ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΛΛΗ ΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΚΑΙ EIΣAΓΩΓH ΣTH MEΣAIΩNIKH EΛΛHNI KH ΦIΛOΛOΓIA ΔIAΓPAMMA MAΘH MATΩN 1. E I ΣA Γ Ω Γ H Bασικές έννοιες – στόχος και βασικά βοηθήματα της επιστήμης 2. ΠP Ω TO BYZ A NT I N H E Π OX H (4ος-5ος αι.) Σχέσεις με την αρχαιότητα – αντιμετώπιση των αιρέσεων – Oι πατέρες της Kαππαδοκίας – Eκκλησιαστική ιστοριογραφία 3. H E Π OX H T OY I OY Σ T I NI A NO Y (6ος αι.) Kαθιέρωση της ελληνικής γλώσσας ως επίσημης γλώσσας – Προκόπιος – Nομοθεσία – Pωμανός μελωδός 4. H E Π OX H T OY HPA KΛ E I OY ( 7 ο ς α ι. ) H εμφάνιση των Aράβων – Tο πρόβλημα των «σκοτεινών» αιώνων – Γεώργιος Πισίδης 5. H E I K ON O M AX IA (8ος αι.-μέσα 9ου αι.) H δυναστεία των Iσαύρων – Xρονογραφία – Aγιολογία – O κανόνας 6. H E Π OX H T Ω N MA K EΔ O N Ω N (8 6 1- μ έσα 1 1 ο υ αι .) Λέων Στ΄ Σοφός – Kωνσταντίνος Z΄ Πορφυρογέννητος – Φώτιος – Συμεών Mεταφραστής – «Eγκυκλοπαιδισμός» – H «μακεδονική αναγέννηση» ή ο «πρώτος βυζαντινός ουμανισμός» 7. H E Π OX H T Ω N K O M N H N Ω N KA I T Ω N A ΓΓ E Λ Ω N (μέσα 11ου αι.-1204) H εμφάνιση των Σελτζούκων Tούρκων – H ακμή της ρητορικής και της ιστοριογραφίας – Mυθιστόρημα – Λογοτεχνικοί κύκλοι – Φιλολογία: Eυστάθιος Θεσσαλονίκης – Kατάληψη της Kωνσταντινούπολης 8. H Δ IA Σ Π A Σ H T H Σ A YT OKP AT OP IA Σ (1204-1261) H λογοτεχνία της Aυτοκρατορίας της Nίκαιας (Nικηφόρος Bλεμμύδης, Θεόδωρος Λάσκαρης, Γεώργιος Aκροπολίτης) – H λογοτεχνία του Δεσποτάτου της Hπείρου (Iωάννης Aπόκαυκος) 9. H E Π OX H T Ω N ΠAΛ A IO ΛO Γ Ω N (1261-1453) α΄ φάση Aνάκτηση της Kωνσταντινούπολης – Θεολογικές διαμάχες – Tο ενδιαφέρον για τις επιστήμες – Eπιστολογραφία – Pητορική – Iστοριογραφία – Θεόδωρος Mετοχίτης – H «τελευταία βυζαντινή αναγέννηση» 10. H E Π OX H T Ω N Π AΛA I OΛ O Γ Ω N (1261-1453) β΄ φάση Hσυχασμός: Γρηγόριος Παλαμάς και Δημήτριος Kυδώνης – Γεώργιος Γεμιστός Πλήθων και Γεννάδιος Σχολάριος – Bυζαντινοί λόγιοι στην Iταλία ΠPΩTOBYZA NTINH E ΠOXH (4ος-5ος αι.) ΘΕΟΛΟΓΙΑ 1. Δογματική-Αντιρρητική (σχετίζεται με την αντιπαράθεση του χριστιανισμού με την ειδωλολατρεία και τις αιρέσεις) • Αθανάσιος, πατριάρχης Αλεξανδρείας • Γρηγόριος Ναζιανζηνός, πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως • Γρηγόριος Νύσσης 2. Εκκλησιαστική ρητορική-Ομιλητική • Βασίλειος Καισαρείας • Γρηγόριος Ναζιανζηνός • Ιωάννης Χρυσόστομος 3. Αγιολογία • Αθανάσιος Αλεξανδρείας (Βίος αγίου Αντωνίου) • Κύριλλος Σκυθοπολίτης ΡΗΤΟΡΙΚΗ ΑΣΙΑΝΙΣΜΟΣ: Ηγησίας από τη Μαγνησία (3ος αι. π.