İşletme Fakültesi İşletme Bölümü için ENVANTER VE BİLANÇO DERS NOTLARI Yrd.Doç.Dr. Serhan Gürkan MUHASEBE KAVRAMI VE MUHASEBE SÜRECİ Muhasebe, işletmeyle ilgili mali nitelikli olayları tespit eden, sınıflandıran, kayıt eden, raporlayan ve yorumlayan bilim dalıdır. • Mal alımı, mal satımı, alacak tahsili, bankaya para yatırma,fatura ödeme vb. Muhasebe Süreci • Kaydetme • Sınıflandırma • Özetleme • • • • Bilanço Gelir Tablosu Nakit Akım Tablosu Özkaynak Değişim Tablosu Mali Nitelikli İşlem Raporlama İşletmenin bir dönemde gerçekleştirdiği faaliyetlerin muhasebe sürecinde nasıl işlendiği aşağıdaki şekil üzerinde genel hatlarıyla görülebilmektedir. 1 ENVANTER KAVRAMI Envanter çıkarmak; Saymak, ölçmek, tartmak ve değerleme yoluyla, bilanço günündeki mevcutları, alacakları, borçları kesin bir şekilde ayrıntılı olarak saptamaktır (TTK Mad. 73). Envanter çıkarmak; bilanço günündeki mevcutları, alacakları ve borçları saymak, ölçmek, tartmak ve değerlemek suretiyle kesin bir şekilde ve müfredatlı olarak saptamaktır (VUK Mad 186). Envanter işlemleri; Sayım işlemleri Değerleme işlemleri Envanter kayıtlarının yapılması, kapsayan bir süreçtir. Envanter işlemleri; (i) muhasebe dışı envanter ve (ii) muhasebe içi envanter, olmak üzere iki aşamadan oluşmaktadır. Muhasebe dışı envanter işlemleri, sayma ve değerleme işlemlerinden oluşmaktadır. Sayma işlemleri; işletmede varlıkların sayılması, ölçülmesi, tartılması diğer bir ifade ile miktar olarak tespit edilmesidir. Değerleme işlemleri ise bilanço unsurlarının (varlıklar ve borçlar) envanter günündeki değerlerinin belirlenmesidir. Muhasebe dışı envanter; iktisadi varlıkların muhasebe defterindeki hesaplarda yer alan değerleri dikkate alınmaksızın, bu varlık ve borçların tek tek sayılması, kontrol edilmesi ve değerlemesi işlemidir. Muhasebe içi envanter işlemleri (Kayıt İşlemleri), işletmedeki hesap kalanlarının muhasebe dışı envanterde yapılan sayım ve değerleme sonuçları ile karşılaştırılması ve varsa farkların muhasebe dışı envanter sonuçları ile uyumlu hale getirilmesi için yapılan ayarlama ve düzeltme kayıtlarına ilişkin işlemler ile dönem sonu kayıtları ve mali tabloların düzenlenmesine ilişkin işlemleri kapsamaktadır. Envanter Zamanı Kuruluş Dönem Sonu Tasfiye Birleşme 2 ENVANTER GÜNÜ (BİLANÇO GÜNÜ) VUK Md. 174 göre; hesap dönemi bir takvim yılıdır. Normal hesap dönemlerinde takvim yılı 01 Ocak – 31 Aralık tarihleri arasındaki zaman dilimini kapsamaktadır. Kayıtlar her hesap dönemi sonunda kapatılmakta ve ertesi dönem başında yeniden açılmaktadır. Bir hesap döneminin son günü “envanter günü” veya “bilanço günü” olarak adlandırılmaktadır. Envanter gününde yapılması gereken işlemler şu şekilde sıralanabilir (Erkan vd. 2010:11): 1. Dönem sonunda muhasebe kayıtlarına göre genel geçici mizan düzenlenir, 2. Muhasebe dışı envanter işlemleri yapılarak iktisadi kıymetlerin gerçek durumu tespit edilir, 3. Muhasebe dışı envanter sonuçları ile genel geçici mizan karşılaştırılır, varsa farklar tespit edilir, 4. Bulunan farkların sebeplerine göre gerekli düzenleyici muhasebe kayıtları yapılarak muhasebe içi envanter işlemleri yapılır, 5. Muhasebe kayıtları ile envanter sonuçları uyumu sağlanarak kesin mizan düzenlenir, 6. Son olarak finansal tablolar düzenlenir. Dönem sonu işlemlerinin bir diğer boyutu değerleme aşamasıdır. Muhasebe dışı envanter sonuçları ile genel geçici mizanı uyumlaştırırken; ayrıca değerleme işlemlerinin de yapılması gerekmektedir. Sağlıklı finansal tabloların düzenlenebilmesi için muhasebe dışı envanter ve değerleme işlemlerinin hatasız yapılması gerekmektedir. DEĞERLEME KAVRAMI Bilanço unsurlarının (varlıklar ve borçlar) envanter günündeki değerlerinin belirlenmesi sürecidir. Değerleme, işletmenin belirli bir andaki iktisadi ve mali durumunu ve hesap dönemi sonucunu (kar veya zarar) tespit etmek amacıyla yapılmaktadır. 3 Hangi varlıkların hangi değerleme ölçüleri ile değerlenebileceği konusunda mevzuatımızda çeşitli düzenlemeler yapılmış olup bu düzenlemeler arasında kullanılması gereken değerleme ölçülerine ilişkin farklılıklar bulunabilmektedir. Muhasebe Uygulamalarını etkileyen değerleme ölçüleri TTK, VUK, SPM, TDMS ve TMS/TFRS’de yer almaktadır. İşletmenin kullandığı değerleme ölçütlerindeki farklılıklar doğrudan karı etkilemektedir. Dolayısıyla vergi kanunlarının emrettiği değerleme ölçüleri ile diğer mevzuatlardaki değerleme ölçütleri arasında ortaya çıkan farklılıklar göz önünde bulundurulmalıdır. Sermaye Piyasası Kanunu’na tabi olan şirketler, Seri:XI, 25 Nolu Tebliğ ile 2005 yılından itibaren Türkiye Muhasebe Standartlarına göre değerleme yapmaya başlamıştır. Yeni Türk Ticaret Kanunu ise değerleme konusunda Türkiye Muhasebe Standartlarını referans göstermektedir. Türkiye Muhasebe Standartları (TMS), Uluslararası Muhasebe Standartlarının birebir Türkçe’ye çevrilmesi ile oluşturulmuştur. Dolayısıyla ülkemizdeki standartlar ile birçok ülkenin (Kara Avrupası ülkeleri gibi) muhasebe standartları birbirinin aynısıdır. Yeni eklenen standartlar artık Türkiye Finansal Raporlama Standartları (TFRS) adıyla yayımlanmaktadır. TMS/TFRS’LERDEKİ DEĞERLEME ÖLÇÜLERİ Tarihi Maliyet Bedeli: Varlıkların elde edildikleri tarihte alımları için ödenen nakit veya nakit benzerlerinin tutarları ile veya onlara karşılık verilen varlıkların piyasa değerleridir. Gerçeğe Uygun Değer: Karşılıklı pazarlık ortamında, bilgili istekli taraflar arasında bir varlığın el değiştirdiği veya bir borcun ödendiği değerdir. Cari Maliyet: Varlığın cari maliyeti, bir varlığın özdeşi veya eşdeğeri olan başka bir varlığın alınması için hâlihazırda gereken nakit veya nakit benzerlerinin tutarını ifade etmektedir. Borcun cari maliyeti ise yükümlülüğün kapatılması için gereken nakit veya nakit benzerlerinin iskonto edilmemiş tutarıdır. 4 Gerçekleşebilir Değer: Bir varlığın gerçekleşebilir değeri, işletmenin normal faaliyet koşullarında, varlığın elden çıkarılması halinde ele geçecek olan nakit ve nakit benzerlerinin tutarını ifade etmektedir. VERGİ USUL KANUNA GÖRE DEĞERLEME ÖLÇÜLERİ Maliyet Bedeli: İktisadi bir kıymetin iktisap edilmesi veyahut değerinin artırılması amacıyla yapılan ödemelerle bunlara bağlı diğer giderlerin toplamıdır. Maliyet bedeli; ekonomik bir değerin elde edilme bedeli ile değerinin artırılması için yapılan giderleri içerir. Elde etme maliyeti, varlığın işletmeye ulaşmasına kadar geçen süreçte yapılan, KDV hariç, tüm harcamaların (satın alma bedeli, gümrük vergisi, nakliye, sigorta, montaj, noter, emlak alım, hamaliye, nakliye gibi) toplamını ifade etmektedir. İtibari Değer (Nominal Değer): Senet ve tahvillerin üzerinde yazılı olan değerleridir. Tasarruf Değeri: Bir iktisadi kıymetin değerleme gününde sahibi için arz ettiği gerçek değerdir. Nominal değerden hesaplanan reeskont tutarının indirilmesi ile hesaplanmaktadır. Mukayyet Değer: Bir iktisadi kıymetin muhasebe kayıtlarında gösterilen hesap değeridir. Borsa Rayici: Gerek menkul kıymetler ve kambiyo borsasına, gerekse ticaret borsalarına kayıtlı olan iktisadi kıymetlerin değerlemeden evvelki son muamele gününde borsadaki muamelelerin ortalama değeridir. Rayiç Bedel ve Vergi Değeri: Rayiç bedel; bir iktisadi kıymetin değerleme günündeki normal alım satım değeridir. Vergi değeri; bina ve arazinin rayiç bedelidir. Emsal Bedeli: Gerçek bedeli belli olmayan veya bilinmeyen veyahut doğru olarak tespit edilemeyen bir malın değerleme günüde satılması halinde emsaline nazaran haiz olacağı değerdir. VARLIKLARA İLİŞKİN ENVANTER İŞLEMLERİ Bu başlık altında öncelikle dönen varlıklara ilişkin envanter işlemlerinden; daha sonra ise duran varlıklara ilişkin envanter işlemlerinden bahsedilecektir. Değerleme işlemleri Türkiye Muhasebe Standartları / Türkiye Finansal Raporlama Standartları kapsamında ele alınmaktadır. VUK’a uygun kayıtlara ise yer yer değinilmektedir. 5 Varlık hesaplarına ilişkin envanter işlemleri yapılırken; Öncelikle miktar olarak varlıklar incelenmekte; Daha sonra değer belirleme işlemlerine geçilmektedir. NAKİT ve NAKİT BENZERLERİ 100 KASA HESABI - TÜRK LİRASI KASASI Kasa mevcudu, sayım sonucunda gerçek kasada bulunan para miktarı ile 100 Kasa Hesabının kalınının aynı olması beklenmektedir. KASA NOKSANI Sayım sonucu kasada bulunan para mevcudunun Kasa Hesabının kalanından eksik çıkması durumunda kasa noksanı vardır. > Kasa noksanına; ticari işlemler sırasında fazla bir ödeme yapılmış olması, herhangi bir ödeme kaydının unutulmuş olması, para tahsilatının eksik yapılmış olması, kasadan sorumlu kişinin zimmetine para geçirmiş olması gibi olaylar neden olabilir. Kasa noksanının nedeni araştırılmak üzere kayıtlara alındığında 197 Sayım ve Tesellüm Noksanları hesabı borçlandırılırken; 100 Kasa hesabı alacaklandırılmaktadır. Daha sonra nedenin bulunup bulunmamasına göre söz konusu tutar, 197 Sayım ve Tesellüm Noksanları hesabından çıkartılıp ilgili hesaba aktarılır. Envanter gününde (31.12.2013) işletmenin kasasında 20.000TL olduğu tespit edilmiştir. Kasa hesabının borç tarafı 45.000; alacak tarafı da 23.000’dir. Farklılığın nedeni araştırılmak üzere kayıtlara alınmıştır. Her zaman hesaplardaki kalan tutarı, gerçek duruma eşitlenmektedir. 6 Örnekte, kasa hesabı 22.000TL borç kalanı vermiştir. Bunun anlamı işletmenin kasasında 22.000TL nakit olması gerektiğidir. Oysaki yapılan sayım sonucu 20.000TL olduğu tespit edilmiştir. Bu durumda hesap kalanının (22.000TL) AZALTILARAK gerçek duruma (20.000TL)’ye eşitlenmesi gerekmektedir. Fazlalık ve noksanlık gerçek duruma göre belirlenmektedir. Bu örnekte gerçekteki paramız, hesabın kalanından noksan olduğu için kasa noksanı olduğu tespit edilmiştir. 1 --------------------------------------31.12.2013--------------------------------197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI HS. Borç Alacak 2.000 100 KASA HS. 2.000 ------------------------------------------- / ------------------------------------------ Kasa noksanlığının nedeninin borçlu olduğumuz Emre Yılmaz’a yapılan 2.000TL ödemenin kayıtlara geçirilmemesinden olduğu anlaşılmıştır. 2 --------------------------------------31.12.2013--------------------------------320 SATICILAR HS. Borç Alacak 2.000 197 SAYIM VE TES. NOKSANLARI HS 2.000 ------------------------------------------- / ------------------------------------------ KASA FAZLASI; sayım sonucu kasada bulunan para mevcudunun Kasa Hesabının kalanından fazla çıkması durumudur. > Kasa fazlasına; para tahsilat kaydının unutulmuş veya eksik yazılmış olması, eksik ödeme yapılmış olması, fazla tahsilat yapılmış olması, herhangi bir ödemenin fazla kaydedilmiş olması, neden olabilir. Kasa fazlasının nedeni araştırılmak üzere kayıtlara alındığında 397 Sayım ve Tesellüm Fazlaları hesabı alacaklandırılırken; 100 Kasa hesabı borçlandırılmaktadır. Daha sonra nedenin bulunup bulunmamasına göre söz konusu tutar, 397 Sayım ve Tesellüm Fazlaları hesabından çıkartılıp ilgili hesaba aktarılır. 