akıcı ayrıntılı güncel kpss konu anlatımları örnekler yorumlar uyarılar 2014 pratik bilgiler ösym tarzında özgün sorular ve açıklamaları vatandaşlık la ar l u n ko i n ye so i n e y r tı ş ı anm ırl z a h kpss’ 13 d 0 2 85 soru e öre g ine m ste i s av n ı is n e y la ar l u r Komisyon KPSS VATANDAŞLIK ISBN 978-605-364-521-4 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. © Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. “Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.” 20. Baskı: Ocak 2014, Ankara Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu Dizgi-Grafik Tasarım: Ahmet Resul Kaymakçı Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Tuna Matbaacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş. Bahçekapı Mahallesi 2460. Sokak No: 7 Şaşmaz/ANKARA (0312-278 34 84) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 16102 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 E-ileti: [email protected] SUNU Değerli Adaylar; Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Kültür Testinde önemli bir yer tutan “Temel Yurttaşlık Bilgisi ve Güncel Bilgiler” kapsamındaki 15 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır. Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle meydana getirilmiş olup; ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ Hukukun Temel Kavramları, Devlet Biçimleri Demokrasi ve Kuvvetler Ayrılığı, Anayasa Hukukuna Giriş Temel Kavramlar ve Türk Anayasa Tarihi, 1982 Anayasasının Temel İlkeleri, Yasama, Yürütme, Yargı, Temel Hak ve Hürriyetler, İdare Hukuku ve Uluslararası Kuruluşlar ve Güncel Olaylar bölümlerinden oluşmaktadır. Kitapta; bölümlerin sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde ele alınmasına ve bilgilerin açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine, bilginin resim, şekil, şemalarla somutlaştırılmasına, kavram haritaları, tablolar, grafik ve etkinliklerle akılda kalıcı biçimde sunulmasına özen gösterilmiştir. Kitaba ayrıca 1982 Anayasası’nın en güncel metni ve yapılan anayasa değişiklikleri eklenmiştir. Her ünitenin sonunda, ■ ■ ■ ■ boşluk doldurma ve doğru/yanlış alıştırmaları, bulmaca, cevaplı testler ve çıkmış sorulara; yer verilmiştir. Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarıma, PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanlarına ve öğrencilerime teşekkürü bir borç bilirim. Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle [email protected] aracılığıyla paylaşınız. Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS’de ve meslek hayatınızda başarılar. Komisyon İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM Hukukun Temel Kavramları Hukukun Tanımı.............................................................................................. 3 Hukuk Kaynaklarıyla İlgili Kavramlar.......................................................... 5 Yazısız Kaynaklar (Örf ve Adet Hukuku) ................................................... 6 Yardımcı Kaynaklar .................................................................................... 6 Hukuk Kurallarının Yaptırımları .................................................................. 7 Hukukun Sistematiği .................................................................................. 13 Kamu Hukuku Dalları...................................................................................... 14 1. Anayasa Hukuku .................................................................................... 14 2. İdare Hukuku.......................................................................................... 14 3. Ceza Hukuku ......................................................................................... 15 Ceza ve Ehliyet ..................................................................................... 16 4. Vergi Hukuku.......................................................................................... 17 5. Devletler Genel (Umumi) Hukuku .......................................................... 18 6. Yargılama Hukuku .................................................................................. 18 7. İcra ve İflas Hukuku ............................................................................... 19 Özel Hukuk Dalları.......................................................................................... 19 1.Medeni Hukuk ......................................................................................... 19 Medeni Hukukta Hak Kavramı ................................................................... 19 Hakkın Tanımı ve Türleri ....................................................................... 19 Hakkın Kazanılması .............................................................................. 19 Hakkın Türleri ........................................................................................ 20 Hakkın Korunması ................................................................................. 23 A) Kişiler Hukuku ....................................................................................... 23 1. Gerçek Kişiler .................................................................................... 23 Gerçek Kişiliğin Başlangıcı .................................................................... 23 Gerçek Kişilerde Hak Ehliyeti ................................................................ 24 Gerçek Kişilerde Fiil Ehliyeti .................................................................. 24 Gerçek Kişiliği Sona Ermesi .................................................................. 26 2. Tüzel Kişiler ....................................................................................... 26 Tüzel Kişiliğin Başlangıcı ....................................................................... 27 Tüzel Kişilerde Fiil Ehliyeti ..................................................................... 27 Tüzel Kişiliğin Çeşitleri .......................................................................... 28 1. Kamu Hukuku Tüzel Kişileri .............................................................. 28 2. Özel Hukuk Tüzel Kişileri .................................................................. 28 Türk Medeni Kanununda Tüzel Kişilikle İlgili Hükümler ......................... 28 Tüzel Kişiliğin Sona Ermesi ................................................................... 29 B) Aile Hukuku ................................................................................................ 29 C) Miras Hukuku ............................................................................................. 31 PEGEM AKADEMİ vi D) Eşya Hukuku.............................................................................................31 2. Borçlar Hukuku .....................................................................................31 Borç İlişkisinin Unsurları .......................................................................32 Edimin Konusu .....................................................................................32 Borcun Doğması ...................................................................................32 Borç İlişkisinin Özellikleri ......................................................................34 Eksik Borçlar ........................................................................................34 Borç İlişkisinde İrade Bozukluğu Yaratan Sebepler ..............................35 Borçların Sona Ermesi .........................................................................35 Takas ....................................................................................................36 Mahsup .................................................................................................36 Zamanaşımı .........................................................................................36 3. Ticaret Hukuku ......................................................................................36 4. Devletler Özel Hukuku ..........................................................................36 Boşluk Doldurma ...........................................................................................37 Doğru / Yanlış ................................................................................................39 Bulmaca.........................................................................................................40 Cevaplı Test ...................................................................................................41 Çıkmış Sorular ...............................................................................................45 2. BÖLÜM Devlet Biçimleri ve Hükümet Sistemleri Devlet ............................................................................................................53 Devlet Kavramı ........................................................................................ 53 Devlet Kurucu Unsurları ............................................................................53 Devlet Kavramına İlişkin Ayrımlar .............................................................53 Yapılarına Göre Devlet Şekilleri............................................................53 Egemenliğin Kaynağına Göre Devlet Şekilleri......................................54 Hükümet Sistemleri .......................................................................................55 Kuvvetler Birliği .....................................................................................55 Kuvvetler Ayrılığı ..................................................................................55 Boşluk Doldurma ...........................................................................................58 Doğru / Yanlış ................................................................................................60 Bulmaca.........................................................................................................61 Cevaplı Test ...................................................................................................62 Çıkmış Sorular ...............................................................................................64 vii 3. BÖLÜM Anayasa Hukukuna Giriş, Temel Kavramlar ve Türk Anayasa Tarihi Anayasa.........................................................................................................69 Anayasa Kavramına İlişkin Ayrımlar .........................................................69 Yazılı Anayasa - Yazısız Anayasa Ayrımı .............................................69 Maddi Anlamda Anayasa - Şeklî Anlamda Anayasa Ayrımı .................69 Anayasacılık Hareketleri ve Anayasanın Üstünlüğü Sorunu.....................70 Kurucu İktidar .......................................................................................71 Aslî Kurucu İktidar ................................................................................71 Tâlî Kurucu İktidar ................................................................................71 Türk Anayasa Tarihi .......................................................................................72 Kanun-u Esasî (1876) ...............................................................................75 Şeklî Unsurlar .......................................................................................75 Devletin Nitelikleri .................................................................................75 Hükümet Sistemi ..................................................................................75 Temel Hak ve Hürriyetler ......................................................................76 Kanun-u Esasî’de 1909 Değişiklikleri (İkinci Meşrutiyet) ......................76 1921 Teşkilât-ı Esasiye Kanunu ................................................................76 Şeklî Unsurlar .......................................................................................76 Devletin Nitelikleri .................................................................................76 Hükümet Sistemi ..................................................................................76 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nda 29 Ekim 1923 Tarihli Değişiklikler ........76 1924 Anayasası ........................................................................................77 Şeklî Unsurlar .......................................................................................77 Devletin Nitelikleri .................................................................................77 Hükümet Sistemi ..................................................................................77 Temel Hak ve Hürriyetler ......................................................................77 1924 Anayasası’nda ‘‘Çoğunlukçu Demokrasi’’ Sorunu .......................77 1961 Anayasası ........................................................................................77 Şeklî Unsurlar .......................................................................................77 Devletin Nitelikleri .................................................................................78 Hükümet Sistemi ..................................................................................78 Temel Hak ve Hürriyetler ......................................................................78 “Çoğunlukçu Demokrasi”den “Çoğulcu Demokrasi”ye .........................79 1971-1973 Anayasa Değişiklikleri ........................................................79 1982 Anayasası ........................................................................................79 1982 Anayasasının Temel Özellikleri ...................................................80 Türk Tarihindeki Referandumlar ...........................................................81 Boşluk Doldurma ...........................................................................................82 Doğru / Yanlış ................................................................................................84 Bulmaca.........................................................................................................85 Cevaplı Test ...................................................................................................86 Çıkmış Sorular ...............................................................................................89 PEGEM AKADEMİ PEGEM AKADEMİ viii 4. BÖLÜM 1982 Anayasası’nın Temel İlkeleri 1982 Anayasası’na Giriş ve Anayasanın Temel İlkeleri ................................. 93 Başlangıç Metni ........................................................................................ 93 I. Devletin şekli .......................................................................................... 93 II. Cumhuriyetin nitelikleri .......................................................................... 94 III. Devletin bütünlüğü, resmî dili, bayrağı, millî marşı ve başkenti ........... 94 IV. Değiştirilemeyecek hükümler ............................................................... 94 1982 Anayasasının Temel İlkeleri ............................................................. 94 1. Laik Devlet ........................................................................................ 94 2. Atatürk Milliyetçiliğine Bağlı Devlet ................................................... 95 3. Demokratik Devlet ............................................................................ 95 Siyasi Partiler Hukuku .......................................................................... 97 Siyasi Partilerin Amaçlarına İlişkin Yasaklar ......................................... 97 Siyasi Partilerin Örgütlenme ve Çalışmalarına İlişkin Yasaklar ............ 97 Siyasi Partilerin Mali Denetimi .............................................................. 98 Siyasi Partilerin Kapatılması ................................................................. 98 4. İnsan Haklarına Saygılı Devlet ......................................................... 98 Normlar Hiyerarşisi ............................................................................... 99 5. Hukuk Devleti ................................................................................... 99 Kanunî Hakim Güvencesi ..................................................................... 100 Ceza Sorumluluğu İlkeleri .................................................................... 100 6. Sosyal Devlet ................................................................................... 101 Sosyal Devletin Uygulama Yöntemleri ................................................. 101 Eşitlik İlkesi ........................................................................................... 101 Boşluk Doldurma ........................................................................................... 102 Doğru / Yanlış ................................................................................................ 104 Bulmaca......................................................................................................... 105 Cevaplı Test ................................................................................................... 106 Çıkmış Sorular ............................................................................................... 112 5. BÖLÜM Yasama Yasama Organı...............................................................................................121 Yasama Fonksiyonu ...................................................................................121 Yasama Fonksiyonunun Genelliği ve Asli (İlk-El) liği .................................121 Yasama İşlemleri ........................................................................................121 a) Kanunlar ............................................................................................121 Özel Usullere Tabi Kanunlar ..................................................................122 b) Parlamento Kararları .........................................................................124 İçtüzük ...................................................................................................125 ix TBMM Kuruluş ve Seçimler ......................................................................125 TBMM Üyelerinin Hukuki Statüsü ............................................................126 Yasama Sorumsuzluğu (Mutlak Dokunulmazlık) ..................................126 Yasama Dokunulmazlığı (Nisbi Dokunulmazlık) ...................................127 TBMM Üyeliği’nin Düşürülmesi ................................................................128 TBMM İç Yapı ve Çalışma Düzeni ............................................................128 Başkanlık Divanı ...................................................................................128 Siyasi Parti Grupları .............................................................................129 Meclisin Toplanması ve Tatili ................................................................130 Toplantı ve Karar Yeter Sayısı ..............................................................130 TBMM Görev ve Yetkileri ..........................................................................132 TBMM Bilgi Edinme ve Denetim Yolları ....................................................133 1. Soru ..................................................................................................133 2. Genel Görüşme ................................................................................133 3. Meclis Araştırması ............................................................................133 4. Meclis Soruşturması .........................................................................133 5. Gensoru ............................................................................................133 Boşluk Doldurma ...........................................................................................134 Doğru / Yanlış ................................................................................................136 Bulmaca ..................................................................................................................... 