνιώτης Μανώλης Αναπλ. Καθηγητής, ΕΚΠΑ, Μ.Ι.Θ.Ε.
Πετακός Δημήτρης Υπ. Διδάκτωρ, ΕΚΠΑ, Μ.Ι.Θ.Ε.
Πετρίδου Χαρίκλεια Καθηγήτρια ΑΠΘ/CERN, Τμήμα Φυσικής ΣΘΕ.
Ραζής Πάνος Καθηγητής Φυσικής, Πανεπιστήμιο Κύπρου/ CERN.
Στεργίου Άννα Δημοσιογράφος, Ελευθεροτυπία.
Σουφλέρη Ιωάννα Δημοσιογράφος, Βήμα Science.
Σωτηρίου Μενέλαος Γενικός Γραμματέας, Science View.
Σωτηρίου Σοφοκλής Υπ. Τμήματος Έρευνας & Ανάπτυξης, Ελληνογερμανική Σχολή.
Τζόκας Σπύρος Διδάκτωρ, ΕΚΠΑ, Μ.Ι.Θ.Ε., Διδάσκων Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.
Τράκας Νικόλας Καθηγητής Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο,
Τομέας Φυσικής, Σχολή Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών.
Τύμπας Αριστοτέλης Αναπλ.Καθηγητής, ΕΚΠΑ, Μ.Ι.Θ.Ε.
Χαρίτος Παναγιώτης Outreach & Communication, CERN.
3
Επιστημονική δημοσιογραφία ή... στενογραφία;
Το παράδειγμα της υπόθεσης Seralini για τις γενετικά τροποποιημένες τροφές
και ο ρόλος των δημοσιογράφων
Αγγελόπουλος Ηλίας
Δημοσιογράφος, Science View.
Πολύ συχνά τα επιστημονικά ρεπορτάζ βασίζονται κυρίως στο υλικό που τους παρέχουν οι επαγγελματίες των δημοσίων σχέσεων και του
μάρκετινγκ, αψηφώντας βασικές αρχές της δημοσιογραφικής δεοντολογίας. Στην εισήγηση θα παρουσιαστεί η υπόθεση Seralini ως παράδειγμα απόπειρας χειραγώγησης των media όχι από την πλευρά κάποιας πολυεθνικής, αλλά από την πλευρά των ίδιων των ερευνητών.
Το Νοέμβριο του 2012, δημοσιεύτηκε έρευνα με τίτλο «Η μακροπρόθεσμη τοξικότητα του ζιζανιοκτόνου Roundup και του γενετικώς τροποποιημένου αραβόσιτου, ανεκτικό στο Roundup», η οποία πραγματοποιήθηκε από τον Ζιλ Έρικ Σεραλινί και την επιστημονική ομάδα του Πανεπιστημίου Cean της Γαλλίας. Η ανέδειξε τις σοβαρές επιπτώσεις των μεταλλαγμένων τροφίμων καθώς και του συγκεκριμένου ζιζανιοκτόνου
στην υγεία. Τα πειραματόζωα εμφάνισαν καρκίνο στο μαστό, νεφροπάθειες, ορμονολογικές ανωμαλίες καθώς και ψηλαφητούς όγκους.
Η υπόθεση είναι γνωστή σε όσους ασχολούνται με το επιστημονικό ρεπορτάζ. Η μελέτη βρίσκεται στο επίκεντρο μιας μεγάλης διαμάχης.
Πολλοί επιστήμονες θεωρούν ότι πρόκειται για πρόχειρη μελέτη, η οποία αψήφησε πολλά δεδομένα και είχε ως στόχο απλώς να πλήξει
εταιρείες παραγωγής γενετικά τροποποιημένων τροφών, όπως η Mosanto. Αλλοι επιστήμονες κατηγορούν όσους φέρονται κατά τις μελέτης, υπονοώντας ότι «παίζουν το παιχνίδι» των πολυεθνικών.
Εμείς θα ασχοληθούμε με μία πολύ σημαντική λεπτομέρεια η οποία δεν έγινε ευρέως γνωστή. Η ομάδα Seralini συμφώνησε να παρέχει
λίγες μέρες πριν τη δημοσίευση της αντίγραφα της έρευνας σε επιλεγμένους δημοσιογράφους, υπό την προϋπόθεση ότι αυτοί θα υπέγραφαν πρώτα ένα συμφωνητικό εμπιστευτικότητας (confidentiality agreement) να μην δείξουν την μελέτη σε ανεξάρτητους επιστήμονες για
σχολιασμό.
Κοινώς, τους έδινε το δικαίωμα να την αναμεταδώσουν απλώς ως δελτίο τύπου, παίζοντας το ρόλο ενός… στενογράφου. Με βάση το προαναφερθέν περιστατικό, θα εξετάσουμε το ρόλο που παίζει και το ρόλο που θα έπρεπε να παίζει ο δημοσιογράφος. Θα εξετάσουμε επίσης
τι ισχύει στην ελληνική πραγματικότητα, που σταματά η δημοσιογραφία και που αρχίζουν οι δημόσιες σχέσεις και η επικοινωνία, καθώς και
τι προβλέπει ο δημοσιογραφικός κώδικας δεοντολογίας.
Επιστημονο-τεχνολογική Πρόοδος: Βιοηθική και Δημοσιογραφική Θέαση
Αλαχιώτης Σταμάτης
Ομότιμος Καθηγητής Γενετικής, Πανεπιστήμιο Πατρών.
Η καλπάζουσα πρόοδος της επιστήμης και της τεχνολογίας, πάνω στην ισχυροποιούμενη συνεχώς διεπιστημονική γέφυρα, αλλάζει ραγδαία τον κόσμο μας και επαναφέρει στο προσκήνιο, με δυναμικό τρόπο, νέες κοινωνικές, πολιτικές και ηθικές συζητήσεις. Διότι η επιστήμη υπολείπεται σε πολλές περιπτώσεις της εφαρμοζόμενης τεχνολογίας, όπως υπολείπεται και η κοινωνική πρόοδος της τεχνολογικής.
Στο νέο αυτό μετακινούμενο τοπίο, η διάκριση επιστημο-τεχνολογικών, κοινωνικών και ηθικών θεμάτων δεν είναι πάντα εύκολη, με τα
σταυροδρόμια της προόδου να φαίνονται πολλές φορές θολά, καθώς συγκρούονται, σε κάθε επιστημονο-τεχνολογικό νεωτερισμό το
νόμιμο με το παράνομο, το τυπικό με το παράτυπο, το κοινωνικά αποδεκτό με το κοινωνικά απορριπτέο.
Η αναγκαιότητα λοιπόν σοβαρού προβληματισμού για τη σωστή αξιοποίηση του νεοτεχνολογικού πολιτισμού μας οδηγεί στον επαναπροσδιορισμό νέων ηθικών αρχών, αξιών, στάσεων και δράσεων, σχετικών με την παγκοσμιοποιημένη διάχυσή του, την σωστή αξιολόγηση
και διάδοσή του.
Η νέα αυτή ηθική ανασυστάθηκε μέσα από το διεπιστημονικό πεδίο της Βιοηθικής, το οποίο αναδύθηκε από τις βαναυσότητες του βιοδεσποτισμού, της ευγονικής και της Σύγχρονης Μοριακής Γενετικής (της βιοτεχνολογίας και της βιοϊατρικής), ενώ εκτείνεται και σε σχετικά
πεδία της τεχνητής νοημοσύνης, της νανοτεχνολογίας, του περιβάλλοντος κ.ά..
Στο πλαίσιο αυτό ο ρόλος των ΜΜΕ είναι αναμφίβολα καταλυτικός, καθώς η πορεία της νέας επιστημονο-τεχνολογικής γνώσης περνά από
το οικονομικό «χειροκρότημα» της κοινωνίας, η οποία όμως πρέπει να γνωρίζει τους κινδύνους από τις εσπευσμένες και ανεξέλεγκτες,
πολλές φορές, εφαρμογές της για αισχροκερδοσκοπικούς λόγους. Τα ΜΜΕ, αξιοποιώντας υπεύθυνα και σωστά τους σύγχρονους προβληματισμούς, κοινωνικο-πολιτικούς και βιοηθικούς, μπορούν να συμβάλουν ουσιαστικά στην σωστή πληροφόρηση και στη συνακόλουθη
ευαισθητοποίηση της κοινωνίας. Διότι η νέα γνώση γεννιέται μέσα στα επιστημονικά εργαστήρια, αλλά αναπτύσσεται μέσα στην κοινωνία.
Η βιοηθική θέαση του «θαυμαστού καινούργιου κόσμου μας» είναι μια αναγκαία επίσης νέα γνώση και γι’ αυτό πρέπει να ενσωματωθεί
στη φαρέτρα κάθε πολίτη, καλλιεργούμενη από τα σχολεία έως τα Πανεπιστήμια και ειδικότερα στα Τμήματα ΜΜΕ.
Η εικόνα της Επιστήμης και της Τεχνολογίας μέσα από την διαφήμιση
τεχνο-επιστημονικών προϊόντων στον Τύπο
Αρνέλλου Λήδα Διδάκτωρ, Δημόπουλος Κώστας Καθηγητής , Κουλαϊδής Βασίλης Καθηγητής,
Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.
Η Επιστήμη και η Τεχνολογία εμφανίζονται στο δημόσιο πεδίο με αυξανόμενη ένταση τις τελευταίες δεκαετίες καθιστώντας απαραίτητη τόσο
τη σφαιρική ενημέρωση του κοινού σε θέματα Επιστήμης και Τεχνολογίας, όσο και τον δημόσιο διάλογο μεταξύ ειδικών και μη ειδικών.
Η όλο και μεγαλύτερη εμπλοκή της Επιστήμης και της Τεχνολογίας στον τρόπο ζωής του σύγχρονου ανθρώπου, τα ηθικά ζητήματα, αλλά
και η ανησυχία που αυτές εγείρουν μερικές φορές, επηρεάζουν τη σχέση του κοινού με τους δύο αυτούς τομείς και καθιστούν αναγκαία
την ακαδημαϊκή μελέτη του τρόπου με τον οποίο προβάλλεται η Επιστήμη και η Τεχνολογία στο δημόσιο πεδίο.
Ένα πολύ σημαντικό είδος επικοινωνιακού «κειμένου» που παίζει ιδιαίτερο ρόλο στη διαδικασία της μαζικής επικοινωνίας, επηρεάζει
την κοινή γνώμη, διαμορφώνει ή προβάλλει κοινωνικά «πρότυπα» και μεταφέρει αξίες, είναι και η διαφήμιση. Παρόλα αυτά, μόλις πολύ
πρόσφατα έγιναν κάποιες πρώτες ερευνητικές προσπάθειες καταγραφής της εικόνας που προβάλλεται μέσω των διαφημίσεων για την
Επιστήμη και την Τεχνολογία.
Η εισήγηση αυτή θα παρουσιάσει τα αποτελέσματα της έρευνας που έγινε για την καταγραφή της «εικόνας» της Επιστήμης και της Τεχνολογίας όπως αυτή προκύπτει μέσα από διαφημίσεις τεχνο-επιστημονικών προϊόντων που εμφανίζονται στον Ημερήσιο Τύπο της Ελλάδας.
Με τον όρο «εικόνα» της Επιστήμης και της Τεχνολογίας εννοείται το σύνολο των στοιχείων που περιγράφουν τον τρόπο με τον οποίο
καλύπτονται οι δύο αυτές περιοχές από τις αντίστοιχες διαφημίσεις στον Τύπο.
Τα αποτελέσματα της έρευνας ανέδειξαν, μεταξύ άλλων, ότι η κατασκευή των τεχνο-επιστημονικών διαφημίσεων (συχνά σε αντίθεση
με ό,τι συμβαίνει με άλλους τύπους διαφημίσεων) περιλαμβάνει στοιχεία που επιχειρούν να τις συνδέσουν με τις ευρύτερες συμβάσεις
και αξίες που συνήθως συνοδεύουν τον «τεχνο-επιστημονικό λόγο» και πρακτική αλλά και την τεχνο-επιστημονική γνώση, που αποτελεί
άλλωστε τη βάση παραγωγής των σχετικών προϊόντων.
4
Επιστημονική δημοσιογραφία: ένα διατμηματικό ΜΠΣ;
Βάρβογλης Χάρης
Καθηγητής, ΑΠΘ, Τμήμα Φυσικής.
Η επιστημονική δημοσιογραφία είναι ένας κλάδος της δημοσιογραφίας που έχει αναπτυχθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια σε διεθνές
επίπεδο, εν μέρει επειδή οι ερευνητικοί οργανισμοί δικαιολογούν έτσι την χρηματοδότηση που λαμβάνουν και εν μέρει επειδή φαίνεται
ότι το κοινό ενδιαφέρεται για τέτοιου είδους πληροφόρηση. Αυτή η δραστηριότητα είναι δυνατό να προσφέρει επαγγελματική διέξοδο σε
αποφοίτους των Σχολών Θετικών Επιστημών της Ελλάδας, οι οποίοι έχουν τις γνώσεις και την επιθυμία να ασχοληθούν με αυτόν τον
τομέα. Δυστυχώς μέχρι σήμερα μόνο μια εβδομαδιαία εφημερίδα έχει ένα τακτικό ένθετο με επιστημονικά θέματα, ενώ τα υπόλοιπα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης φιλοξενούν, κατά κύριο λόγο, θέματα που αναδεικνύονται από δελτία τύπου τα οποία διανέμονται
κατά περίπτωση. Έτσι διαφαίνεται η χρησιμότητα ενός διατμηματικού (ή και διασχολικού) ΜΠΣ, που θα καταρτίζει πτυχιούχους με γνώσεις
Θετικών Επιστημών σε θέματα δημοσιογραφίας.
Μεταξύ ιατρικού και δημοσιογραφικού λόγου:
Η περίπτωση της επιστήμης και της τεχνολογίας των μεταγγίσεων αίματος
Βλαντώνη Κατερίνα
Υποψήφια Διδάκτωρ
Τύμπας Αριστοτέλης
Αναπληρωτής Καθηγητής, Τομέας Ιστορίας της Επιστήμης και της Τεχνολογίας, Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας, και Θεωρίας
της Επιστήμης, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Οι ιστορικοί της επιστήμης και της τεχνολογίας έχουν δείξει ότι η επικράτηση μιας επιστημονικής θεωρίας ή μιας τεχνικής διάταξης έναντι
των ανταγωνιστών της εξαρτάται από ένα συνδυασμό κοινωνικών επιρροών. Για παράδειγμα, γνωρίζουμε πλέον ότι η επικράτηση των
αεροπλάνων με μεταλλικά φτερά, έναντι αεροπλάνων με ξύλινα φτερά, επιβράδυνε τη δυνατότητα μαζικότερης παραγωγής αεροπλάνων
κατά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, με έμμεσο αποτέλεσμα τις επιπλέον απώλειες ζωών από την πλευρά των πολέμιων του ναζισμού.
Η ιδεολογία της αφηρημένης υπεροχής του μετάλλου, όπως αυτή ηγεμόνευε στη δημόσια σφαίρα, υπερίσχυσε των μελετών διακεκριμένων μηχανικών της αεροπορίας που τοποθετήθηκαν υπέρ του ξύλου. Η παρουσίασή μας θα εστιαστεί σε μια περίπτωση ανταγωνισμού
τεχνικών που αναφέρεται στην ιατρική, στο πλαίσιο της οποίας η σύνδεση κάθε μιας από τις αντιπαρατιθέμενες τεχνικές με την ζωή είναι
άμεση. Το παράδειγμά μας προέρχεται από την ιατρική των μεταγγίσεων αίματος, όπως αυτή συνδέεται με την Αιμοδοσία και τις συγγενείς
με αυτή ιατρικές ειδικότητες (κυρίως την Αιματολογία και τη Βιο-παθολογία). Στο πρώτο μέρος της παρουσίασης θα εισάγουμε σε τοποθετήσεις γιατρών που αναδείκνυαν ένα δίλημμα ως προς την επιλογή τεχνικής ελέγχου της ασφάλειας του αίματος. Η εκάστοτε νεότερη και
συγκριτικά ασφαλέστερη τεχνική εκπροσωπούσε ένα σημαντικά μεγαλύτερο κόστος.
Για ένα συγκεκριμένο προϋπολογισμό, δεν ήταν καθόλου δεδομένο ότι θα έσωζε περισσότερες ζωές από ότι η συγκράτηση στην παλαιότερη τεχνική, με ταυτόχρονη διάθεση των αξιόλογων κονδυλίων που θα απαιτούσε η αλλαγή τεχνικής στην πρόληψη ή σε άλλους τομείς της
ιατρικής. Αρκετοί γιατροί αναδείκνυαν το πρόβλημα της μεροληπτικής επιλογής τεχνικής στη βάση της δημόσιας εικόνας της, όπως αυτή
διαμορφωνόταν από μέρος της ιατρικής κοινότητας και μέρος του τύπου. Γι αυτό και το δεύτερο και βασικό μέρος της παρουσίασής μας
θα καταλήξει με παρουσίαση παρατηρήσεων που αφορούν ακριβώς αυτό, την κατασκευή δηλαδή μιας δημόσιας εικόνας για τις τεχνικές
ασφάλειας του αίματος που ευνοούσε την προώθηση της μιας τεχνικής έναντι άλλων.
Επιστημονική δημοσιογραφία και η «ηρωική» αφήγηση της Επιστήμης:
Αναίρεση ή επικύρωση της αξιοπιστίας της επιστημονικής γνώσης;
Γεωργοπούλου Παναγιώτα
Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα Κοινωνιολογίας Παντείου.
Η διχοτομική λογική του μέσα/έξω από το εργαστήριο επιστήμης/κοινωνίας, με βάση την οποία σκεπτόμαστε –και όπου δεσπόζει στα
σχολικά εγχειρίδια, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τον δημόσιο διάλογο– έχει πλέον μεταβληθεί σε κάτι ξεπερασμένο και παράγει
στρεβλώσεις. Όπως έχουν δείξει οι κοινωνικές μελέτες της Επιστήμης και της Τεχνολογίας (STS studies), δεν στοιχειοθετείται εμπειρικά
η εξιδανικευμένη περιγραφή της επιστήμης ως μεθοδικής, ορθολογικής και εξωκοινωνικής δραστηριότητας.
