İÇİNDEKİLER EĞİTİCİ OYUNCAK YAPMA – I • Eğitici Oyuncakları Hazırlarken Dikkat Edilecek Hususlar • Eğitici Oyuncağın Planlanması • Eğitici Oyuncak Yapımında Kullanılacak Araç Gereci Hazırlama OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE ARAÇ GEREÇ GELİŞTİRME HEDEFLER Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ali SEVEN • Bu üniteyi çalıştıktan sonra; • Eğitici oyuncakları hazırlarken dikkat edilmesi gereken hususları kavrayabilecek, • Eğitici oyuncağı planlayabileceksiniz, • Eğitici oyuncak yapımında kullanılacak araç gereci hazırlayabileceksiniz. ÜNİTE 5 Eğitici Oyuncak Yapma – I GİRİŞ Çocuğun oyundan en üst düzeyde yarar sağlayabilmesi ve gelişiminin desteklenmesi için nitelikli bir oyun ortamı ve materyali sunulması büyük önem taşımaktadır. Eğitici oyuncaklar yaşlara göre farklı özellikler göstermektedir. Örneğin, bebeklikten üç yaşına kadar olan dönemde görme, işitme ve dokunma duyularını uyaran mobiller, oyun battaniyeleri, beşik korumaları vb. gibi oyuncaklar hazırlanabilir. Daha büyük çocuklar için ise, tek başına ya da grupla oynayabilecekleri tombalalar, dominolar, eşleştirme kartları, yap bozlar vb. gibi parça-bütün oyuncakları hazırlanması mümkün olacaktır. Okul öncesi çocuklarını bebeklikten itibaren gelişimsel olarak desteklemede, eğitici oyuncakların önemli rolü bulunmaktadır. Eğitici oyuncaklarla bebek ve küçük çocukların yalnızca bilişsel gelişimlerini değil tüm gelişimlerini desteklemek ve kolaylaştırmak mümkündür. Bebek ve çocukların gelişimlerini desteklemek amacıyla hazırlanan eğitici oyuncakların gelişimsel yararları diğer uyarıcı materyallerden çok daha fazladır. Okul öncesi dönemde çocuğa en sağlıklı oyun ortamını okul öncesi eğitim kurumları verir. Çocuk; arkadaşları ile birlikte olma fırsatını yakalar. Ancak aynı şekilde evde de uygun oyun ortamını sağlamak gerekir. Anne babalar çocuğun oyununa saygı göstermeli, bazen yalnız, bazen arkadaşları ile oynaması için fırsatlar vermeli, en önemlisi de çocukla birlikte oyun oynamalıdırlar. Bu sayede çocuklara oyun yoluyla bazı sorumluluklar aşılayabilirler ya da kuralları öğretebilirler. Oyun ortamının hazırlanması kadar oyuncak seçimi de önemlidir. Okul öncesi eğitim kurumlarında oyuncak seçilirken yaş grubu özelliklerine ve eğitici olmasına özellikle dikkat edilmelidir. Ancak anne babaların da oyuncak seçimi konusunda dikkatli olması gerekmektedir. Oyuncak alırken cinsiyet ayrımı gözetilmemeli yani kız çocuklarına sürekli hep bebek, erkek çocuklarına ise araba alınmamalıdır. Çocuklar yumuşak oyuncaklardan çok hoşlanırlar, sarılma ihtiyaçlarını karşılarlar. Bu nedenle anne babalar evlerinde ayıcıklar, köpekçikler için mutlaka yer ayırmalıdırlar. Ayrıca tahta ya da plastik bloklar, yap-boz ve legolar da evlerde olması gereken oyuncaklardandır. Buna ilaveten evlerde bir faaliyet köşesi de oluşturulmalıdır. Çocuk özellikle yakın çevresindeki her şeyi oyuncak olarak kullanabilir. Bu nedenle bu çevreyi düzenlemek çok önemlidir. Yani çocuğun yakın çevresi ona oyun imkânları sağlayacak çeşitli malzeme ve eşyalarla dolu olmalıdır. Çocuklar, oyunlarını değiştirecek ve zenginleştirecek şeylerin peşindedirler. Çocuklar, büyüklerin işe yaramaz diye attığı her malzeme üzerinde birçok oyun kurguları geliştirebilirler. Büyükler için eski, işe yaramaz görünen herhangi bir şey, çocuk için Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2 Eğitici Oyuncak Yapma – I Oyuncaklar, çocuğun hareketlerine düzen getiren zihinsel, bedensel ve psikososyal gelişimlerinde yardımcı olan hayal gücünü ve yaratıcı yeteneklerini geliştiren tüm oyun malzemeleridir. Bireysel Etkinlik uzun zaman vazgeçemeyeceği bir oyuncak olabilir. Çünkü çocuklarda geniş bir hayal gücü vardır. Çocuklarda yaratıcılık gücü en çok bu şekilde gelişmektedir. • Eğitici oyuncak yapımında dikkat edilecek noktaları, çeşitli kaynaklardan ve internetten araştırarak konu ile ilgili daha detaylı bilgi edininiz. EĞİTİCİ OYUNCAKLARI HAZIRLARKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Oyuncak, yetişkinler tarafından hazırlanan, çocuk oyunlarına yardımcı almak için hazırlanmış ve ana işlevi çocuğu oynatmak olan oyun malzemeleridir. İlk defa XVI. yüzyılda ortaya çıkmıştır. Önce evlerde bez bebekler, toplar