inceleyebilirsiniz. - Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
THEP (2014-2019)
Sivas Belediye Başkanlığı Sivas Halk Sağlığı Sivas Meteoroloji
Müdürlüğü
Müdürlüğü
Çevre Mühendisliği
Bölüm Başkanlığı
Planın Onay Tarihi
TEMMUZ 2014
SÇŞM-07-PL-01
Y.T.:UYGULAMA
D.NO:04
D.T: 21.05.2014
SAYFA:1/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
İÇİNDEKİLER
Sayfa Numarası
1. GİRİŞ
1.1
1.2
1.3
3
Bu planın neden yazıldığına dair genel bilgi ve gerekliliği
(mevzuat kapsamında)
Temiz hava eylem planı komisyonu üyeleri
(kurum ve kişi bazında)
Temiz hava eylem planını hazırlayanlar ve iletişim bilgileri
9
10
11
2. İLDEKİ HAVA KALİTESİ DURUMU VE TAHMİNİ
2.1. Mevcut Durum
2.2. Hava Kalitesi Sınır Değerleri Aşım Durumuna İlişkin Bilgiler
2.3. Kirliliğin Kaynağı ve Değerlendirilmesi
2.4. Hava Kalitesi Gösterge Ölçümleri
2.5. Emisyon Envanteri
3. ALINACAK ÖNLEMLER
12
23
23
24
24
3.1. Sorumlu Merciler
3.2. Durum Analizi
3.3. Mevcut Olan İyileştirme Projeleri Veya Önlemlerin Detayları
3.4. Kirliliği Azaltmak İçin Uygulanacak Projeler Veya Önlemlerin Detayları
4. SORUNLAR VE OLASI ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
4.1. İzlemenin (yeri, veri alımı, vs.) İyileştirilmesi İçin Gerekenler Nelerdir?
4.2. Emisyon Verisi toplama oranının yükseltilmesi İçin Gerekenler Nelerdir?
4.3. Hava Kirliliği Dağılımının Haritalandırılması ve Hava kalitesi
modellerinin çalıştırılması için Gerekenler Nelerdir?
4.4. Temiz Hava Eylem Planlarının Geliştirilmesi İçin Gerekenler Nelerdir?
SÇŞM-07-PL-01
Y.T.:UYGULAMA
D.NO:04
D.T: 21.05.2014
28
28
31
31
33
33
33
33
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
TABLO LİSTESİ
Tablo 1: Komisyon Üyeleri İletişim Bilgileri
Tablo 2: Komisyon Üyeleri İletişim Bilgileri
Tablo 3-Meteorolojik Veriler
Tablo-4: İlde bulunan hava kalitesi izleme istasyonları sayısı, tipleri, ölçtüğü parametreler
ve koordinatları
Tablo 5: İstasyonda ölçülen hava kalitesi verileri
Tablo 6- Hava Kalite İndeksi Karşılaştırma Tablosu
Tablo 7- (Sivas) ilinde 2013 Yılında Hava Kirletici Parametreleri Aylık Ortalama
Değerleri(ÇŞİM,2013)
Tablo 8- (Sivas) ilinde 2013 Yılında Hava Kirletici Gazların Ortalama Konsantrasyonları
ve Sınır Değerin Aşıldığı Gün Sayıları (ÇŞİM,2013)
Tablo 9 – Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği (2013) Yılında Hava
Kalitesi Sınır Değerleri
Tablo 10– (Sivas) İlinde 2013 Yılında Evsel Isınmada Kullanılan Katı Yakıt Cinsi,
Yakıtların Özellikleri ve Bu Yakıtların Temin Edildiği Yerler (ÇŞİM,2013)
Tablo 11– (Sivas) İlinde 2013 Yılında Sanayide Kullanılan Katı Yakıtların Cinsi, Yakıtların
Özellikleri ve Bu Yakıtların Temin Edildiği Yerler (ÇŞİM,2013)
Tablo 12: Kömür Kullanımından Kaynaklanan Nox Emisyonları
Tablo 13: Kömür Kullanımından Kaynaklanan SOx Emisyonları
Tablo 15: Temiz Hava Eylem Planı Uygulanmasında Sorumlu Kişiler Tablo 14: İlimizdeki
Araç Bilgileri
ŞEKİL LİSTESİ
Şekil 1: Sivas Rüzgar Yönü
Şekil 2: Ortalama Sıcaklık Değerleri
Şekil 3: Ortalama Güneşlenme Süresi
Şekil 4: Aylık Toplam Yağış Miktarı Ortalaması
Şekil 5: Ortalama Yağışlı Gün Sayısı
Şekil-6: İstasyon resimleri, Sivas ili hava kalitesi izleme istasyonu
Şekil 7- (Sivas) ilinde Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonu Kükürt Dioksit (SO2) Parametresi
Günlük Ortalama Değer Grafiği (ÇŞİM,2013)
Şekil 8- (Sivas) ilinde Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonu Partikül Madde (PM10) Parametresi
Günlük Ortalama Değer Grafiği (ÇŞİM,2013)
Şekil 9: Yıllara Göre Kış Dönemi Hava Kirliliği Ölçümleri Aylık Ortalama Değerleri
Şekil 10:Verilerin Bölgesel Olarak Değerlendirilmesi
Şekil 11: Ocak -2013 Verilerinin Değerlendirilmesi ve Açıklamalar
SÇŞM-07-PL-01
Y.T.:UYGULAMA
D.NO:04
D.T: 21.05.2014
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
GİRİŞ
Hava kirliliğinin, başta insan sağlığı olmak üzere görüş mesafesi, materyaller, bitkiler
ve hayvan sağlığı üzerinde olumsuz etkileri vardır. Katı yakıtlar ve akaryakıt gibi karbonlu
maddelerin tam yanmamasından meydana gelen katı ve sıvı parçacıkların bir gaz karışımı
olan duman, hava kirliliğinin bir çeşitlidir ve görüş uzaklığını azaltıcı bir etkiye sahiptir.
Hava kirliliğinin, sanatsal ve mimari yapılar üzerinde tahrip edici ve bozucu etkisi
vardır. Bitkiler üzerinde ise öldürücü ve büyümelerini engelleyici olabilmektedir. Bu nedenle
hava kirliliği hem canlıların sağlığı açısından, hem de ekonomik yönden zarar vericidir.
Hava kirliliğinin insan sağlığı üzerindeki etkileri, atmosferde yüksek miktardaki
zararlı maddelerin solunması sonucu ortaya çıkar.
İnsanların sağlıklı ve rahat yaşayabilmesi için teneffüs edilen havanın mutlaka temiz olması
gerekir. Havanın doğal yapısını bozan ve kirleten maddelerin başka bir deyişle kirli havanın
solunması, özellikle akciğer dokularını tahrip edici ve öldürücü olabilmektedir.
Solunum yolu ile alınan hava içerisindeki parçacıklar ve duman, teneffüs esnasında yutulur ve
akciğerlere kadar ulaşır.
Hava Kalitesi
Avrupa Birliği'nin temiz hava politikalarının amacı, teneffüs edilen havanın doğal
ortam havası kadar iyi olmasını sağlamaktır.
