Περιβαλλοντική Εργασία 2012-2013 Φυσικό Περιβάλλον Μονοπάτια της Ευρύτερης Περιοχής της Παραμυθιάς Β΄ΤΑΞΗ ΓΕΛ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ Υπεύθυνοι Καθηγητές Σπύρου Σωτήριος Μαρέτα Αικατερίνη Κανδρής Ευάγγελος Κριτή Θεοδώρα ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ Σκοπός μας είναι να πετύχουμε, μέσω της δραστηριοποίησης των μαθητών τους παρακάτω στόχους: 1.Τη μελέτη και καταγραφή του φυσικού περιβάλλοντος με τα ποικίλα οικοσυστήματα - γνωριμία με την χλωρίδα και την πανίδα περιοχής. 2. Αύξηση ευκαιριών για συμμετοχή σε φυσική δραστηριότητα και η σύνδεση τους με την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση. 3. Να γνωρίσουν τα μονοπάτια της περιοχής και να καταγράψουν πληροφορίες για αυτά. 4. Πεζοπορία σε διαδρομές για την ανακάλυψη περιοχών ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, γνωριμία με μνημεία της φύσης, αρχαιολογικούς χώρους, δάση, παραδοσιακοί οικισμοί, γεφύρια, μοναστήρια, ξωκλήσια κ.ά ακόμη να γνωρίσουν την ιστορία του τόπου τους.) 5. Να γνωρίσουν την βιοποικιλότητα της περιοχής της Παραμυθιάς. 6. Η ανάπτυξη θετικών στάσεων και συμμετοχικών συμπεριφορών και διαμόρφωση μελλοντικής υπεύθυνης στάσης ενεργού πολίτη για την προστασία της οικολογικής ισορροπίας. 1|Σ ε λ ίδ α ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ Η Περιβαλλοντική Ομάδα Β΄ τάξης λυκείου 2|Σ ε λ ίδ α ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Περπατήσαμε σε μονοπάτια με ιστορική σημασία και ξεχωριστή ομορφιά, με εύκολη ή δύσκολη πρόσβαση, μονοπάτια που εξυπηρέτησαν τις ανάγκες ολόκληρων γενιών και τα οποία υπάρχουν ακόμα. Τα μονοπάτια αυτά χρησιμοποιούνταν συνήθως για την επικοινωνία των κατοίκων με τα γειτονικά χωριά και με το εμπορικό κέντρο το οποίο ήταν η Παραμυθιά. Κατά την διάρκεια της εργασίας χρησιμοποιήσαμε το Google Earth μέσω του διαδικτύου. Στο ανάγλυφο της περιοχής χαράξαμε τα μονοπάτια τα οποία θα περπατούσαμε παίρνοντας σημαντικές πληροφορίες για αυτά. Δημιουργήσαμε τα αντίστοιχα προφίλ ανύψωσης δηλ. ένα γράφημα που δείχνει αναλυτικά την απόσταση που έχουμε περπατήσει, το υψόμετρο και τις κλίσης της διαδρομής. Πρώτο Μονοπάτι Κατασκήνωση – Κάστρο – Κούλια – Βρύση του Σελίμη Πρώτη πεζοπορία με τους μαθητές Κυριακή 09/03/2013 Συγκεντρωθήκαμε στις 9:30 το πρωί στο χώρο της κατασκήνωσης και ξεκινήσαμε για το κάστρο του Αγίου Δονάτου (Κάστρο Παραμυθιάς). Το μονοπάτι (δασικός δρόμος) είναι κατάφυτο από μεγάλα πεύκα και βρίσκετε στους πρόποδες του βουνού Γκορίλα. Καθώς περπατάγαμε δεξιά μας βλέπαμε τον Γκορίλα με ψηλότερη κορυφή τα 1658μ. Η διαδρομή παρουσίασε μεγάλο ιστορικό ενδιαφέρον γιατί επισκεφτήκαμε το Κάστρο της Παραμυθιάς και τον Πύργο της Κούλιας. Η