7 Envanter gününde (31.12.2013) işletmenin kasasında 20.000TL olduğu tespit edilmiştir. Kasa hesabının borç tarafı 45.000; alacak tarafı da 30.000’dir. Farklılığın nedeni araştırılmak üzere kayıtlara alınmıştır. Örnekte, kasa hesabı 15.000TL borç kalanı vermiştir. Bunun anlamı işletmenin kasasında 15.000TL nakit olması gerektiğidir. Oysaki yapılan sayım sonucu 20.000TL olduğu tespit edilmiştir. Bu durumda hesap kalanının (15.000TL) ARTIRILARAK gerçek duruma (20.000TL)’ye eşitlenmesi gerekmektedir. Fazlalık ve noksanlık gerçek duruma göre belirlenmektedir. Bu örnekte gerçekteki paramız, hesabın kalanından fazla olduğu için kasa fazlası olduğu tespit edilmiştir. 1 --------------------------------------31.12.2013--------------------------------100 KASA HS Borç Alacak 5.000 397 SAYIM VE TES. FAZLALARI HS. 5.000 ------------------------------------------- / ------------------------------------------ Kasa fazlasının nedeninin alacaklı olduğumuz Emre Yılmaz’dan alınan 2.000TL ödemenin kayıtlara geçirilmemesinden olduğu anlaşılmıştır. 2 --------------------------------------31.12.2013--------------------------------397 SAYIM VE TES. FAZLALARI HS. Borç Alacak 5.000 120 ALICILAR HS 5.000 ------------------------------------------- / ------------------------------------------ Noksanlık veya fazlalığın nedeni bulunamaz ise 659 Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hs. veya 649 Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hs. kullanılmaktadır. Bir önceki örnekte fazlalığın nedeni bulunamasaydı; 2 --------------------------------------31.12.2013--------------------------------397 SAYIM VE TES. FAZLALARI HS. 649 DİĞ. OLAĞAN GELİR VE KARLAR HS. Borç Alacak 5.000 5.000 ------------------------------------------- / ------------------------------------------ Değer belirleme noktasında TL cinsinden nakit para açısından herhangi bir işlem yapmaya gerek yoktur; zaten üzerinde yazılı olan tutar paranın değerini göstermektedir. 8 - YABANCI PARA KASASI Yabancı para cinsinden nakitlerde envanter günü, resmi kur (T.C. Merkez Bankası resmi kuru) üzerinden TL karşılığı tespit edilmektedir. Ortaya çıkan olumlu değerleme farkları (kur yükselmişse) 646 Kambiyo Karı; olumsuz değerleme farkları (kur düşmüşse) ise 656 Kambiyo Zararları hesabında muhasebeleştirilmektedir. Dövizde alış ve satış kuru olmak üzere iki farklı kur vardır. Varlıkların değerlemesinde alış kurunu dikkate almalıyız. ALIŞ KURU > DEĞERLEME KURU ------------- KAMBİYO ZARARI DEĞERLEME KURU > ALIŞ KURU --------------KAMBİYO KARI Envanter gününde (31.12.2013) işletmenin kasasında 10.000 US Doları olduğu tespit edilmiştir. Bu dolarların kasa giriş tarihinde kur 1$=2,05TL’dir. Değerleme tarihinde ise resmi kur 1$=2,10TL’dir. Değerleme günkü değer (10.000$*2,10).............21.000TL Alış günkü değer (10.000$*2,05) ........................20.500TL Kambiyo kar veya zararı (21.000-20.500)...........500TL KAR 1 --------------------------------------31.12.2013--------------------------------100 KASA HS. 02. Dolar Kasası Borç Alacak 500 646 KAMBİYO KARLARI HS. 500 ------------------------------------------- / ------------------------------------------ Değerleme günü resmi kur 1$=1,95TL olsaydı; Değerleme günkü değer (10.000$*1,95).............19.500TL Alış günkü değer (10.000$*2,05) ........................20.500TL Kambiyo kar veya zararı (19.500-20.500)...........(1.000) TL ZARAR 9 1 Borç --------------------------------------31.12.2013--------------------------------656 KAMBİYO ZARARLARI HS. Alacak 1.000 100 KASA HS. 02. Dolar Kasası ------------------------------------------- / ------------------------------------------ 1.000 101 ALINAN ÇEKLER Alınan çekler hesabının envanteri için yapılan işlemler, Kasa hesabında yapılan işlemlere çok benzemektedir. Öncelikle işletmenin elinde bulunan çekler ile 101 Alınan Çekler hesabındaki tutar karşılaştırılmakta ve fazlalık veya noksanlık olup olmadığı kontrol edilmektedir. Ortaya çıkan duruma göre gerekli düzeltme işlemleri yapılmaktadır. Miktar olarak kontrol edildikten sonra yabancı para cinsinden işletmenin elinde bulunan çekler, değerleme günündeki kur üzerinden TL’ye çevrilir ve ortaya çıkan değerleme farkları, 646 Kambiyo Karı veya 656 Kambiyo Zararları hesaplarında muhasebeleştirilmektedir. İşletmenin verdiği yabancı para cinsinden çekler de değerlemeye tabi tutulmaktadır. TMS 39 Finansal Araçlar standardına göre çeklerin vade içermesi durumunda alınan çekler, alacaklarda olduğu gibi “itfa edilmiş maliyet” üzerinden değerlenmektedir. İtfa edilmiş maliyet, etkin faiz yöntemi kullanılarak hesaplanmaktadır. Bu durum alacaklar başlığı altında anlatılacaktır. 102 BANKALAR Öncelikle miktar açısından kontrol amacıyla dönem sonunda bankalardan alınan hesap özetleri (ekstre) ile işletmenin bankalar hesabına ilişkin muhasebe kayıtları karşılaştırılmakta ve tutarsızlık olması durumunda düzeltme kayıtları gerçekleştirilmektedir. 10 Envanter günü bankalar hesabı 40.000TL borç kalanı vermektedir. Aynı gün bankadan alınan hesap özetinde bakiye 45.000TL olarak gözükmektedir. Yapılan incelemede aradaki farkın Emre Yılmaz’ın borcuna karşılık göndermiş olduğu 5.000TL havalenin kayıtlara geçirilmemesinden kaynaklandığı anlaşılmıştır. 1 --------------------------------------31.12.2013--------------------------------102 BANKALAR HS. Borç Alacak 5.000 120 ALICILAR HS. 5.000 ------------------------------------------- / ------------------------------------------ Bankalar hesabına ilişkin değer belirleme noktasında iki temel konudan bahsedebiliriz. İlk olarak, yabancı para cinsinden mevduatta kurdaki değişimden kaynaklanan değerleme farklıları muhasebeleştirilmelidir. İkinci olarak ise işletmenin bankadaki mevduat hesaplarına işleyen faizin muhasebeleştirilmesi gerekmektedir. Yabancı para değerleme farklılıklarının muhasebeleştirilmesine ilişkin işlemler kasa ve alınan çekler hesaplarındakine benzemektedir. Ortaya çıkan değerleme farkları kambiyo karı ve kambiyo zararı olarak muhasebeleştirilmektedir. İşletmenin bankadaki hesabına işleyen faiz tutarı 642 Faiz Gelirleri hesabında muhasebeleştirilmektedir. Ancak işleyen faiz karşısında borçlandırılacak hesap, mevduat hesabının vadeli veya vadesiz hesap olmasına göre farklılaşmaktadır. Vadesiz hesaplarda işleyen faiz her an çekilebilecek özellik taşıdığından doğrudan 102 Bankalar hesabına aktarılabilir. Elde edilen faiz geliri, gelir vergisine tabidir. Bankalar, işleyen faiz üzerinden gelir vergisi kesintisini yaptıktan sonra geriye kalan tutarı işletmenin hesabına yatırmaktadır. Söz konusu gelir vergisi kesintisi 193 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar hesabında izlenmektedir. 11 Envanter günü bankadan alınan hesap özetinde işletmenin bankadaki hesabına 500TL faiz işlediği, bankanın %10 gelir vergisi kesintisini yaptıktan sonra geriye kalan tutarı banka hesabımıza yatırdığı anlaşılmıştır. 1 --------------------------------------31.12.2013--------------------------------- Borç 102 BANKALAR HS. 450 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR HS. 50 642 FAİZ GELİRLERİ HS. Alacak 500 ------------------------------------------- / ------------------------------------------ Ancak, işletmelerin bankadaki paraları genellikle vadeli mevduat hesaplarındadır; bu hesaplara tahakkuk eden faiz vade sonuna kadar çekilebilir duruma gelmemektedir. Dolayısıyla muhasebenin dönemsellik ilkesi gereği işletmenin içinde bulunduğu faaliyet dönemine kaydetmesi gereken faiz geliri, henüz çekilebilir duruma gelmediği için dönem ayırıcı bir hesap olan 181 / 281 Gelir Tahakkukları hesabında izlenmektedir. 181 / 281 Gelir Tahakkukları hesabı gerçekleşmiş ancak henüz tahsil edilebilir duruma gelmemiş gelirlerin izlendiği hesaptır. 𝐵𝑎𝑠𝑖𝑡 𝐹𝑎𝑖𝑧 = 𝐴𝑛𝑎 𝑃𝑎𝑟𝑎 ∗ 𝐹𝑎𝑖𝑧 𝑂𝑟𝑎𝑛𝚤 ∗ 𝐺𝑒ç𝑒𝑛 𝐺ü𝑛 𝑆𝑎𝑦𝚤𝑠𝚤 36.500 İşletme 01.12.2013 tarihinde bankaya 100.000TL’lik %10 faizli 3 ay vadeli hesap açmıştır. Envanter günü yapılması gereken kayıt nedir? Gelir vergisi %10. İş𝑙𝑒𝑚𝑖ş 𝐹𝑎𝑖𝑧 = 100.000 ∗ 10 ∗ 31 = 850𝑇𝐿 36.500 28.02.2014 01.12.2013 TOPLAM FAİZ 3 AYLIK 2.465 TL 31.12.2013 12 1 Borç --------------------------------------31.12.2013--------------------------------181 GELİR TAHAKKUKLARI HS. Alacak 850 642 FAİZ GELİRLERİ HS. 850 ------------------------------------------- / ------------------------------------------ Vade sonunda yapılması gereken kayıt ise; 1 Borç --------------------------------------28.02.2014--------------------------------102 BANKALAR HS. Alacak 2.219 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR HS. 246 181 GELİR TAHAKKUKLARI HS. 850 642 FAİZ GELİRLERİ HS. 1.615 ------------------------------------------- / ------------------------------------------ MENKUL KIYMETLER Menkul kıymetler; işletmenin faiz ve kar payı sağlamak, fiyat değişimlerinden yararlanarak kar elde etmek amacıyla geçici bir süre elde tutmak üzere edinmiş oldukları hisse senedi, tahvil, hazine bonosu vb. varlıklardır. 110 HİSSE SENETLERİ İşletmenin elinde bulunan geçici yatırım amaçlı hisse senetleri miktar olarak kontrol edildikten sonra değerlemeye tabi tutulmaktadır. TFRS 9 Finansal Araçlar standardı hisse senetlerinin gerçeğe uygun değeri ile değerlenmesi gerektiğini; değerleme farklarının ise kar – zarar içerisinde muhasebeleştirilmesi gerektiğini belirtmektedir. Bu aşamada standart, işletmenin isteğine bağlı olarak, değerleme farklarının özkaynaklar içerisinde raporlanmasına izin vermektedir. Ancak bu yöntem spekülasyon amaçlı politikalardan çok, uzun vadeli yatırımlarda getiri amaçlı yönetim için daha uygundur (Örten vd., 2011:524). 13 Değer artışları ve azalışlarını kaydetmek için hesap planına 648 Borsa Değer Artış Kazançları Hs. ve 658 Borsa Değer Azalış Zararları Hs. eklenmiştir. Bunun yerine 649 Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hs. ile 659 Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hs. da kullanılabilir. İşletme, 30.10.2013 tarihinde Arçelik A.Ş.’ye ait hisse senetlerinden tanesini 12,20TL’den 1.000 adet geçici yatırım amacıyla satın almıştır. 