1.Ünite

İçindekiler
1. Ünite
TARİH BİLİMİ
1. Bölüm : Tarih Bilimine Giriş. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
2. Bölüm : Tarih Yazıcılığı ve Tarihin Faydalandığı Bilim Dalları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
2. Ünite
UYGARLIĞIN DOĞUŞU ve İLK UYGARLIKLAR
1. Bölüm :
2. Bölüm :
3. Bölüm :
4. Bölüm :
Tarihî Çağlara Giriş. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Mezopotamya, Asya ve Doğu Akdeniz Uygarlıkları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Anadolu Uygarlıkları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Ege, Yunan ve Roma Uygarlıkları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
3. Ünite
İLK TÜRK DEVLETLERİ
1. Bölüm :
2. Bölüm :
3. Bölüm :
4. Bölüm :
5. Bölüm :
Türklerin Tarih Sahnesine Çıkışı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Orta Asya’da Kuralan İlk Türk Devletleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Kavimler Göçü ve Avrupa Hun Devleti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Kök Türkler – Uygurlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
Diğer Türk Devlet ve Toplulukları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
4. Ünite
İSLAM TARİHİ ve UYGARLIĞI
1. Bölüm :
2. Bölüm :
3. Bölüm :
4. Bölüm :
İslamiyetin Doğuşu ve Yayılışı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
Dört Halife Dönemi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
Emeviler Dönemi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Abbasiler Dönemi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
5. Ünite
TÜRK İSLAM DEVLETLERİ
1. Bölüm : Türklerin İslamiyeti Kabulü. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
2. Bölüm : İlk Türk İslam Devletleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
3. Bölüm : Kültür ve Medeniyet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
6. Ünite
TÜRKİYE TARİHİ
1. Bölüm : Anadolu’da Kurulan İlk Türk Beylikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
2. Bölüm : Türkiye Selçuklu Devleti’nin Kuruluş ve Yükselme Dönemleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
3. Bölüm : Türkiye Selçuklularının Kültür ve Medeniyeti - Dağılma Dönemi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
1. Ünite
TARİH BİLİMİ
1. Bölüm : Tarih Bilimine Giriş
TARİHİN TANIMI
Notlarım
Tarih, geçmişteki insan topluluklarının yaşayışlarını
, birbirleriyle olan ilişkilerini
, neden - so-
nuç ilişkisi içerisinde
yer ve
zaman göstererek, belgeler ışığında objektif
olarak inceleyen
Çözüm
Örnek .. 1
sosyal bir bilimdir.
Tanım: Tarih, insan topluluklarının geçmişteki yaşayışlarını, uğraşlarını, birbiriyle olan ilişkilerini, yer ve zaman göstererek neden - sonuç ilişkileri içerisinde inceleyen bir bilimdir.
Durum: İslamiyet’in hızlı yayılmasında diğer din ve inançlara karşı gösterilen
hoşgörünün payı büyüktür. Avrupa’da ve Asya’da ezilmiş ve horlanmış insanlar Müslümanları kurtarıcı olarak karşıladılar.
Yukarıda verilen durumda tarihin tanımında yer alan öğelerden hangisine değinilmemiştir?
A) İnsan ilişkileri
B) Neden - sonuç ilişkileri
C) Yer
D) İnsan topluluklarının yaşayışları
E) Zaman
(1996 - ÖSS)
TANIM
Tarihin Konusu
Olay:
Olgu:
Kısa sürede olup biten işler olay, uzun bir zaman diliminde oluşan durumlar ise olgudur.
9. Sınıf Tarih
Kolay Öğrenme Kılavuzu
5
1. Ünite
TARİH BİLİMİ
TARİH BİLİMİNİN YÖNTEMİ
Notlarım
Bir sonuca ulaşmak amacıyla akıl, bilim, belge, mantık ve tecrübeye dayanarak izlenen araştırma şekline “yöntem” denir.
Birinci Elden Kaynak:
Tarihin yöntemi, tarihî olayları inceleyerek anlamak ve açıklamaktır. Tarihî olaylar hakkında doğru bilgi edinmek ancak o dönemden kalan ve olayı aydınlatmaya katkıda bulunacak belge ve bulguların değerlendirilmesi
İkinci Elden Kaynak:
ile mümkündür.
TARİH BİLİMİNİN ARAŞTIRMA BASAMAKLARI
Sözlü Kaynak:
Tarama (Kaynak Arama)
Yazılı Kaynak: En güvenilir tarihî
kaynaklardır. Yazılı kaynaklara; ki-
tabeler (yazıt), şecereler (soy kütükleri), yıllıklar (anallar), biyografiler
(hal tercümesi), takvimler, seyahat-
nameler, hatıralar, vekayinameler
(kronikler), mektuplar, yazılı arşiv
malzemeleri örnek gösterilebilir.