βλάστηση χαρακτηρίζεται από μικρή σχετικά ποικιλότητα και συγκροτείται κυρίως από πεύκα, θαμνώνες αείφυλλων, πλατύφυλλων όπως το πουρνάρι και τον κέδρο. Συναντήσαμε χαμηλή βλάστηση από ασφακίδι (είδος φασκόμηλου), θρούμπι, θυμάρι, ρίγανη, σφάκα και σπαράγγι. Στο κάστρο της Παραμυθιάς φτάσαμε μετά από 40 λεπτά κανονικό περπάτημα αφού ξεκουραστήκαμε και είδαμε το κάστρο, στην συνέχεια κατεβήκαμε το παλιό μονοπάτι που ξεκινάει από την δυτική πύλη του κάστρου και καταλήγει στη κούλια στο τέλος φτάσαμε στην βρύση του Σελίμη όπου ξεκουραστήκαμε και δροσιστήκαμε με το νερό της. 3|Σ ε λ ίδ α ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ Δραστηριότητες Μαθητών 4|Σ ε λ ίδ α ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ Χάρτης μονοπατιού – Γράφημα Προφίλ Ανύψωσης Παρατηρούμε από το γράφημα ότι ξεκινήσαμε από τα 326 μ υψόμετρο και ανεβήκαμε στα 610 μ. στο κάστρο έχοντας διανύσει 3,54 χιλ. Συνολική απόσταση διαδρομής ήταν 5,69 χλμ. Συνολικός χρόνος διαδρομής περίπου 1 ώρα και 30 λεπτά. 5|Σ ε λ ίδ α ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ Γνωριμία με την ιστορία του Κάστρου της Παραμυθιάς και του Πύργου της Κούλιας  Το κάστρο του Αγ. Δονάτου Το κάστρο του Αγ. Δονάτου βρίσκεται στους πρόποδες του Όρους Κορίλα, μέσα στη πόλη της Παραμυθιάς. Πήρε το όνομα του Πολιούχου της πόλης. Οι τοίχοι του ταξινομούνται σε τρεις κατασκευαστικές φάσεις, από την αρχαιότητα έως τα τέλη της Τουρκοκρατίας. Η πρώτη φάση ξεκινάει από τα Ελληνιστικά χρόνια, η δεύτερη στα Βυζαντινά χρόνια και η τρίτη στην περίοδος της Τουρκοκρατίας. Το Βυζαντινό κάστρο αναφέρεται από τους ιστορικούς του Μεσαίωνα, ο Προκόπιος (6ος αιώνας), όπως επίσης τα Χρονικά του Τοκκόι (αρχές του 15ου αιώνα). Τον 6ο αιώνα ο Ιουστινιανός (από το οποίο αρχίζει ο εξελληνισμός του Βυζαντινού κράτους) έκτισε το κάστρο (και μια σειρά από κτίρια και ναούς) με σκοπό την ασφάλεια των κατοίκων. Είχαν προηγηθεί οι επιδρομές των Γότθων και των Βανδάλων, ενώ το 551 μχ γίνεται ένας τρομερός σεισμός και ο βασιλιάς της Ιταλίας Τωτίλας λεηλατεί όλα τα παράλια της Θεσπρωτίας. Το κτίσιμο έγινε στα θεμέλια αρχαίου Ελληνικού τοίχου και έδωσε το όνομα του φύλακα και προστάτη της περιοχής. Το κάστρο αποτελείται από μια μεγάλη, πολυγωνική, εξωτερική περίφραξη, πάνω από την οποία βρίσκονται οι Βυζαντινοί τοίχοι (ύψους 2μ περίπου) με το φρούριο να βρίσκεται στην κορυφή. Η κεντρική είσοδος σήμερα, έχει σχεδόν καταστραφεί. Σο εσωτερικό του κάστρου βρίσκονται ερείπια κτιρίων από την Τουρκοκρατία. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, η περιοχή της Παραμυθιάς πληρούσε τις 6|Σ ε λ ίδ α ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ προϋποθέσεις για την ανάπτυξη μικρών ή μεγαλύτερων οικισμών. Στην φυσική οχυρή θέση του κάστρου της πόλης, στις πλαγιές του όρους Κορίλα (Γκορίλα), απ’ όπου ελέγχονταν οι φυσικές διαβάσεις της περιοχής σώζονται λείψανα Ελληνιστικής οχύρωσης. Σε μικρή απόσταση ΒΔ της Παραμυθιάς έχουν εντοπισθεί τα ερείπια της Φωτικής, που ιδρύθηκε από τους Ρωμαίους το 167 π.Χ. Η πόλη ακμάζει και κατά τον 5ο αιώνα μ.Χ. αναφέρεται ως έδρα επισκοπής. Επίσκοπος τότε αναφέρεται ο σπουδαίος θεολόγος Διάδοχος. Σύμφωνα με τον ιστορικό Προκόπιο, ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός (527-565) ανανέωσε την πόλη της Φωτικής και έχτισε ένα οχυρό με την ονομασία Άγιος Δονάτος. Με το ίδιο όνομα ήταν γνωστό το κάστρο της Παραμυθιάς από τη βυζαντινή εποχή. Μετά τον 10ο αιώνα μ.Χ. η πόλη της Φωτικής παρακμάζει και πιθανολογείται η δημιουργία οικισμού στη θέση της σημερινής Παραμυθιάς και του κάστρου της. Δεν είναι γνωστό πότε κατασκευάστηκε το κάστρο που σώζεται μέχρι σήμερα. Σύμφωνα με ιστορικές μαρτυρίες στα 1294 οι δεσπότες της Ηπείρου υποσχέθηκαν το κάστρο του Αγίου Δονάτου στον Φίλιππο του Τάραντα Στα 1338/9 ο διοικητής του παρέμεινε πιστός στον βυζαντινό αυτοκράτορα Ανδρόνικο Γ’ (1328-1341). Στα 1367 η Δυτική Πύλη κυριαρχία του κάστρου αφαιρείται από τον φρούραρχο Βάρδα και στα 1380 αγοράζεται από το δεσπότη των Ιωαννίνων Θωμά Πρελούμπο (1367-1380). Στα 1411 υποτάχτηκε στον Κάρολο Α’ Τόκκο. Μετά τα 1430 η περιοχή υποτάσσεται στους Τούρκους, η πόλη και το οχυρό στα επίσημα έγγραφα αναφέρεται διοικητικό, στρατιωτικό και οικονομικό κέντρο της περιοχής. Οι περιγραφές του περιηγητή Εβλιά Τσελεμπή (1670) και άλλων Ευρωπαίων δίδουν πληροφορίες για την ακμή της πόλης και την ευημερία των κατοίκων της. Με την ανάπτυξη της πόλης ερημώνεται σταδιακά ο οικισμός του κάστρου και εγκαταλείπεται οριστικά στην εποχή του Αλή πασά. 7|Σ ε λ ίδ α ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ  Πύργος της Κούλιας Στους πρόποδες του κάστρου στα βορειοδυτικά της πόλης της Παραμυθιάς στη συνοικία Προνιάτικα βρίσκεται η Κούλια (οχυρωματική κατοικία), γνωστή ως Κούλια των Μπονολάτων. Χρονολογείται στο β' μισό του 18ου αρχές 19ου αιώνα. Ανήκει στον τύπο της οχυρής πυργόμορφης κατοικίας και συνδέεται μορφολογικά και αρχιτεκτονικά με οχυρές κατοικίες που συναντάμε στην Ήπειρο και την Αλβανία, κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Αποτελεί ένα από τα καλύτερα σωζόμενα δείγματα οχυρωματικής κατοικίας στη βορειοδυτική Ελλάδα. Πύργουςκατοικίες συναντάμε από την βυζαντινή εποχή μέχρι και τον 19ου αιώνα σε αρκετές περιοχές του ελλαδικού χώρου, Πύργος της Κούλιας όπως στη Θεσσαλία και την Πελοπόννησο, αλλά και σε πολλά μέρη της Βαλκανικής Χερσονήσου. Καθαρά αμυντικοί λόγοι