1 --------------------------------------31.12.2013--------------------------------110 HİSSE SENETLERİ HS. Borç Alacak 12.200 102 BANKALAR HS. 12.200 ------------------------------------------- / ------------------------------------------ Envanter günü (31.12.2013) senetlerin borsa değeri 12,50TL olduğunda; 31.12.2013 tarihinde hisse senetlerinin değeri ........... 12.500TL 30.10.2013 tarihinde hisse senetlerinin değeri ........... 12.200TL Değerleme farkı .......................................................... 300TL Kar 1 --------------------------------------31.12.2013--------------------------------110 HİSSE SENETLERİ HS. Borç Alacak 300 648 BORSA DEĞER ARTIŞ KAZANÇLARI HS. ------------------------------------------- / ------------------------------------------ 300 Envanter günü (31.12.2013) senetlerin borsa değeri 12,00TL olduğunda; 31.12.2013 tarihinde hisse senetlerinin değeri ........... 12.000TL 30.10.2013 tarihinde hisse senetlerinin değeri ........... 12.200TL Değerleme farkı .......................................................... 200TL Zarar 1 --------------------------------------31.12.2013--------------------------------658 BORSA DEĞER AZALIŞ ZARARLARI HS. 110 HİSSE SENETLERİ HS. Borç Alacak 200 200 ------------------------------------------- / ------------------------------------------ 14 Tek Düzen Muhasebe Sistemine göre hisse senetleri alış bedeli ve borsa rayicinden düşük olanı ile değerlenmektedir. İhtiyatlılık kavramı gereği piyasa değeri alış değerinin altına inen hisse senetleri için piyasa değeri ile alış değeri arasındaki fark kadar karşılık ayrılabilmektedir. Değer artışları için herhangi bir işlem yapılmamaktadır. Sabit Getirili Menkul Kıymetler – Tahvil ve Bono Faizleri Kısa vadeli yatırım yaparak, diğer bir ifade ile fiyat değişimlerinden yararlanmak amacıyla, elde tutulan tahvil ve bonolar TFRS 9 uyarınca, aynı hisse senetlerinde olduğu gibi, gerçeğe uygun değeri üzerinden değerlenmelidir. Bu noktada söz konusu finansal varlıkların, aktif bir piyasada (borsa gibi) oluşan fiyatı gerçeğe uygun değer olarak kabul edilmektedir. Ancak sabit getirili menkul kıymet olan tahvil ve bono, hisse senedinden farklı olarak işlemiş bir faize sahiptir. Dolayısıyla tahvil ve bononun piyasa fiyatından işlemiş olan faizin çıkartılması ve bunların ayrı ayrı muhasebeleştirilmesi gerekmektedir. İşletme, faiz dönemi 1 Nisan 2013 – 31 Mart 2014 olan %20 faiz oranlı 150.000TL nominal değerli tahvili ihraç gününde nominal değeri üzerinden satın almıştır. Tahvilin envanter günü borsa değeri 175.000TL’dir. İş𝑙𝑒𝑚𝑖ş 𝐹𝑎𝑖𝑧 = 150.000 ∗ 20 ∗ 275 = 22.603𝑇𝐿 36.500 Borsa değeri – Alış değeri farkı (175.000-150.000) ................. 25.000TL İşlemiş faiz ............................................................................... 22.603TL Değer artışı .............................................................................. 2.397TL 1 --------------------------------------31.12.2013--------------------------------111 ÖZEL KES. TAH.SEN. VE BON. HS. 642 FAİZ GELİRLERİ HS. 648 BORSA DEĞER ARTIŞ KAZANÇLARI HS. ------------------------------------------- / ------------------------------------------ Borç Alacak 25.000 22.603 2.397 15 Borsa değeri 160.000TL olsaydı; Borsa değeri – Alış değeri farkı (160.000-150.000) ................. 10.000TL İşlemiş faiz ............................................................................... 22.603TL Değer azalışı ........................................................................... (12.603)TL 1 --------------------------------------31.12.2013--------------------------------- Borç 111 ÖZEL KES. TAH.SEN. VE BON. HS. 10.000 658 BORSA DEĞER AZALIŞ ZARARLARI HS. 12.603 642 FAİZ GELİRLERİ HS. Alacak 22.603 ------------------------------------------- / ------------------------------------------ TFRS/TMS gereği gerçeğe uygun değer ile değerleme yapıldığı ve fark, kar veya zarara yansıtıldığı için karşılık ayırma işlemi kullanılmamaktadır. TİCARİ ALACAKLAR Ticari alacakların envanterinde öncelikle miktar olarak kontrolün yapılması gerekmektedir. 120 ALICILAR Senetsiz ticari alacaklarımızı izlediğimiz bu hesapta öncelikle alacaklı olduğumuz kişi veya kurumlara hesap bakiyeleri bildirilir ve bu bakiyeler üzerinden mutabakat sağlanmaya çalışılmaktadır. Mutabakat sürecinde hatalı veya eksik kayıtlar olduğu anlaşılırsa gerekli düzeltmelerin yapılması gerekmektedir. Alacaklı olduğumuz Çelik A.Ş. ile varılan mutabakat sonucunda tahsil edilmiş olan 5.000TL’nin kayıtlara geçirildiğinin unutmuş olduğu anlaşılmıştır. 1 --------------------------------------31.12.2013--------------------------------100 KASA HS. Borç Alacak 5.000 120 ALICILAR HS. 5.000 ------------------------------------------- / ------------------------------------------ 16 Yabancı para cinsinden alacaklarımız ise ortaya çıkan kur farkına göre envanter günündeki değerine getirilmelidir. Aradaki fark kambiyo karı veya kambiyo zararı olarak muhasebeleştirilir. Yurtdışına yapmış olduğumuz satıştan doğan ve 1$=2TL kuru üzerinden kaydedilmiş 5.000$ alacağımız bulunmaktadır. Envanter günü kur 1$=2,10TL’dir. 1 --------------------------------------31.12.2013--------------------------------120 ALICILAR HS. Borç Alacak 500 646 KAMBİYO KARLARI HS. 500 5.000$*0,10=500TL ------------------------------------------- / ------------------------------------------ Alıcılar hesabının değerlemesine gelecek olursak, öncelikle TMS 18 Hasılat standardına göre vadeli satışlarda ortaya çıkan vade farkının faiz geliri olarak muhasebeleştirildiğini hatırlamamız gerekmektedir. Söz konusu faiz geliri, tahakkuk edinceye kadar aktif düzenleyici bilanço hesabında izlenmektedir. İşletme, 01.12.2013 tarihinde, peşin değeri 10.000TL olan bir malı 60 gün vadeli olarak 10.200TL + 300TL KDV ile Ahmet Yılmaz’a satmıştır. 1 --------------------------------------12.05.2014--------------------------------120 ALICILAR HS. 01. Ahmet Yılmaz Borç Alacak 10.500 600 YURTİÇİ SATIŞLAR HS. 10.000 125 ERTLENEMİŞ FAİZ GELİRLERİ HS. 200 391 HESAPLANAN KDV HS. 300 ------------------------------------------- / ------------------------------------------ Bu şekilde yapılan bir kayıtta Alıcılar hesabını, TMS 39 Finansal Araçlar standardına göre “itfa edilmiş maliyet değeri” üzerinden değerleme yapmamız gerekmektedir. Alıcılar hesabında itfa edilmiş maliyet değerini bulabilmemiz için “etkin faiz yöntemi”nden yararlanmaktayız. Etkin faiz yöntemi, işlemiş olan faizi hesaplamak için kullandığımız bir formüldür. 17 𝑉𝑎𝑑𝑒 𝐴𝑙𝑎𝑐𝑎ğ𝚤𝑛 𝑔𝑒𝑙𝑒𝑐𝑒𝑘𝑡𝑒𝑘𝑖 𝑑𝑒ğ𝑒𝑟𝑖 = 𝐴𝑙𝑎𝑐𝑎ğ𝚤𝑛 𝑝𝑒ş𝑖𝑛 𝑑𝑒ğ𝑒𝑟𝑖 ∗ (1 + 𝑖) 365 𝐴𝑙𝑎𝑐𝑎ğ𝚤𝑛 𝑏𝑢𝑔ü𝑛𝑘ü 𝑑𝑒ğ𝑒𝑟𝑖 = 𝐴𝑙𝑎𝑐𝑎ğ𝚤𝑛 𝑔𝑒𝑙𝑒𝑐𝑒𝑘𝑡𝑒𝑘𝑖 𝑑𝑒ğ𝑒𝑟𝑖 (1 + i) 𝑣𝑎𝑑𝑒𝑦𝑒 𝑘𝑎𝑙𝑎𝑛 𝑔ü𝑛 365 Buna göre yukarıdaki örnekte ortaya çıkan 200TL vade farkının 2013 yılına düşen kısmı etkin faiz yöntemine göre hesaplanıp 2013 yılı faiz geliri olarak kaydedilmelidir. 60 10.200 = 10.000 ∗ (1 + 𝑖)365 𝑖 = (1,02)6,08 − 1 = 0,128 𝐴𝑙𝑎𝑐𝑎ğ𝚤𝑛 𝑏𝑢𝑔ü𝑛𝑘ü 𝑑𝑒ğ𝑒𝑟𝑖 = 10.200 30 (1,128)365 = 10.100𝑇𝐿 Satışın yapıldığı günden envanter gününe kadar geçen sürede 200TL’lik vade farkının 100TL’si işlemiş faiz durumundadır. Bu 100TL’nin gelir tablosuna aktarılması gerekmektedir. 1 --------------------------------------12.05.2014--------------------------------125 ERTLENEMİŞ FAİZ GELİRLERİ HS. 642 FAİZ GELİRLERİ HS. Borç Alacak 100 100 ------------------------------------------- / ------------------------------------------ Basit matematiksel denklem ile de işlemiş faizi bulmak mümkündür. 60 günlük faiz 200TL ise 30 günlük işlemiş faiz ne kadardır? Şeklinde kurulacak bir denklemden 100TL sonucuna ulaşılabilecektir. Buna ek olarak, vadesi gelmesine rağmen tahsil edilmemiş alacaklar ile tahsil edilmesinde şüphe oluşan alacaklarımız bu hesaptan çıkartılarak 128 Şüpheli Ticari Alacaklar hesabına aktarılmalıdır. Bu konuya ileride değinilecektir. 121 ALACAK SENETLERİ Alacak senetlerinde öncelikle işletmenin elinde bulunan senetlerin nominal değeri ile 121 Alacak Senetleri hesabının kalanı karşılaştırılmalı ve miktar açısından kontrolün 18 yapılması gerekmektedir. Tutarsızlık olması durumunda farkın nedeni araştırılıp; muhasebe kayıtlarının yapılması gerekmektedir. Alacak senetlerinin değerlemesi de Alıcılar hesabında olduğu gibi “itfa edilmiş maliyet değeri” üzerinden gerçekleştirilmektedir. Bu nedenle ayrıca bir örneğe yer verilmemiştir. Şüpheli ve Değersiz Alacaklar Hem senetli hem de senetsiz alacaklarda tahsili şüpheli görülen alacaklar normal ticari alacakların izlendiği 120 Alıcılar ve 121 Alacak Senetleri hesaplarından 128 Şüpheli Ticari Alacaklar hesabına aktarılırlar. TMS 18 Hasılat standardında, “daha önce finansal tablolara yansıtılmış olan hasılat tutarının tahsil edilebilirliği konusunda bir belirsizliğin ortaya çıkması durumunda, tahsil edilemeyen veya tahsil edilebilme olasılığı muhtemel olmaktan çıkan tutar, başlangıçta muhasebeleştirilen hasılatın düzeltilmesi yerine, gider olarak finansal tablolara yansıtılır.” şeklinde ifade yer almaktadır. Bu ifade, muhasebenin ihtiyatlılık ilkesi gereği işletmeler şüpheli alacakları için karşılık ayırabilmektedir, şeklinde yorumlanmaktadır. Karşılık ayırma işleminde 654 Karşılık Giderleri hesabı borçlandırılırken; bir aktif düzenleyici hesap olan 122 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (-) hesabı alacaklandırılmaktadır. Şüpheli alacaklar için ayrılacak karşılıkların tahmin edilmesinde farklı yöntemler kullanılabilmektedir. Alacakların yaşlandırması yolu ile ya da değerleme yapılan dönemden önceki iki hesap döneminde vadesinde tahsil edilemeyen alacakların ilgili bulunduğu dönemlerdeki toplam vadeli satışlara oranlarının ortalaması, değerleme dönemindeki vadeli satışlara uygulanarak tahmini şüpheli alacak karşılığı hesaplanabilmektedir. İşletmemizin 2011 yılında vadesinde tahsil edilemeyen alacakları toplamı 50.000TL’dir; toplam vadeli satışları ise 500.000TL’dir. İşletmemizin 2012 yılında vadesinde tahsil edilemeyen alacakları toplamı 40.000TL’dir; toplam vadeli satışları ise 450.000TL’dir. 2013 yılındaki vadeli satışlar toplamımız ise 800.000TL’dir. İşletmemiz şüpheli alacakları belirlerken önceki iki dönemin ortalamasından yararlanmaktadır. 19 2011 yılı ............. 50.000 / 500.000 = 0,10 2012 yılı ............. 40.000 / 450.000 = 0,09 Son iki yıl ortalaması = (0,10+0,09) / 2 = 0,095 2013 yılı beklenen şüpheli alacak tutarı………….800.000 * 0,095 = 76.000TL 1 --------------------------------------12.05.2014--------------------------------128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HS. Borç 76.000 121 ALACAK SENETLERİ HS. 2 ------------------------------------------- / -----------------------------------------654 KARŞILIK GİDERLERİ HS. Alacak 76.000 76.000 129 ŞÜP. TİC. ALA. KARŞ. HS. 76.000 ------------------------------------------- / ------------------------------------------ Söz konusu şüpheli alacak tahsil edildiğinde veya tahsil edilmesi olanaksız hale geldiğinde ise daha önce ayrılan karşılık iptal edilmelidir. 