Συγκεκριμένα, απέναντι στην «καθαρότητα» του επιστημονικού φαινομένου αναδεικνύεται η ετερογένειά του καθώς αυτό υπόκειται αναγκαστικά σε κοινωνικοοικονομικές, πολιτικές και πολιτισμικές διαμεσολαβήσεις. Παράλληλα, η επιστημονική πρακτική δεν συνδέεται
αποκλειστικά με την αναζήτηση της αλήθειας, της βεβαιότητας, της δυνατότητας πρόβλεψης, κυριαρχίας και ελέγχου, αλλά συνιστά παράλληλα έναν δυναμικό ανοικτό κόσμο αβεβαιοτήτων και απροβλεψιμότητας. Αυτές οι διαπιστώσεις δεν αναιρούν σε καμία περίπτωση την
αξιοπιστία της επιστήμης, απαιτούν, ωστόσο, την επαναδιατύπωση της εγκυρότητάς της, θέτοντας έτσι και τα όριά της.
Στην προοπτική αυτή, η επιστημονική δημοσιογραφία, αντί να επικοινωνήσει στην κοινή γνώμη τη συνθετότητα, την ετερογένεια, τον
διαφοροποιημένο, αντιφατικό και πολύπλοκο χαρακτήρα του επιστημονικού εγχειρήματος, στο μεγαλύτερο μέρος της λειτουργεί ως πηγή
στρεβλώσεων, τροφοδοτώντας τον γενικευμένο σκεπτικισμό. Με ποιο τρόπο; Είτε με τη θριαμβευτική ρητορική της προόδου είτε με αυτήν
της κριτικής, επιμένει σε μια ιδεαλιστική-ηρωική αφήγηση της επιστήμης, ενισχύοντας την πίστη ότι υπάρχουν αδιαμφισβήτητες αλήθειες,
απόλυτες εκτιμήσεις, καθαρές μορφές και πλήρης έλεγχος. Καθώς όμως οι προσδοκίες για αδιαμφισβήτητες αλήθειες και απόλυτο έλεγχο
διαψεύδονται, η κοινή γνώμη οδηγείται στη συμμετρικά αντιθετική θέση μιας απόλυτης καταδίκης. Έτσι η εμμονή σε μια εξιδανικευμένη
περιγραφή της επιστήμης, ως αυτόνομης δραστηριότητας που ταυτίζεται με τη βεβαιότητα, παράγει τα «απόνερα» του γενικευμένου σκεπτικισμού και της δυσπιστίας απέναντί της.
5
Κινδυνεύει η επιστημονική δημοσιογραφία να πέσει θύμα της γοητείας της;
Δεληγιάννης Κώστας
Δημοσιογράφος, Καθημερινή.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται και στη χώρα μας μια πραγματική έκρηξη στην κάλυψη ειδήσεων από τον χώρο της επιστήμης, μια τάση
που ανάγεται σε μια μεγάλη σειρά από κοινωνικές παραμέτρους – όπως το γεγονός ότι πολλά σύγχρονα προβλήματα αναγκαστικά «διασταυρώνονται» με αρκετά επιστημονικά πεδία.
Μάλιστα, η δύσκολη οικονομική κατάσταση είναι μια παράμετρος που στη συγκεκριμένη συγκυρία κάνει την επιστήμη να ασκεί ακόμη
μεγαλύτερη γοητεία στους αναγνώστες. Κατ’ αρχάς ως μια «διέξοδος» από τη συχνά δύσκολη καθημερινότητα και κυρίως γιατί συχνά οι
«ειδήσεις από τα εργαστήρια» υπόσχονται ένα καλύτερο μέλλον.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο πιο ορατός κίνδυνος είναι η επιστημονική δημοσιογραφία να πέσει θύμα της ίδιας της γοητείας που ασκεί, μέσω της
κατάχρησής της. Έτσι, με το βάρος να μετατοπίζεται από την «ποιότητα» στην «ποσότητα», συχνά η λύση που δίνεται είναι η αναπαραγωγή
δημοσιευμάτων από το εξωτερικό, με λάθη και ανακρίβειες στην απόδοση και με την ανακάλυψη «ειδήσεων» εκεί όπου ουσιαστικά δεν
υπάρχουν. Ακόμη χειρότερα, αυτός ο καταιγισμός απειλεί να δημιουργήσει την ψευδαίσθηση στον αναγνώστη πως καλύπτεται ενημερωτικά θεμάτων, υποβαθμίζοντας την ανάγκη για πρωτότυπο ρεπορτάζ.
Η «γοητεία» της επιστήμης είναι όμως πιθανό να έχει αρνητική επίπτωση και στον χαρακτήρα της επιστημονικής δημοσιογραφίας. Κατ’
αρχάς με την αποκλειστική επιλογή «αισιόδοξων ειδήσεων», παραμελώντας εκείνα τα θέματα που μπορεί να προσθέσουν ακόμη περισσότερους φόβους και ανησυχίες σε αυτούς που έχει να αντιμετωπίσει ο μέσος αναγνώστης στην καθημερινότητά του. Και, κατά δεύτερον,
με την επικέντρωση μόνο σε εκείνους τους τομείς της εφαρμοσμένης έρευνας που αναμένεται να έχουν άμεσο (και θετικό) αντίκτυπο στις
ζωές μας.
Παρά τους παραπάνω κινδύνους, νομίζω ότι η επιστημονική δημοσιογραφία μπορεί να κερδίσει το «στοίχημα» και να υπηρετήσει πραγματικά τις κοινωνικές ανάγκες που την έκαναν δημοφιλή. Για να γίνει όμως αυτό χρειάζεται κατάρτιση, χρόνος, κριτική «ματιά» και αυστηρή
επιλογή της θεματολογίας. Χρειάζεται επίσης όσο το δυνατόν περισσότερο πρωτότυπο ρεπορτάζ, το οποίο θα αναδείξει τους πραγματικούς
πρωταγωνιστές της επιστήμης, δίνοντας τους λόγο και ρόλο στη δημόσια σφαίρα. Κάτι που, σε μια κοινωνία όπως η ελληνική που κατακλύζεται από τους κάθε λογής «ειδικούς», πιστεύω πως είναι εξαιρετικά επιτακτικό.
Αποτυπώνοντας την Επιστήμη και την Τεχνολογία στην Ελληνική Δημόσια Σφαίρα:
Μαθήματα από ένα δεκαετές ερευνητικό πρόγραμμα;
Δημόπουλος Κώστας
Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, Τμήμα Κοινωνικής & Εκπαιδευτικής Πολιτικής.
Στόχο της εργασίας αποτελεί η αποτύπωση της προβολής της εικόνας της Επιστήμης και της Τεχνολογίας στην Ελληνική Δημόσια Σφαίρα.
Συγκεκριμένα μελετάται αυτή εικόνα εντός μιας σειράς επιμέρους επικοινωνιακών πεδίων όπως είναι ο ημερήσιος Τύπος, τα εκλαϊκευτικά
επιστημονικά περιοδικά, τα τηλεοπτικά και τα ραδιοφωνικά προγράμματα, τα τεχνο-επιστημονικά μουσεία, το διαδίκτυο και οι έντυπες
τεχνο-επιστημονικές διαφημίσεις στον Τύπο.
Η αποτύπωση αυτή αποτελεί το αποτέλεσμα μια υπερδεκαετούς προσπάθειας της ερευνητικής μας ομάδας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.
Αφετηρία της προσπάθειας αποτελεί η αντίληψη ότι καθώς η Επιστήμη και η Τεχνολογία προβάλλονται με ολοένα και μεγαλύτερη ένταση
στη δημόσια σφαίρα όλα τα παραπάνω πεδία λειτουργούν σε σημαντικό βαθμό συνεργατικά για τη διαμόρφωση της δημόσιας εικόνας της
Επιστήμης και της Τεχνολογίας. Κατά συνέπεια επιβάλλεται η ενιαία και συγχρονική μελέτη τους.
Ειδικότερα αναφορικά με όλα τα προαναφερθέντα επικοινωνιακά πεδία διερευνώνται:
• Η έκταση της τεχνο-επιστημονικής κάλυψης
• Τα είδη της σχετικής γνώσης (ειδικεύσεις, είδη εφαρμογών)
• Οι επιστημολογικές διαστάσεις της Επιστήμης και της Τεχνολογίας
• Οι κοινωνικές σημασίες και το αξιακό φορτίο που αποδίδονται στις δυο αυτές περιοχές.
Παράλληλα όπου υπάρχουν αντίστοιχα διεθνή στοιχεία παρουσιάζεται η σύγκριση της κατάστασης στην Ελλάδα με αυτή σε άλλες χώρες
του κόσμου.
Η εργασία κλείνει επιχειρώντας να ανοίξει ένα νέο ερευνητικό κύκλο με στόχο αυτή τη φορά τη διερεύνηση της σχέσης ανάμεσα στη δημόσια εικόνα και τη δημόσια πρόσληψη της Επιστήμης και της Τεχνολογίας. Συγκεκριμένα παρουσιάζονται τα αποτελέσματα μιας πρώτης
διερεύνησης της σχέσης ανάμεσα στην έκταση της κάλυψης της τεχνο-επιστήμης στα έντυπα και τα ηλεκτρονικά ΜΜΕ και του επιπέδου της
δημόσιας γνώσης για τα σχετικά θέματα.
Η σημασία της αντικειμενικής επιστημονικής ενημέρωσης
τον 21ο αιώνα στα περιβαλλοντικά θέματα
Ζερεφός Χρήστος
Ακαδημαϊκός, Πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής Όζοντος, Ακαδημία Αθηνών.
Ο ρόλος που διαδραματίζουν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης στα θέματα προστασίας του περιβάλλοντος αλλά και της προσαρμογής των
ανθρώπων στις πλανητικές μεταβολές είναι σημαντικός. Αυτό έχει αποδειχθεί στην πράξη, μελετώντας τις αναφορές στο περιβάλλον
διαχρονικά στα ΜΜΕ σε όλο τον πλανήτη, όπου η λέξη «περιβάλλον» κατεχωρείτο κυρίως στο κοινωνικό περιβάλλον. Αποκορύφωμα της
νοοτροπίας του πρώτου ημίσεως του 20ου αιώνα αποτελεί και η δήλωση του Αϊνστάιν που, όταν ερωτήθη τι είναι περιβάλλον απάντησε
«ό,τι είναι εκτός από μένα».
Η λογική ότι είμαστε κομμάτι του περιβάλλοντος ο καθένας και ότι επίσης ο καθένας αλληλεπιδρά με το περιβάλλον, το οποίο αποτελεί
προέκτασή του, αποτελούν ορολογία δημοσιογραφική αλλά και επιστημονική των τελευταίων δεκαετιών. Δημοσκοπήσεις του ενδιαφέροντος των φοιτητών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης σχετικά με το ενδιαφέρον τους στα θέματα περιβάλλοντος, την οποία
είχαμε πραγματοποιήσει στη δεκαετία του 80, το έφερναν στη θέση του 4%. Δεκαπέντε χρόνια μετά, το ποσοστό αυτό αυξήθηκε σε πάνω
από 20% και από ό,τι λέγεται, το ενδιαφέρον έχει ξεπεράσει και αυτό το ποσοστό, ιδιαίτερα μετά την αναντίρρητη αύξηση της συχνότητας
ακραίων περιβαλλοντικών φαινομένων σαν αποτέλεσμα της αποσταθεροποίησης του κλίματος του πλανήτη. Αυτά θα συζητηθούν με την
προοπτική της ανάγκης για επιστημονική περιβαλλοντική παιδεία αλλά και ενδελεχή κατάρτιση των λειτουργών της ενημέρωσης.
6
Δημοσιοποίηση της επιστημονικής εξέλιξης:
Ζητήματα ηθικής και κουλτούρας
Θεολόγου Κώστας
Λέκτορας Ιστορίας & Φιλοσοφίας του Πολιτισμού, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο,
Σχολή Εφαρμοσμένων Μαθηματικών & Φυσικών Επιστημών.
Στην εισήγησή μου θα θεωρήσω αναγκαία την καλλιέργεια ηθικών χαρακτηριστικών στον δημοσιογράφο, ιδιαιτέρως στον επαγγελματία
που δημοσιοποιεί τα εργαστηριακά επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνολογίας στη δημόσια σφαίρα. Θα περιλάβω στο τοπίο της δημόσιας σφαίρας και όλη την ψηφιακή (ή δυνητική) διάστασή του και θα επικεντρωθώ στον τρόπο ενίσχυσης του ηθικού εξοπλισμού ενός
επαγγελματία του έντυπου και ηλεκτρονικού τύπου. Εν κατακλείδι θα προτείνω κάποιες γόνιμες ερευνητικές εξακτινώσεις.
Διάφορα είναι τα ζητήματα της ηθικής, για τα οποία οι άνθρωποι έρχονται σε αντιπαράθεση, καθώς συνυπάρχουν εν κοινωνία, και για
τούτο τα ονομάζουμε θέματα κοινωνικής ηθικής: έκτρωση ή αμβλώσεις, γενετικός σχεδιασμός εμβρύου, κλωνοποίηση, ευθανασία ή τέλος
του βίου των γερόντων, τιμωρία, θανατική καταδίκη, δίκαιος πόλεμος, βασανιστήρια, λιμοκτονία και πείνα, σχέση με τα ζώα, περιβάλλον
κτλ. Ωστόσο, σημαντικά είναι και τα ζητήματα που άπτονται των προϊόντων της έρευνας και της επιστήμης, της τεχνολογίας και των κατακτήσεών της. Για όλα αυτά, οι νεαροί επιστήμονες, σπουδαστές σε φιλοσοφικές, ιατρικές, οικονομικές, θεολογικές, κοινωνιολογικές,
νομικές, πολυτεχνικές και δημοσιογραφικές σχολές οφείλουν να στοχάζονται και να τα περιλαμβάνουν ως ζητήματα στους επαγγελματικούς και προσωπικούς σχεδιασμούς του βίου τους. Η επαγγελματική επιτυχία των αποφοίτων από την τριτοβάθμια εκπαίδευση οφείλει να
περιλάβει στους στόχους της και την ικανότητα «παραγωγής» καλής ιατρικής, οικονομικής, περιβαλλοντικής, μηχανικής, δομικής, νομικής
κοκ επιστήμης. Συχνά οι επαγγελματίες επιστήμονες οφείλουν να σκέπτονται, να σχεδιάζουν και να αποφασίζουν συνήθως υπό πίεση.
Εργάζονται υπό πίεση και υπό συνθήκες που διαμορφώνουν οι επιταγές της επιχειρηματικής παραγωγικότητας. Όλες τούτες οι συνθήκες
συμπλέκουν ένα απολύτως ανταγωνιστικό, σύνθετο και περίπλοκο τοπίο λήψης απόφασης.
Στο σύνολο των επαγγελματιών του ακαδημαϊκού, επιστημονικού ή πολιτειακού φάσματος οφείλουμε να περιλάβουμε τους σχεδιαστές
ιστοσελίδων, των διαφόρων δικτυώσεων, των μηχανών αναζήτησης, αλλά και τους εργαζόμενους στον Τύπο, έντυπο και ψηφιακό, με
δεδομένη την δικτυακή εισβολή και κυριαρχία στην καθημερινή ζωή, τόσο σε επίπεδο ειδησεογραφίας και ψηφιακής ενημέρωσης όσο και
σε επίπεδο κοινωνικής δικτύωσης και επικοινωνίας. Η εμπλοκή μας με την οθόνη του υπολογιστή μάς απονευρώνει πολλαπλώς και εξουδετερώνει τη διάθεση μας για σωματική συμμετοχή και μέθεξη με την πραγματική ζωή, με την πραγματικότητα. Απόδειξη του ισχυρισμού
αυτού αποτελούν οι ψυχικές, νευρολογικές και συμπεριφορικές (sociopath) ασθένειες της νεότερης γενιάς, που εν πολλοίς οφείλονται
στην προσκόλλησή τους στην ψηφιακή ή δυνητική (virtual) πραγματικότητα ενός ανύπαρκτου στην πραγματική ζωή κόσμου.
Βέλτιστες πρακτικές στην επιστημονική επικοινωνία: case study,
η εκπομπή Infocafe του Α' Προγράμματος της Ελληνικής Ραδιοφωνίας
Καϊμάκη Βάλια
Δημοσιογράφος - Διδάσκουσα, Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα «Επικοινωνίας και νέας Δημοσιογραφίας»,
Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου.
Παναγόπουλος Ανδρέας
Δημοσιογράφος, Ερευνητής, Μεταπτυχιακός φοιτητής «Επικοινωνίας και νέας Δημοσιογραφίας»,
Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου.
Για περισσότερο από δέκα χρόνια, η εκπομπή Infocafe του Α’ Προγράμματος της Ελληνικής Ραδιοφωνίας (ΕΡΑ), ασχολήθηκε με την έρευνα, την επιστήμη, την τεχνολογία, με μεγάλη επιτυχία η οποία αποδεικνύεται και από την αποδοχή της επιστημονικής κοινότητας αλλά και
από την αποδοχή του κόσμου και τη δημιουργία κοινότητας γύρω από αυτήν. Ποια ήταν η προστιθέμενη αξία της σ’ ένα ραδιοτηλεοπτικό
πεδίο, το οποίο αντιμετωπίζει είτε φοβικά είτε με διθυράμβους την επιστήμη;
Η επιστημονική δημοσιογραφία ως κλάδος δεν υπάρχει στην χώρα μας. Η επιστήμη συμπεριλαμβάνεται σπάνια στις «ειδήσεις» και στην
«ενημέρωση». Κι όμως, είναι ένα θέμα με φανατικούς οπαδούς, ίσως όχι τόσο πολλούς που να αποτελούν διαφημιστικό «target group».