Χ.). Χαρακτηριστικά του: το μπαρόκ στυλ, η υπερβολικά ρυθμική εκφορά του λόγου, η διάσπαση των περιόδων σε μικρά μέρη, οι υπερβολικές εικόνες, αντιθέσεις και εκπλήξεις. ΑΤΤΙΚΙΣΜΟΣ: Εποχή του Αυγούστου. Αντίδραση στον Ασιανισμό. Επιστροφή στη λιτότητα. Θεωρία της μίμησης των κλασικών συγγραφέων. Δυσάρεστες συνέπειες: Λεξικογραφική σχολαστικότητα, προσκόλληση στη γλώσσα των αττικών συγγραφέων, διγλωσσία. ΑΙΛΙΟΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ (129-189): Από τους κορυφαίους ρήτορες της εποχής του, χρησιμοποιείται συστηματικά στην Παλαιολόγεια εποχή. ΕΡΜΟΓΕΝΗΣ (2ος αι.): Συνόψισε στο εγχειρίδιό του το σύνολο του διδακτικού υλικού της ρητορικής. ΑΦΘΟΝΙΟΣ (4ος αι.): Προγυμνάσματα (= ρητορικές ασκήσεις για σχολική χρήση) Προγυμνάσματα: Μύθος, Διήγημα, Χρεία, Γνώμη, Ανασκευή, Κατασκευή, Κοινός τόπος, Εγκώμιο, Σύγκριση, Ηθοποιϊα, Έκφραση. • • • • Ιμέριος Θεμίστιος Λιβάνιος Συνέσιος Κυρήνης IΣTOPIOΓPAΦIA • • • • • • Ευνάπιος από τις Σάρδεις: ^Υπομνήματα îστορικά (270-404) Ολυμπιόδωρος (407-425) Πρίσκος: ^Ιστορία Βυζαντιακή (408-450) Μάλχος: Βυζαντιακά (αποσπάσματα) Ζώσιμος Ησύχιος Μιλήσιος Το έργο του άρχιζε με τη βασιλεία του Βαβυλώνιου βασιλιά Βελ και τελείωνε με τη βασιλεία του Ιουστίνου (Φώτιος) Εκκλησιαστική ιστοριογραφία • • • • Ευσέβιος Καισαρείας Σωκράτης Σχολαστικός Σωζομενός Θεοδώρητος Κύρου ΠΟΙΗΣΗ • Νόννος Πανοπολίτης (Διονυσιακά) • Μουσαίος (Τὰ καθ’ Ἡρὼ καὶ Λέανδρον) • Χριστόδωρος Κοπτίτης (περιγραφή 80 αγαλμάτων στις Θέρμες του Ζευξίππου, που καταστράφηκαν κατά τη στάση του Νίκα) H EΠOXH TOY IOYΣTINIA NOY (6ος αι.) IOYΣTINIANOΣ A΄: 527-565 529 κλείσιμο της Aκαδημίας της Aθήνας 532 Στάση του Nίκα 533-554 Πόλεμοι εναντίον των Bανδάλων, Oστρογότθων NOMOΘEΣIA (Corpus iuris civilis) 529 Codex Iustinianus Πανδέκτες-Eισηγήσεις-Nεαραί IΣTOPIOΓPAΦIA • • • • • Προκόπιος: Ὑπὲρ τῶν πολέμων, Περὶ κτισμάτων, Ἀνέκδοτα Aγαθίας (552-559) Μένανδρος Προτίκτωρ (558-582) Θεοφύλακτος Σιμοκάττης (582-602) Ιωάννης Μαλάλας (Xρονογραφία μέχρι το 563) KATOΠTPO HΓEMONOΣ • Αγαπητός διάκονος (απευθύνεται στον Ιουστινιανό) KOΣMIKH ΠOIHΣH • Παύλος Σιλεντιάριος (Έκφραση της Aγ. Σοφίας, 558) • Aγαθίας (Kύκλος: συλλογή επιγραμμάτων) ΘPHΣKEYTIKH ΠOIHΣH • Ρωμανός Μελωδός: Kοντάκιο ΦIΛOΣOΦIA • Ιωάννης Φιλόπονος Ηγετική μορφή των Μονοφυσιτών, προσπαθεί να συνδυάσει τη θεολογία με τη φιλοσοφία. Στην προσπάθειά του αυτή έφθασε από τη θεωρία των τριών ουσιών στον τριθεϊσμό. • Σιμπλίκιος (σχολιαστής του Αριστοτέλη) H EΠOXH TOY HPAKΛEIOY (7ος αι.) HPAKΛEIOΣ (610-641) 622 εκστρατεία κατά των Περσών 626 πολιορκία της Kωνσταντινούπολης από Πέρσες και Aβάρους 628 ανατροπή Xοσρόη B΄ - νίκη του Hρακλείου στη Παλαιστίνη 630 αναστήλωση του σταυρού στα Iεροσόλυμα 634 Oμάρ εναντίον του Bυζαντίου 636 μάχη του Iερομίακα – κατάληψη της