BÖLÜM İKTİSAT DERSİN ADI ŞEHİR ve KÜLTÜR: İSTANBUL ÖĞRETİM ÜYESİ ADI–SOYADI PROF. DR. AHMET KALA HAFTA V 1 KÜRESEL VE BÖLGESEL MERKEZ OLARAK İSTANBUL KONUM Türkiye’nin yedi coğrafi bölgesinden biri olan ve Balkan Yarımadası ile Anadolu arasında bir geçiş oluşturan Marmara Bölgesi’nde yer alan İstanbul; Avrupa ve Asya kıtalarının birbirine bağlandığı noktada yer almaktadır. Coğrafi konum olarak, 28° 01' ve 29° 55' doğu boylamları ile 41° 33' ve 40° 28' kuzey enlemleri arasında bulunan İstanbul İl’i; 5.400 km2’lik yüzölçümüyle 769.604 km²’lik Türkiye topraklarının % 0,7’sini kaplamaktadır. 2 KÜRESEL VE BÖLGESEL MERKEZ OLARAK İSTANBUL KONUM İl’i kuzeyde Karadeniz, doğuda Kocaeli Sıradağları’nın yüksek tepeleri, güneyde Marmara Denizi ve batıda ise Ergene Havzası’nın su ayrım çizgisi sınırlarken, komşu iller de Kocaeli ve Tekirdağ olmaktadır. İstanbul Boğazı, Karadeniz’i Marmara Denizi ile birleştirirken; Asya Kıtası ile Avrupa Kıtası’nı da birbirinden ayırmakta ve aynı zamanda İstanbul kentini de ikiye bölmektedir. Ancak İstanbul sahip olduğu köprülerle kıtaları ve şehrin her iki yakasını bağlamaktadır. İstanbul İl toprakları toplam 5.512 km²’lik bir alanı kaplamaktadır. Yüzölçümü ile 72.114 km²’lik Marmara Bölgesi içinde %7,6’lik paya sahipken, 769.604 km²’lik alana sahip Türkiye yüzölçümü içerisinde %0,7’lik bir pay almaktadır. 3 KÜRESEL VE BÖLGESEL MERKEZ OLARAK İSTANBUL KÜRESEL MERKEZ İstanbul Balkanlar, Karadeniz, Kafkaslar, Orta Doğu ve Doğu Akdeniz hinterlandına sahip önemli dünya metropollerinden biri konumundadır (bk. Şekil). Şekil: İstanbul’un Etkileşim Alanı 4 KÜRESEL VE BÖLGESEL MERKEZ OLARAK İSTANBUL KÜRESEL MERKEZ Ekonomik faktörlerin en önemli etken olduğu göç eğilimi verilerine göre, Türkiye ve İstanbul’un durumu AB genelinden oldukça farklı bir boyuttadır. İstanbul 1000 kişiye 100 ile 200 arasında göç alma oranı ile en çok göç alan bölgeler arasında yerini almaktadır. Gelir düzeyi açısından İstanbul, AB ortalamasının çok altındadır. 2000 yılı verilerine göre AB ortalaması kişi başına satınalma güçü standardı(PPS)’nın GSYİH değerleri 20.213 PPS iken, bu değer İstanbul için 8.210 PPS olarak hesaplanmıştır. Bu verilere göre İstanbul’da kişi başına gelir AB ortalamasının ancak 41’ine ulaşmaktadır. Bu oldukça düşük bir değer olup, gelir düzeyinin alım gücü açısından hesaplandığında bile yetersiz olduğunu göstermektedir. 5 KÜRESEL VE BÖLGESEL MERKEZ OLARAK İSTANBUL KÜRESEL MERKEZ Buna karşılık GSYİH rakamlarının değişimi açısından AB bölgeleri içinde oldukça iyi bir konumda bulunmaktadır. 10 yıllık dönem kapsamında İstanbul Bölgesinde sağlanan gelir artışı hızı, İstanbul’un göreli dinamik yapısını göstermektedir. İstanbul Avrupa bölgeleri arasında potansiyel bölgeler kategorisinde yer almaktadır. Potansiyel bölgeler, işsizlik oranı AB ortalamasının altında (yüzde 9,4) ve GSYİH artış oranı yüzde 4,7’nin altında olan bölgeleri kapsamaktadır. İstanbul, insan gücü göstergeleri olarak kullanılan AR-GE personel sayısının aktif yaş grubu içindeki payı ve üniversite mezunlarının toplam nüfustaki payı açısından Avrupa’nın en az gelişmiş bölgeleri arasında yer almaktadır. 