Bu sebeple havanın kirlenmesine sebep olan emisyonlara ve bu emisyonların insan sağlığına,
bitkilere ve diğer malzemelere olan etkilerine ilişkin bilgi ve veriler toplanıyor. Bu veriler
sayesinde güncel durum analiz edilebilir, temiz hava stratejileri, simülasyon ve tahmine
yönelik bilgisayar modelleri geliştirebilir.
Gaz şeklindeki ve katı haldeki hava kirleticileri ortam havasında farklı hareket ederler.
Gaz halindeki kirleticiler uzak mesafelere taşınabilirken, katı parçacıklar kaynağın
yakınlarında yere veya başka yüzeylere çökerler. Kuru depozisyon, yağmur ve yıkama ile
hava tekrar temizlenebilir. Gaz halindeki ve katı haldeki hava kirleticileri kimyasal olarak
dönüştürülebilir.
Emisyon
Kimyasal reaksiyonlar ve yakma prosesleri esnasında ortam havasına karışan tüm gaz
ve partiküllere emisyon denir (örneğin: bacadan veya bir aracın egzostundan çıkan gazlar).
İmisyon
Atmosferde bulunan, ölçülen veya teneffüs edilen tüm gaz ve partiküller.
SÇŞM-07-PL-01
Y.T.:UYGULAMA
D.NO:04
D.T: 21.05.2014
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
İnversiyon
Sıcak havanın soğuk havanın üzerinde bulunarak, havanın dikey olarak birbiriyle
karışmasının engellenmesi durumudur. Kirlilik böylece yer seviyesine yakın soğuk hava
tabakasının içerisinde toplanır.
Hava Kalitesi İndeksi
Hava durumu gibi hava kalitesi de gün gün veya saat saat değişmektedir. Hava kalitesi
ve hava kirliliği hakkında basit bilgilerle halkın bilgilendirilmesi ve sağlıklarını nasıl
koruyacaklarını öğrenmeleri için hesaplanan hava kalitesi indeksi (HKİ), hava kalitesinin
günlük olarak rapor edilmesi için kullanılan bir indekstir. Yaşadığımız bölgenin havasının ne
kadar temiz veya kirli olduğu ve ne tür sağlık etkilerinin oluşabileceği konusunda bilgiler
verir.
Hava kalitesi indeksi, farklı hava kalitesi ile birlikte genel halk sağlığı üzerine etkisini,
hava kirliliği seviyesini, sağlıksız seviyeye yükseldiğinde alınması gereken kademeleri de
belirler.
5 temel kirletici için hava kalitesi indeksi hesaplanmaktadır. Bunlar; partikül maddeler
(PM10), karbon monoksit (CO), kükürt dioksit (SO2), azot dioksit (NO2) ve ozon (O3) dur.
Hava Kirliliği Kaynakları
İnsan kaynaklı oluşan kirlilik, bulunan bölgenin endüstriyel gelişimi, nüfusu,
şehirleşme durumu ve bulunduğu bölgenin coğrafi, fiziksel özellikleri gibi faktörlere bağlı
olarak değişim gösterir. Yoğun yerleşim ve sanayi üretimi gözlenen bölgelerde hava kirliliği
oluşma riski diğer bölgelere göre daha fazla olması beklenebilir.
Önemli Hava Kirleticileri
Kükürt dioksit SO2
Kükürt dioksit renksiz bir gaz. 19. Yüzyılın sonu ve 20. Yüzyılın başlarında kükürt
dioksit duman partikülleri ile birlikte sanayileşmiş şehirlerde kış aylarında ortaya çıkan
dumanlı sisin sorumlusu idiler. SO2 atmosfere ulaştıktan sonra sülfat ve sülfürik asit olarak
oksitlenir. Diğer kirleticiler ile birlikte büyük mesafeler üzerinden taşınabilecek damlalar veya
katı partiküller oluşturur. SO2 ve oksidasyon ürünleri kuru ve nemli depozisyonlar (asitli
SÇŞM-07-PL-01
Y.T.:UYGULAMA
D.NO:04
D.T: 21.05.2014
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
yağmur) sayesinde atmosferden uzaklaştırılır. 1999/30/EC sayılı AB direktifinde SO2 sınır
değerleri belirlenmiştir.
Kaynaklar:
SO2 'nin ana kaynağı kükürt oranı yüksek yağların, kömür ve linyit' in yakılmasıdır.
SO2 ayrıca kükürt oranı yüksek bronz ve tunç' un eritilmesiyle ortaya çıkıyor.
Kış aylarında SO2 konsantrasyonları mevcut sabit hava koşulları nedeniyle çok yüksek
olabiliyor. Kış aylarında görülen yüksek basınç durumu SO2 gibi kirleticilerin yer seviyesine
yakın havada birikmesine yol açıyor.
SO2'nin insan sağlığına etkisi:
SO2 ve SO4 teneffüs edildiğinde solunum yolları rahatsızlıklarına sebep oluyor. Astım,
kronik akciğer hastalar ve çocuklar için SO2 kirliliğinin yoğun olduğu dönemler özellikle çok
tehlikelidir. Yüksek SO2 konsantrasyonları astım krizlerine yol açabilir.
Büyük oranda SO2'nin oluşturduğu asit yağmuru bitkilere verdiği zararlar dışında,
ayrıca kireç taşından yapılmış kültürel ve tarihi anıt ve heykellere de büyük zarar veriyor.
AB sınır değerleri:
1-h-değer: 350μg/m3 ( senelik aşılması müsaade edilen değer: 24 defa)
24-h-değer: 125 μg/m3 (senelik aşılması müsaade edilen değer: 3 defa)
Türkiye’deki sınır değerler:
1-h- değer: 900 μg/m3 24- h -değer: 340 μg/m3
Yıllık ortalama: 150 μg/m3
Azot Oksitler NOX
Azot monoksit (NO) ve azot dioksitin (NO2) toplamı azot oksitleri (NOX) oluşturur.
Azot oksitler genellikle (%90 durumda) NO olarak dışarı verilir. NO2, No'nun ozon veya
radikallerle (OH veya HO2 gibi) reaksiyonu sonucunda çabucak oluşur.
Insan sağlığını en çok etkileyen azot oksit türü olması itibari ile, NO2 kentsel
bölgelerdeki en önemli hava kirleticilerinden biridir. 99/30/EC sayılı AB Konsey Direktifinde
NO2 ve NOX için sınır değerler belirlenmiştir.
Kaynaklar:
Azot oksit (NOX ) emisyonları insanların yarattığı kaynaklardan oluşmaktadır.
Örneğin azot ve oksijenin kirli havadaki reaksiyonu veya kısmi olarak yakıtın içerisindeki
azotun oksidasyonu ile oluşmaktadır. Insanların yarattığı ana kaynakların başında kara, hava
ve deniz trafiğindeki "mobil yakma kaynakları olarak de tabir edilen" araçlar ve endüstriyel
yakmalar geliyor.
