www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ GENEL PROJE DESTEK PROGRAMLARI ÖĞR. GÖR. HAKAN ERYÜZLÜ GÜNCELLEME: HAZİRAN 2014 0 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ ÖN BİLGİ Bu rapor, Avrupa Birliği müzakere sürecinde olan Türkiye’nin süreç içerisinde planlanan kalkınma hamlelerine ulaşılabilmesi amacıyla, derneklerden, KOBİ’lere kadar çok geniş bir yelpazede uygulanan, proje programlarının özet bilgilerini sunmaktadır. Rapordaki bilgiler kaynak gösterilen sitelerden alınmış olup, “güncelleme tarihi” içerisindeki programları kapsamaktadır. Programlara başvurular için, mutlaka her programa çıkan özel başvuru rehberleri dikkatlice okunmalıdır. Ayrıca bu raporda kalkınma ajansı desteklerinden sadece, TR 42 bölgesinde (Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu ve Yalova) faaliyet gösteren, Doğu Marmara Kalkınma Ajansı (MARKA) desteklerine yer verilmiştir. Hakan ERYÜZLÜ Daha ayrıntılı bilgi ve sorularınız için, iletişim bilgilerim; Sakarya Üniversitesi Geyve MYO Telefon: 0264 295 35 78 E- posta: [email protected] Web: www.eryuzlu.sakarya.edu.tr 1 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ YATIRIM TEŞVİKLERİ (Kaynak: www.tesvik.com.tr) Türkiye'nin 2023 vizyonu ile üretim ve ihracat odaklı büyüme stratejisi bakımından büyük önem taşıyan yeni yatırım teşvik programı, kalkınma planları ve yıllık programlarda öngörülen hedeflere uygun olarak; o Tasarrufları katma değeri yüksek yatırımlara yönlendirmek, o Üretimi ve istihdamı artırmak, o Uluslararası rekabet gücünü artıracak ve araştırma-geliştirme içeriği yüksek büyük ölçekli yatırımlar ile stratejik yatırımları özendirmek, o Uluslararası doğrudan yatırımları artırmak, o Bölgesel gelişmişlik farklılıklarını azaltmak, o Kümelenme ve çevre korumaya yönelik yatırımları özendirmek, amaçlarını gerçekleştirmeyi hedeflemektedir. Yeni Yatırım Teşvik Programının sağladığı destekler, 1 Ocak 2012 tarihinden sonra müracaat edilmek suretiyle teşvik belgesine bağlanan tüm yatırımlar için geçerli olacaktır. Yeni Yatırım Teşvik Programı, yatırım kararlarına hız kazandırmak üzere 2013 yılı sonuna kadar başlanacak yatırımlar için daha avantajlı destekler sağlamaktadır. Yatırıma başlanılmış olması için, yatırım tutarının en az yüzde onu oranında (50 milyon TL ve üzeri yatırımlarda en az 5 milyon TL) harcama yapılmış olması gerekmektedir. Teşvik kapsamında Türkiye 6 bölgeye ayrılmıştır; 2 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ Yeni Yatırım Teşvik Programı, yatırımların konusuna, büyüklüklerine ve bölgesine göre farklı uygulamalar çerçevesinde destek vermek üzere kurgulanmıştır. Bu çerçevede, yeni program dört farklı uygulamadan oluşmaktadır: 1. 2. 3. 4. Bölgesel Yatırım Teşvik Uygulaması Büyük Ölçekli Yatırımların Teşviki Uygulaması Stratejik Yatırımların Teşviki Uygulaması Genel Teşvik Uygulaması Bölgesel Teşvik Uygulamasında desteklenecek sektörler, illerin potansiyelleri ve ekonomik ölçek büyüklükleri dikkate alınarak tespit edilmiş ve illerin gelişmişlik seviyelerine göre teşvik araçlarının sağladığı yardım yoğunlukları farklılaştırılmıştır. Bu çerçevede, hangi illerde hangi yatırım konularının bölgesel desteklerden yararlanabileceği, yapılacak asgari sabit yatırım tutarları ve/veya kapasiteleri belirlenmiştir. Büyük Ölçekli Yatırımların Teşvikinde ise, bu uygulama kapsamına alınan 12 sektörde/konuda yapılacak asgari 50 milyon TL olmak üzere sektörüne göre farklı büyüklükte belirlenmiş yatırım projeleri yine bölgelere göre farklılaştırılmış teşvik araçlarıyla desteklenmektedir. Stratejik Yatırımların Teşviki, ithalat bağımlılığı yüksek ürünlerin üretimini artırmak amacıyla bu kapsamda değerlendirilebilecek projeleri tanımlayan bir yaklaşımla tasarlanmıştır. Bu anlamda, yapılan tanımlama kapsamına giren projeler, herhangi bir bölgesel farklılaştırılmaya tabi olmaksızın Türkiye’nin tüm illerinde, bölgesel veya büyük ölçekli yatırım teşvik uygulamalarına göre teşvik araçlarından daha avantajlı koşullarda faydalanabilmektedir. Bölgesel, büyük ölçekli veya stratejik yatırım teşvik uygulamalarından herhangi birinin destek kapsamına girmeyen yatırımlar ise, teşvik edilmeyen yatırım konuları arasında yer almamak ve öngörülen sabit yatırım tutarını sağlamak kaydıyla bölge ayrımı yapılmaksızın tüm illerde Genel Teşvik Uygulamaları kapsamında desteklenmektedir. Bu kapsamda, kullanılan teşvik araçları; Yatırımlar, Yeni yatırım teşvik programı kapsamında tasarlanan dört farklı teşvik uygulaması, dokuz farklı teşvik aracı ile değişen şekillerde desteklenmektedir. Teşvik araçlarının yatırımcıya sağladığı katkılar, yatırımın niteliğine ve tabi olacağı uygulamalara göre değişkenlik göstermektedir. Yatırımcıların teşvik araçlarından sağlayacakları katkıları netleştirmek için bu bölümde teşvik araçlarının kapsamı hakkında detaylı bilgiler sunulmaktadır. Bu amaçla teşvik araçlarının uygulanmasına ilişkin bilgilendirme amaçlı ve varsayımsal örnekler verilmiştir. 3 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ Destek Unsurları Genel Teşvik Uygulamaları Bölgesel Teşvik Uygulamaları Büyük Ölçekli Yatırımların Teşviki Stratejik Yatırımların Teşviki KDV İstisnası • • • • Gümrük Vergisi Muafiyeti • • • • Vergi İndirimi - • • • Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği Gelir Vergisi Stopajı Desteği* - • • • • • • • Sigorta Primi Desteği* - • • • Faiz Desteği** - • - • Yatırım Yeri Tahsisi - • • • KDV İadesi*** - - - • *Yatırımın 6. Bölgede gerçekleştirilmesi halinde sağlanır ** Bölgesel teşvik uygulamalarında, yatırımın 3., 4., 5. veya 6 . bölgelerde gerçekleştirilmesi halinde sağlanır. *** 500 Milyon TL üzerindeki stratejik yatırımlara sağlanır. KDV İstisnası, teşvik edilen yatırım kapsamında yurt içinden ve yurt dışından temin edilecek yatırım malı makine ve teçhizat için katma değer vergisinin ödenmemesidir. KDV İstisnası- Örnek Uygulama Yatırım projesi kapsamında, yurtiçinden 10.000.000 TL’lik yerli, yurtdışından da 20.000.000 TL’lik ithal makine ve teçhizat satın alacak olan bir yatırımcının, projesinin KDV istisnası teşvik aracından faydalandırılması durumunda yaklaşık 5.400.000 TL’lik bir avantaj sağlaması mümkündür. KDV İstisnası Tutarı = (Toplam Makine ve Teçhizat Bedeli) x (KDV Oranı* ) = 30.000.000 TL x 0.18 = 5.400.000 TL** * KDV Kanunununda belirtilen özel haller dışında, Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında temin edilen yatırım malı makine ve teçhizat için belirlenen KDV oranı % 18’dir. ** Katma Değer Vergisi’ni mahsup edebilen firmalar için desteğin net katkısı, KDV mahsup edilene kadarki finans kolaylığı kadardır. 4 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ Gümrük Vergisi Muafiyeti, teşvik edilen yatırım kapsamında yurt dışından temin edilecek yatırım malı makine ve teçhizat için ithalat rejimi kararında belirtilen gümrük vergisinin ödenmemesidir. Fasıllar bazında Gümrük Vergi Oranları “İthalat Rejimi Kararı” eki listelerde belirtilmektedir. Gümrük Vergisi Muafiyeti- Örnek Uygulama Yatırım projesi kapsamında, yurtdışından 30.000.000 TL’lik ithal makine ve teçhizat satın alacak olan bir yatırımcının, projesinin gümrük vergisi muafiyeti teşvik aracından faydalandırılması durumunda yaklaşık 600.000 TL’lik bir avantaj sağlaması mümkündür. Gümrük Vergisi Muafiyet Tutarı = (İthal Makine ve Teçhizat Bedeli) x (Gümrük Vergisi Oranı*) = 30.000.000 TL x (%2) = 600.000 TL * İthalat Rejimi Kararı’nda öngörülen Gümrük Vergisi Oranı ülkelere göre farklılık göstermekte olup, %2 oranı ortalama olarak kabul edilebilir. Vergi İndirimi; yatırımcı tarafından ödenecek gelir veya kurumlar vergisinin, yatırımın niteliğine göre projenin tabi olacağı yatırım teşvik uygulamasının sağladığı indirimli vergi oranından ödenmesi yoluyla yine bu uygulamanın sağladığı ve yapılan sabit yatırım tutarının belirli bir yüzdesine tekabül eden yatırıma katkı tutarına ulaşıncaya kadar indirim hakkından yararlanılmasıdır. Yatırıma katkı oranı, yapılan sabit yatırımın vergi indirimine tabi tutulacak oranını, Vergi İndirimi ise bu Yatırıma Katkı Oranına ulaşılıncaya kadar indirilecek Gelir veya Kurumlar Vergisi oranını ifade eder. Vergi İndirimi- Örnek Uygulama Vergi indiriminin %50’sinin yatırım döneminde, %50’sinin de yatırım tamamlandıktan sonra kullanılabileceği, indirimli vergi oranı %80, yatırıma katkı oranı %40 olan bir yatırım teşvik uygulamasına (Örneğin Bölgesel Yatırım Teşvik Uygulamasına) tabi olarak desteklenen ve toplam sabit yatırım tutarı 50.000.000 TL olan bir yatırım projesi için yatırımcının 20 Milyon TL tutarında vergi indiriminden faydalanması mümkündür. Yıllık vergi yükümlülüklerinden düşeceği vergi bu tutara ulaşıncaya kadar yatırımcı, Türkiye’de %20 olan kurumlar vergisini faydalandığı indirimli oran olan %4 üzerinden ödeyecektir. Projesinin desteklendiği uygulama yatırım tamamlanmadan da bu teşvik aracından faydalanılmasını sağladığı için, yatırımcı 20 milyon TL’lik vergi indiriminin 10 milyon TL’lik kısmını yatırım döneminde mevcut faaliyetlerinden elde ettiği gelirler için de kullanabilecektir. Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği, Bölgesel, Büyük Ölçekli ve Stratejik Yatırımlarda belge konusu yatırımla sağlanan ilave istihdam için yatırımcı tarafından ödenmesi gereken sigorta primi işveren hissesinin asgari ücrete tekabül eden kısmının belirli bir süre için Bakanlık tarafından karşılanmasıdır. Bu destekten faydalanabilmek için projenin tamamlanmış olması ve tamamlama vizesinin yapılması gerekmektedir. Ayrıca destek için toplam yatırım tutarının belirli bir oranına tekabül eden tavanlar belirlenmiştir. Bölgesel Yatırımlar için; birinci bölgede %10, ikinci bölgede %15, üçüncü bölgede 5 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ %20, dördüncü bölgede %25 ve beşinci bölgede %35; Büyük Ölçekli Yatırımlar için birinci bölgede %3, ikinci bölgede %5, üçüncü bölgede %8, dördüncü bölgede %10 ve beşinci bölgede ise %11; Stratejik yatırımlar için ise birinci, ikinci, üçüncü, dördüncü ve beşinci bölgeler için %15 tavan olarak belirlenmiştir. Altıncı bölge için ise herhangi bir tavan bulunmamaktadır. Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği ile işletme döneminde iş gücü maliyetlerinin azaltılması amaçlanmaktadır. Örneğin 6. Bölgede yapılacak yatırımlar için destek süresi 10 yıl (OSB’de 12 yıl) olduğundan, yaratılan her bir ilave istihdam için 120 ay (OSB’de 144 ay) boyunca asgari ücretin Sigorta Primi İşveren Hissesine tekabül eden bölümü Bakanlık tarafından karşılanacaktır. Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği- Örnek Uygulama Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği Tutarı = (İlave İstihdam) x (Süre)* x (Sigorta Primi İşveren Payı)** = 50 işçi x 120 ay x 183,4 TL = 1.100.400 TL * Süre, bölgede öngörülen destek süresinin “ay” cinsinden ifadesidir. ** 2012 yılı ikinci yarısı için geçerli olan tutar Faiz Desteği, bölgesel teşvik uygulamaları (üçüncü, dördüncü, beşinci ve altıncı bölgeler) ve stratejik yatırımlar ile AR-GE ve çevre yatırımları kapsamında desteklerden yararlanacak yatırımlar için teşvik belgesi kapsamında kullanılan en az bir yıl vadeli yatırım kredileri için sağlanan bir finansman desteğidir. Teşvik belgesinde kayıtlı sabit yatırım tutarının %70’ine kadar kullanılan krediye ilişkin ödenecek faizin veya kâr payının belli bir kısmı azami ilk beş yıl için ödenmek kaydıyla Bakanlığımızca karşılanmaktadır. Altıncı bölgede yer alan örnek yatırım projesi için uygulanacak oranlar ve maksimum faiz desteği tutarı aşağıdaki tabloda özetlenmiştir. Destek Oranı TL Cinsi Kredi Döviz Cinsi Kredi 7 puan 2 puan Azami Destek Tutarı 900.000 TL Faiz Desteği- Örnek Uygulama Yatırım projesinin toplam bedeli 10.000.000 TL olması durumunda faiz desteğinden yararlanabilecek maksimum kredi miktarı 7.000.000 TL olarak belirlenmiştir. Firmanın 7.000.000 TL tutarında Türk Lirası kredi kullanması durumunda yararlanacağı destek oranı 7 puan, yararlanabileceği desteğin üst sınırı ise 900.000 TL olacaktır. Buna göre ilk 6 ayı ana para ödemesiz, 6 ayda bir ödemeli 5 yıl vadeli kredi kullanan firmanın her ödemede alacağı faiz desteği iadesi aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır. 6 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ Faiz Desteği Tutarı = (Geriye Kalan Ana Para Ödemesi) x (Destek Puanı)/2 Buna göre firmanın 6 ayda bir alacağı destek miktarları; 6. Ay : 245.000 TL 12.Ay : 220.500 TL 18.Ay : 196.000 TL 24.Ay : 171.500 TL 30. Ay : 67.000 TL* Toplam : 900.000 TL * Destek miktarı 30. Ayda yapılan ödeme ile 900.000 TL barajına ulaştığı için, destek bu noktada sonlandırılmaktadır. Sigorta Prim Desteği, 6. Bölgede gerçekleştirilecek yatırımlar için düzenlenen teşvik belgesi kapsamı yatırımlarla sağlanan ilave istihdam için yatırımcı tarafından Sosyal Güvenlik Kurumuna ödenmesi gereken sigorta primi işçi hissesinin asgari ücrete tekabül eden kısmının Bakanlıkça karşılanmasıdır. Sigorta Prim desteğinden sadece 6. Bölgede gerçekleştirilen Bölgesel, Büyük Ölçekli ve Stratejik yatırımlar yararlanabilmektedir. Sigorta Primi Desteğine ilişkin tutar bakımından herhangi bir üst sınır bulunmamakla birlikte, uygulama süresi 10 yıldır. Sigorta Prim Desteği (İşçi Payı)- Örnek Uygulama Sigorta Primi Desteği Tutarı = (İlave İstihdam) x (Süre)* x (Sigorta Primi İşçi Payı)** = 50 işçi x 120 ay x 131,67 TL = 790,020 TL * Süre, bölgede öngörülen destek ** 2012 yılı ikinci yarısı için geçerli olan tutar süresinin 7 “ay” cinsinden ifadesidir. www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ Gelir Vergisi Stopajı Desteği, 6. Bölgede gerçekleştirilecek tüm yatırımlar için düzenlenen teşvik belgesi kapsamı yatırımlarla sağlanan ilave istihdam için ödenmesi gereken gelir vergisi stopajının terkin edilmesidir. Sadece 6. Bölgede gerçekleştirilecek yatırımlar için düzenlenen teşvik belgelerinde öngörülür. Gelir Vergisi Stopajı Desteğine ilişkin herhangi bir üst sınır bulunmamakta olup, 10 yıl süreyle uygulanır. Gelir Vergisi Stopajı Desteği - Örnek Uygulama Gelir Vergisi Stopajı Desteği Tutarı* = (İlave İstihdam) x (Süre)** x (Gelir Vergisi Stopajı) *** = 50 işçi x 120 ay x 119,91 TL = 719.460 TL * Azami tutar olup, asgari geçim indirimi bu tutardan düşülecektir. ** Süre, bölgede öngörülen destek süresinin “ay” cinsinden ifadesidir. ***2012 yılı ikinci yarısı için geçerli olan tutar Yatırım yeri tahsisi; Yatırım Teşvik Belgesi düzenlenmiş büyük ölçekli yatırımlar, stratejik yatırımlar ve bölgesel desteklerden yararlanacak yatırımlar için Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde, yatırımın yapılacağı ilde yatırıma uygun arazi-arsa olması halinde ihale yoluyla yatırım yeri tahsis edilebilir. Yatırım Yeri Tahsisi- Örnek Uygulama Taşınmazlar üzerinde gerçekleştirilecek toplam yatırım tutarı, taşınmazın rayiç değerinin tarım,hayvancılık ve eğitim yatırımları için bir, turizm yatırımları için iki, diğer yatırımlar için üç katından az olamamaktadır. Taşınmaza ilişkin yıllık kira bedeli, emlak vergisi değerinin %0,5-2,5 oranında belirlenmekte olup, bu tutar her yıl ÜFE oranında artırılmaktadır. KDV İadesi, sabit yatırım tutarı 500 milyon Türk Lirasının üzerindeki Stratejik Yatırımlar kapsamında gerçekleştirilen bina-inşaat harcamaları için ödenen KDV’nin iade edilmesidir. KDV İadesi - Örnek Uygulama Stratejik Yatırımlar kapsamında toplam yatırım değeri 500.000.000 TL tutarındaki bir yatırımın %20’lik bölümünün bina-inşaat harcamalarından oluştuğunu düşünürsek, toplam bina inşaat harcaması 100.000.000 TL tutarında gerçekleşecektir. KDV İadesi Tutarı = (Bina-İnşaat Harcama Tutarı) x (Bina-İnşaat Harcamaları için KDV Oranı = 100.000.000 TL x 0.18 = 18.000.000 TL * Bina-İnşaat harcamaları için belirlenen KDV oranı % 18’dir. 8 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ Kimler Yararlanabilir Türkiye’deki Yatırım Teşvik Programı kapsamındaki uygulamalarla sağlanan desteklerden, her bir uygulamanın gerektirdiği koşulları sağlamak kaydı ile; o o o o o Gerçek kişiler, adi ortaklıklar, sermaye şirketleri, birlikler, kooperatifler, iş ortaklıkları, Kamu kurum ve kuruluşları, Kamu kuruluşu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üniversiteler Dernekler ve vakıflar Yurt dışındaki yabancı şirketlerin Türkiye’deki şubeleri faydalanabilir. 