i. ^'ı
i1),
,ş
t
1.
.
HAWANLARDA DoLAşlM sİSTEMi
1.2. Kapalı Dolaşım
Omurgasız canlıların bir bölümü ile tüm omurgalı
caniılarda hücrelerin madde ihtiyacını karşılamak
için kalp, damar ve taşıma sıvisından oluşan dolaşım sistemi bulunur.
.
kılcaldamar
Dolaşım sistemi bulunmayan sünger, sölentere gibi
canlılarda madbe alış-verişi doğrudan difüzyon ile
sağlanır.
.
Açık ve kapalı dolaşım olmak üzere iki tip dolaşım
vardır.
.
Atardamar
Dolaşım sistemi sayesinde
,l.,t.
-
vücut ısısı düzenlenir.
Kan, kalp, atardamar, kılcaldamar ve toplardamar
Doku hücreleri ile kan arasinda madde alış-
içerisinde hareket eder.
verişi sağlanır.
Kanın akışı hızlıdır.
-
pH be|irli bir dengede tutulur.
Oksijen ve besin gereksinimi faz|a olan canlılarda
Homeostasi (iç denge) sağlanır.
görülür.
Hormonlar ilgili doku ve organlara taşınır.
Açık Dolaşım
.
Omurgalıların hepsinde, omurgasızlardan sadece
ha|kalı solucanlarda görülür.
,'., N,QTI:,ı,.,,.i,ii.:.,, ,,,',
:,:ıi::,.|fgpal|.ıdolaşımın,
.''
,::,',,.]
l',
açık dqlaşlm §istemindÖn
_'
en
büyük',farkl, kılcaldain5rhrın bu[ünmasıdıı:, i Bundan
dolayı kapalı dolaşımda kanın damar içerisindeki
hareketi
süreklidir.
.
Balıklarda Dolaşım
Atardamar
Birkaç odalı kalp, atardamar, toplardamar bulunur.
Kı
lcaldamarlar yoktur.
Kalbin çalışması ile kan kısa atardamar ile dokular
arası boşluğa verilir.
Bu boşlukta kan ile doku hücreleri arasında madde
alış-verişi gerçekleşir.
3ı
Kısa bir toplardamar ile kan kalbe geri döner.
fı
Kanın akış hızı yavaştır.
Besin ve oksijen ihtiyacı az olan eklembacaklılar,
Açık dolaşım sistemi görülen canlıların metabolizmaları yavaştır,
a
?a
İ
ıa
ıiİ
Kanın dolaşımı damar içerisinde sürekli değildir.
yumuşakça|ar ve derisidikenlilerde görülür.
}
Toplar
Damar
Kalpleri bir kulakçık ve bir karıncık olmak üzere iki
odacıktan oluşur.
a(.
.
Kirli kan kulakçıktan karıncığa geçer ve temizlen-
Temiz ve kirli kan karıncıkta kısmen karışır.
mek üzere solungaçlara pompalanır.
Vücutlarında karışık kan dolaş|r.
Solungaçlarda temizlenen kan atardamarlar ile vü-
Soğukkanlı canlılardır.
cuda dağıtılır.
Vücut sıcak|ıkları çevre sıcaklığına göre değişir.
Vücutta dolaşan kan kir|enerek kalbe geri döner.
NOT;'
Kalplerinde sürekli kirli kan bulunur.
Küçük kan dolaşımı ve lenf sistemi yoktur,
. .
,
-_-Ancak iki atardamar arasında panizza kanalı
Kan basınçları oldukça düşükiür.
Kurbağalarda Dolaşım'
Panizza
kanalı
.
.
.
.
.
.
.
.
Kalpleri iki kulakçık ve bir karıncık olmak üzere üç
odacıktan oluşur.
Sol kulakçığa akciğer|erde temizlenen kan, sağ
kulakçığa vücutta dolaşıp kirlenen kan gelir.
Kirli Ve temiz kan karıncıkta karışır.
Karıncıktan vücuda
ve akciğerlere karışık
Soğukkanlı canlıların büyük çoğunluğu soğuk
kan
havalarda kış uykusuna yatar.
!
gider.
Vücutlarında karışık kan dolaşır.
iış"*ıa1 nıi!İüİ|q|lşri
Soğukkanlı canlılardır.
