din kültürü ve ahlak bilgisi dersi temel kavramları

DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ DERSİ1TEMEL KAVRAMLARI
1. İNANÇ
A. ALLAH İNANCI
Tevhit: Bütün kâinatın yaratıcısı olan Allah’ın bir tek ilah olduğuna, onun ne
zatında, ne fiillerinde, hiçbir ortağı olmadığına iman etmek anlamına gelir.
Şirk: Allah’a zatında, sıfatlarında ya da fillerinde denk tutmak, ortak
koşmaktır.
Müşrik: Şirk koşana denir.
Mümin: Allah'a, Hz. Peygamber'e ve O'nun haber verdiği şeylere yürekten
inanıp, kabul ve tasdik eden kimseye mümin denir.
Kafir: Sözlükte "örten" anlamına gelmektedir. Gerçek ve doğru inancı
örttüğü, yanlış şeylere inandığı için böyle kimselere kâfir denmiştir.
Münafık: Allah’ın birliğini, Hz. Muhammed'in peygamberliğini ve onun,
Allah'tan getirdiklerini kabul ettiklerini söyleyerek, Müslümanlar gibi
yaşadıkları halde, kalpten inanmayan kimselere münafık denir. Münafıkların
içi başka dışı başkadır. Sözü özüne uygun değildir.
İSLAM, İMAN, İHSAN
İslam; Allah’tan başka ilâh bulunmadığına ve Muhammed’in O’nun
peygamberi olduğuna inanmak, namazı dosdoğru kılmak, zekâtı vermek,
ramazan orucunu tutmak ve gücün yetiyorsa Allah’ın evini ziyaret edip hac
yapmaktır.
İman; Allah’a, O’nun meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine, ahiret
gününe, hayır ve şerrin bir kaderle meydana geldiğine inanmaktır.
İhsan; Allah’ı görüyor gibi O’na ibadet etmendir. Sen O’nu görmüyorsan da O
seni görmektedir.
2
ALLAH’IN SIFATLARI:
Zati Sıfatlar
1.Vücud: Allah vardır.
2.Kıdem: Allah’ın varlığının başlangıcı yoktur.
3.Beka: Allah’ın varlığının sonu yoktur.
4.Vahdaniyet: Allah birdir.
5.Muhalefetün Li-l Havadis: Allah sonradan olan şeylere benzemez.
6.Kıyam Binefsihi: Allah’ın varlığı kendindendir. Allah hiçbir şeye muhtaç değildir.
Subûti Sıfatlar
1.Hayat: Allah, hayat sahibidir,
diridir.
2.İlim: Allah her şeyi bilir.
3.Semi: Allah her şeyi işitir.
4.Basar: Allah, her şeyi görür.
5.İrade: Allah diler, dilediğini yapar.
6.Kudret: Allah kudret sahibidir, her
şeye gücü yeter.
7.Kelam: Allah söz sahibidir.
8.Tekvin: Allah yaratıcıdır.
B. MELEK İNANCI
Dört Büyük Melek:
Cebrail: Allah ile Peygamberler arasında elçilik yapan melektir. Vahiy meleği
Mikail: Tabiat olaylarıyla ilgili görevleri olan melektir.
İsrafil: Kıyametin kopması ve insanların öldükten sonra tekrar dirilmeleri için
''sur''a üflemekle görevli olan melektir.
Azrail: Can almaya memur olan melektir.
Bilinen diğer meleklerden bazıları ise;
Münker-Nekir: Ölümden sonra kabirde sorguyla görevli melekler.
Kirâmen Kâtibin: İnsanların amellerini yazmakla görevli melekler.
Hafaza: Koruyucu melekler.
3
C. KUTSAL KİTAP İNANCI
Ayet: Kur’an-ı Kerim cümleleri
Sure: Kur’an-ı Kerim’de bulunan her bir bölüme sure denir. 114 sure
vardır.(Fatiha, yasin gibi)
Cüz: Kur’an-ı Kerim’in her 20 sayfasına cüz denir.600 sayfa olan Kur’an-ı
Kerim 30 cüzden ibarettir.
Hatim: Kur’an-ı Kerim’in baştan sona okunup tamamlanmasına hatim denir.
Hafız: Kur’an-ı Kerim’in tamamını ezberlemeye denir.
Muhkem ayetler: Anlamı açık olan, anlaşılması kolay ayetlerdir.
Okunduğunda kastedilen anlam hemen anlaşılır. Çoğu ayetler bu türdendir.
Müteşabih Ayetler: Teşbih ve mecaz anlam yüklü, soyut ve sembollerin
