Download pdf

La Quotidiana 10-9-2014, p. 12
■ COLUMNA
Cussegls. Bain manegiads.
«Selfiemania» en tia davosa
glossa? Ils mieds d’instrucziun Access suletsalvificonts dalla retscha ditg ditg
buca cumpleta ein lu per
cass buca lecziunaris… che
ti dias zanua.
DA SILVIO CAMENISCH
R
atschläge sind oft wie
Schläge, sagt man. Tge
che jeu retschaiv cussegls,
bain manegiads, bain bain,
da tuttas varts. Grazia fitg,
ma recumond in’autra giada.
S
o, survegns schon empau reacziuns sin tias
columnas? Buca tuts lain
plascher da quei cun «Don
Rathgeb!… Don Candinas!… Don Augustin!« po
gida nus». San schon co ti
manegias cun da quei da
padrins cun cuuna e mo
scrolan il tgau da tei.
T
gau ti co has? Survegns matei schon enqualga reacziuns sin tias
columnas e glossas? Buca
tuts lain plascher ellas.
Astgas ti era buca quintar,
sch’ins vegn neunavon cun
da quei sco «la nova veglia
Romania» ni da lezzas
caussas. Epi, epi da quei
culs «tgaus da maiorz» sco
ti dias, quei vilenta fetg
fetg ils pertuccai.
nas e pissiun, messas da
Hubertus cun alzar si las
trofeas. Per quels e quellas
ei nossa catscha s. messa
d’unfrenda!, Silvio, sco per
tschels las s. messas da cudischs, puspei quels las s.
messas da festivals. Studegi
quei!
S
I
che jau astgel dar in ni
dus buns cussegls, denter nus. Jeu scrivess buc
aschia da nies lungatg, dalla pro idioms e dil «Stai si
defenda!» sco ti fas. Quei
sentan ei immediat co igl
ei manegiau ed engrazian.
In che ti enconuschas
schon, purtader d’in premi
cultural da renconuschientscha cantunal, ei
nungetg vilaus sin tei. El
legi buca pli tias glossas.
D
ess massa bials temas
per ina ni l’autra buna columna. Pertgei buca
scriver sco auters dallas bialas stagiuns e dallas meriteivlas uniuns? Nos catschadurs e -duras ensemen
cul partenari rtr e la Gaby
Degonda cun salids da catscha per milliuns seresentan vieti che ti scrivas e co
ti scrivas da patentas patro-
S
che jeu astgel dir senza
vilentar: Jeu scrivess mo
da quei che vegn da cor e
va a cor, ch’ins legia bugen.
La glossa, la satira ei buca
caussa dils Romontschs.
Scriva era buc in da nos capopoets e scribents glossas.
Mo columnas e forums forums. Quels han da dir enzatgei dalla suletvera cardientscha e suletvera democrazia. In, tuttina dils
meisters, scriva pintgas
pintgas Glossinas. Glossas
scrivas mo ti. In, ti enconuschas el, scriva enquala
mo lai o tissi ch’igl ei buca
pli glossa e tuts sefan en.
Smarveglia, sche tals che
salidavan tei, salidan buca
pli tei: en casa da medias
rtr, sin via als festivals ni als
Dis ni a catscha ni al cussegl grond ni el parc ni
nua. Jeu dess a tuts puspei
la pasch: il meglier cun ina
ni l’autra columba, stgisa,
columna.
n studegiau doctorau,
che ti enconuschas
schon, sche jeu gitgel il
num, sevilenta fetg fetg da
tias glossas. Quel sa buca
capir ch’ins po ridiculisar
aschia dils nos sco quei che
ti fas. Sa schon co ti manegias, sche ti scrivas «tras El
e cun El ed en El» e manegias il Blocher bab. Sche ti
mettas la feglia da bab culla rehuna milliardera Magdalena Claire Zachanassian
Güllen/Domat s’udess quei
è alla redacziun da gnanc
publicar.
T
gau ti co vai? Nossas
menadras da scolas
lain plascher mo empau
che ti fas remarcas dils
novs concepts, dallas cuntradas d’emprender e dallas
scolas anavon marsch, negin sa nua, vul era buca
saver. Tgei levas dir cun tia
Perdì marcantamain lecturs
■ (rtr) En Svizra han las gasettas
stampadas perdì marcantamain
lecturas e lecturs, quai sa resulta
dad in studi da la WEMF SA.
Tar la pli gronda perdidra tutga
la NZZ. Entaifer in onn ha ella
perdì 24 000 lecturs. La pli
gronda gasetta quotidiana dal
Grischun ha dumbrà 167 000
En l’emprima mesadad dal 2014
èn pli paucas persunas mortas
tras accidents sin via cumpareglià cun l’onn avant. Perencunter hai dà dapli grev blessads.
En tut èn mortas 115 persunas
l’emprima mesadad dal 2014. Tenor l’Uffizi federal per vias èn
quai 7% pli paucs morts ch’avant
in onn. La cifra dals grev blessads
è dentant creschida per 11% sin
1911. Ils pli blers grevs accidents
ha i dà cun velocipedists. Là saja
atschläge sind oft wie
Schläge, sagt man.
