kas sistemi 1 • • • • • • • • • BAŞ VE BOYUN Yüz kasları Çiğneme kasları Musculus temporalis Musculus masseter Musculus pterygoideus lateralis Musculus pterygoideus medialis Boyun kasları Musculus sternocleidomastoideus Hiyoid kaslar 3 • • • • • • • • • GÖVDE Gövde kasları Musculus trapezius Musculus latissimus dorsi Musculus pectoralis major Musculus serratus anterior Diaphragma Diaphragma kesit Musculus obliquus externus abdominis Musculus rectus abdominis 3 ÜST EKSTREMİTE • Üst ekstremite kasları 4 • • • • ALT EKSTREMİTE Alt ekstremite kasları, önden görünüm Alt ekstremite kasları, arkadan görünüm Gluteal bölge kasları Kalça enjeksiyon yeri 2 Cihazların bir kısmı insana hareket becerisini sunan kas sisteminin incelenmesi için tasarlanmıştır. Bu cihazlardan elde edilen verilerin sağlıklı alınabilmesi için cihazların insan üzerinde anatomik olarak en uygun bölge veya noktalara uygulanması gerekir. İnsanlarda hareket, kasılma özelliği olan kaslar aracılığıyla sağlanır. Kaslar kasıldığında bedenin bir bölümünün duruşu değişir. Düzenli hareket, bedendeki birçok kasın uyumlu kasılması ve gevşemesinin ürünüdür. Görevlerine göre kaslar aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir; Abductor (uzaklaştırıcı) kaslar; vücudun belli bir bölümünü bedenin orta çizgisinden uzaklaştıracak biçimde hareket ettirirken adductor (yaklaştırıcı) kaslar, bu belirli vücut bölümünün orta çizgiye doğru hareket etmesini sağlar. Musculus deltoideus (delta kası) omuz ekleminin büyük bölümünü örten üçgen biçiminde bir kastır; kasıldığı zaman kolu bedenden uzaklaştırır. Musculus pectoralis major (göğüs büyük kası) yaklaştırıcıdır; kasıldığında kolu bedene geri çeker. Flexor (bükücü), ekleme bükülme hareketini yaptıran, extensor (kas açıcı) da eklemi açarak düzleştiren kastır. Musculus biceps brachii (kol iki başlısı, pazı kası) en çok bilinen bükücüdür. Ön kolu büker, yani dirsek eklemini eğerek ön kolu kol üzerine getirir. Bu kas kasılınca kolda gençlerin göstermekten hoşlandığı bir şişlik (pazı) oluşur. Musculus triceps brachii (kol üç başlısı) dirsek eklemini doğrultarak ön kolu açar. Levator (kaldırıcı) kaslar, depressor (indirici) kaslar da vardır. Konstrüktör (büzücü) ve dilatator (genişletici) kaslar; pupilla (göz bebeği), pylor (midenin ince bağırsağa açıldığı bölümü) ve anus (makat) gibi açıklıkları çevirir. Büzücü kaslar, açıklığın çapını daraltır ya da kapatır. Genişletici kaslar açıklığı genişletir ya da tümüyle açar. Rotator (döndürücü) kaslar, bedenin bir bölümünü kendi ekseni çevresinde döndürür. Pronator (içe döndürücüler) içe ve aşağıya, supinator (dışa döndürücüler) ise dışa ve yukarıya çevirir. Bazı kasların birden çok işlevi vardır. Musculus coracobrachialis (korako-brakiyal kas) kolun hem bükücü hem de yaklaştırıcısı, musculus tibialis anterior (baldır ön kası) ise aya- 3 ğın hem dışa döndürücüsü hem de bükücüsüdür. Tam bir uyum için kaslardan biri kasılırken diğeri yani karşıtı gevşemelidir. Kasların başlangıç ve yapışma (sonlanma) yerleri, kasların iskelete bağlandığı yerlerdir. Her kasın en az bir başlangıç bir de yapışma (sonlanma) yeri vardır. Başlangıç yeri, kas kasıldığı zaman durumu değişmeyen uçtur. Örneğin, kol ve bacak kaslarında başlangıç yerleri, genellikle gövdeye en yakın uçlardır. Yapışma yerleri ise kas kasıldığı zaman hareket eden uçtur. Kol ve bacak kaslarında yapışma yerleri genellikle bedene en uzakta olan uçlardır. Musculus brachiradialis (brakiyo-radiyal kas) humerus’un (kol kemiği) alt bölümünden başlar ve ön kolun radius’unun (döner kemik) alt bölümüne yapışır. Birden fazla kasın demet şeklinde bağlanmasını gerektirdiği yerlerde tendon’lar (bağ) oluşur ve kas bunlarla kemiklere tutunur. Bazı kasların birden çok başlangıç ya da yapışma yeri vardır. Yüz kasları; yüz hareketlerinin oluşumunda işlev görürler ve bu nedenle mimik kasları olarak da bilinirler. Musculus orbicularis oculi; göz kapaklarını kapatan (kornea refleksinde olduğu gibi) kastır. Musculus zygomaticus major; gülme hareketini yaptıran kastır. Musculus risorius; tebessüm hareketini yaptıran kastır. Musculus orbicularis oris; dudakları kapatan kastır. Çiğneme ve emme hareketinde işlev görür. Musculus epicranius; baş derisinin hareketi ile ilgilidir. Musculus corrugator supercilii; kaş çatılması hareketini yaptırır. Musculus nasalis; burun deliklerini hem genişleten hem de daraltan kastır. Musculus platysma; boyun derisini geren kastır. Musculus buccinator; çiğnemeye yardımcı en önemli kastır. Üflemeli müzik aletlerinin çalınmasında kullanılan kastır. 