137 Cevaplı Test ...................................................................................................138 Çıkmış Sorular ...............................................................................................144 6. BÖLÜM Yürütme Yürütme ........................................................................................................ 155 Yürütme Fonksiyonunun Niteliği .............................................................. 155 Kanun Hükmünde Kararnameler ............................................................. 155 Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi .............................................................. 156 Tüzük ....................................................................................................... 157 Yönetmelik ............................................................................................... 157 Cumhurbaşkanı ............................................................................................ 157 Cumhurbaşkanı Seçimi ............................................................................ 157 Cumhurbaşkanı’nın Tarafsızlığı ............................................................... 158 Cumhurbaşkanı’nın Sorumsuzluğu .......................................................... 158 Cumhurbaşkanı’nın Görev ve Yetkileri ..................................................... 159 Yasama ile İlgili Olanlar ....................................................................... 159 Yürütme İle İlgili Olanlar ...................................................................... 159 Yargı İle İlgili Olanlar............................................................................ 159 Cumhurbaşkanlığı Örgütü ........................................................................ 159 Bakanlar Kurulu ............................................................................................ 160 Bakanlar Kurulu’nun Yapısı ...................................................................... 160 Bakanların Sorumluluğu............................................................................160 Geçici Bakanlar Kurulu .............................................................................161 PEGEM AKADEMİ PEGEM AKADEMİ x Olağanüstü Yönetim Usulleri .........................................................................162 1. Olağanüstü Hal .....................................................................................162 2. Sıkıyönetim ...........................................................................................162 Sıkıyönetimde Görev ve Yetki ..............................................................163 Boşluk Doldurma ...........................................................................................165 Doğru / Yanlış ................................................................................................168 Bulmaca.........................................................................................................170 Cevaplı Test ...................................................................................................171 Çıkmış Sorular ...............................................................................................174 7. BÖLÜM Yargı Yargı ..............................................................................................................183 Yargı Organı ..................................................................................................183 Mahkemelerin Bağımsızlığı.......................................................................183 Hakimlik Teminatı ......................................................................................183 Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu .............................................................184 Yüksek Mahkemeler ......................................................................................185 Anayasa Mahkemesi.................................................................................185 Kuruluşu ...............................................................................................185 Anayasa Mahkemesi’nin Görevleri .......................................................186 Anayasa Yargısı ........................................................................................187 Anayasaya Uygunluk Denetimi .................................................................187 Denetime Tabi Normlar ve İşlemler ......................................................187 Denetim Yolları .....................................................................................187 Anayasa Mahkemesi’nin Çalışma ve Yargılama Usulü ........................188 Anayasa Mahkemesi’nin Kararları ........................................................188 Yargıtay .....................................................................................................190 Danıştay ....................................................................................................190 Askeri Yargıtay ..........................................................................................190 Askeri Yüksek İdare Mahkemesi...............................................................190 Uyuşmazlık Mahkemesi ............................................................................190 Sayıştay ....................................................................................................190 Boşluk Doldurma ...........................................................................................192 Doğru / Yanlış ................................................................................................194 Bulmaca.........................................................................................................196 Cevaplı Test ...................................................................................................197 Çıkmış Sorular ...............................................................................................200 xi 8. BÖLÜM Temel Hak ve Hürriyetler Temel Hak ve Hürriyetler ............................................................................... 207 Temel Hakların Türleri ................................................................................... 207 1. Kişinin Hak ve Ödevleri (Negatif Statü Hakları) .................................... 207 2. Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler (Pozitif Statü Hakları) ............. 208 3. Siyasi Haklar ve Ödevler (Katılma Hakları)........................................... 209 Boşluk Doldurma ........................................................................................... 210 Doğru / Yanlış ................................................................................................ 212 Bulmaca. ..................................................................................................................... 213 Cevaplı Test ................................................................................................... 214 Çıkmış Sorular ............................................................................................... 217 9. BÖLÜM İdare Hukuku İdare Hukuku .................................................................................................223 İdare (Kamu Yönetimi)...................................................................................224 A. Merkezden Yönetim İlkesi ....................................................................224 B. Yerinden Yönetim İlkesi ........................................................................225 C. Türkiye’nin İdari Yapısı .........................................................................227 D. Merkezi İdarenin Taşra Teşkilatı ...........................................................227 a. İl Genel İdaresi .................................................................................227 b. İlçe İdaresi ........................................................................................228 c. Bucak İdaresi ....................................................................................228 Yerel Yönetim Organları ...................................................................... 229 a. İl Özel İdaresi Yönetimi ....................................................................229 b. Belediye Yönetimi .............................................................................229 c. Büyükşehir Belediye Yönetimi ..........................................................230 d. Köyler ...............................................................................................231 Kamu Görevlileri ............................................................................................232 Memurluğa Giriş Koşulları.........................................................................232 Memurların Görevleri ................................................................................233 Memurlara Uygulanan Yasaklar ................................................................233 Kamu Kuruluşları ...........................................................................................233 1. Radyo Televizyon Üst Kurulu ...........................................................233 2. Sermaye Piyasası Kurulu .................................................................233 3. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası ...................................................233 4. Milli İstihbarat Teşkilatı .....................................................................233 5. Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu .......................................................233 6. Hazine Müsteşarlığı ..........................................................................234 7. Rekabet Kurumu ..............................................................................234 PEGEM AKADEMİ PEGEM AKADEMİ xii 8. Kamu İhale Kurumu ..........................................................................234 9. Devlet Planlama Teşkilatı .................................................................234 10. Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu ............................................234 11. Danıştay..........................................................................................234 12. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu ....................................234 13. Yüksek Denetleme Kurulu .............................................................234 14. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu ...............................234 15. Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü ...................................................235 16. Devlet Personel Başkanlığı ............................................................235 17. Diyanet İşleri Başkanlığı .................................................................235 18. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası .............................................235 19. Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreteliği ..........................................236 20. Özelleştirme İdaresi Başkanlığı ......................................................236 21. Özelleştirme Yüksek Kurulu ...........................................................236 22. Sosyal Güvenlik Kurumu ................................................................236 23. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu ..........................236 24. Türkiye Atom Enerjisi Kurumu ........................................................236 25. Türkiye İstatistik Kurumu ................................................................236 26. Yüksek Ögretim Kurumu ................................................................237 27. Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi .........................................237 Özet ...............................................................................................................238 Boşluk Doldurma ...........................................................................................240 Doğru / Yanlış ................................................................................................242 Bulmaca.........................................................................................................243 Cevaplı Test ...................................................................................................244 Çıkmış Sorular ...............................................................................................247 10. BÖLÜM Uluslararası Kuruluşlar ve Güncel Olaylar Uluslararası Kuruluşlar ve Güncel Olaylar.....................................................255 Uluslararası Örgüt ve Kuruluşlar ...................................................................255 A. Birleşmiş Milletler..................................................................................255 B. Uluslararası Af Örgütü ..........................................................................258 C. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü.................................................258 D. G-8 .......................................................................................................258 E. D-8 ........................................................................................................258 F. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı ....................................................................258 G. Avrupa Birliği ........................................................................................258 H. Avrupa Konseyi ....................................................................................260 K. Avrupa İşbirliği ve Güvenlik Teşkilatı ....................................................261 L. Batı Avrupa Birliği .................................................................................261 M. Kuzey Atlantik Antlaşması Örgüt .........................................................261 xiii N. Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü ........................................................ 261 O. Karadeniz Ekonomik İşbirliği Bölgesi .................................................. 261 P. İslam Konferansı Örgütü ...................................................................... 262 R. Bağımsız Devletler Topluluğu .............................................................. 262 S Hem AB Hem de Nato Üyesi Olan Ülkeler ........................................... 262 T. Türkiye’nin Üye Olduğu Uluslararası Kuruluşlar .................................. 262 U. Türkiye’nin Kurucu Olduğu Uluslararası Kuruluşlar............................. 263 KPSS Güncel Bilgiler .................................................................................... 264 Türkiye’ye Vize Uygulamayan Ülkeler .................................................... 271 Unesco’nun Dünya Mirası Listesindeki Doğal ve Kültürel Varlıklarımız ... 272 Bulmaca........................................................................................................ 275 Cevaplı Test .................................................................................................. 276 Çıkmış Sorular .............................................................................................. 278 11. BÖLÜM 1982 Anayasası Tam Metni T.C. Anayasası Madde Dizini....................................................................... 289 Ek - 1 1982 Anayasasında 2007 Değişiklikleri ............................................ 319 Ek - 2 1982 Anayasasında 2010 Değişiklikleri ............................................ 321 Bulmaca Çözümleri ..................................................................................... 332 PEGEM AKADEMİ Genel Kültür’de 45 ANAYASA VATANDAŞLIK ÖSYM SORULARI PEGEM AKADEMİ SORULARI 2013 46. 1982 Anayasası’na göre, Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? 2. Anayasa’ya göre, seçimlerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) A) Kural olarak dört yılda bir yapılır. B) Savaş sebebiyle seçimlerin bir yıl geriye bırakılmasına karar verilebilir. C) C) Bir kişinin üç dönemden fazla milletvekili seçilmesi mümkün değildir. D) D) Anayasa’da belirtilen şartlar altında Cumhurbaşkanı’nın kararı ile seçimler yenilenebilir. E) E) Yenilenmesine karar verilen Meclisin yetkileri yeni Meclisin seçilmesine kadar sürer. 47. 1982 Anayasası’na göre aşağıdakilerden hangisi, Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev veya yetkilerinden biri değildir? A) Milletlerarası antlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak B) Özel af ilanına karar vermek C) Para basılmasına karar vermek D) Bakanları denetlemek E) Kanun hükmünde kararname çıkarmak 48. 1982 Anayasası’na göre, suç ve cezalar ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) B) Kimse, işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz. TBMM görev süresi dolmadan erken seçim kararı verebilir. Savaş sebebiyle seçimler bir yıl geri bırakılabilir. Bir kimse en fazla üç dönem milletvekili seçilebilir. Cumhurbaşkanı Anayasa’da belirtilen şartlar altında Meclis Başkanına danışarak seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. TBMM genel seçimleri 4, mahalli idareler seçimleri 5 yılda bir yapılır. Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Test - 187 / 2. Soru 6. Aşağıdakilerden hangisi TBMM’nin görevlerinden biri değildir? A) Savaş ilanına karar vermek B) Bütçeyi görüşmek ve kabul etmek C) Para basılmasına karar vermek D) Kanun hükmünde kararnameleri onaylamak E) Kanun hükmünde kararname çıkarmak Genel Yetenek Genel Kültür 30 Deneme Deneme 9 / 6. Soru 46. 1982 Anayasası’na göre suç ve cezalara ilişkin hükümlerden hangisi yanlıştır? A) İdam ve genel müsadere cezası verilemez. B) Hiç kimse yalnızca sözleşmeden doğan bir yükümlülüğü yerine getirememesinden dolayı özgürlüğünden alıkonulamaz. C) Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar kimse suçlu sayılamaz. B) Ceza ve ceza yerine geçen tedbirler tüzük veya yönetmelikle düzenlenebilir. C) Ceza sorumluluğu şahsidir. D) Hiç kimse, yalnızca sözleşmeden doğan bir yükümlülüğü yerine getirememesinden dolayı özgürlüğünden yoksun bırakılamaz. D) Kimse işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz. E) Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar kimse suçlu sayılamaz. E) Ceza sorumluluğu şahsi değildir. Türkiye Geneli Deneme Sınavı - 9 / 46. Soru ANAYASA VATANDAŞLIK ÖSYM SORULARI PEGEM AKADEMİ SORULARI 2013 48. 