:Ll
ıli;.İ;.'
Vücut sıcaklığı çevre sıcak|ığına göre değişir.
Kış uykusuna yatarlar.
Kuşlarda ve Memelilerde Dolaşım
Sürüngenlerde Dolaşım
Yarım perde
Ka|pleri iki kulakçık ve yarım perde ile ayrılmış bir
karıncık olmak üzere üç odacıktan oluşur.
172
.
Kalpleri iki kulakçık ve iki karıncık olmak Lı:ere dört
odacıktan oluşur.
Sağ kulakçığa vücutta kirlenen kan, sol ku|akçığa
ise akciğerde temizlenen kan gelir.
Kalbin sağ bölümünde daima kirli kan, sol
bölümünde ise daima temiz kan bulunur.
Temiz ve kirli kan ayrı damarlar içerisinde hareket
eder.
2, ıNSANLARDA DoLAŞlM sısTEMı
.
İnsanlarda oldukça gelişmiş bir do|aşım sistemi
bulunur.
.
Bu dolaşım sisteminde ge|işmiş yapıda bir
kalp,
atardamar, toplardamar ve kılcaldamar yer alır.
Akciğer
atardamarı
Temiz ve kir|i kan birbirine karışmaz.
sıcakkanlı canlılardır.
.
Akciğer
oplardamar
üst ana
toplardamar
vücut sıcaklıkları sabittir.
Kuşlarda kalpten çıkan aort sağ taraftan, memelilerde ise sol taraftan vücu$a dağılır.
Sol
Sağ
ku la
kula kçl k
_
Pğrika rd
kçl k
Sol
karl nclk
Sağ
karınclk
s
e!
6?
oğ
l,rş
q
xğ
Alt ana
topIardamar
Kalp göğüs boşluğunda iki akciğer arasında bu-
d
lunur.
Kalbin yapısında üç tabaka vardır.
Bu tabakalar içten dışa doğru endokard, miyokard
ve perikard tabakalarıdır,
ic
*.o
:V
,)*
3o
Ka lbin Y aplsl
§ağ ko|
İ
\*,
I
ş&
,g) ğ
g3.
Vo
Endokard
. Tek tabakalı epitel dokudan
oluşmuştur.
&s
. Kan damarı içermez.
,6
ğ
d
Miyokard
. kalbin kaslı tabakasıdır.
.
ğo
x9
Eğ
{ü6
§
u
Aoİİ
nü
İı:-.}"'l*'T.u,akçık
Ana
Toplatdamar
o
o
Yapı bakımından çizgili,
çalışma bakımından
düz kas özelliği gösterir.
. sol karıncıkta daha kalındır.
. Kalbi besleyen koroner
damarlar bulunur.
Perikard
. Fibröz bağ dokudan oluşmuştur.
.
NOT:
Bütün,Qmurgahlarda']kapalı',
.
Metabolizmailan .omurgasız':dehlılara görej,daha
hız|ıdır.
dplbşim].siştemi
. Çift katlıdır.
. İki kat arasında sıvı bulunur.
. Bu sıvı kalbin rahat çalışmasını
sağlar.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Kalp iki kulakçık ve iki karıncık olmak üzere dört
odacıklıdır.
Sağ karıncık ile sağ kulakçık arasında sadece
karıncığa doğru açılan trikuspit kapakçıklar yer alır.
Sol karıncık ile sol kulakçık arasında ise yine aynı
özellikte bikuspit kapakçıklar bulunur.
Bu kapakçıklar ile karıncıklardaki kanın
tekrar
ku|akçıklara geçişi engellenir.
Sağ kulakçığa vücutta kirlenen kanı taşıyan üst ve
alt ana toplardamar bağlanır.
sol kulakçığa ise akciğerde temizlenen kanı taşıyan akciğer top|ardamarı'bağlanır.
2.2. Kalbin Çalışma Mekanizması
.
.
.
.
.
.
Sağ karıncıktan akciğer atardamarı, sol karıncıktan
ise en büyük atardamar olan aort çıkar.
Kalbin çalışması kasılma (sistol) ve gevşeme (dias-
tol) durumları ile gerçekleşir.
Karıncık ve kulakçıkların kasılıp gevşemesi
bir-
birine terstir.
