BÖLÜM 2 FO N NLARI VE N Ü İYO F U KS S ŞEHİRLERİN KALARI LİTİ PO BÖLÜM – 2 Test 1 Şehirlerin Fonksiyonları ve Nüfus Politikaları Bilgi Köşesi 1. politikası belirlenirken aşağıdakilerden hangisi göz önünde bulundurulmaz? Paragrafta boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? A) Ülkenin kalkınma hızı B) Ülkedeki nüfus ile doğal kaynaklar arasındaki ilişki A) Nüfus Sayımı B) Demografik Yatırım C) Ülkenin sosyal, siyasal ve ekonomik yapısı C) Nüfus Projeksiyonu D) Ülkenin nüfus yoğunluğu D) Nüfus Yoğunluğu E) Ülkenin nüfus artış hızı E) Nüfus Politikası BİLGİ ! Dünyada genel olarak uygulanan üç farklı nüfus politikası vardır. 3. Nüfus nitelik ve niceliğini iyileştirmeye yönelik uygulanan politikalar Ülkelerin nüfuslarının eğitim, sağlık ve doğurganlık durumlarını iyileştirmeye çalıştıkları ve uyguladıkları aile planlamaları ile nüfus artış hızının düşmeye başladığı ülkelerde uygulanan nüfus politikalarıdır. Türkiye, Meksika, Peru, Pakistan, Mısır ve Nijerya gibi ülkelerde uygulanır. 30 madan artışını sağlamak için çeşitli nüfus politikaları uygulamaktadır. yıda çocuğa sahip olma ve doğumların arasını açmaya serbestçe ve sorumluca karar vermeleri ve bu amaçla bilgi, eğitim ve araçlara sahip olması 1. Nüfus artış hızını azaltmaya yönelik uygulanan politikalar Yüksek nüfus artışının doğal kaynaklarının tüketim hızını arttırdığı, kalkınma hızını düşürdüğü ülkelerde uygulanan politikalardır. Çin, Hindistan, Endonezya ve Kenya gibi ülkelerde uygulanır. 2. Nüfus artış hızını artırmaya yönelik uygulanan politikalar Nüfus artışının düşük olduğu ve bunun sonucunda ülke nüfus dinamizmini kaybetme sorununa neden olduğu ülkelerde uygulanan politikalardır. Japonya, Almanya, Fransa, İsveç, Finlandiya, İngiltere, ABD ve Kanada gibi gelişmiş ülkelerde uygulanır. 5. Ülkeler nüfusun belli oranda, sorun yarat- 2. (I) Bütün çiftlerin ve bireylerin istedikleri sa- I. Nüfus politikaları ile ülkeler; nüfusun niteliğini, niceliğini ve dağılımını bilinçli olarak değiştirmeyi hedeflemektedir. (II) Nüfusun artış hızına ekonomik ve sosyal gerekçelerle devletin etki yapması Yukarıda bazı özellikleri verilen kavramlar aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru verilmiştir? I II A) Nüfus Planlaması Demografik Yatırım B) Aile Planlaması Nüfus Politikası C) Demografik Yatırım Nüfus Projeksiyonu D) Nüfus Politikası Aile Politikası E) Aile Planlaması Nüfus Yoğunluğu II. Günümüzde ülkelerin nüfus artış hızları ve nüfus özellikleri ile kalkınmaları arasında ilişki kurulmaktadır. Palme Yayıncılık COĞRAFYA BİLGİ ! Nüfus artış hızını ve niteliğini değiştirmeye yönelik her türlü uygulamalara nüfus politikası denir. Nüfus politikaları, nüfusun niteliğini (eğitim), niceliğini (sağlık ve doğurganlık) ve dağılımını (kent, kır) etkileyen bilinçli uygulamalardır. 4. Herhangi bir ülkede uygulanacak nüfus Ülkelerin kendi insan kaynaklarını daha nitelikli ve işlevsel hale getirmek için uygula dıkları programlara ...................... adı verilir. III. Farklı nüfus özelliklerine sahip olan ülkeler farklı nüfus politikaları uygulamaktadır. Aşağıda verilenlerden hangisi ya da hangileri ülkelerde uygulanan nüfus politikalarının amaçları arası gösterilebilir? B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III 3. Ülkelerde uygulanan nüfus politikalarının temen nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Yalnız I E) I, II ve III 6. Aşağıdakilerden hangisi bir ülkenin nü- A) Ülkelerin kalkınma düzeyleri ile nüfuslarının nicelik ve nitelik özellikleri arasında denge kurmak fus artış hızını azaltıcı yönde politika uyguladığına kanıt olarak gösterilebilir? B) Nüfusun ülke içinde dağılışı dengesini ayarlamak B) Ham madde ithalatının giderek artması A) İşçi ücretlerinin her geçen yıl artması C) Demografik yatırımlar için harcamaların son yıllarda belirgin bir şekilde artması C) Diğer ülkelerden olabilecek göç hareketlerini engellemek D) Askeri ve siyasi alanda güç sahibi olmak D) İhracatın ithalatı karşılama oranının fazla olması E) Nüfusun yaş ortalamasının artmasının önüne geçmek E) Bağımlı nüfus içinde genç nüfus oranının fazla olması 1. E 2. B 3. A 4. D 5. E 6. C 10. Aşağıdaki ülkelerden hangisinin, nüfu- Aşağıdaki ülkelerin beşerî ve ekonomik özellikleri göz önüne alındığında hangisinin diğerlerinden farklı bir nüfus politikasına gerek duyulduğu söylenebilir? sun hem niteliği hem de niceliğini iyileştirmeye yönelik politikalar uygulaması beklenir? B) Belçika A) Hollanda B) Fransa C) Hindistan D) Kenya C) Kanada D) Norveç E) Çin E) Mısır 8. Aşağıda, Dünya’da genel olarak uygulanan 11. Aşağıda verilen durumlardan hangisinin nüfus politikalarının bazı özellikleri verilmiştir. gerçekleşmesi halinde bir ülke nüfus artış hızını yükseltici politikalar uygulamaya başlar? I. Bu nüfus politikasının uygulandığı ülkelerde, çocuk ve genç nüfusun fazla olması birçok soruna neden olmaktadır. A) Kişi başına düşen üretimin nüfusa oranla yüksek olması II. Bu nüfus politikasının uygulandığı ülkelerde, zaman içinde üretici nüfusun azalması ve yaşlılık sorunu ortaya çıkmaktadır. Yukarıda bazı özellikleri verilen nüfus politikaları aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru eşleştirilmiştir? A) B) C) D) E) Nüfus artış hızını azaltma politikası I I II II III Nüfus artış Nüfusun nitehızını lik ve niceliğini yükseltme iyileştirme politikası politikası II III III II I III III I II I C) Yeni bir dünya görüşü içinde, değişen değerlere iyi uyum sağlayabilmek için ebeveynlerin kendilerini yetiştirme gerekliliğinin artmaya başlaması Palme Yayıncılık III. Bu nüfus politikasının uygulandığı ülkelerde, bir taraftan aile planlaması ile nüfus artış hızı düşürülmeye bir taraftan da demografik özellikler iyileştirilmeye çalışılmaktadır. B) Ülkede, gıda ürünleri ithal etmeden beslenebilecek düzeyden daha çok nüfus bulunması D) Ülkenin nüfusundaki değişmenin toplam hasıla üzerinde etken olmaması E) Hızlı nüfus artışından dolayı ülkenin kaynaklarının yeri doldurulmaz biçimde tüketilmesi 12. Modernleşme ve gelişme yıllarında nüfus artışını özendirme politikası izlenmiş, bu nüfus politikası sonucunda 1947’de yıllık nüfus artış hızı %2’ye ulaşmıştır. Artış beklenenden fazla olunca 1948’de çıkarılan yasa ile sıkı bir aile planlaması başlatılmıştır. 1990’lı yıllara gelindiğinde nüfus artış hızı çok yavaşlayınca yeniden ailelerin çok çocuk sahibi olmaları için teşvik politikaları izlenmeye başlanmıştır. Bu kampanyalarla bir miktar artış sağlanmışsa da 2000’li yıllarda artış hızı %0,1’in altına düşmüştür. 9. Aşağıdakilerden hangisi uygulanan nüfus politikaları ile ülkelerin ulaşmak istedikleri özellikler arasında gösterilemez? A) Yaşam düzeyini yükseltmek Paragrafta nüfus özellikleri anlatılan ülke aşağıdakilerden hangisidir? B) Eğitim ve sağlık koşullarını iyileştirmek C) Sanayi üretiminde maliyetleri arttırmak D) Kalkınma hızını arttırmak E) Nüfus artış hızı ile doğal kaynakların kullanım hızını dengelemek 7. B 8. A 9. C A) Almanya B) Japonya C) Hindistan D) Çin 10. E 11. C E) Fransa 12. B Bilgi Köşesi BİLGİ ! Nüfus politikalarının uygulanmasında temel neden, ülkelerinin kalkınma hızları ve düzeyleriyle nüfusun nicelik ve nitelik özellikleri arasında denge kurulmak istenmesidir. Bu nedenden dolayı da ülkeler ekonomik gelişmişlik düzeylerine göre farklı nüfus politikaları uygulamaktadır. BİLGİ ! JAPONYA’NIN NÜFUS POLİTİKALARI 19. ve 20. yüzyılın başlarında modernleşme, nüfusun askeri ve üretici güç olarak görülmesi ve yayılmacı politikaları doğrultusunda Japonya’da nüfus artışı teşvik edilmiş ve aile planlamasına karşı çıkılmıştır. II. Dünya Savaşı’ndan çıkan Japonya’da ilk önceleri nüfus politikaları nüfus artış hızını yükseltmek doğrultusunda olmuştur. Bu nüfus politikası sonucunda 1947’de ülkenin nüfus artış hızı % 2’ye yükselmiştir. Artış beklenenin üzerinde olunca Japonya hükümeti nüfus artış hızının düşürebilmek için 1948’de çıkardığı bir yasa ile sıkı bir aile planlaması uygulamasına başlamıştır. 1990’lı yıllara gelindiğinde, nüfus artış hızı çok düşük seviyelere inince Japon hükümeti ailelerin nüfus artış hızını yükseltmek için yeniden kampanyalara başlamış bunun sonucunda bir miktar artış sağlanmışsa da beklenen başarı elde edilememiştir. 2010 yılına gelindiğinde nüfus artış hızı % 0,05’e inmiştir. Japonya nüfusunun 2006 yılında zirve noktası olan 128 milyon kişiye ulaşması ve takiben 2013 yılına kadar 127 milyon kişi olan bugünkü düzeyine inmesi ve 2050 yılında sadece 100 milyon kişi civarında olacağı tahmin edilmektedir. 