İnsan Sağlığına Etkileri:
Sağlıklı insanların çok yüksek NO2 konsantrasyonlarına kısa süre dahi maruz kalmaları
şiddetli akciğer tahribatlarına yol açabilir. Kronik akciğer rahatsızlığı olan kişilerin ise bu
SÇŞM-07-PL-01
Y.T.:UYGULAMA
D.NO:04
D.T: 21.05.2014
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
konsantrasyonlara maruz kalmaları akciğerde kısa vadede fonksiyon bozukluklarına yol
açabilir. NO2 konsantrasyonlarına uzun süre maruz kalınması durumunda ise buna bağlı
olarak solunum yolu rahatsızlıklarının ciddi oranda arttığı gözlenmektedir.
AB sınır değerleri (01.01. 2010'dan itibaren geçerli olacak olan):
1 saatlik değer : 200 μg/m3 sınır değerin aşılmasına müsaade edilen gün : 18 gün
(yılda) yıllık ortalama değer : 40 μg/m3
Türkiye sınır değerleri:
yıllık ortalama değer 84 μg/m3
24 saatlik değer 300 μg/m3
Toz Partikül Madde (PM10)
Partikül Madde (PM10) Partikül madde terimi, havada bulunan katı partiküller ifade
eder. Bu partiküllerin tek tip bir kimyasal bileşimi yoktur. Katı partiküller insan faaliyetleri
sonucu ve doğal kaynaklardan, doğrudan atmosfere karışır. Atmosferde diğer kirleticiler ile
reaksiyona girerek PM' yi oluşturur ve atmosfere verilirler. (PM10 10μm' nin altında bir
aerodinamik çapa sahiptir) Halihazırda 2,5 μm' ye kadar olan partikülleri kapsayacak yasal
düzenlemeler konusunda çalışmalar devam etmektedir.
99/30/EC sayılı AB direktifi PM10 ile ilgili sınır değerleri tanımlıyor.
Kaynaklar:
PM10 için gösterilebilecek en büyük doğal kaynak yollardan kalkan tozlardır. Diğer
önemli kaynaklar ise trafik, yakma motorları, kamyonlara çakıl, kum ve toprak gibi
maddelerin yüklenmesi ve ardından boşaltılması. Kömür ve maden ocakları, inşaat alanları ve
taş ocakları.
Sağlık etkileri ve en riskli gruplar:
PM10 solunum sisteminde birikebilir ve çeşitli sağlık etkilerine sebep olabilir. Astım gibi
solunum rahatsızlıklarını kötüleştirebilir, erken ölümü de içeren çeşitli ciddi sağlık etkilerine
sebep olur. Astım, kronik tıkayıcı akciğer, ve kalp hastalığı gibi kalp veya akciğer hastalığı
olan kişiler PM10'a maruz kaldığında sağlık durumları kötüleşebilir. Yaşlılar ve çocuklar
PM10 maruziyetine karşı hassastır. PM10 yardımıyla toz içerisindeki mevcut diğer kirleticiler
akciğerlerin derinlerine kadar inebilir. İnce partiküllerin büyük bir kısmı akciğerlerdeki
alveollere kadar ulaşabilir. Buradan da kurşun gibi zehirli maddeler % 100 olarak kana
geçebilir.
AB sınır değerleri:
24- h –değer : 50 μg/m3 (yıllık müsaade edilen aşmalar: 35 gün) Yıllık ortalama: 40 μg/m3
Türkiye sınır değerleri:
SÇŞM-07-PL-01
Y.T.:UYGULAMA
D.NO:04
D.T: 21.05.2014
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
yıllık ortalama değer 114 μg/m3
24 saatlik değer 220 μg/m3
Karbon monoksit CO
Karbon monoksit, kokusuz ve renksiz bir gazdır. Yakıtların yapısındaki karbonun tam
yanmaması sonucu oluşur. CO konsantrasyonları, tipik olarak soğuk mevsimlerde en yüksek
değere ulaşır. Soğuk mevsimlerde çok yüksek değerler ulaşılmasının bir sebebi de inversyon
durumudur. CO'nun global arka plan konsantrasyonu 0,06 ve 0,17 mg/m3 arasında bulunuyor.
2000/69/EC sayılı AB direktifinde CO ile ilgili sınır değerler tespit edilmiştir.
Kaynaklar:
CO'nun ana kaynağı trafik ve trafikteki sıkışıklıktır.
Sağlık etkileri:
CO, akciğer yolu ile kan dolaşımına girer ve kimyasal olarak hemoglobinle bağlanır.
Kandaki bu madde, oksijeni hücrelere taşır. Bu yolla, CO organ ve dokulara ulaşan oksijen
miktarını azaltır. Sağlıklı kişilerde, daha yüksek seviyelerdeki CO' e maruziyet, algılama ve
gözün görme gücünü etkileyebilir. Hafif ve daha ağır kalp ve solunum sistemi hastalığı olan
kişiler ve henüz doğmamış ve yeni doğmuş bebekler, CO kirliliğine karşı en riskli grubu
oluşturur.
AB sınır değerleri:
8- h -değer: 10 mg/m3 CO
Türkiye’deki sınır değerler:
Yıllık ortalama: 10 mg/m3 CO 24- h -değer: 22 mg/m3 CO
Kurşun Pb
Kurşun doğada metal olarak bulunmaz. Kurşun gürültü, ışın ve vibrasyonlara karşı iyi
bir koruyucudur ve hava yoluyla taşınır. 99/30/EC sayılı AB direktifinde kurşun sınır
değerleri belirtilmiştir.
Kaynaklar:
Kurşun, maden ocakları ve bakır ve tunç' un işlenmesi, kurşun içeren ürünlerin geriye
dönüştürülmesi ve kurşunlu petrolün yakılmasıyla çevreye yayılır. Kurşun içeren benzin
ilavesi ürünlerinin de kullanılması, atmosferdeki kurşun oranını yükseltti. Ocak 2007' de
planlanan kurşunsuz benzine geçişle birlikte kurşun emisyonlarında önemli bir azalış
beklenmektedir
Sağlık etkileri:
Kurşunun sağlığa etkisi partikül büyüklüğü ile doğru orantılıdır. 2,5 μm' den küçük
partiküller akciğerlerin derinlerine kadar inebilir. İnce partiküllerin büyük bir kısmı
SÇŞM-07-PL-01
Y.T.:UYGULAMA
D.NO:04
D.T: 21.05.2014
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
akciğerlerdeki alveollere kadar ulaşabilir. Kurşun gibi zehirli maddeler buradan %100 kana
geçebilir. 2,5- 10 μm arasındaki partiküller bronşlar ve burun- boğaz boşluğunda birikir.
Çocuklar kurşun tarafından zarar gören en büyük risk grubudur.
AB sınır değerleri:
Yıllık ortalama: 0,5 μg/m3 kurşun
Türkiye’deki sınır değerler:
Yıllık ortalama: 1,6 μg/m3 kurşun
Ozon O3
Ozon, kokusuz renksiz ve 3 oksijen atomundan oluşan bir gazdır. Ozon kirliliği,
özellikle yaz mevsiminde güneşli havalarda ve yüksek sıcaklıkta oluşur: (NO2+ güneş
ışınları= NO+ O=> O+ O2= O3). Ozon üretimi uçucu organik bileşimler (VOC) ve karbon
monoksit sayesinde hızlandırılır/ güçlendirilir. Ozonun oluşması için en önemli öncü
bileşimler NOX (Azot oksitler) ve VOC' dır. Yüksek güneş ışınlarının etkisiyle ozon
konsantrasyonu Akdeniz ülkelerinde Kuzey-Avrupa ülkelerinden daha yüksek. Sebebi ise
güneş ışınlarının ozon'un fotokimyasal oluşumundaki fonksiyonundan kaynaklanıyor.