1982 Anayasası’na göre, suç ve cezalar ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? 3. 1982 Anayasası’na göre, suç ve cezalarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Kimse, işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz. A) Hiç kimse işlendiği zaman yürürlükte olan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz. B) Ceza ve ceza yerine geçen tedbirler tüzük veya yönetmelikle düzenlenebilir. B) Ceza ve ceza yerine geçen güvenlik tedbirleri ancak kanunla konulur. C) Ceza sorumluluğu şahsidir. C) D) Hiç kimse, yalnızca sözleşmeden doğan bir yükümlülüğü yerine getirememesinden dolayı özgürlüğünden yoksun bırakılamaz. Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar kimse suçlu sayılamaz. D) Kanuna aykırı olarak elde edilmiş bulgular delil olarak değerlendirilemez. E) Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar kimse suçlu sayılamaz E) Savaş ve çok yakın savaş tehdidi halleri ile terör suçları haricinde ölüm cezası verilemez. 49. Ahmet ile anne bir kız kardeşi Ayşe’nin oğlu Mehmet arasındaki hısımlığın türü ve derecesi ile ilgili asağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? Lisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Bankası / Test - 23 / 3. Soru 17. Birbirinin soyundan gelen kişiler arasındaki hısımlığa ne ad verilir? A) Civar hısımlığı Üçüncü derece yarım kan, yan soy hısımlığı vardır. B) Usul-Füru hısımlığı C) Yansoy hısımlığı Üçüncü derece tam kan, yan soy hısımlığı vardır. D) Sıhri hısımlık E) Suni hısımlık C) Dördüncü derece tam kan, yan soy hısımlığı vardır. 5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Temel Hukuk Test - 3 / 17. Soru D) Dördüncü derece yarım kan, yan soy hısımlığı vardır. E) Ahmet ile Ayşe üvey kardeş oldukları için Ahmet ile Mehmet arasında hısımlık ilişkisi yoktur. A) B) 50. Belli bir hukuki duruma ilişkin olarak kanunda bir hüküm olması gerekirken hiçbir hüküm öngörülmemiş olmasının hukuki niteliği aşağıdakilerden hangisidir? A) Gerçek hukuk boşluğu B) Bilinçli hukuk boşluğu C) Gerçek olmayan hukuk boşluğu D) Gerçek olmayan kanun boşluğu E) Gerçek kanun boşluğu 4. Somut olaya uygulanacak yazılı bir hukuk kuralının olmaması durumunda hangi tür boşluk söz konusu olur? A) Kanun boşluğu B) Açık boşluk C) Kural içi boşluk D) Örtülü boşluk E) Hukuk boşluğu Lisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Bankası / Test - 7 - 4. Soru ANAYASA VATANDAŞLIK ÖSYM SORULARI PEGEM AKADEMİ SORULARI 2013 53. Tütün ve Tütün Tekeli Tüzüğü’nün Yürürlükten Kaldırılmasına Dair Tüzük, 21 Haziran 2007 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 3. Bu tüzüğü çıkarmaya yetkili makam aşağıdakilerden hangisidir? 1982 Anayasasına göre, tüzük çıkarma yetkisi aşağıdakilerden hangisine aittir? A) Bakanlar Kurulu B) Başbakanlık A) Sağlık Bakanlığı C) Bakanlıklar B) Gençlik ve Spor Bakanlığı D) Cumhurbaşkanlığı C) Bakanlar Kurulu E) Kamu tüzel kişileri D) Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu E) Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu Lisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Bankası / Test - 44 / Soru 3 15. Tüzük çıkarma yetkisi aşağıdakilerden hangisine aittir? A) B) C) D) E) Başbakanlık Bakanlar Kurulu Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu Tüm kamu tüzel kişileri Danıştay Genel Yetenek Genel Kültür Çek Kopar Yaprak Test - 197 - 15. Soru 54. İdare hukukunda; örnek olarak belli bir memurun veya belli bir öğrencinin hak ve yükümlülükleri değil, genel anlamda aynı konumda bulunan memurların veya öğrencilerin hukuki durumları genel, soyut, sürekli ve kişilik dışı kurallarla düzenlenmektedir. Yukarıdaki cümlede idare hukukunun hangi özelliği anlatılmaktadır? A) Yeni bir hukuk dalı olma B) Bağımsız bir hukuk dalı olma C) Pozitif bir hukuk dalı olma D) Statü hukuku olma E) İçtihadi hukuk dalı olma 60. II. Dünya Savaşı sonrasında kurulan, “Bretton Woods İkizleri” olarak da anılan uluslararası ekonomik kuruluşlar aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir? 4. Aşağıdakilerden hangisi İdare Hukuku’nun özelliklerinden biridir? A) Ana kaynağı tüzüklerdir. B) Kodifiye edilmiş bir hukuk dalıdır. C) Yargıtay kararlarına dayanır. D) Kamu gücü kullanılır. E) Tarafların irade uyuşmasına dayanır. Lisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Bankası / Test - 64 / 4. Soru 10. II. Dünya Savası sonrasında Bretton-Woods Sistemi ile kurulan, dünya ekonomisini ve ticaretini gelistirmeyi amaçlayan, günümüzde de varlığını koruyan kuruluşlar hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir? A) Milletler Cemiyeti – Birleşmiş Milletler B) Dünya Bankası – Uluslararası Para Fonu A) Dünya Ticaret Örgütü – Dünya Bankası C) Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Anlaşması – Dünya Ticaret Örgütü B) Dünya Bankası – Uluslararası Para Fonu C) Dünya Ticaret Örgütü – Uluslararası Para Fonu D) Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü – G-20 D) Birlesmis Milletler – Uluslararası Para Fonu E) Avrupa Ekonomik Topluluğu – Avrupa Birliği E) Birlesmis Milletler – Dünya Bankası 5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Karma Test - 4 / 10. Soru 1 PEGEM AKADEMİ HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI Ø HUKUKUN TANIMI Ø KAMU HUKUKU DALLARI Ø ÖZEL HUKUK DALLARI 2008 3 07 1 20 200 9 3 06 20 10 3 2 20 2011 3 05 20 - 12 3 20 04 1 3 20 13 20 Çıkmış Soru Ağacı "Bildiğim tek şey hiçbir şey bilmediğimdir." sokrates BÖLÜM KAVRAMLARI SÖZLÜĞÜ Alacaklı: Bir borç ilişkisinde karşı tarafı, bir şeyi yapmaya, vermeye ya da bir şeyi yapmaktan kaçınmaya zorlamaya hakkı olan kişi Aslen Kazanma: Bir hakkın, kimseye ait olmayan bir hakkı kendi fiiliyle elde etmesi. Ayırt Etme Gücü: Akla uygun biçimde davranma yeteneği. Ayni Hak: Eşya üzerinde doğrudan doğruya mutlak egemenlik yetkisi veren ve herkese karşı ileri sürülebilen hak. Bilimsel Görüş: Hukuk bilginlerinin hukuki sorunlarda ileri sürdükleri görüş, düşünce ve kanaatlar. Birlikte Ölüm Karinesi: Birden fazla kişiden hangisinin önce veya sonra öldüğünün ispat edilememesi durumunda hepsinin aynı anda ölmüş sayılması. Borç ilişkisi: İki taraf arasında doğan ve bunlardan birinin diğerine karşı bir edimi yükümlediği ilişki. İki taraf arasında tek taraflı veya karşılıklı yükümlülükleri kapsayan hukuki bir bağ Borçlu: Alacaklıya karşı bir edimde bulunma yükümlülüğü altında olan kişi. Borçlunun Temerrüdü (Direnimi): Halen ifası mümkün olan muaccel bir borcun alacaklının ihtarına karşın borçlu tarafından zamanında ifa edilmemesi Cebri icra: Borcunu yerine getirmeyen kimseyi borcunu yerine getirmeye zorlama biçiminde bir yaptırım. Cenin: Kendisine gebe kalınmış ve doğumu beklenilen çocuk. Ceza: Kanunun suç isleyen kişiye uygulanmasını öngördüğü yaptırım Cürüm: Toplum düzenini ağır biçimde sarsan suçlar. Def’i: Davalının borcunu, özel bir nedenden dolayı yerine getirmekten kaçınmasına olanak veren hak. Dernek: Kazanç paylaşmak dışında bir amaçla en az yedi gerçek kişi ile kurulan kişi topluluğu niteliğinde özel hukuk tüzel kişileridir. Devren Kazanma: Bir hakkın, sahibi bulunan kişiden elde edilmesi. Dürüst Davranma: Bir hak sahibinin hakkını kullanırken veya bir borçlunun borcunu yerine getirirken iyi ve doğru hareket etmesi, yani dürüst, namuslu, aklı başında, davranışının sonucunu bilen, orta zekalı her insanın benzer olaylarda izleyecek olduğu yolda hareket etmesi. Edim: Borçlunun yerine getirmekle yükümlü olduğu borcun konusu. Borçlunun yerine getirmekle yükümlü bulunduğu davranış biçimi. Ergin Olmak: Bir kimsenin kanunun belirttiği belli bir yaş sınırını aşması. Fesih (Dağıtma): Bir tüzel kişiliğin bir kararla sona erdirilmesi. Fikri Hak: Bir kimse tarafından yaratılan yapıt üzerindeki düşünsel hak. Fiil Ehliyeti: Bir kişinin kendi fiil ve işlemleriyle kendi lehine haklar, aleyhine borçlar yaratabilme gücü, yeteneği. Gaip: Yok olan kişi (kaybolmuş kimse). Hak: Hukuken korunan yarar. Hak Ehliyeti: Hak ve borç sahibi olabilme yeteneği. Haksız Fiil: Hukuk düzeninin hoş görmediği, zarar verici eylemler. Bir kimsenin, hukuk kurallarına aykırı ve zarar verici davranışı. Hukuki Fiil: Hukuki sonuç doğuran ve insan iradesi ile gerçekleşen davranış. Hukuki işlem: Bir hukuki sonuç oluşturmak için irade açıklamasında bulunmak. Bir veya birden fazla kimsenin hukuki bir sonuca yöneltilmiş irade açıklaması. Hukuki Olay: Hukuk düzeninin kendilerine bir sonuç bağladığı olaylar. Hukuki sonuç doğuran ve insan iradesi dışında gerçekleşen olay. Hükümsüzlük: Bir hukuki işlemin, kanunun öngördüğü şekilde yapılmaması veya kanuna aykırı olarak yapılması halinde hukuki sonuç doğurmaması. İcaba Davet: Bir sözleşmenin oluşabilmesi için, açıklanan irade beyanının sadece konuyu görüşme amacıyla yapılması. İcap: Bir sözleşmenin meydana gelebilmesi için zaman bakımından önce yapılan irade açıklaması. İfa: Borçlanılan edimin yerine getirilmesi. İlliyet Bağı: Bir sebep ile ortaya çıkan sonuç arasındaki ilişki. İnfisah (Dağılma): Bir tüzel kişiliğin herhangi bir işleme gerek olmaksızın kendiliğinden sona ermesi. İyiniyet: Bir hakkın kazanılmasında, buna ait engeli bilmemek. Karine: Bilinen bir durumdan bilinmeyen bir durumun varlığını çıkarma. Kast: Hukuk düzeninin izin vermediği bir fiili bilerek, isteyerek işlemek iradesi. Kısıtlılık: Bir kimsenin medeni hakları kullanma yetkisinin mahkemece kaldırılması. Kişi: Haklara ve borçlara sahip olabilen varlıklar. Kişilik Hakları: Bir kişinin maddi (bedensel), manevi ve iktisadi bütünlüğü ve varlıkları üzerindeki mutlak haklar. Kişisel Edim: Bizzat borçlu tarafından yerine getirilmesi gereken edim. Maddi Edim: Doğrudan doğruya borçlunun malvarlığı ile yerine getirilebilen, bizzat borçlu tarafından yerine getirilmesi zorunlu olmayan edim. Maddi Tazminat Davası: Kişilik haklarına hukuka aykırı saldırıda bulunulan kimsenin, bu saldırıdan dolayı uğrarmış. olduğu maddi zararlarının giderilmesi için açtığı dava. Maddi Yaptırım: Hukuk kurallarına uyulmadığında karşılaşılacak tepki. Mal Topluluğu: Belli bir amacın gerçekleştirilmesi için kişilerin bir araya gelmeleriyle oluşturulmuş, bağımsız varlığa sahip topluluklar. Manevi Tazminat Davası: Kişilik haklarına hukuka aykırı saldırıda bulunulan kişinin bu yüzden duymuş olduğu üzüntü ve utancı gidermek için açtığı dava. Manevi Yaptırım: Hukuk kuralları dışındaki diğer sosyal kurallara uyulmadığında karşılaşılacak tepki. Meşru Müdafaa: Bir kimsenin, kendisine veya başkasına ya da mallarına yönelen, halen var olan haksız saldırıdan doğacak zararı önlemek için yapmak zorunda kaldığı eylem. Mevzuat: Yasa, tüzük, yönetmelik ve diğer hukuk kaynaklarının tümü. Miras (Tereke): Miras bırakanın mal varlığının toplamı. Mutlak Butlan: Bir hukuki işlemin kamu düzenine, ahlaka aykırı olması veya esaslı koşullara sahip bulunmaması. Mutlak Hak: Sahibine maddi ve maddi olmayan bütün mallar ile kişiler üzerinde en geniş yetkiler veren ve herkese karşı ileri sürülebilen hak. Muvazaa: Tarafların, üçüncü kişileri aldatmak amacıyla, gerçek iradelerine uymayan bir işlem yapmaları fakat görünürdeki bu işlemin geçerli olmayacağı konusunda anlaşmaları. Mücbir Sebep: Zorlayıcı neden. Önceden göz önüne alınmasına ve bunun sonucu olarak ortadan kaldırılmasına olanak bulunmayan ve bir dış etkiden ileri gelen olay. Nisbi Hak: Belirli kişilere karşı ileri sürülebilen hak. Olumlu Edim: Bir şeyin yapılmasına veya verilmesine ilişkin edim. Olumsuz Edim: Bir şeyin yapılmamasına ilişkin edim. Ölüm: Gerçek kişiliği sona erdiren hukuki bir olay. Ölüm Karinesi: Bir kimsenin ölümüne kesin gözle bakılacak bir durumda kaybolması halinde ölmüş sayılması ve o yerin en büyük mülkiye amirinin emriyle kütüğüne ölüm kaydının düşülmesi. Örf ve Adet: Topluluk içerisinde kök salmış olup, uyulması gerekli gelenekler. Sebepsiz Zenginleşme: Hukuken geçerli bir sebep olmaksızın, bir kimsenin diğer bir kimsenin zararına zenginleşmesi. Sınırlı Ehliyetli: Tam ehliyetli olup, bazı sebeplerden dolayı ehliyet belli konularda kısıtlanmış olan kişi. Sınırlı Ehliyetsiz: Ayırt etme gücü bulunan ancak, ergin olmayan ya da kısıtlı bulunan kişi. Sınırlı Sorumluluk: Borçlunun, malvarlığındaki belirli malları ile veya belirli bir miktar oranında bütün malları ile sorumlu olması. Sınırsız Sorumluluk: Borçlunun tüm malvarlığı ile sorumlu olması. Tacir: Bir ticari işletmeyi kısmen dahi olsa kendi adına işleten kimse. Tahsis (özgüleme) Prensibi: Tüzel kişilerin fiil ehliyetlerinin amaçları ile sınırlandırılması. Takas: Bir borcun, bir karşı alacağa feda edilmesi suretiyle sona erdirilmesi. Tam Ehliyetli: Fiil ehliyetinin bütün koşullarına sahip olan kişi. Tam Ehliyetsiz: Ayırt etme gücüne sahip olmayan kişi. Tazminat: Hukuka aykırı olarak başkalarına verilen zararların ödettirilmesi biçimindeki yaptırım. Telif Hakki: Yazar hakkı. Tespit Davası: Bir saldırı sonucunda kişilik hakları zedelenmiş olan kimselere, sona ermesine rağmen etkisini devam ettirdiği takdirde, bu saldırının hukuka aykırılığını tespit ettirmek üzere açılacak dava. Tüzel Kişi: Başlı başına bir varlığı olmak üzere örgütlenmiş kişi toplulukları ve belli bir amaca özgülenmiş olan bağımsız mal toplulukları. Belli bir amacı gerçekleştirmek üzere bağımsız bir varlık halinde örgütlenmiş, hak ve fiil ehliyetine sahip kişi ve mal toplulukları. Vakıf: Başlı başına bir varlığı bulunmak üzere bir malın belli bir amaca özgülenmesi. Vekalet Sözleşmesi: Vekilin, vekalet verene ait bir işin yönetimi veya bir hizmetin görülmesi konusunda vekalet veren ile yaptığı sözleşmedir. Velayet: Çocuklar üzerinde ana ve babanın kanundan doğan hakları. Velayet Hakkı: Ergin olmayan çocuklar üzerinde ana ve babaya tanınmış olan mutlak hak. Vesayet: Velayet altında bulunmayan küçük ve kısıtlıların çıkarlarını korumak üzere mahkemece yasal temsilci atanması. Zamanaşımı: Kanun tarafından belirlenmiş şartlar altında belli bir süre içinde alacaklının hareketsiz kalması sonucu alacağının ifasını isteme yetkisinin sona ermesi. Zaruret Hali: Kendisini veya başkasını bilerek sebebiyet vermediği zarardan ya da derhal ortaya çıkabilecek bir tehlikeden kurtarmak için başkasının mallarına zarar verme. 1. BÖLÜM HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI n HUKUKUN TANIMI Sosyal hayatı düzenleyen, uyulmadığı takdirde maddi yaptırımla karşılaşacağımız kamu gücüyle desteklenmiş kurallar bütünüdür. Tarihte devlet kavramının oluşmasıyla beraber hukuk kuralları da ortaya çıkmıştır. Binlerce yıllık insanlık tarihinde toplumların oluşturdukları örf - adet, din, ahlak ve görgü gibi toplumsal kuralların bazılarına uyulmasının zorunlu hale getirilmesi ve uyulmaması durumunda devlet tarafından yaptırımlar uygulanması ilk hukuk kurallarını oluşturmuştur. Bir başka deyişle hukuk kurallarının kökenini toplumsal hayatı oluşturan diğer kurallar oluşturur. Örneğin yolda karşılaştığımız birine selam vermek bir görgü kuralıyken asker kişilerin birbirlerini selamlamaları hukuk kuralıdır. Askerlikte astın üstüne selam vermemesinin cezai yaptırımı vardır. PEGEM AKADEMİ 4 Sosyal Hayatı Düzenleyen Kuralları DİN KURALLARI AHLAK KURALLARI Tanrı tarafından konulan bir takım emir ve yasaklardır. Din kurallarını içeriği itibariyle iki türlü incelemek mümkündür. Hukuk, dünyevi kurallarla daha çok ilgilidir. Uhrevi Dünyevi Allah ile kul arasındaki ilişkiyi düzenler. İnsanların birbirleriyle olan ilişkilerini düzenler. Kişilerin birbirleriyle ya da kendi vicdanlarıyla olan ilişkilerini düzenler. Ahlak kuralları uyulması gereken duruma göre ikiye ayrılır. Subjektif Ahlak Kuralları Objektif Ahlak Kuralları Kişinin kendi vicdanına karşı nasıl davranması gerektiğini düzenler. Kişilerin başkalarına nasıl davranmaları gerektiğini düzenler. Örn: Namaz Kılmak, Örn: Oruç Tutmak Zekat Vermek, Zina Yapmamak Örn: Dürüst Olmak, Yalan Söylememek Örn: Yoksullara yardım etmek Yaptırımı ↓ Günahkar Olma ↓ YAPTIRIMI MANEVİDİR Yaptırımı ↓ Ayıplanma ↓ YAPTIRIMI MANEVİDİR ÖRF-ADET KURALLARI Uzun yıllardan beri sürekli yapılagelen toplumsal davranış kalıplarıdır. Bir davranışın örf - adet kuralı olarak kabul edilebilmesi için uzun zamandan beri tekrar edilmesi, sürekli olması ve geniş bir bölgede uygulanıyor olması gerekir. Örn: Nikah öncesi sözlenmek Yaptırımı ↓ Dışlanma ↓ YAPTIRIMI MANEVİDİR GÖRGÜ KURALLARI Bir kişinin hangi durumda nasıl davranması gerektiğini düzenleyen kurallarıdır. Görgü kuralları diğer sosyal kurallara göre müeyyidesi en az olan ve hukuk kurallarını en az etkileyen kurallardır. Ama diplomatik teamüllerin kökeni görgü kurallarıdır. Örn: Bir davete temiz kıyafetlerle katılmak vb. Yaptırımı ↓ Küçümsenme ↓ YAPTIRIMI MANEVİDİR HUKUK KURALLARI Kişilerin birbirleriyle kurdukları ya da kişiyle toplum arasındaki ilişkileri düzenleyen kurallar bütünüdür. Sosyal hayatı düzenleyen diğer kurallarla birebir ilgilidir. Özellikle ahlak kurallarının uygun bulmadığı bir konuyu hukuk kuralları uygun bulmaz. Diğer kurallardan en temel farkı maddi yaptırımlı olmasıdır. Örn: Hırsızlık yapmamak Yaptırımı ↓ Ceza, Cebri İcra, Tazminat, Hükümsüzlük, İptal ↓ YAPTIRIMI MADDİDİR Not .LğLOHUKXNXNNXUDOODUñQDX\PDN]RUXQGDGñUODU2\VDGLßHUVRV\DONXUDOODU PDQHYL\DSWñUñPL§HULUYHEXQHGHQOHRQODUDX\PD]RUXQOXOXßX\RNWXU Hukukun Kaynakları Hakim eğer Hakim başvurmak isterse zorunda Yazılı Hukuk Kuralları n n n n n Anayasa Kanun Kanun hükmünde kararname Tüzük Yönetmelik Yazısız Hukuk Kuralları n Örf- Adet mevzu hukuk ↓ kanun boşluğu Yardımcı Kaynaklar n İçtihat (O konuyla ilgili daha önce alınmış hukuksal kararlar(emsal dava)) n Bilimsel görüş (Doktrin-Öğreti) müsbet hukuk ↓ hukuk boşluğu 5 PEGEM AKADEMİ Not +XNXNNXUDOODUñJHQHOREMHNWLIVR\XWV¼UHNOLPDGGL\DSWñUñPOñNXUDOODUGñU 8\DU× 6X§YH&H]D.DQXQX QDGD\DQPDN]RUXQGDGñU&H]DL§LQVDGHFH\D]ñOñ KXNXNNXUDOODUñQDMevzu HukukȃDEDNñOñUUI$GHWWHQID\GDODQñODPD] Hakimler bir uyuşmazlığı çözümlerken ya da bir dava görüşülürken önem derecesine göre yukarıdaki kaynaklardan yararlanırlar. Önce yazılı kaynaklara bakılmalıdır. Yazılı kaynaklarda olaya uygulanacak bir norm bulunamazsa - buna kanun boşluğu denir - yazısız kaynaklara bakılması zorunludur. Yazısız kaynaklarda da uygulanacak bir norm bulunamaması durumunda - buna da hukuk boşluğu denir - istenirse yardımcı kaynaklara bakılabilir. Ancak yardımcı kaynaklardan yararlanılması zorunlu değildir. Hakim yardımcı kaynaklara bakmadan önce ya da baktıktan sonra hala davada uygulanacak bir norm bulamıyorsa re’sen (kendiliğinden) karar verir. Yani hakim, kanun koyucu olsaydı nasıl davranacağını düşünür ve hukuk yaratır. püf noktası Yazılı kurallarda hüküm bulunmaması kanun boşluğu, yazılı ve yazısız kurallarda hüküm bulunmaması hukuk boşluğudur. Hukuk Kaynaklarıyla İlgili Kavramlar n n n n n n n Kanun Boşluğu: Hakimin bir uyuşmazlığın çözümünde uygulayabileceği yazılı hukuk kuralının bulunmayışıdır. Hakim böyle bir durumda örf ve adet hukukundan yararlanmak zorundadır. (Örneğin; sözlenme ile ilgili çıkacak uyuşmazlıklar.) Hukuk Boşluğu: Hakimin bir uyuşmazlığın çözümünde uygulayabileceği yazılı ya da yazısız hukuk kuralının bulunmayışıdır. Hakim böyle bir durumda kendini kural koyucu yerine koyarak sadece o olay için geçerli olacak bir hukuk yaratır. (Örneğin; ilk kredi kartı aidatı dosyaları.) Pozitif Hukuk: Müspet hukuk ya da yürürlükteki hukuk olarak da adlandırılır. Belli bir ülkede, belli bir dönemde yürürlükte bulunan yazılı-yazısız hukuk kurallarının bütününe denir. Mevzu Hukuk: Mevzuat olarak da adlandırılır. Bir ülkede yetkili makamlar tarafından konulan ve halen yürürlükte bulunan yazılı hukuk kurallarının tümüne denir. Tabii Hukuk: İdeal hukuk ya da doğal hukuk olarak da adlandırılan “olması istenen” hukuktur. Akıl yoluyla ulaşılabilecek mutlak adalet düşüncesinin bir ürünüdür. İnsanın sadece insan olmaktan kaynaklanan doğal hakları olduğu anlayışına dayanır. Tarihi Hukuk: Şu an yürürlükte bulunmayan hukuka denir. Örneğin: Kanunname-i Ali Osman Hammurabi Kanunları PEGEM AKADEMİ 6 Yazısız Kaynaklar (Örf ve Adet Hukuku) Herhangi bir makam tarafından konulmayan, kendiliğinden oluşan yazısız hukuk kurallarıdır. Bir örf adetin hukukun kaynağı olabilmesi için 3 unsur aranır: 1. Maddi unsur: Devamlılık ve tekrarlamadır. 