2013 yılı içerisinde bu alacaklardan 30.000TL’lik kısmı tahsil edilirse yapılacak kayıt; 1 --------------------------------------12.05.2014--------------------------------100 KASA HS. Borç 30.000 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HS. 2 Alacak ------------------------------------------- / -----------------------------------------129 ŞÜP. TİC. ALA. KARŞ. HS. 30.000 30.000 644 KONUSU KALMAYAN KARŞ. HS. 30.000 ------------------------------------------- / ------------------------------------------ Bir ticari alacağın doğrudan tahsil edilmesinin imkansız hale gelmesi (Konkordato anlaşması, mahkeme kararı gibi) durumunda ise söz konusu alacak değersiz alacak olarak nitelendirilmektedir. Bir ticari alacağın değersiz hale gelmesi durumunda ise söz konusu tutar, ilgili ticari alacak hesabından (120 veya 121) çıkartılmakta ve 659 Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hesabı aracılığıyla doğrudan zarar yazılmaktadır. 20 STOKLAR 153 TİCARİ MALLAR Stoklarla ilgili olarak en azından 31 Aralık tarihinde mutlaka fiili sayım yapılması gerekmektedir. İşletmenin sahip olduğu ticari mallarda fire ve eksikliklerin belirlenebilmesi için işletmenin sürekli envanter yöntemi uyguluyor olması gerekmektedir. Aralıklı envanter yönteminde, işletme dönem içindeki mal alışlarını kaydetmekte; ancak satılan malın maliyetini kaydetmemektedir. Dolayısıyla aralıklı envanter yönteminde 153 Ticari Mallar hesabının kalanı işletmenin depolarında olması gereken mal miktarını göstermemektedir. Sürekli envanter yöntemini kullanan işletmelerde ticari mallara ilişkin olarak yapılan fiziki sayım sonucunda belirlenen tutar ile 153 Ticari Mallar hesabının kalanı arasında oluşan tutarsızlıkların düzeltilmesi gerekmektedir. Söz konusu farklılıklar nedeni araştırılmak üzere 197 Sayım ve Tesellüm Noksanları hesabı veya 397 Sayım ve Tesellüm Fazlaları hesabına kaydedilmektedir. Dönem sonu envanterde saptanan ticari mal mevcudu ile hesabın kalanı arasında ortaya çıkan olumsuz fark, firelerden kaynaklanmış olabilir. Fireler; malların dökülme, buharlaşma, çekme, paslanma vb. nedenlerle ortaya çıkan miktarsal kayıplardır. Ticari mallarda ortaya çıkan firelerin stoklardan düşülmesi gerekmektedir. Fireleri ikili yapıda ele alabiliriz. Normal Fireler; işletmenin faaliyeti sonucu ortaya çıkan ve kabul edilebilir sınırlar içinde kalan firelerdir. Anormal Fireler; kabul edilebilir sınırların üzerinde gerçekleşen firelerdir. TMS 2 Stoklar standardı, “normalin üstünde gerçekleşen…kayıplar stokların maliyetine alınmaz ve oluştukları dönemin gideri olarak kabul edilerek sonuç hesaplarına aktarılır.” demektedir. Normal fireler Satışların Maliyetine eklenirken, anormal fireler ise “659- Diğer Olağan Gider ve Zararlar” hesabında muhasebeleştirilmektedir. 21 Sürekli envanter yöntemi uygulayan işletmemizde stokların sayımı sonucunda 10.000TL’lik fire bulunduğu tespit edilmiştir. Bu firenin 2.000TL’lik kısmı normal fire olarak kabul edilmektedir. 1 --------------------------------------12.05.2014--------------------------------- Borç 621 SATILAN TİCARİ MALIN MALİYETİ HS. 2.000 659 DİĞER OLAĞAN GİD. VE ZAR. HS. 8.000 153 TİCARİ MALLAR HS. Alacak 10.000 ------------------------------------------- / ------------------------------------------ Stoklar fiili olarak sayılarak, miktar açısından belirlendikten sonra stokların parasal değerinin bulunması aşaması gelmektedir. TMS 2 Stoklar standardına göre, stoklar maliyet ve net gerçekleşebilir değerin düşük olanı ile değerlenmektedir. Net gerçekleşebilir değer, işin normal akışı içinde işletmenin stokların satılmasından elde etmeyi beklediği tutar olarak tanımlanmaktadır. TMS 2 Stoklar standardına göre “ Stokların maliyeti, tüm satın alma maliyetlerini, dönüştürme maliyetlerini ve stokların mevcut durumuna ve konumuna getirilinceye kadar katlanılan diğer maliyetleri içerir.” Diğer bir ifade ile ticari malın satın alınıp işletme depolarına girinceye kadar (muhafaza aşamasına kadar) katlanılan tüm giderler (ödenen ve geri alınabilecek vergiler hariçKDV) maliyet değerine dahil edilmelidir. Satın alma bedeli Alışta ödenen komisyonlar İthal edilen mallarda gümrük vergileri, gümrük depolama ve gümrükten çekme giderleri İthal edilen mallarda akreditif giderleri Nakliye ve hamaliye giderleri Taşıma sigorta giderleri Stokların elde edilmesi ile ilişkilendirilebilen her türlü diğer giderler. 22 İşletmemiz, satmak amacıyla peşin fiyatı 70.000TL olan beyaz eşyayı 75.000TL + %10KDV ile 10 ay vadeli olarak satın almıştır. Söz konusu malların işletmemizin deposuna taşınması için 2.000TL + %10KDV nakliye ücreti; yolda başına gelebilecek kazalara karşı 500TL sigorta ücreti nakit ödenmiştir. Mallar işletmemizin deposuna girdikten sonra oluşabilecek hasarlara karşılık 1.500TL prim karşılığı işyeri sigorta ettirilmiştir. Malın peşin değeri.... 70.000TL + Vade farkı ................ 5.000TL Mal için ödenen KDV 750TL Nakliye ..................... 2.000TL + Nakliye KDV ............. 200TL Taşıma sigortası ...... 500TL + İşyeri sigortası .......... 1.500TL Ticari Malın Maliyeti = 70.000 + 2.000 + 500 = 72.500TL Toplam Harcama = 79.950TL Fiili sayım sonucunda işletmenin elinde bulunan mal miktarı bulunmuş durumdadır. Ancak söz konusu malların maliyetinin ne kadar olduğunu hesaplamak kullanılan envanter yöntemine göre farklılaşmaktadır. Dönem sonu mal mevcudunun maliyetini hesaplama yöntemleri, Aralıklı envanter yöntemi ve Sürekli envanter yöntemine göre ayrı ayrı ele alınacaktır. Aralıklı Envanter Yönteminde STMM ve Dönem Sonu Mal Mevcudu Aralıklı envanter yönteminde envanter gününde o döne içerisinde satılan ticari malların maliyetini hesaplatabilmemiz için dönem sonunda elimizde kalan malların parasal değerini belirlememiz gerekmektedir. Dönemsonu Malların Parasal Değeri = Elimizdeki Mal Miktarı * Birim Maliyet Bu noktada önemli olan konu birim maliyetin hesaplanmasıdır. Aralıklı envanter yönteminde dönem sonunda stokta kalan malların hangi partiden kaldığı biliniyorsa ait 23 olduğu partinin birim fiyatı ile değerleme yapılmaktadır. Stokta kalan malların hangi partiden kaldığı veya hangi fiyatla alındığı tespit edilemiyor ise stok maliyetini belirlemek için varsayıma dayalı maliyet yöntemlerinden uygun olanı kullanılmalıdır. TMS 2 Stoklar standardı stok maliyetini hesaplama yöntemlerini aşağıdaki gibi sıralamaktadır. - Gerçek Parti Maliyet (Fiili Maliyet) Yöntemi - İlk Giren İlk Çıkar (FIFO) Yöntemi - Ağırlıklı Ortalama Maliyet Yöntemi Bu yöntemler, devamlı envanter yöntemi için de kullanılacaktır. Gerçek Parti Maliyet: Stokların gerçek maliyeti biliniyorsa, değerlemede o malın girişinde oluşan maliyeti üzerinden değerlenir. İlk Giren İlk Çıkar Yöntemi: Bu yöntemde ilk satın alınan stokların ilk önce satılacağı varsayımına dayanır. Özellikle zamanın geçmesi ile kolay bozulacak ve değer kaybına uğrayacak mallar için uygun bir yöntemdir. Bu varsayıma göre; dönem sonunda işletmenin elinde kalan stoklar son satın alınan mallardan olacaktır. Ağırlıklı Ortalama Maliyet: Bu yöntemde stokların değerlemesinde ağırlıklı ortalama maliyet esas alınır. Ortalama maliyet satışa elverişli ticari mallar maliyetinin satışa elverişli ticari mal miktarına bölümü yolu ile hesaplanır. ÖRNEK: Marketimizde envanter günü 31.12.2013 tarihinde yapılan sayım sonucunda raflarımızda 450 şişe süt kaldığı saptanmıştır. Dönem başında elimizde olan süt miktarı ve dönem içinde aldığımız sütler aşağıdaki gibidir. Dönem sonunda elimizde kalan 450 şişe sütün parasal değeri uyguladığımız maliyet hesaplama yöntemine göre farklılaşacaktır. 24 Tarih Miktar Maliyet Toplam Maliyet Dönembaşı Mevcut 1.000 şişe 2 TL/şişe 2.000 TL 5 Mart Alış 400 şişe 2,5 TL/şişe 1.000 TL 20 Temmuz Alış 500 şişe 3 TL/şişe 1.500 TL TOPLAM 1.900 şişe 4.500 TL Gerçek Parti Maliyet yöntemini uygulamamız için 450 şişenin hangi partide alındığını bilmemiz gerekmektedir. Örneğin bunlardan 400 tanesi 20 Temmuzda alınan partiden; 50 tanesi 5 Martta alınan partiden ise parasal değer şu şekilde hesaplanabilir: 400 şişe * 3TL = 1.200TL 50 şişe * 2,5TL = 125TL TOPLAM 450 şişe………1.325TL İlk giren ilk çıkar yönteminde ise ilk aldığımız malları ilk önce sattığımızı varsayarak elimizde en son alınan malların kaldığını düşünmekteyiz. Bu durumda 450 şişe en son alım olan 20 Temmuzdaki partiden kalmış olacaktır. Dönem sonu sütlerin parasal değeri aşağıdaki gibidir. 450 şişe * 3TL = 1.350TL Ağırlıklı ortalama maliyet yönteminde ise ortalama maliyet hesaplayarak kalan mal miktarını bununla çarpmamız gerekmektedir. Ortalama toplam sütlerin parasal tutarını şişe adetine bölerek bulunmaktadır. 𝑂𝑟𝑡𝑎𝑙𝑎𝑚𝑎 𝐵𝑖𝑟𝑖𝑚 𝑀𝑎𝑙𝑖𝑦𝑒𝑡 = 4.500TL = 2,37𝑇𝐿 1.900ş𝑖ş𝑒 450 şişe * 2,37TL = 1.066TL 25 Örnekten de görüldüğü üzere raflarımızda bulunan 450 şişe sütün parasal değeri uygulanan yönteme göre farklılaşmaktadır. Dönem sonu kalan ticari malların parasal değeri satılan ticari malın maliyetinin hesaplanmasında kullanılmaktadır. SATILAN TİCARİ MALLARIN MALİYETİNİN HESAPLANMASI Aralıklı envanter yönteminde satılan ticari malların maliyeti sadece envanter gününde hesaplanmaktadır. Bu hesaplamanın yapılabilmesi için öncelikle fiili sayım yapılarak mal mevcudu miktar olarak belirlenmeli, daha sonra da dönem sonundaki mal mevcudunun parasal değeri yukarıdaki yöntemlerden biri aracılığıyla hesaplanmalıdır. Bu işlemler yapıldıktan sonra maliyet aşağıdaki gibi hesaplanabilir. +Dönem Başı Mevcut +Alışlar - İadeler ve İskontolar = Satışa Elverişli Ticari Mal Maliyeti - Dönem Sonu Mevcudu = Satılan Ticari Mallar Maliyeti Yukarıdaki örnekten devam ederek satılan ticari malın maliyetini hesaplayacak olursak; 26 GPY FIFO AOM +Dönem Başı Mevcut 2.000 2.000 2.000 +Alışlar 2.500 2.500 2.500 0 0 0 = Satışa Elverişli Ticari Mal Maliyeti 4.500 4.500 4.500 - Dönem Sonu Mevcudu 1.325 1.350 1.066 = Satılan Ticari Mallar Maliyeti 3.175 3.150 3.434 - İadeler ve İskontolar Sürekli Envanter Yönteminde STMM ve Dönem Sonu Mal Mevcudu Sürekli envanter yönteminde her bir stok türü için stok kartı tutulmaktadır. Bu kart, her an o malın mevcut miktarını ve maliyet değerini ve de satılan her bir parti malın maliyetini vermektedir. Aralıklı envanter yönteminde anlatılan stok değerleme yöntemleri sürekli envanter yöntemi için de geçerlidir. Aralarındaki tek fark; sürekli envanter yönteminde dönem sonu beklenmeden her satış sonrasında satılan ticari malın maliyetinin belirlenmesi ve stok kartına bunların işlenmesidir. Sürekli envanter yönteminde ortalama maliyet yöntemi hareketli ortalama maliyet şeklinde uygulanmaktadır. Hareketli ortalama maliyet yönteminde her satıştan sonra yeni bir ortalama maliyet hesaplanmaktadır. 