31 COĞRAFYA A) Somali BÖLÜM – 2 7. BÖLÜM – 2 Test 2 Şehirlerin Fonksiyonları ve Nüfus Politikaları Bilgi Köşesi 1. 1.341 milyar (2010 yılı) nüfusuy- 55-59 50-54 45-49 la Dünya’nın en fazla nüfusa sahip ülkesidir. Ülke nüfusunun yarıdan fazlası kırsal kesimde yaşamaktadır. için nüfus arttırıcı politikalar uyguluyordu. 1953 yılı nüfus sayımlarında nüfusu 583 milyon olarak açıklanınca 30-34 25-29 20-24 Aşağıdakilerden hangisi Çin’in nüfus artış hızını yavaşlatırken uygulandığı yöntemlerden biri değildir? 15-19 10-14 5-9 A) Aile planlamasının yapılması 40-44 35-39 0-4 12 10 8 6 4 2 0 0 Milyon kişi 2 4 6 8 10 C) Kadınların eğitilecek işgücüne katılımını arttırması Buna göre, söz konusu ülkede nüfus artış hızının düşmesi durumunda aşağıdakilerden hangisinin artması beklenmez? D) Tek çocuk politikasının uygulanması A) Gizli işsizlik E) Aile bireylerinden birinin kısırlaştırılması B) Anne ve bebeklerin sağlık düzeyleri 4. Japonya’da ailelerin çok çocuklu olmaları nüfus artış hızını düşürücü politi- C) Yaşam standartı kalar uygulamaya başladı. D) Sağlık ve eğitim hizmetlerinin kalitesi Bunun için ilk önce şehirlerde B) Evlenme yaşının düşürülmesi 12 Palme Yayıncılık COĞRAFYA ÇİN’İN NÜFUS POLİTİKALARI meti nüfusu güç olarak gördüğü 1969’da 806.710 milyona ulaştı. 1970’lerde Çin, bu ciddi nüfus sorununun çözümü için bir aile planlaması ve nüfus kontrolü politikasını uygulamaya başladı. 1990 yılındaki dördüncü nüfus sayımında Çin’in nüfusu 1.133.680 kişiyi göstermiştir. Yaş 80 + 75-79 70-74 65-69 60-64 BİLGİ ! 1950’li yıllara kadar Çin hükü- 3. Çin, 1949’da 541.67 milyon olan nüfusu, Aşağıda bir ülkenin 2013 yılına ait nüfus piramidi verilmiştir. E) Kişi başına düşen milli gelir doğum kontrol çalışmaları başlamış ancak yeterli olmamıştır. yince 1979’da aile başına tek çocuk 2. Çin, uzun zamandır nüfus artış hızını engel- sahibi olma zorunluluğu getirilmiş- lemeye çalışıyor. 1970’lerde yürürlüğe koyduğu “tek çocuk” politikasının amacı nüfusu kontrol etmek. Ancak erkek çocuk özlemi ve yaşlı nüfusun giderek artması, Çin’de sosyal sorunlar ve demografik dengesizliklerin kapısını aralıyor. Çin’de uyguladığı bu nüfus politikasıyla doğum oranı 1990’da %o 21.06, 2003 yılında ise %o 12.41’e kadar düşürmüştür. Daha sonra kırsal kesimden ge- Buna göre, Japonya ve Çin’in aşağıda verilenlerden hangisi bakımından farklı olduklarını kanıtlamaz? A) Nüfus politikaları Nüfus artış hızı düşürüleme- tir. teşvik edilirken Çin’de ise ailelerin bir çocuklu olmaları teşvik edilmiştir. B) Aile planlamaları C) Kişi başına düşen milli gelir D) Demografik yatırımlara duyulan ihtiyaç E) Doğurganlık hızı 5. Aşağıdakilerden hangisi, Çin’de nüfus artış hızını düşürmeye yönelik yapılan uygulamalardan biridir? Çin, tek çocuk politikası uyguladığı dönemde aşağıdakilerden hangisinin olabileceğini olumsuzluk olarak görmüştür? A) Anne ve bebeklerin sağlık düzeylerinin yükselmesi A) Sosyal güvencesi olmayan vatandaşların sosyal güvencelerinin devlet tarafından karşılanması B) Sağlık ve eğitim hizmetlerinin kalitesinin artması B) Sağlık ve eğitim hizmetlerinin yaygınlaştırılması milyon kişi artması ve 2030’lu yıl- C) Ülkede yatırımlara daha fazla payın ayrılması C) Belli yaşın üzerindeki insanlara kamu hizmetlerinin ücretsiz yapılması ların ortalarında nüfusun 1 milyar D) Cinsiyet dengesizliğinin ortaya çıkması D) Anne ve bebek sağlığını korumaya yönelik sağlık merkezlerinin açılması len tepkiler üzerine kısa bir süre sonra devlet ilk çocuğun kız olması durumunda dört yıl sonra ikinci çocuğa sahip olma hakkı getirilmiştir. Çin nüfusunun yılda ortalama 10 460 milyona ulaşması bekleniyor. E) Kişi başına düşen milli gelirin artması E) Aile planlaması uygulamaları 32 1. A 2. D 3. B 4. C 5. E 8. Aşağıda bir ülkeye ait nüfus özellikleri verilmiştir. I. 1950–1975 yılları arasında nüfus artışını teşvik politikası ve dışarıdan gelen göçle nüfusu hızla artmıştır. II. 1975’ten sonra doğum hızının azalmasıyla birlikte nüfus artış hızı belirgin şekilde düşmeye başlamıştır. Buna göre, aşağıdakilerden hangisinin gelişmiş ülkelerde doğurganlık hızının düşük olmasının nedenleri arasında gösterilemez? III. 1985 yılından günümüze, ailelerin daha çok çocuk sahibi olmaları teşvik edilmektedir. A) Çocuğun yetiştirilmesine daha fazla özen gösterilmesi Paragrafta özellikleri verilen ülke aşağıdakilerden hangisidir? B) Çocuk yetiştirmenin maliyetinin yüksek olması A) Japonya B) ABD C) Fransa D) Çin C) Kadının işgücüne katılımının artması D) Kentleşmeye paralel olarak az çocuklu aile modelinin benimsenmesi I. ........................... gelişmemiş yapısı içinde doğum oranlarının fazla olması ve mevcut ülke olanaklarının bu nüfus artışını kaldıramamasına yol açtığından nüfus artış hızını yavaşlatıcı politikalar uygulamaktadır. Palme Yayıncılık Aşağıda iki ülkenin uyguladığı nüfus politikaları anlatılmıştır. E) Hindistan BİLGİ ! FRANSA’NIN NÜFUS POLİTİKALARI Nüfusun giderek yaşlandığı Avrupa’da doğum oranının en hızlı artış gösterdiği ülkelerden biri Fransa’dır. I. ve II. Dünya savaşlarına katılan Fransa’nın nüfusu hızla azalmıştır. Bu nedenle “Fransa’nın çocuğa E) Çocuğun yaşlılık döneminde annebabasına bakma beklentisi 7. Bilgi Köşesi COĞRAFYA belli bir seviyeye düşmesinden sonra başlayan bir süreçtir. Bir ülkede nüfus artış hızını belirleyen başlıca değişken ise, doğurganlık hızıdır. Doğurganlık hızının düşük olması, söz konusu ülkede nüfus artış hızını yükseltici politikaların uygulanmasını kaçınılmaz hale getirir. 9. Fransa 1975 yılına kadar nüfus artış hızı- ihtiyacı var” sloganıyla nüfus artış nı yükseltici çalışmalar yürütülürken, 1975 1985 yılları arasında nüfus artış hızını düşürücü politikalar uygulanmış, 1985 yılından sonra nüfus artış hızını yükseltici çalışmalar yürütülmüştür. hızını arttırıcı politikalar izlenmiştir. Buna göre, 1985 yılından sonra nüfus artış hızını yükseltici çalışmalar yürütülmesinin temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Nüfus yoğunluğunun artması B) Kişi başına düşen milli gelirin artması II. ........................... gelişmiş yapısıyla şuan için nüfusunun isteklerini rahatlıkla karşılayabilecek yapıya sahiptir. Ancak gelişimini devam ettirmek için yapması gereken yatırımları destekleyecek bir nüfus yapısı yoktur. Bunun için nüfusu artış hızını arttırıcı politikalar izlemektedir. C) İş yerlerinde eleman ihtiyacının artması Bu doğrultuda ekonomik gelişme hızının fazla olduğu 1950 -1975 yılları arasında nüfus hızla artmıştır. Bu dönemden sonra alınan kararlarla nüfus artış hızını düşürücü politikalar izlenmiş ve istenilen sonuca ulaşılarak 1975 yılından itibaren nüfusta azalma görülmüştür. 1980’li yılların ortasına gelindi- D) Yurt dışına işçi göçlerinin yaygınlaşması ğinde ise nüfusun arttırılması ge- E) Hızlı nüfus artışının ekonomik kalkınmayı yavaşlatması rektiği görülmüş ve nüfus artış hızını arttırıcı politikalar tekrar yürürlüğe konulmuştur. Buna göre, nüfus politikaları anlatılan ülkeler aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? 10. Aşağıdakilerden hangisi bir ülkede nü- Bu nedenle doğum izinlerinde fus artış hızını yavaşlatan çalışmalar arasında gösterilemez? anne babaların lehine değişiklikler, A) Aile planlaması uygulanması cak, doğum yaşı hâlâ önemli bir B) Eğitim kalitesinin arttırılması vergide indirimler yapılmıştır. Ansorundur. Tüm Avrupa’da olduğu I. II. A) ABD Japonya B) İngiltere Kanada C) Kadınların işgücüne katılımının arttırılması C) Çin Türkiye D) Çocukların bakımını devletin üstlenmesi şına düşen çocuk sayısı fazla art- D) Endonezya Fransa mamaktadır. E) Hindistan Çin E) Nüfus artış hızını düşüren politikalar uygulanması 6. E 7. D 8. C 9. C 10. D BÖLÜM – 2 6. Nüfus yaşlanması, nüfusun artış hızının gibi Fransa’da da kadınlar kariyer nedeniyle ilerleyen yaşlarda anne olmaktadır. Bu nedenlede anne ba- 33 BÖLÜM – 2 Test 3 Şehirlerin Fonksiyonları ve Nüfus Politikaları COĞRAFYA BİLGİ ! NÜFUS ARTIŞ HIZININ YÜKSELMESİNİN OLUMSUZ SONUÇLARI Tüketim artar. İhracat azalır. İthalat artar. Tasarruflar azalır. Kalkınma hızı yavaşlar. Kişi başına düşen milli gelir azalır. Konut sıkıntısı ortaya çıkar. Gecekondulaşma artar. İşsizlik artar. İç ve dış göçler artar. Tarım alanlarının amaç dışı kullanımı artar. Doğal kaynakların kullanım hızı artar. Çevre sorunları artar. Demoğrafik (nüfusa yapılan yatırım, yol, su, elektrik, konut, hastane, okul gibi) yatırımlar artar. 1. 