Kaynaklara dayanmayan bilgiler, tarih araştırmalarında değer taşımaz ve
dikkate alınmaz. Bundan dolayı tarihçi, bir konuyu ele aldığında mutlaka o
konuyla ilgili kaynakları taramalıdır.
Tasnif (Sınıflandırma)
Kalıntılar:
Tarihçi çalışmasının amacına ve konusuna göre bilgi ve verileri istediği şekilde sınıflandırabilir.
Çizili, Sesli ve Görüntülü Kaynaklar:
Tahlil (Çözümleme)
Bu aşamada eksiklikler tamamlanır, veriler gruplandırılır. Eldeki malzemeler kullanıma hazır ve işe yarar duruma getirilir.
6
Kolay Öğrenme Kılavuzu
1. Ünite
1. Bölüm : Tarih Bilimine Giriş
Tenkit (Eleştiri)
Notlarım
En doğru bilgiye ulaşmak amacıyla bütün belgelerin eleştiri süzgecinden geçirilerek bilgilerin doğruluğunun ya da yanlışlığının ayırt edilmesine
denir.

Terkip (Sentez) Yapma
Terkip, bir araya getirmek, sentez yapmak demektir. Tarihçinin hazırlık çalışmalarını tamamladıktan sonra eseri anlaşılır bir dil kullanarak birleştirdenir.
Bilgi Notu
Tarih Araştırmalarında Uyulması Gereken Kurallar
�Coğrafi koşullar, toplumun yaşayış tarzı ve ekonomik, ticari etkenler,
Örnek .. 2
mesine
Aşağıdakilerden hangisi tarihi olayların araştırılmasında başvurulan yollardan biri olamaz?
A) Kronoloji ve coğrafyadan yararlanma
dinî ve kültürel etkenler göz önünde bulundurulmalıdır.
�
B) Kaynak taraması yapma
C) Buluntuları inceleme
D) Deney yapma
�
E) Olaylar arasında ilişki kurma
(1988 - ÖSS)
Tarafsızlığın sağlanması için,
�Olayların üzerinden belli bir süre geçmelidir.
�
�
Çözüm
�
�
9. Sınıf Tarih
Kolay Öğrenme Kılavuzu
7
1. Ünite
TARİH BİLİMİ
TARİHİN SINIFLANDIRILMASI (TASNİFİ)
Notlarım
Tarih araştırmalarının ve tarih öğretiminin kolaylaştırılması amacıyla tarihî
gelişmeler;
Çağ:
,
ve
göre üçe ayrılmıştır:
Zamana Göre Sınıflandırma
Zamana göre sınıflandırmada, olaylar kronolojik dilimlere veya çağlara bölünmüştür. Tarihin çağlara ayrılmasında insanlık tarihinde yaşanan önemli
olaylar dönüm noktası olarak alınmıştır.
Örnek:
Mekana Göre Sınıflandırma
Yüzyıl:
Mekana göre sınıflandırmaya coğrafi sınıflandırma da denilmektedir. Bu
sınıflamada kıtalar, ülkeler, şehirler ve bölgeler göz önüne alınmaktadır.
Örnek:
Miladi Takvim:
Konuya Göre Sınıflandırma
İnsanların faaliyet gösterdikleri alanların araştırılması amacıyla yapılmış
bir sınıflandırmadır.
Örnek:
TAKVİMLER
Milattan sonraki tarihler, günümüze yaklaştıkça rakamsal olarak büyürken, milattan önceki tarihler günümüze yaklaştıkça küçülmektedir.
TANIM
Takvim:
Güneş Yılı:
Bilgi Notu
Ay Yılı:
Takvim zaman ölçüsü olarak Sümerlerden itibaren kullanılmıştır.
Sümerler Ay yılı, Mısırlılar ise Güneş yılı esasına göre düzenlenen
ilk takvimleri yapmışlardır. Her millet, takvim başlangıcı olarak
kendi hayatlarını etkileyen önemli olayları seçmişlerdir.
8
Kolay Öğrenme Kılavuzu
1. Ünite
1. Bölüm : Tarih Bilimine Giriş
Takvimin
Esas Alınan
Adı
Yıl Sistemi
Takvimin Özellikleri
Notlarım
�
�Aylar sayılarla (birinç, ikinç vb.) belirtilmiştir. 21 Mart Bahar Bayramı (Nevruz) takvimin yılbaşı kabul edilmiştir.
�
�
�
�Hz. Muhammed’in Mekke’den Medine’ye göç ettiği yılı (622) başlangıç kaHicri Takvim
bul ettiği için Hicri takvim adını almıştır.
