Oyun Oynayarak, Beyninizi ve Zekânızı Geliştiriniz! Herkes oyunlarla kendisini ve zekâsını keşfederek öğrenebilir. Page |2 Prof. Dr. M. Naci ÖZER Sözel ve Dilsel Zekâ Gelişimine Yönelik Oyunlar İÇİNDEKİLER Giriş ………………………………………………………………………… Sözel-Dilsel Zeka ………………………………………………………………………… Adam Asmaca Kelime Oyunu ……………………………………………………… BOM Bili Bili BOM! ……………………………………………………………………… Evet-Hayır ………………………………………………………………………………… Hacı Yatmaz ……………………………………………………………………………… Hayvan Avlamaca ……………………………………………………………………… Pazara Gittim … Aldım ……………………………………………………………………… Kare Oluşturma ve İsim Yazma …………………………………………… Oyun Kartları ………………………………………………………………………… Benzetmece ………………………………………………………………………… Artist, Bitki, … , Ülke I ……………………………………………………………… Artist, Bitki, … , Ülke II …………………………………………………………… Oyun Kartları ………………………………………………………………………… Sana Başka Ne Lazım? ……………………………………………………………… Cuf Cuf Sayı Treni ……………………………………………………………………… Hırsız, Polis ve Savcı Oyunu ……………………………………………………… Hayal Kurmaca ……………………………………………………………………………… Hımbıl ………………………………………………………………………………………… Üçtaş ……………………………………………………………………………………… Nesne Tanıma Ve Hatırlama Oyunu ………………………………………… Taze Kabak ………………………………………………………………………… Kelime-Sözcük Avı ………………………………………………………………… Sıcak-Soğuk Oyunu ………………………………………………………………… Sözcük- Kelime Bulma Oyunu ……………………………………………………… ETKİNLİK …………………………………………………………………………… ÖZGEÇMİŞ …………………………………………………………………………… 3 5 6 6 7 7 7 8 8 9 11 11 11 12 14 14 15 15 15 15 15 16 16 16 16 17 18 Prof. Dr. M. Naci ÖZER GSM: 532 301 62 45 E-Posta: [email protected] Page |3 Prof. Dr. M. Naci ÖZER Sözel ve Dilsel Zekâ Gelişimine Yönelik Oyunlar GİRİŞ Günlük yaşamda çevre ile etkileşim bireylerin sözel ve dilsel gelişimi üzerinde önemli rol oynayan bir etkendir. Yaşamın ilk yıllarında bir insanın, ailesiyle ve çevresiyle etkileşiminde oyundan yararlanılabilir. Oyun oynarken, bireyler çevre koşulları, oyun malzemeleri, kendi ve rakip takımındaki oyun arkadaşları ile devamlı etkileşim içindedirler. Oyuncular, oyunun kurallarını anlamaya, kendi ve rakip takım arkadaşlarını gözlemleyerek hamleler yapmaya, problemleri belirleyip çözerek oyunu kazanmaya çalışırlar. Oyuncu karşılatığı problemleri, yaşam boyunca kazandığı deneyimlerini, hayal gücünü ve zihnini/aklını kullanarak çözmeye, akıl yürüterek taktik ve yöntem geliştirmeye çalışır. Bireyler oyun içerisinde akıl yürütme, çözümleyebilme, iletişim kurabilme, genellemeler yapabilme, karar verebilme, yaratıcı ve bağımsız düşünebilme, sorular sorabilme, problem çözebilme gibi üst düzey zihinzel davranışları kazanırlar. Bu bağlamda birey, özellikle de çocukluk döneminde nekadar çok oyun oynarsa o kadar çok şey öğrenir. Oyun en iyi zihinsel gelişim ve öğrenme aracıdır. Nesneleri isimleriyle tanıma, benzerlik ve farklılıkları bulma, kelime hazinesini geliştirme, kendini ifade edebilme, sınıflandırabilme vb. beceriler ile öğretilmek istenen hemen hemen her kazanım veya davranış oyunla kolayca öğretilebilir. Bir öğretim yöntemi olan oyun, aynı zamanda bireylerin zekâ kapasitelerini belirlemek ve zihinsel becerilerini geliştirmek içinde kullanılabilir. Günümüzde çoğu şirketler, eleman alırken, adaylara işlem ve akıl yürütme gerektiren bazı stratejik oyunları oynatarak, onların zihinsel becerilerini ve problem çözmeye yatkınlıklarını ölçmeye çalışırlar. Ayrıca işverenler, çalışanlarının akıl yürütme, hızlı ve yerinde kararlar verme, problem çözme, strateji belirleme, plan veya proje yapma becerilerini geliştirmek için eğitim seminerlerinde oyunlardan yararlanırlar. Prof. Dr. M. Naci ÖZER GSM: 532 301 62 45 E-Posta: [email protected] Page |4 Prof. Dr. M. Naci ÖZER Sözel ve Dilsel Zekâ Gelişimine Yönelik Oyunlar Eğitimde oyunlar; dikkatin yoğunlaşmasını, dikkatin uzamasını sağlamak için kullanılmakla beraber, öğrencilerin neleri anlayıp neleri anlayamadıklarını belirleyici bir ölçme aracı olarak da kullanılabilir. Sözel ve dilsel zeka, oyun ile daha iyi geliştirilebilir. Oyun içersinde oyuncular; akıl yürütmelerini, deneyimlerini, duygularını, geliştirdikleri taktik veya hamleleri, oyun kurallarını, rakibin eksikliklerini, oyun arkadaşlarıyla iletişim kurarak paylaşırlar. Böylece sözel ve dilsel zeka gelişimine katkı sağlanmış olur. İnsanlar; sokakla ve parkla temas kuramadıkları zamanlarda, özellikle de kış aylarında havaların soğumasıyla, evde daha çok vakit geçirirler. Teknoloji çağında tüm gününü evde geçiren insanlara çeşitli