4. Bazı ülkelerde nüfusun çok az artması ve- Nüfus artış hızının düşürülmesine yönelik uygulanan politikaların hem olumlu hem de olumsuz etkileri bulunmaktadır. ya eksilmesi ülkelerin varlığını ve geleceğini tehdit etmektedir. Bu nedenle ülkelerin uyguladığı nüfus politikalarında, nüfusun belli bir oranda, sorunlara yol açmadan artışı hedeflenmektedir. Oysa bu, her zaman, her ülke için o kadar kolay olmamaktadır. Uygulanan politikalarla hedeflere ulaşılamamakta bu durum gelecek için tehdit oluşturmaktadır. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi söz konusu nüfus politikalarının uygulanmasının olumsuz etkilerindendir? A) Anne ve bebeklerin sağlık düzeyleri yükselir. B) Emekli nüfus miktarı artar. Buna göre, aşağıdaki ülkelerden hangisinde nüfus artışını yükseltici politika uygulanmasına rağmen istenilen başarının sağlanaması nedeniyle ülkenin varlığını gelecekte tehdit edeceği söylenemez? C) Sağlık ve eğitim hizmetlerinin kalitesi artar. D) Kişi başına düşen milli gelir artar. E) Ülkede yatırımlara daha fazla pay ayrılır. 2. Aşağıdakilerden hangisi bir ülkede nü- C) Demografik yatırımların artması D) İşçi ücretlerinin azalması E) Tarım alanlarının amaç dışı kullanımının artması YÜKSELMESİNİN OLUMLU SONUÇLARI Mal ve hizmetlere talep artar. Piyasa genişler, yeni yatırım sahaları açılır. Üretim artar. Vergi gelirleri artar. Ülke savunmasına katkısı olur. İşçi ücretleri düşer. Dolayısıyla üretim maliyeti azalır. Sanayi üretimindeki maliyet azalır. • nüfus miktarının zamanla arttığı, • çalışma çağındaki nüfusun azaldığı, Bu durum, söz konusu ülke ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşmada yeterli olur? E) Hollanda A) Cinsiyet dengesizliği ortaya çıkar. B) Uzun vadede nüfus dinamizmini kaybeder. C) Çalışma çağındaki nüfus ve genç nüfus azalır. C) Doğal kaynakların kullanım hızının artmaya başladığını D) Ülkede yatırımlara daha fazla pay ayrılır. D) Ülkenin aritmetik nüfus yoğunluğunun her geçen yıl arttığını 3. A D) Almanya fus artış hızının yüksek olmasının ortaya çıkardığı olumsuzluklar arasında gösterilemez? B) Nüfusun ülke geneline dağılışının düzenli olduğunu 2. D B) ABD C) Yunanistan 6. Aşağıdakilerden hangisi bir ülkede nü- A) Nüfus artış hızını düşürücü politikaların uygulandığını 1. B A) Fransa E) Emekli nüfus miktarı artar. Emekli nüfusa ödenen para miktarının artması ekonomiyi olumsuz etkiler. E) Nüfus artış hızını yükseltici politikaların uygulandığını 34 E) Hindistan Kanada’nın işgücü açığını kapatmak için göçmenlere karşı uyguladığı politikaların benzerini aşağıdaki ülkelerden hangisininde uyguladığı söylenemez? 3. Bir ülkede yıllar içinde, • işgücü yetersizliğinin ortaya çıktığı gözlemlenmiştir. D) Norveç kelerin başında geliyor. Bunun başlıca nedeni göçmenlere çalışma olanakları sunmak konusunda diğer ülkelere oranla daha esnek davranması. Bu durumun nedeni; nüfus artış hızını yükseltici politikaların hedeflenen başarıya ulaşmamasının sonucu olarak işgücü açığını kapatmak istemesidir. • cinsiyet dengesizliğinin ortaya çıktığı, NÜFUS ARTIŞ HIZININ B) Fransa C) Japonya 5. Kanada, göçmenlerin en çok tercih ettiği ül- A) Tasarrufların azalması B) Kişi başına düşen milli gelirin azalması A) Almanya fus artış hızının yüksek olmasının ortaya çıkardığı olumsuzluklar arasında gösterilemez? Palme Yayıncılık Bilgi Köşesi 4. E 5. C 6. D 10. Aşağıdaki tabloda bazı ülkelerin nüfus yo- Herhangi bir ülke veya bölgede harekete geçirilebilmiş olan kaynakların orada yaşamakta olan nüfusa yetmemesi, bir takım ekonomik ve sosyal sorunların yaşanması durumuna aşırı nüfuslanma denir. Hollanda Türkiye Somali III IV II Nüfus Nüfusu İkiye Nüfus Katlama Artış Yoğunluğu (Kişi/Km2) Hızı (%) Süresi (Yıl) 443 0,8 90 82 1,8 40 13 3,1 23 Buna göre, aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? I A) Somali nüfus artış hızını arttırıcı politika izlemektedir. Buna göre, haritada verilen yerlerden hangisinde aşırı nüfuslanmadan bahsedilebilir? A) I B) II C) III D) IV B) Somali’nin kalkınma hızı Türkiye’den yavaştır. C) Hollanda’da demografik Somali’den azdır. E) V D) Türkiye’nin nüfus artış hızı Hollanda’dan fazla, Somali’den azdır. 8. Taşıma gücü, herhangi bir ülkede veya böl- Aşağıda verilen ülkelerden hangisinde nüfusun taşıma gücü en fazladır? A) Bangladeş B) Somali C) Almanya D) Kenya E) Hollanda’da insanların satın alma gücü Türkiye’den yüksektir. Palme Yayıncılık gede var olan bütün ekonomik kaynaklar harekete geçirilerek, koşullarda zorlanma olmadan yaşayabilecek en fazla nüfus miktarına nüfusun taşıma gücü denir. Ülkeler nüfusun taşıma kapasitesini arttırabilmek için nüfus politikalarını düzenlerler. yatırımlar 11. Şehirler, kendi alanlarını ve yakın çevrelerini etkileri altına alırlar. Dünya’daki bazı şehirler küresel etkiye sahiptir. Buna göre, bir şehrin etki alanının geniş olmasına neden olan en önemli faktör aşağıdakilerden hangisidir? A) Şehrin kapladığı alan E) Sudan B) Şehrin yerleşim alanının deniz seviyesinde olması 9. Farklı özelliklere sahip pek çok şehir konumu, hinterlandı ve fonksiyonları sonucunda gelişmiş ve dünyadaki sayılı şehirler arasında yerini almıştır. Bu özellikleri ile küreselleşen ekonominin ve diğer bazı faaliyetlerin kontrol ve yönetim merkezleri haline gelmiştir. C) Şehrin fonksiyonel özelliği E) Şehirde yaşayan nüfusun az olması 12. V A) Deniz kıyısında kurulmuş olup hinterlandlarının geniş olması III IV II I B) Tarihi süreçte önemlerinin fazla olması C) Önemli ve stratejik ulaşım yolları üzerinde bulunmaları Yukarıdaki haritada numaralandırılarak verilen ülkelerden hangisinde bulunan şehirlerin etki alanları daha geniştir? D) Sanayi ve ticaretin yoğunlaştığı yerler olmaları E) İdari fonksiyon özelliğine sahip şehirler olmaları 8. C 9. E BİLGİ ! NÜFUS ARTIŞ HIZININ DÜŞMESİNİN OLUMLU SONUÇLARI Anne ve bebeklerin sağlık düzeyleri yükselir. Yaşam standartı yükselir. Sağlık ve eğitim hizmetlerinin kalitesi artar. Kişi başına düşen milli gelir artar. Ülkede yatırımlara daha fazla pay ayrılır. NÜFUS ARTIŞ HIZININ DÜŞMESİNİN OLUMSUZ SONUÇLARI Cinsiyet dengesizliği ortaya çıkar. Nüfus miktarı zamanla azalır. Uzun vadede nüfus dinamizmini kaybeder. Yaşlı nüfus artar. Çalışma çağındaki nüfus ve genç nüfus azalır. İşgücü yetersizliği ortaya çıkar. İşçi ücretleri yükselir. Emekli nüfus miktarı artar. Emekli nüfusa ödenen para miktarının artması ekonomiyi olumsuz etkiler. Ülkenin geleceği tehdit altına girer. D) Şehrin yer şekillerinin düz olması Bu tür şehirlerin söz konusu özelliklere sahip olmasında aşağdakilerden hangisinin etkili olduğu söylenemez? 7. D Bilgi Köşesi A) I 10. A 11. C B) II 12. E C) III D) IV E) V BİLGİ ! ŞEHİRLER VE ETKİ ALANLARI Çoğunlukla tarım ve hayvancılık dışında ekonomik faliyetlerin yoğunlaştığı, onbinin üstünde bir nüfus bulunan, toplumsal ve yönetimsel bütünlüğe sahip olan yerleşmelere şehir (kent) denir. Şehirler farklı ekonomik fonksiyonların yürütüldüğü yerlerdir. Şehirlerin gelişmesinde önemli paya sahip olan faaliyet türü o şehrin asıl fonksiyonunu berliler. Bazı şehirler ise aynı anda birden fazla fonksiyona sahip olabilir. Şehirlerin fonksiyonları yerel, bölgesel veya küresel ölçekte olabilir. 35 COĞRAFYA V ğunlukları, nüfus artış hızları ile nüfusunu ikiye katlama süreleri verilmiştir. BÖLÜM – 2 7. BÖLÜM – 2 Test 4 Şehirlerin Fonksiyonları ve Nüfus Politikaları COĞRAFYA BİLGİ ! DÜNYANIN BÜYÜK ŞEHİRLERİ NERELERDE KURULMUŞTUR? Sahip olduğu fonksiyonlar bir şehrin dünya sahnesindeki önemini belirler. Dünya üzerinde farklı özelliklere sahip pek çok şehir konumu, hinterlandı ve fonksiyonları sonucunda oldukça gelişmiş önemli şehirler arasında yer almıştır. Bu özellikleri ile küreselleşen ekonominin ve diğer bazı faaliyetlerin kontrol merkezleri haline gelmiştir. Bu tür özelliklere sahip şehirlerin genellikle Orta kuşakta yer aldıkları görülmektedir. Şehirlerin dünya coğrafyasında önem kazanmasında etkili olan faktörler arasında şunlar gösterilebilir; Deniz kıyısında kurulmuş olmaları ve hinderlantlarının geniş olması Tarihi süreçte önemlerinin fazla olması Önemli ve stratejik ulaşım yolları üzerinde bulunmaları Sanayi ve ticaretin yoğunlaştığı yerler olmaları Doğal güzellikleriyle insanları cezbederek etki alanı oluşturmaları 1. 4. Dünyada modern şehirleşme süreci han- İlk şehir yerleşmelerinin ortaya çıkmasında etkili olan faktörler hangi seçenek te doğru olarak verilmiştir? gi olay sonucunda hızlanmıştır? A) Verimli tarım alanlarının ve su kaynak- B) II. Dünya Savaşı’nın sona ermesi A) Sanayi Devrimi’nin başlaması larının varlığı C) Coğrafi Keşifler’in tamamlanması B) Avrupa’da Sanayi Devrimi’nin olması D) Neolitik Çağ’da insanların yerleşik hayata geçmesi C) Avrupalı kaşiflerin Coğrafi Keşifleri başlatması E) Ülkeler arasındaki ticari faaliyetlerin artması D) İnsanlar arasında ticaretin başlaması E) İnsanın yerleşik hayata geçmesi 5. Günümüzde bazı şehirler tarihi niteliklerinin de etkisiyle dünyanın büyük şehirleri ünvanını kazanmışlardır. 