2002/3/EC sayılı AB direktifinde Ozon sınır değerleri tanımlanmıştır.
Kaynaklar:
Diğer kirleticilere kıyasla ozon doğrudan ortam havasına karışmıyor. Yeryüzüne yakın
seviyede ozon karmaşık kimyasal reaksiyonlar yoluyla oluşur. Bu reaksiyonlara NOx, metan,
CO ve VOC' ler (etan, etilen, propan, benzen, toluen, xylen) gibi kimyasal maddeler katılıyor.
Sağlık etkileri:
Ozon çok güçlü bir oksidasyon maddesidir. Bir çok biyolojik madde ile etkileşimde
bulunur. Örneğin tüm solunum sistemine zarar verebilir. Ozonun zararlı etkisi konsantrasyon
oranına ve ozona maruziyet süresine bağlı. Çocuklar büyük bir risk grubunu oluşturur. Diğer
gruplar arasında öğlen saatlerinde dışarıda fiziksel aktivitede bulunanlar, astım hastaları,
akciğer hastaları ve yaşlılar bulunuyor.
40'lı yıllarda ozonun bitkilere de zarar verdiği tespit edilmişti. Ozon yapraklara,
bitkilerin büyümesine sebep oluyor, ozon ayrıca hasat'ı da etkiliyor.
SÇŞM-07-PL-01
Y.T.:UYGULAMA
D.NO:04
D.T: 21.05.2014
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
1.1. Bu planın neden yazıldığına dair genel bilgi ve gerekliliği (mevzuat kapsamında)
Bilindiği üzere, 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun Ek 6 ncı maddesinde “Hava kalitesinin
belirlenmesi, izlenmesi ve ölçülmesine yönelik yöntemler, hava kalitesi sınır değerleri ve bu
sınır değerlerin aşılmaması için alınması gerekli önlemler ile kamuoyunun bilgilendirilmesi
ve bilinçlendirilmesine ilişkin çalışmalar Bakanlıkça yürütülür. Bu çalışmalara ilişkin usûl ve
esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.” hükmü yer almaktadır.
Yönetmelikle mevcut hava kalitesi sınır değerlerinin 01/01/2014 tarihine kadar kademeli
olarak azaltılması ve o tarihten sonra Avrupa Birliği hava kalitesi limit değerleri artı tolerans
değerlerine başlanarak kademeli bir geçiş ile AB limit değerlerine uyum sağlanması
hedeflenmektedir. Ayrıca, tüm Türkiye için hava kalitesi ön değerlendirme çalışmalarının
tamamlanması, bölge ve alt bölgelerin belirlenmesi ve listelenmesi, ölçüm istasyonlarının
kurulması, bölgesel ağ merkezlerinin oluşturulması, laboratuvar alt yapısının oluşturulması,
güvenli ve kaliteli ölçüm verilerinin sürekliliğini sağlayarak raporlanacak düzeyde temininin
sağlanması, yönetmelikteki kirletici emisyonlara ilişkin emisyon envanterlerinin elde
edilmesine yönelik çalışmaların yapılarak hava kalitesinin değerlendirilmesi ve yönetimine
ilişkin altyapının oluşturulması ve Avrupa Birliği hava kalitesi limit değerlerine uyum
sürecinin başlatılması gerekmektedir.
Yönetmelikte belirtilen hava kalitesi standartları yıllara göre eşit olarak azaltılarak
uygulanacaktır. Bu kapsamda gerekli önlemlerin alınarak yıllık olarak azalacak limit
değerlere uyulması gerekmektedir. Bu bağlamda, Yönetmelikte 2014 yılına kadar belirtilen
hava kalitesi limit değerlerini ve 2014 yılından sonra AB limit değerlerini sağlamaya yönelik
Temiz Hava Eylem Planlarının hazırlanması ve illerde hava kirliliğini azaltmaya yönelik
uygulamaların hava kalitesi konusunda ilde çalışan ilgili kurum/kuruluşlarla görüşülüp karara
bağlanması Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüklerimizden talep edilmiştir.
Bu çerçevede, Valiliklerin ilgili kurum ve kuruluşlarla koordinasyon içerisinde
(Büyükşehir belediyeleri/belediyeler ve hava kalitesi konusunda ilgili diğer kurum ve
kuruluşlar) belirtilen süre içinde limit değerlere ulaşılmasını sağlamak için ilde alınacak
gerekli önlemlere yönelik yatırım programlarını ve planlamalarını Bakanlığımıza iletmeleri
gerekmektedir.
Ayrıca; yıllar itibariyle azalan hava kalitesi limit değerlerine uyum çerçevesinde, öncelikle
ildeki kirlilik kaynaklarının belirlenmesi (hava kalitesi ölçüm sonuçlarının analiz edilmesi,
emisyon envanteri çalışmaları vs.) ve HKDY Yönetmeliğinde belirtilen limit değerlerin aşılıp
aşılmaması durumu göz önünde bulundurularak alınması gereken önlemlerin uygulanması
konusunda zamanlama, maliyet ve fizibilite çalışmalarının yapılması önem arz etmektedir.
SÇŞM-07-PL-01
Y.T.:UYGULAMA
D.NO:04
D.T: 21.05.2014
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
Bu çerçevede, “2013/37 sayılı Hava Kalitesinin Değerlendirme ve Yönetimi Genelgesi”
eki olan EK-III'e göre yüksek kirlilik potansiyeli olan illerin en geç 2014 yılı Temmuz ayı
sonuna kadar hazırlayacakları Temiz Hava Eylem Planlarını Bakanlığa göndermeleri
gerekmektedir.
İl Müdürlüklerimiz tarafından ilgili kurumlarla işbirliği içerisinde
hazırlanacak ve Bakanlığa iletilecek olan temiz hava eylem planlarının formatı Ek’te yer
almaktadır.