2. Manevi unsur: Toplumdaki genel inanıştır. 3. Hukuki unsur: Maddi yaptırımdır. Memleketin her yerinde bilinen ve uygulanan kurallar “genel örf ve adet hukukunu” oluşturur. Yarıcılık (tarımla ilgili) ve ortakçılık (hayvancılıkla ilgili) kurallar tüm ülkede bilinen genel örf ve adet kurallarıdır. püf noktası Örf-Adet Hukuku hakimin başvurmak zorunda olduğu kaynaklar arasında yer alır. Belli bir yörede uygulanan ya da sadece belli bir meslek grubunda geçerli örf ve adetler “özel örf ve adet” hukukunu oluşturur. Yardımcı Kaynaklar n İçtihatlar: O konuyla ilgili daha önce verilmiş yargı kararlarıdır. Türk hukukunda hakimler içtihatlardan yararlanmak zorunda değildir. Ancak hukuk boşluğu oluşması durumunda isteğe bağlı olarak örnek oluşturacak daha önceki kararlardan faydalanabilirler. 8\DU× $QD\DVDL§WLKDWODUñNDQXQK¼NP¼QGHGLU<DUJñWD\YH'DQñğWD\ȃñQL§WLKDWñ ELUOHğWLUPHNDUDUODUñGDKDNLPLQEDğYXUPDN]RUXQGDROGXßXND\QDNODU DUDVñQGD\HUDOñU püf noktası Hakim yardımcı kaynaklardan yararlanmak zorunda değildir. n Bilimsel Görüş (Doktrin): Hakkında net hüküm bulunmayan tartışmalı konularda hukuk bilim adamlarının ya da önemli hukuksal akımların görüşlerine başvurulması ve buradan hüküm çıkarılmasını sağlar. Not 1RUPODU+L\HUDUğLVL<D]ñOñKXNXNNXUDOODUñDUDVñQGDNL¶QHPVñUDODPDVñGñU 7¼P\D]ñOñQRUPODUDQD\DVD\DX\JXQROPDN]RUXQGDGñU7¼]¼NYH \¶QHWPHOLNOHUGHNDQXQODUDX\JXQROPDN]RUXQGDGñU Normlar Hiyerarşisi Anayasa Yasalar Tüzükler Yönetmelikler Diğer Düzenleyici İşlemler 7 PEGEM AKADEMİ Gereği Düşünüldü Örnek Olay: Hakim olsaydınız ne yapardınız? Rıfkı Bey eşi Nevin Hanım'la beraber reenkarnasyon, düşünce gücü, ruh çağırma gibi metafizik faaliyetlerle oldukça ilgilidirler. Tüm gelirlerini bu konuda seminerlere gitmeye ve ilgili kitapları almaya harcamaktadırlar. Evlerinde son malvarlıkları olarak dedelerinden kalan antika bir vazo kalmıştır. Rıfkı Bey ne kadar ısrar etse de Nevin Hanım vazoyu satmaya ikna olmamaktadır. Rıfkı beyler düzenledikleri bir ruh çağırma seansına arkadaşlarını da davet ederler. Evleri gelen misafirlerle dolup taşmıştır. Dedelerinin ruhunu çağırmaya karar verirler. Seansın en yoğun anında birden dedenin ruhu gelir. Tüm misafirlerin gözü önünde antika vazoyu alır ve Rıfkı Bey'in kafasına indirir. Rıfkı Bey kanlar içinde yerde kalır. Vazo kırılmıştır. Rıfkı Bey kendisine saldıran dedesi hakkında suç duyurusunda bulunur. Ayrıca dedesinin vazonun bedelini tazmin etmesini makamınızdan talep eder. Tüm misafirler olan olaya tanıktır. İcra ve İflas Hukuku hem özel hukukun hem de kamu hukukunun özelliklerini taşımakta olup Cebri İcra Hukuku - Takip Hukuku diye de adlandırılmaktadır. Soru: Rıfkı Bey’in açacağı davada hangi gerekçeyle ne tür bir karar verirsiniz? Yanıt: Şikayetçi olunan kişi yaşamamaktadır. Yaşamayan kişilerin suç işlemeleriyle ilgili kanunlarda hüküm bulunmamaktadır. Ceza hukuku kanuna dayanır. Yani kanunda yazmayan konularda suç ve ceza olmaz. O nedenle suç duyurusu dikkate alınmaz. Yaşamayan kişilerin verdikleri maddi ya da manevi zararlarla ilgili ne yazılı ne yazısız hukuk kaynaklarında bir hüküm bulunmamaktadır. Bu durumda hukuk boşluğu vardır. Ancak suçlu olduğu iddia edilen kişinin yaşamıyor olması doğa kurallarına da aykırıdır. Dava açma şartları gerçekleşmediğinden dava reddedilir. Hukuk Kurallarının Yaptırımları Müeyyide (Yaptırım): Sosyal hayatı düzenleyen normlara aykırı davrandığımızda alacağımız tepkidir. İkiye ayrılır: a) Manevi Müeyyide: Hukuk kuralları dışındaki sosyal kurallara uymadığımızda karşılaştığımız tepkidir. Örn: ayıplama, küçümseme, dışlama, arkasından konuşma, lakap takma, davet etmeme, saygı göstermeme vb. b) Maddi Müeyyide: Hukuk kurallarına uyulmadığında karşılaştığımız tepkidir. Maddi müdeyyideler kamu gücü tarafından desteklenir. Maddi Yaptırım Türleri Hukukun Yaptırımı Ceza Cebri İcra Maddi Tazminat Tazminat Manevi Tazminat İptal Hükümsüzlük Tek Taraflı Bağlamazlık Butlan Yokluk püf noktası Manevi yaptırımı toplum, maddi yaptırımı hakim veya idari makamlar uygular. PEGEM AKADEMİ 8 A. Ceza: Kanunun suç işleyen kişiye uygulananmasını öngördüğü yaptırım türüdür. Ör: müebbet hapis, ağır hapis, hafif hapis, ağır para cezası, hafif para cezası, mesleğin tatili, kamu hizmetlerinden mahrumiyet vb. Disiplin cezaları ise belli statü içinde bulunan kimselere hizmet ve içdüzenle ilgili kurallara aykırı davranışta bulundukları zaman uygulanan cezalardır. Disiplin cezaları (Memurlar) 1. Uyarma 2. Kınama 3. Aylıktan kesme 4. Kademe ilerlemesinin durdurulması 5. Devlet memurluğundan çıkarma 8\DU× 'LVLSOLQFH]DVñEHOOLELUVWDW¼GHRODQODUDX\JXODQñUUQHßLQLğ§LOHUHGLVLSOLQ FH]DVñX\JXODQDPD] 8\DU× *¶UHYGHQX]DNODğWñUPDELUGLVLSOLQFH]DVñGHßLOGLU B. Cebri İcra: Kişilerin yapmakla yükümlü oldukları davranışları yapmamaları durumunda kişilere kamu gücü uygulanarak söz konusu davranışın zorla yaptırılmasıdır. n Askerlik (yapılmadığında zorla yaptırılır) n Vergi n Haciz suçun yaptırımı → ceza n Nafaka (ödenmediğinde zorla alınır) zorla yaptırım → cebri icra C. Tazminat: Hukuka aykırı olarak başkalarına verilen zararın ödetilmesi biçimindeki yaptırımdır. Haksız fiil ve sözleşme hükümlerine aykırılık sonucu karşı tarafa zarar verilmişse maddi veya manevi tazminata hükmedilir. Aynen veya nakden ödeme zorunluluğu gelir. Herkes haksız fiiller sonucu verdiği zararı ödemekle yükümlüdür. Eğer verilen zarar ölçülebilir nitelikte ise maddi tazminat, eğer şeref, haysiyet gibi ölçülemeyen şeylere zarar verilirse manevi tazminat yaptırımı uygulanır. püf noktası zarar → tazminat D. Hükümsüzlük: Bir hukuki işlem hukuk kurallarının öngörüldüğü şekilde yapılmaması ya da kanuna aykırı olarak yapılması halinde hukuki sonuç doğurmamasıdır. Çeşitli türleri vardır. n Yokluk n Butlan n Tek taraflı bağlamazlık 9 I. Yokluk: Yapılan bir hukuksal işlemin kurucu (şekil) unsurlarında eksiklik olması durumunda yapılan işlem yok hükmündedir. n İmzasız senet n İmam nikahı II. Butlan: Bir hukuksal iş ya da işlem şekil unsurlarına uygun olarak yapılmış olsa dahi içeriğinde yani konusunda hukuka aykırıklar, sakatlıklar olması durumudur. → → Mutlak Butlan (Akıl hastası bir kimsenin evlenmesi, Evli birinin evlenmesi) (Tamamı sakat) Nisbi Butlan (Sarhoşluk anındaki evlilik) III. Tek taraflı bağımsızlık: 18 yaşından küçük bir kişiyle, reşit olan kişilerin aralarında yaptıkları sözleşmelerin hükümleri, 18 yaşından küçük kişiyi bağlamaz. Ama karşı tarafı bağlar. Ancak sözleşmeye veli onay verirse her iki tarafı da bağlar. Velisi onay vermezse her iki tarafı da bağlamaz. D. İptal: Hukuk kurallarına aykırı biçimde yapılmış olan "idari işlemin" ortadan kaldırılması için uygulanan müeyyidedir. Ör. Bir öğrencinin hukuka aykırı biçimde sınavlara girmesine engel olunması, bir kamu kurumu yetkilisinin memuru haksız biçimde işten çıkarması, arsasına inşaat yapacak vatandaşa inşaat izninin verilmemesi vb. durumunda dava açılarak hukuka aykırı işlemin ortadan kaldırılması. 8\DU× ðSWDO6DGHFHGHYOHWLQ\DQLLGDUHQLQKXNXNDD\NñUñLğOHPOHULQHNDUğñD§ñODQ GDYDODUVRQXFXQGDYHULOHQNDUDUODUGñUðSWDO\DSWñUñPñVDGHFHGHYOHWLQLGDUL LğOHPOHULQHNDUğñX\JXODQñU İptal davaları idari yargıda açılır. Türk yargı sisteminde idari yargı alanında görevli yüksek mahkeme Danıştay'dır. İdare mahkemelerinde açılan iptal davalarının sonuçlarına karşı Danıştay'a temyize gidilir. PEGEM AKADEMİ PEGEM AKADEMİ 10 Devlet Memuru Sicil Notuna Karşı Açılacak İptal Davası Dilekçe Örneği Yürütmenin Durdurulması İstemlidir. Duruşmalıdır. ……….. İDARE MAHKEMESİ BAŞKANLIĞI’NA …………. DAVACI………...….: Adresi……………....: VEKİLİ……….........: Adresi……………....: DAVALI……………: TEBLİĞ TARİHİ….: (T.C. Kimlik No) DAVANIN KONUSU: ….. olarak görev yapmaktayım. 2008 yılı sicil notumun 87 olarak düzenlenmesine ilişkin işlemin iptali ile bu işlem nedeniyle yoksun kalacağım parasal haklarımın yasal faiziyle birlikte tarafıma ödenmesine karar verilmesi istemidir. OLAY VE HUKUKİ AÇIKLAMA: ….. olarak görev yapmaktayım. Görevimde başarılıyım. Sicillerim iyi ve çok iyi olup dava konusu işleme kadar herhangi bir disiplin cezam da bulunmamaktadır. Yürümekte olan soruşturmam bulunmamaktadır. Sicil notumun çok iyi dereceden aşağı düzenlenmesine dayanak somut bilgi ve belge bulunmamaktadır. Yetkili makam tarafından düzenlenmemiştir. Almış olduğum disiplin cezası ancak sicilde bir hanenin notunu düşürmesi gerekirken bu fiil nedeniyle diğer hanelerin de notunun düşürülmesi hukuka aykırıdır. Hakkımda yapılan soruşturma tamamlanmış ve bir ceza tayin edilmemiştir. Objektif değildir. Hukuka aykırıdır. ……… Bu nedenle, işbu davayı açmak zorunda kaldık. YASAL DELİLLER: 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ve diğer ilgili mevzuat SONUÇ VE İSTEM: Açıklanan nedenlerle: ….. olarak görev yapmaktayım. 2008 yılı sicil notumun 87 olarak düzenlenmesine ilişkin işlemin iptali ile bu işlem nedeniyle yoksun kalacağım parasal haklarımın yasal faiziyle birlikte tarafıma ödenmesi, ileride avukat tutmam halinde avukatlık giderleriyle yargılama giderlerinin davalı idare üzerinde bırakılmasına karar verilmesini istemekteyim. Gereğini arz ederim. TARİH:.../.../...... İSİM ............... İMZA ............... EKLER: 1- Dava konusu işlem 2- Başvurular 3- Diğer deliller 4- Emsal kararlar 11 PEGEM AKADEMİ CEZA CEBRİ İCRA TAZMİNAT HÜKÜMSÜZLÜK İPTAL Kanunlara göre suç işleyen kişilere karşı uygulanan yaptırımdır. Kişinin hukuk kurallarına göre yapmakla yükümlü olduğu bir şeyi yapmadığında bunun kişiye zorla yaptırılmasıdır. Kişiler ya da devlet fark etmez herkes başkasına verdiği zararı ödemekle yükümlüdür. Bir hukuksal işlemin kanunun öngördüğü şekilde yapılmaması veya kanuna aykırı olarak yapılması durumunda hukuki sonuç doğurmamasıdır. Sadece devletin, yani idarenin hukuka aykırı işlemlerine karşı açılan iptal davaları sonucunda verilen kararlardır. Hapis,Müebbet Hapis, Adli Para cezası, İdari Para Cezası, Men cezası, Kitap okuma cezası Örn: Kişiler senet imzaladıklarında bunu vadesinde ödemek zorundadırlar. Ödemediklerinde alacaklı, icra dairelerine başvurarak haciz yoluyla cebri icra yaptırır. Maddi Tazminat: Eğer verilen zarar ölçülebilir nitelikteyse bunun karşılığında ödenen parasal karşılık maddi tazminattır. Örn: Komşunun camını kırdığımızda camın bedelini aynen ya da nakden ödememiz gerekir. Yokluk: Kanunun şekil şartı koyduğu bir hukuksal işlemin şekil unsurlarına aykırı olarak yapılması durumunda yok kabul edilmesidir. Örn: İmam Nikahı, Tapu memuru önünde yapılmayan arsa satışı İptal Yaptırımı Uygulanacak Örnek Durumlar: Askeri cezalar: n Oda, Göz hapsi n Katıksız Hapis Disiplin Cezaları: Öğrencinin haksız yere sınava alınmaması n Memurun haksız yere işten çıkarılması n Belediyenin kamulaştırma kararının imar kanununa aykırı olması Butlan: Bir hukuksal iş ya da işlem kanunun öngördüğü n Kınama şekil şartlarına uymakla beManevi Tazminat raber içeriğinin hukuka aykırı n Aylıktan Kesme n Sağlık Subjektif ve maddi olması durumudur. n Geçici İşten bakanlığının Örn: Ayırt etme gücü olmayan olarak ölçülemeÇıkarma haksız yere bir bir kişinin evlenmesi, yabancı yen zararları n Tamamen işten ilacın kullanımını uyruklu bir kişinin milletvekili karşılamak çıkarma yasaklaması seçilmesi amacıyla kararı ödediğimiz parasal Şu kişilere disiplin karşılıktır. İptal davası idari cezası verilebilir: Örn: Rakip yargıda açılır. n Memur firmanın sahibinin Günlük hayatta, özel yaşantısı “senedimi iptal etTek Taraflı Bağlamazlık: n Asker hakkında basına tirdim”, “Nişan iptal Sözleşme yapma ehliyetine Örn: Askerlik çağı n Öğrenci sahip olmayan bir küçüğün ya oldu”, “sözleşmem geldiği halde hala askere yalan bilgiler Dernek, Siyasi n gitmeyen erkek Türkiye vererek onu küçük da attığı imzadan sorumluluğu yıl sonunda iptal Parti, Sendika, edilecek” şeklinde olmayan bir kişiyle reşit olan Cumhuriyeti vatandaşları düşüren diğer Meslek Odası firma sahibi, haki- kişilerin aralarında yaptıkları kullandığımız iptal askere cebri icra yoluyla üyesi vs min takdir edeceği sözleşmeler sadece reşit sözcüklerinin iptal alınırlar. bir bedeli karşı yaptırımıyla ilgisi Not: İşçilere, ev olan kişiyi bağlar. Karşı tarafı tarafa ödemek yoktur. hanımlarına, belli bağlamaz. zorundadır statüde bulunmaÖrn: 17 yaşındaki bir çocuğun yan kişilere disiplin dershaneyle sözleşme cezası verilemez. imzalaması. n Uyarma Örn: Kişiler yardım etmediklerinde kötü duruma düşecek yakınlarına nafaka ödemek zorundadırlar. Ödemediklerinde nafakaya hak kazanan kişiler bunu zorla tahsil edebilirler. n Örn: Gece 02:00’de arkadaşının evinden ayrılan Sabahattin, modifiye ettiği ve “faça şahin” adını taktığı otomobiliyle Eryaman semtinde dolaşmaktadır. Bir kavşağa denk gelir. Kavşağın etrafı boş arazi olduğu ve aydınlatma yeterli olduğu için yolun her yanını görebilmektedir. Yol bomboştur. Ama gittiği yöndeki trafik lambası kırmızı yanıyordur.- “Bu ışıkta durana enayi derler.” diyerek yoluna devam eden Sabahattin’i bir sonraki kavşakta trafik polisleri beklemektedirler. Çünkü önceki kavşakta kamera vardır. Kırmızı ışıkta geçtiği tespit edilmiştir. Kendisine trafik cezası kesilir. YORUM: Bu olayda Sabahattin kimseye ne maddi ne de manevi anlamda zarar vermemiştir. Ödediği para verdiği zararın karşılığı değil, hukuk kurallarını çiğnemenin karşılığıdır. PEGEM AKADEMİ 12 8\DU× 3DUDFH]DVñ\ODWD]PLQDWñNDUñğWñUPDPDNJHUHNLUTazminatWDYHULOHQELU ]DUDUñQSDUDVDONDUğñOñßñ¶GHQLUNHQSDUDFH]DVñQGD]DUDUYHULOPHPLğROVD ELOHELUKXNXNNXUDOñ§LßQHQGLßLL§LQFH]DODQGñUñOPDNDPDFñ\ODSDUD ¶GHQPHNWHGLU Gereği Düşünüldü Örnek Olay: Hakim olsaydınız ne yapardınız? Hapisten yeni çıkan Münir eski bir alacağını almak üzere Mümtaz’ın yazıhanesine doğru sinirli bir halde yürümektedir. O sırada KPSS sınavına hazırlanmakta olan ve girdiği deneme sınavında süreyi yeterli kullanamadığı için vatandaşlık bilgisi sorularını yanıtlamaya fırsat bulamayan Emre yolun karşısında duran Münir’e doğru ilerlemektedir. Emre sürekli kendi kendine söylenirken yolda duran konserve kutusuna tekmeyle vurur. Havalanan konserve kutusu Münir’in kafasına gelir. Olaya çok sinirlenen Münir kızgınlığını dizginlemeye çalışarak: - Delikanlı dikkat et biraz. (başı belaya bulaşmasın diye kullandığı ses tonunu biraz daha yumuşatır ve sevimli bir tavırla) Hayırdır canın neye sıkkın böyle? Bir durum mu var ? - Sana ne ulan! - Kime dedin sen ulan diye? - Sana dedim ulan! Artık sinir küpüne dönen Münir belindeki çifte su verilmiş Bursa bıçağını çıkararak Emre’nin gırtlağına sokar. Göz göze gelirler. Münir ağzını tutamaz ve küfretmeye başlar. Emre’nin ailesi, çevresi ve sosyal durumuyla ilgili çok kötü sözler söyledikten sonra bıçağını çevirir. Oluk oluk akan kanı gören mahalle sakinleri durumu polise haber verir. Bir dizi işlemden sonra durum sizin mahkemenize intikal eder. Münir'i karşınızda gördüğünüzde oldukça şaşırırsınız çünkü Münir’i daha önce de yargılamış ve 5 yıl hapisle cezalandırmışsınızdır. Görülen davalar sonucu iş karar aşamasına gelmiştir. Soru: Hakim olarak Münir’e kaç türlü yaptırım uygulayabilirsiniz? Neden? a) Maddi Yaptırım Çünkü: b) Manevi Yaptırım Çünkü: c) Hem Maddi Hem Manevi Yaptırım Çünkü: Cevap: Hakim sadece maddi yaptırım uygulayabilir. Manevi yaptırımı sadece toplum uygular. Münir küfretmiş ve Emre’nin ailesini incitecek sözler söylemiş olabilir. Bu durumda da yapılacak olan manevi tazminat hükmü vermektir. 8\DU× 0DQHYLWD]PLQDWELUPDGGL\DSWñUñPW¼U¼G¼U 13 PEGEM AKADEMİ Hukukun Sistematiği Hukuku bölümlendirmenin temel amacı aranılan kurala kolay ulaşılmasının istenmesidir. Türk hukuk sisteminde hukuk kuralları Kamu Hukuku , Özel Hukuk olarak ikiye ayrılmaktadır. Bir de bu iki hukuk dalının özelliklerini de barındıran Karma Hukuk bölümlendirmesinden bahsedebiliriz. Kamu Hukuku - Özel Hukuk Ayrımının Yapılması: Bir hukuksal uyuşmazlığa devlet kamu gücünü kullanarak müdahale ediyorsa ya da taraflardan biri kamu gücü ve koruması ayrıcalığına sahipse kamu hukukundan bahsedebiliriz. Özel hukuk eşit olan taraflar arasındaki uyuşmazlıkların çözümünde uygulanır. Devlet kamu gücünü kolluk görevlileri eliyle kullanır. 8\DU× +XNXNXQVLVWHPLQL5RPDKXNXNXROXğWXUXU 8\DU× %LULOLğNLGHNDPXJ¼F¼GHYUH\HJLUL\RUVD.DPXKXNXNXNDPXJ¼F¼ GHYUH\HJLUPL\RUVDWDUDIODUHğLWVH]HOKXNXNLOLğNLVLV¶]NRQXVXGXU Kamu Hukuku: Devlet > Kişi ya da Devlet = Devlet Özel Hukuk: Devlet = Kişi ya da Kişi = Kişi püf noktası Kamu Hukuku - Özel Hukuk ayrımı “Kamu Gücü” ölçütüne göre yapılır. HUKUK Kamu Hukuku Anayasa Hukuku İdare Hukuku Ceza Hukuku Özel Hukuk Medeni Hukuk • Kişiler Hukuku • Aile Hukuku • Miras Hukuku • Eşya Hukuku Vergi Hukuku Borçlar Hukuku Devletler Genel (Umumi) Hukuku Yargılama Hukuku İcra İflas Hukuku Ticaret Hukuku • Ticari İşletme Hukuku • Şirketler Hukuku • Kıymetli Evrak Hukuku • Deniz Ticareti Hukuku • Sigorta Hukuku Devletler Özel Hukuku PEGEM AKADEMİ 14 n KAMU HUKUKU DALLARI 1. Anayasa Hukuku Devletin şeklini, yapısını, organlarını, bu organların birbirleriyle olan ilişkilerini ve vatandaşların temel hak ve ödevlerini düzenleyen hukuk kurallarının tümü Anayasa Hukuku tarafından düzenlenir. Bugünkü anayasamızın kaynağını 1982 tarihli "Türkiye Cumhuriyeti Anayasası" oluşturmaktadır. Anayasamız bir "başlangıç" ve yedi bölümden oluşur. 1982 Anayasasının Temel İlkeleri İnsan Haklarına Saygılı Devlet İlkesi Demokratik Devlet İlkesi Laik Devlet İlkesi Sosyal Devlet İlkesi Atatürk Milliyetçiliğine Bağlı Devlet ilkesi Hukuk Devlet İlkesi 2. İdare Hukuku Devlet idaresinin, kişilerin idare ile olan ilişkisi ve anlaşmazlıklarını ve kamu hizmetlerinin yürütülmesini düzenleyen hukuk kurallarının tümüne “idare hukuku” denir. İdare hukuku; idari örgüt(idari teşkilat), idari personel ve idari işlemler konularına ayrılır. İdari Örgüt Genel İdare (Merkezi Yönetim) Merkez Teşkilatı Mahalli İdareler (Yerel Yönetimler) (İl özel idaresi, belediyeler, köyler) Taşra Teşkilatı Genel idarenin merkez örgütü Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu ve Bakanlıklardan oluşur. Bakanlığın en yüksek idari memuru olan müsteşarın siyasi sorumluluğu yoktur. İl idaresinin başında vali bulunur. İlçe idaresinin başında kaymakam bulunur. n n Taşra teşkilatı ise il ve ilçelerden oluşur. Köy, kasaba veya şehir adı verilen belli yerlerde yerleşmiş bulunan halkın yerel ihtiyaçlarını gidermek üzere çeşitli kamu hizmetlerini yürütmekte olan kuruluşlara "mahalli idareler" denir. İl özel idaresinin organları: İl meclisi, il encümeni, vali Belediye idaresinin organları: Belediye başkanı, belediye encümeni, belediye meclisi Köy idaresinin organları: Köy derneği, köy ihtiyar heyeti, muhtar 15 PEGEM AKADEMİ İdari Personel: Kamu hizmetlerinin gerektirdiği asli ve sürekli görevleri yapmak üzere atanan kişilere memur denir. İdari İşlem: İdarenin idare hukuku alanında bir hukuki sonuç doğurmak veya doğmuş olan bir hukuki sonucu belirtmek üzere yaptığı tek taraflı bir işlemdir. Yapıcı idari işlemlerde, henüz mevcut olmayan bir hukuki sonuç yaratılmaktadır. Örneğin tüzük, yönetmelik yapma veya memur atama. Belirtici idari işlemlerde ise doğmuş bir hukuki sonuç belirtilmektedir. Ör. Diploma düzenleme İdarenin Denetimi 1. Yargısal denetim: Mahkemeler tarafından yapılan denetimdir. 