2. Aşağıda yerleşme ile ilgili bazı özellikler verilmiştir. Buna göre, aşağıdaki şehirlerden hangisinin günümüzde dünya şehri olmasında tarihi geçmişi etkili olmamıştır? I. Fonksiyonel açıdan kent ekonomik, sosyal ve kültürel faaliyetlerin, aktivitelerin gerçekleştirildiği yerleşim birimleridir. II. Sosyal açıdan kent bir insan ürünüdür. Palme Yayıncılık Bilgi Köşesi III. Kent, civar yerleşmelerin ekonomik faaliyetlerini denetleyen, ona göre uzmanlaşan, üretimi gerçekleştiren ve bunun sonucunda toplumsal ve idâri 36 B) Şam C) İstanbul D) Roma E) New York 6. Şehirlerin dünya coğrafyasında önem kazanmasında etkili olan faktörler arasında aşağıdakilerden hangisi gösterilemez? yönden de çevresi üzerinde denetimci bir görev üstlenen yerleşme birimidir. daki nüfus oranlarına bakılarak kent ve A) Deniz kıyısında kurulmuş olmaları ve hinderlantlarının geniş olması köy adını almaktadır. B) Nüfuslarının kalabalık olması IV. Yerleşmeler, tarım dışındaki ve tarım- C) Önemli ve stratejik ulaşım yolları üzerinde bulunmaları V. Günümüzde kentleşme hızının en yükBİLGİ ! ŞEHİRLERİN FONKSİYONLARI VE ETKİ ALANLARI Bir şehrin devamlılığını sürdürmesinde, gelişmesinde ve çevresiyle sürekli olarak iletişim halinde bulunmasında önemli bir yeri olan, şehirde ve çevresinde bulunan kaynakların doğru bir şekilde kullanılmasını sağlayan, işlevler ve faaliyetler bütünü olarak tanımladığımız şehirsel fonksiyonlar, şehirlerin çevrelerine göre merkez olma özelliğini veren faktörlerden biridir. A) Kudüs sek olduğu kıta Avrupa’dır. D) Sanayi ve ticaretin yoğunlaştığı yerler olmaları Buna göre, verilen özelliklerden hangisi yanlıştır? A) I B) II C) III D) IV E) Doğal güzellikleriyle insanları cezbederek etki alanı oluşturmaları E) V 3. Şehirlerin fonsiyonel özellikleri dikkate 7. alındığında, aşağıda verilenlerden hangisinin küresel etki alanı diğerlerine göre daha fazladır? A) Londra B) Kahire C) Tokyo D) New York E) Madrid 1. A Aşağıdaki şehirlerin hangisinde meydana gelebilecek sosyo - ekonomik bir olumsuzluk dünya ülkelerini olumsuz yönde etkiler? A) Sofya B) New York C) Haydarabat D) Lisbon 2. E 3. D 4. A 5. E E) Oxford 6. B 7. B 12. - Japonya’nın önemli sanayi bölgelerinden içinde İslamiyet’in kutsal mekânlarından biri olan Kâbe bulunmaktadır. İslamiyet’in doğuşuyla bir dini kent halini almıştır. Yakın çevresiyle birlikte bütün dünyadaki Müslümanları etkisi altına almıştır. birisidir. - Ticari, siyasi ve kültürel açıdan merkez durumundadır. - 35 milyona yaklaşan nüfusuyla Dünya’nın A) Kudüs B) Cidde C) Medine D) Mekke en kalabalık kentidir. - II. Dünya Savaşı sonrasında Japonya’nın gelişiminde büyük etkisi olmuştur. - Küresel etkiye sahip bir şehirdir. E) Bağdat Paragrafta bazı özellikleri anlatılan şehir aşağıdakilerden hangisidir? 9. Aşağıdakilerden hangisi Şam şehri için yanlış bir bilgidir? A) Orta Doğu’da yolların kavşak noktalarından birinde yer alır. A) Kyoto B) Osaka C) Hiroşima D) Tokyo B) Arap dünyasının en eski ve en kalabalık şehirlerinden biridir. E) Kobe 13. ...........................’da beşerî faaliyetlerin ba- C) Coğrafi olarak Orta Doğu’ya oldukça hâkim bir noktadadır. şında eğitim gelmektedir. Eğitim faaliyetleri D) Şam, geçmiş dönemlerde kervan yollarının kavşak noktasında yer aldığı için önemli uğrak yerlerden biri olmuştur. den olmuştur. Şehirde yüksek düzeyde eğitim veren kurumlar bulunmaktadır. Dünya- Palme Yayıncılık E) Sanayi Devrimi’nden sonra kurulmuş şehirlerinden biridir. şehrin özel bir fonksiyon kazanmasına ne- nın en köklü üniversitelerinden birine ev sahipliği yapan bu kent tam bir öğrenci şehri olma özelliğini yüzyıllardır korumaktadır. Paragrafta boş bırakılan yere aşağıdaki şehirlerden hangisi yazılmalıdır? 10. Madenciliğe bağlı olarak gelişen ve büyüyen şehirlerden biridir. Almanya’nın altıncı büyük şehridir. Avrupa’nın en büyük sanayi bölgelerinden biri olan Ruhr Havzası’nda yer alır. Bu şehir 18. yy.da küçük bir şehir iken, çevresinde geniş kömür havzalarına bağlı olarak hızla gelişmiştir. Şehir, çevresindeki yerleşim alanlarını da kendine bağlayarak büyümüştür. A) Oxford B) Londra C) Liverpool D) Bristol E) Birmingham 14. Aşağıda bazı şehirler verilmiştir. I. Mekke II. Marsilya Paragrafta bazı özellikleri verilen şehir aşağıdakilerden hangisidir? III. Bayburt A) Amsterdam B) Paris Yukarıda verilen şehirlerin etki alanla- C) Manchester D) Londra rı aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir? E) Essen 11. Marsilya şehrinin ön plana çıkan fonksi- A) B) C) D) E) yonu aşağıdakilerden hangisidir? A) Liman B) Eğitim C) Tarım D) İdari E) Maden 8. D 9. E 10. E 11. A Küresel Etki I I II II III 12. D 13. A Bölgesel Etki II III I III II 14. A Yerel Etki III II III I I MEKKE MÖ 2000’li yıllarda Arap Yarımadası’nda kurulan bir çöl bölgesidir. Sınırları içinde İslâmiyet’in kutsal mekânlarından biri olan Kâbe bulunmaktadır. Yine Kuran-ı Kerim’in buraya indirilmiş olması, Hz. Muhammed’in burada doğması gibi nedenlerden dolayı İslamiyet’in doğuşuyla bir dini kent halini almıştır. Yakın çevresiyle birlikte bütün dünyadaki Müslümanları etkisi altına almıştır. Her yıl Dünya’nın farklı ülkelerinden binlerce Müslüman bu şehri ziyaret etmektedir. ESSEN Madenciliğe bağlı olarak gelişen ve büyüyen şehirlerden biridir. Avrupa’nın en büyük sanayi bölgelerinden biri olan Ruhr’da yer almaktadır. 18. yy.da küçük bir şehir iken, çevresinde geniş kömür havzalarına bağlı olarak hızla gelişmiştir. ŞAM Orta Doğu’da yolların kavşak noktalarından birinde yer alan Şam, Dünya’nın en eski şehirlerinden biridir. Suriye’nin başkenti Şam, aynı zamanda Arap dünyasının en eski ve en kalabalık şehirlerinden birisidir. Coğrafi olarak Orta Doğu’ya oldukça hâkim bir noktadadır. Şam, geçmiş dönemlerde kervan yollarının kavşak noktasında yer aldığı için önemli uğrak yerlerden biri olmuştur. MARSİLYA Marsilya, Akdeniz’in ticari kapasitesi en fazla olan limanlardan biridir. Yunanlıların İzmir yakınlarındaki bugünkü eski Foça şehrini kaybetmelerinden sonra kendilerine koloni yaptıkları bir şehir olarak da bilinmektedir. 37 COĞRAFYA Paragrafta bazı özellikleri verilen şehir aşağıdakilerden hangisidir? Bilgi Köşesi BÖLÜM – 2 8. Sınırları BÖLÜM – 2 Test 5 Şehirlerin Fonksiyonları ve Nüfus Politikaları COĞRAFYA OXFORD Oxford’da beşerî faaliyetlerin başında eğitim gelmektedir. Eğitim faaliyetleri şehrin özel bir faaliyet kazanmasına neden olmuştur. Şehirde yüksek düzeyde eğitim veren kurumlar bulunmaktadır. PARİS Paris Fransa’nın başkenti olup Sen Nehri’nin üzerine kurulmuştur. Tüm dünyada anıtları, sanatsal ve kültürel yaşamı ile tanınmış olan Paris aynı zamanda dünya tarihinde önemli bir şehir olmakla birlikte, başlıca ekonomik ve politik merkezler arasında yeralmakta ve uluslarası taşımacılığın geçiş noktalarından birini oluşturmaktadır. Moda ve lüksün dünya başkentidir ve Işık Şehir diye de anılmaktadır. TOKYO Japonya’nın önemli sanayi bölgelerinden birisidir. Ticari, siyasi ve kültürel açıdan merkez durumunda olan bir şehirdir. 1950’den sonra ülke ekonomisine paralel bir gelişme göstererek hızla büyüdü ve bugünkü seviyesine ulaştı. Tokyo’nun coğrafi konumunun elverişli olması, sanayi faaliyetlerinin bu şehrin çevresinde toplanmasına neden olmuştur. BİLGİ ! ŞEHİR FONKSİYONLARI MADEN ŞEHİRLERİ Çeşitli madenlerin çıkarıldığı ve işlendiği merkezler, madencilik faaliyetlerine bağlı olarak nüfuslu artmakta ve madenciliğe dayalı fonksiyonlar ağır basmaktadır. Örneğin, ABD’de Appalaş kömür havzasına kurulmuş Pittsburg ve Youngtown, Johannesburg (Güney Afrika Cumh.) petrol sahalarında Bakü (Azerbayca), Orta Doğu’da Musul, Kerkük (Irak), Abadan (İran), Türkiye’de ise Zonguldak, Batman, Soma, Yatağan ve Murgul örnek olarak verilebilir. 38 1. 