Βασισμένοι στην εμπειρία του Infocafe, θα προσπαθήσουμε να δώσουμε απαντήσεις για τα συστατικά της επιτυχίας της.
Πρέπει ο δημοσιογράφος να είναι και ο ίδιος επιστήμονας; Πρέπει ο επιστήμονας να έχει επικοινωνιακές ικανότητες;
Τα εμπορικά κριτήρια που θέτει το μέσο, έχουν σημασία;
Πόσο σημαντική είναι η διάδραση με το κοινό;
Και κυρίως και πάνω απ’ όλα ποια πρέπει να είναι η σχέση του δημοσιογράφου με τον επιστήμονα;
Στα υπόλοιπα είδη ρεπορτάζ υπάρχουν «κανόνες συμπεριφοράς», όχι όμως και στην επιστημονική δημοσιογραφία, όπου δεν έχουν χτιστεί,
τουλάχιστον στη χώρα μας, σχέσεις εμπιστοσύνης ανάμεσα σε επιστήμονες και δημοσιογράφους.
Χρησιμοποιώντας την μέθοδο της ποιοτικής ανάλυσης και πιο συγκεκριμένα τη μέθοδο της μελέτης περίπτωσης η επεξεργασία των απαντήσεων θα μας βοηθήσει να καθορίσουμε την «όσμωση» ανάμεσα σε επιστήμονες και δημοσιογράφους, ώστε το αποτέλεσμα να είναι
δυνητικά το πιο ενδιαφέρον για το κοινό. Ο χρόνος που διατίθεται, η συνολική ατμόσφαιρα, η προσωπικότητα του παρουσιαστή καθώς και
ο διάλογος/διαδραστικότητα με το δημοσιογράφος και το κοινό αποτελούν τα κύρια ευρήματα της έρευνας.
Βιοηθική και κοινωνική διάσταση των ορίων της ιατρικής
π.Βασίλειος Καλλιακμάνης
AΠΘ, τμήμα Θεολογίας.
Η εισήγησή μας θα εστιάσει την προβληματική της στα παρακάτω ερωτήματα: Πώς βλέπει τον άνθρωπο και πώς ορίζει την υγεία του η ιατρική και πώς η θεολογία; Ενδείκνυται, κι αν ενδείκνυται, μπορούν να τεθούν όρια στην έρευνα και την άσκηση της ιατρικής; Πώς διαμορφώνεται και ποιο ρόλο παίζει η προσωπικότητα του ιατρού στην εν λόγω οριοθέτηση; Μήπως επειδή η κοινωνία έχει απεριόριστες προσδοκίες
από την ιατρική και απόλυτη εμπιστοσύνη στην επιστήμη, ασκεί κάποια ιδιότυπη πίεση στους ιατρούς για θεραπεία με οποιοδήποτε ηθικό ή
άλλο κόστος; ΄Εχουν όλοι οι ασθενείς δυνατότητα πρόσβασης στις νέες ιατρικές μεθόδους για την αποκατάσταση της υγείας τους; Ποιες
προτάσεις θα μπορούσαν να διατυπωθούν, προκειμένου να διαμορφωθούν κριτήρια δεοντολογίας στο χώρο της ιατρικής;
7
Βιοηθική: Ζητήματα ζωής και θανάτου
Αθηνά Κοτζάμπαση
Καθηγήτριας, Νομική Σχολή του ΑΠΘ.
Η αλματώδης εξέλιξη της ιατρικής και της βιοτεχνολογίας θέτει, σε κάθε πολίτη (ατομικά) αλλά και στην επιστημονική κοινότητα, νέα
διλήμματα τα οποία επιζητούν γρήγορες και σαφείς λύσεις. Τέτοια ζητήματα που ανέκυψαν την τελευταία εικοσαετία είναι, π.χ. εάν είναι
δυνατή η χρησιμοποίηση ξένου γεννητικού υλικού, όταν οι σύζυγοι έχουν πρόβλημα στειρότητας ή όταν είναι γυναίκες μόνες χωρίς σύντροφο, με ποιες προϋποθέσεις μπορούν τα πρόσωπα να έχουν πρόσβαση στο ξένο γεννητικό υλικό, πως λειτουργούν και με ποια ιατρικά
εχέγγυα οι τράπεζες σπέρματος και πως θα κατοχυρωθεί το παιδί που θα γεννηθεί; Θα είναι γνωστός ή άγνωστος ο δότης; Πρέπει -και
πότε- οι γονείς να το πουν στο παιδί;
Τα ζητήματα της τεχνητής αναπαραγωγής, δηλαδή της ανθρώπινης αναπαραγωγής έξω από το γυναικείο σώμα, που επετεύχθη για πρώτη
φορά το 1978 με τη γέννηση της Luisa Brawn,έθεσαν προς συζήτηση ένα σύνολο θεμάτων πρωτόγνωρων για την επιστήμη. Εκτός από
τον κάθε πολίτη, που βρίσκεται απέναντι σε ένα τέτοιο πρόβλημα, τα προβλήματα αυτά απασχολούν τους νομικούς, τους βιολόγους, θεολόγους, γιατρούς, φιλοσόφους, γενετιστές και ψυχολόγους, οι οποίοι προσπαθούν να δώσουν λύσεις. Η συζήτηση γύρω από τα θέματα αυτά
γέννησε τη Βιοηθική, ένα νέο επιστημονικό κλάδο, που προσπαθεί να συνθέσει όλες τις επιστημονικές παραμέτρους και να δώσει λύσεις
στα θέματα που ανακύπτουν, πριν καταλήξουν σε ρύθμιση με νόμο -ή και επ΄ ευκαιρία του νόμου-, όπως έγινε πρόσφατα στην Ελλάδα με
τους ν. 3089/2002 και ν. 3305/2005 για την υποβοηθούμενη ανθρώπινη αναπαραγωγή.
Το ίδιο ζήτημα, από την αντίστροφή πλευρά, εμφανίζεται και στο θάνατο, ένα φυσικό και αναμφισβήτητο γεγονός. Ωστόσο, με την τεχνολογία και τη μηχανική στήριξη της ζωής (αναπνοή και καρδιακή στήριξη), γεννιέται το ερώτημα πότε επέρχεται ο θάνατος και αυτό είναι
σημαντικό κυρίως για το ζήτημα των μεταμοσχεύσεων από πτωματικό δότη.
Πότε και με ποιες προϋποθέσεις μπορεί ο γιατρός να πάρει τα όργανα του ανθρώπου ή ακόμη πότε μπορεί να αποσυνδέσει ένα άνθρωπο
από τα μηχανήματα και να προβεί σε παθητική ευθανασία; Όλα αυτά τα προβλήματα έχουν προκαλέσει πολλές συζητήσεις αλλά, σήμερα πλέον, τα περισσότερα ρυθμίζονται από διεθνείς συμβάσεις, όπως η σύμβαση του Οβιέδο και από το εσωτερικό δίκαιο, όπως ο ν.
1383/1983 και ο νεότερος 2727/1999 για τη μεταμόσχευση ιστών και οργάνων. Τα παραπάνω θέματα, από την πλευρά της νομοθετικής
ρύθμισης, αποτελούν το αντικείμενο της εισήγησής μου.
Μεγάλες προσδοκίες και τεχνολογίες ζωής: η ανάδειξη του μύθου και της πραγματικότητας
Κουΐδου Ανδρέου Σοφία
Καθηγήτρια Βιοχημείας, Αναπληρώτρια Πρύτανης, Πρόεδρος Επιτροπής Ερευνών, ΑΠΘ, Ιατρική σχολή.
Η ιστορία έχει δείξει ότι οι ελπίδες που εναποθέτουν οι άνθρωποι στην ανάπτυξη οποιασδήποτε νέας τεχνολογίας, επιβεβαιώνονται σε
κάποιο μόνο βαθμό, μικρότερο ή μεγαλύτερο. Οποιοδήποτε νέο και σημαντικό τεχνολογικό επίτευγμα εμφανίζεται αρχικά ως πανάκεια. Εκ
μέρους του ερευνητικού κόσμου προβάλλονται καλόβουλα ως δυνατότητες, οι προεκτάσεις που θα μπορούσε να έχει το νέο επίτευγμα, και
καλλιεργείται στο κοινωνικό σύνολο το όραμα και οι προσδοκίες για τη δυνατότητα κάλυψης ζωτικών κοινωνικών αναγκών. Ενίοτε μπορεί
οι προεκτάσεις να είναι σκόπιμα υπερβολικές. Στο «κτίσιμο» του οράματος εκτός από τον επιστημονικό κόσμο και την κοινωνία, συμμετέχει και τρίτος εταίρος: τα ΜΜΕ. Τι δείχνει όμως η ιστορία; Οι ελπίδες σπάνια επαληθεύονται στο σύνολό τους. Οι κίνδυνοι που εγκυμονούν
είναι συχνά άγνωστοι και αναδύονται κατά την εφαρμογή.
Ο ενθουσιασμός που συνοδεύει οποιαδήποτε τεχνολογική ανακάλυψη, ειδικά στην περίπτωση που αυτή σχετίζεται με παρεμβάσεις σε
άρρηκτους και διαχρονικά διαμορφωμένους νόμους ζωής, είναι δικαιολογημένος, αλλά προφανώς επίφοβος.
Συνεπώς, παράλληλα με την έρευνα κατά την εφαρμογή των τεχνολογιών αυτών, υπάρχει ανάγκη για κοινωνική επιτήρηση, διάχυση και
βέβαια για διαρκώς προσαρμοζόμενες νομοθετικές ρυθμίσεις. Η επιστημονική κοινότητα στο σύνολο της πάντα εκφράζει τόσο τα θετικά
όσο και τα αρνητικά. Η κοινωνία ωστόσο συχνά ζητά να ακούσει τα θετικά και ο επιχειρηματικός κόσμος να τα αξιοποιήσει μεταφράζοντας
τα σε κέρδος. Ο νόμος ωστόσο οφείλει να αφουγκραστεί και να ισορροπήσει ανεπηρέαστος μεταξύ των δύο. Χρήσιμο παράδειγμα αποτελεί
η ιστορία της Dolly: πρόβατο διάσημο κατά την γέννησή του, οι θρίαμβοι που ακολούθησαν το πρώτο επιτυχές παραδείγμα κλωνοποίησης,
δεν συγκρίνονται με τις ελάχιστες αναφορές στον πρόωρο θάνατό της, εξαιτίας της μεγάλης βιολογικής της ηλικίας. Η Dolly κατά τη γέννησή της είχε ήδη βιολογική ηλικία που ξεπερνούσε την αναμενόμενη, γεγονός που δεν ήταν άσχετο με τη διαδικασία της κλωνοποίησης.
Περίπου δεκαπέντε χρόνια αργότερα, και μετά από σιωπηρές και επίπονες μελέτες σε βασική και εφαρμοσμένη έρευνα στα ζητήματα της
επιγενετικής, το θέμα της κλωνοποίησης ξανάνοιξε. Ωστόσο ποιός ασχολήθηκε με τις δραματικές επιστημονικές αλήθειες που προέκυψαν
στο μεταξύ από τη μελέτη της επιγενετικής, που ανοίγει νέες προοπτικές και επιτρέπει την καλύτερη κατανόηση, και που συχνά ανατρέπει
την παραδοσιακή γενετική;
Σε θέματα τεχνολογιών ζωής, η ισορροπία μεταξύ καινοτομίας και βαθιάς κατανόησης των μηχανισμών που εμπλέκονται στην εφαρμογή
τους δεν έχει ακόμη επιτευχθεί. Σε αντίθεση με την προστασία του περιβάλλοντος, όπου έχουν διαμορφωθεί ικανοί θεσμοί για την επιτήρηση των αποτελεσμάτων και την μεταφορά της επιστημονικής γνώσης στην κοινωνία, για τον έλεγχο στις τεχνολογικές παρεμβάσεις
σε θέματα ζωής δεν διατίθεται ακόμη το σύνολο των απαραίτητων ασφαλιστικών δικλείδων επιτήρησης που προαναφέρθηκαν, ιδιαίτερα
στην χώρα μας. Για παράδειγμα, η νομοθεσία αναφορικά με την ασφάλεια των τροφίμων και των φαρμάκων είναι πολύ πιο ανελαστική και
βασίζεται σε πιο αυστηρά δομημένους κανόνες. Συγκεκριμένα, για την εφαρμογή των τεχνολογιών υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, δεν
υφίστανται ακόμη οι απαραίτητοι θεσμοί για τον έλεγχο όλων των σχετικών διαδικασιών.
Οργανισμοί όπως η WWF αποτελούμενοι κυρίως από επιστήμονες στα γνωστικά πεδία αυτών των τεχνολογιών θα μπορούσαν να λειτουργήσουν θετικά προς αυτήν την κατεύθυνση. Κάτι τέτοιο θα καθιστούσε αποτελεσματικότερη την επιτήρηση, πιο αξιόπιστη τη μεταφορά
τους στα ΜΜΕ και στη συνέχεια την ενημέρωση του κοινού σχετικά με τις δυνατότητες και τους κινδύνους που εμπεριέχουν. Συνεπώς θα
βοηθούσε τους ενδιαφερόμενους στις επιλογές τους.
8
Η εφημερίδα ως εργαστήριο, το εργαστήριο ως εφημερίδα: Παρατηρήσεις από τη διαμόρφωση
της πληροφορικής, της βιοτεχνολογίας, της τεχνολογίας των ΑΠΕ
Χαρά Κώνστα Υποψήφια Διδάκτωρ, Κώστας Μορφάκης Διδάκτωρ, Αριστοτέλης Τύμπας αναπλ.Καθηγητής,
ΕΚΠΑ, Μ.Ι.Θ.Ε.
Υποτίθεται ότι η επιστήμη και η τεχνολογία επικοινωνούνται από δημοσιογράφους, αφού έχουν προηγουμένως διαμορφωθεί από επιστήμονες και μηχανικούς. Η εφημερίδα και τα υπόλοιπα (έντυπα και ηλεκτρονικά) μέσα μαζικής επικοινωνίας εκφωνούν απλά αυτό που
εξέρχεται έτοιμο του εργαστηρίου, χωρίς να συμμετέχουν στη διαμόρφωσή του. Η ανακοίνωσή μας έρχεται να αμφισβητήσει αυτή ακριβώς
την υπόθεση. Τα μέσα μαζικής επικοινωνίας δεν είναι παθητικοί διαμεσολαβητές του εργαστηρίου αλλά αποτελούν και τα ίδια ένα πεδίοεργαστήριο διαμόρφωσης της επιστήμης και της τεχνολογίας. Η δημόσια εικόνα της επιστήμης και της τεχνολογίας, όπως κατασκευάζεται
από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, επιστρέφει στο εργαστήριο και επηρεάζει τη διαμόρφωσή τους. Αυτά που γράφει ο δημοσιογράφος
ανατροφοδοτούνται στο εργαστήριο και διαμορφώνουν τα προϊόντα του επιστήμονα και του μηχανικού.
Ταυτόχρονα, ο επιστήμονας και ο μηχανικός έχει ένα εγγενές ενδιαφέρον για την δημόσια εικόνα των προϊόντων του. Κοντολογίς, η συνδιαμόρφωση της επιστήμης (ή της τεχνολογίας) και της δημόσιας εικόνας της λαμβάνει χώρα σε ένα πεδίο που εκτείνεται από το εργαστήριο
μέχρι την εφημερίδα (και τα υπόλοιπα μέσα μαζικής επικοινωνίας). Για να υποστηρίξουμε τα παραπάνω θα παρουσιάσουμε δείγματα από
ένα πρόγραμμα πρωτογενούς έρευνας σε αρχεία μέσων μαζικής επικοινωνίας της Ελλάδας.
Το πρόγραμμα αυτό αξιοποιεί (και φιλοδοξεί να εμπλουτίσει) προσεγγίσεις και παρατηρήσεις από μια δευτερογενή βιβλιογραφία που
προέρχεται από το διεπιστημονικό πεδίο ‘Επιστήμη, Τεχνολογία, Κοινωνία’ και την Ιστορία της Επιστήμης και της Τεχνολογίας. Τα δείγματα
αυτά καλύπτουν κάποιες κρίσιμες περιοχές της σύγχρονης επιστήμης και τεχνολογίας, από την πληροφορική και την βιοτεχνολογία μέχρι
τις τεχνολογίες των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Όταν η ιατρική επιστήμη γίνεται τηλεοπτικός λόγος:
Λάθη, Ελλείψεις, παραλείψεις.
Μαλινάκη Εύα
Υπ. Διδάκτωρ, ΑΠΘ, Τμήμα Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ
Τα Μέσα -και κυρίως η τηλεόραση- διαδραματίζουν εξέχοντα ρόλο στη μετάδοση πληροφοριών που σχετίζονται με τα ζητήματα και τις συμπεριφορές υγείας. Εκπαιδεύουν το κοινό, καλλιεργούν την κατανόησή του, αυξάνουν την ευαισθητοποίησή του και επηρεάζουν τον τρόπο
σκέψης και λήψης αποφάσεων σχετικά με τις συμπεριφορές υγείας. Αρχικά, το κατορθώνουν με το να θέτουν την καθημερινή ατζέντα
της δημόσιας συζήτησης πάνω στα θέματα αυτά. Η θεωρία καθορισμού της ατζέντας των μέσων περιγράφει την ικανότητα των μέσων να
επηρεάσουν ή ακόμα καλύτερα να ελέγχουν την προεξοχή – προβολή ορισμένων θεμάτων έναντι κάποιων άλλων. Στο πεδίο της μαζικής
επικοινωνίας έχει παρατηρηθεί επίσης σύγκλιση της βασικής ιδέας καθορισμού της ατζέντας των μέσων και μιας άλλης θεωρητικής προσέγγισης, της πλαισίωσης, η οποία μάλιστα περιγράφεται και ως μία δεύτερου επιπέδου ατζέντα.