6 KÜRESEL VE BÖLGESEL MERKEZ OLARAK İSTANBUL KÜRESEL MERKEZ Alfa Dünya Kentleri 12 Puan: Londra, New York, Paris, Tokyo 10 Puan: Chicago, Frankfurt, Hong Kong, Los Angeles, Milano, Singapur Beta Dünya Kentleri 9 Puan: San Francisco, Sidney, Toronto, Zürich 8 Puan: Brüksel, Madrid, Mexico City, San Paolo 7 Puan: Moskova, Seoul Gamma Dünya Kentleri 6 Puan: Amsterdam, Boston, Caracas, Dallas, Düsseldorf, Cenevre, Houston, Jakarta, Johannesburg, Melbourne, Osaka, Prag, Santiago, Taipei, Washington 5 Puan: Bangkok, Pekin, Roma, Stockholm, Varşova 4 Puan: Atlanta, Barselona, Berlin, Buenos Aires, Budapeşte, Kopenhag, Hamburg, İstanbul, Kuala Lumpur, Manila, Miami, Minneapolis, Montreal, Münih, Shanghai 7 KÜRESEL VE BÖLGESEL MERKEZ OLARAK İSTANBUL BÖLGESEL MERKEZ İstanbul’a bölgesel hatta ülkesel ölçekten yaklaşılması gerekliliğinden hareketle, Marmara Bölgesi ölçeğinde çeşitli araştırmalar yapılmıştır. Marmara Bölgesi ölçeğinde yapılan çalışmalar neticesinde, Marmara Bölgesi Trakya, Kuzey Marmara, Güney-batı Marmara ve Güney-doğu Marmara Alt Bölge olmak üzere dört alt bölge olarak değerlendirilmiştir. Buna göre, İstanbul hariç tutulduğunda, Kırklareli, Edirne ve Tekirdağ İlleri Trakya Alt Bölgesi kapsamında; Kocaeli, Sakarya ve Düzce İlleri Kuzey Marmara Alt Bölgesi kapsamında; Çanakkale ve Balıkesir İlleri Güney-batı Marmara Alt Bölgesi kapsamında; Bursa, Yalova ve Bilecik İlleri ise Doğu Marmara Alt Bölgesi kapsamında ele alınmıştır (bk.Harita). 8 KÜRESEL VE BÖLGESEL MERKEZ OLARAK İSTANBUL BÖLGESEL MERKEZ Harita: İstanbul-Marmara Alt Bölge Sınırları ve II. Düzey İstatistiki Bölge Birimleri 9 KÜRESEL VE BÖLGESEL MERKEZ OLARAK İSTANBUL BÖLGESEL MERKEZ 10 KÜRESEL VE BÖLGESEL MERKEZ OLARAK İSTANBUL BÖLGESEL MERKEZ Ekonomik açıdan güçlü konumu İstanbul’u 1950’li yıllardan bu yana nüfus hareketlerinin yöneldiği ana merkez haline getirirken, doğal olarak bu hızlı nüfus artışına koşut olarak ekonomik faaliyetlerin artırılması gereklidir. Ancak tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de ve İstanbul’da yeni istihdam olanakları yaratmak çok pahalı hale gelmiştir. Bu nedenle yeterli iş yaratılamamakta ve İstanbul’da ulaşılan ortalama gelir ve refah düzeyinde düşüşler yaşanmaktadır. İstanbul İli ile ülkenin diğer illeri arasındaki sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyi sürekli farklılık arz ederken, böylesine farklılığın Marmara Bölgesi ile diğer ülke illeri arasında olduğu kadar İstanbul ile diğer Marmara Bölgesi illeri arasında da var olduğu bir gerçektir (bk.Şekil). 11 KÜRESEL VE BÖLGESEL MERKEZ OLARAK İSTANBUL BÖLGESEL MERKEZ Şekil: İstanbul ve Marmara Bölgesi Etkileşim Ağı 12
© Copyright 2024 Paperzz