4. Çeşitli madenlerin çıkarıldığı ve işlendiği Sen Nehri üzerinde kurulmuş olan şehir tüm dünyada anıtları, sanatsal ve kültürel yaşamı ile tanınmıştır. Aynı zamanda dünya tarihinde önemli bir şehir olmakla birlikte, başlıca ekonomik ve politik merkezler arasında yer almakta ve uluslarası taşımacılığın geçiş noktalarından birini oluşturmaktadır. Moda ve lüksün dünya başkentidir ve “Işık Şehir” diye de anılmaktadır. merkezler, madencilik faaliyetlerine bağlı olarak nüfusu artmakta ve madenciliğe dayalı fonksiyonlar ağır basmaktadır. Paragrafta anlatılanlar dikkate alındığında aşağıdaki şehirlerden hangisinin maden şehirleri içinde yer aldığı söylenemez? Paragrafta bazı özellikleri verilen şehir aşağıdakilerden hangisidir? A) Londra B) Paris C) Moskova D) Roma olan faaliyet türü o şehrin asıl fonksiyonunu belirler. Bazı şehirler ise aynı anda birden fazla fonksiyona sahip olabilir. B) Madrid C) Londra D) İstanbul D) Batman E) Zonguldak incelendiğinde bir çoğunun büyüme yönünün batıya doğru olduğu görülür. Bu durum üzerinde bazı faktörlerin etkili olduğu görülür. Örneğin, coğrafi konum şartlarının elverişliliği, şehrin kendisinden daha gelişmiş olan şehrin doğusunda kalması gibi. 2. Şehirlerin gelişmesinde önemli paya sahip A) Sidney B) Kerkük C) Pittsburg 5. Türkiye’de şehirlerin alana yayılış özellikleri E) Tokyo Buna göre, aşağıda verilen şehirlerden hangisinde fonksiyon çeşitliliğinin en az olduğu söylenebilir? A) Şam Buna göre, aşağıdaki şehirlerimizden hangisinin şehrin büyüme yönünün batı olduğu söylenemez? (E) Palme Yayıncılık Bilgi Köşesi A) Erzurum B) Malatya C) Kayseri D) Mardin E) Çanakkale 6. Aşağıdaki şehirlerden hangisinin küre- E) Hartum sel etki alanının geniş olmasında teknolojik gelişmin fazla olması etkili olmuştur? 3. Normal şartlar altında, şehirler, ülkeye sosyal ve kültürel alanda öncülük etmelidirler. Ancak, şehirlerdeki hızlı nüfus artışı sosyokültürel yapılaşmayı alt-üst etmiştir. Bu nedenle, özellikle gecekondu semtlerinin yaygın olduğu kentlerde kırsal kültür devam etmektedir. Bu durum şehirlerde sosyal ve kültürel gelişimin sağlanamamasının bir sonucudur. A) Jakarta B) Lizbon C) Mexico City D) Tokyo 7. E) Sao Paulo Şehirleşme, nüfusun kentlerde yaşayan bölümünün artması demektir. Şehirleşme hızının yüksek olduğu yerlerde bazı sorunlar ortaya çıkmaktadır. Buna göre, aşağıdaki şehirlerden hangisinde günümüzde sosyal ve kültürel gelişimin yeterli şekilde sağlanamadığı söylenebilir? Buna göre, aşağıdakilerden hangisi bu sorunlardan biri değildir? A) Amsterdam B) Oslo C) İşgücü fazlalılığının oluşması C) Bombay D) Paris D) Sanayi tesislerinin kent içinde kalması A) İç göç hareketliliğinin artması B) Gecekondulaşmanın artması E) Alt yapı hizmetlerinin yetersiz kalması E) Los Angales 1. B 2. E 3. C 4. A 5. E 6. D 7. A 13. Maden şehirleri, işletilen bir yer altı kay- alanlarının genişlemesinde etkili olduğu söylenemez? nağına bağlı olarak nüfusun yoğunlaştığı mekânlardır. Bu tür şehirlerde ekonomik yapı madencilik faaliyetlerine dayanmakta ve şehir fonksiyonel özelliklerini madencilik faaliyetleri ile kazanmaktadır. A) Sınırları içinde büyük dinlerin kutsal kabul ettikleri mabetlerin bulunması C) Nüfusunun her geçen yıl hızla artması Buna göre, madencilik fonksiyonun ön plana çıktığı şehirler için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? D) Küresel yönden önemli ticaret yollarının üzerinde bulunması A) Tarımsal nüfus yoğunluğunun fazla olduğu E) Küresel anlamda kaliteli hizmet veren eğitim merkezlerinin bulunması B) Şehir nüfusunu doğurganlıkla arttırdığı C) Bu şehirlerin büyüklüğü tarımsa alanın genişliği ve verimliliğiyle orantılı olduğu 9. Sadece bir yöredeki halktan ziyade oldukça geniş bir sahayı etkisi altında bulunduran ve dini hizmetler sunan şehirlerdir. Buşehirlere dini görevini yerine getirmek isteyen çok sayıda insan gelmektedir. Paragrafta bazı özellikleri verilen şehir türüne örnek aşağıdakilerden hangisi gösterilebilir? B) Paris C) Bayburt D) Şam E) Mekke 10. Çeşitli madenlerin çıkarıldığı ve işlendiği merkezler, madencilik faaliyetlerine bağlı olarak nüfuslu artmakta ve madenciliğe dayalı fonksiyonlar ağır basmaktadır. Paragrafta anlatılan şehir fonksiyonuna örnek aşağıdakilerden hangisi gösterilebilir? A) Essen B) Kudüs C) Boston D) Pekin 11. Aşağıdakilerden hangisi günümüzde ekonomik, siyasi ve sosyal yapısı özellikleri nedeniyle Dünya’yı etkileyen şehirlerden biri değildir? C) Kahire D) New York lenmiş ve işlenmiş hâle getirildiği ve aldığı şehirlerdir. Ege Bölgesi’nde; Akhisar, Turgutlu, Marmara Bölgesi’nde; Kırklareli, Karadeniz Bölgesi’nde; Bayburt, Bafra, Çarşamba, Giresun, Rize, Aşağıdakilerden hangisi bu tür şehirlere örnek olarak gösterilebilir? İç Anadolu Bölgesi’nde; Karaman, A) Marsilya B) Mekke C) Bayburt D) Oxford şehrin ekonomik fonksiyonu ile birlikte verilmemiştir? hir, Niğde gibi. ULAŞIM ŞEHİRLERİ şak noktası olan şehirlerdir. Örneğin, geçmişte kervan yollarının kavşağı üzerinde bulunan Şam şehri, günümüzde de değişen ve gelişen şartlara uyum sağlamış ve gelişimini bu yönde devam ettirmektedir. Türkiye’de ise Afyon, Kayseri, Kon- C) Şam - Turizm ya, Ankara, İstanbul örnek olarak D) New York - Ticaret verilebilir. E) Bayburt - Tarım A) Sosyo - ekonomik faaliyetler C) Yönetim şekli C) Sanayi D) Turizm D) Nüfus yoğunluğu 13. D 14. E DİNİ ŞEHİRLER Sadece bir yöreyi değil, oldukça geniş bir sahayı etkisi altında bulunduran ve dini hizmetler sunan şehirlerdir. İslâm dini için kutsal sayılan Mekke, Medine ve Cidde, Tibet’te Lhasa budistler için önemliyken, Roma Hristiyanlar için, yine üç büyük din için kutsal olan Kudüs diğer önemli dini şehirdir. E) Nüfus yoğunluğu 12. C Aksaray, Akşehir, Kırşehir, Nevşe- üzerinde bulunan ve önemli bir kav- 15. Aşağıdakilerden hangisinde bir şehir, bu B) Tarım E) Hayvancılık Düzce, Niksar gibi. Uluslararası önemli ulaşım yolları E) Manchester A) Eğitim 11. C lerin basit sanayi tesislerinde yarı iş- lunun faaliyet gösterdiği ve sanayiye bağlı olarak kurulup geliştiği görülür. B) Yer şekilleri 10. A ürünlerin pazarlandığı, ham madde- 14. Bazı şehirlerde bir ve daha fazla sanayi ko- sinde etkili olan faktörlerden en önemlisi aşağıdakilerden hangisidir? 9. E rinden gelen ihtiyaç fazlası tarımsal Salihli, Alaşehir, Ödemiş, Tire gibi. ken aşağıdakilerden hangisi temel ölçüt alınır? 12. Günümüzün modern şehirlerin gelişme- 8. C genellikle, çevredeki kır yerleşmele- E) Bu tür şehirlere, Londra, Kudüs, Amsterdam’ın örnek gösterilebileceği 16. Fonksiyonlarına göre şehirler belirlenir- E) Hong Kong mektedir. Böyle yerleşim birimleri çoğunlukla atölye tipi tesislerin yer B) Oxford - Eğitim B) Kudüs alanın genişliği ve verimliliği etkile- D) Maden ocaklarında verim düştüğünde ve kapandığında şehir önemini önemli ölçüde kaybettiği A) Mekke - Din E) Paris A) Londra Bu şehirlerin büyüklüğünü tarımsal İnegöl, Lüleburgaz gibi. Palme Yayıncılık A) Manchester TARIM ŞEHİRLERİ 15. C 16. A 39 COĞRAFYA B) Önemli madenlerin ve buna bağlı maden işleme sanayinin kurulmuş olması Bilgi Köşesi BÖLÜM – 2 8. Aşağıdakilerden hangisi şehirlerin etki BÖLÜM – 2 Test 6 Şehirlerin Fonksiyonları ve Nüfus Politikaları Bilgi Köşesi Bir ve daha fazla sanayi kolunun faaliyet gösterdiği ve sanayiye bağlı olarak kurulup gelişen şehirlere denilir. Bu şehirlerin büyük bir bölümü, ham maddenin üretildiği sahalarında merkezileşmişlerdir. Almanya’da Ruhr kömür havManchester (İngiltere), Hannover, Paragrafta bazı özellikleri anlatılan şehir aşağıdakilerden hangisidir? Frankfurt, Mannheim ve Stuttgart A) Delhi B) Şam (Almanya), Donetsk ve Kiev (Uk- C) Kudüs D) Kahire rayna) ve Doğu Sibirya’da Kuzbass zasındaki Essen, Detroit (ABD), 4. Aşağıdakilerden hangisi küresel kentle- Orta Doğu’da yolların kavşak noktalarından birinde yer alır. Dünya’nın en eski şehirlerinden biridir. Arap dünyasının en eski ve en kalabalık şehirlerinden birisidir. Coğrafi olarak Orta Doğu’ya oldukça hâkim bir noktadadır. Bütün bu kentlere oldukça iyi bir kara yolu ağıyla bağlıdır. Geçmiş dönemlerde kervan yollarının kavşak noktasında yer aldığı için önemli uğrak yerlerden biri olmuştur. rin sosyal ve kültürel özellikleri arasında gösterilemez? A) Sosyal kutuplaşmalar fazladır. B) Yabancılaşma yaşanmaktadır. C) Öz kültürden uzaklaşılmaktadır. D) Suç ve şiddet artmaktadır. E) Şehirsel toprakların fiyatları ve buna bağlı olarak da şehirsel yaşam maliyetleri azalmaktadır. 5. Bir limanın ya da liman şehrinin ortaya çıkması ve gelişmesi genelde bazı faktörlere bağlıdır. E) Ahmedabat kömür havzalarında sanayi şehirleri yer almaktadır. Türkiye’de ise Zonguldak kömür havzasına kurulan Karabük ve Ereğli şehirleri örnek olarak gösterilebilir. LİMAN VE TİCARET ŞEHİRLERİ Çeşitli mal ve ürünlerin toptan pazarlandığı şehirlere denir. Böyle merkezler genel olarak geniş bir hinterlanda sahip olup, karaların iç kısımlarında yolların düğümlendiği yerlerde ve limanlarda kurulmuş- 2. Üniversite, çeşitli bilim dallarında eğitimöğretim ve araştırmanın yapıldığı ve bu nedenle on binlerce öğrenci ve binlerce araştırmacının toplandığı merkezlerdir. I. Oxford II. Bangkok III. Haidelberg IV. Rotterdam B) Yalnız II New York (ABD), Asya’da Singa- C) I ve III D) II ve IV pur (Singapur Cumh.), Şanghay ta ve Karaçi (Hindistan), Kuzeyba- 3. Aşağıdakilerden hangisi küresel kentle- tı Avrupa’da Bremen, Hamburg (Al- rin mekânsal özellikleri arasında gösterilemez? Rotterdam (Hollanda), Akdeniz kıyılarında İskenderiye (Mısır), Barselona (İspanya), Tunus (Tunus), Marsilya (Fransa) ve Venedik (İtalya) birer liman ve ticaret şehri özel- C) Yerleşmeler yatay yönde büyümektedir. liğindedir. Örneğin, Fransa’nın bir D) Şehirsel ulaşımı kolaylaştırmak için çok katlı kavşaklar, yollar yapılmaktadır. da İsviçre’nin de limanı durumundadır. 