oyun alternatifleri sunulmazsa, insanlar televizyon ve bilgisayar karşısına geçmekte, tüm vakitlerini bunlarla geçirerek asosyalleşmektedirler. Böyle zamanlarda insanlara düşen görev; sözel ve dilsel zekâ gelişimine yönelik, sosyalleşme ve iletişim becerilerini geliştirebilecekleri yeni oyunlar öğrenmektir. Bu sayede insanlar ekran karşısından uzaklaşacak, dostlarına, arkadaşlarına ve ailesine daha çok yaklaşacaklardır. Bu oyunlarla bireylerin dikkatlerini, beyin ve hafızalarını, reflekslerini, hızlı ve farklı düşünme yeteneklerini, genel kültürlerini, akıl yürütme, sağlıklı iletişim kurma ve problem çözme becerilerini, özgüvenlerini ve kelime hazinelerini arttırmaları veya geliştirmeleri amaçlanmaktadır. Bu amaca yönelik olarak, bireylerin kendileri ve zekâları hakkında bilinçlenmelerine yardım edebilmek için sözel ve dilsel zekâ gelişimine yönelik, evde ve okulda insanlarla birlikte oynayabileceğiniz basit ve eğlenceli oyunlardan önemli bazılarını bu kitapçık ile vereceğiz. Prof. Dr. Mehmet Naci ÖZER ESKİŞEHİR 2013 Bilgeye sormuşlar: - Bir insanın zekâsını nereden anlarsınız? - Konuşmasından. - Ya hiç konuşmazsa? - O kadar akıllı insan yoktur ki!... Prof. Dr. M. Naci ÖZER GSM: 532 301 62 45 E-Posta: [email protected] Page |5 Prof. Dr. M. Naci ÖZER Sözel ve Dilsel Zekâ Gelişimine Yönelik Oyunlar SÖZEL-DİLSEL ZEKÂ Sözcükler zekâsı ya da dilin temel işlemlerini açıkça kullanabilme yeteneğidir. Okuma, yazma, dinleme ve konuşma ile iletişim kurarken bu zekânın en belirgin özellikleri kullanılır. Bu zekâ alanı, önceki bilgiyi ve anlamayı, onlarla yeni bilgileri ilişkilendirmeye yardımcı olmakta ve ilişkilerin nasıl kurulduğunu açıklamakta kullanılır. Sözel dilsel zekâ iletilenin bireysel olarak algılanmasını sağlar. Sözel-Dilsel zekâsı; dili, başkalarını bir işi yapmak için ikna etmek, başkalarına belli bir konuda bilgi vermek, başkalarına bir işin nasıl yapılacağını açıklamak veya bir dilbilimci gibi dilin özellikleri hakkında bilgi sahibi olmak gibi dil ile ilgili bütün faaliyetleri içerir. Bu zekâya sahip insanlar, kendi ana dilleri yanında başka bir dilde de kendi düşünce ve duygularını etkili bir şekilde ifade etme yeteneğine sahiptir. Bu zekânın özündeki kapasiteler şunlardır: Düzeni ve Sözcüklerin Anlamını Kavrama: Bu kapasite verilen bir metindeki sözcüklerin anlamını kavramak ve bu anlamı değiştirmek için sözcüklerin yeniden nasıl düzenleneceğini içeren karmaşık bir süreçtir. Örneğin, on sözcükten oluşan bir cümledeki sözcüklerin yerlerini değiştirerek kaç cümle yapılabileceği gibi. Açıklama, Öğretme, Öğrenme: Bir bilgiyi sözel ya da yazılı olarak bir başkasına açıklayabilme veya verilen bir yönergeyi anlayabilme gücüdür. Örneğin, bazı elektronik araçların kullanım kılavuzlarında kısa yollar açıklanır ve diğerlerini anlamak zorken; bunlar kolayca anlaşılabilmektedir. Mizaha Dayalı Anlatım: Bu kapasite, sözcükler üstünde oynama (cinas yapma, sonu sürprizli biten hikâyeler, bilmeceler, şakalar, mecazlar) şeklinde örneklendirilebilir. Yazılı, Sözlü Olarak Etkili Hitabet, İkna Ve Güdüleme Yeteneği: Politikacılar ve sunucuların topluluk önünde rahat ve etkileyici konuşabildikleri, hitabet tarzında etkili yazılar yazabildikleri ve motive edici oldukları gözlenmektedir. Hatırlama Ve Geri Getirme: Bu kapasite, beynin kısa ve uzun süreli hafızada bilgileri tutma gücünü ifade eder. Metalinguistik Analiz: Bu zekânın en ilginç özelliklerinden biridir. Metalinguistik analiz, dili araştırma için kullanabilme yeteneğidir. Örneğin; bazen günlük konuşmalarda karşımızdakinin ne demek istediğini anlayamayız ve daha açık konuşmasını isteriz. Bu sırada genellikle bu kişinin ne demek istediği ile ilgili sorular sorulur. Böylece karşıdakinin düşüncesi, onu başka bir düşünceye itmeden öğrenilebilir ve varsa sorunlar çözülebilir. Sözel Dilsel Zekâda gelişme gösteren bireylerin aşağıda verilen bazı öğrenme etkinlikleriyle daha kolay öğrenebileceği savunulmaktadır: Konuyla ilgili sunu yapma, Şiir, masal, efsane, hikâye ve makale yazma, Yüksek sesle okuma, Araştırma projeleri hazırlama ve rapor yazma, Sınıf başkanı, sekreteri olma, Günlük tutma, mektup yazma, röportaj yapma, Bulmaca çözme ve hazırlama, Verilen bilgileri betimleme, duygudaşlık yapma, Kelime bankası oluşturma, Sözlük ve kavramlar dizini kullanma, Tartışma ve münazara yapma, Konu ile ilgili bir hikâyeyi, bir romanı ilişkilendirme. Sözel-dilsel zekâsı güçlü olan insanlar, etkili dinleme