4875 sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanununa göre yabancı ülkelerin vatandaşlığına sahip olan gerçek kişiler ve/veya yabancı ülkelerin kanunlarına göre kurulmuş (şirketler gibi) tüzel kişiler tarafından Türkiye'de kurulan şirketler, Türk şirketi statüsünde oldukları için Yatırım Teşvik Programı kapsamındaki desteklerden yerli yatırımcılarla eşit koşullarda faydalanma hakkına sahiptir. Dolayısıyla bu nitelikteki şirketler, yukarıda belirtilen “sermaye şirketleri” kapsamında değerlendirilmekte ve Yatırım Teşvik Programı’ndan faydalanmaktadır. Diğer taraftan, merkezleri Türkiye dışında bulunan yabancı şirketlerin Türk Ticaret Kanununa göre Türkiye’de kurdukları, şirket statüsünde olmayan “şubeler” de desteklerden faydalanabilecekler arasında yer almaktadır. Türkiye’de yatırım yapmak isteyen yabancı bir gerçek kişi Türkiye’de kuracağı anonim veya limited şirketle; yurtdışında kurulmuş bir yabancı şirket ise yine Türkiye’de kuracağı anonim veya limited şirketle ya da şubeyle Yatırım Teşvik Programı’ndan faydalanmak üzere başvuruda bulunabilir. 9 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Başvuru Süreci 10 Hakan ERYÜZLÜ www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] 11 Hakan ERYÜZLÜ www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] 12 Hakan ERYÜZLÜ www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ Başvurular Nereye Yapılabilir? Yatırım Teşvik Programı’ndan faydalanmak üzere yatırımcılar başvurularını Ekonomi Bakanlığı, Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü’ne yaparlar. Başvurular, Ekonomi Bakanlığına şahsen veya posta yoluyla yapılabilir. Ayrıca, Genel Teşvik Uygulaması kapsamında yer alan, sabit yatırım tutarı 10 milyon TL’yi aşmayan ve aşağıda belirtilen yatırım konularına yönelik projeler için tercihe bağlı olarak Ekonomi Bakanlığına veya yatırımın yapılacağı ildeki görevli yerel birimler olan Kalkınma Ajansları veya Sanayi Odalarına (12 adet) da başvuru yapılabilir. Yerel Birimlerce Teşvik Belgesi Düzenlenebilecek Yatırım Konuları Sektörün US 97 Kodu 15 Gıda ürünleri ve içecek imalatı 17 Tekstil ürünleri imalatı (Yün ipliği hariç olmak üzere, tekstil elyafının hazırlanması ve eğirilmesi konusunda sadece modernizasyon yatırımları ve halı, tafting, dokunmamış ve örülmemiş kumaş ile çuval hariç olmak üzere tekstil dokumacılığı konusunda sadece modernizasyon yatırımları) 18 Giyim eşyası imalatı 19 Derinin tabaklanması ve işlenmesi 20 Ağaç ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç) ; hasır ve buna benzer, örülerek yapılan maddelerin imalatı 21 Kağıt ve kağıt ürünleri imalatı 23 Rafine edilmiş petrol ürünleri ve nükleer yakıt imalatı (Madencilik yatırımları hariç) 24 Kimyasal madde ve ürünlerin imalatı 25 Plastik ve kauçuk ürünleri imalatı 26 Metalik olmayan diğer mineral ürünlerin imalatı 27 Ana metal sanayi (2710 demir çelik ana sanayi hariç) 28 Metal eşya sanayi 29 B.y.s. makine ve teçhizat imalatı 30 Büro, muhasebe ve bilgi işlem makineleri imalatı 31 B.y.s. elektrikli makine ve cihazların imalatı 32 Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları imalatı 33 Tıbbi aletler, hassas ve optik aletler ile saat imalatı 34 Motorlu kara taşıtı, römork ve yarı römork imalatı 35 Diğer ulaşım araçlarının imalatı (Gemi ve yat inşa yatırımları hariç) 36 Mobilya imalatı; b.y.s. diğer imalat Ürün paketleme hizmeti yatırımları Belediye ve il özel idarelerinin hizmet ve altyapı yatırımları 13 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ Başvuru Belgeleri Nelerdir? Yatırım teşvik uygulamalarından faydalanmak üzere yapılacak başvuruya ilişkin dosyada aşağıda belirtilen belgeler yer almalıdır: o Yatırımcıyı temsil ve ilzama yetkili kişi veya kişilerce imzalı başvuru dilekçesi. o Yatırımcıyı temsil ve ilzama yetkili kişilere ait noter tasdikli imza sirküleri veya kamu kurumları, şahıs şirketleri ve gerçek kişiler için imza beyannamesi. o Projeye uygun şekilde doldurulmuş ve her sayfası yatırımcıyı temsil ve ilzama yetkili kişi veya kişilerce imzalanmış ve kaşelenmiş Yatırım Bilgi Formu ve Taahhütname ile Yerli ve İthal MakineTeçhizat Listeleri. (Birer örneği bu Rehber ekinde (Sayfa….) yer alan bu belgelerin elektronik kopyaları, www.tesvik.gov.tradresli internet sitesinden edinilebilir.) o Bakanlığa yapılacak müracaatlarda, dörtyüz Türk Lirası tutarındaki meblağın Bakanlık Döner Sermaye İşletmesine ait hesaba yatırıldığına dair belge; yerel birimlere yapılacak müracaatlarda, yukarıda belirtilen meblağın yüz Türk Lirası tutarındaki kısmının ilgili yerel birim hesabına yatırıldığını gösterir belge ile bakiye kısmının Bakanlık Döner Sermaye İşletmesi hesabına yatırıldığına dair belge, o Firmanın ortaklık yapısı, sermaye miktarı ve faaliyet konuları açısından nihai durumunu gösterir Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi veya Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Sicil Gazetesi aslı veya noterden veya sicil merciinden tasdikli örneği. o Kamu kurum ve kuruluşları tarafından yapılacak müracaatlar hariç olmak üzere, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca Türkiye genelinde Sosyal Güvenlik Kurumuna muaccel olmuş prim ve idari para cezası borçlarının bulunmadığına veya tecil ve taksitlendirildiğine ya da yapılandırıldığına ve yapılandırmanın bozulmadığına dair Sosyal Güvenlik Kurumunun ilgili birimlerinden alınacak yazı veya Kurumun elektronik bilgi iletişim ortamından alınacak barkodlu çıktı. o 2872 sayılı Çevre Kanununa istinaden, sadece ÇED Yönetmeliği eki listelerde yer alan “Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu Kararı” veya “Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir Kararı” şartı aranması gereken yatırım konuları için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan alınan Karar veya Karara ilişkin yazı. o Stratejik yatırımlar için ayrıca, yatırım yapılacak konu ile ilgili olarak Karar’ın 8 inci maddesinde belirtilen kriterler ile ilgili teknik, mali ve sektörel analiz ve hesaplamaları içeren fizibilite raporu. Belirtilen başvuru belgelerinin dışında, yatırımın sektörüne, büyüklüğüne veya teşvik uygulamalarına bağlı olarak gerekli görülmesi durumunda Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğünce ilave bilgi ve belgelerin de istenmesi mümkündür. Belirli sektörlerde ve konularda yapılacak yatırımlara ilişkin başvurularda, projenin niteliğine bağlı olarak ilgili yasal düzenlemelere istinaden yetkili diğer kamu kurum ve kuruluşlarından alınması gereken bilgi ve belgeler bulunmaktadır. Yatırım projesinin sektörüne ve/veya konusuna göre gerekli görülen bu belgeler aşağıda yer almaktadır: Madencilik ve enerji yatırımlarında; o 3213 sayılı Maden Kanununa tabii istihraç ve istihracı da ihtiva eden entegrasyon yatırımlarında, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden İşleri Genel Müdürlüğü tarafından bizzat yatırımcı adına düzenlenmiş İşletme Ruhsatı ve İşletme İzninin tasdikli suretleri, o 3213 sayılı Maden Kanununda tanımlanan 1(a) grubu madenlerden İl Özel İdareleri tarafından ruhsatlandırılanlarda İşletme Ruhsatı tasdikli sureti, 14 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ o Elektrik Piyasası Yönetmeliğine tabii elektrik enerjisi üretimi, iletimi ve dağıtımına yönelik yatırımlarda, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından yatırımcı adına düzenlenen lisansın tasdikli sureti, o Enerji Piyasası mevzuatına uygun olarak, kendi ihtiyaçlarını karşılamak üzere elektrik enerjisi üretimi yapan ve iletim veya dağıtım şebekesi ile paralel çalışmayan (ada konumundaki) üretim tesisleri ile ilgili olarak Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığından alınacak proje onayına ilişkin yazı, o Jeotermal sondaj ve üretim yatırımlarında İşletme Ruhsatı, petrol ve doğalgaz sondaj ve üretim yatırımlarında ise ilgili Kamu Kurum ve Kuruluşlarının mevzuatında yer alan nihai izin ve/veya ruhsatlar. o Kömür istihraç yatırımlarında kömürün, Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonunun uluslararası kodifikasyon sistemine göre “düşük C” kategorisinde olduğuna dair Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’ndan alınacak yazı. o Rödovanslı madencilik yatırımlarında sözleşme/anlaşma yapılan kamu kurumu veya iştirakinden alınacak yazı. Rafineri yatırımlarında; Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu’ndan alınacak lisansın tasdikli sureti. Harp araç ve gereçleri ile silah, mühimmat ve patlayıcı madde üretimi yatırımlarında; Milli Savunma Bakanlığından alınacak tesis kuruluş izni. Av malzemeleri, nişan tabancası, av bıçakları ve tekel dışı bırakılan patlayıcı maddeleri ve benzerlerinin imali yatırımlarında; İçişleri Bakanlığı’ndan alınacak kuruluş izni. Ses ve gaz fişeği atabilen silahların üretimi yatırımlarında; Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’ndan kuruluş ve ön izin belgesi tasdikli sureti. Atıkların bertaraf edilmesine yönelik yatırımlarda; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından bertaraf konusunda düzenlenmiş “çevre lisansı” ya da “çevre izin ve lisansı” tasdikli sureti (komple yeni yatırımlarda bu belge tamamlama vizesi aşamasında aranır), Atıkların geri kazanımına yönelik yatırımlarda; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından geri kazanım konusunda düzenlenmiş “çevre lisansı” ya da “çevre izin ve lisansı” tasdikli sureti (komple yeni yatırımlarda bu belge tamamlama vizesi aşamasında aranır), Alkollü içecekler ve tütün mamulleri yatırımlarında, Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu’ndan alınmış olan tesis kurma izin belgesi tasdikli sureti Pancar veya kamış işleyerek şeker üretimi konularında yapılacak komple yeni veya tevsi yatırımları için; 15 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ Şeker Kurumu’ndan alınmış tesis kurma izin yazısının tasdikli sureti Hastane ve tıp merkezi yatırımlarında; Komple yeni yatırımlarda Sağlık Bakanlığından alınmış olan ön izin yazısı, diğer yatırım cinslerinde ise işletme ruhsatının onaylı sureti (3359 sayılı Kanunun Ek 7 nci maddesi kapsamında Sağlık Bakanlığı tarafından gerçek veya özel hukuk tüzel kişilerine kiralama karşılığı yaptırılacak olan sağlık yatırımları hariç). Eğitim yatırımlarında; Komple yeni yatırımlarda Milli Eğitim Bakanlığınca düzenlenen ön izin veya uygunluk belgesi, diğer yatırım cinslerinde Kurum Açma Belgesinin tasdikli sureti. Turizm yatırımlarında; Kültür ve Turizm Bakanlığınca düzenlenecek Turizm Yatırımı, Turizm İşletmesi ve/veya Kısmi Turizm İşletmesi Belgesinin tasdikli sureti. İskele, rıhtım, balıkçı barınağı ve liman yatırımlarında; Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü’nün uygulama projesine ilişkin onay yazısı ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın imar planına ilişkin onay yazısı. (Yat limanı yatırımlarında ayrıca, Kültür ve Turizm Bakanlığınca düzenlenecek Turizm Yatırımı, Turizm İşletmesi ve/veya Kısmi Turizm İşletmesi Belgesinin tasdikli sureti aranır.) Havalimanlarında yapılacak komple yeni yer hizmetleri yatırımında; Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Havacılık ve Uzay Teknolojileri Genel Müdürlüğü’nden alınacak izin yazısının tasdikli sureti. Havayolu ile yük ve/veya yolcu taşımacılığı yatırımlarında; Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Havacılık ve Uzay Teknolojileri Genel Müdürlüğü’nden alınacak teknik yönden uçağın ithalinde sakınca olmadığını belirten yazının tasdikli sureti. Demiryolu ile yük ve/veya yolcu taşımacılığı yatırımlarında; TCDD ile yapılmış olan Uygulama Protokolünün tasdikli sureti. Finansal kiralama şirketleri aracılığıyla yapılacak yatırımlarda, Finansal kiralama sözleşmesi. Yap-İşlet veya Yap-İşlet-Devret modeli ile gerçekleştirilecek yatırımlarda; İlgili Bakanlık, kurum veya kuruluş ile yapılan uygulama sözleşmesinin onayına ilişkin Yüksek Planlama Kurulu Kararı. 