1.2. Temiz hava eylem planı komisyonu üyeleri (kurum ve kişi bazında)
Tablo 1: Komisyon Üyeleri İletişim Bilgileri
Kurum/Kuruluş Adı
İletişim Bilgileri
Sularbaşı Mah. Atatürk Cad. No:3
58069/SİVAS
(0346) 221 01 10
Rahmi Günay Caddesi Sivas Halk Sağlığı
Müdürlüğü
Tel : 0346 225 63 67 Fax : 0346 223 49 00
Sivas Belediyesi
Sivas Halk Sağlığı Müdürlüğü
Meteoroloji Müdürlüğü
Cumhuriyet
Üniversitesi
Mühendisliği Bölüm Başkanlığı
Makine Mühendisleri Odası
SÇŞM-07-PL-01
Altuntabak Mah. Halil Rıfat Paşa Cad. / 2
SOK. NO:2 SİVAS
(0346) 221 12 26
Çevre C.Ü. Müh.Fak. Çevre Müh. Böl. 58140,
Kampüs/Sivas
(0346) 219 10 10 (1289)
Çayyurt Mahallesi Yokuş Sokak Tanrıverdi
Apartman Altı No: 2 Merkez - Sivas. Telefon:
+90 346 2253936
Y.T.:UYGULAMA
D.NO:04
D.T: 21.05.2014
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
1.3. Temiz hava eylem planını hazırlayanlar ve iletişim bilgileri
Tablo 2: Komisyon Üyeleri İletişim Bilgileri
Kurum/Kuruluş Adı
Ad-Soyad
İletişim Bilgileri
Çevre ve
Müdürlüğü
2270373/163
[email protected]
Şehircilik
Bahattin ŞAHİN
Sivas Belediyesi
Sivas
Halk
Müdürlüğü
İl İbrahim KAYA
Sağlığı Uğur ÖZKILIÇ
211 34 42
[email protected]
225 35 14/121
[email protected]
Meteoroloji Müdürlüğü
Sabri ŞAHİN
Makine Mühendisleri Odası
Turan Gazi YALÇINDAĞ 2253936
[email protected]
221 12 26
[email protected]
Cumhuriyet
Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Ergün 219 10 10
[email protected]
Çevre Mühendisliği Bölüm PEHLİVAN
Başkanlığı
2. İLDEKİ HAVA KALİTESİ DURUMU VE TAHMİNİ
2.1. Hava kalitesi ölçüm istasyonu verilerinin değerlendirilmesi (istasyon kuruluş
tarihinden itibaren tüm veriler)
2.1.1. Mevcut Durum
o
Bilgiler nereden alınmıştır (ölçüm verisi (ölçüm - SO2, PM10, ve varsa PM2.5,
NOx, O3 – ve)?
İlde hava kalitesinin kontrolü konusunda İl’imizde Meteoroloji Müdürlüğünün
bahçesinde bulunan hava istasyonumuz www.havaizleme.gov.tr adresinden anlık
olarak takip edilmektedir. İlimizde bulunan hava kalitesi ölçüm istasyonumuz partikül
madde (PM10) ve kükürt dioksit (SO2) olmak üzere iki parametre bazında ölçüm
yapabilmektedir.
SÇŞM-07-PL-01
Y.T.:UYGULAMA
D.NO:04
D.T: 21.05.2014
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
Ulusal izleme ağına bağlı olmayan hava kalitesi izleme istasyonu var mı?
İlimizde Kangal Elektrik Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş. firmasına ait 2 adet
Ulusal izleme ağına bağlı olmayan hava kalitesi izleme istasyonu bulunmaktadır.
o
o
Meteorolojik veri
Tablo 3-Meteorolojik Veriler
İLİMİZE İLİŞKİN GENEL BİLGİLER
İLİN ADI
SİVAS
TOPOGRAFYASI
Sivas İli genelde engebeli bir arazi yapısına sahip
olup deniz seviyesinden ortalama 1000-1500 m
yüksekliktedir.Yerleşim yerleri akarsu kenarlarına
kurulmuştur. Platolar il topraklarında geniş bir yer
tutar.
ALANI (km2)
28.488 km2
METEOROLOJİ DURUMU
Yazları sıcak ve kurak, kışları ise soğuk ve yağışlı
geçen tipik karasal iklim görülmektedir.
EN DÜŞÜK SICAKLIK
- 1 5.50C (2013)
-27,2 0C (son 10 yıl)
EN YÜKSEK SICAKLIK
35.5 0C (2013)
39,7 0C (son 10 yıl)
ORTALAMA SICAKLIK
10.1 0C (2013)
9,7 0C (son 10 yıl)
HAKİM RÜZGAR YÖNÜ
ENE (Doğu-Kuzeydoğu)
RÜZGAR HIZI
1.5 m/sn
52 (2013)
ENVERZİYON ORTALAMASI
(0-20 arası=yok, 20-50 arası=zayıf,
arası=orta, 80-100 arası=kuvvetli)
50-80
http://www.mgm.gov.tr/tahmin/enverziyon-yerlesim-merkezleri.aspx#sfB
http://www.mgm.gov.tr/site/yardim1.aspx?=Enverziyon
SÇŞM-07-PL-01
Y.T.:UYGULAMA
D.NO:04
D.T: 21.05.2014
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
Harita 1: İlde Bulunan Hava Kirliliği Ölçüm Cihazının Yeri (SÇDR, 2013)
Şekil 1: Sivas Rüzgar Yönü (http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme)
SÇŞM-07-PL-01
Y.T.:UYGULAMA
D.NO:04
D.T: 21.05.2014
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
Şekil 2: Ortalama Sıcaklık Değerleri (http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme)
Şekil 3: Ortalama Güneşlenme Süresi (http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme)
SÇŞM-07-PL-01
Y.T.:UYGULAMA
D.NO:04
D.T: 21.05.2014
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
Şekil 4: Aylık Toplam Yağış Miktarı Ortalaması
(http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme)
Şekil 5: Ortalama Yağışlı Gün Sayısı (http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme)
SÇŞM-07-PL-01
Y.T.:UYGULAMA
D.NO:04
D.T: 21.05.2014
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
İzleme istasyonu/istasyonlarının yerlerinin tanımlanması
o
İl’de 2005 yılında yapılan yer tespiti çalışmasının ardından Bakanlığımızca
ihalesi yapılan 1 adet hava kalitesi ölçüm istasyonu Meteoroloji Müdürlüğü bahçesine
kurulmuştur.
Harita 2 – İlde Bulunan Hava Kirliliği Ölçüm Cihazının Yeri (ÇŞİM, 2013)
Tablo-4: İlde bulunan hava kalitesi izleme istasyonları sayısı, tipleri, ölçtüğü parametreler
ve koordinatları
İstasyon
Ölçülen
İstasyon Tipi
Koordinatı
Adı
Parametreler
X
Sivas /
Merkez
SÇŞM-07-PL-01
SO2 ve PM10
Y.T.:UYGULAMA
Kentsel
D.NO:04
Y
39,743745°D 37,001745°K
D.T: 21.05.2014
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
Şekil-6: İstasyon resimleri, Sivas ili hava kalitesi izleme istasyonu
 İstasyonun temsil ettiği varsayılan alanın tanımlanması
İlimizde 1 adet hava ölçüm istasyonu bulunmakta olup, İlimizin tüm alanı kapsamaktadır.
İlimizde bulunan hava kalitesi ölçüm istasyonu konum itibari ile konutların ve trafiğin
yoğun olduğu bölgede bulunmaktadır.