ve konuşma, isim, tarih ve yerler hakkında güçlü bir hafızaya, geniş bir kelime dağarcığına, doğru telaffuz etme, fıkra, Prof. Dr. M. Naci ÖZER GSM: 532 301 62 45 E-Posta: [email protected] Page |6 Prof. Dr. M. Naci ÖZER Sözel ve Dilsel Zekâ Gelişimine Yönelik Oyunlar hikaye, şiir,…vb türlerinde kitaplar okuma, akıcı ve etkili bir dille anlatma ya da yazma, kelime ve tekerleme oyunlarında başarılı olma, yabancı dilleri kolaylıkla öğrenme, ikna etme ve sözel olarak iyi iletişim kurma …vb. becerilere sahiptirler. Bu zekâya sahip insanlar, kelimelerle oynayarak, yazarak, konuşarak, mizahı kullanarak, ikna ederek öğrenebilirler. Böyle insanlar; basın-yayın, dil ve din bilimleri, eğitim, edebiyat, hukuk, siyaset, tarih, uluslararası ilişkiler,… vb alanlarda başarılı olabilirler ve arşivci, ateşe, avukat, çevirmen, dil, din, eğitim ve sosyal bilimci, edebiyatçı, gazeteci, hukukçu, ilahiyatçı, imam-hatip, komedyen, oyun yazarı, öğretmen, politikacı, şair, tarihçi, yazar,… vb. meslekleri seçebilirler. ADAM ASMACA KELİME OYUNU En az iki kişi ile oynanan adam asmaca kelime oyunu, bireylerin kelime dağarcığını geliştirmeye yöneliktir ve her yaş düzeyinde, o düzeye uygun sözcükler seçilerek oynanabilir. Oyunda soru soran kişi aklından bir şey (örneğin; bir şehir, roman, eşya, film, ya da devlet adamı adı vb…) tutar. Sonrada bir kâğıda ya da tahtaya tutuğu sözcüğün harf sayısı kadar küçük kesikli çizgiler çizer, karşısındakine bununla ilgili ipuçları da verebilir. Örneğin, belirlenen kelimenin “öğretmen” olduğunu düşünelim “_ _ _ _ _ _ _ _ ” gibi. Diğer kişi harfleri tahmin ederek sözcüğü bulmak için sırasıyla birer harf söyler. Eğer söylediği harf, sorulan kelime ya da kelimelerin içinde varsa, soruyu soran o harfin bulunduğu yere ya da yerlere (kesikli çizgi üzerine) harfi yazar, yoksa da sözcükte geçmeyen her harf için darağacına asılan adamın parçaları çizilerek resmedilir. İsabetli söylenen her harf boşlukları doldurarak sorulan kişiyi çözüme yakınlaştırırken, yanlış söylenen her harf de darağacının ucunda çöpten adam olarak asılmasına yaklaştırır. Adam asılana kadar soru sorulan kişi cevabı bulursa, ipten kurtulmuş olur ve adam asma sırası ona geçer. Adam asmaca resmi tamamlandığında, doğru sözcük tahmin edilememişse, sözcüğü bulamayan kişi ya da grup oyunu kaybeder. Not: Okul öncesi gruplarda akıldan bir obje tutulur ve bununla ilgili ipuçları verilir. Her ipucu verildiğinde tahminde bulunamıyorsa ya da doğru tahmin edemiyorsa darağacının ucunda çöpten adam çizilir. Adam tamamlandığında hala tahmin edemezse, sıra diğer arkadaşına geçer. BOM BİLİ BİLİ BOM! Saymayı bilen veya yeni öğrenen yedi yaş ve üzeri herkes tarafından oynanabilen, dikkat geliştirici bir ritmik sayma oyunudur. En az iki kişi ile oynanır. Prof. Dr. M. Naci ÖZER GSM: 532 301 62 45 E-Posta: [email protected] Page |7 Prof. Dr. M. Naci ÖZER Sözel ve Dilsel Zekâ Gelişimine Yönelik Oyunlar Oyuncular halka halinde yere oturarak dizilirler. Oturma sırasına göre saymaya başlarlar. Her oyuncu bir sayı söyler: birincisi “1” diye saymaya başlar, yanındaki oyuncu “2”, onun yanındaki “3” şeklinde saymaya devam ederler. Sayma sırasında 5 ve 5’in katları olan sayılarda sayı söylenmez ve sayı yerine “BOM” denir. “BOM” diyen oyuncudan sonraki oyuncu saymaya devam eder. Oyun kuralı gereği 5 ve 5’in katlarında BOM denir. Örneğin, “1-2-3-4-BOM-6-7-8-9-BOM 11-12-13-14-BOM 16,…. Oyunda “BOM” demek yerine sayısının kendisini söyleyen, duraksayan veya şaşıran oyuncu yanar ve diğer oyuncular ritmik olarak “BOM BİLİ BİLİ BOM BOM BOM BİLİ BİLİ BOM HEY!” türküsünü söylerler ve elenen oyuncuyu oyundan uğurlarlar. Oyun 1’den başlayarak geriye kalan diğer oyuncular arasında devam eder. Oyuncuların seviyesine göre, “BOM” denilecek sayılar değiştirilerek oyun çeşitlendirilebilir. Örneğin çift sayılarla ikişer ritmik sayılır ve 10 ile 10’un katlarında “BOM” denilir. Yine tek sayılarla ikişer ritmik sayılır ve 9 ile 9’un katlarında “BOM” denilir. Yedişer ritmik sayılır ve 7 ile 7’nin katlarında “BOM” denilir. Oyunun başında oyundan belirli sırada elenenler için ceza veya ödül verileceği de kararlaştırılabilir. EVET-HAYIR İki kişi ile oynanan, dikkati ve hızlı düşünmeyi geliştiren bir oyundur. Oyunculardan biri soru soran diğeri de cevap veren kişi olur. Cevap veren oyuncunun hiçbir soruya “EVET” ya da “HAYIR” şeklinde cevap vermemesi gerekir. Örneğin, “Okula gidiyor musun?” sorusuna “EVET” derse