16 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ Kamu kurum ve kuruluşları ile belediyeler tarafından yapılacak yatırımlarda; KDV mükellefiyeti olunduğuna dair ilgili vergi dairesinden alınacak belge. Kültür yatırımlarında; Kültür ve Turizm Bakanlığınca düzenlenecek Kültür Belgesinin tasdikli sureti. (Komple yeni yatırımlarda Kültür Yatırım Belgesi aranacak olup, tamamlama vizesi aşamasında da Kültür Girişim Belgesi aranır) Lojistik hizmetleri yatırımlarında; Lojistik yatırımlarında Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığınca düzenlenmiş L2 belgesinin tasdikli sureti (komple yeni yatırımlarda bu belge tamamlama vizesi aşamasında aranır). Kablo ve uydu yayıncılığı yatırımlarında; Komple yeni yatırımlarda, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’ndan (RTÜK) alınacak lisans ve yayın izni işlemlerinin başlatıldığına dair yazı (Tamamlama vizesi aşamasında RTÜK’ten alınmış lisans ve yayın izni verildiğine dair yazı ayrıca aranacaktır), diğer yatırım cinslerinde ise RTÜK’ten alınacak lisans ve yayın izni olduğuna dair yazı. Karasal yayıncılık yatırımlarında; Radyo ve Televizyon Üst Kurulundan alınacak yasal süresi zarfında lisans başvurusunda bulunulduğuna dair yazı ile aynı Kuruldan alınacak 6112 sayılı Kanun kapsamında yayın yapılmasına dair izin yazısı. İmalat sanayi yatırımlarında; Komple yeni yatırım dışındaki yatırım cinsleri için, oda veya noter onaylı geçerli kapasite raporu. 4 Aralık 2003 tarihli ve 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu kapsamına giren depolama tesisi yatırımlarında; Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’ndan alınacak lisansın onaylı sureti. Lisanslı depoculuk yatırımlarında; Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca düzenlenmiş lisansın tasdikli sureti (komple yeni yatırımlarda Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca kuruluş izni verildiğine dair yazı aranır. Lisans ise tamamlama vizesi aşamasında aranır). 17 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ KALKINMA AJANSI DESTEKLERİ (Kaynak: www.marka.org.tr) Sakarya bölgesinde, Doğu Marmara Kalkınma ajansı (MARKA) faaliyet göstermektedir. DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI (MARKA), sorumlu olduğu Kocaeli, Sakarya, Bolu, Düzce, Yalova illerindeki kamu kesimi, özel kesim ve sivil toplum kuruluşları arasında işbirliği ve eşgüdüm sağlayarak bölge kalkınma stratejileri hazırlayan, bölge kaynak ve potansiyellerinin yerinde ve etkin kullanılmasıyla bölgenin kalkınmasını hızlandırmak ve küresel rekabette güçlendirmek amacıyla çalışmalar yürüten tüzel kişiliği haiz bir kamu kurumudur. Genel olarak destek kalemleri; Destekler proje teklif çağrısı yöntemi verilir. Proje Teklif Çağrısı Yöntemi, belirli dönemlerde ilan edilen bir destek programı kapsamında, nitelikleri net bir şekilde belirlenmiş olan potansiyel başvuru sahiplerinin, önceden belirlenen konu ve koşullara uygun olarak proje teklifi sunmaya davet edilmesidir. Çağrı kapsamında yapılan proje başvurularının, başvuru rehberinde belirtilen aşağıdaki kıstasları sağlaması gerekir. 1- Başvuru sahibi ve proje ortaklarının uygunluğu: Başvuru sahipleri için uygunluk kriterleri, her bir destek programının amaç ve önceliklerine bağlı olarak farklılık gösterebilir. Ancak tüm teklif çağrılarında başvuru sahipleri, aşağıda yer alan koşulları karşılıyor olmalıdır: • Proje faaliyetinin proje sunan kurum/kuruluşun görev ve yetki alanı içerisinde bulunması, • Projenin hazırlığından ve yönetiminden (eğer varsa ortakları ile birlikte) doğrudan sorumlu olması, aracı olarak hareket etmemesidir. 2- Projelerin uygunluğu: • Projeler, Ajansımızın faaliyet alanı olan TR 42 Düzey 2 bölgesi (Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova) sınırları dâhilinde gerçekleştirilir. • Destek programları kapsamında Mali destek almaya hak kazanan projeler, küçük ölçekli altyapı projeleri istisna olmak üzere bir yıllık uygulama süresini aşamazlar. Küçük ölçekli altyapı projeleri için ise, bu süre azami iki yıl olarak belirlenebilir. • Uygun proje konuları ve faaliyetleri, destek programının hedefi ve özel amaçları ile uyumlu olarak belirlenmelidir. 3- Maliyetlerin uygunluğu: • Maliyetler götürü maliyetlere değil (dolaylı giderler, yolculuk ve gündelik giderleri hariç) gerçek maliyetlere (yani projenin uygulanması sırasında yapılacak fiili maliyetler) dayalı olmalıdır, • Projenin uygulama süresi içinde gerçekleşmelidir (nihai denetim maliyetleri hariç), 18 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ • Projenin yürütülmesi için gerekli ve gerçekçi mali yönetim prensipleriyle uyumlu olmalıdır; maliyet etkinliği yaratmalıdır, • Yararlanıcı veya ortağı tarafından gerçekleştirilmelidir, yararlanıcının ya da ortağının hesaplarında ya da muhasebe belgelerinde kayıtlı, tanımlanabilir ve doğrulanabilir olmalıdır; orijinal destekleyici belgelerle desteklenmelidir. Başvuruların eksiksiz ve usulüne uygun yapıldığını temin eden “idari inceleme” ve başvuru rehberinde yer alan değerlendirme kriterleri kapsamında “teknik ve mali değerlendirme” aşamalarından geçen projeler başarılı sayılır. Bu projeler başarı sırasına göre listelenir. Çağrının toplam bütçesinin yeterli olduğu sınıra kadar başarılı projeler karşılıksız mali destek alır. Destek almaya hak kazanamayan başarılı projeler yedek listede kalır. Destek tutarı, Ajans tarafından belirlenir; kar amacı güden kurumlar için proje toplam bütçesinin % 50’sini aşamaz. Ajans, desteğin hedef kitlesi, kapsamı ve potansiyel yararlanıcının uygulama kapasitesini dikkate alarak “aşamalı proje teklif çağrısı yöntemi” uygulayabilir. Bu yöntemde, Ajans, bölge planı ve çalışma programı önceliklerine uygun olarak, bölgenin iş ve yatırım imkânlarının geliştirilmesine, rekabet etme potansiyelinin harekete geçirilmesine, teknolojik altyapının iyileştirilmesine, girişimcilik ve yenilikçilik kapasitesinin artırılmasına hizmet eden iş geliştirme merkezi, teknoloji geliştirme merkezi, teknopark gibi büyük bütçeli altyapı ve işletme proje ve faaliyetlerine, başta küçük ve orta büyüklükteki işletmelere sağlananlar olmak üzere geniş yararlanıcı kitleler için alt program şeklindeki yenilikçi destek sistemlerinin ve ara destek mekanizmalarının geliştirilmesine yönelik proje ve faaliyetlere, yerel yönetimlerin küçük ölçekli alt yapı proje ve faaliyetlerine veya detaylı proje hazırlık süreci gerektiren diğer alanlara yönelik olarak aşamalı proje teklif çağrısı yöntemi uygulayabilir. Aşamalı proje teklif çağrısı yönteminde, ilk aşamada potansiyel yararlanıcıların başvuru rehberinde belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde hazırlanmış ön proje başvuruları alınır. Ön proje başvuruları, bu Yönetmeliğin ilgili maddelerinde belirtilen usul ve esaslara göre, bağımsız değerlendirme süreci içinde değerlendirilir. Yapılan değerlendirme ve seçim sonucunda, yeterli ve uygun bulunan ön proje başvurularından bir kısa liste oluşturulur. Kısa listede yer alan proje sahipleri, nihai proje tekliflerini sunmaları için davet edilir. a) MALİ DESTEKLER; Doğrudan Faaliyet Desteği Ajans istisnai olarak, proje teklif çağrısı yapmaksızın ve proje hazırlığı konusundaki yükümlülüklerinden bazılarını hafifletmek veya proje hazırlık sürecini doğrudan yönetmek suretiyle, doğrudan faaliyet desteği verebilir. Doğrudan faaliyet desteği; • bölgenin kalkınması ve rekabet gücü açısından önemli fırsatlardan yararlanılmasına, bölge ekonomisine yönelik tehdit ve risklerin önlenmesinde acil tedbirlerin alınmasına ve kritik öneme sahip araştırma ve planlama çalışmalarına, 19 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ • bölgenin yenilikçilik ve girişimcilik kapasitesini geliştirmeye yönelik iş geliştirme merkezleri, teknoloji geliştirme merkezleri, teknoparklar gibi kuruluşların ve bunların tesislerinin kurulması amacıyla yapılacak fizibilite benzeri ön çalışmalar gibi bölge için önemli olabilecek stratejik eylemlerin başlatılmasına ve gerçekleştirilmesine, • büyük hacimli yatırım kararlarına kısa vadede etki edilmesi ve yönlendirilmesine katkı sağlayacak olan faaliyetlere sağlanır. Destek tutarı, her yıl ilgili ihale mevzuatına göre Büyükşehir Belediyesi sınırları dahilinde bulunan idareler için belirlenen, doğrudan temin usulüne göre yapılan satın almaların üst sınırının iki katını geçemez. Güdümlü Proje Desteği Proje teklif çağrısı yapmaksızın ve proje hazırlığı konusundaki yükümlülüklerinden bazılarını hafifletmek veya proje hazırlık sürecini doğrudan yönetmek suretiyle, verilen desteklerden bir tanesi de güdümlü proje desteğidir. Bu destek mekanizması çerçevesinde, bölgesel gelişmeyi hızlandırmak amacıyla, bölge planlarında ya da saha çalışmaları sonucunda belirlenen alanlar için bölgedeki girişimcilik ve yenilikçilik kapasitesini geliştirecek nitelikteki iş geliştirme merkezleri, teknoparklar, teknoloji geliştirme merkezleri ve işletmelerin ortak kullanımına açık fuar, ticaret merkezi, sergi salonu, laboratuvar ve atölye gibi büyük bütçeli altyapı ve/veya işletme desteklerini içeren projelere, proje teklif çağrısı yöntemi uygulamadan doğrudan mali ve teknik destek sağlanabilir. Bu projelerde bölge plan ve stratejilerine uygun sektörel ihtisaslaşmalar özendirilir. Faiz ve Faizsiz Kredi Desteği Faiz desteği, kâr amacı güden gerçek ve tüzelkişilerin başvuru rehberinde belirtilen nitelikteki projeleri için, ilgili aracı kuruluşlardan alacakları krediler karşılığında ödeyecekleri faiz giderlerinin, ajans tarafından karşılanmasını öngören karşılıksız yardımdır. Faizsiz kredi desteği, ajans tarafından kâr amacı güden gerçek ve tüzelkişilerin başvuru rehberinde belirtilen nitelikteki projeleri için, ilgili aracı kuruluşlar eliyle kredi verilmesini ve bu mali desteğin mevzuat kapsamında belirtilen usul ve esaslar dahilinde ajansa faiz ödenmeksizin taksitler halinde geri ödenmesini öngören karşılıksız yardımdır. b) TEKNİK DESTEKLER; Bölgedeki yerel aktörlerin bölgesel kalkınma açısından önem arz eden, ancak kurumsal kapasite eksikliği nedeniyle hazırlık ve uygulama aşamalarında sıkıntı ile karşılaşılan çalışmalarına destek sağlamak amacıyla sağlanan destektir. Ajans tarafından yayınlanan herhangi bir proje teklif çağrısı ile ilişkilendirilmemek koşuluyla; 20 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ • Yerel yönetimlerin başta planlama çalışmaları ile bölge plan ve programlarını uygulayıcı veya yerel kalkınma kapasitesini artırıcı faaliyetleri ile • Diğer kamu kurum ve kuruluşlarının ve bölgedeki sivil toplum kuruluşlarının yerel ve bölgesel kalkınmaya katkıda bulunabilecek çalışmaları için Teknik Destek sağlanır. Sağlanan destek; • eğitim verme, • program ve proje hazırlanmasına katkı sağlama, • geçici uzman personel görevlendirme, • danışmanlık sağlama, • lobi faaliyetleri ve uluslararası ilişkiler kurma gibi kurumsal nitelikli ve kapasite geliştirici hizmetleri içerir. Faaliyet en çok 1 ay içinde tamamlanır, faaliyet bütçesi 15.000 TL’yi aşamaz. Yararlanıcıdan eş-finansman aranmaz. 21 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ KOSGEB DESTEKLERİ (Kaynak: www.kosgeb.gov.tr) Genel olarak KOSGEB ve destek programlarının amacı; amacı; “ülkenin ekonomik ve sosyal ihtiyaçlarının karşılanmasında, küçük ve orta ölçekli işletmelerin payını ve etkinliğini artırmak, rekabet güçlerini ve düzeylerini yükseltmek, ekonomik gelişmelere uygun bir şekilde sanayide entegrasyonu gerçekleştirmek, ihracattaki paylarını artırmak, araştırma-geliştirme, yenilik ve işbirliği faaliyetlerini desteklemek ve girişimcilik kültürünü geliştirmek”. Bu kapsamda genel olarak 8 başlık altında KOSGEB destekleri mevcuttur. Bu destek programları zaman zaman süresi dolduğu veya durdurulduğu gerekçesiyle proje kabul etmemektedir. Bu sebeple proje konuları kararlaştırılmadan önce KOSGEB ile iletişime geçilmelidir. a) KOBİ PROJE DESTEK PROGRAMI Programın Amacı Ve Gerekçesi İşletmelere özgü sorunların işletmeler tarafından projelendirildiği ve projelendirilen maliyetlerin desteklenebildiği bir programa ihtiyaç duyulması, KOBİ’lerde proje kültürü ve bilincinin oluşturulması, İşletmelerin proje yapabilme kapasitelerinin geliştirilmesi, Esnek destekleme sistemine ihtiyaç duyulması. Program Ve Proje Limitleri Program Süresi Proje Süresi Destek Üst Limiti Proje Destek Oranı 3 Yıl 6-24 ay(+12 ay) 150.000 TL 1. ve 2. Bölgelerde 3., 4., 5. ve 6. Bölgelerde %60 %50 Desteklenecek Proje Konuları İşletmelerin; üretim, yönetim-organizasyon, pazarlama, dış ticaret, insan kaynakları, mali işler ve finans, bilgi yönetimi ve bunlarla ilişkili alanlarda sunacakları projeler desteklenir. Desteklenecek Proje Giderleri Bu program kapsamında desteklenecek proje giderlerine Kurul karar verir. Ancak, arsa, bina, inşaat, tadilat, tefrişat ve benzeri, taşıt aracı, vergi, resim ve harçlar, sosyal güvenlik primleri, haberleşme giderleri, proje ile ilgili olmayan personel giderleri, enerji ve su giderleri, kira giderleri, finansman giderleri, proje ile ilişkilendirilmemiş diğer maliyetler desteklenmez. Proje kapsamında desteklenmesi uygun görülen gider gruplarının toplamı Kurul tarafından belirlenir ve sabitlenir. Her bir proje gider grubunun desteklemeye esas tutarı; makine-teçhizat, hammadde, malzeme için, sabitlenen toplam tutarın % 10’unu ve personel, yazılım ve hizmet/diğer gider gruplarının her biri için % 40’ını geçmeyecek şekilde belirlenir. Proje bütçe gerçekleşmesindeki değişiklikler bu tutarları değiştirmez. 22 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ b) TEMATİK PROJE DESTEK PROGRAMI Programın Amacı Ve Gerekçesi KOBİ’lerin kendi işletmelerini geliştirmeleri ve Meslek Kuruluşları tarafından küçük ve orta ölçekli işletmelerin geliştirilmesi amacıyla daha fazla proje hazırlamalarının teşvik edilmesi, Makro strateji dokümanlarında işaret edilen öncelikler dikkate alınarak belirlenen tematik alanlarda bölgesel ve sektörel ihtiyaçların karşılanması, KOBİ’lerin uluslararası mevzuat ve önceliklere uyumunun sağlanması, Tematik Proje Destek Programı Destek Unsurları Başvuru Yapabilecekler Program Süresi Proje Süresi Destek Oranı Çağrı Esaslı Tematik Program Meslek Kuruluşu Proje Destek Programı KOBİ’ler ve Meslek Kuruluşları Meslek Kuruluşları Proje Teklif Çağrısında Belirlenir 36 Ay 24 Ay (+12 Ay) 1. ve 2. Bölgede % 50 3., 4., 5. ve 6. Bölgelerde %60 Geri Ödemesiz 150.000 TL Destek Türü Destek Üst Limiti Çağrı Esaslı Tematik Program Desteklenecek Proje Giderleri Personel net ücretleri ve seyahat giderleri, Yeni Makine-ekipman, yazılım ve donanım alımı veya kiralanması giderleri, Sarf malzemesi giderleri, Hizmet alım giderleri, Genel idari giderler Meslek Kuruluşu Proje Destek Programı Desteklenecek Proje Giderleri Kurul tarafından uygun bulunan ve aşağıda belirtilenler dışında kalan giderler destek kapsamındadır; Bina inşaat yapımı, tadilatı, gayrimenkul alımı, makine-teçhizat, tefrişat, taşıt aracı, vergi, resim ve harçlar, sosyal güvenlik primleri, haberleşme giderleri, finansman giderleri, proje ile ilgili olmayan personel giderleri, enerji, su, kira giderleri, proje ortaklarından alınan danışmanlık ve hizmet alımı giderleri ve proje ile ilişkilendirilmemiş maliyetler. 