Kasılma sırasında odacıklar içerisindeki kan pompalqnır.
Gevşeme sırasında odacıklar içerisine kan dolar.
Otonom sinir sistemi uyarıları i|e S.A. düğüm etkilenir.
S.A. düğümden yayılan uyarılar ile kulakçıklar
KuIakçıkların kası|ması ile trikuspit
ve
bikuspit
kapakçıklar açıtarak kan karıncıklara geçer.
karıncıklar ile atardamarlar arasında sadece atardamarlara doğru açılan yarım ay (sigma) kapakçıkiarı bulunur.
Yanmay kapakçıklan
kapan,r.
Bu kapakçıklar kanın tekrar karıncıklara geçmesini
engeller.
Kulakçık ve karıncık
arasındaki
kapakçıklar açılır.
2.1, Kalpteki Sinirsel Yapılar
r
-Jri t
,l.
Kulakçı kla
.
sinoatrial
n
tri kü le
düğüm
n
Kas ı l m a D uru
m
u
S.A. düğümündeki uyarılar A.V. düğümünü ve his
demetlerini etkiler.
düğüm
Atri ove
rı
r
His demet|eri karıncıkların kasılmasını sağlar.
Sigma kapakçıkları açılır.
Kan atardamarlara geçer.
Yarımay kapakçıkları
açlllr.
Kalbin yapısında çalışmasını etkileyen sinirsel
yapılar bulunur.
Kulakçık ve
karıncık arasındaki
kapakçıklar kapanır
Sağ kulakçık duvarında kalbin çalışmasını başlatan
sinoatrial düğüm (S.A.) bulunur.
Karıncıklar üzerinde ise atrioventriküler düğüm
(A.V.) ve bunların uzantısı olan his demetleri
bulunur.
Sinoatrial ve atrioventriküler düğümler kulakgk ve
karıncıkların kasılması üzerinde etkilidir.
karı ncı
kl arı
n kası l m a
D urum
u
2.4. Damarlar
.
:.
İenme 0.40,saniyedi1,.,
|]:-;ı;.l]:ji. '] ::.;l;r| ,ı,,,,,,ı,,,:,,:ı,l:,,i,ıı
Atardamar, toplardamar ve kılcaldamar olmak üzere üç farklı kan damarı bulunur,
2.4.1. Atardamar
Kalbin 1 dakikadaki atış sayı§ına nabız, kanın
Dl§
ıabdka
atardamğı:a: ygptiğı: Pasınca; işe,tanşiyoniöğnlr:|,,ij
Elg§tik fibıittor vğ
ara§tndakı düz ka§lar
Bazal
mgmbran Endoİslyum
Soluk alıp verme olayı omurilik soğanı denetimindedir.
2.3. Kalbin Çatışmasına Etki Eden Faktörler
2.3.1.
Üç tabakadan oluşur.
Dışta bağ doku, ortada düz kas dokusu, içte ise epitel doku (endotel) bulunur.
Otonom Sinir Sistemi
Yapısındaki elastik lifler fazladır. Bu nedenle kasılıp
gevşeme özelliği gelişmiştir.
Sempatik S.S.
. Noradrenalin kalp atışını
Temiz kanı kalpten vücuda dağıtır. (Akciğer atarda-
hızlandırır.
marı hariç)
Parasempatik S.S.
.
Kan basıncı yüksektir.
Asetil kolin ve vagus siniri
kalp atışın ı yavaşlatır.
Atardamarlardaki kanın hareketi karıncıkların kasılmasından doğan basınçla ve kaslı tabakanın sağladığı esneklikle sağ|anır.
2.3.2. Endokrin Sistem
Böbreküstü Bezi
.
2.4,2. Toplardamar
Adrenalin kalp atışını
Dls
hızlandırır.
tabdk9
*F-"
Tiroid Bezi
.
Düı ka§lar
ğıa§tlk fibııllğr
ğaıal
mğıİbran
Tiroksin kalp atışını
hız|andırır.
Kapakçlı
2.3.3. Kandaki CO2 Artışı
.
.
.
Elastik lifler atardamara göre daha azdır. Bu nedenle kasılıp gevşeme özelliği de atardamarlara göre
Asitlik artar.
