ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ Τ.Π.Ε. ΣΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ Επιμορφούμενη: Σιμενή Α. Περσεφόνη ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΤΑΞΗ Β΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΚΣΕ 15ου ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΗΛΙΟΥΠΟΛΗΣ Επιμορφωτές: Μπουσδούνης Ιωάννης, Μακρανδρέου Χαρίλαος ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2013 Τίτλος σεναρίου: «Ο χρόνος: γραμμικός και κυκλικός»1 Τάξη: Β΄ Δημοτικού Αριθμός μαθητών: 17 Γνωστικό αντικείμενο-Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές Το ανα χείρας διδακτικό σενάριο υλοποιείται στο πλαίσιο της Ευέλικτης Ζώνης και το προσεγγίζουμε διαθεματικά, μέσω των γνωστικών περιοχών της Γλώσσας, των Μαθηματικών, της Μελέτης Περιβάλλοντος, των Εικαστικών και της Μουσικής. Συμβατότητα με το Α.Π.Σ. και το Δ.Ε.Π.Π.Σ. Το συγκεκριμένο διδακτικό σενάριο είναι απολύτως συμβατό με τους στόχους και τη φιλοσοφία του Διαθεματικού Ενιαίου Πλαισίου Προγραμμάτων Σπουδών, καθώς η διαθεματική του προσέγγιση «υποστηρίζεται από μεθόδους ενεργητικής απόκτησης της γνώσης, οι οποίες εφαρμόζονται κατά τη διδασκαλία κάθε γνωστικού αντικειμένου και εξειδικεύονται στις διαθεματικές δραστηριότητες που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της διδασκαλίας κάθε θεματικής ενότητας»2. Ικανοποιεί «θεμελιώδεις διαθεματικές έννοιες»3, όπως είναι ο χρόνος, ο χώρος, η ομοιότητα, η διαφορά, η μεταβολή, η εξέλιξη, η ποσότητα. Το διδακτικό σενάριο είναι συμβατό με το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών της Β΄ τάξης, αφού αποτελεί διδακτική ενότητα που διδάσκεται στο μάθημα της Γλώσσας και της Μελέτης Περιβάλλοντος Β΄ τάξης. Πιο συγκεκριμένα εντάσσεται στην ενότητα 5 «Πάμε για ψώνια;» της Γλώσσας (Βιβλίο Μαθητή τχ. Α σ. 41-50, Τετράδιο εργασιών τχ. Α σ. 25-30) και στην ενότητα 14 «Με προσκαλούν και προσκαλώ» (Βιβλίο Μαθητή τχ. Β σ. 57-65, Τετράδιο εργασιών τχ. σ. 13-20). Αποτελεί την ενότητα 4 «ο χρόνος» και την ενότητα 21 της Μελέτης Περιβάλλοντος (Βιβλίο Μαθητή, σ. 43-47 και 144-145, Τετράδιο εργασιών-φύλλα εργασίας 10 και 43). Γνώσεις και πρότερες ιδέες ή αντιλήψεις των μαθητών Το διδακτικό σενάριο επιχειρεί την ανάδειξη και αξιοποίηση των απόψεων των μαθητών για την έννοια του χρόνου. Οι μαθητές έχουν ήδη διαμορφωμένη μία δική τους άποψη για την έννοια του χρόνου και τους τρόπους μέτρησής του, από τα προσωπικά τους βιώματα και όσα έχουν διδαχθεί στην Α΄ τάξη (ημέρες της εβδομάδας, εποχές, μήνες). Ως προς τη χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή, από την 1 Η αρχική πρόβλεψη του σεναρίου ήταν να επικεντρωθεί στις τέσσερις εποχές (αρχικός τίτλος σεναρίου: «ο χρόνος- τέσσερις εποχές»). Καθώς όμως το θέμα των τεσσάρων εποχών έχει αποτελέσει αντικείμενο διδακτικού σεναρίου σε παλαιότερες επιμορφωτικές περιόδους και έχει ήδη επεξεργαστεί από άλλους συναδέλφους επιμορφούμενους στις Τ.Π.Ε., θεωρήθηκε σκόπιμη μία τροποποίηση του θέματος του διδακτικού σεναρίου και η επικέντρωσή του στη σχέση του γραμμικού και κυκλικού χρόνου. Πέρα από την πρωτοτυπία του θέματος, η έννοια του γραμμικού και κυκλικού χρόνου δεν έχει κατακτηθεί απόλυτα από τον ηλικιακή ομάδα των μαθητών στην οποία απευθύνεται το σενάριο (τάξη Β΄ Δημοτικού), όπως διαπιστώθηκε στην πορεία της εφαρμογής του στη σχολική τάξη. Υπουργική Απόφαση αριθ. 21072α/Γ2 «Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (Δ.Ε.Π.Π.Σ.) και Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών (Α.Π.Σ.) Δημοτικού-Γυμνασίου: α) Γενικό μέρος β) Δ.Ε.Π.Π.Σ. και Α.Π.Σ. ελληνικής γλώσσας, νεοελληνικής λογοτεχνίας, αρχαίας ελληνικής γλώσσας και γραμματείας, εικαστικών, σπουδών θεάτρου, θρησκευτικών, ιστορίας, κοινωνικής και πολιτικής αγωγής, μαθηματικών, μελέτης περιβάλλοντος», ΦΕΚ 303/13-3-2003, σ. 3737 2 3 Στο ίδιο, σ. 3993. Α΄ τάξη έχουν γνωρίσει και χρησιμοποιήσει τον ηλεκτρονικό υπολογιστή στο μάθημα της Πληροφορικής. Έχουν χρησιμοποιήσει το πληκτρολόγιο και το ποντίκι και έχουν διδαχθεί το άνοιγμα και κλείσιμο μιας εφαρμογής4. ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ Σκοπός: Το συγκεκριμένο διδακτικό σενάριο απευθυνόμενο σε μαθητές μικρής τάξης (τάξη Β΄), οι οποίοι αντιλαμβάνονται τον κόσμο γύρω τους με τις αισθήσεις και με βάση τη συγκεκριμένη σκέψη5 και λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαίτερες ανάγκες και γνωστικές δομές των μαθητών, έχει ως βασικό σκοπό την οικοδόμηση της έννοιας του γραμμικού και κυκλικού χρόνου στους μαθητές, τη δημιουργία θετικής στάσης για τη χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή ως εργαλείου μάθησης, την ανάπτυξη ικανοτήτων επικοινωνίας, συνεργασίας και από κοινού προσέγγισης και επίλυσης προβλημάτων και την ανάπτυξη της υπευθυνότητας των μαθητών. Διδακτικοί Στόχοι: Α) Ως προς το γνωστικό αντικείμενο Οι μαθητές να καταστούν ικανοί: • Να ξεχωρίζουν τις έννοιες έτος, εποχή, μήνας, εβδομάδα, ημέρα, 24ωρο, ώρα. • Να αναγνωρίζουν όργανα και τρόπους μέτρησης του χρόνου. • Να κατονομάζουν τις τέσσερις εποχές και να τις γράφουν σωστά. • Να κατονομάζουν τους μήνες του χρόνου και να τους ταξινομούν ανάλογα με την εποχή. • Να γνωρίσουν παροιμίες για τους μήνες. • Να κατονομάζουν τους δώδεκα μήνες και με τα δύο ονόματά τους, να τους γράφουν σωστά και να τους κατατάσσουν στη σωστή σειρά μέσα στο χρόνο. • Να αντιστοιχίζουν τους μήνες με τους αριθμούς τους. • Να αναγνωρίζουν χρονικές καταγραφές (όπως ημερομηνίες). • Να αποκτήσουν δεξιότητες καταγραφής γεγονότων και χρονικών περιόδων με αριθμούς και σύμβολα. • Να κατονομάζουν τις ημέρες της εβδομάδας, να τις γράφουν σωστά και να τις κατατάσσουν στη σωστή σειρά μέσα στην εβδομάδα. • Να κατανοήσουν την κυκλικότητα του χρόνου και να αντιληφθούν τα αίτιά της. • Να διαχωρίζουν τον γραμμικό (παρελθόν-παρόν-μέλλον) από τον κυκλικό χρόνο (επανάληψη σε κάθε έτος –μήνες, εποχές, επανάληψη σε κάθε εβδομάδα –ημέρες, επανάληψη σε κάθε ημέρα –ώρες). 4 Βλ. «ΤΠΕ-Πρόγραμμα Σπουδών-Α΄ τάξη», στην Υπουργική Απόφαση υπ’ αριθ. Φ.12/879/88413/Γ1 της 20/7/2010, «Διδασκαλία-πρόγραμμα σπουδών των νέων διδακτικών αντικειμένων που θα εισαχθούν στα ολοήμερα δημοτικά σχολεία που θα λειτουργήσουν με Ενιαίο Αναμορφωμένο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα (ΕΑΕΠ)-επανεξέταση & επικαιροποίηση των Αναλυτικών Προγραμμάτων και οδηγιών για τα διδακτικά αντικείμενα του ολοήμερου προγράμματος», σ. 7-9 5 Υπουργική Απόφαση αριθ. 21072α/Γ2, ό.π., σ. 3738. • Να εξοικειωθούν με τη χρήση λέξεων που φανερώνουν χρονική αλληλουχία (προχθές-χθες-σήμερα-αύριο, πρωί-μεσημέρι-απόγευμα-βράδυ). • Να συνδέσουν το χρόνο με γεγονότα (προσωπικά βιώματα-προσωπική ιστορία, γιορτές-αλλαγή του περιβάλλοντος). • Να παράγουν γραπτό λόγο που μεταφέρει μήνυμα (πρόσκληση γενεθλίων). Β) Ως προς τη χρήση των ΤΠΕ (τεχνολογικοί στόχοι) Οι μαθητές: • Να εξοικειωθούν με τη χρήση του ποντικιού και του πληκτρολογίου. • Να χρησιμοποιούν ένα εκπαιδευτικό λογισμικό και μηχανές αναζήτησης πληροφοριών στο διαδίκτυο. • Να χρησιμοποιούν τον ηλεκτρονικό υπολογιστή ως εργαλείο άντλησης και επεξεργασίας πληροφοριών. • Να αντιλαμβάνονται τη δυνατότητα που παρέχουν οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές ως προς τη μοντελοποίηση φαινομένων και καταστάσεων του πραγματικού κόσμου. Γ) Ως προς τη μαθησιακή διαδικασία Οι μαθητές να καταστούν ικανοί: • Να συνεργάζονται σε ομάδες και από κοινού να προσεγγίζουν και να επιλύουν προβλήματα. • Να αυτενεργούν στην αναζήτηση της νέας γνώσης. • Να συνδέουν τη νέα γνώση με την καθημερινή τους ζωή. Κατηγορία λογισμικού – συνδυασμός κατηγοριών λογισμικού Για την πραγματοποίηση των στόχων του διδακτικού σεναρίου χρησιμοποιούνται: Α) Το λογισμικό εννοιολογικής χαρτογράφησης Inspiration και το λογισμικό εννοιολογικής χαρτογράφησης Kidspiration. Η επιλογή των συγκεκριμένων λογισμικών γίνεται λόγω των δυνατοτήτων που παρέχουν ως προς την ανάδειξη των πρότερων ιδεών των μαθητών σχετικά με την έννοια του χρόνου και ως εισαγωγικός προβληματισμός σε δράσεις σχετικές με επιμέρους έννοιες του χρόνου (μήνας, εποχή, γραμμική πορεία του χρόνου), καθώς και ως εργαλείο αξιολόγησης. Αυτό γιατί η εννοιολογική χαρτογράφηση επιτρέπει την οπτικοποίηση των σχέσεων μεταξύ εννοιών. Επιπρόσθετα, καθώς αποτελεί ένα λογισμικό ανοιχτού τύπου, επιτρέπει τη διάδραση μεταξύ εργαλείου μάθησης και μαθητή με σκοπό την επεξεργασία των εννοιών και γνώσεων, την αναδόμησή τους και τέλος την αξιολόγησή τους. Β) Λογισμικό οπτικοποίησης. Η επιλογή του, παράλληλα με την χρήση των βιβλίων του μαθητή (γλώσσας, μελέτης Περιβάλλοντος Β΄ τάξης), στηρίζεται στο γεγονός ότι σε αυτό υλοποιούνται δραστηριότητες διερεύνησης και ανακάλυψης σε σημαντικότερο βαθμό από το παραδοσιακό εποπτικό υλικό (π.χ. βιβλία), δίνοντας την ευχέρεια επανάληψης των βημάτων της δραστηριότητας όσες φορές και με όποιο ρυθμό θέλουν οι χρήστες του (μαθητές). Ως τέτοιο χρησιμοποιούμε το λογισμικό του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου για την Α΄ και Β΄ τάξη του Δημοτικού, το οποίο περιλαμβάνει πολυμεσικές ασκήσεις εξάσκησης και πρακτικής. Γ) Λογισμικό γενικής χρήσης επεξεργασίας κειμένου Microsoft Word. Χρησιμοποιούμε τον επεξεργαστή κειμένου ως μία ειδική κατηγορία λογισμικού για την παραγωγή, επεξεργασία και τροποποίηση κειμένων σε ψηφιακή μορφή. Η χρήση κειμενογράφου για την επεξεργασία κειμένου συνιστά μία νέα μορφή γραφής, ποιοτικά διαφορετική από τη γραφή που γίνεται με χαρτί και μολύβι. Στο συγκεκριμένο διδακτικό σενάριο αποτελεί ένα εργαλείο που επιτρέπει όχι μόνο την έκδοση των γραπτών κειμένων αλλά και τη μετάβαση μέσω υπερσυνδέσμων σε άλλες