2005-2 2009 -1 B E R E K E T Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Adana Zirai Mücadele Araştırma Enstitü Müdürlüğü tarafından yayınlanır. ADANA VE MERSİN İLİ KAYISILARINDA ZARARLI TRİPS TÜRLERİ KAYISILARDA SAPTANAN TRİPS TÜRLERİ Uzm. Naim ÖZTÜRK* *Adana Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü, 01321 Yüreğir / Adana ♦Dünya yaş ve kuru kayısı üretiminde ilk sırada yer alan Türkiye, sahip olduğu kayısı gen kaynakları ve uygun ekolojik koşulları nedeniyle büyük bir potansiyeline sahiptir. ♦Türkiye’de Karadeniz Bölgesi’nin çok nemli olan doğu kısımları ile Doğu Anadolu’nun kışları sert geçen yüksek yaylaları hariç, tüm bölgelerinde kayısı yetiştirilebilmektedir. ♦Dünya kayısı üretimi 2,7 milyon ton civarında olup, Türkiye bu üretimin yaklaşık 580.000 tonunu gerçekleştirmektedir. ♦Son yıllarda Türkiye yaş sebze ve meyve dış satımında gerek ilaç kalıntısı ve gerekse dış karantinaya tabi zararlılarından dolayı, önemli derecede kalite ve dış pazar sorunuyla karşılaşılmaktadır. Söz konusu karantina zararlısı böcek türlerinin en önemlilerinden (Thrips spp.) biri de (Şekil 1), virüs vektörü olması nedeniyle Batı çiçek tripsi, Frankliniella occidentalis (Pergande) (Thysanoptera: Thripidae)’dir. Trips türleri ♦Kayısılarda 3 familyadan 7 trips türü saptanmıştır. Bu türler; Frankliniella occidentalis (Pergande), Thrips major (Uzel), Thrips meridionalis (Priesner), Thrips tabaci L., Isoneurothrips australis Bagnall (Thy.: Thripidae) ile Aeolothrips collaris (Priesner) (Thy.: Aeolothripidae) ve Haplothrips aculeatus (Fabr.) (Thy.: Phlaeothripidae)’dur. a Şekil 1. Kayısıda saptanan tripslerin larva (a) ve ergin bireyleri (b) b Zirai Mücadele Araştırma Enstitü Müdürlüğü, Yüreğir / Adana, TLF.: (322) 3441784-97 ve FAX.: (322) 3441702 ♦Bazı meyvelerin aksine tripslerin, kayısı çiçek ve meyvelerinde daha düşük yoğunluklarda bulunmuştur. Ancak, tespit edilen türler içerisinde sırasıyla en yaygın türlerin F. occidentalis, T. meridionalis ve T. major oldukları belirlenmiştir. ♦Ergin tripslerin yoğunlukları genellikle kayısının çiçeklenme döneminde yükselmiştir. Ancak, kayısı çiçek taç yapraklarının dökülmesinden veya ilk meyvelerin oluşumundan sonra ergin yoğunlukları minimum düzeye inmiş ve larva yoğunluğu ise artmıştır. ♦Genel olarak, kayısı çiçeklerindeki trips popülasyonu 0,01–1,0 trips/çiçek arasında değişmektedir. Tripslerin kayısıdaki zarar şekli ve oranı ♦Trips türlerinden bazıları virüslerin vektörü olması yanında diğer meyve türlerinde olduğu gibi, kayısının çiçek tomurcuğu, çiçek ve meyvelerinde emgi yaparak; zayıf meyve tutumuna, şekil bozukluklarına, meyve yüzeyinde yaralanma (temreleşme) ve gümüşü lekelenmeye neden olmaktadır (Şekil 2). ♦Meysim boyunca düşük popülasyon yoğunluklarına paralel olarak, tripslerin kayısı meyvesinde neden oldukları zarar oranının %1-2 arasında değiştiği belirlenmiştir. ♦Böylece, tripslerin kayısılarda mücadeleyi gerektirecek ekonomik bir zararlı olmadıkları söylenebilir. ♦Ancak, çiçekli yabancı otların yoğun olarak görüldüğü kayısı bahçelerinde, trips yoğunluğunun daha yüksek olduğu ve bu bahçelerde yabancı ot mücadelesine ayrıca özen gösterilmelidir. a b Şekil 2. Tripslerin kayısıda meydana getirdiği temreleşme (a) ve gümüşlenme (b) zararı KAYNAKLAR Cravedi, P. and F. Molinari, 1984. Thysanoptera injurious to nectarines. informatore-fitopatologico, 34 (10): 12-16. Daughtery, M., R. K. Jones, J. W. Moyer, M. E. Daub and J. R. Baker, 1997. Tospoviruses Strike The Greenhouse Industry. Plant Disease, 81 (11): 1220-1235. Lewis, T., 1973. Thrips; Their Biology, Ecology and Economic Importance. Dep. of Ent. Rothamsted Experimental Station Harpenden, Hertfordshire, England, 349 p. Lodos, N., 1984. Türkiye Entomolojisi III (Genel Uygulamalı ve Faunistik). Ege Ünv. Ziraat Fak. Yayınları, no: 456, Bornova – İzmir, 150. Öztürk, N. ve E. Atakan, 2008. Mersin ve Adana İli Kayısılarında Bulunan Thrips (Thysanoptera) Türleri Üzerinde Araştırmalar. Alatarım Dergisi, Cilt 7 (2): 14-20. Tunç, İ., 1996. Thysanoptera associated with fruit crops in Turkey. Folia Entomologica Hungarica, 57: 155-160.