2. Yargı dışı denetim: İdarenin mali denetimi Sayıştay tarafından yapılır. TBMM'nin soru, gensoru, meclis araştırması, meclis soruşturması, genel görüşme yoluyla yaptığı denetim "siyasal denetimidir". Cumhurbaşkanlığına bağlı Devlet Denetleme Kurulu ordu ve yargı dışında tüm idareyi denetleyebilir. 3. Ceza Hukuku Suç oluşturan eylem ve davranışların neler olduğunu ve bunlara uygulanacak cezanın ne olduğunu gösteren hukuk kurallarının tümü ceza hukukunu oluşturur. Ceza hukukumuzun kaynağını 1 Ocak 2005 tarihli "Türk Ceza Kanunu" oluşturur. Ancak Türk Ceza Kanunu bütün suç ve cezaları içermez; bunun yanı sıra Askeri Ceza Kanunu, Kaçakçılık Ceza Kanunu, Dernekler Kanunu, Harçlar Kanunu, Tebligatlar Kanunu vb. kanunlar vardır. Kanunda suç sayılmayan bir fiilden dolayı kimse suçlu olarak görülemez. Bu "Kanunsuz suç olmaz." tanımını ortaya çıkarır. Suçluların cezalandırılmasını toplum adına devlet üstlendiği için, ilişki devlet-birey arasındadır, bu nedenle ceza hukuku kamu hukukunun alanına girer. Ceza hukukunun ana konusunu "suç" ve "ceza" oluşturur. Suç ve Unsurları Suç, kanunun ceza tehdidiyle yasaklamış olduğu eylemlerdir. Hukuk düzeninin veya ceza kanunun ihlalidir. Bir davranışın suç olabilmesi için kanunda açıkça suç olarak tanımlanmış olması gerekir. Buna “kanunilik” unsuru denir. Suçun Unsurları Kanuni Unsur (Tipiklik) Maddi Unsur (Hareket) Manevi Unsur (Kusurluluk) İcra Kast İhmal Taksir Bir fiilin suç sayılabilmesi için gerekli olan unsurlardır. Bunlardan biri olmadan suç oluşmaz. Suçun Kanuni Unsuru: Fiilin ceza kanunundaki tanıma uygun, olmasıdır. Bu unsur "Kanunsuz suç olmaz." ilkesinin sonucudur. püf noktası Suç ve ceza kanuna dayanır. PEGEM AKADEMİ 16 püf noktası Taksirli suçlardan hüküm giyenler kamu haklarından mahrum olmazlar. Örneğin; oy kulanabilir, memur ve milletvekili olabilirler. Suçun Maddi Unsuru: Suçun varlığı için bulunması gereken icra veya ihmal hareketine suçun maddi unsuru denir. Bir şeyi yapmamak şeklinde ise hareket "ihmali hareket", bir şeyi yapmak şeklinde ise "icrai harekettir." Suçun Manevi Unsuru: Fiilin kusurlu irade tarafından yaratılmış olmasıdır ki buna "kusurluluk" denir. Kast, kanunun suç saydığı bir eylemi ve onu meydana getirecek hareketin sonuçlarını bilerek ve isteyerek işleme iradesidir. Taksir ise iradi olarak işlenen bir icra ya da ihmal eyleminden, kişi tarafından istenmemiş olmalarına rağmen kanunun cezalandırdığı sonuçların meydana gelmesidir. Ceza ve Ehliyet Ceza, kanunun suç işleyen kimseye uygulanmasını öngördüğü yaptırımdır. TCK, ceza ehliyetini "ayırt etme gücü" ve "yaş" bakımından özel şekilde düzenlemiştir. Fiili işlediği zaman şuurunun ve hareketinin serbestliğini kaldıracak surette "akıl hastalığına" tutulmuş kimseye ceza verilemez. Suçlunun yaş bakımından ceza ehliyeti kademeli biçimde düzenlenmiştir. 1. Tam Ehliyetsizlik: Fiil işlendiği zaman 12 yaşını bitirmemiş olanlar hakkında takibat yapılmaz, ceza verilmez. 2. Tam Olmayan Ehliyet A) 12 yaşını bitirmiş 15 yaşını bitirmemiş küçükler işledikleri suçu fark ve temyiz edebilecek olgunlukta iseler indirimli ceza alırlar. Ayırt etme güçleri (temyiz kudretleri) yoksa ceza verilemez. B) 15 yaşını bitirmiş, 18 yaşını bitirmemiş küçüklerin ayırt etme gücüne (temyiz kudretine) sahip oldukları kabul edilir ve indirimli ceza verilir. Tam Ceza Ehliyetine sahip olmayan suçlular, cezaevi yerine ıslahevine gönderilir. 3. Tam Ehliyet: 18 yaşın bitirilmesiyle başlar ve tam ceza alırlar. Sağır ve dilsizler için tam ehliyet 21 yaşını bitirilmesiyle başlar. Ceza Ehliyeti Farkındaysa Farkındadeğilse değilse Farkındaysa Farkında püf noktası İnsan ömrü 0 Kişilerin 12 yaşına kadar ceza ehliyeti yoktur. 12 Suç işleyen çocuğun farkında olup olmadığına bakılır. Farkında değilse → Ceza verilmez. Farkındaysa → indirimli ceza verilir. 15 İndirimli ceza uygulanır. 18 Tam ceza ehliyeti vardır. 100 17 PEGEM AKADEMİ Not 6DßñUGLOVL]OHUGHFH]DHKOL\HWL\DğñQGDEDğODU1RUPDOFH]DHKOL\HWOHULQH\DğHNOHQLU n 1982 Anayasasında yer alan suç ve cezalara ilişkin esaslar: 1) Suç ve ceza kanuna dayanır (sadece mevzuata bakılır) 2) Suç ve cezalar geçmişe yürütülemez. Hiç kimse yürürlükte bulunan kanunların suç saymadığı bir fiilden dolayı daha sonra yargılanamaz. 3) Hiç kimse yakınları aleyhine beyanda bulunmaya, şahit olmaya zorlanamaz. 4) Kanun dışı yollardan elde edilen bulgular delil olarak kullanılamaz. 5) Suçluluğu mahkeme kararıyla sabit oluncaya kadar kimse suçlu sayılamaz. (Masumiyet Karinesi) 6) Hiç kimse sadece sözleşmeden doğan bir yükümlülüğünü yerine getirmediği için özgürlüğünden alıkonulamaz. (2001) 7) Ceza sorumluluğu şahsidir. Hiç kimse başkasının işlediği suçtan sorumlu tutulamaz. 8) Ölüm cezası ve genel müsadere cezası verilemez. (2004) 9) Hiç kimse kanunen tabi olduğu mahkeme dışında başka bir yargı merci önüne çıkarılamaz. 10) Hiç kimse için olağanüstü yetkilerle donatılmış özel mahkemeler kurulamaz. (Kanuni Hakim Güvencesi) 4. Vergi Hukuku Vergi hukuku, devlet ile kişiler arasındaki mali ilişkiyi inceler. Vergi ise Devletin kamu harcamaları için kişilerin mal ve gelirlerinden aldığı ekonomik değerdir. Vergide kanunilik esası geçerlidir. Yani devlet kanunda belirlenen biçimiyle vergi toplayabilir. Vergide genellik ve adalet ilkesi vardır. “Vergide genellik” herkesten vergi alınmasını, “vergide adalet” ise alınan vergilerin kişilerin mali gücü göz önünde bulundurularak alınmasıdır. Vergiler, gelir üzerinden alınan vergiler (gelir vergisi, kurumlar vergisi), servet üzerinden alınan vergiler(emlak vergisi, motorlu taşıtlar vergisi, ÖTV, veraset ve intikal vergisi vb) ve gider üzerinden alınan vergiler (KDV, Banka ve sigorta işlemleri vergisi vb.) biçiminde ayırıma uğrarlar. Vergiler Gelir Üzerinden Alınan Vergiler a. Gelir Vergisi b. Kurumlar Vergisi Gider Üzerinden Alınan Vergiler a. Katma Değer Vergisi b. Banka ve Sigorta İşlemleri Vergisi Servet Üzerinden Alınan Vergiler a. Emlak Vergisi b. Veraset vergisi c. Motorlu Taşıtlar Vergisi püf noktası Sosyal Devlet ilkesi gereği herkesten mali gücüne göre vergi alınır. PEGEM AKADEMİ 18 VERGİNİN OLUŞMA SÜRECİ → Tarh → Tebliğ → Tahakkuk Lozan Antlaşması Tahsil Evrakları bilgileri Vatandaşın Vergi miktarının Verginin derleyip topar- bildirmesi hesaplanıp ortaya ödenmesi lama Lozan Antlaşması, 24 Temmuz 1923 tarihinde İsviçre’nin Lausanne (Lozan) şehrinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi temsilcileriyle Birleşik Krallık, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Bulgaristan, Portekiz, Belçika, SSCB ve Yugoslavya temsilcileri tarafından, Lozan Üniversitesi salonunda imzalanmış barış antlaşmasıdır. → çıkarılması Anayasamızda vergi ile ilgili üç temel ilke yer alır: 1) Verginin kanuniliği: Vergi kanunla koyulur, kanunla kaldırılır. 2) Vergide adalet: Herkesten mali gücüne göre vergi alınmasını ifade eder. 3) Vergide genellik: Herkes vergi ödemelidir. Vergide Muafiyet: Bir kişinin vergi dışında bırakılmasına denir. Vergide İstisna: Bir kanunun vergi dışında bırakılmasıdır. Örneğin, süt üretimi vergi dışında bırakılabilir. Devlet tahvili alındığında ise vergide istisna olur. 5. Devletler Genel (Umumi) Hukuku püf noktası Medeni Yargılama Usulü Mahkemeleri n n n n Sulh Hukuk Mah. Asliye Hukuk Mah. Aile Mah. İş Mah. Egemenliğe sahip bir devletler arası ilişkileri ve devletler ve milletlerarası kuruluşların birbirleriyle ilişkilerini devletler umumi hukuku(milletlerarası hukuk) düzenler. Devletin vatandaşlarıyla olan ilişkilerini düzenleyen hukuka iç hukuk, bağımsız bir devlet ile bir başka devlet veya devletler arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuka dış hukuk denir. İç hukukta üstün irade devlet iken dış hukukta eşitlik söz konusudur. Devletler umumi hukukunun kaynaklarını, andlaşmalar, milletlerarası teamül, içtihadlar ve doktrin'dir. Andlaşmalar, sözleşme, protokol, senet, misak gibi isimlerle anılırlar. İçtihatlar ise devletin veya devletlerarası bir kurumun yargı organlarının kararlarıdır. (Örneğin Lahey'de bulunan Milletlerarası Adalet Divanı) 6. Yargılama Hukuku Ceza Yargılama Usulü Mahkemeleri n Sulh Hukuk Mah. n Asliye Hukuk Mah. n Ağır Mah. Türk Yargı Sistemi Anayasa Yargısı (ANAYASA MAHKEMESİ) İdari Yargı (DANIŞTAY) Askeri Yargı Askeri İdari Yargı (AYİM) Askeri Ceza Yargısı (ASKERİ YARGITAY) Adli Yargı (Genel Yargı) (YARGITAY) Medeni Yargılama Hukuku Ceza Yargılama Hukuku Yargı, hukuk kurallarının bağımsız ve tarafsız mahkemelerce belli bir olaya uygulanmasına denir. Yargılama usulü de bağımsız mahkemelerin adalet dağıtırken başvuracağı yöntemi anlatır. Türk Yargı Sistemi; Adli Yargı, Askeri Yargı, İdari Yargı ve Anayasa Yargısı olmak üzere başlıca dört çeşittir. Bu yargı türlerinden her biri birbirinden bağımsızdır ve bu nedenle aralarında derece farkı yoktur. Yalnızca Adli Yargı kapsayıcılığı bakımından daha genel yargı özelliği taşır. Adli Yargı adli mahkemelerdeki yargıdır. Adli yargı; medeni yargı ve ceza yargısı olarak ikiye ayrılır. 19 PEGEM AKADEMİ 7. İcra ve İflas Hukuku Sözleşmelerden ve diğer yükümlülüklerinden kaynaklanan borçlarını ödemeyen kişilerin karşılaşacağı yaptırımları düzenleyen hukuk dalıdır. İcra memurlarının hukuka aykırı işlemlerine karşı icra - tetkik merciine başvurulur. Tacirler iflasa tabidir. İflas kararını alacaklının talebi üzerine ticaret mahkemesi verir. İflas eden kişiye “müflis” denir Müflisin haczi caiz tüm malları “iflas masasını” oluşturur. İcra iflas hukukunun başlıca kaynağını 1932 tarihli “İcra - İflas Kanunu” teşkil eder. n ÖZEL HUKUK DALLARI Kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerini, yani eşitler arası ilişkileri düzenleyen hukuk kurallarının tümünden meydana gelir. 1. Medeni Hukuk Kişilerin toplum halinde yaşaması bakımından bir hüküm ve değer ifade eden bütün eylem ve davranışlarını, işlem ve ilişkilerini düzenleyen hukuk kurallarının tümüne “medeni hukuk” denir. Medeni hukukumuzun kaynağını, 1 Ocak 2002 yılında yürürlüğe girmiş olan “Türk Medeni Kanunu” oluşturur. Medeni Hukukta Hak Kavramı Hakkın Tanımı ve Türleri Hak: Mevcut hukuk düzeninin bireylere tanıdığı ve korunmasını sağladığı, uygulanmasını ise bireyin özgür iradesine bıraktığı çıkarlar ve ayrıcalıklardır. Hakkın yasal olabilmesi hukuka uygunluğuna bağlıdır. Hakkın kazanılabilmesinin yolu iyi niyet (sübjektif) şartına bağlıdır. Hakların kullanılması ve borçların yerine getirilmesinde geçerli olan ana ilke ise dürüstlük (objektif iyi niyet)’tür. Hakkın Kazanılması Hakların Kazanılması Aslen Kazanma (Doğum, ölüm) Sahiplenme (taşınırlarda) Devren Kazanma (Miras ya da hukuki işlemler yoluyla kazanılması) İşgal (taşınamazlarda) Bir hakkın kişiye bağlanması, bir hak ile kişi arasında bağlantı kurulmasını ifade eder. Hakları Doğuran Olgular Hukuki Olay Örneğin; (doğum, ölüm) Hukuki Fiil Örneğin; (İkametgahın seçilmesi) Hukuki İşlem a. Tek taraflı hukuki işlemler b. İki taraflı hukuki işlemler İkametgah, bir kimsenin yerleşmek niyetiyle oturduğu yere denir. Bu bakımdan herkesin her halde bir tek ikametgahının bulunması şarttır. Ancak yasalarımız, iktisadi bir amaç güden kişilerin yani ticari ve sınai işletmelerin ikametgahlarının birden çok olabileceğini kabul etmiştir. PEGEM AKADEMİ 20 a) Hukuki Olay: Gerek insan iradesi gerekse irade dışında meydana gelen, hukuk düzeninin kendilerine hukuki sonuç bağladığı olaylardır. Örn. Doğum ve ölüm. b) Hukuki FiiI: İnsan iradesinin ürünü olan ve kendisine hukuki sonuçlar bağlanan hukuki olaylardır. Örn. Başkasına ait tahtalardan masa yapma, yerleşim yeri kurma. c) Hukuki işlem: Bir ya da birden fazla kimsenin hukuki sonuç elde etmek üzere irade açıklamasında bulunmasıdır. Hakkın Türleri HAK n n n Özel Haklar Kamusal Haklar Kişisel Haklar Sosyal ve Ekonomik Haklar Siyasi Haklar Mutlak Haklar Nisbi Haklar n Kişiler Üzerinde Mallar Üzerinde Maddi Mallar n Mülkiyet Hakkı Maddi Olmayan Mallar n n n n n Borç/Alacak Hakkı Telif Hakkı Marka Patent Hakkı Fikri Hak İhtira (buluş) hakkı Kendi kişiliğimiz üzerindeki mutlak haklar 1. Maddi Bütünlüğümüz 2. Manevi Bütünlüğümüz 3. İktisadi Bütünlüğümüz Başkasının kişiliği üzerindeki mutlak haklar 1. Velayet Hakkı 2. Vesayet Hakkı Mutlak Hak: Herkese karşı ileri sürülebilen haklara denir. (ayni hak) Nisbi Hak: Sadece taraflar arasında iddia edilebilen haklardır. Borç/alacak hakkı. Hakkı kaynaklandığı hukuk dallarına göre kamu hakları ve özel haklar olmak üzere ikiye ayırabiliriz.1 1. Kamu Hakları Kişisel Haklar “Hürriyeti” sözcüğü geçiyorsa kişisel haktır. n tek istinası “Basın araçlarının korunması”, basın ile ilgili her şey kişisel hak n n Konut Dokunulmazlığı n Mülkiyet Hakkı TC Vatandaşları için ↑ Siyasi Haklar Sosyal ve Ekonomik Haklar “Çalışma Hürriyeti”, çalışma hayatıyla ilgili her şey sosyal-ekonomik hak n “Korunması” sözcüğü geçiyorsa sosyal-ekonomik haktır. n tek istinası n Konut Hakkı n Toprak Mülkiyeti n Dilekçe Hakkı n Vergi Ödevi n Askerlik hak ve Ödevi n Mal bildirimi n Devlet memuriyetine girme hakkı n Siyasi partilere girme, parti kurma n Seçme ve seçilme Karşılıklı olması şartıyla yabancılar da yararlanabilir. (2001 değişikliği) KARIŞMA! KARIŞ! BEN KARIŞACAĞIM! Negatif Statü Hakları Pozitif Statü Hakları Aktif Statü Hakları 21 PEGEM AKADEMİ a) Kişisel Haklar: Kişinin temel hak ve özgürlüklerine ilişkin haklarıdır. Negatif Statü Hakları olarak da adlandırılır. Devletin karışmasının istenmediği, devletten izin istenilen özgürlük haklarıdır. Devlete bir şey yapmama görevi yükler. n Kişi dokunulmazlığı n Zorla çalıştırılma yasağı n Kişi özgürlüğü ve güvenliği n Özel hayatın gizliliği n Konut dokunulmazlığı n Haberleşme özgürlüğü n Yerleşme ve seyahat hürriyeti n Din ve vicdan özgürlüğü n Düşünce ve kanaat özgürlüğü n Bilim ve sanat özgürlüğü n Basın özgürlüğü n Süreli süresiz yayın hakkı n Basın araçlarının korunması n Kamu tüzel kişilerinin elindeki basın dışı kitle haberleşme araçlarından yararlanma hakkı n Düzeltme ve cevap hakkı n Dernek kurma özgürlüğü n Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı n Mülkiyet Hakkı n Hak arama özgürlüğü n Kanuni hakim güvencesi n İspat hakkı n Temel hak ve özgürlüklerin kullanılması b) Sosyal ve Ekonomik Haklar: Kişinin devletten talep ettiği/istediği haklardır. Pozitif statü hakları olarak da adlandırılır. Devlete bir şey yapma görevi yükler. n Ailenin Korunması n Eğitim Hakkı n Kıyılardan yararlanma n Toprak mülkiyeti n Tarım hayvancılık ve bu üretim dallarında çalışanların korunması n Kamulaştırma, devletleştirme n Çalışma hakkı n Çalışma şartları ve dinlenme hakkı n Sendikal faaliyet hakkı n Toplu İş Sözleşmesi hakkı n Grev ve Lokavt hakkı n Ücrette adaletin sağlanması n Sağlık hizmetleri ve çevrenin korunması n Konut hakkı n Gençliğin korunması n Sporun geliştirilmesi Grev, daha fazla hak almak ya da mevcut haklarını korumak için işçinin işyerindeki üretimi durdurmasıdır. Grev; işverenin, işçinin gücü sebebiyle çekindiği bir olgudur. Türkiye’de sendikal yasa 1947 ‘de ve ilk toplu sözleşme ve grev hakkı 1961 Anayasasına 1963 ‘te geçirilmiştir. 1982 Anayasasında da sosyal ve ekonomik hak olarak düzenlenmiştir. PEGEM AKADEMİ 22 n Sosyal güvenlik hakkı n Tarih kültür ve doğa varlıklarının korunması c) Siyasi Haklar ve Ödevler: Katılım haklarıdır. Aktif Statü hakları olarak da adlandırılır. Kişilerin devlet yönetimine dahil olma araçlarıdır. n Türk vatandaşlığı n Seçme ve seçilme hakkı n Siyasi faaliyette bulunma hakkı n Parti kurma, partilere girme ve partilerden çıkma n Devlet memuriyetine girme n Vatan hizmeti n Vergi Ödevi n Dilekçe Hakkı 2. Özel Haklar Bireyler arası ilişkilerde kullanılan haklardır. İçeriklerine Göre Haklar A) Mutlak Haklar: Sahiplerine çok geniş yetkiler veren haklardır. a) Mallar Üzerindeki Mutlak Haklar b) Kişiler Üzerindeki Mutlak Haklar B) Nisbi Haklar: Bu haklar genellikle borç ve alacak ilişkisinden kaynaklanan haklardır. Konularına Göre Haklar A) Malvarlığı Hakları: Bireyin para ile ölçülebilen haklarıdır. Örneğin mülkiyet hakkı, rehin hakkı, telif hakkı B) Şahsiyet Hakları: Paraya çevrilemeyen, manevi değeri olan haklardır. Bu haklar devredilemez ve miras yoluyla da olsa başkasına devredilemez. Örneğin anne ve babalarının çocukları üzerindeki velayet hakları, bireylerin şeref ve onuru bu tür haklardandır. Kullanacak Kişiye Göre Haklar A) Kişiye Bağlı Haklar: Bunlar devredilmesi mümkün olmayan haklardır. Örneğin: n Nişanın bozulmasını isteme n Ergin olmayı talep etme n Adının değiştirilmesini isteme n Boşanma davası açma B) Kişiye Bağlı Olmayan Haklar: Bunlar devredilebilen haklardır. Örneğin: Malvarlığı hakkı, miras hakkı, alacak hakkı, mülkiyet hakkı 23 PEGEM AKADEMİ Amaçlarına Göre Haklar A) Yenilik Doğuran Haklar a) Kurucu Yenilik Doğuran Haklar: Hak sahibinin tek taraflı olarak yaptığı bir irade beyanı ile yepyeni bir hukuksal durumun oluşmasıdır. Örneğin : Kira kontratı yapmak b) Değiştirici Yenilik Doğuran Haklar: Yeni bir hukuksal durum yaratmayan, ancak mevcut hukuksal durumda değişiklik yapan haklardır. Örneğin: Bir mağazadan aldığınız herhangi bir ürünün bozuk çıkması halinde bozuk malın satış bedelinin düşürülmesini isteyerek sahip olmanız durumunda hukuksal durumda değişiklik olur. c) Bozucu Yenilik Doğuran Haklar: Hak sahibinin iradesi ile mevcut hukuksal yapının tamamen bozulması durumudur. Örneğin: Bir görevlinin istifa etmesi. Evlenme : Kurucu Yenilik Doğuran Hak Nişanlanma: Değiştirici Yenilik Doğuran Hak Boşanma : Bozucu Yenilik Doğuran Hak B) Alalade Haklar Kullanılması ile yeni bir hukuksal durum getirmeyen sıradan haklardır. Örneğin: Anne babanın çocuğuna nasihat verme hakkı. Hakkın Korunması 1. Devlet Eliyle Korunma: Modern hukuk sistemlerinde esas olan hakkın devlet eliyle korunmasıdır. Ancak kişinin hakkı o anda ihlal ediliyorsa yani hakkın zarar görmesi ya da kaybedilmesi durumu söz konusuysa o anda kişinin devletin adli idari ve yargı mercilerine gitme şansı ve zamanı yoksa ölçülük ilkesine uyarak ve her hal ve şartta makul düzeyde kuvvet uygulayarak kişinin kendi hakkını kendi eliyle de koruması mümkündür. 2. Kişi Eliyle Hakkın Korunması: a) Meşru Müdafaa: Haklı savunma b) Zaruret Hali: Zorda kalma durumu c) Kuvvet Kullanma: Hakkını güç kullanarak koruma A) Kişiler Hukuku Kişi ve Kişi Türleri: Kişilerin türlerini, ehliyetlerini, kişisel durumlarını, yakınları ile olan ilişkilerini (hısımlığı), belirli bir yerle olan ilgilerini(yerleşim yeri), kişiliğin başlangıcı, sona ermesi ve korunmasını düzenleyen medeni hukuk koludur. Kişiler; gerçek kişiler ve tüzel kişiler olmak üzere ikiye ayrılır. İnsanlar gerçek kişilerdir. Dernek, sendika,vakıf,siyasi parti, meslek odası ve kamu kurumları gibi insanların bir araya gelerek oluşturdukları kişiliklere ise tüzel kişiler denir. 