δραστηριότητες. Δ) Φυλλομετρητής ιστοσελίδων (Web browser) –Internet Explorer ή Mozila FireFox χρησιμοποιείται για την πλοήγηση σε ένα σύστημα υπερμέσων, όπως είναι το διαδίκτυο. Επιτρέπει στους χρήστες του (εδώ στους μαθητές) να αλληλεπιδρούν με διάφορες μορφές πληροφορίας (όπως κείμενα, εικόνες, βίντεο, μουσική) που είναι αναρτημένα σε μία ιστοσελίδα ενός ιστότοπου στο διαδίκτυο ή σε ένα τοπικό δίκτυο. Ε) Λογισμικό ηλεκτρονικής αξιολόγησης Hotpotatoes, με το οποίο δημιουργούνται αλληλεπιδραστικές ασκήσεις (σταυρόλεξων, ασκήσεων πολλαπλών ερωτήσεων, αντιστοίχισης, ταξινόμησης και συμπλήρωσης κενών), με τη μορφή ιστοσελίδων (html). Χρησιμοποιούμε τις δυνατότητες του λογισμικού για ανατροφοδότηση (feedback), ώστε οι μαθητές να (αυτο)αξιολογηθούν ως προς την κατάκτηση των στόχων που έχουν τεθεί. Συγκεκριμένα έχουν δημιουργηθεί ασκήσεις κουίζ –πολλαπλής επιλογής (JQuiz), αντιστοίχισης –επιλογής από τη λίστα (JMatch). ΣΤ) Πρόγραμμα ζωγραφικής Tux Paint. Το πρόγραμμα ζωγραφικής βοηθάει στην έκφραση των προσωπικών αναγκών των μαθητών, στην εικαστική τους καλλιέργεια, στην ανάπτυξη της φαντασίας τους. Εξυπηρετεί ακόμη τους τεχνολογικούς στόχους του σεναρίου καθώς οι μαθητές εξασκούνται ιδιαιτέρως με ένα τέτοιο πρόγραμμα στη χρήση του ποντικιού και του πληκτρολογίου, στο άνοιγμα και κλείσιμο καρτελών, στη χρήση διαφόρων εξειδικευμένων εργαλείων. Ζ) Εφαρμογές προσομοίωσης που αναζητήθηκαν στο διαδίκτυο και αναπαριστούν την κίνηση της γης ανά εποχή και ανά μήνα, καθώς και το φαινόμενο ημέρας-νύχτας. Η προσομοίωση χρησιμοποιείται ως διαδραστικό πολυμέσο με εικόνα και κίνηση για την αναζήτηση πληροφοριών και την υποστήριξη της διδασκαλίας. Χρονισμός και διάρκεια του σεναρίου Το συγκεκριμένο διδακτικό σενάριο υλοποιήθηκε την περίοδο από 9 Οκτωβρίου 2013 έως και 27 Νοεμβρίου 2013, σε οκτώ διδακτικές παρεμβάσεις συνολικής διάρκειας 12 διδακτικών ωρών. Οργάνωση της τάξης και απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή Οι δραστηριότητες, ανάλογα με τη φύση και τη στοχοθεσία της κάθε μίας, πραγματοποιούνται είτε στην αίθουσα διδασκαλίας με τη χρήση ενός φορητού ηλεκτρονικού υπολογιστή συνδεδεμένου στο διαδίκτυο, ενός βιντεοπροβολέα και μίας οθόνης προβολής (στο σχολείο μας υπάρχει αίθουσα διδασκαλίας με τις απαιτούμενες προδιαγραφές), είτε στην αίθουσα πληροφορικής του σχολείου. Σε αυτήν βρίσκονται, σε ικανοποιητικό αριθμό για τις ανάγκες του διδακτικού σεναρίου, ηλεκτρονικοί υπολογιστές συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο, στους οποίους είναι εγκατεστημένα τα χρησιμοποιούμενα λογισμικά. Οι μαθητές εργάζονται σε ομάδες των δύο ατόμων. Η μάθηση σε ομάδες αποτελεί καθοριστικό παράγονται στην εκπαιδευτική διαδικασία. Για την υλοποίηση των δραστηριοτήτων απαιτείται επίσης η δημιουργία και αναπαραγωγή φύλλων εργασίας από τη δασκάλα, ως υποστηρικτικό υλικό του σεναρίου, τα βιβλία του μαθητή της γλώσσας και της μελέτης περιβάλλοντος και χαρτόνια. Μοντέλο διδασκαλίας και θεωρίες μάθησης Οι κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες μάθησης, που υποστηρίζουν τη συνεργατική μάθηση και ενθαρρύνουν την κοινωνική αλληλεπίδραση (βασικοί εκπρόσωποι αυτής της κατηγορίας θεωριών είναι ο L. Vygotsky, οι Doise και Mugny), αποτελούν το θεωρητικό υπόβαθρο του παρόντος διδακτικού σεναρίου. Ιδιαιτέρως, σε αυτό μας ενδιαφέρει η άποψη των κοινωνικοπολιτισμικών θεωριών για τη μάθηση και τη ζώνη εγγύτερης (ή επικείμενης) ανάπτυξης (L. Vygotsky): η ζώνη αυτή αποτελεί ένα σύνολο γνώσεων τις οποίες ο μαθητής μπορεί να δημιουργήσει με τη βοήθεια του περιβάλλοντος - αλλά όχι ακόμη μόνος. Η μάθηση συντελείται μέσα σε συγκεκριμένα πολιτισμικά πλαίσια (γλώσσα, στερεότυπα, αντιλήψεις) και ουσιαστικά δημιουργείται από την αλληλεπίδραση του ατόμου με άλλα άτομα, σε συγκεκριμένες επικοινωνιακές περιστάσεις και μέσω της υλοποίησης κοινών δραστηριοτήτων (activities)6. Στο πλαίσιο αυτό ο ρόλος του δασκάλου είναι ιδιαίτερα σημαντικός, καθώς εκείνος σχεδιάζει επικοινωνιακές καταστάσεις μάθησης, μέσα στις οποίες εμψυχώνει, συντονίζει, καθοδηγεί, έτσι ώστε να ενθαρρύνει τη συνεργασία μεταξύ των μαθητών και γενικότερα την κοινωνική αλληλεπίδραση. Συμπληρωματικά προς τις θεωρίες αυτές, η προσέγγιση του θέματος, όπως περιγράφεται στο παρόν σενάριο διδασκαλίας, στηρίζεται στην υπόθεση της εποικοδομητικής μάθησης ή αλλιώς, στη θεώρηση του εποικοδομητισμού (constructivism)7. Σύμφωνα με τη θεώρηση αυτή, το άτομο (συνεπώς και ο μαθητής) κατασκευάζει τη δική του προσωπική γνώση για τον κόσμο που τον περιβάλλει, ερμηνεύει δηλαδή, με το δικό του τρόπο την πραγματικότητα, σύμφωνα με τις δικές του ιδέες και τις νοητικές του δομές. Επομένως, η γνώση είναι «προσωπικά και κοινωνικά προσδιορισμένη»8. Κατά την R. Driver, η γνώση εποικοδομείται από το άτομο ενεργά, δε μεταβιβάζεται, ούτε γίνεται παθητικά αποδεκτή. Η εποικοδόμηση της γνώσης συνιστά μία «αυτοαναφερόμενη διαδικασία»9, «όπου γνωστικά σχήματα φαίρονται στο προσκήνιο και διευθετούνται σε σχέση με το πόσο ταιριάζουν στην εμπειρία του ατόμου.»10 Εκείνο, λοιπόν, που αποκτά θεμελιώδη αξία στην υπόθεση της εποικοδόμησης της γνώσης, είναι οι ιδέες που έχουν οι μαθητές για το 6 Αναλυτικότερη αναφορά στις θεωρίες αυτές στο: Ε.