23 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ c) İŞBİRLİĞİ GÜÇBİRLİĞİ DESTEK PROGRAMI Programın Amacı Ve Gerekçesi KOBİ’lerin işbirliği-güçbirliği anlayışında bir araya gelerek “Ortak Sorunlara Ortak Çözümler” üretilmesi, KOBİ’lerin tedarik, pazarlama, düşük kapasite kullanımı, rekabet gücü zayıflığı, finansman başta olmak üzere tek başlarına çözümünde zorlandıkları birçok soruna çözüm bulunması, KOBİ’lerin bir araya gelerek kapasite ve rekabet gücü yüksek işletmelere dönüşmesi, Ölçek ekonomisinden yararlanılarak kaynak tasarrufu sağlanması, KOBİ’ler arasında ortaklık ve işbirliği kültürünün geliştirilmesi. İşbirliği - Güçbirliği Ortaklık Modelleri Proje ortağı işletmelerin mevcudiyetlerini koruyarak kurulacak olan işletici kuruluşa ortak olmaları, Proje ortağı işletmelerin bir kısmının ya da tamamının kendilerini feshederek kurulacak işletici kuruluşa ortak olmaları, Proje ortağı işletmelerin bir kısmının kendilerini feshederek ortaklardan birinin bünyesinde birleşmesi, Her bir ortaklık modelinde en az 5 işletmenin bir araya gelmesi şartı aranır. Desteklenecek Proje Konuları Hammadde, ara mamul, mamul, lojistik ve diğer hizmetleri daha hızlı ve ucuz temin edebilmeleri amacıyla ortak tedarik, Müşteri istekleri ve pazarın talebi doğrultusunda ürün ve hizmet geliştirmeleri, ürettikleri ürün ve hizmetleri yeni pazarlara sunmaları amacıyla ortak tasarım, Ürün ve hizmet kalitelerini yükseltmek ulusal ve uluslararası pazar paylarını artırmak, marka imajı oluşturmak, uluslar arası pazarın ihtiyaçlarına cevap vermeleri amacıyla ortak pazarlama, Ürün ve hizmet standartlarını geliştirmeleri amacıyla ortak laboratuar, Üretim ve hizmet kapasitelerini, çeşitlerini, verimliliğini ve kalitelerini artırmak amacıyla ortak imalat ve hizmet sunumu konularında sunacakları projeler desteklenir. Program Ve Proje Limitleri Proje Süresi Destek Üst Limiti Proje Destek Oranı 6-24 ay (+ 12 ay) 750.000 TL 250.000 TL (Geri Ödemesiz), 500.000 TL (Geri Ödemeli) 1.ve 2. Bölgelerde %50 3., 4., 5. ve 6. Bölgelerde %60 24 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ d) AR-GE, İNOVASYON VE ENDÜSTRİYEL UYGULAMA DESTEK PROGRAMI Programın Amacı Ve Gerekçesi Bilim ve teknolojiye dayalı yeni fikir ve buluşlara sahip KOBİ ve girişimcilerin geliştirilmesi, Teknolojik fikirlere sahip tekno-girişimcilerin desteklenmesi, KOBİ’lerde Ar-Ge bilincinin yaygınlaştırılması ve Ar-Ge kapasitesinin artırılması, Mevcut Ar-Ge desteklerinin geliştirilmesi, İnovatif faaliyetlerin desteklenmesi, Ar-Ge ve İnovasyon proje sonuçlarının ticarileştirilmesi ve endüstriyel uygulamasına yönelik destek mekanizmalarına ihtiyaç duyulması. Proje Süresi Ar-Ge ve İnovasyon Programı için en az 12 (on iki), en çok 24 (yirmi dört) ay, Endüstriyel Uygulama Programı için en çok 18 (on sekiz) ay, Her iki program için de Kurul kararı ile 12 (on iki) aya kadar ek süre verilebilir. Ar-Ge, İnovasyon Ve Endüstriyel Uygulama Destek Programı AR-GE, İNOVASYON VE ENDÜSTRİYEL UYGULAMA DESTEK PROGRAMI Ar-Ge ve İnovasyon Programı İşlik Desteği Kira Desteği Makine-Teçhizat, Donanım, Hammadde, Yazılım ve Hizmet Alımı Giderleri Desteği Makine-Teçhizat, Donanım, Hammadde, Yazılım ve Hizmet Alımı Giderleri Desteği (Geri Ödemeli) Personel Gideri Desteği Başlangıç Sermayesi Desteği Proje Danışmanlık Desteği Eğitim Desteği Sınai ve Fikri Mülkiyet Hakları Desteği Proje Proje Tanıtım Desteği Geliştirme Desteği Yurtdışı Kongre/Konferans/Fuar Ziyareti/Teknolojik İşbirliği Ziyareti Desteği Test, Analiz, Belgelendirme Desteği Endüstriyel Uygulama Programı Kira Desteği Personel Gideri Desteği Makine-Teçhizat, Donanım, Sarf Malzemesi, Yazılım ve Tasarım Gid. Desteği Makine-Teçhizat, Donanım, Sarf Malzemesi, Yazılım ve Tasarım Giderleri Desteği (Geri Ödemeli) 25 Destek Üst Limiti(TL) DESTEK ORANI (%) İşliklerden bedel alınmaz 12.000 75 100.000 75 200.000 75 100.000 20.000 25.000 5.000 25.000 5.000 75 100 75 15.000 25.000 18.000 100.000 75 75 150.000 75 200.000 75 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ e) GENEL DESTEK PROGRAMI Programın Amacı Ve Gerekçesi Proje hazırlama kapasitesi düşük KOBİ’ler ile KOSGEB hedef kitlesine yeni dahil olmuş sektörlerdeki KOBİ’lerin de mevcut KOSGEB desteklerinden faydalanması, KOBİ’lerin kaliteli ve verimli mal/hizmet üretmelerinin sağlanması, Mevcut KOSGEB desteklerinin revize edilerek daha fazla KOBİ’nin bu desteklerden yaygın şekilde faydalanması, KOBİ’lerin rekabet güçlerini ve düzeylerini yükseltmek amacıyla genel işletme geliştirme faaliyetlerinin teşvik edilmesi, KOBİ’lerin yurt içi ve yurt dışı pazar paylarını artırmak amacıyla tanıtım ve pazarlama faaliyetlerinin geliştirilmesi. GENEL DESTEK PROGRAMI DESTEKLERİ Yurt İçi Fuar Desteği Yurt Dışı İş Gezisi Desteği Tanıtım Desteği Eşleştirme Desteği Bağımsız Denetim Desteği Nitelikli Eleman İstihdam Desteği Danışmanlık Desteği Eğitim Desteği Enerji Verimliliği Desteği Tasarım Desteği Sınai Mülkiyet Hakları Desteği Belgelendirme Desteği Test, Analiz ve Kalibrasyon Desteği DESTEK ÜST LİMİTİ (TL) 30.000 10.000 10.000 15.000 10.000 20.000 15.000 10.000 30.000 15.000 20.000 10.000 20.000 26 DESTEK ORANI 1. ve 2. 3., 4., 5. ve 6. Bölgeler Bölgeler %50 %60 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ f) GİRİŞİMCİLİK DESTEK PROGRAMI Programın Amacı Girişimciliğin desteklenmesi Girişimciliğin yaygınlaştırılması Başarılı işletmelerin kurulması Programdan Kimler Yararlanabilir Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler, Girişimciler İşletici Kuruluşlar (İş Geliştirme Merkezi’ni yönetmek üzere kurulan tüzel kişilik) Programın Kapsamı Bu program, Uygulamalı Girişimcilik Eğitimi, Yeni Girişimci Desteği, İş Geliştirme Merkezi (İŞGEM) Desteği İş Planı Ödülünden oluşur. 1)Uygulamalı Girişimcilik Eğitimi Uygulamalı Girişimcilik Eğitimi, kendi işini kurmak isteyen girişimcilerin bir iş planına dayalı olarak kuracağı işletmelerin başarı düzeylerini artırmak amacıyla düzenlenir. Uygulamalı Girişimcilik Eğitimleri; KOSGEB birimleri tarafından düzenlenen, Ulusal veya uluslararası projeler kapsamında, KOSGEB tarafından yürütülen, KOSGEB ile işbirliği içerisinde çeşitli kurum ve kuruluşlar tarafından düzenlenen eğitimler, Üniversiteler tarafından örgün eğitim kapsamında verilen girişimcilik dersleridir. Bu eğitimler, 24 saati atölye çalışmalarından oluşan toplam 70 saatlik eğitimler olup; genel katılıma açık ve ücretsiz eğitimlerdir. 2) Yeni Girişimci Desteği Destekten Kimler Yararlanabilir Bu destekten; Uygulamalı Girişimcilik Eğitimi’ni, KOSGEB Genç Girişimci Geliştirme Programı’nı, Küçük Ölçekli İşletme Kurma Danışmanlığı Desteği (KÖİDD) Programı’nı tamamlayarak eğitime veya programa katıldığını belgeleyen ve işletmesini kuran girişimciler, İŞGEM’de yer alan işletmeler yararlanabilir. 27 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ Yeni Girişimci Desteğinin Unsurları, Oranı, Süresi ve Üst Limiti ÜST LİMİTİ (TL) DESTEK UNSURU İşletme Kuruluş Desteği Kuruluş Dönemi Makine, Teçhizat, Ofis Donanım ve Yazılım Desteği İşletme Giderleri Desteği Sabit Yatırım Desteği DESTEK ORANI (%) (1. ve 2 . Bölge) DESTEK ORANI (%) (3., 4., 5. ve 6. Bölge) 60 70 Kadın Girişimci ve Özürlü Girişimciye %70 uygulanır. Kadın Girişimci ve Özürlü Girişimciye %80 uygulanır. 3.000 Geri Ödemesiz 15.000 12.000 Geri Ödemeli 70.000 Destekten Yararlanma Koşulu ve Başvuru Programdan yararlanmak isteyen işletmelerin www.kosgeb.gov.tr adresindeki KOSGEB Veri Tabanı’na kayıt olması ve KOSGEB Hizmet Merkezi’ne iş planı ve ilgili belgeler ile birlikte başvurusu yapması esastır. 3) İş Geliştirme Merkezi (İŞGEM) Desteği KOBİ’lere işletme geliştirme koçluğu, destek ağlarına ulaşım, finans kaynaklarına erişim imkânı, uygun koşullarda iş yeri mekânı, ortak ofis ekipmanı ve ofis hizmetleri sunmak amacıyla kurulacak bir İŞGEM’in, kuruluş ve işletme giderlerine destek sağlanmaktadır. Desteğe Kimler Başvurabilir? Belediyeler, Üniversiteler, Özel İdareler, Kalkınma Birlikleri, Meslek Kuruluşları, Kâr amacı gütmeyen kooperatifler. Destek Unsurları, Oranı, Süresi ve Üst Limiti İŞGEM Kuruluş Desteği süresi en fazla 18 ay, İŞGEM İşletme Desteği süresi en fazla 36 ay’dır. 28 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] ÜST LİMİTİ (TL) DESTEK UNSURU İŞGEM Kuruluş Desteği - Bina Tadilatı - Mobilya Donanım - İŞGEM Yönetim İŞGEM İşletme Desteği Hakan ERYÜZLÜ DESTEK ORANI (%) (1. ve 2. Bölge) DESTEK ORANI (%) (3.,4.,5. ve 6. Bölge) 60 70 60 70 750.000 Geri ödemesiz - Personel - Eğitim, Danışmanlık -- Küçük Tadilat (600.000 125.000 25.000) 100.000 (30.000 50.000 20.000) Destekten Yararlanma Koşulu ve Başvuru İŞGEM kuruluş ve işletme desteği için KOSGEB Hizmet Merkezi’ne iş planı ve ilgili belgeler ile birlikte başvuru yapılması esastır. Destekten yararlanmak isteyen işletici kuruluş, www.kosgeb.gov.tr adresindeki KOSGEB Veri Tabanına kayıt olur. 4) İş Planı Ödülü Üniversiteler tarafından örgün eğitim kapsamında verilen “Girişimcilik” dersini alan öğrenciler arasında İş Planı Ödülü Yarışması düzenlenir. İş Planı Ödülünden yararlanmak isteyen üniversite KOSGEB’e başvurur. İş planları ilk üç dereceye girmiş olan öğrencilerden, en fazla 24 ay içinde işini kurmuş olmaları kaydı ile; Birinciye 15.000 TL, İkinciye 10.000 TL, Üçüncüye 5.000 TL ödül verilir. 29 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ g) GELİŞEN İŞLETMELER PİYASASI KOBİ DESTEK PROGRAMI Programın Amacı Gelişen İşletmeler Piyasası KOBİ Destek Programı” ile gelişme ve büyüme potansiyeline sahip küçük ve orta ölçekli işletmelerin; • İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) Gelişen İşletmeler Piyasası’nda işlem görmesinin sağlanması, • Sermaye piyasalarından fon temin edilmesine imkan sağlanması Programın Kapsamı Program kapsamında, KOBİ’lerin paylarının Gelişen İşletmeler Piyasası’nda işlem görmek üzere halka açılma sürecinde; • • • • • • Piyasa danışmanı danışmanlık hizmet bedeli, Bağımsız denetim hizmeti bedeli, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) kurul kaydına alma ücreti, İMKB Gelişen İşletmeler Piyasası Listesine kabul ücreti, Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) masrafı, Aracı kuruluşa ödenecek aracılık komisyonu, KOSGEB tarafından geri ödemesiz destek olarak söz konusu maliyetler KOSGEB tarafından karşılanacaktır. Programın Unsurları, Oranı Ve Üst Limiti Program kapsamında sağlanan desteğin toplam üst limiti 100.000 (Yüzbin) TL olup, destek unsurlarının üst limit ve oranları aşağıda tablo halinde verilmiştir. Destek Unsurları Piyasa danışmanı danışmanlık hizmet bedeli (azami 2 yıl) Bağımsız denetim hizmeti bedeli SPK kurul kaydına alma ücreti İMKB Gelişen İşletmeler Piyasası Listesine kabul ücreti Merkezi Kayıt Kuruluşu masrafı Aracı kuruluşa ödenecek aracılık komisyonu 30 Destek Ödemesi Üst Limiti (TL) 60.000 20.000 Oranı (%) 10.000 100 10.000 75 75 75 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ h) KREDİ FAİZ DESTEĞİ Programın Amacı Ve Gerekçesi Kredi Faiz Desteği programları ile KOSGEB tarafından; küçük ve orta ölçekli işletmelere uygun koşullarda finansal destek temin edilerek, üretim, kalite ve standartlarını artırmaları, finansman sorunlarının çözümü, istihdam yaratmaları, uluslararası düzeyde rekabet etmelerinin sağlanmasıdır. KOSGEB’in 2003 yılından itibaren sağladığı finansal destekler, Bakanlar Kurulu Kararı gereğince 2008 yılına kadar üç kamu bankası aracılığıyla sağlanmış, 2008 yılı Mayıs ayında ise yeniden düzenlenen Bakanlar Kurulu Kararı kapsamında, halen Türkiye’de faaliyette bulunan kamu bankaları, özel bankalar, katılım bankaları ile yapılan Protokollerle KOBİ’lere kullandırılacak kredilerin faiz/kar payı, komisyon vb. giderlerinin program türüne göre kısmen ya da tamamen karşılanması şeklinde sürdürülmektedir. I) LABORATUAR HİZMETLERİ KOSEGEB 9 ilde 11 laboratuarı ile (http://www.kosgeb.gov.tr/Pages/UI/Destekler.aspx?ref=37) işletmelerin ürün kalitesinin arttırılması, uluslararası firmalarla rekabetin sağlanması ve birçok ürünün yurtiçinde üretilebilmesi için teknik anlamda destek verme ve bilgilendirme amacıyla hizmet vermektedir. Bu hizmetlerin yürütülmesinde, KOBİ’lere ücretlendirmede destek olunarak düşük ücret uygulaması yapılmaktadır. Ayrıca, KOSGEB Desteği ve Ankara Sanayi Odası işbirliği ile oluşturulmuş bulunan ASO-KOSGEB Çevre Laboratuvarı (www.asokosgebcevrelab.org.tr); çevre ölçümleri yapmakta, çevresel risklerin tespiti ve çözümünü teşvik edici hizmetler vermekte olup, bu laboratuvarlar TS EN ISO/IEC 17025:2005 standardına göre TÜRKAK tarafından akredite edilmiştir. 31 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ TÜBİTAK DESTEKLERİ (Kaynak: www.tubitak.gov.tr) Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK), desteklerini, Akademik, Sanayi, Kamu Girişimcilik, Bilimsel etkinlik ve bilim-toplum olmak üzere altı kategori altında vermektedir. Aşağıda sırasıyla bu kategoriler ve içerdiği destekler özet olarak verilmiştir; A) AKADEMİK DESTEKLER 1) Ulusal Destek Programları 1001 – Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Destek Programı Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programının amacı, yeni bilgiler üretilmesi, bilimsel yorumların yapılması veya teknolojik problemlerin çözümlenmesi için bilimsel esaslara uygun olan projeler desteklemektir. Proje Süresi Proje süresi en az 18 ay, en fazla 36 aydır. Proje Bütçesi 2014 yılı için, Araştırma projeleri destek üst limiti (Burs dahil, Proje Teşvik İkramiyesi (PTİ), Kurum hissesi ve yurtdışı araştırmacı giderleri hariç) yıllık bütçe sınırlaması olmaksızın 360.000 TL’dir. İstenen burs miktarlarının toplamı aylık 4.800 TL’den fazla olamaz. Makine-teçhizat taleplerinin toplam bütçe ile dengeli olması gözetilir. Altyapı oluşturmaya yönelik olan projeler desteklenmez. 