27 …… MALINA İLİŞKİN STOK KARTI GİREN Tarih İşlem Miktar Fiyat ÇIKAN Tutar Miktar Fiyat KALAN Tutar Miktar Fiyat Tutar TOPLAM DBMM + DİA STMM DSMM ÖRNEK: Markette sürekli envanter yöntemi uygulanmaktadır. Dönem içindeki alış ve satışların durumu aşağıdaki gibidir. Buna göre stok kartını düzenleyelim. Tarih Miktar Maliyet Toplam Maliyet Dönem Başı Mevcut 100 şişe 2 TL/şişe 200 TL 5 Şubat 2013 Alış 40 şişe 2,5 TL/şişe 100 TL 10 Şubat 2013 Satış 70 şişe - - 30 Mart 2013 Satış 40 şişe - - 20 Temmuz 2013 Alış 50 şişe 3 TL/şişe 150 TL 15 Kasım 2013 Satış 45 şişe - - 28 İLK GİREN İLK ÇIKAR (FIFO) YÖNTEMİNE GÖRE Tarih İşlem 01.01.13 GİREN ÇIKAN KALAN Miktar Fiyat Tutar Miktar Fiyat Tutar Miktar Fiyat Tutar DBMM 100 2 200 - - - 100 2 200 5.02.13 Alış 40 2,5 100 - - - 100 40 2 2,5 200 100 10.02.13 Satış - - - 70 2 140 30 40 2 2,5 60 100 30.03.13 Satış - - - 30 10 2 2,5 60 25 30 2,5 75 20.07.13 Alış 50 3 150 - - - 30 50 2,5 3 75 150 15.11.13 Satış - - - 30 15 2,5 3 75 45 35 3 105 450 155 345 35 3 105 TOPLAM 190 DBMM + DİA STMM DSMM Hareketli ortalama maliyet yönteminde her alıştan sonra yeni bir ortalama maliyet hesaplamamız gerekmektedir. Bunu her alışta mutlaka tekrarlamalıyız. HAREKETLİ ORTALAMA MALİYET YÖNTEMİ Tarih İşlem 01.01.13 GİREN ÇIKAN KALAN Miktar Fiyat Tutar Miktar Fiyat Tutar Miktar Fiyat Tutar DBMM 100 2 200 - - - 100 2 200 05.02.13 Alış 40 2,5 100 - - - 140 2,14 300 10.02.13 Satış - - - 70 2,14 150 70 2,14 150 30.03.13 Satış - - - 40 2,14 86 30 2,14 64 20.07.13 Alış 50 3 150 - - - 80 2,68 214 15.11.13 Satış - - - 45 2,68 121 35 2,68 94 450 155 357 35 2,68 94 TOPLAM 190 DBMM + DİA STMM DSMM 29 05.02.2013............... (200TL+100TL) / (100şişe+40şişe) = 2,14 20.07.2013............... (64TL+150TL) / (30şişe + 50şişe) = 2,68 Değeri Düşen Stoklar Yukarıda da bahsedildiği üzere TMS 2 Stoklar standardı gereğince stoklar maliyet ve net gerçekleşebilir değerinden düşük olanı ile değerlenmektedir. Net gerçekleşebilir değer, söz konusu varlığın tahmini satış fiyatından tahmini tamamlama ve satışı gerçekleştirmek için gerekli satış giderlerinin düşülmesiyle elde edilen tutardır. Bu aşamada teknolojik gelişmeler, modası geçme, doğal afetler gibi nedenlerle stokların net gerçekleşebilir değeri, maliyet değerinin altına düşerse ihtiyatlılık kavramı gereği karşılık ayrılması gerekmektedir. Net gerçekleşebilir değer maliyet değerinin üstüne çıkarsa hiçbir işlem yapılmaz. Eğer değeri düşen malların satılma ihtimali halen varsa değeri düşen mallar bulunduğu stok hesabından çıkartılarak 157 Diğer Stoklar Hesabına alınır. Ayrıca muhasebenin ihtiyatlılık ilkesi gereği değeri düşen mallar için işletme karşılık ayırabilmektedir. Karşılık ayırma işleminde 654 Karşılık Giderleri hesabı borçlandırılırken; 158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) hesabı alacaklanmaktadır. Daha önce karşılık ayrılmış değeri düşen malların satılması durumunda ayrılan karşılığın iptal edilmesi gerekmektedir. Maliyet bedeli 10.000TL olan ticari malın net gerçekleşebilir değerinin 8.000TL olduğu tespit edilmiştir. 1 --------------------------------------31.12.2013--------------------------------157 DİĞER STOKLAR HS. Borç 10.000 153 TİCARİ MALLAR HS. 2 Alacak ------------------------------------------- / -----------------------------------------654 KARŞILIK GİDERLERİ HS. 158 STOK DEĞER DÜŞ.KARŞ HS. 10.000 2.000 2.000 ------------------------------------------- / ------------------------------------------ 30 Değer düşüklüğü kesin ise söz konusu tutar, 153 Ticari Mallar hesabından çıkartılarak; doğrudan 659 Diğer Olağan Gider ve Zararlar hesabına zarar kaydedilir. İnşaat malzemeleri alıp satan bir işletmede maliyet bedeli 2.000TL olan çimentonun su basması nedeniyle tamamen kullanılamaz hale geldiği tespit edilmiştir. 1 --------------------------------------31.12.2013--------------------------------659 DİĞER OLAĞAN GİD.VE ZAR. HS. 153 TİCARİ MALLAR HS. Borç Alacak 2.000 2.000 ------------------------------------------- / ------------------------------------------ DURAN VARLIKLAR Maddi Duran Varlıklar Dönem sonunda öncelikle maddi duran varlıkların fizikken var olup olmadıkları kontrol edilmekte ve ortaya çıkan fiili durum ile kayıtlı durum karşılaştırılarak tutarsızlıklar düzeltilmektedir. TMS 16 Maddi Duran Varlıklar standardına göre bir iktisadi kıymetin varlık olarak finansal tablolara alınabilmesi için aşağıdaki özellikleri taşıması gerekmektedir. Bu kalemle ilgili gelecekteki ekonomik yararların işletmeye aktarılmasının muhtemel olması ve İlgili kalemin maliyetinin güvenilir bir şekilde ölçülebilmesi. Bu açıdan gelecekte yarar sağlaması beklenmeyen maddi duran varlıkların hesaplardan düşülmesi gerekmektedir. Maddi duran varlıkların değerlemesinde ise iki husus önem kazanmaktadır. Bu hususlardan biri duran varlığın iktisadi değerinin (maliyet bedelinin) tespit edilmesi; diğeri ise, duran varlığın aşınma, yıpranma ve değer kaybını ifade eden amortisman payının hesaplanmasıdır. TMS 16 Maddi Duran Varlıklar standardı uyarınca ilk edinimde, yani maddi duran varlığın alımında katlanılan tüm edinme masrafları maddi duran varlığın maliyetine ilave edilir. Söz konusu varlığın alımında kullanılan yabancı kaynağın maliyetinin, 31 varlığın aktife alındığı tarihe kadarki kısmı da maddi duran varlığın maliyetine ilave edilir. Varlığın aktife alındığı tarihten sonra oluşan borçlanma maliyetleri ise finansman gideri olarak kayda alınır. TMS 16 standardı ilk muhasebeleştirme işlemini sonrasında maddi duran varlık kalemlerinin ölçülmesinde kullanılacak iki alternatif yöntem belirtir. ● Maliyet modeli ● Yeniden değerleme modeli Maliyet modeli; Bir maddi duran varlık kalemi varlık olarak kayda alındıktan sonra, maliyetinden birikmiş amortisman ve varsa birikmiş değer düşüklüğü zararları indirildikten sonraki değeri ile gösterilmelidir. Yeniden değerleme modeli; Gerçeğe uygun değeri güvenilir olarak ölçülebilen bir maddi duran varlık kalemi, varlık olarak kayda alındıktan sonra yeniden değerlenmiş tutarı üzerinden gösterilebilir. Yeniden değerlenmiş tutar, yeniden değerleme tarihindeki gerçeğe uygun değerinden müteakip birikmiş amortismanının veya müteakip birikmiş değer düşüklüğü zararlarının indirilmesi suretiyle bulunur. Yeniden değerlemeler, bilânço tarihi itibariyle defter değerinin gerçeğe uygun değer kullanılarak bulunacak tutardan önemli ölçüde farklı olmasına neden olmayacak şekilde düzenli olarak yapılmalıdır. ABC A.Ş., 15.01.20X1 tarihinde bir makineyi KDV hariç 600.000 TL fiyatla peşin satın almıştır. Söz konusu makine üçer yıllık aralıklarla yeniden değerlemeye tabi tutulmaktadır. İlk üç yılın sonunda makinenin birikmiş amortismanı 150.000 TL ve hesaplanan gerçeğe uygun değeri 475.000 TL’dir. Bu bilgilere göre makinenin değerleme öncesi net değeri (600.000 – 150.000) 450.000 TL’dir. ABC A.Ş.’nin muhasebe departmanı hesaplanan gerçeğe uygun değere göre makinenin net değerinde gerçekleşen değer artışını aşağıdaki şekilde muhasebeleştirmelidir. 32 --------------------------------31.12.20X4---------------------------1 253 TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR 25.000 550 MDV YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI Yeniden değerleme farkı. ------------------------------------- / ----------------------------------- 25.000 Maddi ve Maddi Olmayan Duran Varlıklarda Amortisman Amortisman, duran varlığın maliyetinin söz konusu duran varlığın yararlı ömrüne sistematik olarak dağıtılıp, gider yazılmasıdır. Duran varlıkların birer yararlı ömürleri vardır (işletmenin varlıktan fayda sağlamayı beklediği ömür) ve bu yararlı ömür süresince duran varlık yıpranmakta ve tükenmektedir. Dolayısıyla yıpranan ve tükenen bu değer işletmeler için birer gider olarak değerlendirilebilir ve dönemsellik ilkesi gereği her dönemde tükenen tutar giderleştirilmektedir. Arazi ve arsaların sınırsız yararlı ömrü olduğu varsayılmaktadır. Dolayısıyla arazi ve arsalar amortismana tabi değildir. Dönem dönem hesaplanan amortismanların toplamına birikmiş amortisman adı verilmektedir. Duran varlığın net değeri, maliyet değerinden birikmiş amortisman düşüldükten sonra kalan tutardır. Amortisman, amortismana tabi değer üzerinden ayrılmaktadır. Amortismana tabi değer, varlığın maliyet değerinden kalıntı değeri düşülerek belirlenmektedir. TMS 16 standardında amortisman yöntemi olarak; Doğrusal (normal) amortisman yöntemi, Azalan bakiyeler amortisman yöntemi, Üretim miktarı amortisman yöntemi, sayılmıştır. 33 Doğrusal (Normal) Amortisman Yöntemi, eşit tutarlı amortisman da denilen bu yöntemde, duran varlığın maliyet değeri yararlı ömrüne eşit tutarlarda dağıtılmaktadır. İşletme maliyet değeri 80.000TL, kalıntı değeri 30.000TL olan bilgisayarları için 2014 yılından başlayarak 5 yıl yararlı ömür belirlemiştir. Doğrusal amortisman yöntemine göre her yıl ayrılması gereken tutarlar aşağıdaki gibidir. Amortisman Oranı = 1 Yararlı Ömür Amortisman Tabi Değer = Maliyet Değeri − Kalıntı Değeri Amortisman Oranı = 1 = 0,20 5 𝑦𝚤𝑙 Amortisman Tabi Değer = 80.000 − 30.000 = 50.000TL Amortismana Amortisman Amortisman Birikmiş Tabi Değer Oranı Tutarı Amortisman 2014 50.000 0,20 10.000 10.000 2015 50.000 0,20 10.000 20.000 2016 50.000 0,20 10.000 30.000 2017 50.000 0,20 10.000 40.000 2018 50.000 0,20 10.000 50.000 Yıllar Azalan Bakiyeler Amortisman Yöntemi, bu yöntemde ilk yıllarda daha fazla amortisman daha sonraki yıllarda daha az amortisman ayrılmaktadır. Bu yöntemde amortisman oranı, normal amortisman oranının 2 katıdır. Bu yöntemde amortismana tabi değer bulunurken, bir önceki yılın amortismana tabi tutarından bir önceki yıl ayrılan amortisman tutarı düşülmektedir. 