Dolaşım sistemi ve buna bağh olarak soluk alıp verme hızlanır.
2.3.4.
.
.
Atardamarlarda olduğu gibi üç tabakadan oluşmuştur.
pH düşer.
.
Kirli kanı vücuttan kalbe taşır. (Akciğer toplardamarı hariç)
Kan basıncı atardamara göre düşüktür.
Ateşli Hastalıklar
Çapları atardamara göre fazla olduğu için taşıdığı
S.A düğüme etki eder.
Kalp atışı hızlanır.
daha az gelişmiştir.
.
kan miktarı da fazladır.
Yapısında tek yöne açılan kapakçıklar bulunur. Bu
kapakçıklar kalbe doğru açılır.
.
kanın hareketi kulakçıkların oluşturduğu
emme
kuweti, vücut kasları, kan basıncı, damarlardaki
kaslı tabaka, yerçekimi, yapısındaki kapakçıklar ve
solunum hareketleri ile sağlanır.
Toplardampr|arln yapllında, bu!yılan'.kqnike!t.
ların bozulması sonucLı dolaşım.rahatsızlığı olan
vqlis,prtaya c1;[ar,
2.4.3. Kılcaldamar
Ba}aı
ır}smbran
2.5. Starling Hipotezi
Endotslyum
Basınç
(mmHg)
Kan baslncl (K.B,)
Tek tabakalı epitel dokudan oluşmuştur.
basınç (O.B
Madde alış-verişi bu damarlarda gerçekleşir.
Atardamar ve toplardamar arasında bulunur.
Toplam damar çapı fazladır.
Kanın akış hızı yavaştır. Bu sayede doku ile kan
arasında madde alış-verişi kolaylaşır.
NOT:
Bütün damadarın yapısında endotelyum tabaka-
sı bulunur.
15
Atar kllcal
kanln klcallardaaklş yönü
Toplar kllcal
------::--:->
kan ve hücreler arasında madde
alış-verişini sağlayan basınç değişimi
Kan içerisinde bulunan albumin, globulin gibi proteinler damar dışına çıkamaz ve kan|n osmotik
basıncını oluşturur.
Osmotik basınç madde alış-verişinde etki!idir.
Kan Basıncl
Kılcaldamar boyunca O.B sabittir.
Kılcaldamarların atardamar ucunda K.B > O.B olduğundan bu uçtaki kanda bulunan maddeler doku
sıvısına geçer. (Bu maddeler besin, 02, su vb.)
Bu maddeler hücreler tarafından kullanılır.
Atardamar Kllcaldamar Toplardamar
Kılcaldamarların toplardamar ucunda ise K.B. < O.B
olduğundan su, amonyak, CO2 gibi maddeler toplardamar ucundan kana geçer.
Böylece madde a|ış-verişi gerçekleşir.
Kanın Akış Hızı
Sağlıklı bir insanda ne kan sıvısında bir azalma ne
de doku sıvısında bir artış olur.
Doku sıvısının fazlası lenf sistemi ile dolasım sistemine verilir.
Atardamar Kılcaldamar Toplardamar
Kan 1,6351n"ı' grafikteki gibi değişmeyip'sabit
kalsaydı madde geçiş! sadece atardamar ucundan
doku sıvısına doğru tek yönlü olarak gerçekleşirdi.
lıiıı*;lıİl;iiurı;,1iji*lii;,ı,;iİ,,i:i:ixi;İ*{*l|İ;;İ,ıi;
2"6. Lenf
:,
2.7. İnsanda Kan Dolaşımı
Sistemi
Lenfin topiardamarla
birleştiği kısım
f
i*i
Ax"ıg.ı,
aİar
damarı
.attt'*,.
Peke
ınsanda Lenf sistemi
.
.
Toplardamar, kılcaldaınar ve lenfoid organlardan
oluşmuştur.
Lenfoid organlar lenf düğümleri, bademcikler ve
dalaktır.
Küçük Kan Dolaşımı
Lenf toplardamarında tek yöne açılan kapakçıklar
Kalp ile akciğer arasındaki dolaşımdır.
bulunur.
Kanın izlediği yoi aşağıda şematize edilmiştir.
Atardamar bulunmaz.
Lenf sıvısının hareketi iskelet kasları ve solunum
hareketleri ile sağlanır.