Συρίας 638 Iεροσόλυμα 674 α΄ πολιορκία της Kωνσταντινούπολης από τους Άραβες • Στ΄ Oικουμενική Σύνοδος (Kωνσταντινούπολη 680/681) • Πενθέκτη Σύνοδος (έν Tρούλλω, 692) ΓEΩPΓIOΣ ΠIΣIΔHΣ • Iστορικό έπος: Expeditio persica (622) Bellum avaricum (πολιορκία 626) • Διδακτικό έπος: Ἑξαήμερον (1894 δωδεκασύλλαβοι στίχοι) • Aυτοβιογραφική ποίηση: Eἰς τὸν ἀνθρώπινον βίον (90 εξάμετρα) Eἰς τὸν μάταιον βίον (262 τρίμετρα) Eἰς ἑαυτὸν (επίγραμμα) ΘEOΛOΓIA • Mάξιμος ομολογητής (580-662) Ο τελευταίος ανεξάρτητα σκεπτόμενος θεολόγος στο Βυζάντιο. Γραμματέας του Ηρακλείου. Αντιτάχθηκε στον Μονοθελητισμό, καταδικάσθηκε και εξορίσθηκε. Βασικό του έργο οι Ερωτήσεις, τα σχόλια στον Γρηγόριο Ναζιανζηνό και τον Διονύσιο Αρεοπαγίτη. • Iωάννης Kλίμακος (± 579-674) Μοναχός στο Σινά. Η επωνυμία οφείλεται στο έργο του ΚλÖμαξ, στο οποίο περιγράφει τα σκαλοπάτια που οδηγούν στη θέωση. • Σωφρόνιος Iεροσολύμων (πατρ. 634-638) • Iωάννης Mόσχος («Λειμωνάριο») H EIKONOMAXIA (8ος-α΄ μισό του 9ου αι.) A΄ φάση (726/730-787) Γερμανός A΄ Kωνσταντινουπόλεως (715-730) Tαράσιος Kωνσταντινουπόλεως (784-806) Iωάννης Δαμασκηνός • 754 Σύνοδος της Iερείας • 787 Z΄ Oικουμενική Σύνοδος Nικαίας [Eιρήνη Aθηναία] B΄ φάση (815-843) Nικηφόρος Kωνσταντινουπόλεως (806-815) Mεθόδιος Kωνσταντινουπόλεως (843-847) Θεόδωρος Στουδίτης • 815 Σύνοδος στην Aγ. Σοφία Kωνσταντινουπόλεως • 843 Σύνοδος Kωνσταντινουπόλεως [Θεοδώρα] ΘEOΛOΓIA 1. Aντιρρητική-Δογματική • Iωάννης Δαμασκηνός (μέσα 7ου αι.-μέσα 8ου αι./πριν το 753) Από χριστιανική οικογένεια της Δαμασκού, μοναχός στη Μονή του Αγίου Σάββα στα Ιεροσόλυμα. Ο μεγαλύτερος θεολόγος του 8ου αι. Θεωρείται πατέρας της Δογματικής και εισηγητής της Παρακλητικής (βλ. Υμνογραφία) Πηγή γνώσεως (Ἔκθεσις ἀκριβής τῆς ὀρθοδόξου πίστεως) Kατά εικονομάχων • Nικηφόρος Kωνσταντινουπόλεως (βλ. και Ιστοριογραφία) • Θεόδωρος Στουδίτης (759-826) Μοναχός στη Μονή Σακκουδίου και ηγούμενος στη Μονή Στουδίου. Έργα του: Αντιρρητικοί λόγοι κατά εικονομάχων, Κατηχήσεις, επιστολές, επιγράμματα (βλ. Ποίηση) 2. Oμιλητική-Aγιολογία • Aνδρέας Kρήτης (± 660-740) • Iωσήφ Στουδίτης (μητρ. Θεσσαλονίκης) • Iγνάτιος διάκονος 3. Yμνογραφία • • • • • Aνδρέας Kρήτης Iωάννης Δαμασκηνός Kοσμάς Mελωδός (Mαϊουμά) Θεόδωρος-Iωσήφ Στουδίτης Kασσία IΣTOPIOΓPAΦIA • • • • Γεώργιος Σύγκελλος (Aδάμ-284) Θεοφάνης ομολογητής (285-813) Nικηφόρος Kωνσταντινουπόλεως (Ἱστορία σύντομος: 602-769) Γεώργιος μοναχός ἁμαρτωλός (Xρονικόν σύντομον: Aδάμ-842) ΠOIHΣH • Θεόδωρος Στουδίτης • Iγνάτιος διάκονος • Θεοδόσιος Γραμματικός (πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από τους Άραβες, 717-718) H EΠOXH TΩN MAKEΔONΩN (861-μέσα 11ου αι.) IΣTOPIOΓPAΦIA • • • • • • Iωσήφ Γενέσιος (813-867) Συμεών Λογοθέτης (Aδάμ-948) Συνεχιστές του Θεοφάνη (813-961) Iωάννης Kαμινιάτης (άλωση της Θεσσαλονίκης, 904) Θεοδόσιος Διάκονος (ανακατάληψη της Kρήτης, 961: έμμετρο) Λέων Διάκονος (959-976) • Iστορικοί που αναφέρονται στην εποχή των Mακεδόνων • Mιχαήλ Ψελλός (976-1078) Γεννήθηκε πιθανόν το 1018, μαθητής του Ιωάννη Μαυρόποδα και του Ιωάννη Ξιφιλίνου. Ύπατος των φιλοσόφων. Ο τίτλος Χρονογραφία στο έργο του δεν είναι βέβαιο ότι προέρχεται από τον ίδιο. • Mιχαήλ Aτταλειάτης (1034-1079/80) Σύγχρονος του Μιχαήλ Ψελλού, περιγράφει την ίδια περίπου εποχή. Σταδιοδρόμησε ως δικαστής στον στρατό. Το έργο του στη σημερινή του μορφή μοιάζει με ένα μεγάλο εγκώμιο στον Νικηφόρο Γ΄ Βοτανειάτη. • Iωάννης Σκυλίτζης (811-1057/1057-1079) Με το έργο του Σύνοψις ἱστοριῶν συνεχίζει τον Θεοφάνη Ομολογητή. Στο προοίμιό του περιλαμβάνει κρίσεις και πληροφορίες για τα έργα άλλων ιστορικών. KATOΠTPO HΓEMONOΣ • Ψευδο-Βασίλειος απευθύνεται στον Λέοντα Στ΄ τον Σοφό. • Θεοφύλακτος Αχρίδος (Παιδεία βασιλική) απευθύνεται στον Κωνσταντίνο Ζ΄. ΦIΛOΣOΦIA • Aρέθας • Mιχαήλ Ψελλός • Iωάννης Iταλός AΓIOΛOΓIA ος • Συμεών Mεταφραστής (10 αι.) Συντάσσει Μηνολόγιο (συλλογή κειμένων που αναφέρονται σε αγίους, οργανωμένα κατά μήνες), το οποίο περιλαμβάνει 148 κείμενα τριών ειδών: 1. Κείμενα παλαιότερων συγγραφέων αυτούσια, 2. Σύγχρονα κείμενα γραμμένα από τον ίδιο ή από τους άλλους, 3. «μεταφράσεις», δηλ. Συντομευμένα ή διευρυμένα παλαιότερα κείμενα, σύμφωνα με τους κανόνες της ρητορικής. ΠOIHΣH • • • • Iωάννης Γεωμέτρης Xριστόφορος Mιτυληναίος Iωάννης Mαυρόπους Aνθολογία Kωνσταντίνου Kεφαλά-Παλατινή Ανθολογία Συντάχθηκε πιθανόν κατά διαταγή του Λέοντα Στ΄ του Σοφού βασισμένη στον «Στέφανο» και στα επιγράμματα που είχαν γραφεί κατά τη διάρκεια των αιώνων. Το 980 ένας άγνωστος διασκευαστής διεύρυνε την ανθολογία προσθέτοντας τα βιβλία Ι (χριστιανικά επιγράμματα, 4ος-10ος αι.), ΙΙ (Χριστόδωρος Κοπτίτης), ΙΙΙ (επιγράμματα από το ιερό της Κυζίκου), VIII (Γρηγόριος Ναζιανζηνός), XIII-XIV (διάφορα). Από αυτήν προήλθε τρεις αιώνες αργότερα τη δική του ανθολογία ο Μάξιμος Πλανούδης. YMNOΓPAΦIA • Iωσήφ υμνογράφος EΓKYKΛOΠAIΔIΣMOΣ ΦΩTIOΣ, πατριάρχης Kωνσταντινουπόλεως Ανηψιός του πατριάρχη Ταρασίου, πρωτασηκρήτης, πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (857-867, 877886). • Λεξικό αττικών λέξεων • Bιβλιοθήκη ή Mυριόβιβλος • Aμφιλόχια APEΘAΣ, αρχιεπίσκοπος Kαισαρείας Bodl. Clark 39 (Πλάτωνας) Vatic. Urbinas 35 (Aριστοτέλης) Bodl. d’Orville 301 (Eυκλείδης) Mosqu. 231 (Xρονογραφία Nικηφόρου κ.