kullanıldığı ayetlerdir. Böyle ayetlerin sayısı fazla değildir.
Mukabele: Ramazan ayında Kur’an-ı Kerim’in bir kişi tarafından okunup
diğerleri tarafından takip edilmesidir. Karşılıklı okuma anlamına gelir.
Meal: Arapça olan Kuran ayetlerini başka bir dile aktarmaktır. Kur’an-ı
Kerim’in tercümesi için kullanılır.
Tefsir: Kuran ayetlerini indikleri zamanı, mekanı ve ayetin indiriliş sebebini
göz önünde bulundurarak açıklamak ve yorumlamaktır.
Tecvit: Kuranı güzel şekilde okumak için uyulması gereken kuralları kapsayan
ilimdir.
Mushaf: İki kapak arasına alınmış sayfalar, Kur’an-ı Kerim’in kitap halindeki
özel adıdır.
Kitab-ı Mukaddes: Hristiyan ve Yahudilerin kabul ettiği kutsal kitaptır. İki
bölümden oluşur: 1. Eski Ahit(Tevrat ve Zebur) 2. Yeni Ahit(İncil)
4
D. PEYGAMBER İNANCI
Nebi: Kendisine kutsal kitap verilmeyen peygamber
Resul: Kendisine kutsal kitap verilen peygamber
Tebliğ: Peygamberlerin dini anlatmasına, açıklamasına ve insanlara
duyurmasına denir.
Hikmet: Sözde ve davranışta tam ve doğru isabetli olmak, Allah'ın
peygamberlerine ve seçkin halis kullarına nasip ettiği derin anlayış kabiliyeti.
Hadis: Hz. Muhammed’in öğüt veren sözleridir.
Sünnet: Hz. Muhammed’in örnek davranışlarına sünnet denir.
Mescid-İ Nebi: Hz. Muhammed’in Medine’de yaptırdığı Peygamber Mescidi’dir.
Hicret: Mekke’den Medine’ye göç.
Muhacir: Hicret eden Müslümanlara denir.
Ensar: Hicret edenlere yardım eden Medineli Müslümanlara denir.
PEYGAMBER SIFATLARI:
1.Sıdk: Doğruluk
2.İsmet: Günah işlemekten uzak olmak
3.Fetanet: Akıllı ve zeki olmak
4.Emanet: Güvenilir olmak
5.Tebliğ: Allah’tan aldığı vahyi olduğu gibi insanlara bildirmek
5
E. AHİRET İNANCI
Kıyamet: Birbirini tamamlayan iki olayı (aşamayı)ifade eden bir kavramdır. 1.
Aşama dünya düzenin yok oluşu, 2. Aşama tüm insanların ahirette dirilişi.
Sûr’a Üfleme: İsrafil meleği 1. Kez sura üfler ve kıyametin ilk aşaması
gerçekleşir, 2. Kez üfler ve diriliş başlar.
Ahiret: İnsanların ebedi yurdu.
Haşr: İnsanların kıyamet günü hesap için toplanması.
Mahşer: İnsanların hesap vermek için toplandıkları yer.
Mizan: İnsanların amellerinin tartılması.
Amel Defteri: İnsanların dünyada yapıp ettiklerinin kaydedilmesi.
Berzah Âlemi: Ölenlerin (ruhun) kıyamete kadar bekletildikleri kabir hayatı.
Ba’s: Kıyamette diriliş.
F. KADER İNANCI
Külli İrade: Allah’ın dilediği her şeyi yapabilmesi ve emrinin önüne hiçbir
şeyin geçememesidir.
Cüz’i İrade: Allah tarafından insana verilen, dilediği gibi hareket edebilme
yeteneği ve seçme serbestliğidir.
Tevekkül: Allah’a güvenmek, bir amaca ulaşmak için gereken bütün
tedbirleri alıp, gereken çaba ve gayreti gösterdikten sonra Allah’a
güvenmektir.
Sünnetullah: Allah’ın sünneti, kanunu demektir. Allah’ın varlık âleminin
düzeni için koymuş olduğu yasalardır.
Rızk: Canlının hayatının devamını sağlayan Allah’ın nimetlerine denir.
6
İSLAM DÜŞÜNCESİNDE YORUM FARKLILIKLARI / MEZHEPLER
(DİNİ YORUM BİÇİMLERİ)
İnançla İlgili Yorumlar
İslam inanç sistemini açıklama, anlatma ve diğer düşünce ve inanç sistemlerine
karşı koruma/savunma sonucu oluşan, İslam dinindeki inançla ilgili farklı
yorumların oluşturduğu mezheplere “İTİKADİ-SİYASİ MEZHEPLER” denir.