yanar. “Gidiyorum” demelidir. Karşı oyuncu “Kaç kardeşsiniz?, 3 kardeşsiniz değil mi?” gibi şaşırtmalı sorularla karşısındaki oyuncuya “EVET-HAYIR” dedirtmeye çalışır. HACI YATMAZ İki yaş üzeri herkes bu oyunu oynayabilir. Refleksleri ve saymayı geliştiren eğlenceli bir oyundur. Ortaya uzunca bir oklava veya sopa dikilir. Herkese bir sayı (1-den 30’a kadar) verilir. Oyunculardan birisi sopayı havada dik durması için eliyle tutar. Diğer oyuncular sopanın çevresinde halka şeklinde dizilirler. Ortadaki oyuncu bir sayı söyleyerek sopayı bırakır ve sayısı söylenen oyuncu sopayı yere düşürmeden yakalamaya çalışır. Yere düşürmeden yakalayan oyuncu, tekrar bir sayı söyleyerek sopayı bırakır ve sayısı söylenen oyuncu sopayı yere düşürmeden yakalamaya çalışır. Oyun böylece devam eder. Sopayı yere düşüren oyuncu elenir ve bir sayı söyleyerek oyundan çıkar. En sona kalan oyuncu oyunu kazanır. HAYVAN AVLAMACA Hayvanları tanımaya yönelik bir oyundur. Dört yaş ve üzeri olan en az iki kişi ile oynanır. Oyunculardan biri aklından bir hayvan tutar. Diğer oyuncu/lar tutulan hayvana dair sorular sorar. “Kaç ayaklı?”, “Evcil mi?”, “Ne yer?”, “Nerede yaşar?”, “Ne renktir?” gibi. Verilen cevaplara göre oyuncunun tuttuğu hayvan tahmin edilmeye çalışılır. Oyun bu şekilde sıra ile devam eder. Prof. Dr. M. Naci ÖZER GSM: 532 301 62 45 E-Posta: [email protected] Page |8 Prof. Dr. M. Naci ÖZER Sözel ve Dilsel Zekâ Gelişimine Yönelik Oyunlar PAZARA GİTTİM … ALDIM! Hafızayı ve kelime haznesini geliştiren, 7 yaş ve üzeri en az iki kişi ile oynanan eğlenceli bir oyundur. Oyuncular halka şeklinde yere otururlar. İçlerinden biri oyunu “Pazara gittim ve ARMUT aldım.” diyerek başlatır. Yanındaki oyuncu bir önceki oyuncunun çarşıdan aldığı şeyi aynen söyler ve üzerine bir meyve-sebze daha ekler. Örneğin “Pazara gittim ARMUT, ELMA aldım”. Üçüncü oyuncu da ikinci oyuncunun söylediğinin aynısını söyler ve bir meyve-sebze daha ekler : “Pazara gittim ARMUT, ELMA, MUZ aldım”. Oyun bu şekilde her oyuncuda yeni bir meyve-sebze eklenerek devam eder. Alınan meyvesebzelerin sırasını karıştıran ya da unutan oyuncu yanar ve oyundan çıkar. Diğerleri tekrar en baştan başlayarak oyunu tekrar ederler. KARE OLUŞTURMA VE İSİM YAZMA Hafızayı ve dikkati geliştiren, 7 yaş ve üzeri en az iki kişi ile oynanan eğlenceli bir oyundur. Oyuncular, aşağıdaki şekildeki gibi kareli bir kâğıtta, sırasıyla küçük kareleri; renkli kalemlerle bir kenar çizerek oluşturmaya çalışırlar. Her bir oyuncu rakibinin kareyi oluşturmasına imkân vermeden, oynamaya çalışır. Bir kareyi tamamlayan oyuncu, karenin içine isminin baş harfini yazar ve bir daha kenar çizme hakkına sahip olur. Bütün küçük kareler çizildikten sonra, sayım yapılır ve en fazla kare kutuya sahip olan oyuncu, oyunu kazanır. Benzer oyunu kareler çapraz olarak ikiye bölündüğünde iki küçük dik üçgen oluşacağından, üçgen oluşturma oyunu olarak da oynayabilirsiniz. Her bir oyuncu rakibinin üçgeni oluşturmasına imkân vermeden, oynamaya çalışır. Bu oyun dikkat geliştiren bir oyun olup, üçgen peynir dilimi olarak da bilinir. İlk önce kareli bir kâğıtta karelerin köşelerine bir sürü nokta konulur. Sonrasında ilk sırayı alan oyuncu belirlenir ve iki nokta arasına renkli bir kalemle bir çizgi çizer. Bu çizgi sadece iki noktayı birleştirmeli ancak birçok noktanın üzerinden geçmemelidir. Bu çizgiyi çizdikten sonra sıra diğer oyuncuya geçer. Bu oyuncu da başka iki nokta arasına farklı bir renkli kalemle bir çizgi çizer. Oyunda amaç, rakibine çizgi çizerek üçgen yaptırtmadan, üçgenler yapabilmektir. Bu nedenle çizilen çizgilere çok dikkat edilmelidir. Bir üçgeni tamamlayan oyuncu, üçgenin içine isminin baş harfini yazar ve bir daha kenar çizme hakkına sahip olur. Bütün küçük üçgenler çizildikten sonra, sayım yapılır ve en fazla üçgen kutuya sahip olan oyuncu, oyunu kazanır. Bu oyun eşkenar üçgen, paralel kenar, eşkenar dörtgen, yamuk, vb. geometrik şekiller oluşturmak için geliştirilip çeşitlendirilerek te oynanabilir. Aşağıda çoğaltarak kullanabileceğiniz oyun kartları verilmiştir. Prof. Dr. M. Naci ÖZER GSM: 532 301 62 45 E-Posta: [email protected] Page |9 Prof. Dr. M. Naci ÖZER OYUNCU ADI:…………………………………………………… TOPLAM PUAN:…………………………………… Sözel ve Dilsel Zekâ Gelişimine Yönelik Oyunlar OYUNCU ADI:…………………………………………………… TOPLAM PUAN:…………………………………… Prof. Dr. M. Naci ÖZER GSM: 532 301 62 45 E-Posta: [email protected] P a g e | 10 Prof. Dr. M. Naci ÖZER OYUNCU