40 C) Art ülkesindeki tarım alanlarının genişliğine, ürün çeşidine ekonomik gelişmeyi sağlayacak kaynakların (örneğin madenler) var olması D) Art ülkesinin (hinterland) dar olması E) Limanın iş hacminin yani gemileri barındırma kapasitesinin fazla olması 6. Çeşitli mal ve ürünlerin toptan pazarlandığı şehirlere denir. Bu şehirlerde hem şehirde üretilen hem de yakın çevreden gelen çeşitli ürünler pazarlanır. Böyle merkezler genel olarak geniş bir hinterlanda sahip olup, karaların iç kısımlarında yolların düğümlendiği yerlerde ve limanlarda kurulmuşlardır. A) Çok katlı plazalar, gökdelenler, lüks konut siteleri inşa edilmektedir. B) Çağdaş yapı teknolojileri yaygın olarak kullanılmaktadır. limanı olan Marsilya, aynı zaman- B) Art ülkesinin iyi bir ulaşım ağına sahip olması E) I, II ve IV (Çin), Bangkok (Tayland), Kalkü- manya), Amsterdam, Le Havre ve A) Art ülkesinin (hinterland) geniş olması Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri eğitim fonksiyonunun ön plana çıktığı şehirlerdir? A) Yalnız I lardır. Buna göre Avrupa’nın önemli limanlarından biri olan Marsilya’nın fonksiyonel gelişiminin fazla olmasında aşağıda verilenlerden hangisinin etkili olduğu söylenemez? Palme Yayıncılık COĞRAFYA SANAYİ ŞEHİRLERİ 1. Paragrafta bazı özellikleri verilen şehir türüne örnek aşağıdakilerden hangisi gösterilebilir? E) Araştırma merkezleri, teknoloji enstitüleri ve güzel sanatlar akademileri yer almaktadır. 1. B 2. C 3. C A) Londra B) Oxford C) Şam D) Paris 4. E 5. D E) Marsilya 6. E 10. Şehirler genel fonksiyonlarına sınıflandırı- İdari şehirler, bir ülkenin idaresi ile ilgili olarak idari ve siyasi otoritenin yer aldığı merkezdir; burada ülkenin, bir eyalet veya ilin tüm idari işleri yürütülmektedir. lırken kültürel ve sosyal hizmetler dikkate alınır. Buna göre, aşağıda idari şehir ve ülke eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? A) Eğitim hizmetleri A) Paris - Fransa B) Ulaşım hizmetleri B) İskenderiye - Mısır C) Sağlık hizmetleri C) Washington DC - ABD D) Turizm hizmetleri D) Pekin - Çin E) Dini hizmetler E) Madrid - İspanya 11. İnsanların deniz aşırı ülkelere ulaşma ve 8. Bir şehrin devamlılığını sürdürmesinde, ge- oralardan faydalanma isteği deniz kıyılarında limanların ve yerleşmelerin kurulmasına yol açtı. Limanları sayesinde büyüyen yerleşmeler liman şehirlerini meydana getirdi. lişmesinde ve çevresiyle sürekli olarak iletişim halinde bulunmasında önemli bir yeri olan, şehirde ve çevresinde bulunan kaynakların doğru bir şekilde kullanılmasını sağlayan, işlevler ve faaliyetler bütününe şehir fonksiyonu adı verilir. A) Sanayi şehirleri B) Pazar şehirleri C) Turizm şehirleri Palme Yayıncılık Aşağıdakilerden hangisi ekonomik fonksiyonlarına bağlı şehir tiplerinden biri değildir? Buna göre, aşağıdaki şehirlerden hangisi bu tür şehirlere örnek olarak gösterilemez? D) Eğitim şehirleri E) Maden şehirleri 9. Genel olarak şehirlerde fonksiyonlar iki ana gruba ayrılmaktadır: Şehrin genel fonsiyonları ve özel fonkiyonları. Bir şehirdeki özel fonksiyonlar, genel fonksiyonlar arasında yer alabileceği gibi şehrin konumu ve taşımış olduğu özelliklerinden kaynaklanan ve diğer fonksiyonlar arasında ön plana çıkan ve o şehre has bir fonksiyon olarak ortaya çıkmaktadır. Buna göre, aşağıda verilen fonksiyon özelliklerinden hangisi herhangi bir şehrin özel fonksiyonunu oluşturmaktadır? A) Ekonomik fonksiyonu A) Kalküta B) Paris C) Lizbon D) Marsilya E) Barselona 12. Dünyada ilk yerleşme alanları akarsu havzaları veya boyları olmuştur. Koşullarının elverişli olduğu Ganj, İndus, Fırat, Dicle, Nil, Mekong gibi akarsu havzaları ilk yerleşme alanları olmuştur. Buralarda dönemin büyük yerleşmeleri oluşmuş bir yönden “....................... şehirlerinin” temeli atılmıştır. Paragrafta boş bırakılan yere aşağıdaki ifadelerden hangisi getirilmelidir? A) Ticaret B) Sanayi C) Turizm D) Tarım E) Maden 13. Şehirlerin gelişmesinde önemli paya sahip olan faaliyet türü o şehrin asıl fonksiyonunu belirler. Şehirler çeşitli faaliyet ve hizmetleri kendinde toplamıştır. Bunlarla dar veya geniş alanları etkiler. C) İdari fonksiyonu Buna göre, aşağıdaki fonksiyonlarda hangisine sahip olan bir şehrin etki alanı diğerlerine göre en azdır? D) Kültürel fonksiyonu A) Tarım B) Eğitim C) Maden D) İdari B) Sosyal fonksiyonu E) Siyasi fonksiyonu 7. B 8. B 9. C 10. B 11. B Bilgi Köşesi İDARİ ŞEHİRLER Bir ülkenin idaresi ile ilgili olarak idari ve siyasi otoritenin yer aldığı merkezdir; burada ülkenin, bir eyalet veya ilin tüm idari işleri yürütülmektedir. Washington (ABD), Ankara (Türkiye), Londra (İngiltere), Madrid (İspanya), Lizbon (Portekiz), Berlin (Almanya), Paris (Fransa), Moskova (Rusya), Roma (İtalya), Bağdat (Iğrak), Riyad (Suudi Arabistan), Hartum (Sudan), Bakü (Azerbaycan), Tiflis (Gürcistan), Kahire (Mısır) gibi şehirler örnek olarak verilebilir. TURİZM ŞEHİRLERİ Çok sayıda turistin doğadan faydalanmak, sportif faaliyetler yapmak, dinlenmek ve tarihi eserleri ziyaret etmek amacıyla geldikleri merkezlerdir. Bu şehirlerde hizmet sektörü gelişmiştir. Roma (İtalya), Londra (İngiltere), Paris (Fransa), Singapur (Singapur Cumh.), New York (ABD), Dubai (BAE), Kuala Lumpur (Malezya), Bangkok (Tayland), Luksor (Mısır) şehirleri Türkiye’de ise İstanbul, Antalya, Bodrum, Çeşme, Kuşadası gibi şehirler örnek olarak verilebilir. EĞİTİM (ÜNİVERSİTE) ŞEHİRLERİ Üniversite, çeşitli bilim dallarında eğitim-öğretim ve araştırmanın yapıldığı ve bu nedenle on binlerce öğrenci ve binlerce araştırmacının toplandığı merkezlerdir. Heidelberg, Göttingen, Erlangen, Tübingen, Marburg ve Bochum-Querenburg (Almanya), Pisa ve Bologna (İtalya), Salamanca (İspanya), Coimbra (Portekiz), Oxford ve Cambridge (İngiltere), Lund ve Uppsala (İsveç), Aarhus (Danimarka), Louvain (Belçika), Princeton, Boston, Washington (ABD),Türkiye’de ise Eskişehir, İstanbul ve Ankara örnek olarak verilebilir. E) Sanayi 12. D 13. A 41 COĞRAFYA Şehirler kültürel ve sosyal özelliklerine göre sınıflandırılırken aşağıdaki özelliklerden hangisi dikkate alınmaz? BÖLÜM – 2 7. BÖLÜM – 2 Test 7 Şehirlerin Fonksiyonları ve Nüfus Politikaları Bilgi Köşesi Japonya doğal kaynakları yetersiz olmasına rağmen yüksek teknoloji kullanan bir ülkedir. Bu tür faalicari, siyasi ve kültürel merkez olan Paragrafta boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisinin getirilmesi gereklidir? Tokyo ‘nun varlığı önemli bir rol oy- A) New York, Essen, Zonguldak yetlerin gelişmesinde büyük bir ti- namaktadır. Tokyo ileri düzey tek- 4. Kentler küreselleşmenin getirdiği yeni rol- Çok sayıda turistin doğadan faydalanmak, sportif faaliyetler yapmak, dinlenmek ve tarihi eserleri ziyaret etmek amacıyla geldikleri şehirler vardır. Örneğin, ..................., ..................... ve ...................... şehirleridir. ler çerçevesinde çok yönlü ve hızlı dönüşüm süreci geçirmekteyken küresel akışlar da kentlerde yaşanan dönüşümlere neden olan ve bunları hızlandıran aktörler olarak öne çıkmaktadır. Küreselleşme ile birlikte mekânsal açıdan bazı kentler çok önemli hâle gelirken, bazıları eski önemini kaybetmiştir. Tokyo dışında Washington (ABD), C) Şam, Mekke, Bayburt Buna göre, aşağıdaki şehirlerden hangisi eski küresel etkisini günümüzde sürdürdüğü söylenemez? Cambridge D) Marsilya, Oxford, New York A) Paris B) Essen C) Roma D) Londra nolojilerin kullanıldığı bir şehirdir. (İngiltere), Helsinki (Finlandiya) gibi. B) Paris, Antalya, Luksor E) Londra, Paris, Batman TARİHSEL SÜREÇTE ŞEHİRLER Günümüzde, şehirlerin ortaya çıkışı konusunda farklı görüşler vardır. Şehirleşmenin başlangıcını çok eski çağlara kadar götürebiliriz. İlk şehirler, MÖ 3000 yılından önce Mezopotamya’da (Sümer ülkesinde) ve Nil vadisinde kurulmuştur. Şehirler daha sonra MÖ 2000 yıllarında Filistin, Anadolu, Orta Asya, İran, Suriye, Hindistan’da Ganj ve İndus vadileri ile Çin’de Sa- ları, sanatsal ve kültürel yaşamı ile tanınmıştır. Şehir dünyadaki ekonomik ve politik merkezler arasında yer almakta ve uluslararası taşımacılığın geçiş noktalarından birini oluşturmaktadır. Aynı zamanda