İzmir Eğitim ve Araştırma Hastanesi Tıp Dergisi,2013;17(Ek2):22-24 1.BOZYAKA HEMATOLOJĠ SEMPOZYUMU AKILCI İLAÇ KULLANIMI Doç Dr Arif Yüksel Ġzmir Bozyaka Eğitim ve AraĢtırma Hastanesi Ġç Hastalıkları Kliniği 1985 yılında Nairobi’de yapılan Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) toplantısı, Akılcı Ġlaç Kullanımı çalıĢmaları için baĢlangıç sayılmaktadır. Türkiye’de ise Akılcı Ġlaç Kullanımı ile ilgili ilk çalıĢmalar 1992 yılında baĢlatılmıĢtır. AKILCI ĠLAÇ KULLANIMI Teknik tarif: KiĢilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre •uygun ilacı, •uygun süre ve •dozda, •en düĢük fiyata ve •kolayca sağlayabilmeleri (DSÖ,1985, Nairobi toplantısı) Akılcı Ġlaç Kullanımı ; •Halkın sağlığını ve toplumun çıkarını gözetir. • Öncelikle hastanın probleminin tanımlanması, yani hekim tarafından doğru teĢhisin konulması Ģarttır. •Ġlaçlı veya ilaçsız, etkili ve güvenilir tedavinin tanımlanması, uygun ilaçların seçimi, uygun doz ve uygulama süresinin belirlenmesi ve güncel tanı ve tedavi kılavuzları esas alınmıĢ reçeteleme basamakları izlenmelidir. Akılcı İlaç Kullanımı Felsefi tarifi: •Ġlacı reçete edenlerin, •ilacı kullanıcıya ulaĢtıranların, •ilacı kullananların, •ilacı üretenlerin, •ilaçla ilgili düzenlemeleri yapanların, •ilacın parasını ödeyenlerin; tüm bu aĢamalarda akılcılığın ve toplum çıkarların öne çıktığı yaklaĢımlar sergilemesidir. AKILCI ĠLAÇ KULLANIMI EĞĠTĠMĠ •TIP FAKÜLTESĠNE ADIM ATAR ATMAZ BAġLAMALIDIR.TIP EĞĠTĠMĠ BOYUNCA BĠLĠġSEL ,PSĠKOMOTOR ĠLETĠġĠM BECERĠLERĠ KAZANMA ĠLE PARALEL GĠDEN BĠR SÜREÇTĠR. BİLİŞSEL BECERİ NEDİR? .Terapötik amaç belirleyebilecek .Bir tedavi yaklaĢımı seçebilecek .Ġlaç tedavisi seçti ise, ilacı seçip, farmasötik formunu, dozunu, doz aralığını ve tedavi süresini belirleye bilecek .Hastayı bilgilendirmesi gerektiğini ve hastaya ne söylemesi gerektiğine karar verebilecek .Ġlaç tedavisini ne zaman ve nasıl takip edeceğine karar verebilecek .Ġlaç tedavisi takibinden sonuç çıkartabilecek .Sonuca göre, ilacı kesmeye, devam etmeye veya değiĢtirmeye karar verebilecek beceriyi tıp öğrencisine kazandırmaktır. PSĠKOMOTOR BECERĠ NEDĠR? • Reçete yazabilecek • Ġlaç uygulayabilecek beceridir. İLETİŞİM BECERİSİ Ne Demektir? •Reçete yazabilecek •Ġlaçtan beklenen terapötik etki hakkında hastayı bilgilendirebilecek •Ġlacın yan etkileri hakkında hastayı bilgilendirebilecek 22 •Hastanın ilacı nasıl kullanması gerektiğini söyleyebilecek •Tehlikeli olabilecek durumlara karĢı hastayı ikaz edebilecek •Hastaya bir sonraki randevuyu vere bilecek beceriyi kazandırmaktır. BU BECERİLERİN KAZANAN HEKİM; 1.Hastanın problemini tanımlar, 2.Terapötik amacı belirler, 3.Bireysel ilacının o hasta için uygun olup olmadığına karar verir, 4.Ġlaç tedavisine baĢlar, 5.Hastayı bilgilendirir, 6.Ġlaç tedavisini takip eder. HASTADA TERAPÖTĠK AMAÇ 1.Hastalığı / sendromu tedavi etmek 2. Semptomu düzeltmek 3.Hastalığı önlemek 4.Yukarıdakilerin kombinasyonudur. Bunları yaparken; 1. Ġlaçsız veya ilaç dıĢı yöntemler ile 2. Ġlaç ile 3. Bir uzmana sevk 4. Yukarıdakilerin kombinasyonunu dikka te alır. Tıp Fakültelerinde Rasyonel Farmakoterapi Eğitimi için Öneriler •Eğitim tek bir yılda verilmemeli, yıllara dağılmalı ve fazla sayıda örnek kullanılarak eğitim verilmelidir. •“Probleme Dayalı Öğrenim” yöntemi