1002 – Hızlı Destek Programı Hızlı Destek Programının amacı, üniversitelerde, araştırma hastanelerinde ve araştırma enstitülerinde/istasyonlarında yürütülecek acil, kısa süreli, küçük bütçeli araştırma ve geliştirme projelerine destek sağlamaktır. Proje Süresi Proje süresi en fazla 12 ay olabilir. Proje Bütçesi 2014 yılı için, Hızlı Destek projeleri destek üst limiti (Burs dahil) yıllık 30.000 TL’dir. İstenen burs miktarlarının toplamı aylık 900 TL’den fazla olamaz. 1 Ocak 2008 tarihinden sonra yapılan proje başvurularında, yürütücü ve araştırmacılara PTİ ödemesi yapılmamaktadır. 32 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ 1003 – Öncelikli Alanlar AR-GE Projeleri Destekleme Programı Program Hakkında Bu destek programının amacı, Ulusal Bilim Teknoloji ve Yenilik Stratejisi çerçevesinde belirlenecek öncelikli alanlarda sonuç odaklı, izlenebilir hedefleri olan, ilgili bilim/teknoloji alanlarının dinamiklerini gözeten ve yurt içinde yapılan Ar-Ge projelerini desteklemek ve bu projeler arasında eşgüdüm sağlamaktır. Proje Süresi Küçük Ölçekli projelerin süresi en fazla 24 ay, Orta ve Büyük Ölçekli projelerin süresi en fazla 36 aydır. Proje Bütçesi 2014 yılı için, her üç ölçekte ayrı ayrı desteklenecek projeler için destek alt ve üst limitleri (Burs dahil, Proje Teşvik İkramiyesi (PTİ), Kurum hissesi ve yurtdışı araştırmacı giderleri hariç) aşağıdaki gibi belirlenmiştir. Küçük Ölçekli projeler : 500.000 TL’ye kadar Orta Ölçekli projeler : 500.001 - 1.000.000 TL Büyük Ölçekli projeler : 1.000.001 - 2.500.000 TL Talep edilebilecek toplam makine-teçhizat, hizmet alımı ve burs miktarlarının üst sınırları, çağrı özelinde belirlenerek çağrı duyurularında ilan edilen tutarları aşmamalıdır. Proje bütçe kalemleri arasında projenin özelliğine bağlı olarak dengeli bir dağılım gözetilir. Özel sektörün yer aldığı projelerde ilgili özel kuruluşa verilecek makine-teçhizat bedelinin % 50’si TÜBİTAK tarafından karşılanır. Altyapı oluşturmaya yönelik olan projeler desteklenmez. Proje yürütücüsü, araştırmacı ve proje danışmanlarına 2014 yılında ödenebilecek PTİ üst limitleri aşağıdaki gibidir: Proje yürütücüsü için : 2.000 TL/ay Proje yöneticisi için : 2.500 TL/ay Araştırmacı için : 1.000 TL/ay Danışman için : 1.500 TL/yıl (Araştırmacıların toplam alacağı PTİ miktarı, proje yürütücüsünün alacağı toplam PTİ’yi geçmemek üzere, projeye yapacakları katkı oranları dikkate alınarak hesaplanır.) Orta ve Büyük Ölçekli projelerde alt proje PTİ hesaplamasında ilgili alt projenin süresi dikkate alınır. Orta ve Büyük Ölçekli projelerde her bir alt proje yürütücüsü ve araştırmacıları aynı PTİ oranlarından faydalanabilirler. Bu destek programı kapsamında desteklenen projelerde ödenecek Kurum Hissesi miktarı, PTİ ve yurtdışı araştırmacı giderleri hariç toplam proje bütçesinin % 10’u olarak belirlenir. Orta ve Büyük Ölçekli projelerde birden fazla kuruluşun projede ortak olarak yer alması durumunda ise her bir kuruluşun (özel sektör hariç) Kurum hissesi miktarı PTİ ve yurtdışı araştırmacı giderleri hariç desteklenen proje bütçesine göre hesaplanır. Bu destek programı kapsamında desteklenen Orta ve Büyük Ölçekli projelerde Yurt içi ve/veya yurt dışı bilimsel toplantılara katılım/çalışma ziyareti için verilecek destek miktarı Bilim Kurulunca 1001 - Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı kapsamında belirlenen limitlerin sırasıyla en fazla 2 ve 3 katı olabilir. 33 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ Bu destek programı kapsamında beklenen proje çıktılarının ilgili paydaşlar ile paylaşılmasına yönelik yapılacak toplantı, çalıştay vb. çalışmalar için proje bütçesinde en fazla 30.000 TL’ye kadar ödenek talebinde bulunulabilir. 1005 – Ulusal Yeni Fikirler ve Ürünler Araştırma Destek Programı Programın amacı Ülkemizde ihtiyaç duyulan, teknolojik dışa bağımlılığımızı azaltacak ve/veya ülkemizin rekabet gücünü artıracak ulusal/uluslararası yeni bir ürün/süreç/yöntem/model geliştirme amacına yönelik uygulamalı araştırma ve/veya deneysel geliştirme projelerinin desteklenmesidir. Proje Süresi Proje süresi en fazla 18 aydır. Proje Bütçesi 2014 yılı için, proje destek üst limiti (Burs dahil, Proje Teşvik İkramiyesi (PTİ)*, Kurum hissesi ve yurtdışı araştırmacı giderleri hariç) 200.000 TL’dir. İstenen burs miktarlarının toplamı aylık 3.000 TL’den fazla olamaz. Makine-teçhizat taleplerinin toplam bütçe ile dengeli olması gözetilir. Altyapı oluşturmaya yönelik olan projeler desteklenmez. Fikrî Ve Sınaî Mülkiyet Hakları Proje yürütücüsü, üçüncü kişi/kişilere ait fikri ve sınai mülkiyet haklarının proje önerisine konu olup olmadığını, proje önerisini sunmadan önce araştırmak ve araştırma sonuçlarını sunmak zorundadır. Üçüncü kişi/kişilere ait fikri ve sınai mülkiyet haklarının proje önerisine konu olması durumunda; a) Proje yürütücüsü, projenin üçüncü kişilerin fikri ve sınai haklarına tecavüz oluşturmadığını taahhüt eder ve varsa ilgili lisans, devir vb. anlaşma metinlerini ibraz eder. b) TÜBİTAK’ın üçüncü kişilerin fikri ve sınai mülkiyet hakkı ihlali iddiasıyla herhangi bir hukuki muameleye muhatap kalması, TÜBİTAK’a bir uyarı, idari bir ceza ve/veya herhangi bir müeyyide uygulanması ve/veya uygulanacağının bildirilmesi durumunda proje yürütücüsü TÜBİTAK’ın yanında müdahale ederek sorumluluğu üstlenmekle yükümlüdür. Buna rağmen TÜBİTAK hukuksal bir yaptırımla karşı karşıya kalırsa, TÜBİTAK proje yürütücüsüne rücu eder. Proje yürütücüsünün kusur ve/veya ihmali nedeniyle üçüncü kişilere ait fikri ve sınai mülkiyet haklarına ilişkin ihlallerin tespit edilmesi durumunda Yönetmelik, Araştırma Projelerinde Uygulanacak İdari ve Mali Esaslar ve ilgili mevzuat hükümleri uygulanır. Başvuru yapılan proje konusuyla ilgili olarak ulusal/uluslararası patent/faydalı model/tescil alınıp alınmadığına dair taramalar aşağıda örneği verilen bazı internet sayfalarından yapılabilir. 34 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ 1007-Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projelerini Destekleme Programı TÜBİTAK Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projelerini Destekleme Programı (1007 Programı), kamu kurumlarının Ar-Ge ile giderilebilecek ihtiyaçlarının karşılanması ya da sorunlarının çözüme kavuşturulması amacıyla 10 Mart 2005 tarihinde yapılan Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK) Toplantısında alınan karar ile kurulmuştur. Kamu kurumlarının Ar-Ge ile giderilebilecek ihtiyaçlarının karşılanmasına ya da sorunlarının çözümüne yönelik 1007 Programına sunulan projeler iki Araştırma Destek Grubu tarafından desteklenmektedir. KAMAG -Kamu Araştırmaları Destek Grubu SAVTAG -Savunma ve Güvenlik Teknolojileri Araştırma Destek Grubu Program Revizyonu Kapsamında Yapılan Yenilikler Proje başvuruları için çağrılı sisteme geçilmesi, Proje yöneticisi, yürütücüsü kuruluşlar çağrı başvurularını doğrudan TÜBİTAK’ayapabilmesi, 3 farklı nitelikte proje yaklaşımı (Prototip/Sistem/Pilot Tesis Projesi, Model/Yöntem/Süreç Projesi, Teknoloji Birikim Projesi) İki aşamalı proje başvurusu, İhtiyaçların ve yapılabilirliğinin doğru tespiti için fizibilite, kavram ispatı, alan araştırması ve analiz çalışmaları, İhtiyaç Başlıkları için Odak Grup Çalışmaları, Proje değerlendirme süreçlerinde MK’nın aktif katılımı, Proje sonuçlarının sürekliliğinin sağlanması için yeni bir yaklaşım, Toplam bütçenin %5’i oranında Ar-Ge nitelikli hizmet alımı, Yaygın katılımı teşvik amacıyla özel sektörü katılım koşullarında iyileştirmeler 1505 – Üniversite Sanayi İşbirliği Programı Bu programla, üniversite/kamu araştırma merkez ve enstitülerindeki bilgi birikimi ve teknolojinin, Türkiye’de yerleşik ve proje sonuçlarını Türkiye’de uygulamayı taahhüt eden kuruluşların ihtiyaçları doğrultusunda, ürüne ya da sürece dönüştürülerek sanayiye aktarılması yoluyla ticarileştirilmesine katkı sağlamak amaçlanmıştır. Programın uygulama esaslarında; Müşteri Kuruluş olarak anılan özel sektör kuruluşu ve Yürütücü Kuruluş olarak anılan üniversite ya da kamu araştırma merkez ve enstitüsü bir İşbirliği Sözleşmesi imzalayacaktır. Bu sözleşme çerçevesinde Yürütücü Kuruluş tarafından yapılacak; yeni bir ürün üretilmesi, mevcut bir ürünün geliştirilmesi, iyileştirilmesi, ürün kalitesi veya standardının yükseltilmesi veya maliyet düşürücü nitelikte yeni tekniklerin, yeni üretim teknolojilerinin geliştirilmesi projesi TÜBİTAK ve Müşteri Kuruluş tarafından finanse edilecektir. Daha ayrıntılı bilgi için; http://www.tubitak.gov.tr/sites/default/files/1505sunumu-180213-1.pdf 1513 – Teknoloji Transfer Ofisleri Destekleme Programı Bilim Teknoloji Yüksek Kurulunun 27 Aralık 2011 tarihinde gerçekleştirilen 23. toplantısında, üniversite sanayi işbirliğinin gelişimine katkı sağlayacak, teknolojinin ticarileşme sürecini destekleyecek ve akademik araştırmalara lojistik destek sağlayacak bir arayüz olan teknoloji transfer ofislerinin etkinliğinin artırılması ve yaygınlaştırılması amacıyla kamu kaynakları ile desteklenmesine 35 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ karar verilmiştir. Bu amaçla oluşturulan 1513 - Teknoloji Transfer Ofisleri Destekleme Programı ile Teknoloji Transfer Ofislerinin proje esaslı olarak üniversitedeki bilginin ticarileştirilmesine katkı sağlayacak çeşitli faaliyetlerinin desteklenmesi amaçlanmaktadır. TÜBİTAK Teknoloji Transfer Ofisleri (TTO) Destekleme Programı (1513 kodlu), üniversitelerdeki bilgi ve teknolojinin, uygulamaya dönüştürülerek ticarileştirilmesi, üniversite ve özel sektör kuruluşları arasında işbirliği oluşturulması ve sanayinin ihtiyaç duyduğu bilgi ve teknolojinin üniversitede üretilmesine yardımcı olunması amacıyla faaliyet gösteren TTO’ların desteklenmesini hedefleyen bir destek programdır. 3001- Başlangıç AR-GE Projeleri Destekleme Programı Programın amacı, Ar-Ge projesi hazırlama ve yürütme kültürünün yaygınlaşmasını sağlamak için, ARDEB tarafından desteklenen projelerde yürütücü olarak görev almamış olan, üniversite, kamu kurum/kuruluşu veya özel kuruluşlardaki araştırmacıların sunacakları Ar-Ge projelerini desteklemektir. Proje Süresi Proje süresi en fazla 24 aydır. Proje Bütçesi 2014 yılı için, Başlangıç Ar-Ge Projeleri destek üst limiti (Proje Teşvik İkramiyesi (PTİ)* ve Kurum Hissesi hariç) yıllık bütçe sınırlaması olmaksızın toplam 60.000 TL’dir. Aylık 1.800 TL’ye kadar burs desteği sağlanmaktadır. Yurt içi/yurt dışı bilimsel toplantılara katılım/çalışma ziyareti amaçlı seyahatler için 10.000 TL’ye kadar, proje yayılım giderleri (Proje çıktılarının ilgili paydaşlar ve potansiyel yararlanıcılar ile paylaşılmasına yönelik yapılacak toplantı, çalıştay vb. çalışmalar) için 5.000 TL’ye kadar destek verilmektedir. 3501 – Ulusal Genç Araştırmacı Kariyer Destekleme Programı Ulusal Genç Araştırmacı Kariyer Geliştirme Programı’nın (3501) amacı; kariyerlerine yeni başlayan doktoralı genç bilim insanlarının çalışmalarını proje desteği vererek teşvik etmektir. 21. yüzyılın akademik önderliğini yüklenecek genç araştırmacıların çalışmaları desteklenerek, hem genç bilim insanlarının kariyerlerini araştırmacı ve eğitimci olarak en iyi şekilde sürdürmeleri, hem de bilimsel düzeyimizin geliştirilmesi ve bilimin ülke kalkınmasındaki rolünün artırılması amacına yönelik bir programdır. Proje Süresi Proje süresi en az 18 ay, en fazla 36 aydır. Proje Bütçesi 2014 yılı için, KARİYER projeleri destek üst limiti (Burs dahil, Proje Teşvik İkramiyesi (PTİ), Kurum hissesi ve yurtdışı araştırmacı giderleri hariç) yıllık bütçe sınırlaması olmaksızın 225.000 TL'dir. 36 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ İstenen burs miktarlarının toplamı aylık 3.000 TL’den fazla olamaz. Makine-teçhizat taleplerinin toplam bütçe ile dengeli olması gözetilir. Altyapı oluşturmaya yönelik olan projeler desteklenmez. 2) Ulusal arası Destek Programları 1011 – Uluslar arası Bilimsel Araştırma Projelerine Katılma Programı (UBAP) Uluslararası Bilimsel Araştırma Projelerine Katılma Programı'nın (UBAP) amacı; bilim insanlarımızın bilimsel çalışmaları için yurtdışında görevlendirilmesine destek sağlayan 2219- Yurt Dışı Doktora Sonrası Araştırma Burs Programı ve ikili işbirliği anlaşmaları kapsamındaki karşılıklı ziyaret / değişim programlarına ek olarak, araştırmacılarımızın TÜBİTAK destekli projelerinde uluslararası boyutlarını zenginleştirmektir. Uluslararası Bilimsel Araştırma Projelerine Katılma Programı’na yapılan başvurular konularındaki 1001 panellerinde ele alınacak, ancak bu programa özgü değerlendirme boyutları ve kriterleri kullanılacaktır. Yeni bilgiler üretilmesi, bilimsel yorumların yapılması veya teknolojik problemlerin çözümlenmesi için bilimsel esaslara uygun olarak yapılan çalışmaları ve ülkemizin uluslararası pazarlardaki rekabet gücünün artırılması amacı ile ileri teknoloji uygulamalarına yönelik projeleri öncelikli alanlar çerçevesinde desteklemektir. Ülkemizin uluslararası pazarlardaki rekabet gücünün artırılması amacı ile her türlü ölçekteki işletmelerde ileri teknoloji uygulamalarına yönelik, birden fazla kurum, kuruluş, gerçek veya tüzel kişinin işbirliği ile yürütülen, araştırma, geliştirme ve/veya teknoloji transferi ve/veya adaptasyonu aşamaları ile bunların sonuçlarını ticari maksatla ürün, hizmet veya teknolojiye dönüştürme aşamasını içeren ve ortaklarından en az biri sonuçları ticari uygulamaya dönüştürecek bir kurum, kuruluş gerçek veya tüzel kişi olan projelere öncelik verilir. Proje Süresi Proje süresi en az 18 ay, en fazla 36 aydır. Proje Bütçesi 2014 yılı için, Araştırma projeleri destek üst limiti (Burs dahil, Proje Teşvik İkramiyesi (PTİ), Kurum hissesi ve yurtdışı araştırmacı giderleri hariç) yıllık bütçe sınırlaması olmaksızın 360.000 TL’dir. İstenen burs miktarlarının toplamı aylık 4.800 TL’den fazla olamaz. Makine-teçhizat taleplerinin toplam bütçe ile dengeli olması gözetilir. Altyapı oluşturmaya yönelik olan projeler desteklenmez. İkili Proje Destekleri Bilim ve teknoloji alanında çeşitli ülkelerle hükümetler arası ya da kurumlar arası düzeyde imzalanan ikili işbirliği anlaşmaları mevcuttur. Söz konusu anlaşmalar çerçevesinde ortak araştırma projeleri desteklenmekte ve izlenmekte, ortak bilimsel toplantılar, uzman değişimleri, çalışma ziyaretleri v.b gibi etkinliklere maddi destek sağlanmaktadır. 