vs. hazırlamak şeklinde başlamış, daha sonra bu işle ilgilenen ustaların uğraşlarıyla oyuncak atölyelerinde bez, tahta, demir ve tel esasına dayalı hızlı bir çalışmaya geçilmiştir. Daha sonra bu iş de fabrikalaşmış, özellikle oyuncak sanayiine sınırsız şekil, renk ve özellikle sertlik - yumuşaklık verilebilen plastiğin girmesinden sonra, bu dalda da seri üretime geçilmiştir. Son zamanlarda oyuncak teknolojisi olabildiğine gelişmektedir. Ama bu, salt çekicilik ve teknik esaslar üzerine dayanmakta; çocuk psikolojisi ve pedagojik veriler gözden uzak tutulmaktadır. Tarihin her döneminde, çocuklar oyunlarını ya kendileri oluşturmuşlar ya da büyükler arasında oynanan kimi oyunları yaratıcılıklarını kullanarak kendilerine mal etmişlerdir. Bunlar çocuk oyuncakları gibi, çocuk çalgısı ya da üflemeli çalgılar için de geçerlidir. Örneğin; Anadolu çocukları ağaç gövdesinden boru şeklinde üfleyerek ses çıkaran oyuncaklar yapmışlar ve bunlarla askercilik oyunları oynamışlardır. Çocuk gelişimi ve eğitimi açısından oyun ve oyuncaklar çok önemli görülmektedir. Çocuğa oyun imkânları sunulması kadar oyunla ilgili eğitim materyallerinin sağlanması da dikkat edilmesi gereken bir konudur. Oyuncak seçiminde çocuğun yaşı, gelişim düzeyi, yetenekleri ilgi ve ihtiyaçlarına göre tercihler yapılmalıdır. Çocuğun kendi cinsiyetine yönelik oyuncaklarla oynamayı tercih etmesi onun cinsiyet rolünü öğrendiğinin göstergesi olsa da bu durum için ısrarcı olmamak gerekmektedir. Ebeveynler çocuklarına her iki cinsiyete yönelik oyuncakla oynama fırsatını vermeli ve çocuğu katı kurallar içinde sınırlamamalıdır. Çocukların karşı cinsle iletişim kurma ve oyuncaklarını paylaşma gibi etkileşimlerinin desteklenmesi, cinsiyet ayrımını azaltabilmektedir. Öğretmenler günlük etkinliklerini uygularken çocuklara toplum tarafından yüklenmiş olan cinsiyet rollerine karşı, farklı alternatifler de geliştirmelidirler. Çocukların Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3 Eğitici Oyuncak Yapma – I yaratıcılığını artırmak ve gelişim alanlarının tümünü daha iyi destekleyebilmek için okul öncesi dönemde sanat eğitimi ile oyuncak ve oyun materyallerine çok daha önem verilmesi gerektiği söylenebilir. Çocukların tercihlerini etkileyecek birçok faktörün içinde en geniş pay genellikle, oyuncağın dış görünüşünü belirleyen özelliklere ait olmaktadır. Oyuncaklar, genellikle yetişkin insanların kullandıkları eşyaların minyatürleştirilmiş şeklidir. Bisikletler, arabalar, atlar, bebekler, telefonlar vs... hep gerçek hayatta büyükleri olan şeylerdir. Burada çocuk, bir minyatür insan olarak görülmekte, büyüklerin yaptığı her hareketi küçüklerin taklit etmesini sağlayacak oyuncaklar yapılmaktadır. Bu oyuncaklar bazen karikatür biçimi kaba hatlarıyla yapılabildiği gibi, bazen en ince ayrıntılarına kadar işlenmekte, genellikle de mekanik yoldan hareketlendirilmektedir. Bunlara, yayı kurularak hareket ettirilen oyuncaklar, yatırınca gözlerini kapatan, karnına basınca ağlayan, uzaktan hava şişirmesiyle çeşitli hareketler yapan plastik canlılar örnek olarak gösterebiliriz. Son zamanlarda oyuncak sanayiinde bir enerji kaynağı olarak elektrikten de faydalanılmaya başlanmıştır. Bakış açılarına göre, büyük ve küçük kas gelişimini sağlayan oyuncaklar, yaratıcılık ve hayal gücünü geliştiren, sanat ve el islerini geliştiren, anlama, kavrama gücünü geliştiren oyuncaklar, dans ve müzik oyuncakları, evcilik oyuncakları gibi çeşitli oyuncak sınıflandırmaları vardır. Oyun, çocuğun gelişimi ve yetiştirilmesi yönünden oldukça önemli bir olaydır ve çocuk açısından bakıldığında oyun, çocuğun en önemli işi, oyuncaklar ise en önemli aracıdır. Çocukta tutucu taklit ve bellek yüksek olduğu için, oyunları zihninde iyi saklamakta, canlı tutmaktadır. Yetişkinlerin oyunları ile çocuk oyunlarının amaçta değişmeleri gibi, oyuncakları da değişir. Yetişkin için oyuncak, ona yaşamın kaybettirdiği, özlediği veya ihtiyaç duyduğu bazı yönlerini yeniden hatırlama imkânını veren bir araçtır. Günlük işleri elleriyle çalışmayı gerektirmeyen erkekler çoğu kez minyatür gereçlerle dolu ev eşyası mağazalarında oyalanmaktan hoşlanırlar. Ancak çocuk açısından oyuncağa bakıldığında oyuncak kendi başına bir amaç değil, birçok amaç için kullanılan bir