ADI:…………………………………………………… TOPLAM PUAN:…………………………………… Sözel ve Dilsel Zekâ Gelişimine Yönelik Oyunlar OYUNCU ADI:…………………………………………………… TOPLAM PUAN:…………………………………… Prof. Dr. M. Naci ÖZER GSM: 532 301 62 45 E-Posta: [email protected] P a g e | 11 Prof. Dr. M. Naci ÖZER Sözel ve Dilsel Zekâ Gelişimine Yönelik Oyunlar BENZETMECE Hızlı, faklı ve çok yönlü düşünmeyi geliştiren eğlenceli bir oyundur. Yedi yaş ve üzeri olan iki kişi ile karşılıklı olarak oynanır. İlk oyuncu karşıdakini bir nesneye ya da hayvana benzetir. Karşıdaki oyuncu da benzetildiği şeyin son harfini kullanarak yeni bir şeye benzetir. Örneğin ben seni KALEM’e benzettim der. Kalemin son harfi olan ‘M’ harfi başta olmak üzere karşı oyuncu da yeni bir şeye benzetir. Örneğin ben de seni MASA’ya benzettim der. Diğer oyuncu tıkanana kadar oyun devam eder. Bu oyun taraflardan birinin “Ğ” harfi ile biten bir kelime (örneğin AĞ, BAĞ, ÇAĞ, DAĞ, SAĞ ve YAĞ) söylemesi ile bitirilebilir. ARTİST,BİTKİ,…, ÜLKE I Bu oyun için okuma yazma bilen en az üç kişi gereklidir. Her oyuncuya bir kalem ve aşağıda verilen “Oyun Kartı” çoğaltılarak bir tane verilir. Sonra da tabloda verilen sıradaki harfle başlayan artist veya sanatçı, bitki, eşya, hayvan, isim, meslek, şehir, ülke adlarını belirlenen bir sürede (30 sn.- 1dk.) oyuncular birbirlerinin kâğıdına bakmaksızın yazarlar. Her yazılan doğru kelime için 10 puan kazanılır. Ancak aynı kelimeleri yazan oyuncular 5 puan alırlar. Oyun sonunda en fazla puana sahip olan oyuncu, oyunu kazanacaktır. ARTİST,BİTKİ,…, ÜLKE II Hızlı ve farklı düşünme yeteneğini geliştiren, genel kültürü ve kelime haznesini arttıran bu oyun için okuma yazma bilen en az üç kişi gereklidir. Her oyuncuya bir kalem ve aşağıda verilen “Oyun Kartı” çoğaltılarak bir tane verilir. Her oyuncu kartına ismini yazar. Oyunculardan biri, içinden bütün alfabeyi “A,B,C,…” diye saymaya başlar. “DUR” denildiği anda hangi harfte kaldıysa onu yüksek sesle söyler. Örneğin “M” derse, her oyuncu “M” harfiyle başlayan “İSİM-ŞEHİR-BİTKİ-HAYVAN-EŞYA-ARTİST veya SANATÇI-MESLEK-ÜLKE” bulmaya çalışır. İlk bitiren bitti deyip 20’ye kadar sayar ve 20 olduğunda herkes yazmayı bırakır. Bulunamayan kelimelere 0 puan verilir. Aynı kelimeyi yazanlar 5 puan alır. Birbirinden farklı kelime bulanlara da 10 puan verilir. Son oyunda bütün puanlar toplanır ve oyun kartının sağ üst köşesine yazılır. Bu oyunun amacı, hızlı ve farklı düşünme yeteneğini geliştirmek, kelime haznesini ve genel kültürü arttırmaktır. Oyunda yazma süresi kısaltıldıkça, hızlı düşünme becerisi de aynı oranda gelişecektir. Çok zevkli ve merak gerektiren bir oyundur. Kalabalık olarak oynanırsa zevki bir kat daha artar, herkesin birbirine yüksek sesle verdiği tepkiler bir çeşit iletişim kurma ve sosyalleşme göstergesidir. Aile veya sınıf içinde oynanıyorsa, kimin neye daha fazla merakı olduğu ortaya çıkar. Bir de en küçük tarafından yenilmek varya, hem sinir bozucu hem de gurur vericidir. Oyunu, şehir yerine ilçe veya kasaba, bitki yerine sebze veya meyve, hayvan yerine dağ veya ırmak-göl-deniz isimleri sorularak çeşitlendirebilirsiniz. Bu oyunu oynarken, sosyalleşme ve iletişim becerileriniz gelişecek, bilmediğimiz kelimeleri araştırıp öğrenecek, oyun arkadaşlarınızı daha iyi tanıyacak ve sonuçta inanamayacağınız bir şekilde eğleneceksiniz. Aşağıda çoğaltarak kullanabileceğiniz oyun kartları verilmiştir. Prof. Dr. M. Naci ÖZER GSM: 532 301 62 45 E-Posta: [email protected] P a g e | 12 Prof. Dr. M. Naci ÖZER Sözel ve Dilsel Zekâ Gelişimine Yönelik Oyunlar OYUNCU ADI:…………………………………………………… A B C Ç D E F G H I İ J K L M N O Ö P R S Ş T U Ü V Y Z TOPLAM PUAN:…………………………………… ARTİST BİTKİ EŞYA HAYVAN İSİM MESLEK ŞEHİR ÜLKE PUAN ÇAĞLA ŞİKEL 10 ÇAM 10 ÇEKİÇ 10 ÇİTA 10 ÇINAR 10 ÇANAKÇI 10 ÇORUM 10 ÇİN 5 75 Prof. Dr. M. Naci ÖZER GSM: 532 301 62 45 E-Posta: [email protected] P a g e | 13 Prof. Dr. M. Naci ÖZER OYUNCU ADI:…………………………………………………… HARF ARTİST BİTKİ EŞYA HAYVAN Sözel ve Dilsel Zekâ Gelişimine Yönelik Oyunlar İSİM TOPLAM PUAN:…………………………………… MESLEK ŞEHİR ÜLKE PUAN Prof. Dr. M. Naci ÖZER GSM: 532 301 62 45 E-Posta: [email protected] P a g e | 14 Prof. Dr. M. Naci ÖZER Sözel ve Dilsel Zekâ Gelişimine Yönelik Oyunlar SANA BAŞKA NE LAZIM? Karşılıklı 2 kişi ile oynanan ve meslekleri tanıtan bir oyundur. Oyun için her bir oyuncunun 2 dakika süresi vardır. Oyunu ilk başlatan oyuncu bir meslek seçer ve sonrasında “Sana ne lazım diye sorar?”