dünyanın moda merkezi olup küresel etkisi bulunan bir şehirdir. Paragrafta bazı özellikleri anlatılan şehir aşağıdakilerden hangisidir? A) Pekin B) Tokyo C) Londra D) Marsilya 5. İlk şehirleşme hareketleri ile ilgili aşağıda verilen özelliklerden hangisi yanlıştır? A) İlk şehirler, MÖ 3000 yılından önce Mezopotamya’da ve Nil Vadisi’nde kurulmuştur. B) Şehirler daha sonra MÖ 2000 yıllarında Filistin, Anadolu, Orta Asya, İran, Suriye, Hindistan’da Ganj ve İndus Vadileri ile Çin’de Sarıırmak Vadisi (Huang Ho) boyunca yayılmıştır. C) İlk şehirlerin kuruldukları yerler harita üzerinde incelendiğinde genellikle Orta kuşakta yer aldıkları görülür. E) Paris rıırmak (Huang Ho) vadisi boyunca yayılmıştır. İlk şehirlerin kuruldukları yerler harita üzerinde incelendiğinde genellikle Orta kuşakta yer aldıkları görülür. Şehirleşme eğilimi dünyanın çeşitli bölgelerine yayıldıysa da, Sanayi Devrimiyle (1848) hız kazanmıştır. kat şehirlerin yapılarında mutlak surette bulunan ve büyük bir öneme sahip fonksiyonlar vardır ve bunlar şehrin olmazsa olmaz fonksiyonları olarak bilinir. Bu fonksiyonlara şehrin genel fonksiyonları denir. Şehrin ekonomik, siyasi, sosyal ve kültürel fonksiyonları gibi. ler ilk önce, tarım ekonomisinin olduğu yerlerde (akarsu vadilerinde) A) Sanayi şehirleri desteklemek için kritik öneme sahip olduğundan şehirsel yerleşme- ortaya çıkmıştı ve şehirleşme bu ilk merkezlerden yayılmıştı. İlk şehirler uygarlıklar arası temas noktalarında, genellikle ticaret yolları boyunca kurulmuştu. D) Şehirleşme eğilimi dünyanın çeşitli bölgelerine yayıldıysa da, Coğrafi Keşifler ile hız kazanmıştır. 3. Şehirler, çok çeşitli hizmetlere sahiptir. Fa- Buna göre, şehirleri genel fonksiyonlarına göre gruplandırırsak aşağıdakilerden hangisi ekonomik özelliklerine göre şehir türü gruplandırmasının dışında kalır? Tarım, şehirleri beslemek ve 42 E) New York 2. Sen Nehri’nin üzerine kurulan şehir anıt- BİLGİ ! Palme Yayıncılık COĞRAFYA TEKNOLOJİ ŞEHİRLERİ 1. E) Şehirsel yerleşmeler ilk önce, tarım ekonomisinin olduğu yerlerde (akarsu vadilerinde) ortaya çıkmış ve şehirleşme bu ilk merkezlerden yayılmıştır. 6. Son yüzyılda bilgi ve iletişim alanında gelişme ve değişim yaşanmaktadır. Günümüzde ise sadece bilimsel çalışmaların yapılması için teknoloji şehirleri (tekno - kentler veya bilişim kentleri) kurulmaya çalışılmaktadır. B) Maden şehirleri Aşağıda verilen şehirlerden hangisi paragrafta anlatılan şehir türüne örnek olarak gösterilebilir? C) Kültür şehirleri A) Hartum B) Tokyo D) Ticaret şehirleri C) Roma D) Bağdat E) Ulaşım şehirleri 1. B 2. E 3. C 4. B 5. D E) Pekin 6. B 11. Yerleşme yerinin seçilmesinde ve yerleşim Koşullarının elverişli olduğu Ganj, İndus, Fırat, Nil, Mekong gibi akarsu havzaları ilk yerleşme alanları olmuştur. Bu nehirlerin kenarlarının tercih edilme nedenleri arasında, I. genelinin ılıman kuşakta yer alması, II. akarsu boyu olup su kaynağı etrafında olması, Buna göre, aşağıda verilen fonksiyon özelliğine göre şehirlerin kuruluş ve gelişim özellikleri düşünüldüğünde hangisinde fiziki faktörlerin ön plana çıktığı söylenebilir? III. verimli toprakların olması, IV. ulaşım imkânlarının iyi olması, gibi faktörlerden hangisi ya da hangileri etkili olmuştur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II, III ve IV ŞEHİRLERİN NÜFUS GELİŞİMİ İlk şehirler, Mezopotamya’da dedikleri nüfusları 7 ile 20 bin ara- B) Dini şehirler sında değişen yerleşmelerdir. İlk C) Eğitim şehirleri şehirlerin Mezopotamya’da ortaya D) İdari şehirler çıkmasında Fırat ve Dicle nehirleri- E) Kültür şehirleri nin varlığı etkili olmuştur. Mezopotamya’yı, Nil nehrinin 8. İnsanların ihtiyaçlarından fazla üretim yap- 12. Bazı şehirler konumu, hinterlandı ve fonk- Palme Yayıncılık maları, ihtiyacı olanları başka insanlardan takas yoluyla değiştirmeleri, daha sonra da tüccarlar aracılığı ile başkalarıyla alıp - satmaya başlamaları sonucu ticaret ortaya çıktı. Genel olarak önemli yollar üzerinde bulunan veya deniz kıyılarında bulunup, ticaretin yoğunlaştığı alanlarda aşağıdaki şehir türlerinden hangisi ortaya çıkmıştır? BİLGİ ! TARİHSEL SÜREÇTE Sümerlerin kurdukları adına Site A) Tarım şehirleri E) I, II, III ve IV Bilgi Köşesi A) Ticaret şehirleri B) Sanayi şehirleri C) Turizm şehirleri D) Kültür şehirleri avantajıyla Mısır’da kurulan şehir- siyonları sonucunda oldukça gelişmiş, Dünya’daki sayılı şehirler arasında yerini alarak bölgesel ya da küresel çekim merkezi hâline gelmiştir. ler izlemiştir. Bu durum üzerinde aşağıdakilerden hangisi etkili olmamıştır? rinde kurulmaya başlanmıştır. Mezopotamya ve Mısır’dan sonra şehirler Güneydoğu Asya’da Ganj ve İndus nehirlerinin vadileŞehirleşme süreci Sanayi Dev- A) Bazı dinlerce kutsal olan tapınak ya da mabetlerin bulunması riminden sonra özellikle II. Dünya B) Nüfus artış hızının yüksek olması nomik kalkınma hızlarını arttırma C) Birden fazla fonksiyona sahip olması çabalarına girmeleriyle daha da D) Hinterlandının geniş oması dikkat çekici boyutlara ulaşmıştır. E) Önemli ulaşım yolları üzerinde bulunması 10 milyonu geçen New York ve E) Ulaşım şehirleri Savaşı’ndan sonra ülkelerin eko- 20. yüzyılın sonlarında nüfusu Londra varken 21. yüzyılın başın- 13. Gelişmiş ülkelerde kurulmuş olan şehirlerin da 14 şehrin nüfusu 10 milyonu, 5 şehrin nüfusunun ise 15 milyonu yasi otoritenin yer aldığı merkezler idari fonksiyon özelliği gösterir. etki alanları daha geniş olmaktadır. Bu tür şehirler, bölgesel ya da küresel etkiye sahip olabilmektedir. Buna göre, aşağıda verilen şehirlerden hangisinin idari fonksiyonu olduğu söylenemez? Buna göre, aşağıda verilen ülkelerden hangisinde küresel ve bölgesel etkiye sahip şehir sayısı daha fazladır? daha fazla olan şehir nüfusunun A) Roma B) Sofya A) Pakistan B) İtalya şehirlerin en fazla olduğu kıta, C) Mekke D) Tokyo C) İngiltere D) ABD Dünya nüfusunun yaklaşık yarısını 9. Bir ülkenin idaresi ile ilgili olarak idari ve si- E) Atina 10. Aşağıda verilen ülkelerin ekonomik ve A) Roma B) Sofya C) Moskova D) Tokyo 7. E 8. A 9. C 10. B A) Avustralya B) Avrupa C) Asya D) Afrika 11. A 12. B dünya nüfusu içindeki oranı % 50’yi geçmiştir. 10 milyonu aşan Dünyada şehirleşme oranının fazla bulunduğu kıta aşağıdakilerden hangisidir? E) Kopenhag Günümüzde nüfusu 100 bin ve barındıran Asya’dır. E) Fransa 14. Nüfusu 10 milyonu geçen şehirlerin en sosyal özellikleri düşünüldüğünde hangisinde şehirleşme hızı daha düşüktür? geçtiği görülmektedir. en geri olduğu bölgeler Güney ve Güneydoğu Asya’dır. Şehirleşme oranının en yüksek olduğu bölge Kuzey Amerika ile Doğu Asya (Japonya, Güney Kore)’dır. E) Kuzey Amerika 13. D 14. C 43 COĞRAFYA biriminin gelişiminde, fiziki (doğal) ve beşerî faktörler birlikte rol oynar. Ancak şartlara göre bunlardan biri diğerlerine oranla biraz daha fazla etkili olabilmektedir. Fiziki faktörler genellikle yerleşme ünitelerinin yer seçiminde ve devamlılığında en önemli etkiyi yapar. BÖLÜM – 2 7. BÖLÜM – 2 Test 8 Şehirlerin Fonksiyonları ve Nüfus Politikaları Bilgi Köşesi 1. 5. Aşağıdakilerden hangisi Sanayi Devri- I BİLGİ ! III V ŞEHİRLERİN GELİŞİMLERİNİN II A) Dinsel ve yönetsel fonksiyonların toplandığı yerlerdir. IV KÜRESEL ETKİLERİ Bazı şehirler özellikleriyle B) Pazar yerleri en önemli alış-veriş alanlarıdır. dar bir alanı etkilerken bazı şehirler Dünya’nın tamamını etkiler. Şehirlerin etkilerinin oluşmasında şehirlerin nüfusu ve fonksiyonel özellikleri en önemli etkenlerdir. Şehirler sahip oldukları özellikleri- C) Nüfusun büyük bir bölümünün yaşadığı yerlerdir. Yukaridaki haritada verilen yerlerden hangisi ilk şehir yerleşmelerinin kuruldukları yerlere örnek olarak gösterilemez? A) I B) II C) III D) IV D) İtibarlı bir alandır. Sadece elit kesim in oturduğu yerlerdir. E) Finans, sigortacılık, muhasebecilik gibi sanayiyi destekleyecek fonksiyonların bulunmadığı yerlerdir. E) V ne göre etkileri yerel, bölgesel ve küresel boyutlarda olabilmektedir. 