araçtır. Eğer aynı oyuncak bir kez gemi, bir başka kez itfaiye arabası ve başka bir kez de bir ev bir sandalye, bir bebek veya bir hayvan olabiliyorsa o zaman o oyuncak bu şeylerden yalnızca bir tanesi olabilecek oyuncaklardan çok daha değerlidir. Değişme özelliği yani birçok değişik şey olabilme yeteneği, bir oyuncağın en arzu edilebilir özelliklerinden biridir. Çocukların eğitici oyuncakların özelliklerinden en üst düzeyde yararlanabilmeleri için eğitici oyuncak hazırlarken; çocuğun gelişim özellikleri, gelişim düzeyi, ilgi ve ihtiyaçları göz önünde bulundurulmalı, çocuğun anlayabileceği şekilde açık, anlaşılır olmalı, basitten karmaşığa doğru hazırlanmalı, çocuğun kendisini ifade etmesine, özgür ve rahat hissetmesine imkân sağlamalı, çocukların ilgisini çekecek şekilde olmasına özen gösterilmeli, oyuncaklar sağlam, güvenli ve kullanışlı olmalı, bireysel ya da grupça oynayabilecek şekilde düzenlenmeli, sınıfın durumu ve çocuk sayısı dikkate alınmalıdır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4 Eğitici Oyuncak Yapma – I EĞİTİCİ OYUNCAĞIN PLANLANMASI Eğitici oyunlar ve oyuncaklar, çocuğun fiziki gelişiminde de önemlidir. Oyun hareketi meydana getirir ve çocuğun tüm vücut fonksiyonlarının işlevlerini harekete geçirir. Çocuğun sağlıklı bir birey olmasını sağlar. Bir eğlence aracı gibi görülen oyuncak, çocuğun hayal dünyası ve gerçek dünya arasında bir köprü işlevi görür. Oyun ve oyuncak özellikle okul öncesi dönemde çocuğun çevresini tanıması, duygu ve düşüncelerini, hayallerini ve bu doğrultuda kendisini ifade edebilmesi için en etkili ve uygun dildir. Eğitici oyuncakları planlamanın asıl amacı, çocuk gelişiminde etkisi olan eğitici oyuncakların her yerde ve her zaman bulunabilecek malzemelerle her ortamda oyuncak yapabilmedir. Erken çocukluk eğitiminde eğitici oyuncak planlarken dikkat edilecek en önemli hususlardan biri, oyuncağın belli bir aşama hâlinde, basitten karmaşığa doğru hazırlanmasıdır. Çocukların eğitici oyuncakların özelliklerinden en üst düzeyde yararlanabilmeleri için, çocuğun gelişim özellikleri, gelişim düzeyi, ilgi ve ihtiyaçları göz önünde bulundurulmalıdır. Eğitici oyuncaklar planlanırken çocukların ilgisini çekecek şekilde olmasına özen gösterilmelidir. Oyuncaklar sağlam, güvenli ve kullanışlı olmalı, bireysel ya da grupça oynanabilecek şekilde düzenlenmelidir. Eğitici oyuncaklar; “Eşleştirme, benzer ve farklı olanı bulma, bağıntı-ilişki kurma, gruplama, sıralama” şeklinde planlanmalıdır. Eşleştirme, birbirinin aynı olan iki nesneyi bir araya getirme becerisidir. Çocuklara resimler karışık olarak verilir, resimli kartlar ya da objeler arasından birbirinin aynı olan şekli ya da objeyi bulup yan yana veya üst üste koyması istenir. Bellek kartları, dominolar, resimli tombalalar eşleştirme oyunlarıdır. Çocuk evde yalnız ya da annesiyle birlikte çoraplarını, eldivenlerini, patiklerini vb. nesneleri bir araya getirerek eşleştirir. Benzer olanını bulma, çocuğun bir grup nesne ya da resimli kart içinden bir ya da birkaç özelliği bakımından benzer olanları ayırt etmesidir. Resimli kartlarla benzerini bulma oyunu bu etkinliğe bir örnek olarak gösterilebilir. Farklı olanı bulma, bir ya da birkaç özelliği aynı olan bir grup nesneden farklı özelliklere sahip olanı ayırt etme şeklinde tanımlanabilir. Çocukların bir ya da birkaç özelliği aynı olan bir grup nesneden veya resimli karttan farklı özelliklere sahip olan bir nesneyi ayırt etmesi esasına dayanır. Örneğin, resimli kartlar üzerinden farklı olanı kapatma oyunu. İlişki kurma, çocuğun dünyayı tanımasında, anlamasında önemli bir bilişsel beceridir. Çocuklar nesneleri, olayları, durumları, kavramları, kavramlar arasındaki bağlantıyı, ilişki kurma becerisini etkili bir şekilde kullanarak çevresinde olup bitenleri algılar ve öğrenir. İlişki kurma oyuncaklarında çocuktan, belli bir özellik açısından verilen ilişkiyi algılaması ve ayırt etmesi istenir. İlişki kurma; Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5 Eğitici Oyuncak Yapma – I fonksiyonuna göre ilişki kurma, kavramsal ilişki kurma, parça-bütün ilişkisi kurma gibi alt basamaklardan oluşmaktadır. Gruplama, çocuğun bir dizi nesneyi şekil, renk, büyüklük vb. özelliklerine göre ayırt ederek verilen bir özelliğe göre bir araya getirebilmesidir. Örneğin, suda yaşayan hayvanlar, uçan hayvanlar, mutfak malzemeleri gibi seçilecek nesneleri bir araya getirme. Çocuklar 4-5 yaş civarlarında nesnelerin benzer ya da farklı yönlerini görsel olarak algılayıp basit gruplamalar yapabilir. 