επέβαλαν τη μορφή τους και χρησίμευαν για την ασφάλεια των αρχόντων και των γαιοκτημόνων σε περιπτώσεις επιθέσεων. Χτισμένη σε περίοπτο σημείο η Κούλια εξασφάλιζε τη δυνατότητα στον εκάστοτε ιδιοκτήτη να ελέγχει ολόκληρο τον κάμπο της Παραμυθιάς και τη γύρω περιοχή. Πρόκειται για πυργόσχημη κατασκευή, πενταόροφη, εξωτερικών διαστάσεων 7,80 Χ 7,67μ. Έχει τετράγωνη κάτοψη και το ύψος της φθάνει τα 26μ. Στεγάζεται με θόλο. που καλύπτεται με τετράρριχτη στέγη τοιχοποιίες της είναι δομημένες με ορθογωνισμένους ασβεστόλιθους και πωρόλιθους σε οριζόντια διάταξη, συνδεδεμένους με ισχυρό ασβεστοκονίαμα. Εσωτερικά οι τοίχοι είναι επιχρισμένοι. Ίχνη χρώματος υποδηλώνουν ενδεχόμενο γραπτό διάκοσμο. Η επικοινωνία των ορόφων γίνεται με ξύλινες κλίμακες. Το ισόγειο στεγάζεται με θόλο ενώ οι υπόλοιποι όροφοι διαχωρίζονται με ξύλινα πατώματα. Στο εσωτερικό του δεύτερου και του τρίτου ορόφου υπάρχουν εστίες (τζάκια), με οξυκόρυφες απολήξεις. Τα ανοίγματα περιορίζονται στο ισόγειο και τον πρώτο όροφο 8|Σ ε λ ίδ α ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ σε τυφεκιοθυρίδες, ενώ στους τρεις ανώτερους ορόφους υπάρχουν παράθυρα, ορθογώνιου σχήματος, διαφόρων διαστάσεων. Στον τέταρτο όροφο και στις τέσσερις πλευρές του υπάρχουν καταχύστρες, τοποθετημένες στον άξονα των ανοιγμάτων, που ενισχύουν τον αμυντικό χαρακτήρα του μνημείου. Δύο καπνοδόχοι εξέχουν απ ό τη στέγη. Η κύρια είσοδος βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του δεύτερου ορόφου. Η πρόσβασ η στο μνημείο γινόταν με ξύλινη ανασυρόμενη σκάλα. Μία δεύτερη είσοδος στο ισόγειο οδηγεί στον αύλειο χώρο του πύργου. Η Κούλια είναι ένας πύργος κτίσμα της εποχής των Ενετών, που χρησιμοποιήθηκε κυρίως ως παρατηρητήριο. Βρίσκεται στην βόρεια πλευρά της πόλης και σε ύψωμα και υπήρξε ένα από τα προπύργια του κάστρου της Παραμυθιάς καθώς και κατοικία του Αλί Πασά στην περίοδο της Τουρκοκρατίας κατά τα ταξίδια του στην περιοχή. Βρύση του Σελίμη 9|Σ ε λ ίδ α ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ Δεύτερο Μονοπάτι Γλυκή - Σκάλα Τζαβέλαινας – Γεφύρα Ντάλα Δεύτερη πεζοπορία με τους μαθητές Κυριακή 09/03/2013 Το Σάββατο 06/04/2013 και ώρα 9:00 το πρωί με λεωφορείο που μας παραχώρησε ο Δήμος Σουλίου ξεκινήσαμε από την Παραμυθιά προς Γλυκή για την δεύτερη περιπατητική μας δραστηριότητα, στην Γλυκή μας περίμενε ο κ. Φώτης Γεωργίου όπου με την βοήθεια του γνωρίσαμε τα φυτά που φύονται κατά μήκος του Αχέροντα, τα καταγράψαμε και τα φωτογραφήσαμε (οι ονομασίες των φυτών ενδέχετε να είναι τοπικέςντόπιες ). Ξεκινήσαμε από το την θέση Σκάλα της Τσαβέλαινας πάνω από το καταπληκτικό φαράγγι του Αχέροντα. Μετά από χρόνο 50 λεπτών φτάσαμε στο Γεφύρη του Ντάλα (δεν υπάρχει