Π. Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση, ΕΣΠΑ (2007 – 2013): Επιμόρφωση εκπαιδευτικών για την αξιοποίηση και εφαρμογή των ΤΠΕ στη διδακτική πράξη (2013), (έκδ. 3η). Επιμορφωτικό υλικό για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης, τχ. Α: γενικό μέρος, Πάτρα, σ. 40-41. 7 Σχετικά, βλ. ΥΠ.Ε.Π.Θ.- Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, (2000). Φυσικές επιστήμες Ε΄ τάξης. Βιβλίο για το δάσκαλο. Αθήνα: Ο.Ε.Δ.Β., σ. 36-42. 8 Στο ίδιο, σ. 16. 9 σύμφωνα με τον R. Driver, όπως παρατίθεται στο ΥΠ.Ε.Π.Θ.- Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, (2000), ό.π., σ.16 10 Στο ίδιο, σ.16 συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο, πριν διδαχθούν στο σχολείο. Οι εναλλακτικές αυτές ιδέες των μαθητών (ή η λεγόμενη «επιστήμη των μαθητών»), δεν αποτελούν συνηθισμένα λάθη των παιδιών αλλά νοητικές κατασκευές, που χρησιμοποιούν οι μαθητές για να ερμηνεύσουν διαφορετικά, από το επιστημονικό πρότυπο, τα φυσικά φαινόμενα11. Οι εναλλακτικές ιδέες των μαθητών, φαίνεται να επηρεάζονται ή και να διαμορφώνονται από τη σχολική διδασκαλία και τα σχολικά εγχειρίδια αλλά και με την επίδραση των ενηλίκων και των συνομιλήκων, των μέσων μαζικής επικοινωνίας, κ.ά.12 Σύμφωνα με το μοντέλο της εποικοδομητικής προσέγγισης της γνώσης, που εισήγαγαν οι Driver και Oldham (1986), η διδασκαλία περιλαμβάνει πέντε φάσεις13: α) τη φάση του προσανατολισμού, όπου προσελκύεται το ενδιαφέρον και η προσοχή των μαθητών στην καινούρια έννοια που πρόκειται να διδαχθεί, β) τη φάση της ανάδειξης των ιδεών των μαθητών σχετικά με τη νέα έννοια, οι οποίες εκφράζονται προφορικά ή και γραπτά, γ) τη φάση της αναδόμησης των ιδεών των μαθητών. Σε αυτή, οι μαθητές εκτελούν (πειραματικές) δραστηριότητες, ώστε να επιβεβαιώσουν ή να διαψεύσουν τις προβλέψεις τους. Στην τελευταία περίπτωση, η διάψευση των προβλέψεών τους αναμένεται να τους προκαλέσει γνωστική σύγκρουση, ώστε να οδηγηθούν σε εννοιολογική αλλαγή, δ) τη φάση της εφαρμογής, όπου οι μαθητές επιχειρούν να συσχετίσουν τις νέες ιδέες που απέκτησαν με τις εμπειρίες πραγματικών, καθημερινών προβλημάτων, και ε) τη φάση της ανασκόπησης, όπου οι μαθητές συγκρίνουν τις αρχικές με τις νέες ιδέες τους και συνειδητοποιούν «τη γνωστική πορεία της αλλαγής»14. Πρόκειται για τις λεγόμενες μεταγνωστικές δραστηριότητες, οι οποίες βοηθούν τους μαθητές να συνειδητοποιήσουν τον τρόπο σκέψης που ακολούθησαν, για να διεκπεραιώσουν ένα συγκεκριμένο γνωστικό έργο15. Οι στρατηγικές διδασκαλίας που ακολουθούνται στην εφαρμογή του παρόντος διδακτικού σεναρίου είναι: α) η διερεύνηση και η ανακάλυψη (ενεργητική προσέγγιση της γνώσης): οι μαθητές δραστηριοποιούνται, ερευνούν και φθάνουν σταδιακά οι ίδιοι στη γνώση, β) η συζήτηση-διάλογος δασκάλας-μαθητών και η συζήτηση σε ομάδες. Η εμπλοκή των μαθητών στη συζήτηση γίνεται με κατάλληλες από την πλευρά της δασκάλας, προσχεδιασμένες ερωτήσεις προβληματισμού, γ) η ομαδοσυνεργατική μορφή διδασκαλίας. Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες, συνεργάζονται, αλληλεπιδρούν, πειραματίζονται και προσεγγίζουν σταδιακά τη νέα γνώση. Έτσι, ευνοείται η κοινωνική αλληλεπίδραση και η ομαδική μάθηση. Στις 11 Στο ίδιο, σ.9 12 Σχετικά με τους παράγοντες, που επιδρούν στη διαμόρφωση των εναλλακτικών ιδεών των παιδιών, βλ. Το σχήμα 1. στο ΥΠ.Ε.Π.Θ.- Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, (2000), ό.π., σ. 12 13 Σχετικά με το μοντέλο της εποικοδομητικής προσέγγισης στη μάθηση και στη διδασκαλία, βλ. αναλυτικότερα, ΥΠ.Ε.Π.Θ.- Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, (2000), ό.π., σ.18-21 14 15 Στο ίδιο, σ.21 Σχετικά με τις μεταγνωστικές ερωτήσεις που υποβάλλει ο εκπαιδευτικός στους μαθητές, βλ. Ματσαγγούρας, Η. Γ. (1991). Διδακτική μεθοδολογία. Θεωρία και πράξη της διδασκαλίας. Πανεπιστήμιο Αθηνών. Π.Τ.Δ.Ε., σ.192-196 παραπάνω στρατηγικές διδασκαλίας, ο ρόλος της δασκάλας είναι συντονιστικός, συμβουλευτικός και καθοδηγητικός. Προστιθέμενη αξία των ΤΠΕ Σύμφωνα με τη θεώρηση του εποικοδομητισμού (constructivism), οι εναλλακτικές ιδέες των μαθητών για το συγκεκριμένο αντικείμενο, παίζουν κυρίαρχο ρόλο στη διαδικασία της εποικοδόμησης της μάθησης. Στόχος λοιπόν, είναι η ανάδειξή τους εκ μέρους του δασκάλου και στη συνέχεια, η αναδόμησή τους. Έχει διαπιστωθεί από σχετικές έρευνες, ότι οι ιδέες των μαθητών, πολλές φορές επηρεάζονται ελάχιστα από την παραδοσιακή ή την πειραματική διδασκαλία16. Αντίθετα, μπορεί κανείς να ισχυριστεί, ότι η διδασκαλία με τη χρήση των Τ.