SÇŞM-07-PL-01
Y.T.:UYGULAMA
D.NO:04
D.T: 21.05.2014
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
Tablo 5: İstasyonda ölçülen hava kalitesi verileri:
YILLAR
2011
2012
SO2
(µg/m3)
2013
SO2
(µg/m3)
PM10
(µg/m3)
OCAK
20
93,6
9
46
18
48
ŞUBAT
38
72
11
60
17
46
MART
47
44
12
58
30
50
NİSAN
26
33
10
46
23
46
MAYIS
28
33
15
34
4
32
HAZİRAN
23
32
12
30
2
35
TEMMUZ
Veri Yok
32
15
35
2
34
AGUSTOS
3
30
13
34
2
30
EYLÜL
3
32
13
60
4
31
EKİM
7
46
16
71
23
53
KASIM
3
51
14
63
40
70
ARALIK
Veri Yok
77
12
51
49
59
Tablo 6- Hava Kalite İndeksi Karşılaştırma Tablosu
SO2
NO2
CO
Hava Kalitesi
İndeksi
1 (çok iyi)
2 (iyi)
3 (yeterli)
4 (orta)
5 (kötü)
6 (çok kötü)
SÇŞM-07-PL-01
1 saatlik
ortalama
(µgr/m3)
0-50
51-199
200-399
400-899
900-1499
>1500
24 saatlik
ortalama
(µgr/m3)
0-45
46-89
90-179
180-299
300-699
>700
Y.T.:UYGULAMA
24 saatlik
ortalama
(µgr/m3)
0-1,9
2,0-7,9
8,0-10,9
11,0-13,9
14,0-39,9
>40,0
D.NO:04
PM10
(µg/m3)
SO2
(µg/m3)
PM10
(µg/m3)
O3
PM10
1 saatlik
ortalama
(µgr/m3)
0-35
36-89
90-179
180-239
240-359
>360
24 saatlik ortalama
(µgr/m3)
D.T: 21.05.2014
0-25
26-69
70-109
110-139
140-599
>600
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonumuzda partikül madde (PM10) ve kükürt dioksit (SO2)
parametreleri bazında 2013 yılı boyunca yapılmış olan ölçümler sonuçları aşağıdaki
grafiklerde gösterilmiştir.
Şekil 7- (Sivas) ilinde Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonu Kükürt Dioksit (SO2) Parametresi
Günlük Ortalama Değer Grafiği (ÇŞİM,2013)
Şekil 8- (Sivas) ilinde Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonu Partikül Madde (PM10) Parametresi
Günlük Ortalama Değer Grafiği (ÇŞİM,2013)
SÇŞM-07-PL-01
Y.T.:UYGULAMA
D.NO:04
D.T: 21.05.2014
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
Tablo 7- (Sivas) ilinde 2013 Yılında Hava Kirletici Parametreleri Aylık Ortalama
Değerleri(ÇŞİM,2013)
SİVAS
SO2 AGS* PM10 AGS*
18
49
Ocak
17
46
Şubat
31
50
1
Mart
23
46
1
Nisan
4
31
Mayıs
3
35
Haziran
2
34
Temmuz
3
30
Ağustos
5
31
Eylül
23
52
1
Ekim
41
70
Kasım
49
60
Aralık
45
3
ORTALAMA 18
* Sınır değerin aşıldığı gün sayısı
Tablo 8- (Sivas) ilinde 2013 Yılında Hava Kirletici Gazların Ortalama Konsantrasyonları
ve Sınır Değerin Aşıldığı Gün Sayıları (ÇŞİM,2013)
(Sivas)
SO2 AGS* PM10 AGS*
18
49
Ocak
17
46
Şubat
31
50
1
Mart
23
46
1
Nisan
4
31
Mayıs
3
35
Haziran
2
34
Temmuz
3
30
Ağustos
5
31
Eylül
23
52
1
Ekim
41
70
Kasım
49
60
Aralık
45
3
ORTALAMA 18
*AGS: Sınır değerin aşıldığı gün sayısı
SÇŞM-07-PL-01
Y.T.:UYGULAMA
D.NO:04
D.T: 21.05.2014
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
Tablo 9 – Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği (2013) Yılında Hava
Kalitesi Sınır Değerleri
SO2: kükürt dioksit
Sınır Değeri
1 saatlik
Saptayan
ortalama
Kuruluş
sınır değer
(mg/m3)
350
AB
HKDYY
PM10: Partikül Madde
Sınır Değeri
Günlük
Saptayan
ortalama sınır
Kuruluş
değer (mg/m3)
50
AB
140
HKDYY
SÇŞM-07-PL-01
Günlük
ortalama
sınır değer
(mg/m3)
125
280
Aşılmaması
istenen gün
sayısı
(mg/m3)
3
-
Aşılmaması
istenen gün
sayısı (mg/m3)
35
-
Y.T.:UYGULAMA
D.NO:04
Sınır
değerin
aşıldığı gün
sayısı
Sınır değerin
aşıldığı gün
sayısı
3
D.T: 21.05.2014
Yıllık
ortalama
sınır değer
(mg/m3)
20
Yıllık ortalama
sınır değer
(mg/m3)
40
78
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
Şekil 9: Yıllara Göre Kış Dönemi Hava Kirliliği Ölçümleri Aylık Ortalama Değerleri
Şekil 10:Verilerin Bölgesel Olarak Değerlendirilmesi
SÇŞM-07-PL-01
Y.T.:UYGULAMA
D.NO:04
D.T: 21.05.2014
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
o
İzleme verilerinin kalite güvence/kalite kontrolü
Hava kalitesi ölçüm istasyonunun rutin bakımları Bakanlığımızca ihale alım
yöntemiyle firmalara verilmekte ve rutin kontroller yapılmaktadır.
2.1.2. Gelecek Durum Tahmini
İlimizde hava kirliliğinin en önemli kaynağı konutların ısınma amaçlı kömür
kullanımı olmakla birlikte, konutların tümünün yakıt amaçlı doğalgaza geçilmesi ile
birlikte hava kirliliğinin azalması planlanmaktadır.
2.2. Hava Kalitesi Sınır Değerleri Aşım Durumuna İlişkin Bilgiler
İlimizde yalnızca 1 adet hava kalitesi ölçüm istasyonu olduğundan kirlilik aşım yeri
tespit edilmesi mümkün olmamaktadır.
2.3. Kirliliğin Kaynağı ve Değerlendirilmesi
İlimizde bulunan hava kalitesi ölçüm istasyonundan alınan veriler değerlendirildiğinde,
verilerin kış aylarında 16.00-20.00 saatleri arasında pik yaptığı görülmüştür. Söz konusu
saatlerin kalorifer yakım saati olmasından kaynaklandığı kanaatine varılmıştır.
SÇŞM-07-PL-01
Y.T.:UYGULAMA
D.NO:04
D.T: 21.05.2014
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
Şekil 11: Ocak -2013 Verilerinin Değerlendirilmesi ve Açıklamalar
01-02/2013 tarihleri arasında 16.00 da başlayan, saat:18.00 de pik yapan ve bu saatten
sonra kısmen düşmeye başladığı tespit edilen PM10 sıçramasının, söz konusu saatlerin
kalorifer yakım saati olmasından kaynaklandığı kanaatine varılmıştır.
2.4. Hava Kalitesi Gösterge Ölçümleri (pasif örnekleme çalışması varsa)
İlimizde gösterge ölçümleri yapılmış ancak Bakanlığımızca henüz yayımlanmadığından
veriler elde edilememiştir.