σήμερα) εκεί το Τσαγκαριότικο ρέμα βρίσκει τον ποταμό Αχέροντα. Το μονοπάτι καταλήγει στο χωριό Σαμονίβα, το πρώτο από τα Σουλιοτοχώρια. Οι στρατιωτικοί χάρτες ονομάζουν τον παραπόταμο αυτό «Σουλιώτικο ρέμα», σε άλλα δε έντυπα αναφέρεται και ως «ρέμα του Ντάλα», από το όνομα του ιδιοκτήτη κάποιου μύλου πού υπήρχε εκεί. Γεφύρι Ντάλα Τσαγκαριώτικος Μήλος του Ντάλα 10 | Σ ε λ ί δ α ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ Δραστηριότητες Μαθητών Μονοπάτι Σκάλας Τζαβέλαινας Αναγνώρηση φυτών από μαθητές Στάση για ξεκούραση Φυσικά εμπόδια Στην πρώτη γέφυρα Γέφυρα Ντάλα 11 | Σ ε λ ί δ α ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ Χλωρίδα και Πανίδα του Αχέροντα Είκοσι τύποι φυσικών οικοτόπων έχουν καταγραφεί στον ποταμό Αχέροντα και οι επιμέρους τύποι βλάστησης του ποταμού είναι, η αμμόφιλη, η αλοφυτική και η βραχόφιλη, τα υγρά λιβάδια με Juncus spp., οι θαμνώνες με αρμυρίκια (Tamarix parviflora), η βλάστηση τελείως βυθισμένων υδρόβιων φυτών ή φυτών ριζομένων ή μη στον πυθμένα με επιπλέοντα άνθη και φύλλα (όπως τα νούφαρα), η ελοφυτική βλάστηση, η μακκία καθώς και η φρυγανική. Η περιοχή των Στενών του Αχέροντα βρίσκεται σε μεγαλύτερο υψόμετρο σε σχέση με την παράκτια ζώνη του Δέλτα του Αχέροντα, αποτελείται από ασβεστολιθικά πετρώματα όπου επικρατεί Φαράγγι Αχέροντα η μακκία βλάστηση. Η βλάστηση στα στενά του Αχέροντα χαρακτηρίζεται από μικρή σχετικά ποικιλότητα και συγκροτείται κυρίως από θαμνώνες αειφύλλων πλατυφύλλων όπως το πουρνάρι και το φυλίκι (Quercus coccifera, Phillyrea latifolia) καθώς και από συστάδες με αριές, κουμαριές, φράξους ,ασφάκες, σπάρτα, λαδανιές, φτέρες. κ.α.(Quercus ilex, Arbutus abrachne, Fraxinus ornus). Συναντώνται επίσης αραιά δάση πλατύφυλλης δρυός ενώ κατά μήκος του ποταμού απαντούν συστάδες ιτιάς, σκλήθρου και ανατολικής πλατάνου. Στο φαράγγι των στενών του Αχέροντα επικρατούν τα χασμόφυτα, χαρακτηριστική χλωρίδα των ασβεστολιθικών βράχων που βρίσκονται σε μεγάλο υψόμετρο. Πρόκειται για βλάστηση αποτελούμενη από ιδιαίτερης οικολογικής και φυτογεωγραφικής σημασίας είδη, γεγονός που δίνει ειδική οικολογική σημασία στην εν λόγω περιοχή. Τα φυτικά αυτά είδη είναι προσαρμοσμένα να ζουν στις σχισμές των βράχων, στα περισσότερα από τα οποία, λόγω του υψομέτρου, η άνθιση καθυστερεί και γίνεται κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Το περιβάλλον των απόκρημνων βράχων είναι ουσιαστικά αφιλόξενο για τα φυτά και συνεπώς, όσα επιβιώνουν εκεί, έχουν αναπτύξει κάποιες ιδιαίτερες προσαρμογές, όπως ισχυρό ριζικό 12 | Σ ε λ ί δ α ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ σύστημα. Αυτό τους επιτρέπει να έχουν καλή στήριξη στα βράχια και να εκμεταλλεύονται στο έπακρο το λιγοστό νερό και τα θρεπτικά που συγκρατεί το ελάχιστο έδαφος. Επιπλέον, είναι ένα περιβάλλον ευάλωτο στους ισχυρούς ανέμους και την πλήρη ηλιοφάνεια, καθώς δεν υπάρχει υψηλή βλάστηση που να προστατεύει από τους κλιματικούς αυτούς παράγοντες. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι τα περισσότερα χασμοφυτικά είδη είναι ενδημικά. Ο συνολικός αριθμός φυτικών ειδών στην περιοχή ανέρχεται σε 509 και θα πρέπει να τονιστεί η παρουσία στα στενά του Αχέροντα αξιόλογων ενδημικών βαλκανικών ειδών με περιορισμένη εξάπλωση στην Ελλάδα. Τα είδη αυτά είναι Αχέροντας η Scabiosa epirota (εξάπλωση σε Ελλάδα και Αλβανία), η Moltkia petraea (εξάπλωση σε Ελλάδα, Αλβανία, Γουγκοσλαβία), Malkolmia graeca subsp. bicolor. Εξάπλωση στην Ελλάδα, βρίσκεται διασκορπισμένο στην περιοχή παρουσιάζοντας χαμηλό αριθμό ατόμων), Petrorhagia abcordata subsp. Epirota (εξάπλωση σε Ελλάδα, και Γουγκοσλαβία, στην Ελλάδα εμφανίζεται μόνο στην Ήπειρο και τη Θεσσαλία). H περιοχή είναι σημαντική για αναπαραγόμενα, διαβατικά και διαχειμάζοντα υδρόβια και αρπακτικά είδη οριθοπανίδας (avifauna) που προστατεύονται από τη Σύμβαση της Βέρνης και την οδηγία 79/409/ΕΚ «περί της διατηρήσεως των άγριων πτηνών» ενώ αποτελεί ενδιαίτημα για πολλά ενδημικά βαλκανικά είδη. Γι’ αυτό και οι εκβολές και τα στενά του Αχέροντα έχουν ενταχθεί στις Σημαντικές Περιοχές για τα πουλιά της Ελλάδας (ΣΠΠΕ) με κωδικό GR077. Στις βραχώδεις πλαγιές των στενών του Αχέροντα φωλιάζουν πολλά είδη αρπακτικών πουλιών, όπως γερακίνες, ξεφτέρια, βραχοκιρκίνεζα, ασπροπάρηδες και φιδαετοί. Στην ευρύτερη περιοχή συχνά συναντώνται όρνια, πετρίτες, σπιζαετοί και χρυσαετοί. Μεγάλα θηλαστικά, όπως λύκοι και αγριογούρουνα, αναζητούν τροφή και καταφύγιο στις δασωμένες πλαγιές του φαραγγιού, ενώ άλλα θηλαστικά της περιοχής των στενών είναι η αλεπού, ο ασβός, το κουνάβι, η νυφίτσα, 13 | Σ ε λ ί δ α ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ η αγριόγατα, ο δασοποντικός κ.ά. Στα νερά του Αχέροντα αναπαράγονται περισσότερα από εννέα είδη ψαριών, ένα από τα οποία είναι ο αχερωνογοβιός, ενδημικό είδος του Αχέροντα ακόμη ζει η βίδρα, ένα σπάνιο υδρόβιο θηλαστικό που ζει σε καθαρά νερά με πλούσια παρόχθια βλάστηση.  Χλωρίδα του Αχέροντα Ανεμώνη Τρεμουντζέλα Σκούπα Σκούπα Πουρνάρι (Σκάρπα) Ζελινιά Σκίνδρο (Είδος μαστίχας) Κοκορίνα Ρίκι 14 | Σ ε λ ί δ α ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ Αριάς Πλαβούδι Κουτσουπιά Αγριοσέλινο Γράβος Φράξος Τσουκνίδα Φτέρι Σμέρτο Κουμαριά Περδικούλα Θρούμπι 15 | Σ ε λ ί δ α ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ Σαλέπι Αρνιάς Ασφάκα Πανίδα του Αχέροντα Φιδαετός Πετρίτης Ξεφτέρι Χρυσαετός Ασπροπάρης Σπιζαετός 16 | Σ ε λ ί δ α ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ Γερακίνα Βραχοκιρκίνεζα Τρίτο Μονοπάτι Ελαταριά (Λαμπανίτσα) - Αγ. Μαύρα (Άνω Σέλιανη) Ελευθεροχώρι - Παραμυθιά. Εικόνα 1 Τρίτη πεζοπορία με τους μαθητές Κυριακή 20/04/2013 Την Κυριακή το πρωϊ 9:30 ξεκινήσαμε από την πόλη της Παραμυθιάς και κατευθυνθήκαμε προς Λευτεροχωρι , Σα φτάσαμε στην Ελαταριά της 10:00 το πρωί στην βρύση του χωριού στην Αγία Παρασκευή. Μια μικρή ομάδα από 4 άτομα έμεινε στο χωρίο για να ετοιμάσει το φαγητό (ψητά στα κάρβουνα…κτλ.). Οι υπόλοιποι ξεκινήσαμε την ανάβαση για τα λιβάδια (στο χάρτη η διαδρομή μεταξύ των δύο κίτρινων κουκίδων). Ξεκινήσαμε από υψόμετρο 811μ και ανεβήκαμε σε υψόμετρο 1169μ διάρκεια 1 ώρα. Η διαδρομή ήταν πολύ όμορφη περπατούσαμε δίπλα σε χαράδρα και αντικρίζαμε την πλαγία του βουνού γεμάτο έλατα. Όταν φτάσαμε στο τέλος της διαδρομής αριστερά μας ανατολικά βλέπαμε τα λιβάδια και την κορυφή της χιονίστρας ενώ δεξιά μας νότια βλέπαμε τον Καλαμά και την Κέρκυρα. Στην συνέχεια επιστρέψαμε στο χωρίο και φάγαμε τα ψητά που μας είχαν ετοιμάσει. 17 | Σ ε λ ί δ α ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ Φωτογραφίες από τις δραστηριότητες των μαθητών 18 | Σ ε λ ί δ α ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ Οι κάτοικοι των χωριών Ελαταριάς, Αγ. Μαύρας επικοινωνούσαν μεταξύ τους με το Ελευθερωχόρι και το εμπορικό κέντρο της Παραμυθιάς. Κάτοικοι της Αγ. Μαύρας ανέβαιναν στην κορυφή της Χιονίστρας η αλλιώς Σπάτα παίρνανε πάγο και τον πουλούσαν στους εμπόρους της Παραμυθιάς για την συντήρηση των τροφίμων. Η απόσταση από ΕλαταρίαΠαραμυθιά είναι συνολικά 20 km και χρειάζεται για να την περπατήσεις περίπου 5 ώρες. Κορυφή Χιονίστρα Το Λιβάδι 1654μ. Μονοπάτι Λαμπανίτσα-Αγ. Μαύρα-Παραμυθιά Γνωριμία με την ιστορία της Ελαταριάς - Λαμπανίτσας Η Ελαταριά (Λαμπανίτσα) είναι ένα μοναδικό δημιούργημα της Φύσης σε υψόμετρο 1500μ, 12 χλμ βόρεια της Παραμυθιάς, στην Ήπειρο. Το ελατόδασος της Ελαταριάς ξεχύνεται σε έκταση 6.000 στρεμμάτων με ένα εκπληκτικό φαράγγι να το χωρίζει από τα άκρα του. Στην κοινότητα το χειμώνα κατοικούν ελάχιστοι κτηνοτρόφοι. Στην Ελαταριά θα συναντήσουμε μερικά από τα πιο σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας. Σημείο αναφοράς το Πανηγύρι που πραγματοποιήται κάθε χρόνο στις 15 Αυγούστου και το αντάμωμα των απανταχού Λαμπανιτσιωτών. Στο όνομα (Λαμπανίτσα) η κατάληξη δηλώνει προέλευση σερβική (σλαβική) ως αποτέλεσμα των Σέρβων που κατέβηκαν τον 12ο αιώνα επί Στέφανου Ούρεση. Πιο συγκεκριμένα η κατάληξη -ίτσα χρησιμοποιείται ως υποκοριστικό ή χαϊδευτικό. Επιπρόσθετα καταλήξεις όπως -βίτσα προσδίδουν την σημασία του γεμάτου, πλήρες (Π.