37 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ ERA-NET PROJELERİ DESTEKLEME PROGRAMI Avrupa Birliği Çerçeve Programları kapsamında bir uygulama aracı olarak kullanılmakta olan ERA-NET projeleri, Avrupa Birliği üyesi ve Avrupa Birliği üyeliğine aday olan ülkelerde, ulusal ve bölgesel araştırma programları arasında koordinasyon sağlayarak, araştırma programlarının geliştirilip güçlendirilmesini hedeflenmektedir. Bu hedefe ulaşılırken kullanılacak aksiyonlar; 1. ERA-NET aksiyonları veya 2. ERA-NET (+) aksiyonlarıdır. 1. ERA-NET aksiyonları kapsamında, ulusal veya bölgesel araştırma programlarının düzenleyicisi veya yöneticisi olan ulusal ve bölgesel otoriteler bir araya gelerek deneyimlerini paylaşırlar ve bu yolla farklı ve benzer noktaları belirleyerek ortak araştırma programları düzenler veya birlikte çeşitli araçlar kullanarak ortak programlar ve eylemler oluştururlar. ERA-NET aksiyonlarında konsorsiyum oluşturan ülkeler, koordinasyon eylemleri düzenlemek ve bir araya gelerek fikir alış verişinde bulunmak üzere Avrupa Komisyonu tarafından destek almaktadır. Bu projeler kapsamında yapılacak ortak programlar ve eylemler ise ortak ülkeler tarafından fonlanmaktadır. Fonlama iki şekilde sağlanmaktadır. Birinci yöntem, projede ortak olan ülkelerin (bu ülkelerdeki yetkili otoritelerin) ortak bir fon havuzuna belirli bir miktarda fon aktarması ve daha sonraki eylemlerin bu ortak fon havuzundan her ülkenin havuzdaki payı nispetinde yararlanması koşuluyla desteklenmesidir (Real common pot). İkinci yöntem ise, ülkelerin sadece niyet mektupları ile projedeki varlıklarını ortaya koymaları ve ortak faaliyetler gerçekleştirilmesi durumunda dileyen ülkelerin kendi ülkesindeki araştırmacıları veya eylemleri fonlamasıdır (Virtual Common Pot). ERA-NET projelerinde, ülkelerin faaliyetlerini 4 aşamada planlaması ve gerçekleştirmesi öngörülmektedir. Bu aşamalardan ilki, ülkelerin fikir alışverişinde bulunmasıdır. Projede ortak olarak yer alan ülkeler bir araya gelerek oluşturulacak ERA-NET projesi kapsamında ülke öncelikleri, bu önceliklerle ilgili açılan programlar, projeleri destekleme esasları gibi konularda bilgi ve görüş alışverişinde bulunurlar. Bilgi paylaşımından sonraki aşamada ülkeler birlikte neler yapabileceklerine dair bir eylem planı oluştururlar ve bu yönde ortak eylemler belirlerler. Üçüncü aşamada ise ülkeler (veya bölgeler) birlikte yapabilecekleri eylemleri gerçekleştirirler. Personel değişimi sağlamak, araştırma merkezleri oluşturmak bu eylemlere örnek verilebileceği gibi, en sık rastlanılan çalışma, projede yer alan ülkelerdeki araştırmacılar tarafından konsorsiyumlar oluşturularak hazırlanan ortak projeler için çağrıların planlanmasıdır. Dördüncü aşama ise bu ortak projelerin desteklenmesi aşamasıdır. Günümüzde tüm ERA-NET projelerinde ortakların proje süresince bir veya birkaç defa ortak çağrı açmaları ve ortak projeleri fonlamaları beklenmektedir. Ortak çağrılar açılırken izlenen yol, Avrupa Komisyonu tarafından açılan Çerçeve Program çağrılarına çok benzemektedir. Çerçeve Program çağrılarında olduğu gibi, çağrı açılmadan önce ERANET projesinde yer alan ülkelerin ortak öncelikleri belirlenmektedir. (ERA-NET projelerinin kapsamı gereği bu aşamaya kadar proje üyesi ülkeler stratejik ortaklık yapabilecekleri hususları paylaşmış ve ortak bir eylem planı hedeflemişlerdir.) Çağrı konuları belirlenirken bu ortak öncelikler bilimsel olarak araştırılır ve özellikle Komisyon tarafından yeterince desteklenmeyen alanlar tercih edilir. Daha sonra, proje ortağı olan ülkelerdeki araştırmacıların bir araya gelerek proje konsorsiyumları oluşturması ve projelerinin ortak çağrıyı yöneten ülkedeki çağrı merkezine iletmeleri beklenir. Ön yeterlilik koşullarını sağlayan projeler, çağrıda belirtilen konuda uzman uluslararası hakemler tarafından değerlendirilir ve desteklenecek olanlar belirlenir. ERA-NET projesi çağrılarının ulusal ve Çerçeve 38 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ Program çağrılarından en önemli farkı, fonlama aşamasında ortaya çıkmaktadır. Projeler projenin tipine göre ya proje oluşturulurken ortaya çıkan ortak fon havuzundan fonlanır ya da desteklenecek projelerdeki araştırma ekiplerinin her birisi kendi ulusal kurallarına göre kendi ülkelerindeki kuruluşlar tarafından desteklenir. Fonlama işlemleri tamamen fonlamayı yapacak kuruluşun iç işleyişine ve kurallarına göre gerçekleştirilir ve ortak bir fonlama söz konusu değildir. Bu amaçla, uluslararası hakemler tarafından bilimsel olarak seçilmiş olan projeler, bütçe açısından her ortağın kendi ülkesindeki fonlama kuruluşu tarafından yeniden değerlendirilerek gerekli düzenlemeler yapılabilir. Fonlama yapıldıktan sonra ise proje ortağı her ülkedeki araştırma ekibi, kendi ülkesindeki destek sağlayan kuruluşun iç işleyişinde göre izlenir ve değerlendirilir. 2. ERA-NET (+) aksiyonlarının ERA-NET aksiyonlarından en önemli farkı, açılacak ortak çağrılarda Avrupa Komisyonu’nun da ortak fon havuzuna belirli bir miktar fon aktarmasıdır. Ayrıca bu tip projelerde en az 5 üye ve aday ülkeden ulusal veya bölgesel otoritenin katılımı ve fon havuzuna aktaracakları miktarı açık bir şekilde belirtmiş olmaları beklenmektedir. 39 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ Bilimsel ve Teknik İşbirliği Alanında Avrupa İşbirliği (COST) COST, ulusal kaynaklarla desteklenmiş araştırma projelerinin Avrupa düzeyinde koordinasyonunu sağlamak ve Avrupa bilim insanlarının ortak çalışmalarını desteklemek amacıyla kurulmuş olan bir organizasyondur. Açık adı, “Bilim ve Teknolojide Avrupa İşbirliği (European Cooperation in Science and Technology – COST)” olan COST, 1971 yılında kurulmuştur ve ülkemiz de kurucu ülkeler arasında yer almıştır. COST’un misyonu, Avrupalı araştırmacılar arasında etkileşim ve işbirliğini destekleyerek; Avrupa’yı barışçıl amaçlar için bilimsel ve teknik araştırmada güçlendirmektir. COST ulusal olarak desteklenen araştırma projelerinin yürütücülerinin Avrupa düzeyinde oluşturulmuş ağlara (aksiyonlara) dahil olmalarını sağlamaktadır. COST aksiyonlarının en temel özelliği sabit bir programın olmaması (bottom-up) ve istenirse katılımda bulunulmasıdır (flexible participation). COST mekanizmasının dört temel unsuru bulunmaktadır: Aksiyonlar kapsamında araştırma projeleri ulusal katkılarla finanse edilir. COST üyelerinin her biri araştırma aksiyonu önerebilir. Aksiyonlara katılım isteğe bağlıdır. Sadece ilgilenen ülkeler iştirak edebilmektedir. İşbirliği, ulusal projelerin koordinasyonunu esas alan "concerted action" olarak anılan projeler vasıtasıyla gerçekleştirilir. 2) Konuk Araştırmacı Destek Programları 2221 – Konuk veya Akademik İzinli Bilim İnsanı Destekleme Programı Bu program ile, Yurt dışındaki üniversitelerde (en az doktora dereceli) Yurt dışındaki kamu/özel araştırma kuruluşlarında (5 yıl sektör deneyimine sahip) çalışmakta olan Türk/yabancı seçkin bilim insanlarının Türkiye’ye getirilerek kamu veya özel sektör kurum ve kuruluşlarında Araştırma yapma Konferans/kongre/çalıştay düzenleme, seminer verme Ders verme Ortak proje yazma, vb. gibi her türlü akademik çalışma ve Ar-Ge faaliyetlerini gerçekleştirmesine destek verilmektedir. Ayrıca, Akademik İzin Dönemini (sabbatical) Türkiye’de geçirmek isteyen bilim insanları da program kapsamında desteklenmektedir. Başvurular, konuk bilim insanını davet eden ilgili bilim insanı tarafından yapılır. 40 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ 2236 – Uluslar arası Deneyimli Araştırmacı Dolaşımı Destek Programı Türkiye’nin araştırmacılar için cazibe merkezi haline getirilmesi hedefine katkı sağlamak amacıyla, TÜBİTAK Bilim İnsanı Destekleme Daire Başkanlığı, Avrupa Birliği’nin katkısını da alarak; 100 deneyimli bilim insanına/araştırmacısına Türkiye’deki üniversiteler, kamu-Ar-Ge birimleri ve sanayi kuruluşlarında kadrolu istihdam edilmesine, araştırma yapmalarına olanak sağlamaktadır. 2236-Uluslararası Deneyimli Araştırmacı Dolaşım Programı’nın sağlayacağı imkanlar şu şekilde sıralanabilir: Araştırmalarını yurt dışından sürdüren Türk ya da yabancı araştırmacıların yurt içi araştırma ortamlarında çalışma yapmasına fırsat vermek, Her milletten katılım imkânı, Üniversite veya sanayi işbirliği ve katılımı, Proje konusunun araştırmacı ve ev sahibi kuruluş/araştırması tarafından belirlenmesi, 20-24 ay (son çağrı 12 ay) destek sağlama imkânı, Araştırmacının yaşam, seyahat giderlerinin karşılanması, Araştırmacı için sosyal güvenlik ve sağlık sigortasının sağlanması, Araştırmacıya yürüteceği araştırmalarda kullanılmak üzere araştırma fonu sağlanması. B) SANAYİ DESTEKLERİ 1) Ulusal Destek Programları 1512 – Girişimcilik Aşamalı Destek Programı Programla girişimcilerin, teknoloji ve yenilik odaklı iş fikirlerini, katma değer ve nitelikli istihdam yaratma potansiyeli yüksek teşebbüslere dönüştürebilmeleri için, fikir aşamasından pazara kadar olan faaliyetlerin desteklenmesi, böylece nitelikli girişimciliğin özendirilmesi ve uluslararası rekabet gücü olan, yenilikçi, teknoloji düzeyi yüksek ürün ve hizmetleri geliştirebilen başlangıç firmalarının oluşturulması amaçlanmıştır. Program kapsamında girişimcilere girişimcilik eğitimi verilmekte, ayrıca sanayi deneyimi olan rehberler ile girişimciye teknik, ticari ve idari konularda destek sağlanmaktadır. Program, yenilikçi iş fikirlerinin aşamalı olarak ticari ürün/hizmete dönüştürülmesine yönelik olarak aşağıda belirtilen 4 aşamadan oluşmaktadır: a) Aşama 1; girişimcinin iş fikri başvurusunu sunduğu ve bu fikrin olumlu değerlendirilmesi durumunda girişimciye bu fikri bir iş planı ile projelendirmesi için isteğe bağlı olarak girişimcilik eğitimi ve TÜBİTAK’ın uygun gördüğü durumlarda rehber desteği sağlanan aşamadır. Aşama 1, girişimcinin iş planını hazırlaması ile sona erer. b) Aşama 2; iş planı başvurusunun değerlendirilmesi sonucu başarılı bulunanlar için girişimcinin sermaye şirketine teminat alınmaksızın hibe olarak sermaye desteği sağlanarak iş planı çerçevesinde kavramsal tasarım, teknik ve ekonomik fizibilite, teknolojik doğrulama (ön prototip, demo, benzetim, yazılım algoritması vb) çalışmalarının gerçekleştirildiği aşamadır. Aşama 2 boyunca kuruluşun isteğine bağlı olarak TÜBİTAK’ın uygun gördüğü durumlarda rehber desteği sağlanabilir. Aşama 2’de gerçekleştirdikleri çalışmaların çıktıları ticarileşme potansiyeli taşıyan firmalara, hazırlayacakları 41 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ “ticarileşme iş planı”, izleyici ve varsa rehber raporları değerlendirilerek doğrudan Aşama 4’e geçiş onayı verilebilir. c) Aşama 3; bu aşamanın amacı kuruluşun bir önceki aşamada gerçekleştirdiği çalışmaların ve elde ettiği çıktıların, Ar–Ge çalışmalarıyla daha da geliştirilerek ticarileşmeye konu olabilecek veya uygulamaya aktarılabilecek bir ürün/sürecin ortaya konmasıdır. Firmanın proje önerisi hazırlayarak TÜBİTAK KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı’na başvurması sonucu teknolojik doğrulaması kabul edilmiş projenin bu programa özel kriterler doğrultusunda değerlendirilmesi ile başlar. Bu aşamada detay tasarım, ticari prototipin geliştirilmesi, denemeler ve saha testleri gibi faaliyetler gerçekleştirilir. Aşama 3’te desteklenerek bu aşamayı başarı ile tamamlamış ve çıktıları ticarileşme potansiyeli taşıyan projeler için Aşama 4’e geçiş onayı, kuruluşun hazırlayacağı “ticarileştirme iş planı” ve izleyici raporları değerlendirilerek verilir. d) Aşama 4; kuruluşun talebi üzerine TÜBİTAK’ın girişim sermayesi firmalarına mektup göndererek, kuruluşa veya proje çıktısına ortak olmaya davet ettiği ve/veya çıktıların satışını kolaylaştırmak üzere belirli aralıklarla proje pazarları düzenlediği/desteklediği aşamadır. 1501 – Sanayi AR-GE Projeleri Destekleme Programı Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı, 1995 yılından 23 Eylül 2010 tarihine kadar TÜBİTAK ile Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM) işbirliği içinde yürütülmüştür. Yeni düzenlemeyle program sadece TÜBİTAK tarafından yürütülmektedir. Program, firma düzeyinde katma değer yaratan kuruluşların Araştırma-Geliştirme (Ar-Ge) çalışmalarını teşvik etmek ve bu yolla Türk sanayisinin ArGe yeteneğinin yükseltilmesine katkıda bulunmak üzere oluşturulmuştur. “Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Teknoloji ve Yenilik Destek Programlarına İlişkin Yönetmelik" ve “Sanayi Araştırma Teknoloji Geliştirme Ve Yenilik Projeleri Destekleme Programı Uygulama Esasları” uygun olarak yürütülen programın amacı, sanayi kuruluşlarının Ar-Ge Projelerine %60’a varan oranlarda hibe şeklinde destek sağlamaktır. TÜBİTAK Bilim Kurulunun 02.03.2013 tarih ve 217 sayılı toplantısında aldığı kararla, bu tarihten itibaren 1501-TÜBİTAK Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programına 18,75 milyon TL'nin üzerinde bütçe ile yapılan proje başvurularının değerlendirme süreçleri, TÜBİTAK Bilim Kurulu’nun onay vermesi koşuluyla başlatılacaktır. 1503 – Proje Pazarları Destekleme Programı Somut Ar-Ge düşünce ya da proje önerilerine sahip olup, bunları gerçekleştirmek için kendi yetenekleri dışında başka uzmanlık alanlarında katkıya gereksinim duyan, Proje öneri veya sonuçlarına ilişkin talep varlığını araştıran, Arz edilen proje işbirliği önerilerine teknolojik veya finansal katkıda bulunmak isteyen, Üniversite, araştırma ve özel sektör kuruluşlarından temsilcilerin bir araya gelerek aktif katılımları ile projelerini birbirlerine tanıtmaları yoluyla işbirliği olanaklarına ortam oluşturulmasına yönelik düzenlenen ulusal ve/veya uluslar arası etkinliklerdir. 