34 Amortismana Tabi Amortisman Amortisman Birikmiş Değer Oranı Tutarı Amortisman 2014 50.000 0,40 20.000 20.000 2015 50.000 – 20.000 0,40 12.000 32.000 2016 30.000 – 12.000 0,40 7.200 39.200 2017 18.000 – 7.200 0,40 4.320 43.520 2018 10.800 – 4.320 - 6.480 50.000 Yıllar Üretim Miktarı Amortisman Yöntemi, Beklenen kullanım ya da üretim miktarı üzerinden amortisman ayrılır. Bu amortisman yönteminde, faydalı ömür yerini üretim miktarına bırakmıştır. Maddi duran varlıkların üretim kapasitesi göz önüne alınarak her yıl için üretilen miktar kadar amortisman ayrılmaktadır. Maddi duran varlığın değerinden varsa kalıntı değeri çıkartılır. Söz konusu yılda üretilen miktarın toplam üretim kapasitesine oranı ile çarpılır ve üretim miktarı yöntemine göre amortisman hesaplanmış olur. (Maliyet Bedeli – Kalıntı Değer) x Fiili Üretim Miktarı Amortisman Tutarı = ----------------------------------------------------------------Tahmini Toplam Üretim Miktarı İşletme maliyet değeri 80.000TL, kalıntı değeri 30.000TL olan fotokopi makinesi için üretim miktarı yöntemine göre amortisman ayrılması planlanmaktadır. Tahmini toplam fotokopi sayısı 100.000 adet olup, 2014 yılında çekilen fotokopi sayısı 25.000 adettir. Amortisman Tutarı = (80.000 − 30.000) ∗ 25.000 = 12.500𝑇𝐿 100.000 Ekonomik ve teknik açıdan bir bütünlük oluşturan duran varlıklar için aynı yöntemin uygulanması zorunludur. 35 Amortisman kayıt yöntemi, olarak Türkiye’de endirekt kayıt yöntemi tercih edilmiştir. Bu yöntemde her dönem sonunda hesaplanan amortisman tutarı, duran varlığın kullanıldığı işletme fonksiyonuna göre (yönetim, pazarlama, üretim vb.) bir gider hesabının borcuna; karşılığında maddi duran varlıklar için 257 Birikmiş Amortismanlar hesabının; maddi olmayan duran varlıklar için ise 268 Birikmiş Amortismanlar hesabının alacağına kaydedilmektedir. İşletmenin ofislerinde kullanılan bilgisayarların 2013 yılı için hesaplanan amortisman tutarı 20.000TL’dir. 1 --------------------------------------31.12.2013--------------------------------770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS. Borç Alacak 20.000 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HS. 20.000 ------------------------------------------- / ------------------------------------------ Eğer söz konusu bilgisayarlar araştırma laboratuvarında kullanılıyor olsaydı; 1 --------------------------------------31.12.2013--------------------------------750 AR-GE GİDERLERİ HS. 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HS. Borç Alacak 20.000 20.000 ------------------------------------------- / ------------------------------------------ YABANCI KAYNAKLAR İşletmenin sahip olduğu varlıkların finanse edildiği kaynaklar, finansal durum tablosunun pasif tarafını oluşturmaktadır. Kaynaklar, yabancı kaynaklar ve özkaynaklar olarak ikili yapıda ele alınmaktadır. Yabancı kaynakların envanter işlemleri ile ilgili olarak öncelikle söz konusu borçların, var olup olmadığı ve söz konusu tutarın gerçek tutar olup olmadığı incelenmelidir. Bu incelemenin ardından borçlar, envanter günündeki değerine indirgenmelidir. Diğer bir ifade ile raporlama döneminde tahakkuk etmiş borçlar ile gelecek dönemlerde tahakkuk edecek borçlar birbirinden ayrılmalıdır. Buna ek olarak vadesi bir yılın altına inen borçlar, uzun vadeli borçlardan çıkartılarak kısa vadeli borçlar arasına alınmalıdır. Bu süreç aşağıdaki gibi şematize edilebilir. 36 1 • Borçların gerçekten var olup olmadıklarının tespiti. 2 • Borç tutarının gerçek durumu yansıtıp yansıtmadığının belirlenmesi. 3 • Borçların envanter günündeki değerinin belirlenmesi. 4 • Vadesi bir yılın altına inen borçların kısa vadeli borçlara aktarılması. 300 BANKA KREDİLERİ Finans kuruluşlarından çekilen kredilerin envanter işlemleri sırasında öncelikle ana hesap – yardımcı hesap kontrolü yapılmakta ve banka kayıtları ile işletme kayıtlarının karşılaştırılmaktadır. Hesap özetlerinde yapılan inceleme sonucunda İş Bankası’ndan alınan krediyle ilişkili olarak yapılan 5.000TL anapara geri ödemesinin kayıtlara geçirilmediği anlaşılmıştır. 1 --------------------------------------31.12.2013--------------------------------300 BANKA KREDİLERİ HS. Borç Alacak 5.000 100 KASA HS. 5.000 ------------------------------------------- / ------------------------------------------ Bir sonraki aşamada işletme aleyhine hesaba işleyen ve tahakkuk eden faiz ve diğer giderlerin kayda alınması ile yabancı paralı kredilerde kur farklarının dikkate alınması gerekmektedir. 37 İşletmenin bankadan veya diğer finans kuruluşlarından çektikleri kredinin anapara ödemesine ilişkin ödemeler 300 Banka Kredileri hesabından düşülürken, faize ilişkin ödemeler 780 Finansman Gideri olarak muhasebeleştirilmektedir. Envanter günü tahakkuk etmiş olan faiz ödeme aşamasına gelmiş ise 300 Banka Kredileri hesabı işleyen faiz tutarı kadar alacaklandırılmaktadır; faiz gideri, ödeme aşamasına gelmemiş ise 381 Gider Tahakkukları hesabı faiz tutarı kadar alacaklandırılmalıdır. Her iki durumda da işleyen faiz tutarı 780 Finansman Gideri olarak kaydedilmektedir. Kredi ödendiğinde 381 Gider Tahakkukları hesabı kapatılmaktadır. İşletme 01.10.2012 tarihinde %15 faizli 10 ay vadeli 80.000TL’lik banka kredisi çekmiştir. İşletme mali tablolarını yıllık düzenlemektedir. 1 -------------------------31.12.2013----------------------------102 BANKALAR HS. Borç 80.000 300 BANKA KREDİLERİ HS. 2 Kredi çekilmesi. -------------------------31.12.2013----------------------------780 FİNANSMAN GİDERİ HS. 80.000 -----------3.000 381 GİDER TAHAKKUKLARI HS. 3 Faiz tahakkuku. -------------------------31.07.2014----------------------------300 BANKA KREDİLERİ HS. 381 GİDER TAHAKKUKLARI HS. 780 FİNANSMAN GİDERİ HS. 102 BANKALAR HS. Kredi ödemesi. -------------------------31.12.2013----------------------------- Alacak ----------3.000 -----------80.000 3.000 7.000 ----------- 90.000 ------------ ----------- Bankadan alınan yabancı para cinsinden krediler değerlemeye tabi tutulduğunda döviz kurundan dolayı banka kredisi artarsa bu artış tutarı 780 Finansman Gideri; azalırsa 646 Kambiyo Karı hesabına kaydedilmektedir. ÖRN: İşletmemiz, 20.09.2012 tarihinde İş Bankası’ndan %18 faizli 11 ay vadeli 20.000$ kredi çekmiştir. Kredi faizi ve anapara vade sonunda ödenecektir. İşletme mali tablolarını yıllık düzenlemektedir. 38 20.09.2012............... 1$ = 1,3TL 31.12.2012............... 1$ = 1,2TL 20.08.2013............... 1$ = 1,5TL 1 -------------------------20.09.2012----------------------------102 BANKALAR Borç 26.000 300 BANKA KREDİLERİ 2 Kredi çekilmesi (20.000$*1,3). -------------------------31.12.2012----------------------------780 FİNANSMAN GİDERİ 26.000 -----------1.200 381 GİDER TAHAKKUKLARI 3 Faiz tahakkuku (20.000*18*100)/36500=1.000 1.000$*1,2=1.200 -------------------------31.12.2012----------------------------300 BANKA KREDİLERİ -----------2.000 ---------2.000 Kur farkı. 20.000*(1,3-1,2)=2.000. -------------------------20.08.2013----------------------------300 BANKA KREDİLERİ -----------24.000 381 GİDER TAHAKKUKLARI 780 FİNANSMAN GİDERİ 1.200 9.450 102 BANKALAR Kredi ödemesi. 230 günlük faiz 2.300$*1,5=3.450TL 20.000*(1,5-1,2)=6.000TL -------------------------xx.xx.2013----------------------------- ---------1.200 646 KAMBİYO KARLARI 4 Alacak ---------- 34.650 ------------ ---------- 303 UZUN VADELİ KREDİLERİN ANAPARA KREDİ TAKSİT VE FAİZLERİ Vadeleri bir yıldan uzun olmakla birlikte bilanço tarihinden itibaren bir yıl içerisinde ödenecek anapara taksitleri ile vadesi bir yılın altına düşen krediler bu hesaba alacak; 400 Banka Kredileri hesabına ise borç kaydı yapılmaktadır. Söz konusu tutar ödendiğinde ise bu hesap borçlandırılıp ödemenin şekline göre ilgili hesap alacaklandırılmaktadır. 39 304 TAHVİL ANAPARA BORÇ TAKSİT VE FAİZLERİ HESABI 405 Çıkarılmış Tahviller hesabında izlenen tahvil borçlarının, anapara ve faiz ödemesi bir yılın altına indiğinde söz konusu tutar bu hesaba aktarılmaktadır. İşletmenin çıkartmış olduğu 500.000TL’lik tahvilin vadesinin envanter günü itibariyle bir yılın altına düştüğü belirlenmiştir. 1 --------------------------------------31.12.2013--------------------------------- Borç 405 ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER HS. 500.000 Alacak 304 TAHVİL ANAPARA BORÇ TAKSİT VE FAZİLERİ HS. ------------------------------------------- / ------------------------------------------ 500.000 TİCARİ BORÇLAR İşletmelerin satmak veya üretimde kullanmak amacıyla satın aldığı mal ve hizmet dolayısıyla ortaya çıkan senetli ve senetsiz borçların izlendiği bu grupta öncelikle işletmeden alacaklılar ile hesaplarda kayıtlı tutarlar karşılaştırılmalı ve tutarsızlık varsa bu düzeltilmelidir. Bunun dışında ticari borçlar etkin faiz yöntemiyle hesaplanan itfa edilmiş maliyeti üzerinden değerlenmektedir. İşletme, 01.06.2014 tarihinde peşin değeri 10.000TL olan malı 12.000TL+%10KDV ile 12 ay vadeli satın almıştır. KDV nakit ödenmiş geri kalan tutar için senet düzenlemiştir. 1 --------------------------------------10.04.2014--------------------------------- Borç 153 TİCARİ MALLAR HS. 191 İNDİRİLECEK KDV HS. 10.000 1.200 325 ERTELENMİŞ TİCARİ BORÇLAR FAİZ GİDERLERİ HS. 2.000 Alacak 321 BORÇ SENETLERİ HS. 12.000 100 KASA HS. 1.200 ------------------------------------------- / ------------------------------------------ 40 Etkin faiz yöntemi, işlemiş olan faizi hesaplamak için kullandığımız bir formüldür. 𝑉𝑎𝑑𝑒 𝐵𝑜𝑟𝑐𝑢𝑛 𝑔𝑒𝑙𝑒𝑐𝑒𝑘𝑡𝑒𝑘𝑖 𝑑𝑒ğ𝑒𝑟𝑖 = 𝐵𝑜𝑟𝑐𝑢𝑛 𝑝𝑒ş𝑖𝑛 𝑑𝑒ğ𝑒𝑟𝑖 ∗ (1 + 𝑖) 365 𝐵𝑜𝑟𝑐𝑢𝑛 𝑏𝑢𝑔ü𝑛𝑘ü 𝑑𝑒ğ𝑒𝑟𝑖 = 𝐵𝑜𝑟𝑐𝑢𝑛 𝑔𝑒𝑙𝑒𝑐𝑒𝑘𝑡𝑒𝑘𝑖 𝑑𝑒ğ𝑒𝑟𝑖 (1 + i) 𝑣𝑎𝑑𝑒𝑦𝑒 𝑘𝑎𝑙𝑎𝑛 𝑔ü𝑛 365 365 12.000 = 10.000 ∗ (1 + 𝑖)365 𝑖 = (1,2)1 − 1 = 0,20 𝐵𝑜𝑟𝑐𝑢𝑛 𝑏𝑢𝑔ü𝑛𝑘ü 𝑑𝑒ğ𝑒𝑟𝑖 = 12.000 150 (1,2)365 = 11.142𝑇𝐿 Bunun anlamı envanter günü itibariyle 2.000TL’lik faizin henüz 1.142TL’si işlemiş durumdadır. 1 --------------------------------------10.04.2014--------------------------------780 FİNANSMAN GİDERİ HS. 325 ERTELENMİŞ TİCARİ BORÇLAR FAİZ GİDERLERİ HS. ------------------------------------------- / ------------------------------------------ Borç Alacak 1.142 1.142 Yabancı para cinsinden borç senetlerinde de banka kredilerindekine benzer işlem yapılmaktadır. Kur farkından doğan borçtaki artış 780 Finansman Gideri hesabına; borçtaki azalış ise 646 Kambiyo Karları hesabına kaydedilmektedir. KDV MAHSUBU KDV’nin vergilendirme dönemi 1 ay olup KDV mükellefleri her ay sonunda KDV mahsup işlemlerini yaparak ödenecek veya devredecek KDV’yi hesaplayıp beyan etmek zorundadır. KDV mahsubu işleminde kullanılan hesaplar; 41 391 HESAPLANAN KDV 191 İNDİRİLECEK KDV 190 DEVREDEN KDV 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 191 İndirilecek KDV hesabı ve (varsa) önceki dönemden 191 Devreden KDV hesabının kalan toplamları 391 Hesaplanan KDV hesabının kalanından büyükse aradaki fark 191 Devreden KDV hesabına aktarılmakta; küçükse 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar hesabına aktarılmaktadır. Nisan ayı sonu itibariyle KDV hesaplarının durumu aşağıdaki gibidir. 