Π.Ε., ικανοποιεί πληρέστερα τη διδακτική αρχή της εποπτείας17. Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής επιτρέπει αφενός την άμεση εποπτεία των αντικειμένων, αφετέρου πολλαπλές ευκαιρίες χειρισμού τους εκ μέρους των μαθητών. Το ψηφιακό υλικό, τα διάφορα λογισμικά πακέτα, τα ηλεκτρονικά βιβλία, τα προγράμματα προσομοίωσης και κίνησης, παρέχουν τη δυνατότητα στους μαθητές να χειριστούν οι ίδιοι τα αντικείμενα, να παρατηρούν και να μελετούν τη σταδιακή εξέλιξη ενός φυσικού φαινομένου. Παράλληλα, καθώς όλα τα σύγχρονα εκπαιδευτικά λογισμικά και περιβάλλοντα περιλαμβάνουν υπηρεσίες επικοινωνίας και συνεργασίας, η χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή ευνοεί και αναπτύσσει τη συνεργασία μεταξύ των μαθητών, αντί να προσπαθούνε ατομικά να επιλύσουν τα προτεινόμενα προβλήματα18. Με τη χρήση των ΤΠΕ ο δάσκαλος μπορεί να σχεδιάσει και να υλοποιήσει διδακτικές δραστηριότητες, που εμπλέκουν ενεργητικά τους μαθητές στη μαθησιακή διαδικασία και συντελούν στην αναδόμηση των ιδεών και στην οικοδόμηση της νέας γνώσης. Σύντομη περιγραφή και αιτιολόγηση του διδακτικού σεναρίου19 1 διδακτική παρέμβαση- Εισαγωγικός προβληματισμός-ανάδειξη ιδεών για την έννοια του χρόνου (1 διδακτική ώρα) η Η 1η διδακτική παρέμβαση πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα διδασκαλίας με τη χρήση βιντεοπροβολέα και φορητού ηλεκτρονικού υπολογιστή συνδεδεμένου στο διαδίκτυο. Αντιστοιχεί στον προσανατολισμό και στην ανάδειξη των ιδεών των μαθητών σχετικά με την έννοια του χρόνου. Ως αφόρμηση χρησιμοποιήθηκε το γεγονός των γενεθλίων μου που συνέπεσε ημερολογιακά με την 1η παρέμβαση. Οι μαθητές αναφέρθηκαν τους μήνες των δικών τους γενεθλίων. Οι ιδέες των μαθητών 16 Βλ. Κόκκοτας, Π. (2002). Σύγχρονες προσεγγίσεις στη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών. Η εποικοδομητική προσέγγιση της διδασκαλίας και της μάθησης. Αθήνα. Επίσης, Driver, R., Squires, A., Rushworth, P. & Wood-Robinson, V. (2000). Οικοδομώντας τις έννοιες των Φυσικών Επιστημών. Μια παγκόσμια σύνοψη των ιδεών των μαθητών. (Π. Κόκκοτας, επιμ., Μ. Χταζή, μετ.). Αθήνα: Εκδόσεις Τυπωθήτω. Επίσης, ΥΠ.Ε.Π.Θ.- Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, (2000), ό.π., σ.8 17 Σχετικά με τη διδακτική αρχή της εποπτείας, βλ. Ματσαγγούρας, Η. Γ. (1991), ό.π., σ.252 18 Ε.Π. Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση, ΕΣΠΑ (2007 – 2013): Επιμόρφωση εκπαιδευτικών για την αξιοποίηση και εφαρμογή των ΤΠΕ στη διδακτική πράξη (2013), (έκδ. 3η), ό.π., σ. 48. 19 Κάθε διδακτική παρέμβαση αναφέρεται λεπτομερώς σε ξεχωριστό αρχείο και περιλαμβάνεται στα συνοδευτικά αρχεία του διδακτικού σεναρίου. για τον «χρόνο» καταγράφηκαν στον πίνακα της τάξης. Το ίδιο και οι απόψεις τους που σχετίζονται με την ημέρα (το 24ωρο). Καταγράφηκαν και αυτές στον πίνακα. Με βάση τις απόψεις αυτές έγινε επεξεργασία μαζί με τους μαθητές ενός ημιδομημένου εννοιολογικού χάρτη με κεντρική την έννοια «χρόνος» (λογισμικό εννοιολογικής χαρτογράφησης Inspiration) σε δύο φάσεις: α) για την έννοια «χρόνος» και β) για την έννοια «24ωρο». 2η διδακτική παρέμβαση- οι εποχές του χρόνου και οι μήνες τους (2 διδακτικές ώρες) Η 2η διδακτική παρέμβαση πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα υπολογιστών του σχολείου, η οποία είναι άρτια εξοπλισμένη. Οι μαθητές οργανώθηκαν σε ομάδες των δύο ανά ηλεκτρονικό υπολογιστή. Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές ήταν συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο και είχαν εγκατασταθεί σε όλους τα λογισμικά εννοιολογικής χαρτογράφησης Inspiration και Kidspiration. Χρησιμοποιήθηκε φύλλο εργασίας του μαθητή (Φύλλο εργασίας 1), το οποίο τυπώθηκε, πολλαπλασιάστηκε και μοιράστηκε στους μαθητές κατά τη διάρκεια της διδακτικής παρέμβασης. Με βάση αυτό οι ομάδες των μαθητών εργάστηκαν στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Ο ρόλος της δασκάλας ήταν υποστηρικτικός και καθοδηγητικός κατά τη χρήση των εκπαιδευτικών λογισμικών. Χρησιμοποιήθηκαν δύο εννοιολογικοί χάρτες: Στην πρώτη δραστηριότητα του φύλλου εργασίας οι μαθητές επεξεργάστηκαν τον εννοιολογικό χάρτη (αρχείο «εποχές»-«epoxes.isf»- λογισμικό Inspiration), ο οποίος ανιχνεύει τις γνώσεις των παιδιών ως προς τις δραστηριότητες και τα γεγονότα που συμβαίνουν σε κάθε μία από τις τέσσερις εποχές. Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω εικόνες κάθε ομάδα των δύο μαθητών, σε κενό χώρο του φύλλου εργασίας, έγραψε μία πρόταση για κάθε εποχή και τις ανακοίνωσαν στην ολομέλεια της τάξης. Στη δεύτερη δραστηριότητα οι μαθητές επεξεργάστηκαν τον εννοιολογικό χάρτη (αρχείο «κύκλος του χρόνου» «kyklos_xronou.kid»- λογισμικό Kidspiration), ο οποίος ανιχνεύει τις γνώσεις των παιδιών ως προς τους μήνες και τις εποχές, συντελώντας στην οπτικοποίηση των σχέσεων μεταξύ των εννοιών εποχή και μήνας. Χρησιμοποιήθηκε το βιβλίο της γλώσσας, ως αφόρμηση για την επόμενη δραστηριότητα αναζήτησης πληροφοριών από το διαδίκτυο. Οι μαθητές διάβασαν τις παροιμίες από το βιβλίο μαθητή της γλώσσας (τχ. Α΄, σ. 50). Αναζήτησαν μέσω του φυλλομετρητή και άλλες παροιμίες για τους μήνες. Για λόγους ασφαλούς πλοήγησης στο διαδίκτυο, οι ιστοσελίδες που πρόκειται να επισκεφθούν οι μαθητές είχαν προηγουμένως ελεγχθεί. Κάθε ομάδα μαθητών έγραψε σε κενό χώρο του φύλλου εργασίας δύο από τις παροιμίες για τους μήνες που βρήκε στο διαδίκτυο και τις ανακοίνωσε στην ολομέλεια της τάξης. 3η διδακτική παρέμβαση- Oι δώδεκα μήνες του χρόνου (2 διδακτικές ώρες) Η 3η διδακτική παρέμβαση πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα υπολογιστών του σχολείου, η οποία είναι άρτια εξοπλισμένη. Οι μαθητές οργανώθηκαν σε ομάδες των δύο ανά ηλεκτρονικό υπολογιστή. Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές ήταν συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο και είχε εγκατασταθεί σε όλους το λογισμικό Hotpotatoes. Χρησιμοποιήθηκε ψηφιακό φύλλο εργασίας του μαθητή (Φύλλο εργασίας 2) που δημιουργήθηκε με το λογισμικό γενικής χρήσης επεξεργασίας κειμένου Microsoft Word. Με βάση αυτό το φύλλο εργασίας, που ήταν ανοιγμένο σε όλους τους υπολογιστές, οι ομάδες των μαθητών εργάστηκαν με την καθοδήγηση της δασκάλας και την επίλυση από την ίδια οποιωνδήποτε δυσκολιών συνάντησαν στην υλοποίηση των προτεινόμενων δραστηριοτήτων. Στην πρώτη δραστηριότητα οι μαθητές με υπερσύνδεση από το φύλλο εργασίας, συνδέθηκαν με τη διεύθυνση του διαδικτύου http://www.youtube.com/watch?v=oSYTNX8Dejw για να ακούσουν το τραγούδι της «Λιλιπούπολης» δώδεκα μήνες αθλητές (μουσική: Δημήρης Μαραγκόπουλος, στίχοι: Μαριανίνα Κριεζή, ερμηνεία: Σπύρος Σακκάς & Αντώνης Κοντογεωργίου). Στόχος ήταν να ανακαλύψουν τη δεύτερη ονομασία των μηνών μέσα από τους στίχους του συγκεκριμένου τραγουδιού. Για το λόγο αυτό τους ζητήθηκε να επαναλάβουν όσες φορές χρειαστεί το άκουσμα του τραγουδιού στο youtube. Κατόπιν εφάρμοσαν τη νέα γνώση στην επόμενη δραστηριότητα του φύλλου εργασίας 2, όπου συμπλήρωσαν μέσα στα κενά κουτάκια το «χαϊδευτικό» όνομα του κάθε μήνα. Στόχος της τρίτης δραστηριότητας ήταν να μάθουν οι μαθητές και την αριθμητική ονομασία των μηνών. Για το λόγο αυτό παρατήρησαν και συμβουλεύτηκαν τη ρόδα του χρόνου ως προς τον αριθμό που έχει κάθε μήνας. Για να (αυτο)αξιολογήσουν τις γνώσεις τους, εάν έμαθαν τους αριθμούς των μηνών, έπαιξαν ένα αντίστοιχο κουίζ στο λογισμικό Hotpotatoes (JQuiz). Σε αυτό επέλεξαν ανάμεσα σε δύο πιθανές απαντήσεις τη σωστή σχετικά με την αριθμητική σειρά των μηνών (ποιος μήνας είναι πρώτος, δεύτερος, τρίτος κλπ.), αντιστοιχίζοντας έτσι τους μήνες με τους αριθμούς τους. 4η διδακτική παρέμβαση- οι ημέρες της εβδομάδας (1 διδακτική ώρα) Η 4η διδακτική παρέμβαση πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα υπολογιστών του σχολείου, η οποία είναι άρτια εξοπλισμένη με ηλεκτρονικούς υπολογιστές συνδεδεμένους στο διαδίκτυο. Οι μαθητές οργανώθηκαν σε ομάδες των δύο ανά ηλεκτρονικό υπολογιστή. Χρησιμοποιήθηκε ψηφιακό φύλλο εργασίας (Φύλλο εργασίας 3) που δημιουργήθηκε με το λογισμικό γενικής χρήσης επεξεργασίας κειμένου Microsoft Word. Με βάση αυτό το φύλλο εργασίας, που ήταν ανοιγμένο σε όλους τους υπολογιστές, οι ομάδες των μαθητών εργάστηκαν. Ο ρόλος της δασκάλας ήταν καθοδηγητικός και υποστηρικτικός κατά την χρησιμοποίηση των εκπαιδευτικών λογισμικών που ήταν εγκατεστημένα σε όλους τους υπολογιστές (λογισμικά Hotpotatoes και Kidspiration). Στην πρώτη δραστηριότητα οι μαθητές για να έρθουν σε επαφή με τις ημέρες της εβδομάδας, διάβασαν το ποίημα «οι μέρες της εβδομάδας» της Θ. Χορτιάτη στο βιβλίο της γλώσσας (Βιβλίο μαθητή, τχ. Α΄, σ. 48). Συμπλήρωσαν την άσκηση αντιστοίχισης (JMatch) στο λογισμικό Hotpotatoes, προκειμένου να διορθώσουν τις ημέρες στο ίδιο ποίημα. Για να μεταβούν στη δραστηριότητα αυτή χρησιμοποιήθηκε υπερσύνδεση στο φύλλο εργασίας με το html αρχείο “meres”. Στόχος της δραστηριότητας αυτής ήταν οι μαθητές να μπορούν να κατατάσσουν τις ημέρες της εβδομάδας στη σειρά. Στη δεύτερη δραστηριότητα χρησιμοποιήθηκε το λογισμικό Kidspiration. Οι μαθητές έφτιαξαν το δικό τους σημειωματάριο, όπου ασκήθηκαν στη γραφή των ημερών και συνέδεσαν το χρόνο με τα προσωπικά τους βιώματα. Για να μεταβούν στη δραστηριότητα αυτή χρησιμοποιήθηκε υπερσύνδεση στο φύλλο εργασίας με το αρχείο “hmeres”. 