Şiilik

Haricilik

Mutezile

Maturidîlik

Eşârilik
İbadetle İlgili Yorumlar
İslam dininin ibadet, hukuk, amel ve muamelat(insan ilişkilerinin sosyal
boyutu) konularında ortaya çıkan yorum farklılıklarına “AMELİ-FIKHİ
MEZHEPLER” denir.
 Hanefîlik (İmam-ı Azam Ebu Hanife künyesiyle Numan bin Sabit’in
sistemleşmiş öğretileridir.)
 Hanbelîlik (İmam Ahmed bin Hanbel’in sistemleşmiş öğretileridir.)
 Şafiîlik (İmam Şafii künyesiyle Muhammed bin İdris’in sistemleşmiş
öğretileridir.)
 Malikîlik (İmam-ı Malik bin Enes’in sistemleşmiş öğretileridir.)
 Caferilik (İmam-ı Cafer es- Sadık’ın sistemleşmiş öğretileridir.)
7
Ahlakla İlgili Yorumlar
İslam dininin ahlak boyutu üzerinde duran, dinimizin Allah sevgisi, merhamet
boyutlarını ele alan konularda ortaya çıkan yorum farklılıklarına “TASAVVUFİ
MEZHEPLER” denir.
 Nakşibendîlik (Kurucusu: Bahaeddin Nakşibend’dir. Zakir yönetiminde sessiz
zikir esastır.)
 Kadirîlik (Kurucusu: Abdulkadir Geylani’dir. ilahi, kaside, gazeller eşliğinde
sesli zikir esastır.)
 Alevilik-Bektaşilik (Bektaşiliğin Kurucusu: Hacı Bektaş-ı Veli’dir.“Bağlama”
eşliğinde “Semah”)
 Mevlevilik (Kurucusu: Mevlana Muhammed bin Celaleddin er-Rumi’dir.
“Ney” eşliğinde “Sema”’)
 Yesevilik (Kurucusu:Hoca Ahmet Yesevi’dir. Bektaşiliğin kaynağını oluşturur.)
 Nusayrilik
8
2. İBADET
A) NAMAZ İBADETİ
Günlük Beş Vakit Namaz: Farzdır, bireysel ya da cemaatle kılınabilir.
Cuma Namazı: Farzdır, cemaatle kılınır.
Bayram Namazı: Vaciptir, cemaatle kılınır.
Cenaze namazı: Farzdır ancak bir gurup Müslümanın yerine getirmesi
yeterlidir.
Teravih Namazı: Sünnet bir namaz, Ramazan ayında kılınır.
Vitr Namazı: Vacip bir namazdır, yatsı namazından sonra kılınır.
Hutbe: Cuma ve bayram namazlarında imamın yaptığı kısa konuşma.
Cami Bölümleri: Vaaz Kürsüsü, Minare,
Mihrap: İmamın namaz kıldırdığı yer.
Minber: Hutbe okunan yer.
Abdest Çeşitleri: Namaz Abdesti, Gusül (boy abdesti),Teyemmüm
B) ORUÇ İBADETİ
Oruç Çeşitleri:
Ramazan Orucu: Ramazan ayında tutulması farz olan oruçtur.
Adak Orucu: Bir dileğimizin, isteğimizin gerçekleşmesi halinde oruç tutmayı
adamaya adak orucu denir.
Muharrem Orucu: Muharrem ayında tutulan oruçtur. Aleviler Kerbela olayının
yası için Muharrem ayının ilk 10 günü tutmaktadırlar. Hz. Muhammed (AS)
Muharrem ayının 9.10.ve 11. Günlerinde tutmuştur.
Nafile Orucu: Farz ve vacip oruç dışında Allah rızası için tutulan oruçtur.
Kaza Orucu: Tutulamayan ramazan orucunun ramazan ayı dışında tutulmasına
kaza orucu denir.
9
Oruç İbadetiyle İlgili Kavramlar
İmsak: Yemek yemenin yasaklandığı, orucun başlama zamanına imsak vakti
denir. Sabah şafak sökmeden önceki vakittir.