kullanılarak eğitim verilmelidir. •Eğitim küçük gruplar halinde verilmelidir. •Klinik stajlar esnasında, klinikçilerin ve/veya gösterici olması gerekmektedir. farmakologların vereceği eğitim/tekrarlar önemli olacaktır. •Akılcılığın tüm toplumda hakim olması ve alınan kararlarda yol gösterici olması gerekmektedir KRİTİK SORU •Ulusal ilaç politikalarının yaĢama geçirilmediği bir ülkede, akılcı ilaç kullanımı yaĢam geçirilebilir mi? •HAYIR KRİTİK SORU •Ulusal ilaç politikalarının yaĢama geçirilmediği bir ülkede, akılcı ilaç kullanımını yaĢama geçirmek gayret gösterilmeli midir? üzere •EVET Rakamlarla Akılcı İlaç Kullanımının Önemi Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verileri, dünyada ilaçların yaklaĢık %50'sinin yanlıĢ ya da gereksiz kullanıldığını veya kutusu bile açılmadan çöpe atıldığını gösteriyor. T.C. Sağlık Bakanlığı Ġlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü bu oranların Türkiye için de geçerli olduğunu belirtiyor. T.C. Sağlık Bakanlığı, Tıp Kurumu Derneği ve Türkiye Eczacılar Birliği'nin verilerine göre eczanelerdeki ilaçların ortalama %7'si kullanma süresi dolduğu için israf ediliyor. Ekonomik Kalkınma ve ĠĢbirliği Örgütü (EKĠÖ /OECD) 2008 raporuna göre sağlığa ayrılan pay ABD’de %16.4, Ġngiltere’de %8.8 olmasına karĢın Türkiye’de %6.1 oranında kalmaktadır ÜLKEMĠZDE SON DURUM NASIL GÖZÜKÜYOR? 1- Sağlık hizmetlerinin sunumunda gereksiz ve yanlıĢ reçete yazma oranlarının çok fazla olması. 2- Topluma yönelik bilgilendirme ve eğitimin yetersiz olması nedeniyle toplumda gereksiz yere ve israf düzeyinde ilaç kullanma ve bulundurma alıĢkanlığının yerleĢmiĢ olması. 3- Eczaneler genelinde gereksiz ilaç kullanımını ve israfını teĢvik ettiği düĢünülen "mal fazlası" uygulamasının bulunması, ayrıca reçetesiz ilaç satılması. 4- Akılcı ilaç kullanımı eğitimlerinin hem hekimler hem de eczacılar için gerek mezuniyet öncesi gerekse mezuniyet sonrası yeterli düzeyde olmaması ve hekimlerin, akılcı ilaç kullanımı eğitimi almıĢ olsalar da, sonrasında yeterince destek görmemeleri nedeniyle sahada kendilerini yalnız hissetmeleri ve çeĢitli faktörlerin de etkisi ile aldıkları eğitimi uygulayamamaları. 5- Ulusal ilaç politikası önceliklerini belirleyecek, ilaçlara ulaĢılabilirliğin artırılmasının yanı sıra ilaçların imalattan ya da ithalattan tüketime kadar olan kalitesinden sorumlu olacak ve akılcı kullanımını güçlendirecek çabaların eĢ 23 güdümünü sağlayacak özerk yapıda bir kurumun olmaması. 6- Ülkemizde, ulusal hastalık yüküne, bilimsel verilere ve maliyet etkililiğe göre seçilmiĢ, ulusal ilaç politikasının önceliği olması gereken temel ilaç listesinin ve ilaç seçme, reçetelendirme aĢamalarını hekim açısından kolaylaĢtırarak ilaçlarla ilgili diğer bilgi kaynaklarına ulaĢma yollarını gösterecek Ulusal Formüler’in olmaması. 7- Standart tanı ve tedavi rehberlerinin Formüler kullanımı ile desteklenmemesi ve tanı ve tedavi rehberlerinde tavsiye edilen tedavi protokollerini uygulamada bir zorunluluğun bulunmaması. 8- Ġlaç firmalarınca hekimlere yönelik yapılan promosyonlar. UNUTULMAMALIDIR KĠ; Hangi ilacın kullanılacağına karar veren hekim, ilacı uygun Ģartlarda sağlayan eczacı ve ilacı uygulayan hemĢire veya hasta, “Akılcı Ġlaç Kullanımı”nın sağlanmasında sorumluluk sahibi taraflardır. 24