2.5. Emisyon Envanteri
2013/37 sayılı Genelgede Ek IV’de belirtilen emisyon envanteri hazırlama takvimine bağlı
olarak Bakanlıkça envanter kılavuzu yayımlanmadığından emisyon envanteri verileri
hesaplanamamıştır.
SÇŞM-07-PL-01
Y.T.:UYGULAMA
D.NO:04
D.T: 21.05.2014
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
2.5.1.Kirlilik Kaynağına Göre Alt Başlıklar
2.5.1.1. Sanayi
2.5.1.2. Evsel Isınma
o
Veri Sağlayıcılar: Bulunmamaktadır. Bakanlığımızın
o
Emisyon faktörü seçimi (Bakanlıkça envanter kılavuzu ile yayınlanacaktır)
o
Kaynaklar konusunda özel bilgi (koordinatlar, yükseklik, ısıl içeriği, vs)
o
Daha fazla detaylı bilgi
o
Emisyonların sektörel alt toplamı (PM10, SO2, NOx)
o
Gridleme 1x1 km çözünürlükte (xy koordinatları, işlenen veri, vs.) Coğrafi
Bilgi Sistemleri yazılımları ile emisyon alt toplamlarının mekânsal olarak
dağıtılması
İlimizde 1 adet hava kalitesi ölçüm istasyonu bulunduğundan Sanayi ve evsel kaynaklı
emisyon hesaplamaları yapılamamıştır. Ancak Bakanlığımızın 04.07.2014 tarih ve
41322715/125.02/10702 sayılı yazısı ile İlimize 2 adet daha hava kalitesi ölçüm istasyonu
kurulacağı bildirilmiş, söz konusu istasyonlar kurulduktan sonra gerekli hesaplamalar
yapılabilecektir.
KULLANILAN YAKITLAR
Tablo 10– (Sivas) İlinde 2013 Yılında Evsel Isınmada Kullanılan Katı Yakıt Cinsi,
Yakıtların Özellikleri ve Bu Yakıtların Temin Edildiği Yerler (ÇŞİM,2013)
Yakıtın Özellikleri
Tüketi
Temin
Alt Isıl
Yakıtın
m
Uçucu Toplam Toplam
Edildiği
Değeri
Kül
Cinsi (*)
Miktarı
Madde Kükürt
Nem
Yer
(kcal/kg
(%)
(ton)
(%)
(%)
(%)
)
İthal
Rusya,
504169
6400
12-31
0,9
10
16
Kömür
Afrika
(*) Yerli kömür, ithal kömür, briket, biyokütle, Sosyal Yardımlaşma Vakfı kömürü,
odun gibi. (ilçeler dahil)
SÇŞM-07-PL-01
Y.T.:UYGULAMA
D.NO:04
D.T: 21.05.2014
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
Tablo 11– (Sivas) İlinde 2013 Yılında Sanayide Kullanılan Katı Yakıtların Cinsi, Yakıtların
Özellikleri ve Bu Yakıtların Temin Edildiği Yerler (ÇŞİM,2013)
Yakıtın Özellikleri
Tüketi
Temin
Alt Isıl
Yakıtın
m
Uçucu Toplam Toplam
Edildiği
Değeri
Kül
Cinsi (*)
Miktarı
Madde Kükürt
Nem
Yer
(kcal/kg
(%)
(ton)
(%)
(%)
(%)
)
Yerli
(**)
(**)
3700
15
Kömür
(**) Bu verilere ulaşılamamıştır.
(*) Yerli kömür, ithal kömür, briket, biyokütle, Sosyal Yardımlaşma Vakfı kömürü,
odun gibi.
Tablo 12: Kömür Kullanımından Kaynaklanan Nox Emisyonları
KÖMÜR KULLANIMINDAN KAYNAKLANAN NOx EMİSYONLARI
İlimizdeki toplam Konut Sayısı (Adet)
(Sivas Belediyesi)
Toplam Doğalgaz Abone Sayısı (Isınma amaçlı)
(Adet) (SİDAŞ)
143.704
Isınma Amaçlı Kömür Kullanan Konut Sayısı
(Adet)
62.329
İthal Kömürle Isınan Konut Sayısı (Adet)
62.329
Konutlarda Kullanılan Toplam Yakıt Miktarı
(kg/yıl)
(Her konut için ortalama 2.5 ton)
Kullanılacak Emisyon Faktörü (g/Kg)
155.822
Yıllık Toplam NOx Emisyonu (KgNOX/yıl)
434.509
SÇŞM-07-PL-01
Y.T.:UYGULAMA
81.375
2,7885
D.NO:04
D.T: 21.05.2014
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
Tablo 13: Kömür Kullanımından Kaynaklanan SOx Emisyonları
KÖMÜR KULLANIMINDAN KAYNAKLANAN SOx EMİSYONLARI
İlimizdeki toplam Konut Sayısı (Adet)
143.704
Toplam Doğalgaz Abone Sayısı (Isınma amaçlı)
(Adet)
81.375
Isınma Amaçlı Kömür Kullanan Konut Sayısı
(Adet)
62.329
İthal Kömürle Isınan Konut Sayısı (Adet)
62.329
Kullanılan Toplam Yakıt Miktarı (kg/yıl)
155.822
Kullanılacak Emisyon Faktörü (g/Kg)
%1
Yıllık Toplam NOx Emisyonu (KgSO2/yıl)
4.345
2.5.1.3 Karayolu Ulaşımı
Tablo 14: İlimizdeki Araç Bilgileri
YILLAR
2011
2012
2013
Trafiğe Kayıtlı Araç Sayısı
104.500
117.513
125.356
Egzoz Emisyon Ölçümü Yaptıran
Araç Sayısı
19.371
40.446
47.865
SÇŞM-07-PL-01
Y.T.:UYGULAMA
D.NO:04
D.T: 21.05.2014
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
3. ALINACAK ÖNLEMLER
3.1. Sorumlu Merciler
o
Temiz hava eylem planlarının gelişimi ve uygulanmasından sorumlu kişilerin
isim ve iletişim bilgileri
Tablo 15: Temiz Hava Eylem Planı Uygulanmasında Sorumlu Kişiler
Kurum/Kuruluş Adı
Ad-Soyad
İletişim Bilgileri
Çevre
ve
Müdürlüğü
Şehircilik
İl İbrahim KAYA
2270373/163
[email protected]
Sivas Belediyesi
Bahattin ŞAHİN
211 34 42
Sivas Halk Sağlığı Müdürlüğü
Uğur ÖZKILIÇ
Meteoroloji Müdürlüğü
Sabri ŞAHİN
225 35 14/121
[email protected]
221 12 26
Cumhuriyet Üniversitesi Çevre Yrd. Doç.
Mühendisliği
Bölüm PEHLİVAN
Başkanlığı
Makine Mühendisleri Odası
Dr.