. Örneğin, “Sen bir doktorsun, sana ne lazım?”. Diğer oyuncu bu soruya cevap verdiğinde, “Başka ne lazım” diyerek oyun devam ettirilir. Karşıdaki oyuncunun 2 dakika boyunca “Başka ne lazım?” sorularına hızlı cevap vermesi gerekmektedir. 2 dakika dolmadan tıkanıp, cevap veremeyen kaybeder. Bir oyuncu sorusunu bitirdikten sonra, sıra diğer oyuncuya geçer ve o bir meslek seçerek oyunu devam ettirir. CUF CUF SAYI TRENİ Oyun, en az iki kişi ile oynanır. Oyuncular bir kâğıdın en üst satırına 1’den 10’a kadar sayıları yazar. Sonrada alt satırlara oyuncular sırayla elleriyle kapatarak diğer oyunculara göstermeden kalemin ucuyla bir sayı yazarlar. Diğerleri de yazılan rakamı tahmin ederler. Doğru tahmin eden oyuncu, kendi kâğıdında yazılan sayının etrafını bir vagon oluşturacak şekilde bir çizgi çizer. Her doğru tahminde, bir çizgi çizip sayıyı bir vagon içine alarak, vagonun teker ve bacasını da çizer. Oyunda en çok doğru tahminde bulunarak cuf cuf trenin vagonlarından çok sayıda tamamlayan oyunu kazanır. Benzer oyunu; sayıları yeni öğrenenler için çift sayılarla veya tek sayılarla oynayarak çeşitlendirebilirsiniz. Yine harfleri öğrenenler içinde harflerle veya alfabedeki harf sırasına göre, çift ve tek sayılara karşılık gelen harflerle de oynayabilirsiniz. HIRSIZ, POLİS, SAVCI OYUNU Üç küçük kâğıda ayrı ayrı hırsız, polis ve savcı yazılıyor (ya da okuma yazmayan çocuklar için sembolleri çiziliyor). Kâğıtlar kapatılıp havaya atılıyor. Herkes bir tanesini alıp, kimseye göstermeden açıyor. Polis olan kişi hırsızın kim olduğunu tahmin etmeye çalışıyor. Doğru tahmin ederse hırsıza ceza veriyor; yanlış tahmin ederse savcı ona ceza veriyor. Kâğıtlar tekrar kapatılıp atılarak oyun tekrar tekrar oynanabiliyor. Prof. Dr. M. Naci ÖZER GSM: 532 301 62 45 E-Posta: [email protected] P a g e | 15 Prof. Dr. M. Naci ÖZER Sözel ve Dilsel Zekâ Gelişimine Yönelik Oyunlar HAYAL KURMACA OYUNU Çocukların hayal gücünü geliştirmeye yönelik eğlenceli bir oyundur. Oyuncuların her birisi hayal kurmaya çalışır ve kurduğu hayalini diğer oyuncularla paylaşır ve eleştirileriniönerilerini-sorularını alarak hayalinin gerçekleşebilirliğini tartışırlar. Anne veya baba çocukla birlikte yan yana uzanarak hayal kurmaya çalışırlar. Anne kendisine ev işlerinde yardımcı olacak bir periye sahip olmak istediğini hayal edip, evdeki işleri düşündüğünde, hemen perinin yaptığını hayal eder. Örneğin ev süpürülecek der, hemen ev tertemiz olur. Çocukta kanatlarının olduğunu ve bir kuş gibi uçabildiğini hayal edebilir. Sonuçta en iyi hayali kuranı belirleyip, ona bir ödül verilebilir. En az haftada bir defa oynanması öneriliyor. HIMBIL Dikkat ve iletişim becerilerini geliştirmeye yönelik, en az üç kişiyle oynanan eğlenceli bir oyundur. Oyuncuların her birisinin isimleri üç tane küçük kağıda yazılıyor ve katlanıyor. Havaya atılarak herkesin üçkâğıt alması sağlanıyor. Sırayla bir kâğıdı diğerine vererek oyun ilerliyor. Aynı isimden üçkâğıdı olan kişi “hımbıl” diyerek elini ortaya koyuyor. Diğerleri de hemen üstüne koyuyorlar. Hımbıl diyen 100 puan, eli ortada olan 50 puan, eli üstte kalan ise 30 puan alıyor. Oyun tekrar ediyor ve puanlar yazılıyor. En çok puanı alan kazanıyor. ÜÇTAŞ Oyuncular yere tebeşirle veya kâğıda kalemle aşağıdaki gibi 2x2 lik kare şeklini çizerler. Oyuncular taşlarını veya pullarını karelerin boş olan köşelerine sırasıyla yerleştirecekler. Kendine ait taşları veya pulları yan yana veya çapraz gelecek şekilde karelerin köşelerine ilk olarak yerleştiren oyuncu, oyunu kazanacaktır. Oyuncular birbirlerinin taşlarını çok iyi takip ederek, üçtaşı yan yana ve çapraz yerleştirmelerini engellemeye çalışacaklardır. Aşağıda örnek taş yerleştirmeler verilmiştir: Bu oyun karelerin, taşların veya pulların sayısını artırarak, genişletilerek çeşitlendirilebilir. Dokuztaş oyunu bu genişleme sonucunda ortaya çıkmıştır. NESNE TANIMA VE HATIRLAMA OYUNU Bir oyuncu belirlenir ve gözleri kapanır. Eline çeşitli nesneler verilir. Bu nesnelerin ne olduğunu tahmin eder. Hepsinin isimlerini hatırlamaya çalışır. Prof. Dr. M. Naci ÖZER GSM: 532 301 62 45 E-Posta: [email protected] P a g e | 16 Prof. Dr. M. Naci ÖZER Sözel ve Dilsel Zekâ Gelişimine Yönelik Oyunlar TAZE KABAK Aşağıda verilen 1-den 30’a kadar sayıların yazılı olduğu sayı kartlarını keserek bir torbaya yerleştiriniz. Otuz kişilik bir sınıfta, torbadan, her bir oyuncuya bir sayı çektiriniz. Bir oyuncu seçiniz ve bu oyuncuya, örneğin “dört taze kabak” diyerek oyunu başlatırınız. Sayısı dört olan oyuncu ayağa kalkarak “ dört taze kabak olmaz yirmi dört taze kabak olur” der. Sonrada sayısı yirmi dört olan oyuncu ayağa kalkar ve benzer cümleyi, sayıyı değiştirerek söyler. Oyun sırasında şaşıranlar ve oyuncuların söylediği sayılara sahip olan oyuncular oyundan çıkarlar. Oyun son bir tane oyuncu kalana kadar devam eder ve sona kalan oyuncu, oyunu kazanır. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 KELİME-SÖZCÜK AVI En az iki kişi ile oynanan kelime dağarcığı ile kelimelerin okunmasını (veya telaffuzunu) geliştiren bir oyundur. Oyunculardan birisi, ya da anne-baba çocuklara iki harfli bir hece (örneğin “Pa”) söyler. Çocuklardan, kendilerine verilen iki dakikalık sürede “Pa” ile başlayan 3 ya da 5 kelime bulması (Parola, Pazar, Para, Paça, Papatya gibi) istenir. Hedeflenen kelime sayısını bulan çocuklar bir puan kazanırlar. SICAK-SOĞUK OYUNU Ebe olan kişinin grubun tuttuğu ya da sakladığı bir nesneyi bulması için seçilen nesneye yaklaştıkça ‘sıcaklık arttı’, uzaklaştıkça ‘soğudu’ diyerek yönlendirilmesi ile oynanır. Burada el çırparak veya alkış tutarak ta ritim tutabilirsiniz: Oyuncuyu, seçilen nesneye yaklaştıkça ‘hızlı/kuvvetli el çırpma’, uzaklaştıkça ‘yavaş/zayıf alkış tutma’ yoluyla yönlendirebilirsiniz. SÖZCÜK-KELİME BULMA OYUNU Oyuncular sıraları geldiğinde kendilerinden önce gelen kişinin söylediği kelimenin son harfiyle başlayan bir kelime bulurlar. Kelime bulamayan oyuncu, oyunu terk eder. En sona kalan oyuncu, oyunu kazanacaktır. Prof. Dr. M. Naci ÖZER GSM: 532 301 62 45 E-Posta: [email protected] P a g e | 17 Prof. Dr. M. Naci ÖZER Sözel ve Dilsel Zekâ Gelişimine Yönelik Oyunlar Sınıf olarak beş grup oluşturunuz, grup arkadaşlarınızla birlikte sözel ve dilsel zekâ gelişimine yönelik bir oyun tasarlayarak sınıf arkadaşlarınızla oynayınız. Başka bir deyişle sınıfınızda “Oyun Tasarlama ve Oynatma” yarışması düzenleyiniz. Dereceye giren gruplara vereceğiniz ödülleri de önceden kararlaştırabilirsiniz. Oyunlarınızı yaparken aşağıdakileri göz önünde bulundurunuz: Oyunun kurallarını belirleyiniz. Oyunun oynanacağı alanları belirleyiniz. Oyunda kullanılacak araç-gereç ve malzemeleri belirleyiniz. Oyuncuların seviyelerini ve yaş gruplarını tespit ediniz. Oyunda ağırlıklı olarak sözel ve dilsel zekâ gelişimine yönelik yapılabilecek uyarlama ve çeşitlemeleri grup arkadaşlarınızla birlikte beyin fırtınası yaparak tartışınız. Oyun içindeki sözel ve dilsel zekâ gelişimine yönelik çeşitlemeleri belirleyiniz. Oyunun amaçları, hedef kitlesi, araç, gereç ve malzemeleri ve süreci bakımından bir bütünlük oluşturup oluşturmadığını grup arkadaşlarınızla birlikte tartışarak kontrol ediniz. Oyunun temel kurallarını gözden geçirerek; oynanma süresini, kazanma ve elenme koşullarını, verilecek ödül ve cezaları belirleyiniz. Oyun alanını ve oyuncuları, oyunun oynanış kuralları ve şekline göre hazırlayınız. Grup arkadaşlarınızla birlikte deneme oyunları yapınız ve eksikler, uyumsuzluklar varsa bunları gidererek oyununuza son şeklini veriniz. Prof. Dr. M. Naci ÖZER GSM: 532 301 62 45 E-Posta: [email protected] P a g e | 18 Prof. Dr. M. Naci ÖZER Sözel ve Dilsel Zekâ Gelişimine Yönelik Oyunlar Mehmet Naci ÖZER, 1964 yılında Konya’nın Ilgın ilçesinde doğdu, Konya’nın Doğanhisar ilçesi nüfusunda kayıtlıdır. İlk, orta ve lise öğrenimini Konya’nın değişik ilçelerinde tamamlamıştır. Gazi Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Fen Bilimleri Eğitimi Bölümü, Matematik Anabilim Dalı’ndan 1984 yılında mezun olduktan sonra, Ağustos 1984 tarihinde PTT Genel Müdürlüğü’nde (burs aldığı için) göreve başlamıştır. Mehmet Naci ÖZER, 1987 yılında Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Matematik Anabilim Dalı, Uygulamalı Matematik bilim dalında Yüksek Lisansını bitirmiştir. Mehmet Naci ÖZER, 1985–88 yıllarında Anadolu Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Matematik Bölümü’nde Araştırma ve Öğretim Görevlisi olarak çalışmıştır. Eylül 1988 tarihinde 1416 sayılı kanuna göre Milli Eğitim Bakanlığı’nın açmış olduğu yurt dışında Master ve Doktora bursunu kazanmış ve 1995 yılında İngiltere’nin Leeds Üniversitesi’nde Uygulamalı Matematik alanında doktorasını tamamladıktan sonra Osmangazi Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Matematik Bölümü’ne Yardımcı Doçent olarak atanmıştır. 