191 İndirilecek KDV 391 Hesaplanan 190 Devreden KDV Hs. KDV Hs. HS. 1.500 10.000 3.000 2.000 10.000 3.000 2.500 6.000 1 --------------------------------------10.04.2014--------------------------------391 HESAPLANAN KDV HS. 191 İNDİRİLECEK KDV HS. Borç Alacak 10.000 6.000 190 DEVREDEN KDV HS. 3.000 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HS. 1.000 ------------------------------------------- / ------------------------------------------ 42 391 Hesaplanan KDV hesabının kalanı 5.000TL olsaydı; 1 Borç --------------------------------------10.04.2014--------------------------------391 HESAPLANAN KDV HS. 190 DEVREDEN KDV HS. Alacak 5.000 4.000 191 İNDİRİLECEK KDV HS. 6.000 190 DEVREDEN KDV HS. 3.000 ------------------------------------------- / ------------------------------------------ GELİR HESAPLARI İşletmenin ana faaliyet konusu mal ve hizmet satışlarından elde ettiği hasılat veya ana faaliyet konusu dışında kalan diğer faaliyetlerden (duran varlık satışı, kira veya faiz geliri vb.) elde ettiği gelir ve karların izlendiği hesaplara gelir hesapları adı verilmektedir. Gelir hesaplarının envanterinde öncelikle gelirlerin dönem bakımından kontrolü yapılmalıdır. Gelir hesaplarında biriken tutarlarda sonraki dönemlere ilişkin gelirler varsa bunların bu dönemin gelirlerinden çıkartılıp dönem ayırıcı hesaplara aktarılması gerekmektedir. Veya bu dönemin gelirleri arasında değerlendirilmesi gereken ancak henüz tahsil edilmemiş gelirlerin tahakkukunun yapılması önemlidir. Birden fazla dönemi ilgilendiren gelirlerin ilgili dönemlere aktarılması için tahakkuk hesapları kullanılmaktadır. (Bankadan elde edilen faizin 2013 ve 2014 yılına rastlayan kısımlarını ayırmak gibi.) Gelirin tahakkuku nitelik ve tutar itibariyle 181 GELİR TAHAKKUKLAR kesinleşmesi diğer gerçekleşmesidir. Bu bir ifadeyle durumda olan gelirler tahsil edilmemiş ve istenebilir 281 GELİR TAHAKKUKLARI duruma gelmemiş olsa bile dönem gelirleri arasına katılırlar. 43 İçinde bulunulan dönemde tahsil edilmesine rağmen gerçekte gelecek dönemin geliri olan tahsilatların ayrılması için dönem ayırıcı hesaplar kullanılır. (3 aylık kiranın peşin tahsil edilmesi gibi.) 380 GELECEK AYLARA AİT Dönem içinde tahsil edilmiş ancak GELİRLER döneme ait olmayan gelirlerin izlendiği 480 GELECEK YILLARA AİT hesaplardır. GELİRLER Yapılan kontrol neticesinde işletmenin sahip olduğu dükkanın 3 aylık kirasını (3.000tl) Aralık 2013 ayında peşin tahsil ettiği ve bu gelirin tamamının 2013 yılı gelirleri arasına dahil edildiği anlaşılmıştır. 1 --------------------------------------10.04.2014--------------------------------649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR HS. 380 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER HS. Borç Alacak 2.000 2.000 ------------------------------------------- / ------------------------------------------ Dönem açısından gelir hesapları kontrol edildikten ve gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra artık işletmenin dönemde kullandığı tüm gelir hesapları, kar veya zararın belirlenmesi amacıyla, 690 Dönem Kar veya Zararı hesabına aktarılıp kapatılmalıdır. Gelir hesapları sadece alacak kalanı verebildiğinden bu hesapların kapatılabilmesi için hesapların kalan tutarı kadar borçlandırılması (kalanın sıfır olması) gerekmektedir. Bu nedenle kapatma işleminde tüm gelir hesapları tek tek borçlandırılmakta; karşılığında ise 690 Dönem Kar veya Zararı hesabı gelir hesaplarının kalan toplamları kadar alacaklandırılmaktadır. 44 1 -------------------------31.12.2013----------------------------600 YURTİÇİ SATIŞLAR Borç X 601 YURTDIŞI SATIŞLAR X 602 DİĞER GELİRLER X 640 İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GELİRLERİ X 641 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN TEMETTÜ GELİRLERİ X 642 FAİZ GELİRLERİ X 643 KOMİSYON GELİRLERİ X 644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR X 645 MENKUL KIYMET SATIŞ KARLARI X 646 KAMBİYO KARLARI X 647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ X 649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR X 671 ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLARI X 679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR X 690 DÖNEM KAR VEYA ZARARI 2 Gelir hesaplarının kapatılması. -------------------------31.12.2013----------------------------- Alacak XXX ------------- ----------- GİDER HESAPLARI Gelir elde etmek için yapılan aktif tükenmelerinin izlendiği 6 nolu hesaplardır. Gider hesaplarının yanında işletmenin faaliyetleriyle ilgili giderlerinin dönem içinde kaydedildiği maliyet hesapları vardır. Maliyet hesapları, dönem sonunda yansıtma hesapları aracılığı ile ilgili gider hesaplarına aktarılarak kapatılırlar. Tekdüzen Muhasebe Sistemi’nde iki seçenek (7A ve 7B) verilmiştir. Hangi işletmelerin hangi seçeneği uygulayacakları Maliye Bakanlığı tarafından çıkartılan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinde belirtilmiştir. 45 Maliyet Hesapları Türleri 710 DİREKT Fonksiyonlarına Göre Çeşitlerine Göre 7A Seçeneği 7B Seçeneği İLK MADDE VE MALZEME 790 İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ GİDERLERİ 791 İŞÇİ ÜCRET VE GİDERLERİ 720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ 792 MEMUR ÜCRET VE GİDERLERİ 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ 793 740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ HİZMETLER 750 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ 794 ÇEŞİTLİ GİDERLER 760 795 VERGİ, RESİM VE HARÇLAR PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM DIŞARIDAN SAĞLANAN FAYDA GİDERLERİ 796 AMORTİSMAN VE TÜKENME PAYLARI 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 797 FİNANSMAN GİDERLERİ 780 FİNANSMAN GİDERLERİ 798 GİDER ÇEŞİTLERİ YANSITMA HESABI VE Gider hesaplarının envanterinde öncelikle giderlerin dönem bakımından kontrolü yapılmalıdır. Gider hesaplarında görülen tutarların tamamının döneme ait giderler olması gerekir. Peşin ödemesi yapılmış gelecek döneme ait olan giderlerin bilanço hesabına alınması gerekmektedir. Bunun yanında bilanço hesabında olup bu döneme ait olan giderler, ilgili gider hesabına aktarılmalıdır. Ayrıca muhasebenin tahakkuk (gerçekleşme) esası gereği; gerçekleşmiş ancak henüz ödenmemiş veya alacaklıları tarafından istenilebilir duruma gelmemiş giderlerin tahakkuk ettirilerek dönem giderleri arasına katılması gerekmektedir. 46 Envanterde 381 GİDER TAHAKKUKLAR döneme ait giderler; istenebilir duruma gelmemiş olsa dahi, İşletme tarafından tahakkuku yapılarak dönem giderlerine katılması gerekir. 481 GİDER TAHAKKUKLARI 180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER Dönem içinde ödenmiş ancak döneme ait olmayan giderlerin izlendiği 280 GELECEK YILLARA AİT hesaplardır. GİDERLER Dönem açısından gider hesapları kontrol edildikten ve gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra artık işletmenin dönemde kullandığı tüm gider hesapları, kar veya zararın belirlenmesi amacıyla, 690 Dönem Kar veya Zararı hesabına aktarılıp kapatılmalıdır. Gider hesaplarının kapatılabilmesi için öncelikle işletmenin dönem içinde kullanmış olduğu 7 nolu maliyet hesaplarının 6 nolu gelir tablosu hesaplarına yansıtılması gerekmektedir. Yansıtma hesapları, önceden saptanmış maliyet yöntemlerine (tahmini maliyet, standart maliyet gibi) göre tahmin edilen maliyetler ile gerçekleşen maliyetler arasındaki farkların muhasebeleştirilebilmesi için kullanılmaktadır . 47 Dönem sonunda, işletmenin maliyet hesaplarının kalanları aşağıdaki gibidir. Hesap Adı Borç Kalanı 750 Araştırma Geliştirme Giderleri Hs. ......................... 40.000 760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Gid.Hs. ..................... 70.000 770 Genel Yönetim Giderleri Hs. .................................. 90.000 780 Finansman Giderleri Hs. ........................................ 50.000 Yansıtma işleminde öncelikle yansıtma hesapları karşılığında tutarlar ilgili gelir tablosu (6 nolu) hesaplara aktarılmaktadır. Taşıma işlemi gerçekleştikten sonra taşıma işlemini üstlenen yansıtma hesapları ve giderlerin dönem içinde izlendiği 7 nolu maliyet hesapları ters kayıtla kapatılır. 1 2 --------------------------------------31.12.2013--------------------------------- Borç 630 AR – GE GİDERLERİ HS. 40.000 631 PAZ. SAT. DAĞ. GİDERLERİ HS. 70.000 632 GEN. YÖN. GİDERLERİ HS. 90.000 660 KISA VADELİ BORÇLANMA GİD. HS. 50.000 Alacak 751 AR - GE GİDERLERİ YANSITMA HS. 40.000 761 PAZ. SAT. DAĞ. GİD. YANSITMA HS. 70.000 771 GEN. YÖN. GİD. YANSITMA HS. 90.000 781 FİNANSMAN GİD. YANSITMA HS. 50.000 ------------------------------------------- / -----------------------------------------751 AR - GE GİDERLERİ YANSITMA HS. 40.000 761 PAZ. SAT. DAĞ. GİD. YANSITMA HS. 70.000 771 GEN. YÖN. GİD. YANSITMA HS. 90.000 781 FİNANSMAN GİD. YANSITMA HS. 50.000 750 AR – GE GİDERLERİ HS. 40.000 760 PAZ. SAT. DAĞ. GİDERLERİ HS. 70.000 770 GEN. YÖN. GİDERLERİ HS. 90.000 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS. 50.000 ------------------------------------------- / ------------------------------------------ Yansıtma işleminden sonra tüm gider hesapları kapatılarak 690 Dönem Kar veya Zararı hesabına aktarılmalıdır. 48 Gider hesapları sadece borç kalanı verebildiğinden bu hesapların kapatılabilmesi için hesapların kalan tutarı kadar alacaklandırılması (kalanın sıfır olması) gerekmektedir. Bu nedenle kapatma işleminde tüm gider hesapları tek tek alacaklandırılmakta; karşılığında ise 690 Dönem Kar veya Zararı hesabı gider hesaplarının kalan toplamları kadar borçlandırılmaktadır. 1 2 -------------------------31.12.2013----------------------------690 DÖNEM KAR VEYA ZARARI Borç XXX Alacak 610- SATIŞTAN İADELER X 611- SATIŞ İSKONTOLARI X 621- SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ X 630-AR VE GE GİDERLERİ X 631- PAZ. SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ X 632- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ X 653- KOMİSYON GİDERLERİ X 654- KARŞILIK GİDERLERİ X 655- MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI X 650 KAMBİYO ZARARLARI X 657- REESKONT FAİZ GİDERLERİ X 659- DİĞER FAAL OL. GİD. VE ZAR. X 660- KISA VADELİ BORÇLANMA GİD. X 661- UZUN VADELİ BORÇLANMA GİD. X 680- ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZAR. X 681- ÖNCEKİ DÖNEM GİDER VE ZAR. X 689- DİĞER OLAĞAN DIŞI GİDER VE ZAR. X 680- ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZAR. X Gider hesaplarının kapatılması. -------------------------31.12.2013----------------------------- X ------------- ----------- Dönem Kar veya Zararının Belirlenmesi Tüm gelir ve tüm gider hesaplarının 690 Dönem Kar veya Zararı hesabına aktarılmasıyla birlikte artık bu hesabın kalanına bakılarak işletmenin söz konusu dönemde için brüt kar veya zararı belirlenmektedir. 