2. Sanayi Devrimi döneminden önce nüfu- dayalı olduğu için etki alanları sı- sun büyük bir bölümü hangi bölgelere toplanmıştır? nırlı olmuştur. A) Taş kömürü havzalarına İlk şehirlerin ekonomisi tarıma Sanayi Devrimiyle birlikte ise şehirleşme hızı ve şehirlerin nüfus potansiyeli de artmış ve buna bağlı olarak şehirlerin etki alanları hızla genişlemiştir. Günümüzde ise şehirler birden fazla ekonomik fonksiyonu taşıyan, yüksek oranda nüfus barındıran yerleşim birimlerine dönüşmüştür. Şehirler fonksiyon türüne ve fonksiyon çeşitliliğine bağlı olarak B) Yaylalara şehirlerin en fazla Asya Kıtası’nın güneyinde ve doğusunda bulunmasının temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir? C) Petrol havzalarına A) Doğumların fazla olması D) Akarsu vadileri ve delta ovalarına E) Okyanus kıyılarına kurulduğu alanların genel özelliklerinden biri değildir? A) İnsan yaşayışına elverişli iklim koşullarına sahip olması hirler yalnızca yakın çevresini değil tüm dünyayı etkileri altına alabile- C) Su kaynaklarına yakın olması cek küresel şehir özelliklerine sahip D) Yer şekillerinin yerleşmeye elverişli olması olmuştur. Küresel şehir özelliği kazanmış şehirlerdeki başlıca ekonomik fa- B) Sanayileşmenin fazla olması C) Su kaynaklarının bol olması D) Yer şekillerinin engebesiz olması 3. Aşağıdakilerden hangisi ilk şehirlerin B) Tarımsal faaliyetlere uygun alanların olması yakın çevresini etkilerken bazı şe- 6. Dünya’da nüfusu 10 milyondan fazla olan Palme Yayıncılık COĞRAFYA mi öncesi şehirlerin özelliklerinden değildir? E) İklimin elverişli olması 7. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi hem idari hem turizm hem de dini fonksiyonuyla küresel etkiye sahiptir? E) Maden havzalarında veya yakınlarında olması 4. Aşağıdaki şehirlerden hangisinin Sanayi Devrimi sonrasında küresel etkisi artan şehirlerden biri olduğu söylenemez? A) Roma B) Tokyo C) Paris D) Essen 44 2. D B) Helsinki C) Kahire D) Viyana E) Medine 8. New York’un bir dünya şehri olmasında aşağıdaki fonksiyonel özelliklerinden hangisi daha etkili olmuştur? E) New York 1. E A) Roma aliyetler; borsa, bankacılık ve ticarettir. Şehirlerin gelişmesinde önemli paya sahip olan faaliyet türü o şehrin asıl fonksiyonunu belirler. Bazı şehirler ise aynı anda birden fazla fonksiyona sahip olabilir. A) Turizm B) Sanayi C) Din D) Ticaret 3. E 4. A 5. C 6. E E) İdari 7. A 8. D 12. Aşağıda bazı kıtalar verilmiştir. fus ve fonksiyonel özelliklerine göre değişmektedir. Şehirler sahip oldukları özelliklerine göre etkileri yerel, bölgesel ve küresel boyutlarda olabilmektedir. Örneğin, Londra’da meydana gelen bir olay Dünya’nın büyük bir kısmını etkilerken Suriye’nin Şam şehrinde meydana gelen bir olay sadece yakın çevresini etkileyebilmektedir. I. Avrupa II. Asya Bilgi Köşesi III. Kuzey Amerika IV. Afrika BİLGİ ! ROMA I. Tokyo (Japonya) II. Hartum (Sudan) A) I ve II B) I ve III dini olarak etkisi altına alan küresel III. Paris (Fransa) C) II ve IV D) III ve V şehirlerden biridir. Bu nedenle IV. New York (ABD) E) IV ve V Tarih boyunca Dünya’yı siyasi ve “Dünya’nın Başkenti” olarak görülmüştür. V. Mekke (Suudi Arabistan) 13. Aşağıdakilerden hangisi, bir şehrin küre- Buna göre, paragrafta örneği anlatılan benzer bir durum aşağıdaki kent çiftlerinden hangisinde görülür? sel ya da bölgesel etki alanını sınırlandıran faktörlerden biridir? A) Hizmet sektöründe çalışan kişi sayısının fazla olması A) Tokyo - Paris B) New York - Hartum B) Toplumdaki iş bölümünün belirgin olması C) Mekke - Tokyo E) Paris - New York 10. - Tarih boyunca Dünya’yı siyasi ve dini olarak Palme Yayıncılık C) Hinterlandının geniş olması etkisi altına alan küresel şehirlerden biridir. D) Genç nüfusun genel nüfus içindeki payının fazla olması E) Ulaşım olanaklarının gelişmemiş olması 14. Vatikan çok küçük bir ülke olmasına rağmen Bir dönem sınırları Avrupa’dan Orta Doğuya ve Kuzey Afrika’ya kadar yayılmıştır. Sadece Roma İmparatorluğu’nun ve dini olarak etkisi altına almış küresel şehir özelliği kazanmıştır. Günümüzde ise İtalya’nın ve Vatikan’ın başkentidir. Bu özelliğinden dolayı çift başkentlilik ünvanına sahiptir. Roma şehrine tarihsel süreç için- küresel etkisi İtalya’dan çok daha fazladır. - Dünyanın büyük bir kesimini siyasi ve dinî olarak etkisi altına almıştır. A) Turistik önem taşıyan yapılara sahip olması kenti olması, - Katoliklerin dinî merkezi olan Vatikan’ı içine aldığından çift başkent özelliğine sahiptir. B) Önemli yolların kavşak noktasında bulunması Vatikan’ı içine almış olması, Paragrafta bazı özellikleri verilen şehir aşağıdakilerden hangisidir? C) Nüfusunun kalabalık olması tası olması, A) Roma B) Brüksel E) Hristiyanların dini merkezi olması C) Paris D) Atina • Roma İmparatorluğu’nun baş- • Katoliklerin dini merkezi olan • Siyasi, dini ve kültürel odak nok- Roma günümüzde idari ve dini fonksiyonlarının yanısıra turizm 15. New York, Dünya’nın en önemli bankacılık 11. Aşağıdaki şehirlerden hangilerinin etki alanının oluşmasında dini faktörler etkili olmuştur? A) Atina, Roma, Amsterdam B) Şam, Bağdat, Bakü C) Londra, Paris, Marsilya D) Kudüs, Roma, Mekke ve finans merkezidir. Bu yönüyle Dünya ekonomisinin kumanda ve kontrol merkezidir. Aşağıdaki ülkelerin ekonomik fonksiyonları göz önüne alındığında hangisinin New York’un anlatılan özelliğine benzerlik gösterdiği söylenemez? A) Tokyo B) Kahire C) Dubai D) Zürih E) Roma, Medine, Kahire 10. A de önem kazandıran özellikler; şehri özelliği gösterir. E) Londra 9. B D) Bankacılık ve finans merkezi olması değil dünyanın büyük bir kısmını siyasi - Dünya tarihindeki belirleyici rolünü asırlar boyunca sürdürdüğünden “Dünya’nın Başkenti” unvanına layık görülmüştür. Bu durumun nedeni aşağıdakilerden hangisidir? Batı 11. D 12. E 13. E E) Hong Kong 14. E 15. B 45 COĞRAFYA V. Avustralya Buna göre, küresel etkiye sahip şehirlerin en az bulunduğu kıtalar aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? D) Hartum - Mekke BÖLÜM – 2 9. Şehirlerin çevresine olan etkileri şehrin nü- BÖLÜM – 2 16. New York şehrinin dünya çapında öneme 20. Aşağıda bazı şehirler verilmiştir. sahip olmasında, aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu söylenemez? Bilgi Köşesi NEW YORK Küresel öneme sahip bir şehirdir. rinin merkezi olması, caret merkezine sahip olması, Yukarıdaki şehirler fonksiyon özelliklerine göre eşleştirme yapıldığında hangi şehir açıkta kalır? aliyetlerin gelişmiş olması etkili olmuştur. Bu yönleriyle Dünya ekonomisi- A) Londra B) Roma C) Mexico City D) New York nin kumanda ve kontrol merkezidir. E) Washington Manhattan bölgesinde yer alır. Birleşmiş Milletler Londra Pekin Delhi Genel dış ilişkiler için de çok önemli bir merkez durumundadır. Yukarıdaki haritada gösterilen şehirlerden hangisinin nüfusu 10 milyon kişinin üzerinde değildir? E) Şam A) Roma, Dünya tarihindeki belirleyici rolünü asırlar boyunca sürdürdüğünden “Dünya’nın Başkenti” unvanına layık görülmüştür. B) Dünyanın büyük bir kesimini siyasi ve dinî olarak etkisi altına almıştır. C) Dünya’nın önemli şirketlerinin merkezleri, sivil toplum örgütleri ulusal ve uluslararası etkili medya kuruluşları burada toplanmıştır. E) Roma’nın küresel etkisi İtalya’dan çok daha büyüktür. 22. New York şehriyle ilgili aşağıda verilen- A) Londra B) Pekin lerden hangisi yanlıştır? C) Sidney D) Delhi A) Küresel öneme sahip bir şehirdir. E) Los Angeles 19. Şehirleşme süreci Sanayi Devrimi’yle hız kazanmıştır. Buna göre aşağıdaki şehirlerden hangisinin etki alanı Sanayi Devrimi öncesinde de genişti? A) Marsilya B) Essen C) Tokyo D) New York 46 D) Mekke D) Katoliklerin dinî merkezi olan Vatikan’ı içine aldığından çift başkent özelliğine sahiptir. Sidney Konseyi’ne ev sahipliği yaptığından C) Marsilya den hangisi yanlıştır? 18. Los Angeles B) Essen 21. Roma şehriyle ilgili aşağıda verilenler- Finans dünyasının kalbinin attığı Wall Street caddesi, New York’un A) Oxford Sözü edilen şehir aşağıdakilerden hangisidir? • Sanayinin, eğitim ve kültürel fa- Din Şam hipliği yapan bu şehir dış ilişkiler için de çok önemli bir merkez durumundadır. Aynı zamanda küreselleşen dünyanın kumanda merkezidir. • Dünyanın en önemli finans ve ti- Eğitim Sanayi Mekke 17. Birleşmiş Milletler Genel Konseyi’ne ev sa- burada toplanması, büyük şehridir. Essen E) Sanayinin, eğitim ve kültürel faaliyetlerin gelişmiş olmasının • ABD ve dünyanın önemli şirketle- ABD’nin nüfus bakımından en B) Sivil toplum örgütleri, ulusal ve uluslararası medya kuruluşlarının burada toplanmasının D) Dünya’nın en önemli finans merkezine sahip olmasının sahip olmasında; uluslararası medya kuruluşlarının Liman Marsilya C) Amerika Birleşik Devletleri’nin başkenti olmasının New York’un dünya çapında öneme • Sivil toplum örgütleri, ulusal ve Fonksiyon Oxford Palme Yayıncılık COĞRAFYA BİLGİ ! Şehir A) ABD ve dünyanın önemli şirketlerinin merkezi olmasının 17. D 18. C C) Dünya ekonomisinin kumanda ve kontrol merkezidir. D) Amerka Birleşik Devletleri’nin idari kentidir. E) Finans dünyasının kalbinin attığı Wall Street caddesi, New York’un Manhattan bölgesinde yer alır. E) Roma 16. C B) Sivil toplum örgütleri, ulusal ve uluslararası medya kuruluşlarının bu şehirde toplanmıştır. 19. E 20. E 21. C 22. D
© Copyright 2024 Paperzz