5-6 yaşından sonra çocuk oyuncaklarını, eşyalarını da gruplar. Örneğin, çocuğun okulda pastel boyaları, makasları, kâğıtları vb. nesneleri gruplaması. Sıralama, nesneleri herhangi bir özellik açısından sıralamadır. Örneğin, büyükten küçüğe ya da küçükten büyüğe doğru, azdan çoğa, çoktan aza, renkleri tonlarına göre, olayları oluş sırasına göre sıralama gibi. EĞİTİCİ OYUNCAK YAPIMINDA KULLANILACAK ARAÇ GERECİ HAZIRLAMA Oyun ve oyuncak çocuğun dünyayı, yaşamı, insanları ve kendisinin dünya içerisindeki konumunu güvenli bir ortamda keşfetmesini sağlar. Çocuğun fiziksel, zihinsel, sosyal ve duygusal gelişiminin en önemli kaynağı oyun ve oyuncaklardır. 0-2 aylık bebekler ilginç şeyleri görmek ve duymaktan hoşlanır. Bu yaşa yönelik hazırlanacak oyuncakların, esas olarak bakma, dinleme, ağza alma ve dokunmaya yönelik olmasına dikkat edilmelidir. 2-6 aylık bebekler nesnelere dokunmaktan, tutmaktan, eliyle vurarak döndürmekten, sallamaktan, tekmelemekten, ağza almaktan ve tadına bakmaktan hoşlanırlar. Bebekler parlak renkleri, zıt renkleri, basit çizimler ve net çizgileri, insan yüzlerini ve özellikle de gözleri görmekten hoşlanır. Bebekler asılı, hareket eden ve hafif, yumuşak sesler çıkaran nesneleri veya dönenceleri izlemekten hoşlanır. Bebeğin izlemesi için asılan oyuncaklar bebeğin gözlerinden 15-20 cm. uzağa yerleştirilmelidir. İlk haftalarda bebekler çoğunlukla sağ yanlarına bakarlar. Bu nedenle ilk haftalarda oyuncaklar bebeğin sağ tarafına asılmalı ve bebek uzanmaya başladığında ise dokunamayacağı mesafeye çekilmelidir. Bebekler çeşitlilik ister ve kendi yaptığı bir hareket ile etkileyebileceği oyuncakları severler. Elinde tutacağı oyuncaklar hafif ve bebeğin eliyle tutmasına uygun oyuncaklar olmalıdır. Ağzına götürebileceği oyuncaklar keskin köşe veya kenarları olmamalı, boğazına, burnuna, kulağına kaçabilecek küçük parçalar, toksik malzemeler, cam parçalar, parmaklarının sıkışabileceği delikler ve uzun ipler içermemelidir. Bu nedenle 0-6 aylık bebeklere, çıngıraklar, müzikli oyuncaklar, yumuşak, sıkınca ses çıkaran oyuncaklar, çapı en 44 mm. olabilecek türde toplar, kırılmaz aynalar, dişlikler, parlak resimler, kolayca tutulabilecek küçük oyuncaklar, kumaş kitaplar ve birbirine geçen plastik halkalardan oluşan hazırlanmış oyuncakların hazırlanması faydalı ve eğitici olacaktır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6 Eğitici Oyuncak Yapma – I 7-9 aylık bebekler, oyuncaklarla daha uzun süre ilgilenirler. Bu yaştaki bebekler oyuncakları birbirine vurmaktan, birbirinin içine sokmaktan, düşürmekten, bükmekten, sıkmaktan, sallamaktan, sürüklemekten, ısırmaktan, fırlatmaktan, açıp kapamaktan, doldurup boşaltmaktan hoşlanırlar. Çocuk gelişiminde oyun ne kadar önemliyse, oyun oynamasına yardımcı olan materyaller de o kadar önemlidir. 10-12 aylık bebekler nesneleri her yönüyle tanımaya çalışırlar ve her şeyi keşfetmek isterler. Bu yaştaki bebekler nesneleri istiflemekten, bir şeyin içine koyup, dışına çıkarmaktan, dökmekten, iç içe geçirmekten, açma ve kapamaktan, tuşlara basmaktan, döndürmekten ve araba ve topları itmekten hoşlanırlar. 7-12 ay grubundaki bebekler genel olarak basit mekanizmaları çalıştırmaktan, dolap, çekmece, kutu gibi eşya dolu şeylerden ve nesneler içeren şey ile içerdiği şey arasındaki ilişkiden ve gözüküp kaybolan nesnelerden hoşlanırlar. Bu yaş grubundaki bebeklerin oyuncakları ağza götürme açısından güvenli, kırılmaz, ağız, kulak ve buruna kaçabilecek küçük parçalar, toksik malzeme ve sert kenar ve köşeler içermeyen, parmak ve ellerinin sıkışmayacağı, uzun bağları olmayan oyuncaklar olmalıdır. 7-12 aylık yaş grubunu içine alan çocuklar için hazırlanacak oyuncakların, çocukların bu isteklerini karşılayacak türde olmasına dikkat edilmelidir. Örneğin çıngıraklar ve müzikli oyuncaklar, yumuşak, sıkınca ses çıkaran oyuncak ve toplar, kırılmaz aynalar, sert kumaş oyuncaklar, kapağı açılınca içinden çeşitli nesneler fırlayan kutular, doldurup boşaltabileceği nesnelerle dolu kutular, üst üste istiflenebilen büyük ebatlı oyuncaklar, büyük tüylü oyuncaklar, itme-çekme oyuncakları bu dönemdeki çocuklar için hazırlanabilecek oyuncak türlerindendir. 