�
�
�
�
�Takvimin başlangıç tarihi 1079 yılıdır. 1 Mart yıl başıdır.
�
�
�
�Rumi takvim 1676’da ekonomik alanda kullanılmaya başlanmış, 1839’dan
itibaren de bütün resmi işlemlerde kullanılmıştır. 1917 yılında ise Takvim-i
Garbi adıyla Miladi takvime yakın bir takvim kullanılmıştır.
�
�
Miladi Takvim
�Güneş yılı esasına göre düzenlenen ilk takvimi Mısırlılar bulmuştur. Bu takvime daha sonraları İyonyalılar, Yunanlılar, Romalılar ve Papa XIII. Gregor
katkıda bulunarak geliştirmiştir. Ülkemizde 1 Ocak 1926 yılından itibaren
kullanılmaya başlanmıştır.
9. Sınıf Tarih
Kolay Öğrenme Kılavuzu
9
1. Ünite
Örnek .. 3
TARİH BİLİMİ
Notlarım
MÖ tarihleri Milat Takviminin başlangıcından geriye doğru gittikçe, MS tarihleri ise Milat Takviminin başlangıcından günümüze doğru geldikçe sayısal değer olarak artar.
Çözüm
Bu bilgiye dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisine varılabilir?
A) MÖ iki tarihten sayısal değeri büyük olan küçük olandan daha eski
bir tarihi gösterir.
B) MÖ iki tarihin arasındaki süreyi bulmak için bu iki tarihi toplamak gerekir.
C) MÖ bir tarih ile MS bir tarih arasındaki süre, bunlardan sayısal değeri küçük olanın sayısal değeri büyük olandan çıkarılmasıyla bulunur.
D) MS iki tarihin arasındaki süreyi bulmak için bu iki tarihi toplamak gerekir.
E) MS iki tarihten sayısal değeri küçük olan büyük olandan daha yakın
bir tarihi gösterir.
(1997 - ÖSS)
TARİH ÖĞRENMENİN ÖNEMİ
Tarih öğrenmek aşağıdaki yararları sağlar:
�Vatan ve millet kavramlarının öğrenilmesi, millî birlik ve beraberlik, sorumluluk ve vatandaşlık duygularının gelişmesi
�
�
�
�
�
�
Tarihî Bilgilerin Değişebilme Özelliği
Tarihle ilgili bilgiler, olayla ilgili kaynaklara dayanılarak açıklanır. Ancak zamanla yeni belge ve bulguların elde edilmesiyle eski bilgilerimiz güçlenir ya
da değişime uğrayabilir.
10
Kolay Öğrenme Kılavuzu
Yazılıya Hazırlık Soruları
Aşağıdaki cümlelerdeki boşlukları doldurunuz.
1. Tarih, geçmişte yaşayan insanların
faaliyetlerini konu edinir.
Aktivite .. 2
Aktivite .. 1
TARİH BİLİMİNE GİRİŞ
Aşağıda verilen bilgileri doğru (D) veya yanlış (Y)
olarak işaretleyiniz.
2. Olayı
ayıran önemli bir özellik de olayın başlangıç ve bitiş tarihinin belli olmasıdır.
rafi olayların insanları ilgilendiren sonuçları tarihin ilgi alanına girmez.
ve
3. Tarihî olayın geçtiği döneme ait her türlü bulgu
birinci elden kaynaktır.
4. Tarihî olaylarla ilgili bilgi veren, onu doğru anlaya-
4. Tasnif, elde edilen bilgi ve verilerin kaynak de-
bilmemiz için tanıklık yapan her türlü malzemeye
denir.
5. Tarihî
sında
ğeri açısından yeterli olup olmadığının araştırılmasıdır.
5. Eserin adı, yazarı, basıldığı yer ve basım tarihi-
olaylar süreklilik gösterdiği için olaylar arailişkisi vardır.
Soru .. 1
Tarih biliminin araştırma yöntemlerini (5 T’yi) sırasıyla yazınız.
Çözüm
ilk kez Ay’a çıkışı olaya örnek
gösterilebilir.
2. Büyük depremler, tufanlar, kuraklıklar gibi coğ-
3. Tarih geçmişte yaşanmış ve tekrarlanmayan olayları konu edindiğinden
yöntemlerini kullanamaz.
1. Insanoğlunun
nin tespit edilmesi dış tenkittir.
Soru .. 4
Türklerin tarih boyunca kullandığı takvimleri kronolojik sıraya uygun olarak yazınız.
Çözüm
Soru .. 2
Yazılı ve sözlü kaynaklara örnek veriniz.