Τα μηνύματα υγείας υπογραμμίζουν τη σπουδαιότητα συγκεκριμένων συμπεριφορών υγείας και το κάνουν με πολλούς και διαφορετικούς
τρόπους. Η πλαισίωση είναι ένας από αυτούς. Η έρευνα έχει αποδείξει ότι αυτές οι πλαισιώσεις (όφελος vs κόστος) των μηνυμάτων υγείας
μπορούν να έχουν διαφορετικές επιδράσεις στην πειστικότητα του μηνύματος, ακόμα και στις περιπτώσεις που στη θετική και την αρνητική
εκδοχή του μηνύματος εμπεριέχεται η ίδια ακριβώς πληροφορία.
Στην Ελλάδα, ο κύριος όγκος πληροφόρησης του κοινού για τις συμπεριφορές υγείας προέρχεται από ψυχαγωγικές ή infotainment εκπομπές της πρωινής και μεσημεριανής ζώνης και από «εξειδικευμένες» εκπομπές που αφορούν στην υγεία παρά από τα δελτία ειδήσεων.
Τόσο οι «ειδικοί» όσο και οι δημοσιογράφοι – παρουσιαστές υιοθετούν λαθεμένες πρακτικές, με αποτέλεσμα η ιατρική πληροφορία να μην
φτάνει καταλλήλως στο κοινό και να μην έχει το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα την προς όφελος του κοινού αλλαγή στάσεων και συμπεριφορών υγείας. Για το λόγο αυτό, δανειστήκαμε παραδείγματα από την ελληνική τηλεοπτική πραγματικότητα, αναδείξαμε λάθη και παραλείψεις
και αναπτύξαμε έναν «οδηγό σωστής επαγγελματικής συμπεριφοράς» που αφορά τόσο στους δημοσιογράφους – παρουσιαστές όσο και
τους επαγγελματίες της υγείας.
Είναι εφικτή (και επιθυμητή) η «εκλαΐκευση» της επιστήμης;
Μανουσέλης Σπύρος
Δημοσιογράφος, Εφημερίδα των Συντακτών.
Πρόθεσή μου είναι να διερευνήσω αν η «μετάφραση» του επιστημονικού ιδιωματικού λόγου στην καθημερινή γλώσσα αποτελεί όντως
την αναγκαία και ικανή συνθήκη για τη διάδοση και την οικειοποίηση της επιστημονικής σκέψης από το ευρύτερο και εξ ορισμού μη ειδικό
κοινό.
Η διάδοση στο ευρύτερο κοινό των κατακτήσεων, των δυνατοτήτων και των εφαρμογών της επιστημονικής γνώσης αποτελεί ζωτική
ανάγκη κάθε σύγχρονης κοινωνίας που προσδιορίζεται, αυτάρεσκα, ως «επιστημονική-τεχνολογική». Όμως, όπως θα δούμε, η κοινωνική
ανάγκη για επιστημονική ενημέρωση σκοντάφτει σε δύο φαινομενικά ανυπέρβλητα εμπόδια: στην εγγενή αδιαφάνεια και άρα στη δυσκολία
κατανόησης των επιστημονικών εννοιών και μεθόδων από το μη ειδικό κοινό, κυρίως όμως στις ατυχείς ή και ολότελα παραπλανητικές
εκλαϊκεύτηκες στρατηγικές που υιοθετούνται συχνά από τους επίδοξους εκλαϊκευτές (επιστήμονες ή ειδικούς δημοσιογράφους).
Καταφεύγοντας σε συγκεκριμένα παραδείγματα, θα υποστηρίξω ότι το πραγματικό πρόβλημα είναι η ίδια η ιδέα της «εκλαΐκευσης», δηλαδή
η «αφ’ υψηλού» και επιλεκτική μεταφορά μέρους της επιστημονικής περιπέτειας από τους λίγους (που γνωρίζουν) στους πολλούς (που
αγνοούν). Μια ελιτίστικη προσέγγιση που, αφενός, υποτιμά την ίδια την πράξη της επιστημονικής κοινοποίησης-ενημέρωσης και, αφετέρου, αδικεί τις γνωσιακές ικανότητες του μη ειδικού κοινού.
Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, είναι ανάγκη να υπερβούμε τα επικοινωνιακά αδιέξοδα και τον νέο γνωστικό σκοταδισμό που δημιουργεί η
παραπλανητική εκλαΐκευση, και να επενδύσουμε στην ευρύτερη δυνατή διάδοση του επιστημονικού τρόπου σκέψης. Και ό,τι διαφοροποιεί
την «εκλαΐκευση» των επιστημονικών ιδεών από τη «διάδοση» του επιστημονικού πολιτισμού δεν είναι μόνο το τι επιλέγουμε να γνωστοποιήσουμε αλλά και το πώς το παρουσιάζουμε.
9
Reporting Science
Μιχοπούλου Βασιλική
Δημοσιογράφος, Καθημερινή.
Έχετε σκεφτεί πώς θα ήταν η ζωή σας αν σταματούσατε να ενημερώνεστε για μια βδομάδα; Σας ακούγεται αδιανόητο; Αλήθεια σας νοιάζει
τόσο πολύ αν έχει κίνηση στο κέντρο ή αν θα βρέξει αύριο; Τώρα φανταστείτε την καθημερινή ζωή σας χωρίς επιστημονική έρευνα. Αυτό
όντως ακούγεται αδιανόητο.
Όλοι επιθυμούμε να γνωρίζουμε σε ποιο σημείο βρίσκεται αυτή τη στιγμή ο κόσμος, τι να περιμένουμε από την επιστημονική έρευνα σε
μακροπρόθεσμη βάση, ποιο είναι το όραμα των πολιτικών και των κομμάτων, πού πηγαίνει η οικονομία.Είναι γεγονός ότι η επιστήμη έχει
εισχωρήσει στη ζωή μας τόσο βαθιά με θεαματικό τρόπο που είναι αδύνατο να ξεφύγουμε πια από την επιρροή της σε κάθε έκφανση της
δραστηριότητας μας. Η μοναδικότητα της κάθε ανακάλυψης είναι συγκλονιστική. Συγκινούμαστε με κάτι ακόμη και αν δεν είναι χρηστικό,
καθημερινό.
Είναι προφανές ότι τα αποτελέσματα της επιστημονικής έρευνας επηρεάζουν άμεσα την οικονομία, το μάρκετινγκ, την πολιτική, τη ζωή
μας. Για αυτό, εξάλλου, είναι σημαντικό για τους πολίτες να έχουν βασικές γνώσεις της επιστήμης να κατανοούν πού βρίσκονται, από πού
ήρθαν και πού πηγαίνουν.
Επιπλέον, πίσω από κάθε πολιτική απόφαση υπάρχει μια επιστημονική αναφορά. Ευρήματα της επιστημονικής έρευνας χρησιμοποιούνται
για να ενισχύσουν ή να εμποδίσουν τη χάραξη πολιτικής σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης.
Αλήθεια όμως, υπάρχει τρόπος ώστε κάθε μείζον επιστημονικό γεγονός να μεταφέρεται στο πεδίο των ρυθμίσεων καθημερινότητας; Η
απάντηση είναι «ναι», μέσω της επιστημονικής δημοσιογραφίας.Οι δημοσιογράφοι επιστήμης «κατεβάζουν» την επιστήμη στο επίπεδο
του κοινού νου και μεταφέρουν με εκλαϊκευμένο τρόπο τα αποτελέσματα της επιστημονικής έρευνας. Ανάμεσα σε άλλα, θεωρούν ότι η
πρόσβαση στην επιστημονική γνώση είναι ένα δυνατό μέσο εκδημοκρατισμού. Η επιστημονική δημοσιογραφία πληροφορεί το κοινό για
την επιστημονική πρόοδο, ενώ παράλληλα το εκπαιδεύει στην «τέχνη της αμφιβολίας» δηλ. το βοηθά να αξιολογεί και να μη πέφτει θύμα
κακών, απατηλών και ψευδών ειδήσεων. Με άλλα λόγια αναλαμβάνει το ρόλο του μεσολαβητή μεταξύ επιστήμης και κοινωνίας.
Για να βελτιωθεί η ποιότητα της επιστημονικής δημοσιογραφίας, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης πρέπει να «επιστρατεύσουν» περισσότερους δημοσιογράφους με επιστημονική κατάρτιση. Την ίδια στιγμή, πρέπει να ενεργοποιηθεί κι ένας μηχανισμός «εκπαίδευσης» των
επιστημόνων και των εκπροσώπων τους στις βασικές αρχές της δημόσιας επικοινωνίας, καθώς και «εξοικείωσης» με τις προσδοκίες και
τις παραμέτρους λειτουργίας των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Επιτυχημένη επιστημονική δημοσιογραφία σε καμία περίπτωση δε σημαίνει
ανακάλυψη συναρπαστικών ειδήσεων ή θεμάτων, αλλά η τοποθέτηση ή τους σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο και η παρουσίασή τους με
κατανοητό τρόπο.
Οι δημοσιογράφοι επιστήμης πρώτα από όλα είναι δημοσιογράφοι και όχι επιστήμονες ( χωρίς το ένα να αποκλείει το άλλο). Να θυμίσουμε,
επίσης, ότι δεν είναι δάσκαλοι, αν και πρέπει να «διδάξουν» πολλά πράγματα στο κοινό τους.
Δεν είναι συγγραφείς ή λογοτέχνες, αν και θα πρέπει να γράψουν την «ιστορία» τους με τέτοιο τρόπο που οι άνθρωποι να την απολαμβάνουν διαβάζοντάς την. Η δουλειά τους είναι να ενημερώνουν το κοινό τους με αποτελεσματικό και ευχάριστο τρόπο, αλλά το σημαντικότερο
αμερόληπτα παρουσιάζοντας όλες τις πτυχές των θεμάτων.
Δεν έχει σημασία αν θα εργάζονται ως μισθωτοί ή ως εξωτερικοί συνεργάτες, ως ρεπόρτερς ή αρχισυντάκτες, αν ανήκουν στο μόνιμο ή
στο εποχιακό προσωπικό ενός μιντιακού φορέα. Είναι επαγγελματίες και παρέχουν μια σημαντική υπηρεσία στην κοινωνία. Η επιστημονική
δημοσιογραφία είναι κάτι περισσότερο από τις απλές ερωτήσεις: Πώς μπορώ να βρω το θέμα μου ; Πώς μπορώ να σχεδιάσω, να «πουλήσω» και να παρουσιάσω μια ιστορία ; Τι ενδιαφέρει τον αναγνώστη / ακροατή / θεατή μου; Πώς μπορώ να πείσει έναν επιστήμονα για
να δώσει μια συνέντευξη ;
Αυτές είναι ερωτήσεις οι οποίες, μέχρι το τέλος της εισήγησης, θα έχουν απαντηθεί...
Τεχνοεπιστημονικά Μουσεία και Κοινωνία:
Επιστήμη και Τεχνολογία για όλους
Μπάλα Ελεάνα, Καρνέζου Μαρία
Σχεδιασμός-υποστήριξη εκπαιδευτικών προγραμμάτων,
ΝΟΗΣΙΣ-Κέντρο Διάδοσης Επιστημών & Μουσείο Τεχνολογίας..
Σε μια εποχή συνεχών επιστημονικών και τεχνολογικών ανακαλύψεων, οι πολίτες που επιθυμούν να συμμετέχουν πλήρως και ισότιμα
σ΄ αυτή, οφείλουν να είναι επαρκώς ενημερωμένοι και ικανοί ώστε να κατανοούν τα όσα συμβαίνουν, να διατυπώνουν απόψεις, και να
κάνουν επιλογές. Τα τεχνοεπιστημονικά μουσεία, ως περιβάλλοντα άτυπης εκπαίδευσης, με το περιεχόμενο και τις δραστηριότητές τους
παρέχουν πολλαπλές ευκαιρίες στο κοινό προς την κατεύθυνση αυτή.
Ένα δραστήριο και ενεργό μουσειακό περιβάλλον ωθεί τους πολίτες να αναπτύξουν κίνητρα για την ενασχόληση με την επιστήμη, να διευρύνουν τη γνώση τους για τη φύση και την τεχνολογία, να κατανοήσουν τη διαδικασία της επιστημονικής ανακάλυψης και να παραμένουν
ενημερωμένοι, βοηθώντας τους έτσι να αναπτύξουν και να διατηρήσουν μια μακροχρόνια σχέση με το περιεχόμενο και τα θέματα της επιστήμης. Τα τεχνοπεπιστημονικά μουσεία προάγουν τον επιστημονικό και τεχνολογικό εγγραμματισμό και την έννοια της δια βίου μάθησης,
αποτελώντας έναν ουσιαστικό σύνδεσμο μεταξύ του επιστημονικού κόσμου στον οποίο συντελούνται οι εξελίξεις και στην κοινωνία που
είναι ο τελικός αποδέκτης τους.
Το ΝΟΗΣΙΣ μέσα από το περιεχόμενο, τα εκπαιδευτικά προγράμματα και τις ποικίλες δράσεις του, και με αφετηρία την παιδική-σχολική
ηλικία, στοχεύει στην ανάπτυξη της μακροχρόνιας σχέσης του πολίτη με την επιστήμη. Προκειμένου να φέρει το κοινό κοντά στην επιστήμη
και να υποστηρίξει τη δημόσια συζήτηση για κρίσιμα ζητήματα που θέτει η επιστημονική και τεχνολογική εξέλιξη διοργανώνει τα «Καφέ
της Επιστήμης».
Πρόκειται για ανοιχτές συζητήσεις που λαμβάνουν χώρα έξω από το παραδοσιακό ακαδημαϊκό πλαίσιο. Σκοπός τους είναι η έναρξη ενός
διαλόγου ανάμεσα στο κοινό και τους επιστήμονες, ο οποίος λειτουργεί αμφίδρομα, γεφυρώνοντας το χάσμα επικοινωνίας που υπάρχει
ανάμεσα στην επιστημονική-τεχνολογική κοινότητα και στο ευρύ κοινό. Αποτελούν μια ευκαιρία, για τους ειδικούς να επικοινωνήσουν την
επιστήμη τους, και για το κοινό να τους γνωρίσει από κοντά και να προσεγγίσει επιστημονικά και τεχνολογικά θέματα που έχουν επίδραση
στην καθημερινή ζωή και τα οποία συχνά είναι και αμφιλεγόμενα.
10
Σεισμοί, κομήτες, μικρόβια και αεροπλάνα:
Ουτοπικές και δυστοπικές εκφάνσεις του δημοσιογραφικού λόγου
για την επιστήμη και την τεχνολογία στον ημερήσιο τύπο στις αρχές του 20ου αιώνα.
Παπανελοπούλου Φαίδρα Λέκτορας, Μεργούπη-Σαβαϊδου Ειρήνη Διδάκτωρ, Τζόκας Σπύρος Διδάκτωρ.
ΕΚΠΑ, Μ.Ι.Θ.Ε.
Στη σημερινή εποχή η μαζική παραγωγή και διακίνηση της σχετικής με την επιστήμη και την τεχνολογία πληροφορίας από τα ΜΜΕ εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο της εκλαΐκευσης της επιστήμης και της επικοινωνίας της σε διευρυμένα ακροατήρια. Εξειδικευμένοι δημοσιογράφοι αναλαμβάνουν να φέρουν εις πέρας αυτό το έργο, προσδίδοντας κύρος στα μέσα, δεδομένου ότι ασχολούνται, αναλύουν και
σχολιάζουν εκφάνσεις της τεχνοεπιστήμης, όπως η «καινοτομία» και η «ανάπτυξη», που σχετίζονται άμεσα με την ιδεολογία της προόδου.
Η ρητορική τους αναπαράγει στο όνομα της «αλήθειας», της «αντικειμενικότητας» και της «ουδετερότητας» στερεότυπα, προκαταλήψεις
και ιδεοληψίες για την επιστήμη και την τεχνολογία, διαμορφώνοντας παράλληλα ένα ρυθμιστικό ρόλο σε σχέση με τις επιστημονικές και
τεχνολογικές πολιτικές και τις επιλογές και αποφάσεις του ακροατηρίου τους.
Στην παρουσίασή μας θα επισημάνουμε τις απαρχές συγκρότησης αυτής της τυποποιημένης πλέον διαδικασίας, η οποία αναδεικνύει την
πολυεπίπεδη σχέση επιστήμης και τεχνολογίας - δημοσιογραφικού λόγου - κοινού, με αναφορές στην κοινωνία, την πολιτική, την οικονομία και τον πολιτισμό, δίνοντας έμφαση στην Ελλάδα των αρχών του 20ού αιώνα.
Την εποχή εκείνη η επιστήμη και η τεχνολογία αναδεικνύονται σε καθοριστικής σημασίας κοινωνικά φαινόμενα, άμεσα συνδεόμενα με τη
νεωτερικότητα, για τα οποία αναπτύσσεται και η αντίστοιχη ρητορική στον δημόσιο χώρο και λόγο. Παράλληλα, η νέα διεθνής κοινωνική
και πολιτική πραγματικότητα συντείνει στο φαινόμενο της μαζικής ενημέρωσης, όπου η πληροφόρηση αποτελεί όχι μόνο δικαίωμα αλλά
και υποχρέωση του κοινού, το οποίο στο πλαίσιο της «εκδημοκρατιζόμενης» νεωτερικής κοινωνίας επιχειρείται να ομογενοποιηθεί μέσω
της διαμόρφωσης μιας κοινής γνώμης.