2000 yılında Doçent, 2006 yılında Profesör olan ve yayınlanmış ders kitapları, çeşitli dergilerde yayınlanmış makaleleri de bulunan, iyi derecede İngilizce bilen, Prof. Dr. Mehmet Naci ÖZER evli ve iki çocuk babasıdır. Prof. Dr. Mehmet Naci ÖZER, Üniversitelerarası Kurul Üyeliği, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi; Rektör Yardımcısı, Üniversite Yönetim Kurulu ve Senato Üyeliği, Sanat Tasarım Fakültesi Dekan Vekili, Fen-Edebiyat Fakültesi ile Eğitim Fakültesi; Yönetim Kurulu ve Fakülte Kurulu Üyeliği, Fen Bilimleri Enstitüsü Yönetim Kurulu Üyeliği, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölüm Başkanlığı, … Vb. idari görevlerde bulunmuştur. Prof. Dr. Mehmet Naci ÖZER, günümüzde oldukça revaçta olan MENTAL ARİTMETİK alanında EĞİTMENLİK SERTİFİKASINA sahiptir. Akıl ve zekâ oyunlarıyla da yakından ilgilenmektedir. Halen Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Matematik - Bilgisayar Bölümü’nde Öğretim Üyesi olarak çalışmaktadır. İLETİŞİM: E-Posta : [email protected] GSM : 0532 301 62 45 Web : http:\www.ogu.edu.tr\matbil\mnozer Prof. Dr. M. Naci ÖZER GSM: 532 301 62 45 E-Posta: [email protected] P a g e | 19 Prof. Dr. M. Naci ÖZER Sözel ve Dilsel Zekâ Gelişimine Yönelik Oyunlar DİKKAT EKSİKLİĞİ, UNUTKANLIK, ALGILAMA GÜÇLÜĞÜ GİBİ PROBLEMLERLE BAŞA ÇIKMAK, BEYNİNİZİ, HAYAL GÜCÜNÜZÜ, DUYGULARINIZI, TECRÜBELERİNİZİ KULLANARAK ZİHİNSEL VE KİŞİSEL GELİŞİMİNİZE YARDIMCI OLMAK İÇİN ZEKÂ OYUNLARI PROGRAMI (Toplam Süre: 3 Saatx12 Hafta = 36 Saat) Zekâ oyunları ve etkinlikleri bireylerin zihinsel kapasitelerinin, becerilerinin geliştirilmesinde etkili bir araç olarak kullanılabilir. Zekâ oyunları gerçek problemleri de içeren, her türden problemlerin oyunlaştırılmış hali olarak algılanabildiğinden, keşfedici problem çözmeyi öğretmek için kullanılacak önemli bir araçtır. Zekâ oyunları, bireylerin problemleri algılama ve değerlendirme kapasitelerinin geliştirilmesini, farklı bakış açıları oluşturabilmelerini, problemle karşılaştıklarında etkin, hızlı ve doğru karar verebilmelerini, bir konuya ve çözüme odaklanma alışkanlığı geliştirmelerini, iletişim kurma, akıl yürütme, matematiksel ve mantıksal düşünmeyi etkili bir şekilde kullanma kapasitelerini geliştirmelerini sağlayacaktır. Bireyler zekâ oyunlarıyla bireysel ve grup çalışmalarında kendi yeteneklerini ve zihinsel potansiyellerini daha iyi tanıyacak, kendilerini ve beyinlerini geliştirecek ve özgüvenlerini artıracak, başarı için sistemli ve disiplinli çalışma alışkanlıkları kazanacak ve problemlere yılmadan alternatif yöntemler ve stratejiler oluşturarak çözümler bulma tutum ve davranışlarını geliştireceklerdir. Zeka oyunları oynadığınızda; Problem çözmenin temel prensiplerini ve metotlarını öğreneceksiniz. Sayısal hafıza gücünüzü keşfederek binlerce rakamı hafızanızda tutabileceğinizi göreceksiniz. İçinizdeki matematik korkusunu yenecek ve ilk defa matematikle de motive olunabileceğini keşfedeceksiniz. Beyninizdeki matematiksel olan sol lop ile yaratıcı olan sağ lop fonksiyonlarını birlikte kullanarak zihinsel potansiyelinizi maksimum seviyeye çıkartacaksınız. Beyin ve zihinsel potansiyelle ilgili teorik bilgileri uygulamaya sokacaksınız. Beyninizdeki nöronlar arasındaki ilişkilerin nasıl sağlam hale getirileceğini öğrenerek, bilgilerin kolayca kalıcı hafızaya aktarılmasını sağlayacaksınız. Matematiksel işlemleri kâğıt ve kalem kullanmadan yaparak herkesi şaşırtacaksınız. İçinizdeki matematik kâbusu bitecek ve matematiğin aslında eğlenceli bir oyun olduğunu anlayacaksınız. Kendinize olan güvenin artmasını sağlayacaksınız. Beyninizde kısa çözümler bulmayı ve sayılarla oynamayı öğreneceksiniz. Sorunların çözümünde daha akılcı yollarla çözümler bulabileceğinizi göreceksiniz. Hepsinden önemlisi üst düzey (yaratıcı) düşünmeyi ve problem çözmeyi öğreneceksiniz. Zeka oyunlarının temelinde bireylerin problem çözme, iletişim kurma ve akıl yürütme, öz düzenleme ve psikomotor becerilerinin ve duyuşsal özelliklerinin geliştirilmesi vardır. Farklı düşünebilmeyi ve farklı çözümler üretebilmeyi sağlayan zihnin, mantığın, bilişsel kapasitenin ve akıl yürütmenin insan hayatı boyunca geliştirilebilir nitelikler olduğu bilinmektedir. Ancak bu gelişme erken yaşlarda göreceli olarak daha kolay ve daha hızlı gerçekleşmektedir. Sizde ZEKA OYUNLARI PROGRAMI ile ilgili eğitim danışmanlığı hizmeti almak istiyorsanız, LÜTFEN ARAYARAK RANDEVU ALINIZ! 0532 301 62 45 Prof. Dr. M. Naci ÖZER GSM: 532 301 62 45 E-Posta: [email protected]
© Copyright 2024 Paperzz