42 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ 1507 – KOBİ AR-GE Başlangıç Destek Programı Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelere (KOBİ) yönelik strateji ve eylem planlarında geliştirilen temel strateji; KOBİ’lerin verimliliklerini, katma değer içindeki paylarının ve uluslararası rekabet güçlerinin artırılması esasına dayanmaktadır. Ülkemizde, Ar-Ge faaliyetlerinin önemli bir bölümü büyük ölçekli işletmelerle sınırlı olup, ülke sanayinin %98’ini oluşturan KOBİ’lerin Ar-Ge faaliyetleri istenilen düzeyin altında kalmıştır. Yukarıda belirtilen stratejik hedeflere ulaşmak için piyasa koşulları ve uluslararası anlaşmalar kapsamındaki yükümlülükler dahilinde, KOBİ’lerin Ar-Ge ve yenilik projeleri için farklılaştırılmış bir destek programı TÜBİTAK tarafından kurgulanmış ve uygulamaya alınmıştır. Projelere program kapsamında sağlanacak desteklerle KOBİ’lerin, teknoloji ve yenilik kapasitelerinin geliştirilerek daha rekabetçi olmaları, sistematik proje yapabilmeleri, katma değeri yüksek ürün geliştirebilmeleri, kurumsal araştırma teknoloji geliştirme kültürüne sahip olmaları, ulusal ve uluslararası destek programlarında daha etkin yer almaları hedeflenmektedir. 1511 – Öncelikli Alanlar AR-GE Destek Programı Programın Kapsamı Ve Amacı TÜBİTAK Öncelikli Alanlar Araştırma Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Projeleri Destekleme Programı; ülkemiz öncelikli alanlarında hedef ve ihtiyaç odaklı, izlenebilir sonuçları olan projelerin desteklenmesi amaçlanmaktadır. Program kapsamında sağlanacak desteklerle, Teknolojik yeterlilik ve bilgi birikiminin artırılması Mevcut yeteneklerin farklı alanlarda da değerlendirilmesi Özgün teknolojilerin geliştirilmesi Teknolojik gelişimde ivme kazanılması hedeflenmektedir. 1511 programı, ülke ihtiyaçlarının belirlenerek teknolojik açıdan kuruluşların yönlendirilmesi, kapasitenin yeterli olmadığı alanlarda proje destekleri ile kapasite oluşumunu tetiklemesi, kısa ve orta vadede yapılacak proje bazlı desteklerle uzun vadede sürdürülebilir teknolojik gelişimi sağlanması oldukça önemli görülmektedir. Desteklemeye İlişkin Bilgileri Bu program kapsamında desteklenecek projelerin konu ve kapsamı, başvuruya ilişkin koşullar çağrı duyurusunda belirtilecektir. Projeler tek aşamada doğrudan proje önerisi alınarak değerlendirilecektir. İki aşamalı başvuru ile proje kabulü yapılacak durumlar çağrı duyurusunda açıklanacaktır. Programda proje limitleri çağrı duyurusunda belirlemek üzere, destek oranı büyük ölçekli kuruluşlar için %60, KOBİ’ler için %75 olarak uygulanacaktır, Kabul edilen bütçenin %10’u kadar tutar genel gider ödemesi olarak destek kapsamına ilave edilecektir, Birden fazla transfer ödemesi (ön ödeme) verilebilecektir. 2012 yılında program kapsamında Enerji, Gıda, Makine İmalat, BİT ve Otomotiv öncelikli alanlarında toplam 22 çağrı yayımlanmış, 682 ön başvuru alınmış, 337 proje öneri başvurusu alınmış ve 177 adet projenin desteklenmesine karar verilmiştir. 2013 yılı içinde program mekanizmasında yapılan değişikliklerle birlikte Haziran ayından itibaren çağrılar yayınlanmaya başlanacaktır. 2013 yılı ilk 43 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ çağrıları Enerji ve BİT öncelikli alanlarında olacaktır. Yılsonuna kadar tüm Sağlık, Gıda, Makine İmalat ve otomotiv öncelikli alanlarında da çağrıya çıkılması hedeflenmektedir. 1602 – Patent destek Programı Bilim Kurulunun 02 Kasım 2013 tarihinde gerçekleştirilen toplantısında, ülkemiz kaynaklı ulusal ve uluslararası patent başvuru sayısının artırılması, gerçek ve tüzel kişilerin patent başvurusu yapmaya teşvik edilmesi ve ülkemizdeki patent sayısının artırılmasını hedefleyen 1602 kodlu TÜBİTAK Patent Destek Programı 01.01.2014 tarihinde yürürlüğe girmesine karar verilmiştir. Bu program kapsamında Türk Patent Enstitüsüne(TPE), Dünya Fikri Haklar Örgütüne(WIPO), Avrupa Patent Ofisine (EPO), Japonya Patent Ofisine(JPO), Amerika Birleşik Devletler Patent ve Marka Ofisine (USPTO) yapılacak olan patent başvuruları desteklenecektir. 1505 – Üniversite Sanayi İşbirliği Programı Bu programla, üniversite/kamu araştırma merkez ve enstitülerindeki bilgi birikimi ve teknolojinin, Türkiye’de yerleşik ve proje sonuçlarını Türkiye’de uygulamayı taahhüt eden kuruluşların ihtiyaçları doğrultusunda, ürüne ya da sürece dönüştürülerek sanayiye aktarılması yoluyla ticarileştirilmesine katkı sağlamak amaçlanmıştır. Programın uygulama esaslarında; Müşteri Kuruluş olarak anılan özel sektör kuruluşu ve Yürütücü Kuruluş olarak anılan üniversite ya da kamu araştırma merkez ve enstitüsü bir İşbirliği Sözleşmesi imzalayacaktır. Bu sözleşme çerçevesinde Yürütücü Kuruluş tarafından yapılacak; yeni bir ürün üretilmesi, mevcut bir ürünün geliştirilmesi, iyileştirilmesi, ürün kalitesi veya standardının yükseltilmesi veya maliyet düşürücü nitelikte yeni tekniklerin, yeni üretim teknolojilerinin geliştirilmesi projesi TÜBİTAK ve Müşteri Kuruluş tarafından finanse edilecektir. 1007 – Kamu Kurumları AR-GE Projelerini Destekleme Programı TÜBİTAK Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projelerini Destekleme Programı (1007 Programı), kamu kurumlarının Ar-Ge ile giderilebilecek ihtiyaçlarının karşılanması ya da sorunlarının çözüme kavuşturulması amacıyla 10 Mart 2005 tarihinde yapılan Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK) Toplantısında alınan karar ile kurulmuştur. Kamu kurumlarının Ar-Ge ile giderilebilecek ihtiyaçlarının karşılanmasına ya da sorunlarının çözümüne yönelik 1007 Programına sunulan projeler iki Araştırma Destek Grubu tarafından desteklenmektedir. KAMAG -Kamu Araştırmaları Destek Grubu SAVTAG -Savunma ve Güvenlik Teknolojileri Araştırma Destek Grubu Program Revizyonu Kapsamında Yapılan Yenilikler Proje başvuruları için çağrılı sisteme geçilmesi, Proje yöneticisi, yürütücüsü kuruluşlar çağrı başvurularını doğrudan TÜBİTAK’ayapabilmesi, 3 farklı nitelikte proje yaklaşımı (Prototip/Sistem/Pilot Tesis Projesi, Model/Yöntem/Süreç Projesi, Teknoloji Birikim Projesi) İki aşamalı proje başvurusu, İhtiyaçların ve yapılabilirliğinin doğru tespiti için fizibilite, kavram ispatı, alan araştırması ve analiz çalışmaları, İhtiyaç Başlıkları için Odak Grup Çalışmaları, 44 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ Proje değerlendirme süreçlerinde MK’nın aktif katılımı, Proje sonuçlarının sürekliliğinin sağlanması için yeni bir yaklaşım, Toplam bütçenin %5’i oranında Ar-Ge nitelikli hizmet alımı, Yaygın katılımı teşvik amacıyla özel sektörü katılım koşullarında iyileştirmeler. 1513 – Teknoloji Transfer Ofisleri Destekleme Programı Bilim Teknoloji Yüksek Kurulunun 27 Aralık 2011 tarihinde gerçekleştirilen 23. toplantısında, üniversite sanayi işbirliğinin gelişimine katkı sağlayacak, teknolojinin ticarileşme sürecini destekleyecek ve akademik araştırmalara lojistik destek sağlayacak bir arayüz olan teknoloji transfer ofislerinin etkinliğinin artırılması ve yaygınlaştırılması amacıyla kamu kaynakları ile desteklenmesine karar verilmiştir. Bu amaçla oluşturulan 1513 - Teknoloji Transfer Ofisleri Destekleme Programı ile Teknoloji Transfer Ofislerinin proje esaslı olarak üniversitedeki bilginin ticarileştirilmesine katkı sağlayacak çeşitli faaliyetlerinin desteklenmesi amaçlanmaktadır. TÜBİTAK Teknoloji Transfer Ofisleri (TTO) Destekleme Programı (1513 kodlu), üniversitelerdeki bilgi ve teknolojinin, uygulamaya dönüştürülerek ticarileştirilmesi, üniversite ve özel sektör kuruluşları arasında işbirliği oluşturulması ve sanayinin ihtiyaç duyduğu bilgi ve teknolojinin üniversitede üretilmesine yardımcı olunması amacıyla faaliyet gösteren TTO’ların desteklenmesini hedefleyen bir destek programdır. 1514 – Girişim Sermayesi Destekleme Programı 1514 kodlu TÜBİTAK Girişim Sermayesi Destekleme Programı, ülke ekonomisine katma değer sağlayabilecek nitelikte yenilikçi, ürün, süreç, bilgi ve teknoloji geliştirme ve üretme potansiyeli bulunan KOBİ ölçeğindeki şirketlerin çekirdek veya başlangıç aşamalarındaki finansman ihtiyaçlarının, girişim sermayesi fonları aracılığıyla karşılanması amacıyla başlatılmıştır. Destekleme Programı ile ülkemizde teknoloji ve yenilik odaklı KOBİ’lere sermaye sağlayacak yeni fonların kurulmasına ve bu fonları yönetecek Fon Yöneticilerinin teşvik edilerek girişim sermayesi ekosistemin oluşturulmasına katkı sağlanılması hedefleniyor. 2) Ulusal arası Destek Programları 7. Çerçeve AB Çerçeve Programları, Avrupa Birliği’nde çok uluslu araştırma ve teknoloji geliştirme projelerinin desteklendiği başlıca Topluluk Programı’dır. İlki 1984 yılında başlayan Çerçeve Programları (ÇP) çok yıllı programlar olup, kapsamı ve programa ayrılan bütçe miktarı her bir programda artış göstermektedir. Çerçeve Programları’nın başlıca amaçları arasında, Avrupa’nın bilimsel ve teknolojik temelinin güçlendirilmesi, endüstriyel rekabetin desteklenmesi ve ülkeler arası işbirliğinin teşvik edilmesi sayılabilir. AB’nin Mart 2000’de yapılan Zirve Toplantısı’nda belirtilen ve Lizbon Stratejisi olarak adlandırılan strateji kapsamında ise, AB’nin "dünyanın en dinamik rekabetçi bilgi temelli ekonomisi" olması hedeflenmiştir. Bütünleştirilmiş bir Avrupa Araştırma Alanı oluşturmayı hedefleyen ve 20022006 döneminde yürürlükte olan 6. Çerçeve Programı (6.ÇP) ve 2007-2013 yıllarında yürürlükte olacak 7. Çerçeve Programı (7.ÇP) AB’nin bu hedefe ulaşması amacıyla şekillendirilmiştir. 7.ÇP’de yer alan yeni unsurlar şunlardır: Diğer Çerçeve Programlardan farklı olarak dört yıl yerine yedi yıl sürmesi "Araçlar"dan ziyade araştırma temalarına vurgu yapılması 45 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ Faaliyetlerin ve uygulama araçlarının basitleştirilmesi Teknoloji Platformları ve yeni Ortak Teknoloji Girişimleri’nin faaliyetleri aracılığıyla Avrupa endüstrisinin ihtayaçlarını karşılayan araştırma-geliştirmeye odaklanılması Avrupa’nın en iyi bilimsel faaliyetlerine destek sağlayan Avrupa Araştırma Konseyi’nin kurulması 4 Özel Program’da uluslararası işbirliğinin bütünleştirilmesi Bilgi Bölgeleri’nin geliştirilmesi Araştırma faaliyetlerine özel sektörün katılımını artırmak amacıyla risk paylaşımını içeren bir finansal yapının oluşturulması Bunların yanı sıra, 7 tematik alana sahip olan 6.ÇP’den farklı olarak 7.ÇP’de, İşbirliği Özel Programı’nın altında 9 tematik alan bulunmaktadır. Tematik alanlarla ilgili bilgilere internet sayfamızdan ulaşabilirsiniz. 7.ÇP’ye Katılmak Ne Gibi Faydalar Sağlar? Oldukça büyük bir bütçeye sahip olan 7.ÇP, bilginin, yeteneklerin ve uzmanlığın ortaklaşa kullanılabileceği Avrupa çapındaki konsorsiyumlara katılma fırsatları sunmaktadır. 7.ÇP’ye katılanlar, Avrupa’da ve Avrupa dışında yeni ilişkiler ağı ve pazarlar kurma fırsatını yakalayıp teknolojinin en ileri noktasını hedefleyen projelere ortak olabileceklerdir. 7.ÇP’ye Kimler Katılabilir? Çerçeve Programları’na, ulusal/uluslararası kanunlar ve AB kanunlarına göre kurulmuş tüzel ve gerçek kişiler başvurabilirler. Bu kapsamda, üniversiteler, araştırma merkezleri, kamu kurumları, sanayi kuruluşları ve sivil toplum örgütleri Çerçeve Programları’na katılabilirler. Ayrıca, tüzel kişiliğe sahip olan veya olmayan KOBİ’lerin de başvuruları teşvik edilecektir. Herhangi bir ülkeden herhangi bir tüzel kişi 7.ÇP’ye katılabilmektedir. Ancak farklı ülke grupları için farklı katılım ve fonlama kuralları bulunmaktadır. Bu konuda ayrıntılı bilgi için Cordis sayfasını ziyaret ediniz. 7.ÇP’de En Az Katılımcı Sayısı Nedir? Projelere minimum katılımcı sayısı ve aranan özellikler proje türüne göre değişmektedir. Çerçeve Programları’na yapılan tüm başvurularda aranan ana koşul, işbirliğidir. Programa dahil olan Aday Ülke kuruluşları, üye ülke kuruluşları ile aynı hak ve yükümlülüklere sahiptir. Minimum katılımcı sayısı sağlandıktan sonra projelere uluslararası örgütler ve 3. ülke kuruluşları da katılabilir. Genel olarak, 7.ÇP projelerinde en az 3 farklı AB üyesi ülke veya asosye ülkeden en az 3 bağımsız kuruluşun yer alması gerekmektedir. Çalışma programında ICPC ülkelerinden ortaklar alınması gereği belirtilmişse, 2 farklı AB üyesi ülke veya asosye ülkeden ve en az 2 farklı ICPC ülkesinden olmak üzere 4 farklı ülkeden en az 4 bağımsız kuruluşun projelerde yer alması zorunludur. Eşgüdüm ve destek eylemleri, araştırmacıların eğitimi ve kariyer gelişimlerini amaçlayan projelerde ise en az 1 tüzel kişinin bulunması gerekmektedir. Ne Tür Projeler 7.ÇP için Uygundur? 46 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ 7.ÇP tüm projelere destek sağlamaz. İlgili alanın Çalışma Programı’nda açıkça belirtilen öncelikli alanlarda hazırlanmış, uluslararası ortaklı ve inovatif /yenilikçi) araştırma ve teknoloji geliştirme (ATG) projeleri 7.ÇP için uygundur. Araştırma ve Teknoloji Geliştirme (ATG) Projesinde Yer Almadan 7.ÇP’den Faydalanmam Mümkün Olabilir mi? 7.ÇP’de ATG projelerinin yanı sıra, ATG projelerini destekleyici nitelikte tematik alanlar kapsamında hazırlanan eşgüdüm ve destek eylemi projeleri ile araştırmacıların eğitim ve kariyer gelişimlerini desteklemeyi amaçlayan projeler de desteklenmektedir. 