5η διδακτική παρέμβαση- το 24ωρο και οι περίοδοί του (1 διδακτική ώρα) Η 5η διδακτική παρέμβαση πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα υπολογιστών του σχολείου, η οποία είναι άρτια εξοπλισμένη με ηλεκτρονικούς υπολογιστές συνδεδεμένους στο διαδίκτυο. Οι μαθητές οργανώθηκαν σε ομάδες των δύο ανά ηλεκτρονικό υπολογιστή. Χρησιμοποιήθηκε φύλλο εργασίας (Φύλλο εργασίας 4), το οποίο τυπώθηκε, πολλαπλασιάστηκε και μοιράστηκε στους μαθητές. Με βάση αυτό οι μαθητές εργάστηκαν στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και οι ομάδες καθοδηγήθηκαν από τη δασκάλα στην εκτέλεση των δραστηριοτήτων. Για την υλοποίηση των δραστηριοτήτων έγινε χρήση των λογισμικών Kidspiration και Hotpotatoes. Στην πρώτη δραστηριότητα οι μαθητές γνώρισαν τον διαχωρισμό της ημέρας (του 24ωρου) στις βασικές περιόδους της: πρωί, μεσημέρι, απόγευμα, βράδυ, μέσα από το εικοσιτετράωρο της Χαράς (ήρωας του βιβλίου της γλώσσας Β΄ Δημοτικού). Αναζήτησαν στην επιφάνεια εργασίας του υπολογιστή το εικονίδιο με το όνομα «24ωρο» (24oro) και άνοιξαν τη δραστηριότητα JMix στο λογισμικό Hotpotatoes. Σε αυτή οι μαθητές τοποθέτησαν σε χρονική σειρά τέσσερις προτάσεις από το 24ωρο της Χαράς, ώστε να φτιάξουν το ημερήσιο πρόγραμμά της. Στη δεύτερη δραστηριότητα οι μαθητές άνοιξαν το αρχείο με το όνομα «το 24ωρο μου» (my_24oro.kid) που βρισκόταν στην επιφάνεια εργασίας του υπολογιστή. Στο σημειωματάριο, στο λογισμικό εννοιολογικής χαρτογράφησης Kidspiration, έφτιαξαν το δικό τους ημερήσιο πρόγραμμα. Με τη δραστηριότητα αυτή οι μαθητές συνέδεσαν τις βασικές έννοιες-περιόδους του 24ωρου (πρωί, μεσημέρι, απόγευμα, βράδυ) με τα προσωπικά βιώματά τους. 6η διδακτική παρέμβαση - Ο κύκλος του χρόνου (1 διδακτική ώρα ) Η 6η διδακτική παρέμβαση πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα υπολογιστών του σχολείου, η οποία είναι άρτια εξοπλισμένη με ηλεκτρονικούς υπολογιστές συνδεδεμένους στο διαδίκτυο. Οι μαθητές οργανώθηκαν σε ομάδες των δύο ανά ηλεκτρονικό υπολογιστή. Χρησιμοποιήθηκε φύλλο εργασίας (Φύλλο εργασίας 5), το οποίο τυπώθηκε, πολλαπλασιάστηκε και μοιράστηκε στους μαθητές. Για να κατανοήσουν την κυκλικότητα του χρόνου (επανάληψη σε κάθε έτος –μήνες, εποχές, επανάληψη σε κάθε εβδομάδα –ημέρες, επανάληψη σε κάθε ημέρα –ώρες) και να αντιληφθούν τα αίτιά της, ακολούθησαν τις οδηγίες του φύλλου εργασίας και οι ομάδες των μαθητών καθοδηγήθηκαν από τη δασκάλα στην εκτέλεση των δραστηριοτήτων και στην πλοήγηση στο διαδίκτυο. Για την υλοποίηση των δραστηριοτήτων έγινε χρήση προσομοιώσεων από το διαδίκτυο, τον ιστότοπο eγεωγραφία της ελληνικής πύλης παιδείας eduportal. Χρησιμοποιήθηκαν οι προσομοιώσεις: «Η κίνηση της Γης και οι εποχές του έτους» (προσομοίωση της εναλλαγής των εποχών, κίνησης της γης γύρω από το ήλιο στη διάρκεια του έτους), «Η θέση της Γης και οι εποχές του έτους» (προσομοίωση της κίνησης της γης ανά μήνα και εποχή) και «Το φαινόμενο της Ημέρας – Νύχτας» (προσομοίωση της εναλλαγής ημέρας-νύχτας -κίνησης της γης στη διάρκεια του 24ωρου). 7η διδακτική παρέμβαση- η γραμμή του χρόνου (2 διδακτικές ώρες) Η 7η διδακτική παρέμβαση πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα υπολογιστών του σχολείου, η οποία είναι άρτια εξοπλισμένη με ηλεκτρονικούς υπολογιστές συνδεδεμένους στο διαδίκτυο. Οι μαθητές οργανώθηκαν σε ομάδες των δύο ανά ηλεκτρονικό υπολογιστή. Χρησιμοποιήθηκε φύλλο εργασίας (Φύλλο εργασίας 6), το οποίο τυπώθηκε, πολλαπλασιάστηκε και μοιράστηκε στους μαθητές. Με βάση αυτό οι μαθητές εργάστηκαν στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Οι ομάδες καθοδηγήθηκαν από τη δασκάλα στην εκτέλεση των δραστηριοτήτων και στη χρήση των εκπαιδευτικών λογισμικών της Γλώσσας Γ΄ - Δ΄ Δημοτικού του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (από τον διαδικτυακό τόπο http://ts.sch.gr/repo/online-packages/dimglossa-c-d), Kidspiration και Hotpotatoes. Στην πρώτη δραστηριότητα του φύλλου εργασίας οι μαθητές ακολούθησαν το πρότυπο μίας πρόσκλησης γενεθλίων που έδωσε η Γαλήνη στη Χαρά (ηρωίδες από το βιβλίο της γλώσσας Β΄ Δημοτικού), για να φτιάξουν μία δική τους. Στόχος ήταν να παράγουν με ευχάριστο τρόπο ένα συγκεκριμένο τύπο κειμένου, την κάρτα, που καταγράφει ένα γεγονός (το πάρτι γενεθλίων) και τη χρονική περίοδο (ημερομηνία και ώρα). Για το λόγο αυτό χρησιμοποιήθηκε το λογισμικό της Γλώσσας Γ΄ - Δ΄ Δημοτικού του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Στη δραστηριότητα της «κάρτας» έγραψαν το κείμενο της πρόσκλησή τους. Επέλεξαν το περίγραμμα και τις εικόνες που ταίριαζαν σε έναν τέτοιο τύπο κειμένου (πρόσκληση γενεθλίων). Στο τέλος εκτύπωσαν τις προσκλήσεις τους στον εκτυπωτή. Στη δεύτερη δραστηριότητα χρησιμοποιήθηκε το λογισμικό Kidspiration. Σε αυτό οι μαθητές συμπλήρωσαν τη σημερινή ημερομηνία (γραμμική γραφή του χρόνου) με τις δύο μορφές του. Στην τρίτη δραστηριότητα οι μαθητές ταξινόμησαν με βάση τη χρονολογική τους σειρά τις φωτογραφίες της Γαλήνης μέσα στο άλμπουμ, εισάγοντας τους μαθητές στη χρονική αλληλουχία των γεγονότων (γραμμική έννοια του χρόνου) μέσα από την ηλικιακή ανάπτυξη