1-2 yaşındaki çocuklar, başkaları ile işbirliği içinde oynama başlar, taklit oyunlarına ilgi artar ve fiziksel aktivite büyük zevk verir. Bu nedenle çocuklar kendi çabaları sonucunda hareket eden veya ses veren oyuncaklardan hoşlanırlar. Gerçekçilik isteği artar. Nesnelerin niteliklerine ilgi göstermeye başlarlar. Oyuncaklar çocuğun kaldırabileceği ve taşıyabileceği ağırlıkta olmalıdır. Parlak renkler tercih edilmelidir. Oyuncaklar kırılmaz olmalı, çocuk üstüne çıktığında ya da içine girdiğinde ağırlığını taşıyabilmeli ve küçük parçalara ayrılmamalıdır. Oyuncaklarda toksik olmayan malzeme kullanılmış olmalıdır. Keskin kenar ve köşeleri, parmak ve ellerini sıkıştırabilecek bölümleri olmamalı, yetişkin gözetiminde olmadığı müddetçe elektrikli parça içermemelidir. İpinden çekebileceği oyuncaklar, itme-çekme oyuncakları, tüm park oyuncakları, tahta bloklar, legolar, yap-bozlar, çok parçalı evcilik oyunları, rakam/sayma oyuncakları, çeşitli şekilleri yerleştireceği şekil oyuncakları, renkli/şekilli tombalalar, kum ve su oyuncakları, saçlı ve gözleri hareket eden daha gerçekçi oyuncak bebekler, bebek aksesuarları, küçük el kuklaları, çeşitli rolleri canlandırabileceği kostümler, çocuk boyuna uygun ebatlarda fırın, ocak, buzdolabı gibi değişik gereçler, tüm ev temizlik ve yemek gereçleri, tam boy aynası, çiftlik, garaj, havaalanı gibi tanıdık, gerçeğine uygun oyun sahneleri, küçük arabalar, boya kalemleri ve resim kâğıtları, oyun hamuru, çocuk makası, tebeşir, yazı tahtası, müzik kutusu, renklere, şekillere, seslere, rakamlara, kavramlara göre eşleştirme, sınıflandırma Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7 Eğitici Oyuncak Yapma – I oyuncakları, bu yaşlardaki çocuklar için hazırlanabilecek eğitici oyuncaklardan bazılarıdır. Okul öncesi yaş grubunu içine alan çocuklar için hazırlanacak oyuncakların, onların ilgilendikleri ve isteklerini karşılayacak oyuncaklar olmasına dikkat edilmelidir. Okul öncesi çocuklar gerçekçi ayrıntıları ve işleyen parçaları olan oyuncakları tercih ederler. Taklit ve canlandırma oyunlarına ilgi artar ve beş yaşında canlandırma oyunlarına yönelik ilgi tepe noktasına ulaşır. Kukla oyunlarına ilgi de çok yüksektir. Küçük figürler ve arabalarla çeşitli canlandırma oyunlarına ilgi de tepe noktasına ulaşır. Bu yaş çocuklarının çoğu küçük parçalar içeren oyuncaklarla oynayabilir. Ancak çocuk hâlâ nesneleri ağzına götürme eğilimi gösteriyorsa küçük parçalar içermeyen oyuncaklar tercih edilmelidir. Oyuncaklar sert yapılı olmalı, keskin kenar veya köşeleri olmamalı, kolayca kırılmamalı ve parçalarına ayrıldığında keskin köşeler çıkmamalı, elektrikli parça içermemelidir. Bu dönem çocukları, küçük trenler, el arabaları, bebek pusetleri, alışveriş arabaları gibi itme, çekme oyuncakları, üç tekerli bisiklet, direksiyon mekanizması olan, ayrıntılar içeren, gerçekçi vasıtalar, akülü arabalar, beş yaştan itibaren destek tekerleri olan iki tekerli bisiklet, park oyuncakları, her ebatta top, kızak, hafif malzemeden frizbi, sivri uçlu olmayan manyetik dart, yüzme malzemeleri, irili ufaklı tahta bloklar, birbirine geçmeli bloklar, legolar, boncuk dizme, basit dokumalar, renk, şekil ve resme göre eşleştirme oyuncakları, basit sayma oyuncakları, mekanik gereçleri veya doğal nesneleri kurabileceği basit model oyuncakları, iri plastik iğneli basit dikiş setleri, ayrıntılı ve gerçekçi oyuncak bebekler, düğmeler, giysiler gibi aksesuarları olan tüylü oyuncaklar, ünlü karakterlerin gerçekçi görünümlü figürleri, koleksiyon setleri, gerçekçi, ayrıntılı kuklalar, kostümler, oyuncak telefon, fotoğraf makinesi, doktor setleri, garaj, çiftlik, havaalanı, uzay gibi çeşitli ve gerçeğine uygun oyun sahneleri, birkaç odası, aksesuarları, mobilyaları olan bebek evleri, her boy ve şekilde arabalar, küçük gerçeğine uygun trenler, her türlü ritim enstrümanı, üflemeli enstrümanlar, piyano, çeşitli boya kalemleri, resim kağıtları, yuvarlak uçlu makas, yapıştırıcı, radyo, kaset veya CD çalar, basit video oyunları, resimli bingolar, ince motor koordinasyonu gerektiren