Η έρευνα που έχουμε διεξάγει στον ελληνικό ημερήσιο και περιοδικό τύπο των αρχών του 20ού αιώνα υπό το πρίσμα της ιστορίας της
επιστήμης και της τεχνολογίας έχει αναδείξει μια δυναμική σχέση ανάμεσα στον δημοσιογραφικό λόγο και τον επιστημονικό λόγο. Από
την μία πλευρά, οι δημοσιογράφοι αποτυπώνουν και διαμορφώνουν ουτοπικές και δυστοπικές δημόσιες εικόνες της επιστήμης και της
τεχνολογίας, ενώ καθώς συγκροτούνται ως επαγγελματική ομάδα, αξιοποιούν τον λόγο και το κύρος της επιστήμης και της τεχνολογίας,
αναλαμβάνοντας ρόλο διαμεσολαβητή ανάμεσα στο κοινό και την ολοένα πιο εξειδικευμένη επιστημονική κοινότητα. Από την άλλη πλευρά, οι επιστήμονες χρησιμοποιούν τα μέσα μαζικής επικοινωνίας ως άλλο ένα βήμα διαμόρφωσης του δημόσιου λόγου της επιστήμης, με
σκοπό την συγκρότηση επαγγελματικών επιστημονικών κοινοτήτων και θεσμών, την κοινωνική νομιμοποίησή τους, τη χρηματοδότηση
των ερευνητικών τους προγραμμάτων και εν τέλει την εδραίωσή τους ως την κατεξοχήν νεωτερική κοινωνική και διανοητική ελίτ στη
διαχείριση της γνώσης.
Η ιστορία των Επιστημών και η δημόσια εικόνα της επιστήμης
Πατηνιώτης Μανώλης αναπλ. Καθηγητής, Πετακός Δημήτρης Υπ. Διδάκτωρ,
ΕΚΠΑ, Μ.Ι.Θ.Ε.
Η ιστορία των επιστημών αποτελεί ένα διανοητικό πεδίο που αφηγείται τις ιστορίες των ανθρώπων, θεσμών και κοινωνικών δομών που
συγκρότησαν τις πρακτικές των επιστημών. Για τους ιστορικούς των επιστημών, η επιστήμη αποτελεί ένα κοινωνικό και διανοητικό φαινόμενο που δεν μπορεί να μελετηθεί ανεξάρτητα από το χρονικό και πολιτισμικό πλαίσιο όπου έδρασαν οι διάφοροι διανοητές. Από αυτή την
άποψη, η ιστορία των επιστημών επιχειρεί να ανασυγκροτήσει το παρελθόν των επιστημών μέσω μιας κριτικής ανάγνωσης, που διαρκώς
εμπλουτίζεται με νέα αναλυτικά εργαλεία. Ωστόσο, η ιστορία των επιστημών, πέρα από την αυστηρά ακαδημαϊκή λειτουργία της, έχει και το
προνόμιο να παράγει αφηγήσεις, ένα χαρακτηριστικό που την κάνει αυτομάτως πιο προσιτή στο ευρύ κοινό.
Σκοπός της συγκεκριμένης εισήγησης είναι να αναδείξει τις δυνατότητες αξιοποίησης του πλούτου της ιστορίας των επιστημών μέσα
από δράσεις που απευθύνονται στο ευρύ κοινό και μπορούν να γίνουν προσιτές σε αυτό με διάφορους τρόπους. Θα γίνει μια αναλυτική
παρουσίαση δράσεων της Διαδραστικής Έκθεσης Επιστήμης και Τεχνολογίας του Ιδρύματος Ευγενίδου, οι οποίες είχαν και έχουν ως
βασικό άξονα την ιστορία των επιστημών. Οι περιπτώσεις που θα παρουσιαστούν και θα σχολιαστούν θα είναι (1) ντοκιμαντέρ ιστορίας
των επιστημών και (2) διαδραστικές αφηγήσεις ιστορίας των επιστημών. Η παρούσα εισήγηση έχει ως στόχο να αναδείξει κάποια κομβικά
ερωτήματα σχετικά με τον χαρακτήρα και τον σκοπό αυτών των δράσεων.
Πώς τα αναλυτικά και μεθοδολογικά εργαλεία των ιστορικών μπορούν να συνδυαστούν με τις νέες τεχνολογίες, διαμορφώνοντας μια νέα
εικόνα για τις επιστήμες στη δημόσια σφαίρα; Τι είδους δράσεις μπορούν να πραγματοποιηθούν μέσα σε σύγχρονα τεχνοεπιστημονικά
μουσεία και κέντρα;
Μπορούν οι δράσεις ιστορίας των επιστημών να λειτουργήσουν ως άξονας μεταφοράς και πρόσληψης τεχνοεπιστημονικού περιεχομένου,
που θα έχει ως στόχο μια νέα εικόνα της επιστήμης στη δημόσια σφαίρα;
11
Η αλληλεπίδραση ως εργαλείο κατανόησης του σύμπαντος
και γεφύρωσης του χάσματος ανάμεσα στις Φυσικές Επιστήμες και τα ΜΜΕ
Ραζής Πάνος
Καθηγητής Φυσικής, Πανεπιστήμιο Κύπρου/ CERN.
Η έννοια της αλληλεπίδρασης δεν είναι βέβαια στατική αλλά εμπεριέχει από μόνη της τη δυναμική της αμφίδρομης επικοινωνίας και
αλληλοεπηρεασμού του δότη με το δέκτη, του ενσυνείδητου παρατηρητή και του οργάνου παρατήρησης με το παρατηρούμενο σύστημα,
του υποκειμένου με το αντικείμενο, του κάθε ανθρώπου με τους άλλους ανθρώπους και την κοινωνία ευρύτερα. Οι αλληλεπιδράσεις, σε
κάθε επιστημονικό πεδίο, αποτελούν το Α και το Ω για τη μελέτη και κατανόηση των συστημάτων και φαινομένων, φυσικών, οικονομικών,
κοινωνικών, φιλοσοφικών, ιστορικών, πολιτισμικών, ακόμη και θεολογικών.
Στον τομέα των Φυσικών Επιστημών, και ιδιαίτερα στο πεδίο της Φυσικής, που αποτελεί τη μάνα όλων των θετικών επιστημών, με αυστηρή
γλώσσα έκφρασης τα μαθηματικά, ο κόσμος των στοιχειωδών συστατικών και της συμπεριφοράς τους που διέπει ολόκληρο το Σύμπαν
– από το Μικρόκοσμο μέχρι το Μακρόκοσμο – γίνεται κατανοητός με βάση κάποιες σύγχρονες αρχές με κεντρικό άξονα πάντα τις Αλληλεπιδράσεις. Στο ερμηνευτικό επίπεδο δεν χρειάζονται όμως και πολλά μαθηματικά για να κατανοήσει κανείς πολύπλοκα πειράματα, όπως
αυτά που διεξάγονται σήμερα στο CERN. Αρκεί η μικρή αυτή αράδα αρχών, που αποτελούν και το αντικείμενο της ομιλίας, για να είναι σε
θέση να κατανοήσει κανείς το Σύμπαν και να προβάλει και να διαδώσει ορθά τα πορίσματα της έρευνας στα ΜΜΕ.
Για να επιτευχθεί αυτό, θα πρέπει να υπάρχει σωστή αλληλεπίδραση του Επιστήμονα με το Δημοσιογράφο στο συναφές γνωστικό αντικείμενο, και ειδικά στη σύγχρονη Φυσική όπου εμπλέκονται Εργαστήρια, υψηλή Τεχνολογία και κοσμογονικές προεκτάσεις στα ευρήματα
της. Έτσι θα αποφεύγονται από τα ΜΜΕ παρερμηνείες, ασάφειες και γενικολογίες που ενίοτε οδηγούν σε ατεκμηρίωτες κινδυνολογίες και
προκαλούν ζημιά στην πρόοδο της Επιστήμης. Παράλληλα, με την αλληλεπίδραση αυτή επιτυγχάνεται και η διάδοση νέων ιδεών στην κοινωνία, ώστε να ωφεληθεί και να αξιοποιήσει τα ευρήματα της Επιστήμης, προσφέροντας ηθική ικανοποίηση στην επιστημονική κοινότητα
και επιβράβευση των Δημοσιογράφων.
Παγίδες και συμφέροντα: Οι κακοί λύκοι της ενημέρωσης
Στεργίου Άννα
Δημοσιογράφος, Ελευθεροτυπία.
Πριν μιλήσουμε για τις τεχνολογικές ειδήσεις ή επιστημονικά νέα στη σύγχρονη Ελλάδα, θα πρέπει να αρχίσουμε να ψάχνουμε το χωροχρονικό πλαίσιο, το οποίο είναι τελείως διαφορετικό στην Ελλάδα, αν το συγκρίνουμε με πριν 5 χρόνια, πριν την έναρξη δηλαδή της
οικονομικής κρίσης.
1. Πολλά από τα ιδρύματα πρόκειται να συγχωνευθούν, επιστήμονες χάνουν τη δουλειά του και τα κονδύλια για την έρευνα μειώνονται.
2. Η δημοσιογραφία έχει αποκτήσει νέα χαρακτηριστικά, λόγω του Internet, το οποίο είναι μια τεχνολογική επανάσταση σε πολλά πράγματα, αλλά καθοριστικό στην επικοινωνία. Λόγω του Διαδικτύου, οι δημοσιογράφοι στην Ελλάδα ή σε όλο τον κόσμο δεν έχουν τόσο βαθειά
εξάρτηση σε πολυεθνικούς ομίλους για ειδήσεις ή πρακτορεία ειδήσεων, όπως πριν. Οι δημοσιογράφοι μπορούν να δουν τις ιστοσελίδες
των διάσημων ξένων πανεπιστημίων, να στείλουν e-mails για συνεντεύξεις σε διακεκριμένους ξένους επιστήμονες ή εργαστήρια να
επικοινωνήσουν με διαφορετικό τρόπο από ό, τι πριν και κυρίως να επικοινωνήσουν απευθείας με την πρωτογενή πηγή, δεδομένου ότι η
έρευνα στη χώρα μας, ήταν υποχρηματοδοτούμενη και πριν την κρίση.
Αλλά είναι πολύ εύκολο για έναν δημοσιογράφο να πέσει σε παγίδες. Ο δημοσιογράφος πρέπει πάντα να έχει κατά νου ότι :
1. Η είδηση δεν διαχέεται παντού σε όλους τους λαούς του πλανήτη με τον ίδιο τρόπο. Το νομικό και το θρησκευτικό πλαίσιο θέτουν περιορισμούς ενώ σημαντικός περιορισμός είναι κι η στρωμάτωση για να φτάσει η είδηση στην λεγόμενη κοινή γνώμη.
2. Ο τρόπος επικοινωνίας δεν είναι ίδιος. Παλαιότερα στην Ελλάδα οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν καθαρεούσα, σήμερα δημοτική,και τώρα
greeglish λόγω του διαδικτύου. Ο παράγοντας γλώσσα έχει εξαιρετική σημασία. Ο αναλφαβητισμός του διαδικτύου είναι υπαρκτός. Ετσι, η
διάδοση των πληροφοριών δεν είναι η ίδια, ούτε κοινή σε όλα τα μέρη του πλανήτη, λόγω της γλώσσας, αλλά και των περιορισμών κάθε
κοινωνίας. Εξαρτάται από παράγοντες όπως: γεωγραφική θέση, διαστρωμάτωση, φυλή, φύλο, ηλικία, επαγγελματική ή κομματική θέση,
θρησκεία κλπ.
3. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πλέον επικοινωνία μέσω των κοινωνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης είναι πλέον διαδραστική. Ο παλαιός
καταναλωτής ειδήσεων «απλός πολίτης», μπορεί να είναι σήμερα μέσω μιας δική του Ιστοσελίδας ή ενός δικού του blog ή ως διαχειριστής
μιας ομάδας και ερασιτέχνης δημοσιογράφος, δηλαδή συνδιαμορφωτής της κοινής γνώμης.
4. Η έλλειψη γνώσης ή άγνοιας είναι μία από τις μεγαλύτερες παγίδες για την παρουσίαση ή τη διαχείριση επιστημονικών / τεχνολογικών
ειδήσεων. Εξαιρετικά σπάνια Έλληνες δημοσιογράφοι είναι εξειδικευμένοι στην παρουσίαση επιστημονικών/τεχνολογικών ειδήσεων,
γι΄αυτό πρέπει να είναι διπλά προσεκτικοί. Τεχνολογικές επιστημονικές ειδήσεις δεν είναι κενές πολιτικου περιεχομένου (π.χ. ειδήσεις
για μεταλλαγμένα). Ο ερασιτεχνισμός στο ιντερνέτ μπορεί να έχει πολλαπλά οφέλη αλλά και παρενέργειες. Η διαχείριση των ειδήσεων στο
ίντερνετ δίνει τη δυνατότητα για παρουσίαση αντισυστημικών ειδήσεων, αλλά εγκυμονεί κινδύνους παρερμηνειών (π.χ. θα γίνει μεγάλος
σεισμός στην Κρήτη και θα βουλιάξει).
5. Η γλώσσα είναι ένας περιορισμός. Όσο πιο πολλές γλώσσες μιλά ένας δημοσιογράφος τόσο μπορεί να έχει καλύτερη άποψη. Ίσως
υπάρχουν πολλές τεχνολογικές ειδήσεις στην Κίνα, αλλά πόσοι άνθρωποι στην Ευρώπη μιλούν κινέζικα, για να τις μεταφέρουν ή να τις
αξιοποιήσουν ;
6. Ο δημοσιογράφος λόγω αυτής της κατάστασης είναι συχνά υπό την επήρεια ή ακόμη τελεί υπό την «ομηρεία» των επιστημονικών πηγών, που μπορεί να έχουν τα δικά τους συμφέροτα. Πηγές και ξένα ιδρύματα, οι ξένες πολυεθνικές ομάδες ειδήσεων τυχαίνει να έχουν
τα δικά τους συμφέροντα, τα οποία στην πραγματικότητα δεν είναι απαραίτητο να γνωρίζουν ο δημοσιογράφος. Όταν κάποιος δεν γνωρίζει
την πηγή της χρηματοδότησης για οποιαδήποτε έρευνα, ειδικά όταν πρόκειται για την είδηση που πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί σχετικά
με όλα αυτά, επειδή αυτό το είδος των ειδήσεων θα μπορούσε να κρύψει σκοπιμότητες.
Οι κακοί λύκοι της ενημέρωσης, γενικά σχετίζονται με συμφέροντα οικονομικά, πολιτικά, επιχειρηματικά, επιστημονικά. Προσπαθούν με
κάθε τρόπο να οικοδομήσουν μια ωραιοποιημένη εικόνα, να δημιουργήσουν ή να συντηρήσουν το μύθο της εταιρείας, ενός Πανεπιστημίου, ενός ιδρύματος, να τρέξουν επιστημονικά προγράμματα ή ν’ αντισταθούν σε οποιαδήποτε προσπάθεια κυοφορείται, για να δούμε αν
υπάρχει σκελετός στην ντουλάπα.
12
Ο ρόλος των δημοσιογράφων επιστήμης στα Ερευνητικά Προγράμματα
Σωτηρίου Μενέλαος
Γενικός Γραμματέας, Science View.
«Η επιστήμη εκτιμά την λεπτομέρεια, την ακρίβεια, το απρόσωπο, τη τεχνική, τη διάρκεια, τα γεγονότα, τους αριθμούς και πρέπει να έχει
σωστό αποτέλεσμα. Η δημοσιογραφία εκτιμά τη συντομία, την προσέγγιση, την προσωπική άποψη, την καθομιλουμένη, την αμεσότητα, τις
ιστορίες, τις λέξεις και να είναι σωστή, αυτή τη στιγμή. Αυτό μπορεί να δημιουργεί εντάσεις».
Quentin Cooper, του ραδιοφωνικού σταθμού BBC και της εκπομπής “4’s Material World” (ελεύθερη μετάφραση).
Η άποψη που έχει επικρατήσει για το ρόλο των δημοσιογράφων σε σχέση με την επιστημονική έρευνα είναι ότι θα πρέπει να επικοινωνούν τα αποτελέσματά της στο ευρύ κοινό με τον πιο απλό και κατανοητό τρόπο, αφού πρώτα βέβαια τα έχουν κατανοήσει και μπορούν
να εκλαϊκεύσουν την επιστημονική ορολογία και να την αποτυπώσουν. Είναι όμως μόνο αυτός ο ρόλος των δημοσιογράφων επιστήμης;
Στη συγκεκριμένη εργασία θα παρουσιαστούν και επιπλέον δράσεις που μπορούν να έχουν δημοσιογράφοι επιστήμης κατά την διάρκεια
διεξαγωγής της έρευνας και πώς μπορούν να συμβάλουν και αυτοί στο όσο το δυνατό καλύτερο αποτέλεσμα προς όφελος της κοινωνίας.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην αρχή του 2014 ξεκίνησε ένα από τα μεγαλύτερα μέχρι στιγμής επιδοτούμενα προγράμματα για την έρευνα και
την καινοτομία, τον «Ορίζοντα 2020». Στην ουσία είναι το πρόγραμμα που θα δώσει τη δυνατότητα σε όλες τις ερευνητικές ομάδες της Ευρώπης να προάγουν την έρευνά τους και να αναπτύξουν νέα καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες. Ο ρόλος των δημοσιογράφων επιστήμης
σε αυτή τη διαδικασία είναι αρκετά σημαντικός και αυτό θα παρουσιαστεί από τη συγκεκριμένη εργασία.
Μέσα από απτά παραδείγματα και μεθόδους που ήδη έχουν προταθεί και ακολουθούνται σε ευρωπαϊκό επίπεδο και με τη συμβολή της
Ευρωπαϊκής Ένωσης Δημοσιογραφικών Οργανισμών Επιστήμης (European Union of Science Journalist’s Associations – EUSJA), και
αυτές είναι:
• Εμπλοκή των δημοσιογράφων επιστήμης από τα πρώτα στάδια των ερευνητικών προσπαθειών, ως εκφραστές της κοινής γνώμης και ως
εκ τούτου εκφραστές των πραγματικών αναγκών
• Πραγματοποίηση εκπαιδευτικών ταξιδίων σε ερευνητικά ιδρύματα ώστε να έχουν επαφή με τους ερευνητές και τις δράσεις τους (study
trips)
• Πραγματοποίηση δημόσιων διαλόγων με επιστημονική θεματολογία (science debates) όπου επιστήμονες, δημοσιογράφοι αλλά και ευρύ
κοινό θα συμμετέχει
• Πραγματοποίηση εκπαιδευτικών εργαστηρίων (workshops) τα οποία θα δίνουν την πραγματική διάσταση των ερευνητικών προσπαθειών
• Πραγματοποίηση διερευνητικών δημοσιογραφικών αποστολών (investigative science journalism) σε ερευνητικούς οργανισμούς ανά
την Ευρώπη
• Συμμετοχή σε δράσεις αποτίμησης των ερευνητικών αποτελεσμάτων (evaluation/validation).