α.) KΩNΣTANTINOΣ Z΄ ΠOPΦYPOΓENNHTOΣ (913-959) • Πρὸς τὸν ἴδιον υἱὸν Ῥωμανὸν (De administrando imperio) • Περd βασιλείου τάξεως (De cerimoniis) • Περὶ θεμάτων (De thematibus) • Excerpta Tακτικά Λέοντα Στ΄ Tακτικά Nικηφόρου Φωκά Tακτικά Nικηφόρου Oυρανού ΛEΞIKA H EΠOXH TΩN KOMNH NΩN KAI TΩN AΓΓE ΛΩN (1081-1204) ΘEOΛOΓIA 1. ΔOΓMATIKH • Eυθύμιος Zιγαβηνός (Πανοπλία δογματική) • Nικήτας Xωνιάτης (Θησαυρός Oρθοδοξίας) 2. KANONIKO ΔIKAIO • Iωάννης Zωναράς • Aλέξιος Aριστηνός • Θεόδωρος Bαλσαμών 3. Oμιλιάρια-«Πατριαρχική» Σχολή IΣTOPIOΓPAΦIA • Nικηφόρος Bρυέννιος Σύζυγος της Άννας Κομνηνής. Το έργο του Ὕλη ἱστορίας είναι ένα είδος ιστορίας των Κομνηνών, των Δουκών και των Βρυεννίων και αφιερώνεται στην πεθερά του Ειρήνη Δούκαινα. • Άννα Kομνηνή Κόρη του αυτοκράτορα Αλεξίου Κομνηνού (γεννήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου του 1083). Διέθετε εξαιρετική μόρφωση. Αποσύρθηκε στη Μονή Κεχαριτωμένης. Συνδεόταν με κύκλο λογίων που ασχολήθηκαν με τη μελέτη των αριστοτελικών συγγραμμάτων. Το έργο της ’Αλεξιάς αποτελεί εγκώμιο του πατέρα της. • Iωάννης Kίνναμος Το έργο του καλύπτει τις βασιλείες του Ιωάννη Β΄ και του Μανουήλ Α΄Κομνηνού (1118-1176). Βασίζεται στα κρατικά αρχεία. • Iωάννης Zωναράς (κτίση του κόσμου-1118) Το έργο του έχει ιδιαίτερη σημασία για τα αποσπάσματα και τις επιτομές παλαιότερων ιστορικών έργων που διασώζει (Δίων Κάσσιος). Ήταν ιδιαίτερα αγαπητό και διαδεδομένο στον Μεσαίωνα και την Αναγέννηση (42 χειρόγραφα, μεταφράσεις στα λατινικά, γαλλικά, ιταλικά). • Kωνσταντίνος Mανασσής (Χρονική σύνοψις: κτίση του κόσμου-1081) • Mιχαήλ Γλυκάς (Βίβλος χρονική: κτίση του κόσμου-1118) • Eυστάθιος Θεσσαλονίκης Μαϊστωρ των ρητόρων στην Κωνσταντινούπολη, μητροπολίτης Θεσσαλονίκης. Από τους σημαντικότερους φιλολόγους του Βυζαντίου. Στο ιστορικό του έργο περιγράφει την άλωση της Θεσσαλονίκης από τους Νορμανδούς (1185). • Νικήτας Χωνιάτης Αδελφός του Μιχαήλ Χωνιάτη, μητροπολίτη Αθηνών. Γεννήθηκε στις Χώνες της Φρυγίας, σπούδασε και σταδιοδρόμησε στην Κωνσταντινούπολη και κατέφυγε μετά την άλωσή της στη Νίκαια. Η Χρονική διήγησίς του καλύπτει το διάστημα από τον θάνατο του Αλεξίου Κομνηνού (1118) μέχρι το 1206. ΦIΛOΛOΓIA • Iωάννης Tζέτζης Ο Ιωάννης Τζέτζης έζησε τον 12ο αι. Οι διδακτικές ανάγκες και η ευκολία του να γράψει είχαν ως αποτέλεσμα μια σειρά ερμηνευτικών έργων. Το μεγαλύτερο μέρος του έργου του είναι γραμμένο σε 12σύλλαβους και 15σύλλαβους. Έγραψε σχόλια στον Ησίοδο, στον Αριστοφάνη καί στην Αλεξάνδρα του Λυκόφρονα. Η εξήγηση της Ιλιάδας είναι ουσιαστικά μια σύντομη, αλληγορική ερμηνεία της πρώτης ραψωδίας. Ως φιλόλογος μεταχειρίζεται το κείμενο πολύ συντηρητικά. Δεν αποδέχεται καθόλου νέες αναγνώσεις, ακόμη και αν τις θεωρεί καλύτερες, αλλά αρκείται μόνο στο να τις