Çözüm
Soru .. 5
Tarih öğrenmenin yararlarından 3 tanesini yazınız.
Soru .. 3
Tarihi olayları zamana göre sınıflandırmanın sakıncalarını yazınız.
Çözüm
Çözüm
9. Sınıf Tarih
Kolay Öğrenme Kılavuzu
11
1. Ünite
Notlarım
12
Kolay Öğrenme Kılavuzu
TARİH BİLİMİ
2. Bölüm
1. Ünite
Tarih Yazıcılığı ve Tarihin
Faydalandığı Bilim Dalları
TARİH YAZICILIĞININ GELİŞİMİ
Notlarım
İnsanların, yaşadıkları deneyimleri kayıt altına alarak gelecek nesillere
aktarma ihtiyacı tarih yazıcığının ortaya çıkmasını sağlamıştır. Hititlerde
, Osmanlılarda
, Ruslarda
tarih yazıcılığına örnek gösterilebilir.
Vakanüvis: Osmanlılarda resmî dev-
TANIM
let tarihçilerine verilen unvan. Va-
Tarih felsefesi:
kanüvisler kendilerinden önceki dönemler ile ilgili yazılanları derlemek
ve kendi dönemlerinde gerçekleşen
olayları kaydetmekle görevliydiler.
İlk vakanüvis Mustafa Naima Efendi olaylar anlatılırken sosyolojik yorumlara yer verilmesi gerektiğini ileri
süren bir tarihçilik anlayışını benim-
TARİH YAZICILIĞININ GEÇİRDİĞİ AŞAMALAR
semiştir.
Hikayeci Tarih Yazıcılığı
Bu tarih anlayışında olaylar yer ve zaman belirtilirek, ancak neden - sonuç
ilişkileri kurulmadan, yorum yapmadan hikâye ve efsanelere dayanılarak
anlatılır. Bu anlayışın öncüsü
Bilgi Notu
Öğretici Tarih
Öğretici tarih yazıcılığının ilk temsilcisi sayılan
Savaşlarını bu tarzda yazmıştır.
Araştırmacı Tarih
XIX. yüzyıl ortalarından itibaren kullanılmaya başlanan bu tarih yazım yöntemi, günümüz tarih anlayışının temeli hâline gelmiş ve bilimsel bir nitelik
kazanmıştır.
9. Sınıf Tarih
Kolay Öğrenme Kılavuzu
13
1. Ünite
TARİH BİLİMİ
TÜRKLERDE TARİH YAZICILIĞI
Notlarım
Osmanlılar Döneminde Tarih Yazıcılığı
Osmanlı Devleti’nde tarih yazıcılığı, devlet politikası doğrultusunda yöneticilerin hayatları, başarıları, siyasi ve askerî olayların anlatılması şeklinde
bir gelişme göstermiştir.
Osmanlı tarih yazıcılığının amaçları şunlardır:
�
�
Osmanlılar, XVIII. yüzyıldan itibaren tarih felsefesi ve yazıcılığı konusunda
da Avrupa’dan etkilenmeye başlamıştır. Bunun sonucunda Osmanlılarda resmi devlet tarihçiliği (vakanüvislik) ortaya çıkmıştır.
Cumhuriyet Döneminde Tarih Yazıcılığı
Cumhuriyet Döneminde Atatürk’ün etkisiyle yeni bir tarih anlayışı benimsenerek Osmanlı tarih yazıcılığının mirası olan İslam merkezli tarih yorumu yerine Türk tarih tezi ortaya çıkmıştır. Bu tez, Türklerin dünya uygarlığının gelişiminde önemli bir yere sahip olduğunu kanıtlamayı amaçlamıştır.
Atatürk tarih çalışmalarının bilimsel olarak yapılmasını sağlamak için 1931
yılında Türk Tarih Kurumunun kurulmasını sağlamıştır. Türk tarihi ile Türkiye tarihini ve bunlarla ilgili konuları incelemeyi, elde edilen sonuçları yaymayı amaçlayan Türk Tarih Kurumu, Türklerin Selçuklu ve Osmanlı Dönemlerinden önceki tarihlerinin aydınlatılmasına önemli katkılarda bulunmuştur.
Belleten (1937), Belgeler (1964) ve Höyük (1991) bu kurumun düzenli aralıklarla çıkardığı yayınlardandır.
TARİHİN FAYDALANDIĞI BİLİMLER
Tarih araştırmalarında tarihçilere yardımcı olan bilimlerin başlıcaları şunlardır:
Coğrafya
Bu nedenle olayların neden ve sonuçlarının doğru
değerlendirilmesinde coğrafya biliminin tarih bilimine önemli katkıları vardır.
14
Kolay Öğrenme Kılavuzu

Download Report