Όλα τα πιο πάνω θα παρουσιαστούν μέσω των μέχρι στιγμής δράσεων δημοσιογράφων επιστήμης στην Ευρώπη με τη συμμετοχή τους σε
4 Ευρωπαϊκά Προγράμματα (SiS Catalyst, SYNENERGENE, NanoDiode, SATORI).
H «μαγική εικόνα» της επιστήμης και η διδακτική των φυσικών επιστημών
Σωτηρίου Σοφοκλής
Υπ. τμήματος Έρευνας & ανάπτυξης, Ελληνογερμανική σχολή.
Οι δεξιότητες που μπορούν να αποκτήσουν οι μαθητές κατά την εισαγωγή της επιστημονικής μεθοδολογίας στην εκπαιδευτική πράξη είναι
θεμελιώδεις. Παρά το γεγονός αυτό τα σημερινά εκπαιδευτικά συστήματα στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες εξακολουθούν να υιοθετούν προσεγγίσεις που βασίζονται σε περιγραφικές αποδόσεις των φυσικών φαινομένων ζητώντας από τους μικρούς μαθητές να απομνημονεύουν νόμους και τύπους που τους εκφράζουν. Είμαστε πεπεισμένοι ότι υπάρχει ένα σοβαρό εκπαιδευτικό κενό σε αυτό το σημείο.
Οι μαθητές πρέπει να έχουν την ευκαιρία να εξοικειωθούν με την επιστημονική μεθοδολογία, να αναπτύξουν δεξιότητες που τους επιτρέπουν να λύνουν προβλήματα, να κατανοούν τα λάθη τους, να σχεδιάζουν πειράματα, να συλλέγουν δεδομένα, να τα αναλύουν και να βγάζουν συγκεκριμένα συμπεράσματα. Μόνο τότε μπορούμε να ισχυριστούμε πως προετοιμάζουμε πολίτες που είναι σε θέση να κατανοούν
τα προβλήματα που αντιμετωπίσουν οι σύγχρονες κοινωνίες, να παίρνουν θέση και να παρουσιάζουν τις απόψεις τους και να κάνουν τις
επιλογές τους. Στην παρουσίαση αυτή θα προσπαθήσουμε να αποδώσουμε τη σημερινή κατάσταση στο χώρο της διδακτικής των φυσικών
επιστημών και να αναδείξουμε τρόπους με τους οποίους μπορεί να διαφοροποιηθεί το τοπίο και να διαμορφωθεί μία νέα εκπαιδευτική
προσέγγιση που θα βασίζεται στην αποκαλυπτική μάθηση και στην εφαρμογή της επιστημονικής μεθοδολογίας σε κάθε τάξη.
Επιστημονική εγκυρότητα ή εντυπωσιασμός;
μπορούν να συνυπάρχουν σε ένα ενημερωτικό άρθρο;
η περίπτωση της βασικής έρευνας στην περιοχή των στοιχειωδών σωματιδίων.
Τράκας Νικόλας
Καθηγητής Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, τομέας Φυσικής, Σχολή Εφαρμοσμένων μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών.
Η εκλαϊκευτική παρουσίαση ενός επιστημονικού θέματος (θα πρέπει να) έχει ως σκοπό τον εντυπωσιασμό (να “πουλήσει”) ή την ενημέρωση; Υπάρχει καλώς εννοούμενος εντυπωσιασμός; Κατά πόσο η χρονική πίεση αναγγελίας μιας επιστημονικής είδησης δικαιολογεί ανακρίβειες; Προσεγγίζονται (;) οι σχετικοί επιστήμονες ή απλά (κακο)μεταφράζεται η είδηση από ξένες (ελεγμένες;) δημοσιεύσεις; Από την
άλλη πλευρά, έχουν υποχρέωση οι επιστήμονες να εκλαϊκεύουν; Πώς πρέπει να ενημερώνουν τα ΜΜΕ; Πώς (θα πρέπει να) παρουσιάζεται
η τρέχουσα επιστημονική έρευνα σε τομείς βασικής έρευνας; Πώς μπορεί να στηθεί ένα δίκτυο επιστημόνων που να βοηθά στην σωστή
καταγραφή της είδησης ή/και τη σωστή παρουσίαση ενός επιστημονικού θέματος από τα ΜΜΕ;
13
Abstracts
In & out of the lab
Celebrification of Science-Discussing physics in a fragmented public sphere:
Lessons from the LHC
Χαρίτος Παναγιώτης
science and technology
in the public sphere
Outreach & Communication, CERN.
Οι πρόσφατες ανακαλύψεις στον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων (LHC) του CERN και συγκεκριμένα η ανακοίνωση των πρώτων ενδείξεων
για την ανακάλυψη του σωματιδίου Higgs προσέλκυσαν το ενδιαφέρον των Μ.Μ.Ε. από όλο τον κόσμο. Χιλιάδες άρθρα και ρεπορτάζ προβλήθηκαν σε διάφορα μέσα ενώ εκατομμύρια χρήστες σχολίασαν και αναπαρήγαγαν την είδηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η δημοσιότητα γύρω από το CERN, τον LHC και την ανακάλυψη του νέου σωματιδίου συνεχίστηκε και τους επόμενους μήνες με την απονομή του
βραβείο Νομπέλ Φυσικής 2013 στους P. Higgs και F. Englert και την τελετή που έγινε τον περασμένο Δεκέμβριο στην Σουηδική Ακαδημία.
Με βάση τα παραπάνω θα συζητήσουμε κατά πόσο η ανακάλυψη του σωματιδίου Higgs αποτέλεσε ένα παγκόσμιο μιντιακό γεγονός (Dayan
and Katz, 1992; Couldry, Hepp and Krotz, 2010) ικανό να δημιουργήσει έναν κοινό ερμηνευτικό ορίζοντα μεταξύ απομακρυσμένων θεατών σε όλο τον κόσμο. Ειδικότερα θα αναζητήσουμε ορισμένα από τα χαρακτηριστικά που βρίσκονται στην βάση αυτής της ενιαίας περιγραφής και θα αναφερθούμε στους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους το κοινό συμμετείχε στο γεγονός, προκαλώντας συχνά τα όρια της
επιστήμης και της φυσικής στοιχειωδών σωματιδίων (σε μια διαδικασία αναδιαπραγμάτευσης). Τα παραπάνω γεννούν τον προβληματισμό
για την ικανότητα της επιστήμης να δημιουργεί παρόμοια γεγονότα κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις που πρέπει να αναζητηθούν.
Αφού δείξουμε τις καθολικές και παγκόσμιες διαστάσεις της ανακάλυψης του Higgs θα συζητήσουμε την διαδικασία του celebrification που
έλαβε χώρα – σε αντιδιαστολή με το celebritization- και την σημασία που έχει σήμερα στην επικοινωνία της επιστήμης. Θα επιχειρήσουμε
να περιγράψουμε ορισμένα από τα χαρακτηριστικά που δημιούργησαν το status του celebrity γύρω από τον Peter Higgs. Χαρακτηριστικό
είναι πως για πρώτη ίσως φορά η διαδικασία αυτή επεκτείνεται τόσο στα μέλη ενός οργανισμού (CERN) όσο και σε άψυχα αντικείμενα
(μποζόνιο Higgs, επιταχυντής LHC) που επίσης φαίνεται να αποκτούν το status ενός celebrity. Επιπλέον, ένας αριθμός celebrities από
άλλους χώρους επισκέφθηκε το CERN τα τελευταία χρόνια βοηθώντας περισσότερο στην προβολή της φυσικής στοιχειωδών σωματιδίων.
Τέλος, στην εισήγησή μας παρουσιάζονται μερικές σκέψεις για τις μελλοντικές κατευθύνσεις που θα πρέπει να πάρει η συνέργεια μεταξύ
επιστημόνων και celebrities, με ιδιαίτερη αναφορά στον τομέα της κοινωνικής ευθύνης. Μια τέτοια προσέγγιση θεωρούμε πως είναι χρήσιμη προκειμένου να διατηρήσει το ενδιαφέρον του κοινού και να εμπνεύσει τις νέες γενιές επιστημόνων.
International Scientific Conference
14-15 Μarch 2014
Thessaloniki City Hall
Organised by
Aristotlε University of Thessaloniki
School of Journalism & Mass Communications
Organisation Européenne
pour la Recherche Nucléaire
With the support
Aristotlε University of Thessaloniki
committee of researches
Greek Union of Journalists, Writers,
& Communication specialists of Science
Professional chamber
of Thessaloniki
Under the Aegis of
Sponsors of Communication
European Union of Science
Journalists’ Associations
General Secretariat for Research and Technology
14
In & out of the lab
science and technology
in the public sphere
Organizing Committee
Gregory Paschalidis
Associate Professor, School of Journalism and Mass Communications,
Aristotle University.
Christos Frangonikolopoulos
Assistant Professor, School of Journalism and Mass Communications,
Aristotle University.
James Gillies
Head of Communication CERN
Emmanuel Tsesmelis
Professor Senior Physicist, Directorate Office CERN.
Anna Angelidou-Polychroniadou
Architect, City Commissioner for Social,
Legal Staff & Migration Policy.
Sofia Aslanidou
Instructor, School of Pedagogical & Technological Education,
City Commissioner of Information Broadcasting & Communication.
Communications & Program Coordinator
Christina Angeli
(ΜΑ) Journalism & New Mass Media, School of Journalism and Mass
Communications, Aristotle University.
Session Chairs
Sofia Aslanidou
Professor, Tutor, School of Pedagogical & Technological Education.
Giannis Kotsifos
Director Union of Journalists Macedonia-Thrace
Christos Panagiotidis
Professor, School of Pharmacy, Aristotle University.
Gregory Paschalidis
Associate Professor, School of Journalism and Mass Communications,
Aristotle University.
Basil Tarlatzis
Professor, School of Medicine, Aristotle University.
Christos Frangonikolopoulos
Assistant Professor, School of Journalism and Mass Communications,
Aristotle University.
15
List of Participants
Alachiotis Stamatis Emeritus Professor of Genetics, University of Patras.
Αngelopoulos Elias Journalist, Science View.
Arnellou Lida PhD in Science Communication, University of Peloponnese
Department of Social and Educational Policy.
Balla Eleana Educational Programs, Thessaloniki Science Center and Technology
Museum (NOESIS).
Charitos Panagiotis Outreach & Communication, CERN.
Deligiannis Kostas Journalist, Kathimerini Newspaper.
Dimopoulos Kostas Associate Professor, University of Peloponnese Department
of Social and Educational Policy.
Georgopoulou Panagiota Assistant Professor, Panteion University of Athens
Department of Sociology.
Gillies James Head of Communication, CERN.
Goede Wolfgang Honory Secretary, EUSJA.
Jeanta Marius General Manager, Kol Medical Media.
Kafantaris Anastasios Journalist, Vima Science.
Kaimaki Valia Journalist/Insturctor, Open University of Cyprus.
Fr. Kalliakmanis Vasileios Professor, Aristotle University School of Theology
Karnezou Maria Educational Programs, Thessaloniki Science Center and
Technology Museum (NOESIS).
Konsta Hara PhD Candidate, National and Kapodistrian University of Athens
History and Philosophy of Science and Technology.
Kotzampasi Athina Professor, Aristotle University School of Law.
Kouidou-Andreou Sofia Vice-Rector, Professor and President of Aristotle
University Research Committee, Aristotle University Medical School.
Koulaidis Vasilis Professor, University of Peloponnese Department of Social
and Educational Policy.
Malinaki Eva PhD Candidate, Aristotle University, School of Journalism and Mass
Communications.
Manouselis Spyros Biologist and Science Journalist, Newspaper of the Journalists
Mergoupi-Savaidou Eirini PhD in History and Philosophy of Science and Technology,
National and Kapodistrian University of Athens, Department of Philosophy and History of Science.
Mihopoulou Vasiliki Journalist, Kathimerini.
Morfakis Constantinos PhD in Science Communication, National and Kapodistrian
University of Athens, Department of Philosophy and History of Science.
Panagopoulos Andreas Journalist, Open University of Cyprus.
Papanelopoulou Phaedra Lecturer, National and Kapodistrian University of Athens,
Department of Philosophy and History of Science.
Patiniotis Manolis Associate Professor, National and Kapodistrian University of Athens,
Department of Philosophy and History of Science.
Petakos Dimitris PhD Candidate, National and Kapodistrian University of Athens,
Department of Philosophy and History of Science.
Petridou Chariclia Associate Professor, Aristotle University, ATLAS Experiment at CERN.
Razis Panos Professor, University of Cyprus/CMS Experiment at CERN.
Stergiou Anna Journalist, Eleftherotypia.
Sotiriou Menelaos Secretary-General, Science View.
Sotiriou Sofoklis Head of Research & Development, Ellinogermaniki Agogi.
Soufleri Ioanna Journalist, Vima Science.
Theologou Kostas Lecturer, National Technical University of Athens.
Trakas Nikolaos Professor, Polytechnic of Athens Coordinator of International Particle
Physics Outreach Grooup (CERN).
Tsesmelis Emmanuel Professor Senior Physicist, Directorate Office CERN.
Tympas Aristotle Associate Professor, National and Kapodistrian University of Athens,
Department of Philosophy and History of Science.
Tzokas Spyros PhD in History of Science and Technology, National and Kapodistrian
University of Athens, Department of Philosophy and History of Science.
Radford Tim Freelance Journalist-Science Writer, Guardian.
Varvoglis Charalambos Professor, Aristotle University, Department of Physics.
Vlantoni Katerina PhD Candidate, National and Kapodistrian University of Athens.
Division of History of Science.
Zerefos Christos Member of the Academy of Athens, Academy of Athens.
16
Scientific-tecnological progress: Bioethic and journalistic view
Alahiotis Stamatis
Emeritus Professor of Genetics, University of Patras.
The rabid change of science and technology, on the continuously empowered interdisciplinary bridge, is radically changing our world; it
also brings upfront, in a dynamic way, new social, political and moral debate. This is because science lacks in many cases the applied
technology, just as the social progress lacks the technological one. In this new moving space, the discrimination among scientifictechnological, social and moral issues is not always easy, with the progress crossroads seem many times blare, as in every scientifictechnological innovation there is a conflict between legal and illegal, typical and non-typical, socially accepted and socially rejected.
So, the necessity for a serious problematization towards the correct use of our neotechnological civilization leads us to the
reestablishment of new moral values, attitudes and actions related to its globalized diffusion, its correct evaluation and spreading.
This new type of morality was formatted in the interdisciplinary field of Bioethics, which aroused from the brutality of bionepodism, of
Eugenic, and of Contemporary Molecular Genetics (biotechnology and biomedicine), and is also extended to the relative fields of artificial
intelligence, nanotechnology, environment e.tc.In this framework, the role of the media is undoughtly catalytic, as the process of the
new scientific-technological knowledge passes through the economic “clapping” of the society, which should be aware of the dangers
coming from rushing and many times uncontrolled applications for profiteering reasons. The media, by responsibly and correctly using
the contemporary problematizations, socio-political and bioethical, may really contribute to the correct informing and the following
societal sensitization. The new knowledge is created in the science laboratories, but it is developed within society. The bioethical view of
our “admirable new world”, is also a necessary piece of knowledge, which, for this reason, should be embodied in every citizen, cultivated
from our schools and Universities and especially the Media Departments.
Quite a few times articles on scientific findings are based primarily on material provided by public relations managers or scientits
themselves, without incorporating the views of independent scientists who can provide a different point of view. A fine example was a
study of the effect of genetically modified corn on rats, which had a lot to say about how the scientists who did the work used a crafty
embargo to control their message and manipulate the media.
In November 2012 the scientific team of Gilles Eric Seralini published a study on GMOs which purported to find that a large increase in
tumors in the GMO-crop and herbicide exposed rodents. There has been a major controversy about the study; many scientists believe
that it defied a lot of data and was intended merely to hurt companies producing GMOs, such as Mosanto. Others say that Mosanto and
other GMO players are behind the final retraction of the study a year later. Here we will deal with a very important aspect of the case
which was not widely known.
The Seralini team initially agreed to provide advance copies of the study, only journalists would sign an agreement not to show the paper
to any other scientists for comment. The authors allowed a selected group of reporters to have access to the paper, provided they signed
confidentiality agreements that prevented them from consulting other experts about the research before publication.The research group
did not allow reporters to seek outside comment on their paper before its publication in the peer-reviewed journal Food and Chemical
Toxicology and presentation at a news conference in London.
We will examine the role to be played by science journalists -focusing on Greek reality- and we are going to try to clarify the limits
between journalism and public relations.
The image of Science and Technology through the advertising
of techno-scientific products in the Press
Lida-Eirini Arnellou PhD in Science Communication, Kostas Dimopoulos Associate Professor
Vasilis Koulaidis Professor,
University of Peloponnese.
Science and Technology appear on the public sphere with increasing intensity in the last decades, creating an increasing need for
comprehensive information of the public on techno-scientific developments and public dialogue between experts and non-experts. The
increasing penetration of science and technology in modern life, the ethical issues and also the concern they present sometimes, affect
the public’s perception of these two areas and render the academic study of science and technology as it is portrayed into the public
domain, necessary.
Advertising is a very important type of communication ‘text’ which plays an important role in the process of mass communication,
influences public opinion, shapes or projects social ‘standards’ and conveys values. However, only recently some initial research efforts
were made in order to record the image of Science and Technology displayed through advertisements. The research presented here was
carried out to record the ‘image’ of Science and Technology projected through the advertisements of techno - scientific products found in
the Greek Daily Press. The term «image» of Science and Technology includes the elements describing how these two areas are covered
by the respective advertisements in the press.