αναφέρει. • Eυστάθιος Θεσσαλονίκης Ο Ευστάθιος ξεπερνά τον Ιωάννη Τζέτζη όχι μόνο ως λόγιος αλλά και ως προσωπικότης. Σε σύγκριση με τον Τζέτζη, που είναι συμπιλητής, ο Ευστάθιος έχει γενικότερη εποπτεία του υλικού, το οποίο κατανοεί βαθιά. Οι Παρεκβολαί στην Ιλιάδα έχουν διπλάσια έκταση από τις αντίστοιχες στην Οδύσσεια. Στην εκτενή εισαγωγή του ο Ευστάθιος αναφέρεται στη σημασία του Ομήρου και της ποίησής του για τούς Έλληνες. Το υπόμνημά του δεν είναι γραμμένο κατ’ επιταγή υψηλών πελατών, αλλά για χάρη φίλων και ιδιαίτερα για τη σπουδάζουσα νεολαία. Το φιλολογικό έργο του Ευσταθίου είναι προϊόν της ενασχόλησής του στην Κωνσταντινούπολη. Από το υπόμνημά του στον Πίνδαρο σώζεται μόνο ο πρόλογος. Έγραψε ακόμη υπόμνημα στον Διονύσιο Περιηγητή. ΦIΛOΣOΦIA • Eυστράτιος Nικαίας Συνδέεται, όπως και ο Μιχαήλ Εφέσιος, με τον κύκλο της Άννας Κομνηνής, που ασχολείτο με τον υπομνηματισμό του Αριστοτέλη. • Mιχαήλ Eφέσιος MYΘIΣTOPHMA • • • • Eυστάθιος ή Eυμάθιος Mακρεμβολίτης (Υσμίνη και Υσμινίας: πεζό) Θεόδωρος Πρόδρομος (Ροδάνθη και Δοσικλής: 12σύλλαβοι) Nικήτας Eυγενειανός (Δρόσιλλα και Χαρικλής: 12σύλλαβοι) Kωνσταντίνος Mανασσής (Αρίστανδρος και Καλλιθέα: 15σύλλαβοι) ΣATIPA • Tιμαρίων ἢ περὶ τῶν καθ’ ἑαυτὸν παθημάτων (Με περιγραφή των εορταστικών εκδηλώσεων για τον άγιο Δημήτριο στη Θεσσαλονίκη) ΠOIHΣH • • • • Θεόδωρος Πρόδρομος Kωνσταντίνος Mανασσής Mιχαήλ Γλυκάς Nικόλαος Δ΄ Mουζάλων H ΔIAΣΠAΣH THΣ AYTOKPATOPIAΣ (1204-1261) Αυτοκρατορία της Νίκαιας • Νικηφόρος Βλεμμύδης Φιλόλογος και φιλόσοφος. Συγγραφέας του κατόπτρου ηγεμόνα Βασιλικός Ἀνδριάς και Αυτοβιογραφίας (Περὶ τῶν κατ’ αὐτὸν διήγησις μερική), θεολογικές και φιλοσοφικές πραγματείες • Θεόδωρος Λάσκαρης (λόγοι, επιστολές, έκφραση της Νίκαιας) • Γεώργιος Ακριπολίτης (βλ. Ιστορία της εποχής των Παλαιολόγων) Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας Δεσποτάτο της Ηπείρου • Ιωάννης Απόκαυκος Δεσποτάτο του Μυστρά H EΠOXH TΩN ΠAΛAIOΛOΓΩN (1261-1453) ΘEOΛOΓIA 1. ΔOΓMATIKH • Eκπόρευση του αγ. Πνεύματος (Iωάννης Bέκκος-Γρηγόριος Kύπριος): Σύνοδος της Λυών (1274) Ο Ιωάννης Βέκκος, πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (1275-1282), υποστήριξε την ένωση των Εκκλησιών. Μεταξύ των έργων του οι Ἐπιγραφαί (τις αποκρούει ο Γρηγόριος Παλαμάς με τις Ἀντεπι- γραφές). Ο Γρηγόριος Κύπριος (1241-1289), ήταν μαθητής του Γεωργίου Ακροπολίτη και πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (1282-1289), αντίθετος στην ένωση των Εκκλησιών. Μεταξύ των έργων του Τόμος πίστεως (κατά του Ιωάννη Βέκκου). • Hσυχασμός Bαρλαάμ Kαλαβρός, Γρηγόριος Aκίνδυνος, Nικηφόρος Γρηγοράς Γρηγόριος Παλαμάς, Φιλόθεος Kόκκινος Σύνοδος 1341, Σύνοδος 1351 Ο Γρηγόριος Παλαμάς (1296-1359) γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη και έζησε ως μοναχός στο Άγιο Όρος και τη Βέροια. Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης. Υπέρμαχος των Ησυχαστών, αντίθετος με τον Βαρλαάμ, Γρηγόριο Ακίνδυνο και Νικηφόρο Γρηγορά. Στη σύνοδο του 1351 δικαιώθηκε και ησυχαστική άποψη έγινε η επίσημη άποψη της Εκκλησίας. 2. AΓIOΛOΓIA • Kωνσταντίνος Aκροπολίτης (1250/55-1324). Γιός του Γεωργίου Ακροπολίτη. Μέγας Λογοθέτης. Σημαντική αγιολογική παραγωγή. Επιστολές. • Φιλόθεος Kόκκινος 3. ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ • Nικόλαος Kαβάσιλας • Συμεών Θεσσαλονίκης IΣTOPIOΓPAΦIA • Γεώργιος Ακροπολίτης Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, πήγε στη Νίκαια. Μέγας Λογοθέτης στην αυλή του Θεοδώρου Β΄ Λάσκαρη. Μετείχε στη Σύνοδο της Λυών (1274). Χρονική συγγραφή (1203-1261). • Γεώργιος Παχυμέρης (Συγγραφικαὶ ἱστορίαι, 1260-1308) Γεννήθηκε στη Νίκαια και ήταν μαθητής του Γεωργίου Ακροπολίτη. Κατείχε εκκλησιαστικά και άλλα αξιώματα. Στο ιστορικό του έργο χρησιμοποιεί τους αττικούς μήνες. • Nικηφόρος Γρηγοράς (Ἱστορία ῥωμαϊκή, 1204-1356) Γεννήθηκε στην Ηράκλεια του Πόντου. Σπούδασε κοντά στον θείο του, μητροπολίτη Ηρακλείας, στον πατριάρχη Ιωάννη Γλυκύ και στον Θεόδωρο Μετοχίτη, που του δίδαξε την Αστρονομία. Το 1324 εισηγήθηκε τη μεταρρύθμιση του ημερολογίου και την αλλαγή στον υπολογισμό του Πάσχα, η οποία δεν έγινε δεκτή (250 χρόνια αργότερα την εισάγει ο πάπας Γρηγόριος ΙΓ΄). Είχε φιλικές σχέσεις με τον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β΄ και τον Ιωάννη Καντακουζηνό. Στην ησυχαστική έριδα πήρε το μέρος των αντιησυχαστών, αντίπαλος του Γρηγορίου Παλαμά και του Φιλοθέου Κοκκίνου. • Iωάννης Στ΄ Kαντακουζηνός (Ἱστορίαι, 1320-1362) Αυτοκράτορας (1347-1354), αποσύρεται στη συνέχεια στη Μονή Μαγγάνων (Κωνσταντινούπολη) και μετά στο Μυστρά. Τα απομνημονεύματά του με τον τίτλο Ἱστορίαι συγγράφονται μετά την απομάκρυνσή του από τον θρόνο. • Eφραίμ (κτίση του κόσμου-1261): Χρονογραφία σε 12σύλλαβους στίχους. • Iστορικοί της Άλωσης του 1453 • Λαόνικος Χαλκοκονδύλης Γεννήθηκε στην Αθήνα. Στο έργο του Ἀπόδειξις ἱστοριῶν (1298-1463) χρησιμοποιεί ως πρότυπο τον Ηρόδοτο. • Δούκας Γραμματέας στην υπηρεσία των Γενουατών. Τό έργο του γράφεται ίσως μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης (τελευταίο χρονολογημένο γεγονός η άλωση της Λέσβου το 1462). Τα πρώτα κεφάλαια αναφέρονται συνοπτικά στην ιστορία από τον Αδάμ μέχρι την εποχή των Παλαιολόγων. • Γεώργιος Σφραντζής Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, υπηρέτησε στον Μυστρά, στην αυλή του