χ. Πετροβίτσα) ή ακόμα κατάληξη -οβό ή ουβό προσδίδει την σημασία του 19 | Σ ε λ ί δ α ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ κλειστού, αποπνικτικού χώρου, (Π.χ Μέτσοβο, Πόποβο, Τσεπέλοβο).Τα ονόματα μείνανε έτσι μέχρι τη δικτατορία Μεταξά που τα άλλαξε σε πιο "ελληνοποιημένα" ή τα κατήργησε εντελώς. Μερικά ευτυχώς "ξεφύγανε", και θυμίζουνε και αυτά την πορεία της ιστορίας. Ιστορία Λαμπανίτσας ΛΑΜΠΝΙΤΣΑ (Labnica), τσιφλίκι, γλώσσα κατοίκων ελληνική, θρησκεία χριστιανική. Πηγές: Λαμπινίτζα, τσιφλίκι, 17 χριστιανικά σπίτια, γλώσσα ελληνική [Πίνακας 1856 - Αραβαντινός, 352]. Λαμπανίτζα, 190 χριστιανοί [Πίνακας 1880 - Κοκίδης, 77]. Λαμπανίτσα (Ελαταριά), τσιφλίκι, 3 ώρες και 30 λεπτά από Παραμυθιά, 60 σπίτια, 296 κάτοικοι [Στατιστική 1895 - Κοκολάκης, 268]. Λαμπανίτσα Παραμυθίας, 554 κάτοικοι [Απαρίθμηση 1913 – Χουλιαράκης, 101].Λαμπανίτσα Παραμυθίας [ΦΕΚ 184/19.8.1919]. Λαμπάνιτσα Παραμυθίας, 352 κάτοικοι - 78 οικογένειες [Απογραφή 1920 – Λεξικό, 61, 186-187].Λαμπανίτσα, μετονομάστηκε εις Ελαταριά [ΦΕΚ 81/14.5.1928]. Ελαταριά (Λαμπάνιτσα) Παραμυθίας, 396 κάτοικοι [Απογραφή 1928, 154]. Μεγάλες Οικογένειες : Ως μεγαλύτερη οικογένεια καταγράφονται οι Ριζαίοι, έπονται οιΤζαναίοι και μετά οι Τζωρτζαίοι. Το χωριό μετακόμισε σύσσωμο το 1944 στον Παραπόταμο Θεσπρωτίας, που βρίσκεται 10 χλμ βορειοδυτικά της Ηγουμενίτσας και αφού πρώτα οι μουσουλμάνοι - Τουρκαλβανοί που κατοικούσαν εκεί, εκδιώχθηκαν από τους αντάρτες αφού είχαν συμπράξει με τους κατακτητές. 20 | Σ ε λ ί δ α ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ Χάρτης μονοπατιού – Γράφημα Προφίλ Ανύψωσης Μονοπάτι Λαμπανίτσα-Αγ. Μαύρα-Παραμυθιά 21 | Σ ε λ ί δ α ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ To Ιστορικό μονοπάτι Φροσύνη Σουλίου –Σταυρός –Παλιό Καρυώτι –Παραμυθιά. Οι κάτοικοι των χωριών του Σουλίου για να φτάσουν στο εμπορικό κέντρο της Παραμυθιάς και να κάνουν τις εμπορικές τους συναλλαγές, ξεκινούσαν με άλογα ή πεζοί από το χωρίο Φροσύνη, ανέβαιναν στο διάσελο στη θέση Σταυρός του Γκορίλα (1260μ) περνούσαν από το χωριό Άνω Καρυώτι την Κατασκήνωση και στην συνέχεια στην Πόλη της Παραμυθιάς. Στην διαδρομή υπήρχαν χάνια, χώρος για την υποδοχή και τη διανυκτέρευση των ταξιδιωτών και των ζώων τους. Ο συνολικός χρόνος της διαδρομής είναι περίπου 5 - 6 ώρες υπό κανονικές συνθήκες. Φωτογραφίες του μονοπατιού 22 | Σ ε λ ί δ α ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ Χάρτης μονοπατιού – Γράφημα Προφίλ Ανύψωσης Πηγές http://www.nthesprotias.com/routes.php http://odysseus.culture.gr/h/1/gh152.jsp?obj_id=3343 http://natura.minenv.gr/natura/server/user/biotopos_info.asp?siteCode=GR2140001 http://www.ornithologiki.gr/gr/sppe/gr077.php http://www.geocities.com/glikigr/plutos2 23 | Σ ε λ ί δ α