Lenf sıvısının içerisinde glikoz, aminoasit, su, mineral maddeler ve akyuvar bulunur.
Lenf sıvısının içerisinde alyuvar bulunmaz. Bundan
dolayı lenf sıvısı renksizdir. (Ak kan)
Kjl.%,k
(kan
*
kirl;)
oflol"nfl,,
Sol
Kulakçık
(kan temiz)
o
Akciğer
1
*J
Toplardİmarı
Akciğer
-
Büyük Kan Dolaşımı
Vücut ile kalp arasındaki dolaşımdır,
.
.
.
Görevleri
Doku sıvısı ile |enf sıvısını dengede tutmak
vücui savunmasında görev yapmak
Bağırsaklardan emilen yağ asidi ve gliserolü dolaşıma katmak
Kanın izlediği yol aşağıda şematize edilmiştir.
|
2.8. Kanın Yapısı
Kan
k:;::"*,",,
',_'
Alyuvar (eritrosit), akyuvar(lökosit), kan pulcukları(trombosit) ile ara maddesi plazmadan oluşur.
Plazma kanın %55'ini oluşturur.
Plazmanın %90'ı sudur. Geri kalanı protein, organik
ve inorganik maddelerden oluşur.
ı,;l:
,..
i$yp1,,,tip,,mj(;9o19.31izmanı1
:;'
!l<incj,, de-fa
,,,.gı,r,ryç*İı-9e,ı.b.g;,hucre|9r:d9vreıvs-.oi19,,,,,,,,,,,,,,,,1ek
:,ı,:::ş9h.ilde,,çn!ı,libt,iletlmln1,
b,eş|?!ır.,..]
],
i,
ı]
a:
.:'
.
:
.ı ,
vücudq
hızlı bir
;a
ha|de
Plazma proteinleri albumin, globulin, fibrinojen ve
lipoprotein olup damar dışına çıkamazlar.
Kan proteinleri kanın osmotik basıncını oluşturur.
Bağışıklık, doğal ve yapay bağışıklık olmak üzere
Alyuvar: CO2 ve 02 taşır.
ikiye ayrılır.
Akyuvar: Bağışıklık hücreleridir.
Kan Pulcukları: Kanın pıhtılaşmasında görev alır.
Doğal Bağışıklık
-
Canlının doğuştan gelen genetik özelliğine
bağ|ı olan ve canlıyı mikroorganizmalann zarar-
lı etkileriden koruyan dirençtir.
2.9. Bağışıklık
Vücudun mikroorganizmalara karşı oluşturduğu di-
-
rençtir.
Akyuvarların fagositoz yeteneği, midedeki HCl
salgısı, tükürük ve gözyaşı enzimleri doğal
bağışıklığa örnek gösterilebilir.
Bağışıklık hücreleri akyuvarlardır.
Akyuvarlar mikroorganizmalara karşı iki şekilde saVaşlr.
Yapay Bağışıklık
-
-
Fagositoz
Koruyucu madde üreterek (Antikor, antitoksin)
Akyuvar
I
\+ Granüllü
1
. Sarı kemik iliğinde üretilir
- Eozonofil l
- Bazofil |ragositoz
- Nötrofil ) yapar.
Granülsüz
. Timüs ve leııf düğümlerinde üretilir.
- Monosit}
- B Lenfosit
Makrofaj *Fagositoz yapar.
Antikor ve antitoksin oluşturur.
-T
Lenfosit
Fagositoz yapar
Sonradan çeşitli etkenlerle kazanılan bağışıklıktır.
-
Hastalığı geçirme, aşı ve serum ile yapay
-
Hastalığı geçirme ve aşı yolu ile vücut antikor
ürettiği için aktif bağışıklık kazanır.
-
Serum ile vücuda hazır antikor verildiği
bağışıklık kazanılır.
için
pasif bağışıklık kazanı|ır.
Aşının Genel Özellikleri:
-
Sağlıklı insana uygulanır.
Koruyucudurİçerisinde zayıflatılmış veya öldürülmüş m.o ve
fizyolojik sıvı bulunur.
Etkisi uzun sürelidir.
Etkisinin görülmesi yavaştır.
Aktif bağışıklık sağlar.
© Copyright 2024 Paperzz