1. Gerçek Kişiler Gerçek Kişiliğin Başlangıcı Gerçek kişilik tam ve sağ doğumla başlar. Kişinin hakları ise sağ doğmak şartıyla anne karnına cenin olarak düştüğü anda başlar. Anne karnında doğumu beklenen çocuğa hukukta "cenin" denir. Çocuk sağ doğmak şartıyla ana rahmine düştüğü püf noktası Hakkın kişi eliyle korunabilmesi için saldırının ani olması ve o anda devletin adli, idari ve kolluk mercilerine haber verme şansı ve zamanının bulunmaması gerekir. PEGEM AKADEMİ 24 andan itibaren medeni haklardan yararlanır yani hak ehliyetine sahip olur. Çocuğun kişilik kazanıp kazanmaması özellikle "miras hukuku" bakımından önemlidir. Gerçek Kişilerde Hak Ehliyeti Medeni haklardan yararlanma ehliyetidir. Borçların sahibi olabilme iktidarıdır. Doğumla kazanılır. Pasif bir haktır. Herkes hak ehliyetine sahiptir. Buna "genellik ilkesi" denir. Herkes eşit hakka sahiptir. Buna da "eşitlik ilkesi" denir. Fiil ehliyeti; hukuki işlem ehliyeti, haksız fiilden sorumlu olma ehliyeti ve dava ehliyetini kapsar. Gerçek Kişilerde Fiil Ehliyeti Medeni hakları kullanma ehliyetidir. Bir şahsın bizzat kendi fiil ve muameleleriyle kendi lehine haklar, aleyhine borçlar yaratabilme iktidarıdır. 3 Temel Şartı vardır: Kişinin evlenebilmesi için fiil ehliyetine sahip olması gerekir. 1. Ayırt Etme Gücüne Sahip Olmak: Bir kişinin fiil ve muamelelerinin sebebini, sonuçlarını, kapsam ve etkilerini önceden görebilme ve bunlara uygun hareket edebilme iktidarıdır. Ayırt etme gücünü ortadan kaldıran nedenler, akıl zayıflığı, akıl hastalığı, yaş küçüklüğü, sarhoşluk ve buna benzer (afyon, kokain, eroin alma, ateşli hastalık) hallerdir. 2. Kısıtlı Olmamak: Akıl hastalığı, akıl zayıflığı, savurganlık, alkol ve uyuşturucu maddi bağımlılığı, kötü yaşam tarzı, kötü yönetim, bir yıl veya daha uzun süreli özgürlüğü bağlayıcı bir cezaya mahkum olma; yaşlılık veya sakatlığı, deneyimsizliği sebebiyle işlerini gerektiği gibi yönetemeyen kişilere vasi atanır ve bu kişilere "kısıtlı" denir. 3. Ergin Olmak a) 18 Yaş normal erginlik: Gerçek kişiler kısıtlı olamamak ve ayırt etme gücüne sahip olmak şartıyla 18 yaşını doldurduklarında ergin sayılırlar. b) 17 Yaş evlenme erginliği: Kişiler aile izniyle 17 yaşında da evlenerek erginlik kazanabilirler. c) 16 yaş fevkalade evlenme erginliği: Evlenmeye mücbir bir sebebin ortaya çıkması durumunda mahkeme kararıyla evlenerek ergin kılınmak mümkündür. d) 15 yaş mahkeme kararıyla sınırlı erginlik: Küçüğün açıkça çıkarına olan bir durumda mahkeme küçüğü sadece belli konularda işlem yapma yetkisine kavuşturabilir. Ancak bu kişi tam olarak ergin sayılmaz, örneğin evlenemez. Bunun için: a) Küçüğün 15 yaşını bitirmiş olması b) Küçüğün isteği c) Velinin rızası d) Küçük vesayet altında ise "vasinin dinlenmesi" e) Küçüğün menfaatinin bulunması püf noktası Hak Ehliyeti tam ve sağ doğmak koşuluyla ana rahmine cenin olarak düşüldüğünde başlar. Not (UJLQNñOñQPDNDUDUñQñN¼§¼ß¼Q\HUOHğLP\HULQLQEXOXQGXßX\HUGHNL$VOL\H +XNXN0DKNHPHVLDOñU 8\DU× (UJLQNñOñQPDNDUDUñN¼§¼ß¼Q\DğñQñE¼\¼WPHGHßLOGLU6DGHFHHUJLQVD\ñOñU 25 PEGEM AKADEMİ 8\DU× Bir kimsenin fiil ehliyetine sahip olabilmesi için D\ñUWHWPHJ¼F¼QHVDKLS YHHUJLQROPDVñIDNDWD\Qñ]DPDQGDNñVñWOñEXOXQPDPDVñJHUHNLU Tam ehliyetliler (ayırt etme gücüne sahip, ergin ve kısıtlı bulunmayan kişiler) Tam ehliyetsizler Ayırt etme gücüne sahip olmayanlar Ör.Akıl hastaları Dava Ehliyeti Haksız fiilden sorumlu olma ehliyeti VAR VAR VAR YOK YOK (İstisnası kusursuz sorumluluk halleri) YOK Sınırlı ehliyetliler a.Tasarruf yetkisi sınırlandırılmış evli kişiler b. Kendilerine yasal danışman atanmış olanlar “Ehliyetlilik asıl ehliyetsizlik istisnadır.” VAR VAR b. Ayırt etme gücüne sahip kısıtlılar (Kendisine vasi atanan kişi) 1. Hakim eşlerden birinin taşınmaz üzerinde tasarruf yetkisini kaldırırsa, durumun tapu kütüğüne şerh edilmesine karar verebilir. Ailenin ekonomik varlığının korunması veya evlilik birliğinin doğan mali yükümlülüğün yerine getirilmesini gerektirdiği ölçüde, eşlerden birinin istemi üzerine hakim, belirleyeceği malvarlığı değerleriyle ilgili tasarrufların ancak onun rızasıyla yapabileceğine karar verir. Evli kişi bunun dışındaki işlemleri tek başına yapabilir. 2. Kendisine yasal danışman atanmış olanlar dava açma ve sulh; taşınmazların alımı, satımı, rehnedilmesi, bunlar üzerinde ayni hak kurulması kıymetli evrakın alım, satımı, ödünç verme ve alma, bağışlama, kefil olma, kambiyo taahhüdü altına girmede yasal danışmanın olumlu iznini almak zorundadır. Diğer işleri tek başına yapabilir. Sınırlı ehliyetsizler a. Ayırt etme gücüne sahip küçükler (15 yaşındaki çocuk) Hukuki İşlem ehliyeti VAR VAR Sınırlı ehliyetsizler kendilerini borç altına sokan muameleleri tek başına, bizzat yapamazlar. Satım, kira, eser, hizmet akdi gibi sözleşmeleri yapamazlar. Yaparlarsa tek taraflı bağlamazlık müeyyidesine tabi olurlar. Bu gibi muameleleri veli ya da vasinin izniyle. yaparlar. Kefalet, bağış yapma, vakıf kurma asla yapamayacakları yasak işlemlerdir. Kendilerini borç altına sokmayan menfaat sağlayan işlemler, karşılıksız kazanmaları yasal temsilcinin rızasına gerek olmadan, bizzat yapabilirler. Nişanı bozma, tanıma ve babalık davası açma, ergin kılınma isteminde bulunma yine rıza gerektirmeyen “şahsa” sıkı sıkıya bağlı haklardır. Tek başına bu işlemleri yapabilirler. Not .LğLOLNKDNNñ§LßQHQPLğNLPVHQLQUñ]DVñYH\D¼VW¼QQLWHOLNWHELU¶]HOYH\D NDPX\DUDUñHPULQLFUDVñPHğUXP¼GDIDDYH\DNDQXQXQYHUGLßL\HWNL\H GD\DQDQVDOGñUñODUKDNVñ]VDOGñUñVD\ñOPD]YHEXGDYDODUD§ñODPD] 26 PEGEM AKADEMİ Gerçek Kişiliğin Sona Ermesi Gerçek Kişiliğin Sona Ermesi Ölüm Birlikte Ölüm Karinesi Ölüm Karinesi püf noktası Ölüm karinesi idari karar, Gaiplik mahkeme kararıdır. Gaiplik (Kayıp) Ölüm tehlikesi içime kaybolma Uzun süre haber almama Ölüm a) Ölüm Karinesi: Ağır ölüm tehlikesi halinde kaybolan ya da öldüğüne kesin gözle bakılan kişilerin ölmüş kabul edilmesidir. b) Birlikte Ölüm Karinesi: Bir kaza ya da olayda ölen kişilerden hangisinin önce hangisinin sonra öldüğü bilinemiyorsa hepsinin aynı anda ölmüş kabul edilmesine denir. Bu durum miras hukuku açısından önemlidir. Karine: Bir şeyin öyle olup olmadığı bilinmese dahi o şeyin öyle olduğunun kabul edilmesine denir. Gaiplik: Ağır ölüm tehlikesi halinde kaybolan ya da kendisinden uzun zaman haber alınamayan kişilerin belli bir süre geçtikten sonra ölmüş kabul edilmelerine denir. Ağır ölüm tehlikesi halinde 1 yıl beklenir. 1 yıl sonunda miras mirasçılara teminat karşılığı verilir. Mirasın mirasçılara tam olarak geçmesi için 5 yıl daha geçmesi gerekir. Haber alamama durumunda 5 yıl beklenir. Mirasın mirasçılara tam olarak geçmesi için 15 yıl daha geçmesi gerekir. Her durumda gaibin 100 yaşını doldurması durumunda süre biter. 2. Tüzel Kişiler Belli bir amacı gerçekleştirmek üzere, birden fazla kişinin bir araya gelerek oluşturdukları, kendine özgü hak ve borçlara sahip olabilen kişi ya da mal topluluklarıdır. (Dernekler, siyasi partiler, meslek odaları kişi toplulukları olmasına karşın vakıflar, ticari şirketler mal topluluklarıdır.) Özel Hukuka Tabi Vakıflar mal topluluğu yapısındadır. Kişi Topluluğu yapısında olanlar Mal Topluluğu yapısında olanlar Kamu Hukukuna Tabi Dernek (Medeni Hukuk) n Meslek Odaları Siyasi Partiler n Sendika (İş Hukuku) n n İl Özel İdaresi n Ticari Şirketler (Ticaret Hukuku) n n Köy İdaresi Vakıflar (Medeni Hukuk) n Üniversiteler n TRT, TÜBİTAK, YÖK n KİT n n Belediye Anayasa Hukuku 27 PEGEM AKADEMİ Tüzel Kişiliğin Başlangıcı Tüzel kişilik üç sisteme kurulabilir. 1. Serbest Kuruluş Sistemi: Herhangi bir yerden izin almaksızın sadece ilgili yerlere bildirimde bulunularak tüzel kişilik oluşturulur. Dernekler, Sendikalar, siyasi partiler serbest kuruluş sistemi ile kurulur (izin almaksızın). 2. İzin Sistemi: Belli kurumlardan izin alarak tüzel kişiler kurulur. 3. Tescil Sistemi: Bir yere sicil kaydettirerek kurulmalıdır. Örneğin vakıflar vakıf siciline, ticari şirketler ticari siciline kaydedilerek kurulurlar. 8\DU× 7LFDULğLUNHWOHUL]LQWHVFLOVLVWHPLLOHNXUXOXU Not .DPXW¼]HONLğLOHULNDQXQOD\DGDNDQXQXQD§ñN§DYHUGLßL\HWNL\H GD\DQDUDNNXUXOXUODU Not 6DGHFHWLFDULğLUNHWOHUL]LQYHWHVFLOVLVWHPL\OHYDNñIODUWHVFLOVLVWHPL\OH GLßHUW¼]HONLğLOLNOHULVHVHUEHVWNXUXOXğVLVWHPL\OHNXUXOXUODU Tüzel Kişilerde Fiil Ehliyeti Tüzel kişiler hukukun zorunlu kıldığı organlara sahip oldukları anda fiil ehliyetine sahip olurlar. Zorunlu organlar: 1. Yönetim Kurulu 2. Denetim Kurulu 3. Genel Kurulu 8\DU× 9DNñIODUGD*HQHONXUXOROPD] püf noktası Tüzel kişiler, fiil ehliyetlerini, kanunen zorunlu organları eliyle kullanırlar. PEGEM AKADEMİ 28 Tüzel Kişiliğin Çeşitleri 1. Kamu Hukuku Tüzel Kişileri Kuruluşları, çalışmaları ve sona ermeleri tamamen kamu hukukuna göre düzenlenen kişiliklerdir. Özellikleri: n Kanun ve kanunların gösterdiği yetkiye dayanarak kurulurlar n Malları devlet malı statüsündedir n Gücünü devletten alır n Vesayet yönetimine tabi değildir n Kendi içinde üçe ayrılır a) Yerel Yönetim Kuruluşları: n Belediyeler n Köyler n İl Özel İdaresi b) Hizmet Yerinden Yönetim Kuruluşları püf noktası Kamu tüzel kişiliği kanunla ya da kanunun açıkça verdiği yetkiye dayanarak kurulur. n Kamu İktisadi Teşekkülleri n Üniversiteler n Yüksek Öğretim Kurumu n Hizmet Veren Kamu Kurumları c) Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları n Baro n Ticaret Odaları n Tabip Odaları n Ziraat Odaları 2. Özel Hukuk Tüzel Kişileri Bireyler tarafından özel hukuk esasına göre kurulan kişiliklerdir. Kazanç paylaşımı açısından kendi içerisinde iki gruba ayrılır. a) Kar Amacı Güdenler: Anonim, limited, komandit vb. kâr amacına yönelik ticari tüzel kişiliklerdir. b) Kar Amacı Gütmeyenler: 1. Dernekler: n Kişi topluluğudur. n En az yedi kişiden oluşur. n En çok üye sayısı sınırlaması yoktur. 2. Vakıflar: n Mal topluluğudur. n Kişilerden oluşmadığı için kendine özgü organları vardır. Türk Medeni Kanununda Tüzel Kişilikle İlgili Hükümler n n Amacı hukuka ve ahlaka aykırı olan topluluklar tüzel kişilik kazanamazlar. Tüzel kişilikler cins, yaş ve hısımlık gibi insana özgü özelliklerin dışında insanların sahip olduğu tüm hak ve borçlara sahiptir. 29 n Tüzel kişilikler yasal organlara sahip olmakla fiil ehliyetine kavuşurlar. n Tüzel kişinin iradesi organları vasıtasıyla açıklanır. n Organlar fiil ve eylemleri ile tüzel kişiyi borca sokabilirler. PEGEM AKADEMİ Tüzel Kişiliğin Sona Ermesi Tüzel Kişiliğin Sona Ermesi püf noktası İnfisah (Dağılma) Fesih (Dağıtılma) Mahkeme Kararıyla Zorunlu Organları Kararıyla Tüzel Kişilik Kendiliğinden dağılır Fesih (Dağıtılma): Bir derneğin tüzel kişiliğinin bir kararla ortadan kaldırılmasıdır. Kural, derneklerin mahkeme kararıyla feshidir. İstinaden milletlerarası kuruluşların feshine içişleri Bakanlığının önerisiyle "Bakanlar Kurulu" karar verir. Dernek ve vakıfların kapatılmasına karar veren mahkeme Asliye hukuk mahkemesidir. Siyasi partileri Anayasa mahkemesi kapatır. Derneklerin feshi kararını "dernek genel kurulu" verir. İnfisah (Dağılma): Derneğin tüzel kişiliğinin herhangi bir işleme veya karara gerek olmaksızın kendiliğinden sona ermesidir. Kendiliğinden dağılma halini tespit dernek merkezinin bulunduğu yerin en büyük mülki idare amirinin kararıyla olur. Derneklerde Tüzel Kişiliğin Sona Ermesi İnfisah (Dağılma) Fesih (Dağıtılma) a. Dernek gayesinin gerçekleşmesi b. Kuruluş gaye ve şartlarını kaybetmesi c. Sürenin geçmiş olması d. Yönetim kurulunu kuramayacak hale gelmesi e. Borçlarını ödemede aciz hale gelmesi f. İki defa üst üste olağan genel kurul toplantısının yapılmamış olması g. Tüzüğün yayınından itibaren 6 ay içinde ilk genel toplantısını yapmaması a. Kendi yetkili organının (genel kurulun) kararıyla b. Yargısal bir kararla (Asliye hukuk mahkemesi kararı) 1. Amacının ahlaka, adaba ve hukuka aykırı hale gelmesi 2. Dernekler Kanunu'nun emredici hükümlerine aykırılık 3. Suç kaynağı haline gelme c. İdari bir kararla (Bakanlar Kurulu Kararı) 8\DU× 0HGHQL.DQXQVDGHFHGHUQHNOHUYHYDNñIODUñG¼]HQOHPLğWLU B) Aile Hukuku Aile ilişkileri diyebileceğimiz ilişkileri düzenleyen medeni hukuk koludur. Başlıca inceleme konuları; nişanlanma, evlenme, eşlerin karşılıklı hak ve borçları, boşanma ve evliliğin sona erme sebepleri, ana babanın çocuklarının şahısları, malları üzerindeki hak ve yükümlülükleri(velayet), soy bağı, korunmaya muhtaç kişilerle ilgili koruma önlemleri(vesayet) vb. Siyasi partilerin tüzel kişiliğine normal mahkemeler değil Anayasa Mahkemesi karar verebilir. PEGEM AKADEMİ 30 Nişan: Evlenme vaadiyle yapılan sözlü sözleşmedir. Nişanı bozan taraf aldığı hediyeleri iade ve yapılan masrafları tazminle sorumludur. 8\DU× (YOLOLNV¶]OHğPHVLV¶]O¼V¶]OHğPHGLU Kan Hısımlığı Kan bağından meydana gelen ve birbirlerinden üreyenlerin arasındaki hısımlıktır. Medeni kanunun 17. maddesi kan hısımlığını üst soy - alt soy ve yan soy hısımlığı olmak üzere ikiye ayırmaktadır. 1. Üst soy - Alt soy Hısımlığı Birbirlerinden üreyenler arasındaki hısımlıktır. Kendilerinden ürenen kimseler üst soy, anne, baba, dede, Anneanne, babaanne v.s, bir kimseden üreyenlere alt soy (çocuk, torun, torun çocukları) hısımlığı denir. Dede - Babaanne - Anneanne ↑ Anne - Baba ↑ Ahmet ↓ Çocuk ↓ Torun ↓ Torun Çocuğa Üst soy Alt soy 2. Yan soy Hısımlığı Ortak bir kökten gelenler arasındaki hısımlıktır. Örneğin kardeşler birbirlerinin yan soy hısmıdır. Yeğen - teyze, yeğen - hala vs yan soy kısımlarıdır. Anne - Baba Yan soy Ahmet - Ayşe Yan soy Teyze Hala Dayı Amca Aynı ortak kökten gelenler arasındaki hısımlık tam kan yan soy hısımlığıdır. Ancak sadece bir tek kökün ortak olduğu yan soy hısımlığı yarım kan yan soy hısımlığı olarak adlandırılır. Örneğin anne ve baba bir kardeşler arasında tam kan yan soy hısımlığı varken sadece anne bir baba aynı kardeşler arasında yarım kan yan soy hısımlığı vardır. Kan Hısımlığında Derece Kan hısımlığında derece doğum sayısı ile belirlenir. Anne - Baba ve çocukları birinci dereceden hısım, Dede - Anneanne - Babaanne ve torunlar ikinci dereceden hısımdır. 31 Yan soy hısımlıklarında ise kişileri ortak köke bağlayan doğum sayısı dereceyi belirler. Örneğin iki kardeşi ortak köke bağlayan iki doğum vardır. Doğumlardan biri bir kardeşin diğeri ise diğer kardeşi doğumudur. Öyleyse iki kardeş ikinci dereceden yan soy hısımıdır. C) Miras Hukuku Bir kimsenin ölümünden sonra para ile ölçülebilecek bütün hak ve borçlarının yani terekesinin kimlere ve nasıl geçeceğini düzenleyen hukuk kurallarından oluşur. Miras(tereke) miras bırakanın(muris) mal varlığının toplamıdır. Muris: Miras bırakan kişiye muris denir. Varis: Miras kalan kişiye denir. Tereke: Miras kalan hak, mal ve borçlar toplamına tereke denir. D) Eşya Hukuku Eşya hukukunun konusunu büyük ölçüde ayni haklar oluşturur. Ayni hak; eşya üzerinde doğrudan doğruya mutlak egemenlik yetkisi veren ve herkese karşı ileri sürülebilen haktır. Malik: Eşyanın sahibine malik denir. Zilyet: Eşyanın mülkiyetini elinde bulundurmamak koşuluyla kullanma hakkını elinde bulundurmak. Hüsnü Niyet (İyi Niyet): Hakların kazanılmasında sübjektif iyi niyet, hakların kullanılmasında ve borçların yerine getirilmesinde ise objektif iyi niyet kuralları geçerlidir. Sahibinin elinden isteğiyle çıkan eşya (malik) Sahibinin elinden isteği dışında çıkan eşya B kişi (zilyet) B kişi C'ye sattı C'ye sattı C iyi niyetli ise mülkiyeti kazanır. C kötü niyetli ise mülkiyeti kazanamaz. C mülkiyeti asla kazanamaz. 2. Borçlar Hukuku Kişiler arasındaki borç ilişkilerini düzenleyen hukuk dalıdır. Borç ilişkisi, hukuki işlemlerden(satım, alım, vekalet vb.), haksız fiillerden (bir kimsenin otomobilini çizmek, bir kimseyi yaralamak gibi eylemlerden) veya sebepsiz zenginleşmekten doğabilir.Borç ilişkisinde taraflardan birine “alacaklı”, diğerine “borçlu” denir. Borçlunun yerine getirmekle yükümlü bulunduğu davranışa “edim” denir. PEGEM AKADEMİ PEGEM AKADEMİ 32 Borç İlişkisinin Unsurları Alacaklı Borçlu Edim Alacaklı: Borç ilişkisine dayanarak borçludan kendisine bir edimde bulunmasını isteme yetkisine sahip bulunan taraftır. Borçlu: Borç ilişkisi nedeniyle alacaklıya edimde bulunma yükümlülüğü altına giren taraftır. Edim: Borcun konusudur. Borç ilişkisi dolayısıyla alacaklının borçludan isteyebileceği, borçlunun da yerine getirmekle yükümlü bulunduğu davranış biçimidir. Edim meşru olmalı, ahlaka, adaba, kanuna (hukuka) uygun olmalı, belli edilebilir ve imkan dahilinde olmalıdır. Edimin yerine getirilmesine “ifa” denir. Edim üçe ayrılır; n Yapma edimi n Yapmama edimi (Örn: Bir kişiye bir işi yapmaması karşılığında para vermek) n Verme edimi Talep hakkı: Alacaklının borçludan edimini yerine getirmesini isteme yetkisidir. Talep hakkı yargı organları vasıtasıyla kullanılırsa buna da “dava hakkı” denir. Edimin Konusu Vermek püf noktası İcap ile icaba daveti karıştırmamak gerekir. İcapta sözleşmenin tüm unsurları yer alır. Unsurlarda eksiklik varsa icaba davet olur. Yapmak Yapmamak Borcun Doğması: Borcu doğuran olaylar Hukuki sözleşme icap → kabul Haksız fiil Sebepsiz zenginleşme A. Hukuki Sözleşmeden Doğan Borçlar Sözleşme (Akit, mukavele): İki tarafın hukuki sonuç elde etmek üzere iradelerini karşılıklı ve uygun surette açıklamalarıdır. Sözleşmenin meydana gelebilmesi için karşılıklı ve birbirine uygun surette yapılmış 2 irade açıklamasına ihtiyaç vardır. Bu irade açıklamalarından birine “icap”, diğerine “kabul” denir. İcap: Sözleşmenin doğmasını sağlamak üzere yapılan tekliftir. İlk irade açıklamasıdır. icap, bir kişiye veya tüm kamuya yapılabilir. Sözleşmenin esaslı noktalarını içermeli ve icapla bağlılık isteği kesin surette yansıtılmalıdır. İcap kural olarak icapçıyı bağlar. Etiketli mal sergilenmesi icaptır. İcaba Davet: İcapçı icabla bağlılığını belli etmemişse son söz söylenmemişse söz konusudur. Ör: Etiketsiz mal sergilenmesi, fiyat gösterilmeksizin reklamlar ve ilanlar yapmak, tarife, katalog ve cari fiyat listeleri göndermek. 33 PEGEM AKADEMİ İcap Süresiz İcap Süreli icap (icapçı, sürenin sonuna kadar icabıyla bağlıdır). Hazır olanlar arasında süresiz icap. (kabulcü derhal kabul etmezse icapçı icabıyla bağlı değildir) Hazır olmayanlar arasında süresiz icap a. İcabın kabulcüye gitmesi için geçecek zaman b. Kabulcünün düşünmesi için geçecek zaman c. Kabul haberinin icapçıya ulaşması için geçecek zaman. Bu üç süre boyunca icapçı icabıyla bağlıdır. İcapçının kabulünden önce ölmesi veya fiil ehliyetini kaybetmesi icabın geçersiz olması sonucunu doğurmaz, ölüm halinde icapçının mirasçıları onun yerine geçer. Fakat icapçının kişisel edimi varsa mirasçılar bu edimle bağlı değildir. Kabul: Sözleşmenin kurulması için yapılması gerekli icaba uygun irade açıklamasıdır. Kabul açık olabileceği gibi tavır ve davranışlarla da ifade edilen örtülü (zımni) kabul olabilir. Ör: Minibüse bindiğimizde şöföre yol ücretini kabul ettiğimizi açıkça belirtmemiz gerekmez. Hizmetten faydalanmamız yol ücretini kabul ettiğimiz anlamına gelir. Hazırlar Arasında Sözleşme: Kabulün açıklandığı an meydana gelir. Hazır Olmayanlar Arasında Sözleşme: Kabul haberi icapçıya vardığı an kurulur. Varma teorisi kabul edilmiştir. Fakat sözleşme hükümlerini kabul haberinin gönderildiği andan itibaren doğurmaya başlar. Özellikle faiz hesaplarında sözleşme hükümlerinin doğduğu an önemlidir. B. Haksız Fiilden Doğan Borçlar Haksız fiil, hukuk düzenin uygun bulmadığı zarar verici fiillerdir. Haksız fiil ile zarara uğramış kişi ile fail arasında borç ilişkisi doğar. Buna haksız fiil (akit dışı) sorumluluğu denir. Haksız fiil sorumluluğunun bulunması için failin kusuru gerekir. Haksız Fiilden Doğan Borçların Şartları Hukuka aykırılık İliyet Bağı Kusur Kast İhmal Zarar Maddi Zarar Manevi Zarar a. Hukuka Aykırılık: Kişilerin malvarlıksal ve kişisel varlıklarını doğrudan doğruya koruyan emredici davranış kuralının ihlalidir. Ör: Bir kimsenin malına zarar vermek, tarladaki ekinleri çiğnemek, bir kimseyi öldürmek. Meşru müdafaa, (haklı savunma) ızdırar hali, özel hukukun tanıdığı bir hakkın kullanılması, kamu kudretinin kullanılması, mağdurun zarara önceden razı olması, emrin icrası ve püf noktası Haksız fiilin yaptırımı tazminattır. PEGEM AKADEMİ 34 üstün nitelikteki özel ya da kamu yararının bulunması zarar verici fiili hukuka uygun hale getirir. b. Kusur: Hukuka aykırı sonucu istemek (kast) veya bu sonucu istememekle beraber, hukuka aykırılıktan kaçınmak için iradeyi yeterli derecede yormamaktır (ihmal) c. Zarar: Bir kimsenin malvarlığından kendi rızası olmaksızın meydana gelen eksilmedir. Maddi zarar fiilen uğranılan zarar ya da yoksun kalınan kardır. Manevi zarar haksız saldırı nedeniyle duyulan acı ve elemdir. d. İlliyet Bağı: Hukuka aykırı fiil ile zarar arasında bir nedensellik (illiyet) bağının bulunması gerekir. Haksız fiilden doğan edim (borç) TAZMiNATTIR. Maddi veya manevi olabilir. Maddi tazminat aynen tazmin veya nakden tazmin şeklinde olur. C. Sebepsiz Zenginleşmeden Doğan Borçlar Sebepsiz zenginleşme. bir kimsenin malvarlığının haklı bir sebep olmaksızın diğer bir kimsenin malvarlığı aleyhine çoğalması (zenginleşmesi) demektir. Sebepsiz Zenginleşmeden Doğan Borçlar püf noktası Sebepsiz zenginleşmenin yaptırımı geri vermedir. Zenginleşme Fakirleşme İliyet Bağı (Nedensellik bağı) Haklı bir sebebin bulunmaması Sebepsiz zenginleşmeden doğan borç geriye verme (iade) borcudur. Zenginleşenin iade borcu, fakirleşen tarafından açılan sebepsiz zenginleşme davası ile olur. Bu dava bir ve on yıllık zamanaşımına tabidir. Borç İlişkisinin Özellikleri 1) Borç ilişkisi nisbidir. Sadece tarafları bağlar. 