Sahur: İmsak vaktinden önce, gecenin son kısmına denir. Geceleyin kalkılan
zamana "sahur", bu zamanda yenilen yemeğe de "sahur yemeği" denir.
İftar: Güneşin batmasıyla beraber orucun açılma vaktine denir.
Fidye: Hastalık ya da yaşlılık sebebiyle ramazan orucunu tutamayan ve maddi
imkânı yeterli olanların tutamadığı her gün için fakirlere verilmesi gereken
gıda veya para yardımına denir.
Fitre (Fıtır Sadakası): Ramazan ayında aile bireylerinin her biri için, 1 günlük
gıdanın veya bedelinin fakirlere verilmesidir.
C) HAC İBADETİ
Tavaf: Kâbe’nin etrafında 7 tur dönmeye denir.
Sa’y: Safa ve Merve tepeleri arasında gidip gelme şeklinde yapılır.
Vakfe: Arafat Dağında belirli bir vakit durmak ve düşünmek şeklinde yapılan
bir ibadettir.
Şeytan Taşlama: Mina Dağında sembolik olarak şeytanın taşlanmasıdır.
İhram: Günlük yaşamda yasak olmayan bazı davranışların hac için yasak
olmasına denir. Aynı zamanda beyaz ihram kıyafeti giyilir.
Mikat: Haccın yapıldığı alanın sınırlandırılması, mikat alanıdır.
Umre: Hac zamanı dışında yapılan tavaf, say ve ziyarete umre denir.
Telbiye: Telbiye duası(Lebbeyk…) hac sırasında yapılan ve sık sık
tekrarlanması gereken duadır. Allah’ın davetine cevap verme anlamına gelir.
10
D) ZEKAT İBADETİ
Zekat: Zengin Müslümanların vermesi gereken, ihtiyaç fazlası malın 1/40’ını
fakirlere verilmesine denir. Farzdır.
Sadaka: Allah rızası için fakirlere verilen mal, para, ilim gibi insanın muhtaç
olduğu herhangi bir şey`e sadaka denir.
Sadaka-i Câriye: sürekli sevap kazandıran sadaka anlamına gelir ve herkesin
faydalanacağı süreklilik arzeden hayırlar için kullanılan genel bir tâbirdir.
Buna “kurumlaşmış hayırlar” da demek mümkündür. Cami ve mescidler,
mektep ve medreseler, yollar ve köprüler, çeşmeler ve sebiller, hanlar ve
hamamlar, her çeşit hayır vakıfları bunun örneğidir. Bunları yapanların,
yapımına vesile olanların, katkı sağlayanların amel defteri kapanmaz ve
sevabı sürekli olur.
İnfak: Allah yolunda yapılan maddi manevi her tür harcama için Kur’an-ı
Kerim’in kullandığı bir kavramdır.
E) KURBAN İBADETİ
Kurban kesmek vacip bir ibadettir. Kurban kelime olarak Allah’a yakınlaşmak
ve Allah’a olan bağlılığın ifadesi anlamına gelir.
Kurban Çeşitleri:
Adak Kurbanı: Bir dileğimizin, isteğimizin gerçekleşmesi halinde kurban kesmeyi
adamaya adak orucu denir.
Akika Kurbanı: Çocuk sahibi olan anne-babanın Allah’a şükür için kestikleri kurbandır
Şükür Kurbanı: İnsanlar kendilerini mutlu edecek bir durumla karşılaştıklarında
Allah’a şükür için kestikleri kurbandır.
Ayrıca; Alevi- Bektaşi kültüründe Ziyaret Kurbanı, Dar Kurbanı, Musahiplik
Kurbanı vardır.
11

Download Report