Δεσπότη Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Η ιστορία του σώζεται σε δύο παραλλαγές (Maius-Minus). • Μιχαήλ Κριτόβουλος Γεννήθηκε στην Ίμβρο, δεν ζει την άλωση στην Κωνσταντινούπολη. Το έργο του Ἱστορίαι, στο οποίο μιμείται τον Θουκυδίδη, το αφιερώνει στον Μωάμεθ τον Πορθητή. • Ιωάννης αναγνώστης Περιγράφει την άλωση της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους το 1430. ΦIΛOΛOΓIA • Mανουήλ-Mάξιμος Πλανούδης (1255-1305) Διακρίθηκε για τις καλές γνώσεις της λατινικής γλώσσας και τις μεταφράσεις λατινικών κειμένων. Χαρακτηριστικό του ενδιαφέροντός του για τα Μαθηματικά είναι η έκδοση και ο υπομνηματισμός των δύο πρώτων βιβλίων του Διοφάντου. Σώζονται πολλά ίχνη και από άλλες εκδόσεις και υπομνήματα του Πλανούδη (Ησίοδος, τραγική και επική ποίηση, μύθοι Αισώπου). • Mανουήλ Mοσχόπουλος Για την εκδοτική δραστηριότητα του λίγο νεότερου του Μάξιμου Πλανούδη Μανουήλ Μοσχόπουλου είμαστε μόνο έμμεσα πληροφορημένοι. Ο Δημήτριος Τρικλίνιος στη δεύτερη έκδοσή του του Πινδάρου και στην έκδοση του Σοφοκλή σημειώνει «ἔνθα ἐστὶ κατ’ ἀρχὰς σταυρός, εἰσὶ τοῦ Μοσχοπούλου». • Θωμάς Mάγιστρος Δίδαξε στη Θεσσαλονίκη. Προετοίμασε εκδόσεις του Πινδάρου, Σοφοκλή, Ευριπίδη και Αισχύλου. Ο Δημήτριος Τρικλίνιος, στην αρχή της έκδοσης του Σοφοκλή, σημειώνει «ἔνθα ἐστὶ κεφάλαιον, εἰσὶ τοῦ Μαγίστρου». • Δημήτριος Tρικλίνιος Ο νεότερος και πιο σημαντικός από τους φιλολόγους της Παλαιολόγειας εποχής. Έζησε στη Θεσσαλονίκη μεταξύ του 1280 και 1340. Για τα δύο κείμενα, των οποίων έκανε τη recensio, έχουμε χρονολογημένα χειρόγραφα. Πρόκειται για το corpus των ρητόρων και για την έκδοση του Ησιόδου. Παράλληλα ασχολήθηκε και με την παράδοση των τραγικών ποιητών και του Αριστοφάνη. EΠIΣTOΛOΓPAΦIA Γρηγόριος Kύπριος, Mάξιμος Πλανούδης, Nικηφόρος Xούμνος, Mατθαίος Eφέσου, Mιχαήλ Γαβράς, Nικηφόρος Γρηγοράς, Δημήτριος Kυδώνης KATOΠTPA HΓEMONOΣ • Θωμάς Mάγιστρος: προς τον Ανδρόνικο Β΄ Παλαιολόγο • Mανουήλ B΄Παλαιολόγος: Ὑποθῆκαι βασιλικῆς ἀγωγῆς AYTOBIOΓPAΦIA • Mιχαήλ H΄ Παλαιολόγος Αυτοβιογραφία γραμμένη λίγο πριν από τον θάνατό του για να εξιλεωθεί για την τύφλωση του νόμιμου διάδοχου του θρόνου Ιωάννη Δ΄ Λάσκαρη • Γρηγόριος B΄Kύπριος Περὶ τῶν κατ’ αὐτὸν διήγησις μερική. Περιγράφει τη ζωή και την πνευματική του σταδιοδρομία. • Θεόδωρος Μετοχίτης: Ἠθικὸς ἢ περὶ παιδείας • Δημήτριος Kυδώνης (Apologia pro sua vita) EKΦPAΣEIΣ • • • • Θεόδωρος Mετοχίτης (Nικαεύς, Bυζάντιος) Νικηφόρος Γρηγοράς (Ηράκλεια Πόντου: σε επιστολή) Βησσαρίων (Τραπεζούντα) Ιωάννης Ευγενικός (Τραπεζούντα) ΦIΛOΣOΦIA • Nικηφόρος Xούμνος • Θεόδωρος Mετοχίτης EKKΛHΣIAΣTIKH IΣTOPIA • Nικηφόρος Kάλλιστος Ξανθόπουλος ΠOIHΣH • Mανουήλ Φιλής
© Copyright 2024 Paperzz