49 Borç 690 DÖNEM KAR VEYA ZARARI HS. Alacak Tüm Gider ve Zararlar Tüm Gelir ve Karlar Borç kalanı verirse ZARAR Alacak kalanı verirse KAR Dönem kar veya zararı gelir ve giderlerin karşılaştırılması yoluyla hesaplanabileceği gibi özkaynak karşılaştırılması yoluyla da hesaplanabilmektedir. Bilanço esasına göre ticari kazanç dönem sonu ve dönem başı öz sermayesi arasındaki farktır. Kar veya Zarar = Dönem Sonu Özsermaye – Dönem Başı Özsermaye + İşletmeden Çekilen Kıymetler (Sermaye azaltımı, Kar dağıtımı vb.) - İşletmeye İlave Edilen Kıymetler (Sermaye artırımı) İşletmenin 2012 yılı özkaynakları toplamı 40.000TL; 2013 yılı özkaynakları toplamı ise 50.000TL’dir. 2013 yılı içerisinde işletme ortakları 5.000TL nakit koyarak sermaye artırmışlardır. Buna göre 2013 yılı karı ne kadardır? Kar veya Zarar = 50.000 – 40.000 + 0 – 5.000 = 5.000TL Kar Ticari Kar – Mali Kar Ayrımı TTK ve muhasebe ilkelerinde yer alan değerleme ölçüleri, indirilebilecek ve indirilemeyecek giderler, gelir kalemleri ile Vergi mevzuatının ilgili hükümleri arasında farklılıklar bulunmaktadır. Ticari Kar (Dönem Karı): TTK hükümlerine uygun olarak belirlenen kar. Mali Kar: Vergi mevzuatı hükümlerine göre belirlenen kar. 50 İşletmenin dönem sonunda ödeyeceği Kurumlar Vergisi, mali kar üzerinden hesaplanmaktadır. Mali karın hesaplanabilmesi için ticari karda bazı düzeltmeler yapılması gerekmektedir. Vergi kanunları ticari karın içinde yer alan bazı gelirlere, vergiden muafiyet veya istisna uygulamaktadır. Bu gelirlere “Vergiye Tabi Olmayan Gelir” adı verilmektedir. İşletme bu gelirleri üzerinden vergi ödemeyeceği için bu gelirlerini ticari kardan çıkartmalıdır. - İştirak Kazançları İstisnası - Yurtdışı Kazançların İstisnası - Portföy Kazançları İstisnası Vergi kanunları ticari karın hesaplanmasında dikkate alınan bazı giderleri ise gider olarak kabul etmemektedir. Bu tip giderlere “Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler” adı verilmektedir. İşletme ticari karın hesaplanmasında indirim konusu yaptığı bu giderler, vergi kanunlarınca kabul edilmediği için ticari kara tekrar eklenmelidir. - Vergi, Para Cezaları, Gecikme Zamları ve Faizler - Yasal Sınırı Aşan Bağış ve Yardımlar - Alkol ve Alkollü İçkiler ve Tütün Mamullerine Ait İlan ve Reklam Giderlerinin Yarısı Ticari Kar XXXX 10.000 - VTOG XX (2.000) + KKEG XX 1.000 Mali Kar XXX 9.000 Dönem Net Kar veya Zararının Belirlenmesi Sermaye şirketlerinde 690 Dönem Kar veya Zararı hesabının kalanından mali kar üzerinden hesaplanan kurumlar vergisi ve diğer yasal yükümlülükler için karşılık ayrılarak dönem karı netleştirilmektedir. Kar durumunda; 51 1 -------------------------31.12.2013----------------------------691 DÖN. KAR. VER. YAS. YÜK. KARŞ. Borç 80.000 370 DÖN. KAR. VER. YAS. YÜK. KARŞ. 2 Dönem karından hesaplanan KV. -------------------------31.12.2013----------------------------690 DÖNEM KAR VEYA ZARARI 80.000 ------------100.000 691 DÖN. KAR. VER. YAS. YÜK. KARŞ. 692 DÖNEM NET KAR VEYA ZARARI 3 Net karın belirlenmesi. -------------------------31.12.2013----------------------------692 DÖNEM NET KAR VEYA ZARARI 590 DÖNEM NET KARI 11 Karın bilançoya aktarılması. -------------------------31.12.2013----------------------------- Alacak ----------80.000 20.000 -----------20.000 ----------20.000 ------------ ----------- ------------20.000 ----------- Zarar durumunda 2 -------------------------31.12.2013----------------------------692 DÖNEM NET KAR VEYA ZARARI 690 DÖNEM KAR VEYA ZARARI 3 Net zararın belirlenmesi. -------------------------31.12.2013----------------------------591 DÖNEM NET ZARARI 692 DÖNEM NET KAR VEYA ZARARI Zararın11 bilançoya aktarılması. -------------------------31.12.2013----------------------------- 20.000 -----------20.000 ----------20.000 ------------ ----------- 52 Kesin Mizan, Finansal Durum Tablosu (Bilanço) ve Gelir Tablosu TUTARLAR KALANLAR BORÇ ALACAK BORÇ 100 KASA 140.000 100.000 40.000 101 ALINAN ÇEKLER 10.000 ------- 10.000 102 BANKALAR 70.000 20.000 50.000 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖD.EM. (-) 10.000 20.000 153 TİCARİ MALLAR 200.000 50.000 191 İNDİRİLECEK KDV 25.000 25.000 252 BİNALAR 200.000 ------- 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMAN ------- 50.000 50.000 300 BANKA KREDİLERİ 40.000 140.000 100.000 320 SATICILAR 30.000 80.000 50.000 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR -------- 10.000 10.000 370 DÖN.KAR.VERG. VE DİĞ.YAS.YÜK.KARŞ. -------- 20.000 20.000 391 HESAPLANAN KDV 35.000 35.000 500 SERMAYE ------- 130.000 600 YURTİÇİ SATIŞLAR 390.000 390.000 621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ (-) 250.000 250.000 642 FAİZ GELİRİ 10.000 10.000 646 KAMBİYO KARI 20.000 20.000 654 KARŞILIK GİDERİ (-) 30.000 30.000 653 KOMİSYON GİDERİ (-) 10.000 10.000 770 GENEL YÖNETİM GİDERİ 20.000 20.000 760 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞ. GİDERİ 10.000 10.000 771 GENEL YÖNETİM GİDERİ YNS. 20.000 20.000 761 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞ. GİDERİ YNS. 10.000 10.000 631 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞ. GİDERİ 10.000 10.000 632 GENEL YÖNETİM GİDERİ 20.000 20.000 690 DÖNEM KAR VEYA ZARARI 420.000 420.000 692 DÖNEM NET KAR VEYA ZARARI 100.000 100.000 590 DÖNEM NET KARI -------- 80.000 ALACAK 10.000 150.000 200.000 130.000 80.000 53 X İŞLETMESİ 31.12.2013 TARİHLİ DÖNEM SONU BİLANÇOSU Aktif Pasif 1. DÖNEN VARLIKLAR…………240.000 3. KISA VADELİ YAB. KAY…………..180.000 KASA ALINAN ÇEKLER BANKALAR VERİLEN ÇEKLER VE ÖD.EM. (-) TİCARİ MALLAR 300 BANKA KREDİLERİ 320 SATICILAR 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 370 DÖN.KAR.VER. VE DİĞ.YAS.YÜK.KŞ. 40.000 10.000 50.000 (10.000) 150.000 100.000 50.000 10.000 20.000 4. UZUN VADELİ YAB. KAY………….0 2. DURAN VARLIKLAR…………150.000 5. ÖZKAYNAKLAR…………………….230.000 BİNALAR BİRİKMİŞ AMORT. (-) SERMAYE DÖNEM NET KARI 200.000 (50.000) AKTİF TOPLAMI………………..390.000 130.000 80.000 PASİF TOPLAMI………………………390.000 01.01- 31.12.2013 TARİHLİ X İŞLETMESİ GELİR TABLOSU NET SATIŞLAR Yurtiçi Satışlar 390.000 390.000 SATIŞLARIN MALİYETİ Satılan Ticari Malların Maliyeti (250.000) 250.000 BRÜT SATIŞ KAR VEYA ZARARI 140.000 FAALİYET GİDERLERİ (30.000) Genel Yönetim Giderleri 20.000 Pazarlama, Satış ve Dağ. Gideri 10.000 110.000 FAALİYET KAR VEYA ZARARI DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR 30.000 Faiz Geliri 10.000 Kambiyo Karı 20.000 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR (40.000) Karşılık Giderleri 30.000 Komisyon Giderleri 10.000 (0) BORÇLANMA GİDERLERİ Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri 0 DÖNEM KARI VEYA ZARARI 100.000 DÖNEM KARI ÜZERİNDEN ÖDENECEK VERGİ VE YÜKÜMLÜLÜKLER KARŞILIKLARI (20.000) DÖNEM NET KARI 80.000 54 GEÇİCİ (PEŞİN) VERGİ Peşin vergi olarak da bilinen geçici vergi yıllık gelir veya kurumlar vergisinin dönem içinde tahsiline olanak sağlayan bir uygulamadır. Vergi 3’er aylık dönemler itibariyle kümülatif olarak hesaplanmakta dolayısıyla 4 geçici vergi dönemi söz konusu olmaktadır. Basit usulde vergilendirilenler hariç ticari kazanç sahipleri, serbest meslek erbabı ve kurumlar vergisi mükellefleri geçici vergi ödemek zorundadırlar. BİRİNCİ DÖNEM: Ocak- Mart İKİNCİ DÖNEM: Ocak-Haziran ÜÇÜNCÜ DÖNEM: Ocak-Eylül DÖRDÜNCÜ DÖNEM: Ocak-Aralık İşletmemizin 2013 yılına ilişkin geçici vergi matrahları aşağıdaki gibidir: Kurumlar vergisi oranı %20’dir. Ocak – Mart ............. 6.000TL Ocak – Haziran ........ 3.000TL Ocak – Eylül ............. 7.000TL Dönem Ocak – Aralık ........... 9.000TL Matrah Vergi Oranı Vergi Tutarı Daha Önce Ödenmesi Ödenen Geçici Gereken Vergi Tutarı Vergi Tutarı 1 6.000 0.20 1.200 0 1.200 2 3.000 0.20 600 (1.200) 0 3 7.000 0.20 1.400 (1.200) 200 4 9.000 0.20 1.800 (1.400) 400 Her döneme ilişkin hesaplanan geçici vergi 193 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar hesabının borcuna; 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar hesabının ise alacağına kaydedilmektedir. Bu noktada önemli olan konu her dönem için hesaplanan geçici vergi tutarının bir önceki dönemde hesaplanan tutarı aşan kısmının ödeneceği; aşmıyorsa 55 herhangi bir kayda gerek olmadığıdır. Geçici verginin ödenmesi durumunda ilgili tutar 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar hesabından düşülmektedir. 1 --------------------------------------31.03.2013--------------------------------- Borç 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR HS. Alacak 1.200 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HS. 1.200 ------------------------------------------- / ------------------------------------------ Dönem sonunda ise 193 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar hesabında biriken geçici vergi ödemeleri, 371 Dönem Karından Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükleri (-) hesabına aktarılmaktadır. Bu hesap bir pasif düzenleyici hesaptır. Dönem sonuna işletmenin ödemesi gereken kurumlar vergisi tutarı 5.000TL olarak tahakkuk ettirilirse yapılması gereken kayıt aşağıdaki gibi olmalıdır. 1 -------------------------31.12.2013----------------------------691 DÖN. KAR. VER. YAS. YÜK. KARŞ. Borç Alacak 5.000 370 DÖN. KAR. VER. YAS. YÜK. KARŞ. 5.000 Dönem karından hesaplanan KV. 2 -------------------------31.12.2013----------------------------- ----------- 371 DÖN.KAR.PEŞ. ÖD.VER. YÜK. 1.800 193 PEŞİN ÖD. VERGİ VE FONLAR ---------- 1.800 Geçici verginin aktarılması. 3 -------------------------31.12.2013----------------------------- ------------ 370 DÖN. KAR. VER. YAS. YÜK. KARŞ 5.000 ---------- 371 DÖN.KAR.PEŞ. ÖD.VER. YÜK. 1.800 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 3.200 Ödenmesi gereken KV. -------------------------31.12.2013----------------------------- ------------ ---------- 56 YARARLANILAN KAYNAKLAR Erkan, Mehmet, Cemal Elitaş ve Yunus Ceran (2010); Dönem Sonu Muhasebe İşlemleri, Ekin Yayınevi, Bursa. Gücenme, Ümit (2006); Envanter, Alfa Aktüel, İstanbul. Örten, Remzi, Hasan Kaval ve Aydın Karapınar (2011); TMS – TFRS Kitabı, Gazi Kitapevi, Ankara. Rende, Zekiye, Ercan Bayazıtlı, Mehmet Özbirecikli, Şaban Uzay, Kadir Gürdal, Ganite Kurt (2012), Envanter ve Bilanço, Anadolu Üniversitesi Yayınları No:2488, Eskişehir. Sevilengül, Orhan (2013); Genel Muhasebe, Gazi Kitapevi, Ankara. Yıldız, Ferhat (2012); Muhasebe Konu Anlatımlı, İkinci Sayfa, İstanbul. 57
© Copyright 2024 Paperzz