oyunlar, bilim malzemeleri, resimli kitaplar, alfabe kitapları, tanıdık yerleri ve kişileri anlatan kitaplar, gerçekçi öyküler, şiirler, insanlar gibi davranan hayvanlara ilişkin öykülerle çok ilgilidirler. Eğitici oyuncak yapımında kullanılacak araç-gereci hazırlarken, çocuğun yaşı, kişiliği düşünülmeli, cinsiyet ayırımı yapılmamalı, çocuğun oyuncağa ihtiyacı olduğu bilinerek özellikle bebeklik döneminde hazırlanacak oyuncakların kırılmayan, yumuşak, emniyetli, yıkanabilir cinsten olmasına özen gösterilmeli, küçük yaşta parçaları büyük, yaş ilerledikçe parçaları küçük oyuncaklar hazırlanmalıdır. Çünkü parmak kasları geliştikçe avuçla kavrama yerini üç parmakla, daha sonra iki parmakla kavramaya bırakmaktadır. İpe dizilmiş bos makaralar gibi evdeki artık malzemelerden de oyuncak yapılabileceği unutulmamalıdır. Evde oyuncakların yerleştirilebileceği bir dolap-köşe-kutu vs. olmasına da dikkat edilmelidir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8 Eğitici Oyuncak Yapma – I Eğitici oyuncak yapımında kullanılacak araç-gereci hazırlarken, çevre koşulları ve imkânlar dikkate alınmalı, hazırlanacak oyuncaklar çocuğun ilgisini ve dikkatini çekebilmeli, çocuk için güvenli olmalı, sağlam, dayanıklı, kullanışlı ve ekonomik olmalıdır. Hazırlanacak oyuncakların renklerinin açık, belirgin ve net olmasının çocuklar açısından çok önemli bir detay olduğu da unutulmamalıdır. Tartışma Eğitici oyuncak yapımında kullanılacak araç-gereci hazırlarken, yapılacak araçla ilgili hangi becerinin kazandırılacağı, yani hedef belirlenmeli, yapılacak araçla ilgili kazandırılması beklenen davranışlar belirlenmeli, belirlenen hedef ve hedef davranışları geliştirebilecek araç modeli planlanmalı, araç yapımında işlem ve işlem basamakları belirlenmeli, aracın yapımı için gerekli malzemeler belirlenmeli, hesaplanmalı ve alınmalıdır. Araç-gereçler, işlem basamaklarına göre hazırlanmalı, aracın kullanım yönergesi belirlenmeli ve yazılmalıdır. Son olarak da hazırlanacak aracın özelliğine uygun saklama kabı hazırlanmalıdır. • Eğitici oyuncakların önemini tartışınız. • Düşüncelerinizi sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan “tartışma forumu” bölümünde paylaşabilirsiniz. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9 Özet Eğitici Oyuncak Yapma – I • Okul öncesi dönemde çocuğa en sağlıklı oyun ortamını okul öncesi eğitim kurumları verir. Çocuk arkadaşları ile birlikte olma fırsatını yakalar. Ancak aynı şekilde evde de uygun oyun ortamını sağlamak gerekir. • Çocuk gelişimi ve eğitimi açısından oyun ve oyuncaklar çok önemli görülmektedir. Çocuğa oyun imkânları sunulması kadar oyunla ilgili eğitim materyallerinin sağlanması da dikkat edilmesi gereken bir konudur. Oyuncak seçiminde çocuğun yaşı, gelişim düzeyi, yetenekleri ilgi ve ihtiyaçlarına göre tercihler yapılmalıdır. • Bakış açılarına göre, büyük ve küçük kas gelişimini sağlayan oyuncaklar, yaratıcılık ve hayal gücünü geliştiren, sanat ve el işlerini geliştiren, anlama, kavrama gücünü geliştiren oyuncaklar, dans ve müzik oyuncakları, evcilik oyuncakları gibi çeşitli oyuncak sınıflandırmaları vardır. • Eğitici oyuncak yapımında kullanılacak araç-gereci hazırlarken, çocuğun yaşı, kişiliği düşünülmeli, cinsiyet ayırımı yapılmamalı, çocuğun oyuncağa ihtiyacı olduğu bilinerek özellikle bebeklik döneminde hazırlanacak oyuncakların kırılmayan, yumuşak, emniyetli, yıkanabilir cinsten olmasına özen gösterilmeli, küçük yaşta parçaları büyük, yaş ilerledikçe parçaları küçük oyuncaklar hazırlanmalıdır. Çünkü parmak kasları geliştikçe avuçla kavrama yerini üç parmakla, daha sonra iki parmakla kavramaya bırakmaktadır. • Oyuncak, hem oyun hem oyunu sağlayan nesnedir. Çocuk, bebekliğinden başlayarak oyuncaklarla oynayarak dünyayı anlamlandırır ve eğlenir. Çocuk esas olarak kendi hayal dünyasını geliştirmek için kendi oyuncaklarını bulur veya imal eder. Çocuk, büyüklerini taklit ederek büyüdüğü için, büyüklerin kullandığı araç gereçlerin benzerini yaparak onunla büyükleri taklit etmeye çalışmaktadır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10 Ödev Eğitici Oyuncak Yapma – I • Eğitici oyuncakları hazırlarken dikkat edilecek noktaların neler olabileceğine yönelik görüşlerinizi 200 kelimeyi geçmeyecek şekilde belirtiniz. • Hazırladığınız ödevi sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan “ödev” bölümüne yükleyebilirsiniz. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11 Eğitici Oyuncak Yapma – I DEĞERLENDİRME SORULARI 1. Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan “bölüm sonu testi” bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. Okul öncesi dönemde çocuğa aşağıdakilerden hangisi sağlar? A) B) C) D) E) 2. oyun ortamını, Sınıf öğretmenleri Çocuğun anne-babası Çocuğun arkadaşları Okul öncesi eğitim kurumları Sosyal Yardımlaşma Kurumları I – III II – IV I – II – III – IV Yalnız I Yalnız IV Aşağıdakilerden hangisi, oyuncak sınıflandırmaları arasında yer almamaktadır? A) B) C) D) E) 4. sağlıklı I. Çocuğun yaşı II. Gelişim düzeyi III. Çocuğun yeteneği IV. Çocuğun ilgi ve ihtiyaçları Oyuncak seçerken, yukarıda verilenlerden hangisi ya da hangileri göz önünde bulundurulmalıdır? A) B) C) D) E) 3. en Boy uzatıcı oyuncaklar Evcilik oyuncakları Dans ve müzik oyuncakları Sanat ve el işlerini geliştiren oyuncaklar Yaratıcık ve hayal gücünü geliştiren oyuncaklar Çocuğun fiziksel, zihinsel, sosyal ve duygusal gelişiminin en önemli kaynağı aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) E) Anne ve babalar Okul öncesi öğretmenler Çevresel koşullar Oyun ve oyuncaklar Anaokulları Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12 Eğitici Oyuncak Yapma – I 5. Eğitici oyuncak yapımında kullanılacak araç-gereci hazırlarken, dikkat edilmesi gereken hususlar aşağıda verilmiştir. Bunlardan hangisi yanlıştır? A) Çocuğun yaşı ve kişiliği düşünülmelidir. B) Kız çocuklarına ayrı, erkek çocuklarına ayrı oyuncaklar hazırlanmalıdır. C) Çevre koşulları ve imkânlar dikkate alınmalıdır. D) Çocuğun ilgisini ve dikkatini çekebilmeli, hazırlanacak oyuncaklar çocuk için güvenli olmalı, sağlam, dayanıklı, kullanışlı ve ekonomik olmalıdır. E) Yapılacak araçla ilgili hangi becerinin kazandırılacağı, yani hedef belirlenmelidir. 6. 7. Okul öncesi eğitim kurumunda görev yapan bir öğretmen, eğitici oyuncak yapımına başlamadan önce, öncelikle aşağıda verilenlerden hangisini yapmalıdır? A) B) C) D) E) Öncelikle bu oyuncağın nasıl yapılacağını anlatmalıdır. Kendisi yapmamalı, çocuklara yaptırmalıdır. Kullanacağı araç-gereci çocuklara tanıtmalıdır. Oyuncağı yapıp yapmama konusunda öğrencilere danışmalıdır. Çocuğa kazandırılacak hedef ve hedef davranışları belirlemelidir. I. II. III. IV. Çocuğun gelişim özellikleri dikkate alınmalıdır. Bireysel değil grupça oynanabilecek şekilde düzenlenmelidir. Çocuğun gelişim düzeyi dikkate alınmalıdır. Çocukların ilgisini çekecek şekilde olmasına özen gösterilmelidir. Sağlam, güvenli ve kullanışlı olmalıdır. V. Yukarıda verilenlerden hangisi ya da hangileri eğitici oyuncak hazırlarken dikkat edilmesi gereken özelliklerden değildir? A) B) C) D) E) 8. Yalnız IV Yalnız II I – III – V II – IV I – III _____, başkaları ile işbirliği içinde oynama başlar, taklit oyunlarına ilgi artar ve fiziksel aktivite büyük zevk verir. Bu nedenle çocuklar kendi çabaları sonucunda hareket eden veya ses veren oyuncaklardan hoşlanırlar. A) 0-2 aylık bebeklerde Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13 Eğitici Oyuncak Yapma – I B) C) D) E) 9. 2-6 aylık bebeklerde 7-9 aylık bebeklerde 10-12 aylık bebeklerde 1-2 yaşındaki çocuklarda Çocuklara niçin küçük yaşta parçaları büyük, yaş ilerledikçe parçaları küçük oyuncaklar hazırlanmalıdır? A) Çünkü çocuklar küçük yaşta büyükleri büyüdükçe de küçükleri taklit ederler. B) Çünkü çocuklar küçükken pahalı oyuncaklara, büyüdükçe de ucuz oyuncaklara daha çok ilgi duyarlar. C) Çünkü çocuğun parmak kasları geliştikçe avuçla kavrama yerini üç parmakla daha sonra da iki parmakla kavramaya bırakmaktadır. D) Çünkü çocuğun el-göz koordinasyonu becerisinin gelişimini destekler. E) Çünkü çocuğun problemlere çözümler bulmasını sağlar. 