2) Borç ilişkisi geçicidir. Zamanaşımına uğrayabilir. 3) Borç ilişkisi yazılı olmak zorunda değildir. Sözlü borç ilişkisi kurulabilir. 4) Borç ilişkisi hukuka, ahlaka ve adaba aykırı konularda olamaz. Eksik Borçlar Eksik borç, dava edilemeyen, talep edilemeyen borçtur. Bir borcun eksik borç olması, borcu ortadan kaldırmaz, sadece alacaklının isteme hakkını ortadan kaldırır. püf noktası Zamanaşımı borcu ortadan kaldırmaz. 1) Zamanaşımına uğramış borç 2) Kumar borçları 3) Evlenme tellallığından doğan borçlar 4) Ahlaki ödevden doğan borçlar 35 PEGEM AKADEMİ Borç İlişkisinde İrade Bozukluğu Yaratan Sebepler İrade İle İrade Açıklaması Arasındaki Uygunsuzluk Kasten yaratılan uygunsuzluk Gayri kasdi uygunsuzluk (bilmeden, istemeden) Muvazaa İrade Bozukluğu halleri Mutlak Muvazaa Nisbi Muvazaa Hata Hile Tehdit (İkrah) Muvazaa: Bir sözleşmenin geçerli olabilmesi için hem tarafların iradelerinin birbirine uygun olması gerekir hem de tarafların iradeleri ile açıklamaları arasında uygunluk olmalıdır. Gerçek irade ile irade açıklaması arasındaki uygunsuzluk kasden (bilerek ve istenerek) yaratılmışsa buna "muvazaa" denir. İrade Bozukluğu Halleri: İrade ile irade açıklaması arasında uygunsuzluk bilmeyerek ve istenmeyerek "gayrikasdi" olarak meydana gelir. Üç durumda söz konusudur. 1. Hata: İrade ile irade açıklaması arasındaki uygunsuzluk kişinin dikkatsizliğinden ileri gelir. Örneğin: Tacirin 10 ton pamuk satın almak isterken 100 ton pamuk alacağını açıklaması. a) Sözleşmenin mahiyetinde hata b) Sözleşmenin konusu olan şeyde hata c) Kişilikte hata d) Miktarda hata e) Sözleşmenin lüzumlu vasıflarında hata 2. Hile: Bir kimse bir takım yalanlarla kasten hataya düşürülerek sözleşme yapmaya yöneltilir. Örneğin; Altın suyuna batırılmış bakır bileziğin altın bilezik gibi satılması. 3. İkrah (Tehdit Korkutma): Bir kimsenin kendisi ya da yakınlarından birine zarar verileceği tehditi altında iradesini açıklamasıdır. Örneğin: Bir kimsenin tabanca tehditi altında tarlasını satmaya razı olması. Borçların Sona Ermesi Borcun sona ermesi hem borç ilişkisinin ortadan kalkmasını hem de tek bir borcun sona ermesini ifade eder. Borcu sona erdiren sebepler; yenileme (tecdit), birleşme, kusursuz imkansızlık, takas, zamanaşımı, ibra ve ifadır. Asıl borç herhangi bir sebeple sona ererse ona bağlı olan fer'i (yan) borçlar da ortadan kalkar. O halde asıl borç sona erdiği zaman ona bağlı olan kefalet, rehin, cezai şart gibi fer'i borçlar da sona erecektir. Tehdit PEGEM AKADEMİ 36 püf noktası Takas edilen edimlerin aynı cinsten olması gerekir. Örneğin Samsun tütünüyle, Bitlis tütünü takas edilemez. Takas Borcu sona erdiren sebeplerden biridir. Bir borcun bir karşı alacağa feda edilmesi suretiyle sona erdirilmesidir. Şahısların muaccel ve karşılıklı iki borçtan en az olanın miktarı nisbetinde yaptıkları bir hesap muamelesidir. Örneğin; Birbirine 10 biner TL borcu olan kişilerin bunu birbirlerinden istemeyip takas etmeleri her ikisinin de borcunu sona erdirir. Mahsup Bir alacak miktarından belli olgular dolayısıyla yapılan indirimdir. Alacağın gerçek miktarını tespit için yapılan işlemdir. Zamanaşımı Kanun tarafından tayin edilmiş şartlar altında ve belli bir süre içinde alacaklının hareketsiz kalması sonucu alacağın ifasını isteme yetkisinin sona ermesidir. 3. Ticaret Hukuku Kişiler arasındaki ticari ilişkileri düzenleyen hukuk kurallarının tümünü ticaret hukuku düzenler. Ticaret hukuku kişilerin ticari bir işletmeyle ve ticari bir işetmenin diğer ticari bir işletme ile girdiği ilişkiyi inceler. Ticaret hukuku medeni hukuku tamamlayıcı niteliktedir. A) Ticari İşletme Hukuku: Ticarethane, fabrika ve ticari şekilde işletilen diğer müesseseler ticari işletmedir. Örneğin; matbaacılık, otel ve lokantacılık, bankacılık, özel okul, özel hastane, sarraflık, nakliyecilik vb B) Şirketler Hukuku: İki veya daha çok kişinin, emeklerini ve mallarını ortak bir amaca ulaşmak için birleştirmeleridir. Bir kazanç sağlamak ve bu kazancı paylaşmak amacıyla kurulmuşlardır. Kollektif şirket, komandit şirket, anonim şirket ve limited şirket olarak dörde ayrılmışlardır. C) Kıymetli Evrak Hukuku: Kambiyo senetleri ve ticari senetler denilen kıymetli evraklarla ilgili düzenlemeleri yapar. Kıymetli evrak yazılı senetlerdir ve ancak kanunun belirttiği şekilde düzenlendiğinde geçerli olurlar. Kambiyo senetleri poliçe, çek, bonodan ibarettir. D) Deniz Ticareti Hukuku: Denizde gemilerle yolcu ve eşya taşıma işlerini düzenleyen hukuk kurallarından oluşmaktadır. E) Sigorta Hukuku: Bir şeyin ya da bir kimsenin, herhangi bir yönden ileride karşılaşacağını düşündüğü zararların giderilmesi amacına yönelik yapılan davranışa sigorta denir. 4. Devletler Özel Hukuku püf noktası Bir kanunun Devletler Özel Hukukuna girebilmesi için mutlaka bir yabancılık unsuru bulunmalıdır. Devletler özel hukuku, farklı devletlere bağlı kişilerin ilişkisini düzenler. Devletler özel hukukunun düzenlediği ilişkilere daima yabancı bir unsur karışmıştır. Bu yabancı unsur yer veya kişi olabilir. Örneğin bir Türk ile bir Alman'ın evlenmeleri, bir Bulgar'ın Macaristan'da bir Yunanlıyı evlat edinmesi gibi örneklerin hangi mahkemede ne şekilde düzenleneceği Devletler Özel Hukukunun konusudur. 37 PEGEM AKADEMİ BOŞLUK DOLDURMA 1. Bir kişinin hangi durumda nasıl davranması gerektiğini............. kuralları düzenler. 2. Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası antlaşmalar ...................hükmündedir. Bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile ......................................................... başvurulamaz. 3. Yazılı kaynaklarda olaya uygulanacak bir norm bulunamaması durumuna ...............................denir. 4. Kişinin hukuk kurallarına göre yapmakla yükümlü olduğu bir şeyi yapmadığında bunun kişiye zorla yaptırılmasına ......................................denir. 5. Hukuk kurallarının müeyyidesini ......................................................... uygular. Oysa diğer sosyal kuralların müeyyidesini sadece ...................... uygular. 6. Bir hukuksal uyuşmazlığa devlet .................................... kullanarak müdahale ediyorsa ya da taraflardan biri ............................. ve koruması ayrıcalığına sahipse kamu hukukundan bahsedebiliriz. 7. Devletin şeklini, yapısını, organlarını, bu organların birbirleriyle olan ilişkilerini ve vatandaşların temel hak ve ödevlerini düzenleyen hukuk kurallarının tümü........................................................... tarafından düzenlenir. 8. Hakkın yasal olabilmesi hukuka uygunluğuna bağlıdır. Hakkın kazanılabilmesinin yolu .............................. şartına bağlıdır. Hakların kullanılması ve borçların yerine getirilmesinde geçerli olan ana ilke ise ......................................’tür. 9. Hakkı kaynaklandığı hukuk dallarına göre ...........................................olmak üzere ikiye ayırabiliriz. 10. Tüzel kişiler ...................................................................................................fiil ehliyetine sahip olurlar. 11. Köy, kasaba veya şehir adı verilen belli yerlerde yerleşmiş bulunan halkın yerel ihtiyaçlarını gidermek üzere çeşitli kamu hizmetlerini yürütmekte olan kuruluşlara “ ....................................... ” denir. 12. Türk Yargı Sistemi; Adli Yargı, ....................................., İdari Yargı ve Anayasa Yargısı olmak üzere başlıca dört çeşittir. 13. Anne karnında doğumu beklenen çocuğa hukukta “ ................” denir. 14. Akıl hastalığı, akıl zayıflığı, savurganlık, alkol ve uyuşturucu maddi bağımlılığı, kötü yaşam tarzı, kötü yönetim, bir yıl veya daha uzun süreli özgürlüğü bağlayıcı bir cezaya mahkum olma; yaşlılık veya sakatlığı, deneyimsizliği sebebiyle işlerini gerektiği gibi yönetemeyen kişilere vasi atanır ve bu kişilere “.............” denir. 15. Sadece ticari şirketler izin ve ................ sistemiyle, vakıflar tescil sistemiyle, diğer tüzelkişilikler ise serbest kuruluş sistemiyle kurulurlar. PEGEM AKADEMİ 38 BOŞLUK DOLDURMA CEVAPLARI 1. görgü 2. kanun, Anayasa Mahkemesine 3. kanun boşluğu 4. cebri icra 5. idari kurumlar ve yargı organı, toplum 6. kamu gücünü,kamu gücü 7. Anayasa Hukuku 8. iyi niyet (subjektif), dürüstlük (objektif iyi niyet) 9. kamu hakları ve özel haklar 10. hukukun zorunlu kıldığı organlara sahip oldukları anda 11. mahalli idareler 12. Askeri Yargı 13. cenin 14. kısıtlı 15. tescil 39 PEGEM AKADEMİ DOĞRU / YANLIŞ 1. Kişilerin başkalarına nasıl davranması gerektiğini objektif ahlak kuralları düzenler. ( ) 2. Hukuk kurallarının maddi ve manevi yaptırımları vardır. ( ) 3. Bir somut olaya uygulanacak yazılı hukuk kuralının bulunamamasına hukuk boşluğu denir. ( ) 4. Normlar hiyerarşisinde kanunlar tüzüklere eşdeğer hukuk kurallarıdır. ( ) 5. Kişilerin başkalarına verdikleri zararları ödemek zorunda olmalarının yaptırımı tazminattır. ( ) 6. Bir kimsenin hukuk kurallarına uymayarak suç işlediğinde karşılaştığı tepki cebri icradır. ( ) 7. Belli bir ülkede belli bir zamanda yürürlükte bulunan yazılı hukuk kurallarının tümüne Pozitif hukuk denir. ( ) 8. Kamu gücü kullanılmayan eşitler arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuka özel hukuk denir. ( ) 9. İş hukuku bir özel hukuk dalıdır. ( ) 10. Farklı uyrukluklardaki gerçek kişiliklerin aralarındaki hukuksal uyuşmazlıkları devletler umumi hukuku inceler. ( ) 11. Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı siyasal bir haktır. ( ) 12. Kıyılardan yararlanma sosyal ve ekonomik bir haktır. ( ) 13. Hakkın kazanılabilmesi için objektif iyi niyet şarttır. ( ) 14. Gerçek kişilik anne rahmine cenin olarak düşüldüğü anda başlar. ( ) 15. Tüzel kişilik ölüm halinde sona erer. ( ) 1. D 2. Y 3. Y 4. Y 5. D 6. Y 7. Y 8. D 9. Y 10. Y 11. Y 12. D 13. Y 14. Y 15. Y 40 PEGEM AKADEMİ BULMACA Bulmacanın çözümlerini sayfa 332’te bulabilirsiniz. 1 2 4 3 5 6 7 8 9 11 10 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 Soldan Sağa 5. Hukuki uyuşmazlıklarda mahkemeye ilk başvuran taraf. 6. Kasıt olmadan, istenmeden işlenen suç. 7. Hak sahibinin iradesi ile mevcut hukuksal yapının tamamen bozulması durumudur. “…….. Yenilik Doğuran Haklar” ifadesindeki boş yer. 8. Aşırı savurganlık, alkol düşkünlüğü, yaşlılık veya sakatlığı, deneyimsizliği sebebiyle işlerini gerektiği gibi yönetemeyen kişi. 9. Anne karnında doğumu beklenen çocuk. 12. Eşya üzerinde doğrudan doğruya mutlak egemenlik yetkisi veren ve herkese karşı ileri sürülebilen hak. 14. Ağır ölüm tehlikesi halinde kaybolan ya da öldüğüne kesin gözle bakılan kişilerin ölmüş kabul edilmesi. 17. Siyasi bir hak olmasına rağmen karşılıklılık gözetilmesi şartıyla yabancı uyrukluların da kullanabileceği hak. 18. Mevcut hukuk düzeninin bireylere tanıdığı ve korunmasını sağladığı , uygulanmasını ise bireyin özgür iradesine bıraktığı çıkarlar ve ayrıcalıklar. 20. Borcun konusu. Alacaklının almayı, borçlunun vermeyi taahhüt ettiği şey. 21. Hakimin yardımcı kaynak olarak başvurabileceği, daha önce alınmış mahkeme kararları. 22. Halen mevcut olmamakla beraber birtakım belirtilerden çok yakın bir zamanda gerçekleşmesi beklenen bir haksız saldırının doğmaması, önlenmesi için açılan dava. Yukarıdan Aşağıya 1. Hakimin bir uyuşmazlığın çözümünde uygulayabileceği yazılı ya da yazısız hukuk kuralının bulunmayışı. 2. Zorda kalma durumu. 3. Hukuk mahkemelerinin denetim ve kontrol mahkemesi. 4. Hukuka aykırı olarak başkalarına verilen zararın ödetilmesi biçimindeki yaptırım. 10. Öğreti. 11. Verginin kanunla koyulup,kanunla kaldırılabilmesi ifade eden anayasal ilke. “Vergide ……” 13. İnsan iradesinin ürünü olan ve kendisine hukuki sonuçlar bağlanan hukuki olaylar. 15. Derneğin tüzel kişiliğinin herhangi bir işleme veya karara lüzum olmaksızın kendiliğinden sona ermesi. 16. Miras kalan hak, mal ve borçlar toplamı. 19. “Tek taraflı bağlamazlık” ve “yokluk” dışındaki hükümsüzlük türü. 41 PEGEM AKADEMİ CEVAPLI TEST 1. Aşağıdakilerden hangisi sosyal hayatı düzenleyen kurallardan biri değildir? A) Din Kuralları B) Hukuk Kuralları C) Ahlak Kuralları D) Ekonomi Kuralları E) 2. 6. Görgü Kuralları Sosyal hayatı düzenleyen kurallardan hangisinin müeyyidesi (yaptırımı) maddidir? Ceza B) Günahkar olma C) Dışlanma D) Ayıplanma E) Küçümsenme A) Görgü Kuralları B) Ahlak Kuralları C) Örf-Adet Kuralları A) Şeklen İptal D) Din Kuralları E) Hukuk Kuralları D) Cebri İcra Aşağıdakilerden hangisi hukuk kurallarının özelliklerinden değildir? A) Cebri İcra Maddi Tazminat Yaptırımları manevidir B) B) Toplumsal hayatı düzenlerler C) Manevi Tazminat C) Kamu gücüyle desteklenirler D) Aynen Tazmin D) Toplumun genelini ilgilendirirler E) Para Cezası E) Her konuda düzenlenebilirler Bir ülkede belirli bir dönemde yürürlükte bulunan yazılı ve yazısız hukuk kurallarının tümüne ne ad verilir? A) Mevzu Hukuk B) İdeal Hukuk C) Pozitif (Müspet) Hukuk D) Objektif Hukuk E) Doğal (Tabii) Hukuk B) Yokluk C) Butlan E) Tek taraflı bağlamazlık Kişilerin diğer kişilere verdiği ölçülebilir zararlar karşısında ödemesi gereken paraya ne isim verilir? A) 9. 4. A) Bir hukuksal iş ya da sözleşmenin hukukun öngördüğü şekil şartlarına aykırı olarak yapılması durumunda karşılaşılacak olan tepkiye ne denir? 7. 8. 3. Sosyal yaşamı düzenleyen yazılı olmayan kurallara aykırı davranıldığında karşılaşılacak olan tepki aşağıdakilerden hangisi olamaz? Görülmekte olan bir davada hakimin uyuşmazlığın çözümünde uygulayacağı yazılı bir hukuk kuralının bulunmamasına ne ad verilir? A) Kural İçi Boşluk B) Hukuk Boşluğu C) Örtülü Boşluk D) Kanun Boşluğu E) Açık Boşluk 10. Bir uyuşmazlığın çözümünde olaya uygula5. Aşağıdakilerden hangisi hukukun yararlanılması isteğe bağlı (ihtiyari) kaynaklarındandır? nacak yazılı ya da yazılı olmayan bir hukuk kuralının bulunmaması durumunda hakim ne yapmalıdır? A) Anayasa A) Davanın düşmesine karar verir B) Kanun B) Görevsizlik kararı verir C) Tüzük C) Hukuk yaratır D) Örf Adet Kuralları D) Diğer ülkelerin kanunlarına bakar E) Yargısal Kararlar E) Tarihteki kanunlara bakar 42 PEGEM AKADEMİ 11. Aşağıdaki hukuk dallarından hangisi Kamu 17. Türk Medeni Kanununa göre kişinin hakları ne Hukuku alanına girer? zaman başlar? A) Borçlar Hukuku A) Tam ve sağ doğumla B) Medeni Hukuk B) Reşit olmakla C) Devletler Özel (Hususi) Hukuku C) Ana rahmine cenin olarak düştüğü anda D) Ticaret Hukuku D) Ayırt etme gücüne sahip olduğunda E) Ceza Hukuku E) Evlenmekle 12. Farklı uyruklukta bulunan kişilerin aralarındaki medeni ya da ticari uyuşmazlıkların çözümünü düzenleyen hukuk dalına ne ad verilir? A) Devletler Genel (Umumi) Hukuku B) Uluslararası Antlaşmalar Hukuku C) Devletler Özel (Hususi) Hukuku D) Birleşmiş Milletler Hukuku E) Kişiler Hukuku 18. Gerçek kişilik hangi hallerde son bulmaz? A) Ölüm B) Ölüm karinesi C) Birlikte ölüm karinesi D) Gaiplik E) Akıl sağlığının yitirilmesi 13. Hakların kazanılmasında geçerli olan ilke aşağıdakilerden hangisidir? 19. Aşağıdaki tüzel kişiliklerden hangisi kişi toplu- A) Genellik B) Subjektif İyiniyet A) Vakıflar C) Dürüstlük (Objektif İyiniyet) B) Dernekler D) Eşitlik C) Üniversiteler E) Adalet D) Kooperatifler E) İktisadi Kamu Kurumları luğudur? 14. Sahipsiz taşınmaz malların aslen kazanılmasına ne ad verilir? A) İşgal B) Sahiplenme D) Tapu devri C) Bulma E) Devren kazanma 20. Tüzel kişiler hangi andan itibaren fiil ehliyetine sahip olurlar? A) Gerekli organlara sahip oldukları anda üzerindeki mutlak haklardandır? B) İzin aldıkları anda A) Velayet Hakkı C) Kuruldukları anda kendiliğinden B) Mülkiyet Hakkı D) 2. Genel Kuruldan sonra C) Telif Hakkı E) Tüzel kişilerin fiil ehliyeti yoktur D) Sosyal Ekonomik Haklar E) Nispi Haklar 15. Aşağıdakilerden hangisi maddi olmayan mallar 16. Aşağıdakilerden hangisi hakkın korunma türle- 21. Aşağıdakilerden hangisi arasında üst soy - alt rinden değildir? soy ilişkisi söz konusu değildir? A) Devlet eliyle hakkın korunması A) B) Zaruret (zorda kalma) hali B) Dede - Torun C) Meşru Müdafaa (Haklı Savunma) C) Abla - Kardeş D) Saklanma D) Anne - Kız E) Kuvvet Kullanma E) Babaanne - Torun Baba - Oğul 43 22. Boşanma ve miras sorunları hangi hukuk dalının ilgi alanına girer? A) Medeni Hukuk B) Kamu Hukuku C) Anayasa Hukuku D) İdare Hukuku E) Vatandaşlık Hukuku PEGEM AKADEMİ 27. Kiracının tek taraflı bir irade ile kira kontratını imzalaması, hangi tür haklara örnek olarak gösterilebilir? A) Kurucu yenilik doğuran haklar B) Değiştirici yenilik doğuran haklar C) Bozucu yenilik doğuran haklar D) Kişiye bağlı haklar E) Alelade haklar 23. 28. Bir kamu görevlisinin haksız yere işine son I. Yasa II. Yargısal Kararlar I. Tazminat III. Örf Adet Hukuku II. İptal IV. Tüzük III. Yokluk IV. Butlan verilmesi; Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri yazılı kurallardan biri değildir? A) Yalnız III B) I ve III D) II ve III C) I ve IV E) III ve IV yaptırımlarından hangisine tabidir? A) Yalnız I B) Yalnız II D) III ve IV C) I ve III E) I, III ve IV 29. Aşağıdakilerden hangisi hukukta yokluk yaptı24. Aşağıdakilerden hangisi hukuk kurallarının rımına tabidir? özelliklerinden biri değildir? A) Evlatlık edinme A) Devlet tarafından korunması B) Nişanlanma B) Yaptırım gücünün yüksek olması C) İmam nikahı kıydırma C) Genel Olması D) Asker kişinin yabancı kadınla evlenmesi D) Soyut olması E) Mal edinme E) Değişmez olması 30. Bir kişinin malına veya canına karşı yapılan 25. Uluslararası antlaşmalarla ilgili olarak; I. Kanun hükmündedir, II. İptali için Anayasa Mahkemesine başvurulamaz, III. Hiyerarşik olarak iç hukukun üstündedir hükümlerinden hangisi ya da hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve III C) I ve II E) I, II ve III hukuka aykırı saldırılara karşı kişinin kendini savunmasına hukuken ne ad verilir? A) Savunma B) Cebri Saldırı C) Meşru Müdafaa D) Zor Kullanma E) Gayrı meşru müdafaa 31. Gerçek kişiliğin başlaması ve sona ermesine ilişkin hangi ifade yanlıştır? A) Sağ olmak ve doğumun tamamen gerçekleşmiş olmasıyla kişilik kazanılır B) Kişiliğin kazanılması için yaşama kabiliyetinin bulunması şartı aranmaz. Nefes almak yeterlidir. C) Miras hukukuna ilişkin bazı hususlarda sağ ve tam doğmak kaydı ile anne karnındaki ceninin de kişilik kazanabileceği kabul edilir. D) Nüfüs kayıtları kişilik kazanılmasına ilişkin olarak kesin karinedir, aksi ispat edilemez E) Ölüm olayının gerçekleştiği an kişiliğin sona erdiği andır. 