45 automobilists e 15 velocipedists èn morts l’emprima mesadad dal 2014
tras accidents sin via.
KEYSTONE
Adina dapli gas da serra
en l’atmosfera
21°
17°
Landquart
Glion
17°
11°
22°
17°
Cuira
21°
16°
16°
10°
16°
11°
Scuol
16°
10°
Tavau
Arosa
Zernez
18°
13°
Tusaun
Spligia
20°
15°
Mesocco
il dumber dals grev blessads
s’augmentà per circa 50%, morts
sajan bunamain duas giadas tants
velocipedists sco avant in onn.
Cun 15 velocipedists morts è
quest dumber dentant anc adina
sin in bass nivel. Il pli savens èn
mortas persunas en autos (45)
suandadas da motociclists (29) e
peduns (15). Il dumber dals peduns morts è sin in nov stan bass.
Avant in onn eran anc 25 peduns
morts d’accidents da traffic.
■ (rtr) En situaziuns spezialas
duain pajais commembers da
Schengen pudair far controllas da
persunas als cunfins era sch’insatgi
na vegn betg suspectà. Dà l’impuls
per questa regulaziun nova han las
revoluziuns en il mund arab.
Danovamain pauc sulegl
21°
16°
intgins millis lecturs. Il mument
ha la gasetta da boulevard
686 000 lecturas, quai èn
19 000 pli paucs ch’avant in
onn. Per il studi ha la WEMF
SA dumandà passa 19 000 persunas sur 14 onns e quai tranter
ils 10 d’avrigl 2013 ed ils 5 d’avrigl 2014.
Controllas al cunfin
er senza suspects
tad, ch’ils parcadis na vegnan betg
pli duvrads dad externs e ch’i dettia dapli urden sin l’areal da l’Obere Au. En tut quinta la citad cun
custs da 520 000 francs – dentant
era cun entradas da rodund
400 000 francs ad onn. Il parlament da Cuira decida ils 25 da settember en chaussa.
Situaziun generala: Ina pressiun
auta maina aria pli sitga vers il
nord da las Alps.
Oz: En il Grischun central, en il
nord dal Grischun, cunzunt per
lung da las Alps plitost surtratg.
Plievgia, dentant er intginas scle- 19°
ridas. Suentermezdi adina
14°
pli surtratg e cunzunt
Mustér
vers saira temporals, fin
20 grads. En il sid ed en
l’Engiadina sulegl. Vers
saira temporals cunzunt en las
valladas dal sid, fin 15 grads.
Prognosa: Gievgia en il Grischun
central fin mezdi sulegl e vers saira plievgia. La notg sin venderdi
naiv sin 2000 m sur mar. En il sid
ed en l’Engiadina gievgia pulit
sulegliv e bell’aura d’atun.
lecturas e lecturs. Era la gasetta
gratuita «20 Minuten» ha stuì
registrar in minus da 20 000 e
dumbra anc 1 547 000 lecturs.
La gasetta da pendularis resta
dentant la gasetta che vegn legida il pli savens. Il Tages-Anzeiger dumbra anc 366 000 lecturs
(–17 000), ed er il Blick ha pers
Damain morts,
dapli grevblessads
R
Nagins parcadis gratuits pli sin l’Obere Au
■ (rtr) Ils 968 parcadis a la Obere
Au ed avant la chasa da tiradurs a
Cuira duain custar en il futur. E
quai durant 24 uras il di. Pli ditg
che 24 uras na duai betg pli esser
pussaivel da parcar, uschia il cussegl da la citad da Cuira en in messadi al parlament. La finamira è tenor Urs Marti, il president da la ci-
KEYSTONE
20°
15°
16°
10°
San Murezzan
Sta. Maria
20°
15°
Poschiavo
OZ
Zu hohe Stromrechnung: IBC Chur
wehren sich
Bündner Jäger
haben 18 Kronenhirsche
erlegt
BT und SO erhältlich an Ihrem Kiosk
La concentraziun da gas cun effect da serra en l’atmosfera ha
cuntanschì il pli aut stan insumma. Sco quai che l’organisaziun
mundiala da meteorologia ha
confermà è era la concentraziun
da dioxid carbonic creschida
davent da l’onn 2012–2013
uschè fitg sco dapi 30 onns betg
pli. Sco il secretari general da
l’organisaziun mundiala da meteorologia, Michel Jarraud, ha
ditg a Genevra, saja tant sco se-
gir ch’il clima sa midia e las relaziuns meteorologicas vegnian
tras il cumpartiment da l’uman
adina pli extremas. I saja nairas
uras da reagir, uschia Jarraud.
La concentraziun da CO2 en
l’atmosfera è per 142% pli auta
ch’ il temp avant l’industralisaziun la fin dal 18avel tschientaner. La concentraziun da metan
è per 253% pli auta e tar l’oxid
nitrogenic è la concentraziun
s’augmentada per 121%.