The results of the study revealed, among other things, that the construction of techno-scientific advertising (often in contrast to what
happens in other ad types) contains elements that attempt to link them with the broader conventions and values that usually accompany
the «Techno-scientific discourse» and practice, and techno-scientific knowledge, which is also the production base of the products
advertised.
17
Science and Technology Museums and Society:
Science and Technology for all
Balla Eleana, Karnezou Maria
Educational Programs, Thessaloniki Science Center and technology Museum (NOESIS).
Living in an era of constant scientific and technological discoveries and innovations, citizens who wish they truly participated in all
these, ought to be efficiently informed and able to comprehend what is going on, to state their opinion and make choices. Science and
technology museums, as informal education settings, offer multiple opportunities to the public towards this direction through their
content and activities. An active museum venue urges citizens to develop motives and engage in science, expand their knowledge
about nature and technology, understand the process of scientific method and stay informed. Thus, it helps them preserve a long term
relationship with the content and issues of science. Science and technology museums promote scientific and technological literacy
together with the notion of lifelong learning, comprising an essential link between the scientific world where developments actually
happen and society which is the final recipient.
NOESIS through its content, the educational programs and multiple activities targeted towards mainly early childhood, aims to develop a
long life relationship between citizens and science. In order to bring people closer to science and support public discussion about critical
issues that scientific and technological evolution brings in the forefront, NOESIS organizes “Science cafés”. They are open discussions
that take place out of the typical academic context. They aim to enact a dialogue between the public and scientists, which works both
ways, bridging the gap in communication between the scientific community and the public. They are an opportunity for the experts to
talk about their work and for the public to meet them and approach issues about science and technology that affect everyday life and
are quite often controversial.
Celebrification of science – Discussing physics in a fragmented public sphere:
Lessons from the LHC.
Charitos Panagiotis
Outreach & Communication, Cern.
Recent discoveries from the first running period of the LHC and especially the announcement of the first experimental evidence of the
discovery of the Higgs boson attracted wide media coverage. The discovery generated thousands of news items across different media
platforms around the world, while millions of users shared the news through social networks. CERN’s public page got a record number of
more than 7.000.000 hits on a single day. CERN and the LHC remained in the spotlight over the next months, following the award of the
Physics Nobel Prize to P. Higgs and F. Englert.
In our presentation we discuss the significance of the Higgs discovery in the light of these events and examine its dimensions as a global
media event that shapes a global public, formulates a universal horizon of meaning/interpretation and actively engages spectators.
In addition, we discuss the key features upon which this global hermeneutical horizon is based and the playful ways in which distant
spectators were engaged with the discovery; negotiating and often transgressing the boundaries of scientific discourse. At the same
time, we explore the parameters that turned a scientific announcement into a global media event.
Then, we discuss the processes of celebrification. The frequency of appearances, the role of traditional/new media, the distance between
ordinary/banality and authenticity, the sublime feeling of confronting questions about the origins of the universe, all played key role. The
fact that an organization (CERN) and a particle achieved the status of a celebrity is even more intriguing. Media experts have to conduct
further research before reaching clear conclusions. Over the last year, many celebrities from other fields – mainly from the creative
industries – visited CERN, popularizing the field of particle physics and the four LHC experiments. Celebrities like Nick Cave, Morgan
Friedman and the rapper Will.I.Am, to name but a few, visited CERN and attracted media attention.
Today, science communication faces two main challenges. The increasingly technical/advanced language of scientific discoveries (too
often involving terms that are not part of high school curriculum) makes scientific results hard to explain to the layman, while the public
sphere becomes accumulatively fragmented; it is characterised by a higher information entropy, as traditional media mix with digital
media and are integrated into different social networks. Celebrification could help science communicators present scientific results and
discuss the value of scientific research. However, as the context and process of celebrification is also shifting, we think that science
communicators should emphasize the importance of the social responsibility of science (after all many celebrities are acting/used in
raising awareness about social issues). This brings us back to the social foundation of science and the claim for the democratization of
science that informs most of the debates on reflexive modernity. We claim that science communicators should become more open to
synergies with celebrities in order to attract attention and inspire future generations of scientists.
Could science journalism “fall victim” to its’ growing popularity?
Deligiannis Kostas
Journalist, Kathimeri.
In recent years there is a tremendously growing interest of Greek media in science news, due to several reasons – one of them, for
instance, is the fact that many modern social problems have a strong relation to various scientific fields. Furthermore, the current
economic crisis is making science more appealing to Greek readers, because it acts as a cause for contemplation and therefore as an
“intellectual getaway” from the daily hardships. Additionally, many scientific news seem to promise a better future.
Given this growing interest, one possible negative consequence for science journalism in Greece is to “fell victim” to its’ increasing
popularity, shifting the focus from the in-depth analysis to a Greek version of “Churnalism”, i.e. to the simple daily translation of as
many as possible scientific stories from global media outlets, with inaccuracies and mistakes from editors with no scientific background.
Even worse, this “information overload” could give to the public opinion the false impression that there is no much need of original
journalism by Greek reporters. Furthermore, the increasing popularity of science could have a negative impact to the nature of scientific
journalism. In particular, it could affect its’ priorities, first of all by focusing mainly to achievements that will have a positive outcome
to everyday life, and neglecting the scientific researches which could add more worries to people. Secondly, by focusing only to applied
research and neglecting basic research.
Despite the above negative traits, I believe that scientific journalism can succeed in fulfilling the social needs that make it so important
in the last years. Nevertheless, the prerequisites for that is the appropriate background of journalists and a critical evaluation of science
news with strict criteria. It’s also necessary to enhance original journalism against “Churnalism”, bringing scientists to the public
spotlight and giving them the role they deserve.
18
Mapping the image of Science and Technology in the Greek Public Sphere:
Lessons learnt from a ten years research program
Dimopoulos Kostas
Professor, University of Peloponnese Department of Social and educational Policy.
This paper aims at presenting the results of a ten year research program concerning the image of Science and Technology in the Greek
public sphere conducted by the University of Peloponnese. Specifically, this image is explored through the investigation of a series of
discrete communication fields like daily press, popularized scientific magazines, T.V and radio programs, techno-scientific museums,
internet as well as printed advertisements of techno-scientific products.
This research program is founded on the assumption that as science and technology are increasingly becoming the focus of discussion in
the public sphere, all communication fields within this sphere operate synergistically to shape this public image.
Specifically, within each one of the aforementioned communication fields the following aspects have been investigated:
• The extent of techno-scientific coverage (combined with information about public attendance)
• The prevailing techno-scientific disciplines presented
• The epistemological features of science and technology in public
• The social meanings and the accompanying values attributed to science and technology in public
In addition, international data has allowed for comparisons between European countries and Greece. The paper closes with a new research
agenda for building upon the knowledge that has been accumulated from the existing research program. Findings have highlighted
the necessity for systematic research to understand the mechanisms whereby the public image of science and technology shapes the
corresponding public knowledge and attitudes.
Scientific Journalism and the “Heroic” Narrative of Science:
The Credibility of Scientific Knowledge Refuted or Ratified?
Georgopoulou Panagiota
Assistant Professor, Panteion University of Athens, Department of Sociology.
The binary opposition between the laboratory in/out and science/society on which our thinking is based – and which dominates school
books, the media and public sphere – has now become somewhat out-dated and generates distortions. As STS studies have shown, there
is no empirical evidence for the idealized picture of science as a disciplinary, rational and non-social activity. Namely, in opposition to
the “purity” of the scientific field, its heterogeneity is emerging since it is subject to socio-economic, political and cultural couplings.
Furthermore, the practice of science is not exclusively accompanied by the search for truth, certainty, the possibility of prediction,
domination and control, but simultaneously constitutes a dynamic, open world of uncertainties and unpredictability. These positions in
no way refute science’s credibility but nevertheless demand the rephrasing of its reliability, thus setting its boundaries.
From this viewpoint, instead of communicating the heterogeneous, diverse, controversial and complex nature of a scientific venture,
scientific journalism in large functions as a source of distortions that feeds general skepticism. How so? Scientific journalism both
as promotion or criticism of scientific enterprise insists on the idealistic-heroic narrative of science, reinforcing the belief that there
are undisputable truths, absolute valuations, clear forms and complete control. However, when the expectation of undisputed truths
and total control is belied, public opinion is led in the completely opposite direction to condemnation. Therefore the insistence on an
idealized description of science as an autonomous activity identified with certainty produces the “back-wash” of widespread skepticism
and disbelief.
Doing our science in public
Gillies James
Head of Communication, CERN.
In 2008, CERN switched on the world’s most powrful particle accelertor, the Large Hadron Collider, and they invited the world to watch.
Some 340 media outlets went to Geneva that day, and the global broadcast audience for the event ran to hundreds of millions. This was
an unprecedented event for a particle physics laboratory, but it has since become the norm for CERN. This talk will look at the reasons
why CERN chose to conduct its science in public, the advantages of doing so and the challenges it raises.
SciTech comes 1st ! Journalism as a critical force and 4th power for the societal reception
of science and technology: 9 demands for action.
Goede Wolfgang
Honory Secretary, eUSJa.
Science seems to be trapped between technology and economy. The practical application of scientific findings has become a key
economic factor. Bustling technological innovations are feeding the economy and its growth. Increasing environmental hazards such
as global warming and the depletion of the planet indicate the need to change from quantitative to qualitative growth. It’s ruled by
sufficiency, not efficiency. This could also help to recover from our poor mental health. Instrumental for the paradigm shift is a new
critical understanding of science and technology. It conveys the transformation from hitech to HU(man)tech. This process will gain
shape if science and technology journalists stop being cheerleaders, but live up to their traditionally, in some countries constitutionally
assigned duty: to be part of the checks and balances of the society. The implementation of this requires a package of measures such
as more comprehensive trainings and curricula, regular European conferences, strategic alliances with major societal stakeholders and
bodies of the civil society, new journalistic techniques and platforms, above all a growing consciousness, the drive to experiment and, at
the end, broad dissemination of best practices.
19
Personalized medicine-Personalized Communication
Jeanta Marius
General Manager, Kol Medical Media.
Martin Cooper, the man who invented the mobile phone, surely wasn’t thinking, in 1973, that over 40 years, globally, the number of
mobile phones will be greater than that of the toothbrushes. Neither that 70% of the mobile phone owners will get to sleep with them
at hand. The technological revolution, on the axis Internet - Digital - Mobile - Social Networks, fundamentally changed the way the
information is exchanged globally.
If we also add to this progress the fantastic dynamics of medical research, we have a picture both complex, and also hard to comprehend
with the mind of a doctor caught in the daily routine of caring his or her patients. Recent studies show that there are needed 160 hours
per week for a doctor to cover all the specialty literature. This huge volume of scientific data, in order to be valuable for patients, must
be structured, adapted and explained for each area of interest.
Best practices in scientific communication:
case study, “Infocafe” radio show (Public National Greek Radio/ERA)
Kaimaki Valia
Journalist, acting lecturer, “ Communication and new Journalism”, Open University of Cyprus.
Panagopoulos Andreas
Journalist, Researcher, MA Communication and New Journalism candidate, Open University of Cyprus.
For more than ten years, the show “Infocafe” -broadcasted by the First Program of Greek Radio(Era)-, treated research, science and
technology with great success as evidenced by the acceptance of the scientific community and the acceptance of the public, creating in
the way a strong online community around it.
What was its added value in a broadcasting environment that faces science either with phobia or with an out measured praise?
In Greece there is no scientific journalism as such. Science is rarely included in the «news» and «information» sections. Yet, it is a subject
with its own fans, perhaps not so many as to constitute a «target group» for advertisers.
Based on the experience of “Infocafe” and in comparison with other similar broadcasting experiments this paper searches for the
ingredients of its success.
Should the journalist himself be a scientist?
Must scientist have good communication skills?
Are commercial criteria set by the medium important?
How important is the interaction with the audience?
Above and beyond all, what should be the relationship of the journalist with the scientist?
In other types of journalism there are “rules of behavior”, but not in scientific journalism. Trusting relationships between scientists and
journalists have never been built, at least in our country. Using the method of qualitative analysis and more precisely the case study
method the treatment of answers to these questions will help us define the “osmosis” between scientists and journalists so as the result
is the potentially most interesting for the public.The allocated time, the overall atmosphere, the personality of the presenter and the
dialogue / interaction with the journalist and the public are the main findings of this paper.
Bioethics and the social dimension of the limits of medicine
Fr. Kalliakmanis Vasileios
Professor, Aristotle University School of Theology.
Our lecture will mainly focus on the following questions:
What is the perspective of Medicine and Theology regarding human and human health? Is it recommended to set boundaries in research
and appliance of Medicine, and if it is, can it be done? What is the impact and how the doctor’s personality affects the above mentioned
delimitation? Is there any kind of pressure on doctors for any moral or other cost cure, taking into consideration that society has
unlimited expectations and absolute confidence in science? Do all patients have the accessibility to new medical methods in order to be
cured? What are the suggestions that could be made in order to form ethical criteria in Medicine? Is the modern code of medical ethics
applied in practice?
20
The newspaper as a laboratory, the laboratory as a newspaper:
Observation on the shaping of emerging technologies
(computing, biotechnology, renewable energy).
Konsta Hara PhD Candidate, Morfakis Constantinos PhD in Science Communication,
Tympas Aristotle associate Professor,
National and Kapodistrian University of Athens, History and Philosophy of Science and technology.
It is assumed that journalists simply communicate science and technology, which are shaped only by scientists and engineers. In other
words, the newspaper and the rest of the mass media, printed and electronic, are considered to be communicators of the products of
the laboratory, which come ready-made. They don’t participate in shaping them. Our presentation seeks to challenge this assumption.
The mass media are not passive mediators to science and technology. As constructed through them, the public image of science and
technology returns to the laboratory and influences the shaping of science and technology.
Differently put, the writings of the journalist feedback to the laboratory and actively participate in the making of its products. At the
same time, the scientist and the engineer are inherently concerned with the public image of his/her products. In short, the co-shaping
of science (or technology) and its public image takes place in a field that reaches all the way from the laboratory to the newspaper
(and the rest of the mass media). In defense of this argument, we will present samples from a program of primary research on Greek
mass media archives. This program takes advantage of (just as it hopes to contribute to) approaches and observations that refer to
the History of Science and Technology and an interdisciplinary field of study known as ‘Science, Technology, Society’ (or ‘Science and
Technology Studies’). The samples to be presented cover some critical areas of contemporary science and technology, from computing
and biotechnology to renewable energy.
Bioethics: Issues on Life and Death
Kotzampasi Athena
Professor, Law School, AUTH.
The rapid evolution of medicine and biotechnology not only does pose new dilemmas which seek quick and clear solutions to the scientific
community but also to every single individual. Such issues, which have emerged in the last two decades, include those of whether it is
permissible to use foreign genetic material when parents are facing infertility problem, the circumstances under which persons may have
access to foreign genetic material, what medical safeguards will operate sperm banks and fertilized eggs and how the child to be born
will be legally fortified. Will the donor be known or unknown? When do parents inform the child about his/her origin?
Questions on human reproduction outside the female body, realised for the first time in 1978 with the birth of Luisa Brawn, put forward
an unprecedented set of issues in science. Apart from any citizen facing such a problem, lawyers, biologists, theologians, doctors,
philosophers, geneticists and psychologists are concerned trying to give solutions. The debate around these issues spawned Bioethics,
a new discipline that attempts to make a synthesis of all scientific parameters and provide solutions to issues that arise before finally
being settled and regulated by law - or on the occasion of the law - as recently happened with Law 3089/2002 and Law 3305/2005
on assisted human reproduction.
The same issue of the reverse side appears to death, a natural and indisputable fact. However, with technology and mechanical life
support (breathing and heart support), the question that arises is that of when death occurs; this is particularly crucial regarding
the issue of transplants from cadaveric donor. When and under what conditions the doctor can get human organs or even when you
disconnect a man from the machines and make passive euthanasia; All these problems have triggered many discussions but now, most of
them are regulated by international conventions such as the Oviedo Convention and domestic law; law 1383/1983 and the more recent
one 2727/1999 regarding the transplantation of tissues and organs. The above issues from the perspective of regulation constitute
the subject of my paper.
Great expectations and life technologies: myth and reality prominence
Kouidou-Andreou Sofia
Vice-Rector Professor and President of Aristotle, University research Committee, Aristotle University Medical School.
Novel technological achievements are frequently considered panacea and give rise to high hopes which, to a great extent, are only
partially met. Οn behalf of the scientific world, projected applications are mostly presented as certainties. On the other hand, the vision
of resolving vital human needs frequently creates excessive expectations in society. Besides the two previously mentioned partners,
society and the scientific world, the third party involved in the creation of the vision is MM (Mass Media). Unfortunately, history has
repeatedly shown that shortcomings and threats become visible during the application of the new technologies and the ignorant more
than the daring, are subject to its shortcomings.
Interventions regarding natural processes and particularly reproduction can be potentially dangerous and should be considered with care,
regardless of the enthusiasm with which they are originally saluted. Consequently, dissimilation as well as social surveillance should be
carefully and strictly exerted and the required limitations should be legally imposed. Although the scientific world is required to project
both positive and negative aspects of the scientific frontiers, the society most frequently is perceptive to the positive news and outcome.
Moreover, the business world is eager to translate innovation into profit. A very famous example is Dolly. The famous cloned sheep which
was joyfully saluted at its birthday, died forgotten two years after its creation. Triumphant reports regarding this accomplishment by
far exceeded the limited citations regarding its early death, related to the fact that Dolly’s biological age was abnormal. Dolly was aged
from the time she was born, and this fact was directly related to cloning. Fifteen years later, the issue of cloning is now revisited after
laborious studies and efforts in the field of epigenetics. However, in our country who has shown any interest on the issue of epigenetics,
which introduced new prospects in cloning, among many other issues and in many aspects overturns axioms of traditional genetics?