1509 – Uluslar arası Sanayi AR-GE Projeleri Destekleme Programı Daha önce bahsedilen EUREKA, ERA-NET ve Avrupa Birliği Çerçeve Programları altında ortak proje çağrılarına çıkan programlar ve benzeri uluslararası programlara sunulan uluslararası ortaklı araştırma geliştirme projelerinin desteklenmesi için oluşturulmuştur. Bu tür uluslararası programlara katılan, Türkiye’de yerleşik, firma düzeyinde katma değer yaratan tüm kuruluşlar bu programdan yararlanabilmektedir. Programın amacı, uluslararası Ar-Ge ve yenilik projeleri yapan Türkiye’de yerleşik kuruluşlara sağlanacak destekle, ülkemizdeki teknik yeterliliğin ve bilgi birikiminin artırılması, kuruluşların uluslararası teknoloji birikimine erişiminin ve teknoloji transferinin sağlanması, edinilen teknolojik bilgi ve deneyimin kuruluş bünyesinde içselleştirilerek, özgün teknolojilerin geliştirilmesinde ivme kazandırıcı ve yönlendirici bir etken olması ve kuruluşların uluslararası pazarlarda yer almasına katkı sağlamasıdır. C) KAMU DESTEKLERİ 1007-Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projelerini Destekleme Programı TÜBİTAK Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projelerini Destekleme Programı (1007 Programı), kamu kurumlarının Ar-Ge ile giderilebilecek ihtiyaçlarının karşılanması ya da sorunlarının çözüme kavuşturulması amacıyla 10 Mart 2005 tarihinde yapılan Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK) Toplantısında alınan karar ile kurulmuştur. Kamu kurumlarının Ar-Ge ile giderilebilecek ihtiyaçlarının karşılanmasına ya da sorunlarının çözümüne yönelik 1007 Programına sunulan projeler iki Araştırma Destek Grubu tarafından desteklenmektedir. KAMAG -Kamu Araştırmaları Destek Grubu SAVTAG -Savunma ve Güvenlik Teknolojileri Araştırma Destek Grubu Program Revizyonu Kapsamında Yapılan Yenilikler Proje başvuruları için çağrılı sisteme geçilmesi, Proje yöneticisi, yürütücüsü kuruluşlar çağrı başvurularını doğrudan TÜBİTAK’ayapabilmesi, 3 farklı nitelikte proje yaklaşımı (Prototip/Sistem/Pilot Tesis Projesi, Model/Yöntem/Süreç Projesi, Teknoloji Birikim Projesi) İki aşamalı proje başvurusu, İhtiyaçların ve yapılabilirliğinin doğru tespiti için fizibilite, kavram ispatı, alan araştırması ve analiz çalışmaları, İhtiyaç Başlıkları için Odak Grup Çalışmaları, Proje değerlendirme süreçlerinde MK’nın aktif katılımı, 47 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ Proje sonuçlarının sürekliliğinin sağlanması için yeni bir yaklaşım, Toplam bütçenin %5’i oranında Ar-Ge nitelikli hizmet alımı, Yaygın katılımı teşvik amacıyla özel sektörü katılım koşullarında iyileştirmeler D) GİRİŞİMCİLİK DESTEKLERİ 1512 – Girişimcilik Aşamalı Destek Programı Programla girişimcilerin, teknoloji ve yenilik odaklı iş fikirlerini, katma değer ve nitelikli istihdam yaratma potansiyeli yüksek teşebbüslere dönüştürebilmeleri için, fikir aşamasından pazara kadar olan faaliyetlerin desteklenmesi, böylece nitelikli girişimciliğin özendirilmesi ve uluslararası rekabet gücü olan, yenilikçi, teknoloji düzeyi yüksek ürün ve hizmetleri geliştirebilen başlangıç firmalarının oluşturulması amaçlanmıştır. Program kapsamında girişimcilere girişimcilik eğitimi verilmekte, ayrıca sanayi deneyimi olan rehberler ile girişimciye teknik, ticari ve idari konularda destek sağlanmaktadır. Program, yenilikçi iş fikirlerinin aşamalı olarak ticari ürün/hizmete dönüştürülmesine yönelik olarak aşağıda belirtilen 4 aşamadan oluşmaktadır: a) Aşama 1; girişimcinin iş fikri başvurusunu sunduğu ve bu fikrin olumlu değerlendirilmesi durumunda girişimciye bu fikri bir iş planı ile projelendirmesi için isteğe bağlı olarak girişimcilik eğitimi ve TÜBİTAK’ın uygun gördüğü durumlarda rehber desteği sağlanan aşamadır. Aşama 1, girişimcinin iş planını hazırlaması ile sona erer. b) Aşama 2; iş planı başvurusunun değerlendirilmesi sonucu başarılı bulunanlar için girişimcinin sermaye şirketine teminat alınmaksızın hibe olarak sermaye desteği sağlanarak iş planı çerçevesinde kavramsal tasarım, teknik ve ekonomik fizibilite, teknolojik doğrulama (ön prototip, demo, benzetim, yazılım algoritması vb) çalışmalarının gerçekleştirildiği aşamadır. Aşama 2 boyunca kuruluşun isteğine bağlı olarak TÜBİTAK’ın uygun gördüğü durumlarda rehber desteği sağlanabilir. Aşama 2’de gerçekleştirdikleri çalışmaların çıktıları ticarileşme potansiyeli taşıyan firmalara, hazırlayacakları “ticarileşme iş planı”, izleyici ve varsa rehber raporları değerlendirilerek doğrudan Aşama 4’e geçiş onayı verilebilir. c) Aşama 3; bu aşamanın amacı kuruluşun bir önceki aşamada gerçekleştirdiği çalışmaların ve elde ettiği çıktıların, Ar–Ge çalışmalarıyla daha da geliştirilerek ticarileşmeye konu olabilecek veya uygulamaya aktarılabilecek bir ürün/sürecin ortaya konmasıdır. Firmanın proje önerisi hazırlayarak TÜBİTAK KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı’na başvurması sonucu teknolojik doğrulaması kabul edilmiş projenin bu programa özel kriterler doğrultusunda değerlendirilmesi ile başlar. Bu aşamada detay tasarım, ticari prototipin geliştirilmesi, denemeler ve saha testleri gibi faaliyetler gerçekleştirilir. Aşama 3’te desteklenerek bu aşamayı başarı ile tamamlamış ve çıktıları ticarileşme potansiyeli taşıyan projeler için Aşama 4’e geçiş onayı, kuruluşun hazırlayacağı “ticarileştirme iş planı” ve izleyici raporları değerlendirilerek verilir. d) Aşama 4; kuruluşun talebi üzerine TÜBİTAK’ın girişim sermayesi firmalarına mektup göndererek, kuruluşa veya proje çıktısına ortak olmaya davet ettiği ve/veya çıktıların satışını kolaylaştırmak üzere belirli aralıklarla proje pazarları düzenlediği/desteklediği aşamadır. 48 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ 2238 – Girişimcilik ve Yenilikçilik Yarışmaları Programı Üniversite düzeyinde girişimcilik ve yenilikçilik alanlarında iş fikri ve iş planı yarışmaları düzenlemektir. Üniversite öğrencilerinin yenilikçilik temelli düşünme yeteneğine sahip olmalarını sağlayarak yenilikçiliği, girişimcilik sürecinin merkezine yerleştiren bir nesil yetişmesine katkıda bulunmak ve böylece girişimcilik ve yenilikçilik konularına yönelik farkındalığı arttırmak Çeşitli alanlarda yenilikçilik içeren iş fikri olan ön lisans, lisans ve lisansüstü öğrencilerine fikirlerini hayata geçirmelerine yönelik uygun ortamı hazırlamak için destek sağlamak Bu kapsamda ulaşılması planlanan temel hedefler aşağıdaki gibi belirlenmiştir: a. Ülkemizin uluslararası rekabet gücünü arttırmak için bilimsel bilginin ticari değere dönüşmesine katkı sağlamak, b. Gençlerin kendilerine hem maddi hem de manevi anlamda tatmin sağlayacak kariyer hedefleri oluşturmalarına ve böylece bilinçli ve nitelikli işgücünün yetiştirilmesine katkı sağlamak, c. Kariyerlerinde girişimcilik fırsatlarını değerlendirmeyi hedefleyen öğrencilere, bu hedeflerine katkı sağlayacak bir “öğrenme ve uygulama” deneyimi sunmak, d. Ülkemize etkin çalışabilen, stratejik düşünebilen, küresel entegrasyon sürecini başarıyla yönetebilecek yeni işletmeler kazandırmak. 2239 – Girişimcilik ve Yenilikçilik eğitim ve Araştırma Faaliyetlerini Destekleme Programı Bu programın amacı, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından Teknogirişim Sermaye Desteğini kazananlar arasından yapılacak elemeyi geçerek önerilmiş adaylara girişimcilik ve yenilikçilik alanlarında yurt dışında düzenlenen eğitim programlarına katılım desteği sağlamaktır. 1514 – Girişim Sermayesi Destekleme Programı 1514 kodlu TÜBİTAK Girişim Sermayesi Destekleme Programı, ülke ekonomisine katma değer sağlayabilecek nitelikte yenilikçi, ürün, süreç, bilgi ve teknoloji geliştirme ve üretme potansiyeli bulunan KOBİ ölçeğindeki şirketlerin çekirdek veya başlangıç aşamalarındaki finansman ihtiyaçlarının, girişim sermayesi fonları aracılığıyla karşılanması amacıyla başlatılmıştır. Destekleme Programı ile ülkemizde teknoloji ve yenilik odaklı KOBİ’lere sermaye sağlayacak yeni fonların kurulmasına ve bu fonları yönetecek Fon Yöneticilerinin teşvik edilerek girişim sermayesi ekosistemin oluşturulmasına katkı sağlanılması hedefleniyor. 49 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ E) BİLİMSEL ETKİNLİK DESTEKLERİ 2223 B – Yurt içi Bilimsel Etkinlik Düzenleme Desteği Program kapsamında, Doğa Bilimleri, Mühendislik ve Teknoloji, Tıbbi Bilimler, Tarımsal Bilimler, Sosyal ve Beşeri Bilimler alanlarında kamu kurum/kuruluşları ve üniversiteler ile özel hukuk tüzel kişilikleri ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları himayesinde yurt içinde düzenlenen ulusal, uluslararası katılımlı ve uluslararası nitelikli; kongre, kolokyum, sempozyum ve çalıştay türü etkinlikler için kısmi destek verilmektedir. 2223 C – Çok Katılımlı Uluslar arası Etkinlik Düzenleme Desteği Program kapsamında, Doğa Bilimleri, Mühendislik ve Teknoloji, Tıbbi Bilimler, Tarımsal Bilimler, Sosyal ve Beşeri Bilimler alanlarında kamu kurum/kuruluşları ve üniversiteler ile özel hukuk tüzel kişilikleri ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları himayesinde yurt içinde düzenlenen uluslararası nitelikli kongre, kolokyum ve sempozyum türü etkinliklerin düzenlenmesi için kısmi destek verilmektedir. 2224 A – Yurt Dışı Bilimsel Etkinliklere Katılma Desteği Programı Doğa Bilimleri, Mühendislik ve Teknoloji, Tıbbi Bilimler, Tarımsal Bilimler, Sosyal Bilimler ve Beşeri Bilimler alanlarında Türkiye’de lisansüstü eğitim ve/veya araştırma ile doktora sonrası çalışmalar yapan bilim insanlarına Türkiye’den yurt dışı bilimsel etkinliklere katılmaları için kısmi destek verilecektir. 2224 B - Yurt İçi Bilimsel Etkinliklere Katılma Desteği Programı Türkiye’de gerçekleştirilecek ulusal, uluslararası katılımlı veya uluslararası kongre, sempozyum ve sunumlu konferanslara katılacak ve etkinlikte bildiri/poster sunumu yapacak olan genç araştırmacıların (35 yaş ve altı) yol, konaklama ve etkinlik katılım ücreti için kısmi destek sağlanır. Çalıştay ve kolokyumlara katılım desteği verilmez. 2229 - Bilimsel Eğitim Etkinliklerinin Desteklenmesi Programı Doğa Bilimleri, Mühendislik ve Teknoloji, Tibbi Bilimler, Tarımsal Bilimler, Sosyal Bilimler ve Beşeri Bilimler alanlarında öğrenci, öğretmen ve bilim insanı/araştırmacıların ilgili alanlarda bilimsel ve güncel bilgileri edinmesine katkı sağlamak amacı ile yurt içinde düzenlenecek olan teorik/uygulamalı yaz/kış okulları, kurs, seminer ve benzeri diğer bilimsel eğitim etkinliklerine destek sağlanacaktır. 50 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ 2231 – Lindau Bilimsel Etkinliklere Katılma Desteği TÜBİTAK ile Lindau Konseyi ve Vakfı arasında imzalanan “Mutabakat Zabtı” çerçevesindeFizik, Kimya, Tıp (Klinik Tıp hariç), Fizyoloji ve ilgili alanlarında Türkiye’de lisans veya lisansüstü eğitimlerine devam eden üstün başarılı öğrenciler ile yaptığı çalışmalarla bilime gelecekte ulusal ve uluslararası düzeyde önemli katkılarda bulunabilecek niteliklere sahip doktora dereceli genç araştırmacıların “Lindau Nobel Ödüllü Bilim İnsanları Toplantıları”na katılımları için destek verilmektedir. NOTLAR: 2015 yılında düzenlenecek olan toplantı disiplinlerarası olacaktır. Bu nedenle programın 2014 yılı çağrısında tüm alanlarda (Fizik, Kimya, Tıp (Klinik Tıp hariç) veya Fizyoloji ve ilgili alanları) başvuru alınacaktır. Alanlar için belirli bir kontenjan bulunmamaktadır. TÜBİTAK ile Lindau Vakfı arasındaki anlaşma hükümleri gereği Türkiye adına 65. Lindau Nobel Ödüllü Bilim İnsanları Toplantısı'na katılmak üzere 7 kişi önerilecektir. 2237 – Proje eğitimi Destekleme Programı Yeterliliğini almış ve tezinin son aşamasındaki doktora öğrencileri ile araştırmacılara, ulusal proje çağrılarına yönelik olarak proje yazma süreci, bu süreçte yer alan bilimsel yaklaşımlar, proje yönetimi, bütçelendirilmesi ve değerlendirme aşamasında göz önünde bulundurulması gereken hususlar ile katılımcıların aktif olarak katıldığı uygulamalı araştırma projesi hazırlama tekniklerinin öğretilmesine yönelik, Doğa Bilimleri, Mühendislik ve Teknolojik Bilimler, Tıbbi Bilimler, Tarımsal Bilimler, Sosyal Bilimler ve Beşeri Bilimler alanlarında yurt içinde kurum/kişilerce düzenlenmesi planlanan etkinliklere kısmi destek sağlanmaktadır. F) BİLİM VE TOPLUM DESTEKLERİ 4003 – Bilim Merkezi Kurulması Destek Programı TÜBİTAK’ın genel misyonu; “Ülkemizin rekabet gücünü ve refahını artırmak ve sürekli kılmak için; toplumun her kesimi ve ilgili kurumlarla işbirliği içinde, ulusal önceliklerimiz doğrultusunda bilim ve teknoloji politikaları geliştirmek, bunları gerçekleştirecek altyapı ve araçları oluşturmaya katkı sağlamak, araştırma ve geliştirme faaliyetlerini desteklemek ve yürütmek, bilim ve teknoloji kültürü oluşturmakta öncü rol oynamaktır”. Bu misyona uygun olarak Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu Kararı ile Bilim ve Toplum Proje Destekleme Programı başlatılmıştır. 4004 – Doğa Eğitimi ve Bilim Okulları Programı Doğa Eğitimi ve Bilim Okulları Çağrısı, bilginin topluma anlaşılır bir biçimde aktarılmasını, bunu yaparken de bilginin mümkün olduğunca görselleştirilerek, etkileşimli uygulamalarla desteklenmesini amaçlar. Projelerde katılımcılara, olabildiğince fazla bilgi aktarılması değil, basit bilimsel olguları fark etmeleri sağlanarak, merak duygularının, araştırma, sorgulama ve öğrenme isteklerinin tetiklenmesi önem arz etmektedir. 51 www.eryuzlu.sakarya.edu.tr [email protected] Hakan ERYÜZLÜ 4005 – Bilim ve Toplum Yenilikçi Eğitim Uygulamaları Programı Bilim ve Toplum Yenilikçi Eğitim Uygulamaları Çağrısı,öğretmenlere; öğrencilerde ve toplumda bilime ve bilimsel konulara ilişkin olumlu tutum geliştirilmesi amacıyla, kendi branşlarına ve genel olarak öğretmenlik mesleğine özgü yenilikçi yaklaşım, strateji, yöntem ve tekniklerin etkileşimli olarak kazandırılmasını amaçlar. 4006 – TÜBİTAK Bilim Fuarı Destekleme Programı Milli Eğitim Bakanlığı ile TÜBİTAK arasında imzalanan ve TÜBİTAK Bilim ve Toplum Dairesi tarafından yürütülen “Eğitimde İşbirliği Protokolü” kapsamında ülkemizde bilim kültürünün geliştirilmesine yönelik olarak 4006 TÜBİTAK Bilim Fuarları Destekleme Programı açılmıştır. “TÜBİTAK Bilim Fuarları”, 5-12. sınıfta okumakta olan öğrencilerin öğretim programı çerçevesinde ve kendi ilgi alanları doğrultusunda belirledikleri konular üzerine araştırma yaparak, araştırmalarının sonuçlarını sergileyebilecekleri, öğrenciler ve izleyiciler için eğlenerek öğrenebilecekleri bir ortam oluşturmayı amaçlamaktadır. TÜBİTAK Bilim Fuarları ile hedeflenen genel amaçlar şunlardır: Bilimin ve bilimsel çalışmaların yeni nesiller tarafından benimsenmesinin teşvik edilmesi, Bilimin günlük hayatla ilişkilendirilmesi, Araştırma tekniklerinin, bilimsel raporlamanın ve bilimsel sunum becerilerinin tabana yayılarak genç bireylere kazandırılması, Farklı gelişimsel ve bilişsel seviyedeki her çocuğa bilimsel proje yapma fırsatının sunulması, Öğrencilere bilimsel proje yapma ve paylaşma konusunda yeni ortam ve olanakların yaratılması, Öğrenciler üzerindeki yarışma baskısının ortadan kaldırılarak bilimin eğlenceli taraflarının ön plana çıkarılması, Farklı sosyo-ekonomik seviyedeki bölge okullarının bilimsel projelere eşit katılımının sağlanması, Gerçek hayattaki soru ve sorunlara çözüm bulunmasında bilimin ve bilimsel çalışmaların öneminin öğrenciler tarafından uygulayarak/yaşayarak öğrenilmesinin sağlanmasıdır. 52
© Copyright 2024 Paperzz