10. _____ kadar olan dönemde görme, işitme ve dokunma duyularını uyaran mobiller, oyun battaniyeleri, beşik korumaları vb. gibi oyuncaklar hazırlanmalıdır. A) B) C) D) E) Bebeklikten üç yaşına Üç yaşından beş yaşına Beş yaşından yedi yaşına Yedi yaşından dokuz yaşına Okul öncesi çağdan ilkokul çağına Cevap Anahtarı 1.D, 2.C, 3.A, 4.D, 5.B, 6.E, 7.B, 8.E, 9.C, 10.A Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14 Eğitici Oyuncak Yapma – I YARARLANILAN KAYNAKLAR VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER Alexander, G.M; Hines, M. (1994). “Gender labels and play styles: Their relative contribution to children's selection of playmates. Child Dev, 65, s: 869-879. Dirim, Ayşegül. (2000). “Okul öncesi Yaratıcı Çocuk Etkinlikleri”. İstanbul. Düzce, Nermin; Cinel, Gökçe; Özyeşer, Nur. (2006). “Erken Çocukluk Döneminde Bilişsel Gelişim Etkinlikleri”. Ankara. Egemen, Ayten; Yılmaz, Özge; Akil, İpek. (2004). “Oyun, Oyuncak ve Çocuk”. ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 5 (2), s: 39-42. Ergün, Mustafa. (1980). “Oyun ve Oyuncak Üzerine – I”. Milli Eğitim. 1/1. s: 102119. Galligan, A.C. (2000). “That place where we live: the discovery of self through the creative play experience”. J Child Adolesc Psychiatr Nurs, 13, s: 169-176. http://okuloncesietkinlikler.blogcu.com http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Oyuncak&oldid=13349459" http://www.acilservis.pro/oyuncak-secimi. http://www.aileakademisi.org. http://www.amazon.co.uk/Soft-Toys-Bears-Characters-Ducks http://www.annecocuk.com. http://www.baby-toys.co.uk. http://www.baby-toys.co.uk. http://www.bebekoyunu.tv http://www.bebeshop.com.tr. http://www.cocuklaricin.com.tr http://www.cocuksevgisi.com.tr. http://www.dallaspeacecenter.org/wartoys-faq. “Toys are for fun not fighting”. http://www.egiticioyunkartlari.com/2013/01/egitici-oyuncak-nedir.html http://www.egitisim.gen.tr/ Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15 Eğitici Oyuncak Yapma – I http://www.genelbilge.com. http://www.geocities.com/nevsehir3nolu/oyuntarihi. “Oyunun tanımı ve önemi”. http://www.hamileportal.com/cocuklarda_oyuncak_secimi.html. http://www.isikkitabevi.net http://www.parentcenter.com. “Do you let your kids play with toy guns?”. Ages 2. http://www.slideshare.net. http://www.toys.com. Kol, Suat. (2010). “Okul öncesi Dönemde Kazanılan Zaman ve Mekân Kavramlarının Ölçülmesine Yönelik Başarı Testi Geliştirilmesi”. International Conference on New Trends in Education and Their Implications, AntalyaTurkey. New Trends in Education and Their Implications, Antalya-Turkey. Kuntz, N, Adams; J.A, Zahr; L, Killen, R; Cameron, K; Wasson, H. (1996). “Therapeutic play and Dec bone marrow transplantation”. J Pediatr Nurs, 11, s: 359-367. Lillard, A.S. (1993). “Pretend play skills and the child's theory of mind”. Child Dev, 64, s: 348-371. Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi. (2011). “Çocuk Etkinlikleri”. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara. Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi. (2009). “Eğitici Oyuncaklar”. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara, s: 3-39. Moog, C. “Psychological Aspects of Ethnic Doll Play”. Http://www.balchinstitute. org/museum/toys/psych.html. Moog, C. “Psychological Aspects of Ethnic Doll Play”. Http://www.balchinstitute. org/museum/toys/psych.html. Oğuzkan, Şükran; Avcı, Neslihan. (2000). “Okul Öncesi Eğitici Oyuncaklar”. İstanbul. Oğuzkan, Şükran; Demiral, Özgör; Tür, Gülseren; Tezcan, Emine. (1987). “Anaokullarında Yaratıcı Çocuk Etkinlikleri”. Ankara. Oğuzkan, Şükran; Sapmaz, Neriman. (1993). “Yaratıcı Çocuk Faaliyetleri”. İstanbul. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16 Eğitici Oyuncak Yapma – I Özdemir, Melda; Yapma, Sergül. (2006). Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında Yaratıcı Çocuk Etkinlikleri”. İstanbul. Russ, S.W. (1998). “Play, creativity, and adaptive functioning: implications for play interventions. J Clin Child Psychol, 27, s: 469-480. Sarı, Ş. (2002). “Bir Oyun Aracı Çamur, Çoluk Çocuk”. 16, s: 21-22. Sert, Sergül. (2006). “Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında Yaratıcı Çocuk Etkinlikleri”. İstanbul. TDK Türkçe Sözlük 2. (1983). (Türkçe Sözlük 2) Türk Dil Kurumu Yayınları-505/2; Ankara, s: 914. Uluğ, M.O.(1997) “Niçin Oyun?”. Göçebe yayınları, s: 1-48. Üstün, Elif; Akman, Berrin. (2003). “Üç Yaş Grubu Çocuklarda Kavram Gelişimi”. Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, s: 137-141, Ankara. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17
© Copyright 2024 Paperzz