4 Yüz kasları Çiğneme kasları Çiğneme kasları; mandibula’nın (alt çene kemiği) fonksiyonel hareketlerine etken ve konuşma fonksiyonuna yardımcı kaslardır. Çiğneme hareketini yaptıran dört çift çiğneme kası (musculus temporalis, musculus masseter, musculus pterygoideus lateralis, musculus pterygoideus medialis) vardır. Hepsini nervus trigeminus’un dalı olan nervus mandibularis uyarır. Mandibulayı aşağı indiren kaslar (açma hareketi - depression); musculus pterygoideus externus, musculus digastricus, musculus mylohyoideus, musculus geniohyoideus, musculus genioglossus, musculus infrahyoideus. Mandibulayı yukarı kaldıran kaslar (kapama hareketi - elavation); musculus masseter, musculus temporalis, musculus pterygoideus internus. Mandibulayı ileri hareket ettiren kaslar (ileri hareket protrusion); musculus pterygoideus externus, musculus pterygoideus internus, musculus masseter. 5 Mandibulayı geri hareket ettiren kaslar (geri hareket retrusion); musculus temporalis, musculus masseter, musculus pterygoideus internus, musculus digastricus. Mandibulayı dışa yana ve ileri hareket ettiren kaslar (laterotrusion); musculus pterygoideus externus (ileri hareket tarafındaki), musculus pterygoideus internus, musculus masseter. Mandibulayı iç yana ve geri hareket ettiren kaslar (mediotrusion); musculus temporalis (geri hareketin olduğu taraftaki), musculus masseter, musculus pterygoideus internus (karşı taraftaki). Musculus temporalis; fossa temporalis’i doldurur. Fossa temporalis ve fascia temporalis’ten başlar. Ramus mandibulae’nin üst ön bölgesinde bulunan processus coronoideus’ta ve ramus mandibulae’nin son molar diş yakınındaki ön kenarında sonlanır. Mandibula’ya retraksiyon ve kuvvetli elevasyon yaptırır. Çiğneme kaslarının en kuvvetlisidir ve processus coronoideus’a tutunan tek kastır. Musculus temporalis 6 Musculus masseter; arcus zygomaticus ve os zygomaticum’un processus maxillaris’inden başlar. Ramus mandibulae’nin lateral bölgesinde sonlanır. Mandibula’ya retraksiyon ve kuvvetli elevasyon yaptırır. Musculus masseter 7 Musculus pterygoideus lateralis; üçgen şeklindedir ve kalındır. Üst ve alt olmak üzere iki başı vardır. Caput superius foramen ovale’nin ve foramen spinosum’un dışyanında fossa infratemporalis’in çatısından başlar. Caput inferius caput superius’tan daha büyüktür ve processus pterygoideus’un lamina lateralis’inin dışyan yüzeyinden başlar. Her iki başın lifleri ramus mandibulae’nin fovea pterygoidea ve kapsülün içinde olarak eklem diskine tutunduğu yerde temporomandibuler kapsül içine yapışarak sonlanır. Musculus pterygoideus lateralis ağzı açan tek çiğneme kasıdır ve eklem kapsülünü destekler. Mandibula’nın protrüzyonu ve iki yana hareketinden sorumludur. Musculus pterygoideus lateralis 8 Musculus pterygoideus medialis; dörtgen şeklindedir. Derin ve yüzeyel başları vardır. Derin baş yukarıda processus pterygoideus’un lamina lateralis’inin içyan yüzeyinden ve os palatinum’un processus pyramidalis’inden başlar. Ligamentum sphenomandibulare’nin iç tarafında oblik olarak aşağıya doğru iner. Angulus mandibulae yakınında ramus mandibulae’nin medial bölgesinde sonlanır. Yüzeyel baş tuber maxilla’dan ve os palatinum’un processus pyramidalis’inden başlar. Derin baş ile birleşerek angulus mandibulae yakınında ramus mandibulae’nin medial bölgesinde sonlanır. Mandibula’nın elevasyonu ve iki yana hareketinden sorumludur. Musculus pterygoideus medialis 9 Boyun kasları Boyun kasları; boynun hareketlerini sağlayan kaslardır. Skalen kaslar; (m.scalenus anterior, m.scalenus medius, m.scalenus posterior) boynu yana eğen kaslardır. Ek olarak derin inspiryumda çalışırlar. M.scalenus anterior ile medius arasından a.subclavia ve plexus brachialis geçer. Adı geçen yapılar bazen iki kas arasında sıkışarak üst ekstremitede nörovasküler belirtilere neden olabilir (torasik çıkış sendromu). Musculus sternocleidomastoideus; tek taraflı çalıştığında, başı çalıştığı tarafa eğer ve yüzü karşı tarafa baktırır. İki taraflı çalıştığında başa fleksiyon yaptırır (başı öne eğer). Yemek yerken ya da başı yastıktan kaldırırken kullanılan kastır. Siniri; n.accessorius’tur. Musculus sternocleidomastoideus 10 Hiyoid kaslar Hiyoid kaslar; yutma ve konuşma sırasında os hiyoideum (dil kemiği) ve mandibula’nın (alt çene kemiği) hareketlerini sağlarlar. Musculus sternothyroideus hariç, hepsinin os hiyoideum’a tutunması vardır. Hiyoid üstü (suprahiyoid) kaslar; musculus digastricus, musculus mylohyoideus, musculus geniohyoideus ve musculus stylohyoideus’tur. Hiyoid altı (infrahiyoid) kaslar; musculus thyrohyoideus, musculus omohyoideus, musculus sternohyoideus ve musculus sternothyroideus’tur.