μιας ηρωίδας του βιβλίου τους, συνομήλικής τους. 8η διδακτική παρέμβαση- Τι έμαθα για τον χρόνο; (1 διδακτική ώρα) Η 8η διδακτική παρέμβαση πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα υπολογιστών του σχολείου, η οποία είναι άρτια εξοπλισμένη με ηλεκτρονικούς υπολογιστές συνδεδεμένους στο διαδίκτυο. Επειδή ο στόχος αφορούσε την (αυτο)αξιολόγηση κάθε μαθητή ως προς το γνωστικό (τι έμαθα;) και ως προς τον τεχνολογικό τομέα (έμαθα να χειρίζομαι τα εργαλεία που μου δίνει η νέα τεχνολογία;) οι μαθητές εργάστηκαν ατομικά στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, οι οποίοι επαρκούν για κάθε μαθητή. Χρησιμοποιήθηκε ψηφιακό φύλλο εργασίας (Φύλλο εργασίας 7) που δημιουργήθηκε με το λογισμικό γενικής χρήσης επεξεργασίας κειμένου Microsoft Word. Με βάση αυτό το φύλλο εργασίας, που ήταν ανοιγμένο σε όλους τους υπολογιστές, κάθε μαθητής εργάστηκε. Ο ρόλος της δασκάλας ήταν καθοδηγητικός και υποστηρικτικός κατά την χρησιμοποίηση του εκπαιδευτικού λογισμικού Hotpotatoes και Tux Paint που ήταν εγκατεστημένα στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και των υπερσυνδέσμων (είχαν δημιουργηθεί στο φύλλο εργασίας και παρέπεμπαν το μαθητή στις δραστηριότητες). Η πρώτη δραστηριότητα ήταν άσκηση αντιστοίχισης στο λογισμικό Hotpotatoes Οι μαθητές αντιστοίχισαν τα ονόματα των μηνών με τη δεύτερη ονομασία τους. Η δεύτερη δραστηριότητα ήταν να συμπληρώσουν στη ρόδα του χρόνου τους αριθμούς του κάθε μήνα. .. . .. .. .. .. 1 1 .. .. 1 0 .. .. 9 .. .. .. .. 7 Η τρίτη δραστηριότητα ήταν άσκηση αντιστοίχισης στο λογισμικό Hotpotatoes, των ημερομηνιών με τους δύο τρόπους γραφής τους . Η τέταρτη δραστηριότητα ήταν να ζωγραφίσουν μία εικόνα ενός μήνα ή μιας εποχής του χρόνου, στο λογισμικό Tux Paint. . Πρόσθετες πληροφορίες-Αξιολόγηση Κατά την πραγματοποίηση των δραστηριοτήτων δεν υπήρξαν ιδιαίτερα προβλήματα. Τα παιδιά έδειξαν να διασκεδάζουν, συνεργάστηκαν και έμαθαν. Στα πλαίσια της επεκτασιμότητας του σεναρίου οι μαθητές μπορούν να περιγράψουν ένα μήνα του χρόνου σαν να ήταν άνθρωπος. Αφόρμηση μπορεί να αποτελέσει το λαϊκό παραμύθι «η κυρά Καλή και οι δώδεκα μήνες» από το βιβλίο της γλώσσας (βιβλίο μαθητή τχ. Α, σ. 46-47). Αφού το διαβάσουν να σκεφτούν έναν μήνα ως άνθρωπο και να τον περιγράψουν. Για το σκοπό αυτό να χρησιμοποιηθεί το λογισμικό Ιδεοκατασκευές, καθώς είναι ένα λογισμικό για την παραγωγή λόγου με οργανωμένο τρόπο, με βηματισμό και χρονισμό και υποστηρίζει διάφορους τύπους κειμένων (αφήγηση: παραμύθι, μύθος, ιστορία και περιγραφή: προσώπου, ζώου, τόπου, αντικειμένου, κτιρίου). Με τη χρήση του να συνθέσουν ομαδικά, με τη βοήθεια της δασκάλας ένα παραμύθι «Αν οι μήνες ήταν άνθρωποι...». Μπορούν επίσης με τη χρήση χαρτονιών και κατάλληλων εικόνων που θα αναζητήσουν σε περιοδικά με έγχρωμες σελίδες, οι μαθητές να συνθέσουν ένα κολλάζ για τους δώδεκα μήνες, όπως και για τις τέσσερις εποχές. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ε.Π. Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση, ΕΣΠΑ (2007 – 2013): Επιμόρφωση εκπαιδευτικών για την αξιοποίηση και εφαρμογή των ΤΠΕ στη διδακτική πράξη (2013), (έκδ. 3η). Επιμορφωτικό υλικό για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης, τχ. Α: γενικό μέρος, Πάτρα. Κόκκοτας, Π. (2002). Σύγχρονες προσεγγίσεις στη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών. Η εποικοδομητική προσέγγιση της διδασκαλίας και της μάθησης. Αθήνα. Driver, R., Squires, A., Rushworth, P. & Wood-Robinson, V. (2000). Οικοδομώντας τις έννοιες των Φυσικών Επιστημών. Μια παγκόσμια σύνοψη των ιδεών των μαθητών. (Π. Κόκκοτας, επιμ., Μ. Χταζή, μετ.). Αθήνα: Εκδόσεις Τυπωθήτω. Ματσαγγούρας, Η. Γ. (1991). Διδακτική μεθοδολογία. Θεωρία και πράξη της διδασκαλίας. Πανεπιστήμιο Αθηνών. Π.Τ.Δ.Ε. ΥΠ.Ε.Π.Θ.- Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, (2000). Φυσικές επιστήμες Ε΄ τάξης. Βιβλίο για το δάσκαλο. Αθήνα: Ο.Ε.Δ.Β Υπουργική Απόφαση αριθ. 21072α/Γ2 «Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (Δ.Ε.Π.Π.Σ.) και Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών (Α.Π.Σ.) ΔημοτικούΓυμνασίου: α) Γενικό μέρος β) Δ.Ε.Π.Π.Σ. και Α.Π.Σ. ελληνικής γλώσσας, νεοελληνικής λογοτεχνίας, αρχαίας ελληνικής γλώσσας και γραμματείας, εικαστικών, σπουδών θεάτρου, θρησκευτικών, ιστορίας, κοινωνικής και πολιτικής αγωγής, μαθηματικών, μελέτης περιβάλλοντος», ΦΕΚ 303/13-3-2003, σ. 3737 Υπουργική Απόφαση υπ’ αριθ. Φ.12/879/88413/Γ1 της 20/7/2010, «Διδασκαλίαπρόγραμμα σπουδών των νέων διδακτικών αντικειμένων που θα εισαχθούν στα ολοήμερα δημοτικά σχολεία που θα λειτουργήσουν με Ενιαίο Αναμορφωμένο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα (ΕΑΕΠ)-επανεξέταση & επικαιροποίηση των Αναλυτικών Προγραμμάτων και οδηγιών για τα διδακτικά αντικείμενα του ολοήμερου προγράμματος»
© Copyright 2024 Paperzz