Life technologies have yet to balance between research and development. In contrast to the protection of the environment, reproductive
practices are much more exposed to «innovation». In many aspects, regulations regarding the use of ART (Assisted Reproduction
Technologies) are less austere than those of the FDA (Food and Drug Administration). NGOs (non-governmental organizations) like
WWF could serve as intermediaries between science and MM, informing with regards to scientific advances and inspecting the legislative
progress and its effectiveness. Such institutions could guide the mass media and through them, stimulate social surveillance. Most
importantly however, they would assist the choice for those in need of such services.
21
When medical science meets television: Mistakes, absences, and omissions conducted by the pros.
A practical guide to improve professional behavior.
Malinaki Evanthia
PhD Candidate, Aristotle University, School of Journalism and Mass Communications.
Mass media and especially television play an exceptional role in transmitting health information. In other words, mass media train the
public on health issues, increase its awareness and affect their way of thinking and taking decisions as far as the health behaviors are
concerned. In the first place they do it by setting the daily public agenda on these issues. The agenda setting theory describes media’s
ability to influence or even better to control the salience of topics on the public agenda. In the field of mass communications scholars
have also noticed that the agenda setting theory is strongly related with the framing theory; a second level agenda. Health messages
underline the importance of specific behaviors and they do it in various and different ways.
Framing could be one of these ways. According to certain research results, these message frames (benefit vs. cost) can affect in different
ways the message’s persuasiveness even in the case that in both the positive and the negative version of the message the exact same
piece of information is contained. As for Greece, the public seem to be informed on health issues from entertaining or infotaining
television shows of the morning or noon zone rather than from the news. Both the so called health “experts” and the professional
journalists adopt wrong practices thus medical information does not reach the audience appropriately and is not having the expected
result, the public’s beneficial attitude and behavior chance. For that reason we have borrowed examples from the Greek television,
highlighted mistakes and omissions and developed a “proper behaving guide” aimed to improve not only the journalist’s but also the
health professional’s television presence.
Is scientific divulgation feasible (or even desirable?)
Manouselis Spyros
Biologist and Science Journalist, Newspaper of the Journalists.
This presentation aims to explore whether “translating” scientific jargon into lay language indeed constitutes the necessary and capable
means of making scientific thought more familiar to the general public considered as a non expert public by default.
The communication of the effective or potential scientific achievements and implementations to the greater public constitutes the vital
need of any modern, complacently self-proclaimed as scientifically-technologically orientated society. However, as we shall see, our
social need for scientific awareness seems to be obstructed by two apparently insuperable obstacles: the inherent vagueness of scientific
notions and methods, which makes them difficult to comprehend, on the one hand, and, more importantly, the negative and totally
misguiding communication policies often adopted by the aspiring communicators (scientists or journalists).
Resorting to specific examples, I will try to demonstrate that the real problem lies in the idea of divulgation itself, the arrogant and
selective belief that only a minority of experts are capable of communicating scientific knowledge to the majority of the ignorant. This
typically elitist approach, not only underestimates the cognitive skills of the common people but it also undermines the process of raising
the public awareness of science and technology.
Now, more than ever, it is absolutely necessary to abandon all communication policies that are doomed to fail because they are based
on misleading communication principles and invest in the wider spreading of scientific thought. For, it is not what we choose to present
to the public but how we present it that makes the difference between “divulgating” scientific ideas and “spreading” scientific culture.
Reporting Science
Mihopoulou Vasiliki
Journalist, Kathimerini.
Just imagine how little sense the world would still make if we stopped following the news for a week. Now imagine our everyday life
without scientific research. That sounds unthinkable. We want to know where the world is at, what we can expect from scientific research
in the long term and what the vision of politician and parties is. It’s obvious that the results of research influence the economy, the
marketing, the policy and politics, our lives. It is important for citizens to have a basic knowledge of science to understand where we are,
where we came from and where we are going. As journalists we have to tell a scientific story while scientists have to show what their
research contributes to solving social problems. Scientists and journalists do agree on that there is a continued need for the media to act
as the intermediary between science and society.
To improve the quality of science journalism, the mass media should engage more journalists with scientific training. At the same time,
the mass media and specialized educators should be enlisted to help train scientists or their spokespersons in the fundamentals of public
communication and to familiarize them with the expectations and operating parameters of the mass media
But successful science writing is not only about finding exciting topics. Complex issues need to be at least partly understood and put into
context, while the personalities of scientists may not make for the most straightforward interviews. Remember that we are journalists,
not scientists(even if some of us are). Bear in mind also that we are not teachers, although we have to explain many things to our
audience. Neither are we a literary writer, although we need to write in such a way that people will enjoy reading our stories. Our job is to
inform our audience in an effective and enjoyable way, put science news in perspective and to do «watchdog journalism,» which involves
analysing controversial issues.
It does not matter whether we are freelance or permanent staff; or whether we are an editor-in-chief or a reporter–we are a professional
journalists and we are delivering an important service to society.
Science writing is just as much about the questions: How do I focus my work? How do I plan, sell and present a story? What is my reader/
listener/viewer interested in? How do I persuade a scientist to give an interview?... By the end of this presentation we will have the
answers to those questions.
22
Earthquakes, comets, microbes and airplanes: Utopian and dystopian aspects
of journalistic discourse on science and technology in early-20th century daily press.
Eirini Mergoupi-Savaidou, Faidra Papanelopoulou, Spyros Tzokas
Department of Philosophy and History of Science, University of Athens.
In recent times, the mass production and dissemination of knowledge concerning science and technology through the mass media is
usually considered within the context of science popularization and science communication. Specialized scientific journalists undertake
such a task, presenting and analysing aspects of the techno-scientific phenomenon (i.e. ‘innovation’ and ‘development’) that are
closely linked to the ideology of progress. Their rhetoric creates a double effect: it reproduces, in the name of ‘truth’, ‘objectivity’ and
‘neutrality’, stereotypes, prejudices and beliefs about science and technology, while at the same time, it plays a normative role in science
and technology policies and public decisions.
In this paper we will track the emergence of the formation of this complex relation among science and technology, journalistic discourse
and the public, with reference to early 20th-century Greece. During that period, science and technology emerged as significant social
phenomena directly linked to modernity, for which a specific rhetoric was formed in the public sphere. Meanwhile, the new international
circumstances reinforced the phenomenon of mass communication. Within the context of the ‘democratization’ of modern society, where
the public not only has the right but also the obligation to be informed, we observe the development of the homogenisation of the public
opinion.
Our research on the Greek daily and periodical press at the beginning of the 20th century, from a history of science and technology
perspective, has revealed a dynamic relation between journalistic and scientific discourse. On the one hand, journalists presented and
shaped utopian or dystopian public images of science and technology. As they emerge as a new professional group, they take advantage
of the discourse and status of science and technology, and assume the role of mediators between the increasingly specialised scientific
community and the lay public.
On the other hand, scientists use the mass media as another way of shaping public discourse about science. They aim at the constitution
of professional scientific communities and institutions, their social legitimization, the funding of their research programmes, and finally
their own consolidation as the modern social and intellectual elite in the management of knowledge.
History of science and the public image of science
Patiniotis Manolis Associate Professor, Petakos Dimitris PhD Candidate,
National and Kapodistrian University of Athens, Department of Philosophy and History of Science
History of science is a discipline devoted to the histories of people, institutions and social structures, which shaped the practices of
modern science. From the perspective of the historians of science, modern science is a social and intellectual phenomenon, which
should be studied in conjunction with the temporal and cultural contexts of the various actors. In this respect, history of science aims
at reconstructing the past of the sciences through a critical method continuously enriched with new analytical tools. At the same time,
though, history of science, beyond its strictly academic function, enjoys the privilege of producing narratives, a feature which makes it
accessible to the wider public.
The purpose of this communication is to discuss the importance of employing the wealth of history of science in initiatives aiming at the
wider public. The case study that will be presented is based on the experience of the Interactive Exhibition of Science and Technology
of Eugenides Foundation. The particular activities that will be discussed in depth are (1) the documentary films and (2) the interactive
storytelling, both drawing upon themes from history of science.
We will try to bring up some crucial questions concerning the nature and the aim of such activities. Is it possible to combine the
methodological tools of historians with the new technologies in order to shape a new image for the sciences in the public sphere? What
kind of initiatives can be undertaken in the context of modern techno-scientific museums and centers? To what extent such initiatives
can convey techno-scientific content in a way that will promote the critical understanding of science?
The interaction as a tool for comprehending the Universe and for bringing the gap
between Natural Sciences and the Mass Media.
Razis Panos
Professor, University of Cyprus/CMS experiment at CERN.
The concept of Interaction is certainly not static; it contains the dynamics of a bidirectional communication and influence of a donor
with the receiver, of the conscious observer or the measuring instrument with the observed system, of the subject with the object, of
the human being with other people and the society at large. The Interactions in every scientific field are the Alpha and the Omega for the
study and comprehension of the various systems and phenomena – whether physical, economic, social, philosophical, historical, cultural,
even theological.
In the fields of Natural Sciences, especially Physics, which is considered to be the mother of all exact sciences - with corresponding
language the mathematics - the world of the fundamental constituents and their behavior which govern the whole Universe, from the
Microcosm to the Macrocosm, becomes comprehensible based on few modern principles, with Interactions as the central theme. At
the interpretation level one does not need much mathematics to comprehend sophisticated experiments, like those currently running
at CERN. It just suffices a small number of principles, based on Interactions, for someone to comprehend the Universe and promote/
disseminate correctly the outcome of research to the general society through the Mass Media.
In order to successfully achieve this, a proper interaction must exist between the Scientists involved and the Journalists covering the
relevant fields; this is especially true in the case of modern Physics, where laboratories and high technologies are involved and important
results occur among the research findings. In this way misinterpretation, ambiguities and generalities can be avoided in the media, which
often lead to unsubstantiated alarms harming scientific progress. Only by exploiting correctly this interaction does the promotion of new
ideas go forward to the society, so that it can benefit by the scientific results, offering moral satisfaction and reward both to the Scientific
Community and to the Journalists.
23
Traps and vested interests: The ‘bad wolves’ of communication
Anna Stergiou
Journalist, Eleftherotypia.
Before talking about technological news or scientific news, we have to start looking about the framework which is totally different in
Greece if we compare it 5 years ago, before the begining of the economical crisis.
1. Many of the institutes are going to be merged, scientists losing jobs and the money for research are lower than before.
2. Even though this happens, journalism gets new characteristics because of internet which is a technological revolution in many things,
but extremely important in communication. Because of internet, the journalists in Greece or around the world there not so depended
to multinational news groups now, or News agencies as before. Journalists can get into websites of famous foreign universities, send
e-mails for interviews to foreign scientists, or labs, communicate in a different way than before and get news directly from the primary
source.
But its very easy for a journalist to get into pitfalls. The journalist should always remember that:
1. The news is not diffused everywhere and all the peoples of the planet in the same way. The legal and religious context set limitations.
2. The way of communication is not the same. Greek people used to speak kathareuousa, then they started speaking dimotiki and
now greeglish, because of internet. The language has important significance. The dissemination of information is not the same nor
common in all parts of the globe because of the language but also the constraints of any society. It depends on factors such as: location,
stratification, race, gender, age, professional or partisan position, religion etc.
3. We must not forget that longer communication via social media is now interactive. The consumer news as a private citizen, may be
through a own the Site and amateur journalist.
4.The lack of knowledge or ignorance is one of the biggest pitfalls for the presentation or management of a scientific / technological
news or a news involving technological information. Extremely rarely Greek journalists studied technological communication, so its very
easy, to make a mistake and he has to be double careful in connection when he presents such news. Also, its very easy, because of the
involvement of many amateurs in internet a scientific or technological news to be misinterpreted: For example, there is a provision for a
large earthquake in Crete and then this kind of news provoke panic on the island.
5. The language is a limitation. As many languages a journalist speaks he can do better. Maybe there are plenty of technological news in
China, but how many European people speaks Chinese?
6. The reporter being unscientific trained under the influence or even the hostages of scientific sources. Live sources and foreign
institutions, foreign multinational news groups happen to have their own interests which in fact is not necessary to know the reporter
and may be fair or unfair. When someone does not know the source of funding for any research, especially when it comes to news he has
to be very careful about all this, because this kind of news might hide expediency.
The bad wolves information related interests are trying by all means to build a sanitized image, to create or maintain the myth of a
company of a University, an institution (which may indeed be true) or resist at any attempt to see if there is a skeleton in the closet.
The role of science journalists in research programs
Sotiriou Menelaos
Secretary-General, Science View.
«Science values detail, precision, the impersonal, the technical, the lasting, facts, numbers and being right. Journalism values brevity,
approximation, the personal, the colloquial, the immediate, stories, words and being right now. There are going to be tensions».
Quentin Cooper, of BBC Radio 4’s Material World
The opinion that has prevailed for the role of journalists in connection with scientific research is that it should communicate its results
to the public in the most simple and understandable way, after they have understood and can popularize scientific terminology. But is
it only that, the role of science journalists?
In this presentation will be presented further actions that science journalists could undertake during the research procedure and how
they can contribute to it so to have the best possible outcome for society.
The European Commission at the beginning of 2014 launched one of the biggest so far funded programs for research and innovation,
«Horizon 2020». In essence it is the program that will enable all research teams in Europe to promote research and develop innovative
new products and services. The role of science journalists in this process is quite important and it will be presented.
Through concrete examples and methods that have already been proposed and followed in a European level, with the contribution of the
European Union of Science Journalist’s Associations (EUSJA). These are:
• Involvement of science journalists, from the early stages, in research efforts, as exponents of public opinion and therefore exponents
of the real needs
• Realisation of study trips to research institutions,to contact with researchers and be aware of their activities and developments
• Realisation of public dialogues on scientific subjects (science debates) where scientists, policy makers, journalists and the wider public
will participate
• Realisation of training workshops which will give the true dimension of research efforts
• Realisation investigative science journalism missions to research organizations across Europe
• Participate in assessment actions of research results (evaluation / validation)
The above-mentioned will be presented through specific actions so far science journalists have been involved (through EUSJA’s
Participation in EU funded projects) in Europe and specifically in 4 European Projects (SiS Catalyst, SYNENERGENE, NanoDiode, SATORI).
24
Ethical and cultural issues arising from making the scientific research public
Theologou Kostas
History and Philosophy of Culture Lecturer, NTUA.
Consultant Tutor of European Culture, Hellenic Open University.
In order to discuss making scientific ideas, research and knowledge public, one has to refer to the process of circulation of the ideas and
research products in question. The successful circulation of an idea, which is a scientific progression, ends up to the appropriation of
this progression, of this new theory and application by the societal mechanisms and institutions. The appropriation not only affects the
cognitive qualities and the cognitive tools of us humans, but also begets to easily traceable institutional changes. The flow of the new
knowledge till its embedment by the social, financial and political institutions may be depicted as follows:
Ethical and value-issues arise during the transfer of new knowledge to the scientific journals, along with its presentation to congresses,
various fora, and certainly the Web and the media. This transfer of knowledge comprises a process known as social constructivism before
its final appropriation by society. Issues of meaning and cultural changes arise during the second phase of the transfer; these are not
merely a new knowledge, but of a socially constructed and linguistically fermented ‘cognitive product’.
Our presentation also deals with suggestions to journalists and lab directors on how to enhance their performance in terms of
popularization and knowledge transfer in order to avoid scientific distortions and inaccuracies due to private or third party interests in
general, which is a rather significant ethical, political and cultural issue.
Scientific validity or attempt to impress?
Could they co-exist in an informative article?
(The case of fundamental research in the area of elementary particles)
Tracas Nick
School of Applied Mathematical and Physical Sciences
National Technical University of Athens
Is (or should be) the main objective of a popularized presentation of a scientific subject to impress (to “sell”) or to inform? Is there a
good sense of impression? How far can the time pressure on the presentation of a scientific announcement excuse inaccuracies? Are
relevant scientists being approached, or is the news simply (badly) translated from foreign (accurate?) publications? Do scientists have
the obligation to popularize? How can they inform the Mass Media? How is (or should be) the present scientific research presented in the
area of fundamental research? How can a scientist’ network be established in order to help with the accurate recording of the news and/
or the accurate presentation of a scientific subject by the Mass Media?
CERN, particle physics and the hunt for the Higgs boson
Tsesmelis Emmanuel
Professor Senior Physicist, Directorate Office CERN.
Founded in 1954, CERN was one of Europe’s first joint ventures and has become a premier example of international collaboration. Today,
60 years later, CERN is the world’s largest laboratory for fundamental physics, hosting more than 10’000 scientists and engineers from
around the world working on its research and engineering projects.
CERN’s primary subject of study is the fundamental science of particle physics, unlocking the innermost secrets of the universe. The
Large Hadron Collider (LHC) is CERN’s flagship project, and has launched a new era of scientific research and discovery. Experiments at
the LHC announced the observation of a Higgs boson in 2012, one of the most significant breakthroughs in the history of science, the
theoretical foundations of which have been rewarded with last year’s Nobel Prize in Physics.
CERN also plays a vital role in advanced capacity building through academic and technical education and training.
From materials science to superconductivity and computing, particle physics demands ultimate technical performance, making CERN
an important test-bed for advanced technological developments in close collaboration with industry. For all the above reasons, news
from CERN stretches rapidly beyond the physics community to reach millions of people across the globe, not only through live webcasts
of milestone events, as for the event announcing the discovery of a Higgs boson in July 2012, but also through social media such as
Twitter, as well as through news agencies, TV and the printed press.
Science for people who do not want to know about science
Radford Tim
Freelance Journalist-Science Writer, Guardian.
In a democracy, no one ever bought a newspaper or turned on the news to hear about science. So the science journalist is first and
foremost a story teller, and the adventure of molecular biology, or particle physics, has to compete for attention with the thrills of sport
or the drama of politics. The concepts of science are challenging, and the language is sometimes impenetrable. But that is what makes
science writing so much fun.
25

Τεύχος 198/ Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2012 [Pdf]

Οικονομοτεχνική_Μελέτη_Εθνικού Σχεδίου Δράσης_για τις Σπάνιες

ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ, ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΤΙΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ

sempozyum programı symposıum program

σε βάρος των συνεταιρισμών

ΟΝΟΜΑ ΕΠΩΝΥΜΟ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ

File