26. Bir uyuşmazlığın çözümüne yönelik olarak aşağıdakilerden hangisi Hakimin yararlanmak zorunda olduğu kaynaklardan değildir? A) Örf - Adet Hukuku B) Yönetmelik C) Kanun Hükmünde Kararname D) Yargısal Kararlar E) Anayasa 44 PEGEM AKADEMİ 32. Gerçek kişiliğin sona ermesiyle ilgili olarak 36. Aşağıdakilerden hangisinde konusuna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? edim türleri doğru sıralanmıştır? A) Ölüm gerçek kişiliği sona erdiren hukuki bir olaydır A) B) Almak - Saklamak - Harcamak B) Ölümle birlikte ölen kişinin hakları sona erer, ancak malvarlığı hakları ortadan kalkmaz C) Vermek - Vermemek - Yapmak D) Yapmak - Yapmamak - Vermek C) Ölüm karinesi ölümüne kesin gözle bakılmayı gerektiren durumlar içinde kaybolan ve cesedi de bulunamayan kişiler için geçerlidir. E) Yapmak - Vermek - Saklamak D) Ölüm karinesi kesin değildir. Aksi her türlü delille ispat edilebilir. E) Gaiplik de gerçek kişiliği sona erdirir, ancak bunun için mahkemenin gaiplik kararı vermesi gerekir. Almak - Vermek - Yapmak 37. Aşağıdakilerden hangisi edimin şartlarından biri değildir? A) Edimin konusu ahlaka ve adaba aykırı olmamalıdır B) Edim mutlaka parayla ölçülebilen bir değer olmalıdır C) Edimin konusu kanuna aykırı olmamalıdır D) Edim imkansız olmamalıdır E) Konusunun belli ya da belirlenebilir olması gerekir. 33. Abla ile kız kardeş kaçıncı dereceden hısımdır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 38. Bir sözleşmenin meydana gelebilmesi için iki irade açıklamasına ihtiyaç vardır. Bunlardan zaman bakımından önce yapılanına ne ad verilir? A) İcap B) İcaba davet D) Edim C) Kabul E) Teklif 34. Borç ilişkisinin unsurları aşağıdakilerden hangisinde doğru sıralanmıştır? 39. Hazırlar arasında yapılan bir sözleşme kural A) Alacaklı - Borçlu - Edim B) Borç - İcap - Kabul C) İcap - İcaba Davet - Kabul D) Alacaklı - Borçlu - Mal E) Mal - Para - Eşya olarak hangi andan itibaren hükümlerini doğurmaya başlar? A) Kabulun icapçıya gönderildiği anda B) Kabulün icapçı tarafından öğrenildiği anda C) Kabulün açıklandığı anda D) İcabın yapıldığı anda E) Kabulcünün icabı öğrendiği anda 40. Hazır olmayanlar arasında yapılan bir sözleşme- 35. Aşağıdakilerden hangisi suç ve cezalara ilişkin ilkeler ile ilgili yanlış bir bilgidir? nin kurulma anı aşağıdakilerden hangisidir? A) Kanun dışı yollardan elde edilen bulgular delil olarak kullanılmaz. A) Kabul haberinin icapçıya ulaştığı anda B) Kabul haberinin açıklandığı anda B) Ceza sorumluluğu şahsidir. C) Kabul haberinin öğrenildiği anda C) 2004 Anayasa değişikliği ile genel müsadere cezası verilebilmesi hükmü Anayasaya eklendi. D) Notere gidildiği anda D) Ölüm cezası verilemez. E) İcabın yapıldığı anda E) Suç ve cezalar kanuna dayanır. 1. D 2. E 3. A 4. C 5. E 6. A 7. B 8. B 9. D 15. C 16. D 17. C 18. E 19. B 20. A 29. C 30. C 31. C 32. B 33. B 34. A 21. C 22. A 23. D 35. C 36. D 37. B 10. C 11. E 12. C 13. B 14. A 24. E 25. C 26. D 27. A 28. B 38. A 39. C 40. A 45 PEGEM AKADEMİ ÇIKMIŞ SORULAR 1. Bir somut olaya uygulanacak yazılı ya da yazılı olmayan bir hukuk kuralının bulunmaması durumuna ne ad verilir? (2008) A) Hukuk boşluğu B) Kural içi boşluk C) Örtülü boşluk D) Kanun boşluğu E) Açık boşluk 5. 6. 2. Hakların kullanılması ve borçların yerine getirilmesinde geçerli olan ana ilke aşağıdakilerden hangisidir? (2008) A) Genellik B) Eşitlik C) Özerklik D) Subjektif iyi niyet E) Dürüstlük (Objektif iyi niyet) 7. 3. Aşağıdakilerden hangisi hukukun yazılı kaynaklarından biri değildir? (2008) A) Örf ve Adet B) Kanun D) Yönetmelik 4. C) Tüzük E) Anayasa Aşağıdakilerden hangisi sınırlı ehliyetsizdir? (2008) A) Evli kişi B) Kendisine yasal danışman atanan kişi C) Mahkeme kararıyla ergin kılınmış olup ayırt etme gücüne sahip kişi D) Akıl zayıflığı sebebiyle kısıtlanmış, ayırt etme gücüne sahip kişi E) Velayet altında bulunan 3 yaşındaki çocuk Hukuk kurallarının hangi özelliği onu diğer sosyal düzen kurallarından ayırır? (2008) A) Sosyal yaşamı düzenlemesi B) Kişilere bazı ödevler yüklemesi C) Herkese uygulanabilir olması D) Devlet gücüne dayanması E) Bazı emir ve yasakları içermesi Normlar arasındaki hiyerarşik sıralamaya göre en üstün norm aşağıdakilerden hangisidir? (2008) A) Kanun hükmünde kararname B) Yönetmelik C) Anayasa D) Kanun E) Tüzük Dürüstlük kuralı aşağıdakilerin hangisinde uygulanmaz? (2008) A) Sözleşmelerin yorumlanmasında B) Sözleşmelerdeki boşlukların doldurulmasında C) Sözleşmelerde yan yükümlülüklerin yerine getirilmesinde 8. Bir kişiyi devlete bağlayan hukuki ve siyasi bağa ne ad verilir? (2008) A) Uyrukluk (Tabiiyet) B) Üyelik D) Sözleşme öncesi müzakerelerde C) Katılma E) Sözleşmede öngörülen bir hakkın kazanılmasında D) Sığınma E) Karşılıklılık 46 PEGEM AKADEMİ 9. Aşağıdakilerden hangisi sosyal hayatı düzenleyen kurallardan biri değildir? (2009) 13. Bir gerçek kişinin doğumu ve soybağıyla ilgili kayıtları içeren kütüğe ne ad verilir? (2010) A) Din kuralları A) Doğum kütüğü B) Fizik kuralları B) Evlenme kütüğü C) Görgü kuralları C) Boşanma kütüğü D) Ahlak kuralları D) Ölüm kütüğü E) Hukuk kuralları E) Yer değiştirme kütüğü 10. Kullanıldıkları zaman mevcut bir hukuki durumu tamamen ortadan kaldıran haklara ne ad verilir? (2009) A) Kişilik hakları B) Kurucu yenilik doğuran haklar C) Alelade haklar D) Bozucu yenilik doğuran haklar E) Değiştirici yenilik doğuran haklar 14. Henüz ergin olmamış veya ergin olmakla birlikte kısıtlanmış olan çocukların üzerinde Medeni Kanun tarafından ana ve babaya tanınan hakka ne ad verilir? (2010) A) Velayet B) Vesayet D) Soybağı 11. Aşağıdakilerden hangisi borçlar hukukuna hakim olan ilkelerden biri değildir? (2009) A) Sözleşme özgürlüğü ilkesi B) Eşitlik ilkesi C) Zaman aşımı ve hak düşürücü süreye uğramama ilkesi D) Nispilik ilkesi E) Üçüncü kişi aleyhine borç kurulamaması ilkesi C) Veraset E) Evlat edinme 15. Aşağıdakilerden hangisi kişinin özel hakları arasında yer almaz? (2011) A) Seçme ve seçilme hakkı B) Mülkiyet hakkı C) Kişilik hakkı D) Alacak hakları E) Telif hakkı 16. Hukukun kendisine hukuki sonuç bağladığı insan davranışına ne ad verilir? (2011) 12. Aralarında var olan borç ilişkisi dolayısıyla alacaklının borçludan isteyebileceği, borçlunun da yerine getirmekle yükümlü bulunduğu davranış biçimine ne ad verilir? (2010) A) İş B) Edim D) Alacak C) Çalışma E) Sözleşme A) Haksız fiil B) Hukuki olay C) Hukuki fiil D) Duygu açıklaması E) İrade açıklaması 47 17. Aşağıdaki tüzel kişilerden hangisi, kişi toplulu- 21. Ahmet ile anne bir kız kardeşi Ayşe’nin oğlu ğu olmayıp mal topluluğu niteliğini taşımaktadır? (2011) A) Dernekler B) Anonim şirketler C) Kolektif şirketler D) Vakıflar E) Kooperatifler Mehmet arasındaki hısımlığın türü ve derecesi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? (2013) 18. Türk hukukunda olağan hâllerde evlenme yaşı aşağıdakilerden hangisidir? (2012) A) Kadınlar bakımından 15, erkekler bakımından 17 yaşın tamamlanması B) Kadınlar ve erkekler bakımından 16 yaşın tamamlanması C) Kadınlar ve erkekler bakımından 17 yaşın tamamlanması D) Kadınlar bakımından 17, erkekler bakımından 21 yaşın tamamlanması E) Kadınlar bakımından 13, erkekler bakımından 14 yaşın tamamlanması A) Üçüncü derece yarım kan, yan soy hısımlığı vardır. B) Üçüncü derece tam kan, yan soy hısımlığı vardır. C) Dördüncü derece tam kan, yan soy hısımlığı vardır. D) Dördüncü derece yarım kan, yan soy hısımlığı vardır. E) Ahmet ile Ayşe üvey kardeş oldukları için Ahmet ile Mehmet arasında hısımlık ilişkisi yoktur. 22. Belli bir hukuki duruma ilişkin olarak kanunda bir hüküm olması gerekirken hiçbir hüküm öngörülmemiş olmasının hukuki niteliği aşağıdakilerden hangisidir? (2013) A) 19. Hukuk kuralları arasında aksine bir hukuksal işlem yapılması mümkün olmayan kurallara ne ad verilir? (2012) A) PEGEM AKADEMİ Gerçek hukuk boşluğu B) Bilinçli hukuk boşluğu C) Gerçek olmayan hukuk boşluğu D) Gerçek olmayan kanun boşluğu E) Gerçek kanun boşluğu Emredici kurallar B) Yedek kurallar C) Yorumlayıcı kurallar D) Tamamlayıcı kurallar E) Tanımlayıcı kurallar 23. Aşağıdakilerden hangisi, hukukun temel görevlerinden biri değildir? (2013) A) Toplumda barışı sağlamak 20. Borçlunun sorumluluğu ile ilgili aşağıdaki B) Toplumda mutlak eşitliği sağlamak ifadelerden hangisi yanlıştır? (2012) C) Toplumda hukuki güvenliği sağlamak A) D) Toplumda adaleti sağlamak E) Toplumda yeni oluşum ve gelişimlere cevap vermek Borçlunun borca aykırı davranışı nedeniyle sorumluluğu ortaya çıkar. B) Borçlunun sorumluluğu mal varlığı sorumluluğudur. C) Borçlunun borca aykırı davranışı hâlinde özgürlüğünün kısıtlanması mümkün değildir. D) Borçlunun mal varlığı sorumluluğu sınırsız olabileceği gibi, durumun niteliğine göre sınırlı da olabilir. E) Borçlu, şahıs varlığı ile de koşulları varsa sorumlu tutulabilir. 1. A 2. E 3. A 4. E 5. D 6. D 7. C 8. A 9. B 10. D 11. C 13. A 14. A 15. A 16. C 17. D 18. C 19. A 20. E 21. A 22. E 23. B 12. B PEGEM AKADEMİ 48 ÇIKMIŞ SORULARIN AÇIKLAMALARI 1. Somut bir olaya uygulanacak yazılı ya da yazılı olmayan bir hukuk kuralının bulunmaması durumunda hukuk boşluğundan bahsedilir. Bu durumda hakim sorunu çözümlemek için kendisi kanun koyucu olsaydı o meseleye nasıl bir çözüm önerecek idiyse boşluğu ona göre doldurur. Cevap A 2. Subjektif iyi niyet, hakların kazanılmasıyla ilgilidir. Dürüstlük (objektif iyi niyet) ise hakların kullanılması ve borçların yerine getirilmesinde söz konusu olur. Dürüstlük, namuslu, güvenilir, ortalama zekalı, aklı başında bir kimsenin davranış biçimidir. Cevap E 3. Hukukun yazılı kaynakları, Anayasa, Kanun, Kanun Hükmünde Kararname, Milletlerarası Antlaşmalar, Tüzük ve Yönetmeliklerden oluşur. Örf ve Adet kuralları hukukun yazısız kaynakları arasında yer alır ve hukukun yazılı kaynaklarından kaynaklı kanun boşluğu noktasında başvurulur. Cevap A 4. Sözleşmenin ortaya çıkış sürecine kadar ya da sözleşmeden kaynaklı uyuşmazlıkların gerek yorumlanarak gerekse boşluklar doldurularak düzeltilmesi aşamasında dürüstlük kuralı temel alınır; ancak sözleşmeden kaynaklı bir hakkın kazanılmasında sübjektif iyiniyet esastır ve süreç ancak tarafların sözleşmeden kaynaklı yükümlülüklerini yerlerine getirmeleriyle sonuçlandırılır. Cevap E 5. Sınırlı ehliyetsizler, temyiz kudretine sahip olan küçükler ya da temyiz kudretine sahip kısıtlılardır. Bunlar ehliyetsizdirler fakat bazı durumlarda ehliyetsizlikleri sınırlandırılmıştır. Temyiz kudretine sahip küçükler ile kısıtlılar kanuni mümessillerinin rızası olmadan bizzat kendi tasarrufları ile işlem yapamazlar. Ancak haksız fiillerinden doğan zarardan mesuldürler. Cevap D 6. Hukuku diğer toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik devlet tarafından güvenceye alınmış ve cebri yaptırımlara sahip olmasıdır. Hukuk kuralları insan davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun değer yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde benzer nitelikteki bütün durumlarda uygulanması sağlanır. Cevap D 7. Anayasanın üstünlüğü ilkesine bağlı olarak normlar hiyerarşisinde en üstün norm Anayasa’dır. Cevap C 8. 9. Sosyal hayattaki düzeni ve güvenliği sağlamaya yarayan çeşitli sosyal kurallar mevcuttur. Bu kuralları, kaynaklarını göz önünde bulundurarak; Din kuralları, Ahlak kuralları, Görgü kuralları, Hukuk kuralları olmak üzere dört grupta toplayabiliriz Fizik kuralları bilimsel kuralların içerisinde bulunup, toplumsal düzene doğrudan bir katkısı bulunmamaktadır. Cevap B 10. Haklar kullanıldıkları zaman yarattıkları etki bakımından ikiye ayrılır: Yenilik doğuran haklar Yenilik doğurmayan haklar Yenilik doğuran haklar, sahibi tek taraflı irade açıklaması ile yeni bir hukuki ilişki kurabilir, var olan durumu değiştirebilir ya da mevcut hukuki durumu sona erdirebilir. Bozucu yenilik doğuran haklar bunlardan bir tanesidir. Kullanılmasıyla var olan mevcut bir hukuki ilişkiyi sona erdirir. Örneğin, bir kira sözleşmesinde tarafların tek taraflı açıklaması ile sözleşmeyi sona erdirmesi, feshetmesi. Cevap D 11. Borçlar hukuku, medeni hukukun kapsamında yer almakla birlikte kendine ait ayrı bir kitabı olan ve taraflar arasındaki borç ilişkilerini düzenleyen özel hukuk dalıdır. - Borçlar hukukunda tarafların kural olarak sözleşme yapma serbestisi vardır. - Özel hukuk dalı olduğu için yukarıdaki açıklamadan da anlaşılacağı gibi eşit ilişkiler düzenlenir. - Alacak - borç ilişkisi alacaklıya nisbi bir hak verir. Yani alacaklı borç ilişlisinde alacak hakkını sadece borçludan isteyebilir.(Mutlak herkese karşı ileri süremez). - Yine nisbilik ilkesine bağlı olarak borç ilişkileri sadece taraflar arasında hüküm ifade eder. Diğer (üçüncü) kişileri bağlamaz ve onlara borç yüklenemez. - Ancak borç ilişkisinde alacaklar belirli bir süre içinde talep edilmezse ya da dava yoluna başvurulmazsa zamanaşımına uğrar ve talep edilemez. Alacaklar için, özel süreler belirtilmediği taktirde, genel zamanaşımı süresi 10 yıldır. Cevap C 12. Esasen kelime anlamıyla eda etmek, yerine getirmek olan EDİM bir borç ilişkisinde alacaklının borçludan isteyebileceği, borçlunun da yerine getirmekle yükümlü olduğu davranış biçimidir. Dar anlamda bu yüküme ise “ifa” da denebilir. Cevap B 13. Bir gerçek kişinin doğumu ve soy bağıyla ilgili kayıtları Uyrukluk bağı bir kişiyi devlete bağlayan hukuki ve siyasi bağ olarak adlandırılır. içeren kütüğe nüfus kütüğünün bir kolu olan “DOĞUM KÜTÜĞÜ” denir. Bu kütük İçişleri Bakanlığına bağlı, Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’nce tutulur. Cevap A Cevap A 49 PEGEM AKADEMİ 14. 18 yaşını doldurmamış çocuklarla, kanunda belirlenen 20. Borç ilişkilerinde borçlu, alacaklıya karşı belli bir dav- sebeplerle kısıtlanmış kişiler üzerinde anne ve babaya tanınan hakka velayet hakkı, bu hakkı kullanan anne ya da babaya ise “VELİ” denir. ranış biçiminde bulunma, edimi (borcun konusu) yerine getirme yükümlülüğü altına girmiştir. Sorumluluk, borçlunun edimi yerine getirmemesi halinde, alacaklının borçlunun mal varlığına el atabilmesi olanağıdır. Şahıs (kişi) ile sorumluluk, alacaklının alacağını elde edebilmek için doğrudan doğruya borçlunun kişiliğine el atabilmesi demektir. Modern hukuk sistemlerinde borçlu, borcun ifa edilmesinden dolayı, bizzat kendi şahsı ile değil, mal varlığı ile sorumludur. Mal ile sorumluluk ise sınırlı da olabilir, sınırsız da olabilir. Sınırsız sorumluluk borçlunun borcundan dolayı tüm mal varlığıyla sorumlu olmasıdır. Sınırlı sorumlulukta ise borçlu sadece bazı mallar veya belirli miktarla sınırlanabilir. Ayrıca borçlunun borca aykırı davranışı halinde özgürlüğünün kısıtlanması mümkün değildir. Cevap A 15. Hak kavramı kamusal hak ve özel hak olmak üzere ikiye ayrılır. Kişisel Haklar, Sosyal Ekonomik Haklar ve Siyasi haklar 1982 Anayasamızda yer alan Kamusal Haklardır. Kişinin özel hakları ise Mutlak Haklar (Mülkiyet Hakkı, Kişilik Hakkı, Velayet ve Vesayet Hakları, Telif Hakkı, Fikri Haklar, İhtira Hakkı..vs) ve Nisbi Haklar (alacak hakkı) şeklinde belirtilmektedir. Seçme ve Seçilme hakkı siyasi nitelikte olan bir kamusal haktır, özel haklar arasında yer almamaktadır. Cevap A Cevap E 16. Hukukun kendisine bir sonuç bağladığı olaylara (do- ğum, ölüm…vs) hukuki olay denir. Diğer olaylardan farklı olarak insanın kendi iradesi ile vuku bulan davranışlara da hukuki fiil denir. Hukuka aykırı ya da genel davranış kurallarına aykırı davranışlara haksız fiil denir. Duygu ve irade açıklaması kişinin kendi istemiyle düşünce ve tercihlerini ifade etmesi anlamına gelir. Cevap C 17. Belli bir amacı gerçekleştirmek üzere, birden fazla kişi- nin bir araya gelerek oluşturdukları kendine özgü hak ve borçlara sahip olabilen kişi ya da mal topluluklarına tüzel kişi denir. Tüzel kişi gerçekte kişilik sahibi olmayan ancak varsayımsal olarak kişilik sahibi olduğu kabul edilen kişi veya mal topluluklarıdır. Ticari şirketler, Kolektif şirketler ve kooperatifler maddi kazanım elde etme, dernekler ise kişilerin belirli bir amacı gerçekleştirmeye dönük olarak bir araya gelmesi nedeniyle kişi topluluğu iken, vakıf belirli miktarda malın önceden belirlenen bir amaca gerçekleştirmeye özgülenmesi nedeniyle mal topluluğudur. Cevap D 18. Türk hukukunda evlenme Medeni Kanun’da düzenlenmiştir. Türk Medeni Kanunu’nun 124. maddesine göre; evlenme yaşı kadın ve erkekte 17 yaşın doldurulmasıyla başlar. Ancak hakim olağanüstü durumlarda ve pek önemli bir sebeple 16 yaşını doldurmuş olan erkek veya kadının evlenmesine izin verebilir. Cevap C 19. Emredici kurallar, kişilerin mutlaka uymak zorunda oldukları ve aksine bir işlem yapamayacakları kurallardır. Düzenledikleri alanda kişilerin iradelerini dikkate almazlar, temel varlık nedenleri de kamu düzeninin korunmasıdır. Yedek hukuk kuralları, emredici hukuk kurallarının tam açıklamadığı veya boş bıraktığı alanlarda kullanılan kurallardır. Yorumlayıcı hukuk kuralları, tarafların iradeleri ile açıkça belirtebilecekleri halde belirtmedikleri, bir konunun açıklığa kavuşturulmasını ya da beyan veya hareketin ihtilafı halinde ne anlama geleceğini gösteren hukuk kurallarıdır. Tamamlayıcı hukuk kuralları, ilgili kişinin ya da bir sözleşme mevcut ise tarafların serbest iradeleri ile başka türlüsünü belirlemediği hallerde uygulanacak kurallardır. Tanımlayıcı hukuk kuralları, bir terimin yasal düzenleme bakımından ne anlama geldiğini belirtir. Cevap A 21. Ahmet ve Ahmet’in anne bir kız kardeşi Ayşe arasında sadece bir kökten kanbağı olduğu için yarım kan hısımlığı vardır. Ahmet ile Mehmet arasında aynı soydan geldikleri için bir yansoy hısımlığı vardır. Yansoy hısımlığında derece yakınlıkları söz konusu olan hısımlar arasındaki doğum sayısıyla belirlenir. Burada bahsedilen doğum sayısı kişileri aynı köke bağlayan doğum sayılarıdır. Ahmet ile Ayşe kardeştir onları ortak köke bağlayan iki doğum vardır. Biri Ahmet’in doğumu diğeri Ayşe’nin doğumu. Mehmet Ayşe’nin oğlu olduğu için bir doğum da burada var. Dolayısıyla Ahmet ile Mehmet arasında üçüncü dereceden bir hısımlık vardır. Sonuçta Ahmet ile anne bir kız kardeşi Ayşe’nin oğlu Mehmet arasında üçüncü derece yarım kan yan soy hısımlığı vardır. Cevap A 22. Belli bir hukuki duruma ilişkin olarak kanunda bir hüküm olması gerekirken hiçbir hüküm öngörülmemiş olmasının hukuki niteliği gerçek kanun boşluğudur. Bu konuda hiçbir düzenleme yapılmamıştır. Örneğin Medeni Kanun’da gerçek boşluk ölen kişinin terekesi (miras) hakkındaki düzenlemesinde mevcuttur. Buna göre eğer ölen kişinin terekesi cenaze masraflarını karşılıyorsa cenaze masrafları buradan ödenir. Ama karşılamıyorsa ne olacağı kanunumuzda belirtilmediğinden gerçek boşluk söz konusudur. Cevap E 23. Eşitlik ilkesi Anayasa’mızın 10. maddesinde düzenlenmiştir. Eşitlik ilkesine göre bu ikeden yararlananların eşit işlem ya da ayrım gözetilmesini istemesi kuşkusuzdur. Ancak kanun önünde eşitlik herkesin her yönden her zaman aynı tutulmalarını içermez. Birtakım kişilerin başka kurallara bağlı tutulmaları haklı bir nedene dayanmaktaysa eşitlik ilkesine uyulmadığından söz edilemez. Bu durum mutlak eşitliği değil nispi bir eşitliği ifade eder. Cevap B
© Copyright 2024 Paperzz