Ergün 219 10 10
[email protected]
Turan Gazi YALÇINDAĞ
2253936
[email protected]
3.2. Durum Analizi
o
Aşımdan sorumlu faktörlerin detayları (taşınım, sınır ötesi taşınım,
oluşum)
Hava kalitesi ölçüm istasyonundan alınan veriler değerlendirildiğinde SO2 bazında
belirtilen değerler aşılmamış, PM10 bazında ise yıl boyunca yalnızca 3 kez aşılmıştır. Aşım
sebebi ise yakıt amaçlı kullanılan kömürden kaynaklandığı kanaatine varılmıştır.
o
Hava kalitesinin iyileştirilmesi için olası önlemlerin detayları
1. Isınma amaçlı kullanılan kalitesiz kömür kullanımının azaltılması için alınacak
önlemler:
 İlimizde satışı yapılan ithal ve yerli kömürler için Müdürlüğümüzce
düzenlenmiş satış izin belgesinin olup olmadığının denetlenmesi
SÇŞM-07-PL-01
Y.T.:UYGULAMA
D.NO:04
D.T: 21.05.2014
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
 Halkımızın standartlara uygun kömürleri tercih etmeleri ve kullanması
amacıyla basın bildirileri hazırlanması,
 Denetim sayısının artırılması ve Belediyelerle işbirliğinin devamı ile kalitesiz
kömür kullanımının önüne geçilmesi,
 Kalorifer yakanların ateşçi belgesinin denetimlerde kontrol edilmesi, daha önce
belge alanların periyodik eğitimler alması,
2. Mevcut trafik akışını düzenleyici önlemler (Köprü, kavşak, sinyalizasyon)
 Sinyalizasyon sisteminin bekleme süresinin kısa olacak şekilde düzenlenmesi,
 Ağır vasıtaların şehir merkezine girmesine kısıtlamalar getirilmesi, geçişlerini
çevre yollarında ve alternatif yollarda yapmalarının sağlanması,
 İl Trafik Komisyonlarında mevcut trafik akışlarında düzenleyici kararlar
alınması,
 Mevlana kavşağı gibi trafiğin yoğun olduğu noktalarda alt geçit yapılması,
 Mevlana kavşağı gibi trafiğin yoğun olduğu noktalarda alt geçit yapılması,
3. Egzoz Gazı Emisyonlarının Önlenmesi için alınacak Tedbirler:
 Trafikten kaynaklanan egzoz emisyonlarının kontrolü için Çevre ve Şehircilik
İl Müdürlüğünce, İl Jandarma Komutanlığı ve İl Emniyet Müdürlüğü eşliğinde
denetimler yapılması,
 Kamu kurum ve kuruluşlarında bulunan 20 yaş üstü araçların kademeli olarak
trafikten çekilmesi,
 Kamu kuruluşlarında araçların bakımlarının ve egzoz emisyon ölçümlerinin
düzenli olarak yaptırılması,
 Çevre dostu motorlu taşıtları yaygınlaştıracak politika ve uygulamaları
desteklenmesi.
4. Doğalgaz Kullanımı:
 Doğalgaz kullanımının teşvik edilmesi için Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü,
Sivas Belediyesi, SİDAŞ ve Cumhuriyet Üniversitesi tarafından basın
bildirileri ve kamu spotu hazırlanması,
5. Yenilenebilir Enerji Kaynakları:
 Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı için kamu kurum ve kuruluşlarının
özendirilmesi,
SÇŞM-07-PL-01
Y.T.:UYGULAMA
D.NO:04
D.T: 21.05.2014
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
 Halkın bilinçlenmesi için Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, Sivas Belediyesi
ve Cumhuriyet Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü tarafından basın
bildirileri hazırlanması,
 Üniversitelerde ilgili bölümlerde hava kirliliğinin azaltılması, alternatif enerji
kaynakları kullanılması, ısı yalıtımı konularında lisans ve lisans üstü tezlerin
desteklenmesi ve teşviklerin sağlanması, Üniversiteyle beraber hava kirliliği
ve giderimi konularında KAMAG, KÜBAP, güdümlü proje vb. projeleri
hayata geçirilmesi,
6. Toplu taşıma araçları sayısının artırılmasına dair önlemler:
 Şehir içi ulaşımda toplu taşıma araçlarının kullanılması için Belediyeler ve
ilgili kurum/ kuruluşlarla işbirliği içinde olunması,
7. Ağaçlandırma:
 Ağaçlandırma seferberliği ile ilimizde ağaçlandırma çalışmalarının devam
etmesi,
 Hava Kirliliğinin önlenmesi açısından İl genelinde yapılan ağaçlandırmalarda
yapraklı ağaçların dikimine önem verilmesi,
8. Diğer:
 Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği doğrultusunda yeni binalarda ısı
yalıtımı projelerinin uygulanması, mevcut binalarda dıştan yalıtım yapılması
konusunda Belediyeler, İl Özel İdaresi ve Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü
tarafından kamuoyunun bilgilendirilmesi ve gerekli denetimlerin yapılması,
 Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği kapsamında (emisyon) tesislerin izin
almalarının sağlanması ve daha önce izin alan tesislerin de yönetmeliğe uygun
faaliyet göstermeleri için denetimlerin arttırılması,
 Enerji verimliliği için çalışmaların arttırılması ve devamlılığının sağlanması,
 Tozumaya neden olan malzeme taşıyan araçların brandasız trafiğe çıkmaması
için denetimler yapılması,
 Kış aylarında özellikle, halkın katılımı ile üniversite, belediye, valilik ve İl
Milli Eğitim Müdürlüğü ve müftülük işbirliği ile eğitsel programlar
SÇŞM-07-PL-01
Y.T.:UYGULAMA
D.NO:04
D.T: 21.05.2014
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI






tertipleyerek, hava kirliliğinin azaltılmasına yönelik, el ilanları ve afişlerle
halkı eğitmek,
Halkı toplu taşıma araçlarına sevketmek, bunun için el ilanları, afişler
hazırlamak, anketler tertip etmek,
Isı yalıtımının önemi konusunda ve kaliteli yakıt kullanımı konusunda halkı
bilinçlendirmek, bilgilendirmek kamuoyunun dikkatini bu konuya çekmek,
Bacaların temizletilmesi gerekliliğine dikkat çekmek,
Hava kalitesini etkili olarak izlemek için ölçüm cihazlarını çıkarlarını artırmak
ve sağlıklı ölçümler yaptırmak,
Özellikle sanayide ve evlerde atık yağ, lastik yakılması vb. olayların duyum
alındığında (bacalardan siyah duman çıkması ) halkın da bunu haber vermesini
sağlayıcı el broşürleriyle olaya derhal müdahale edebilmek,
Camilerde, ısı yalıtımı, yeşil alanları korumak, arttırmak, bacaların temizliğinin
gerekliliği, sobaların verimli yakılması üstten yakılması gerekliliği ve hava
kirliliğine karşı duyarlı olunması konuları işlenmeli. Okullarda da bu konuları
işleyerek öğrencileri bilinçlendirmek.
3.3. Mevcut Olan İyileştirme Projeleri Veya Önlemlerin Detayları
İlimizde hava kirliliğinin en önemli kaynağı ısınma amaçlı kullanılan kömür olmakla
birlikte, kömür kullanılan konutların yakıt olarak doğalgaza teşvik edilmesi ile hava
kirliliği sorunu büyük ölçüde çözülmüş olacaktır.
3.4. Kirliliği Azaltmak İçin Uygulanacak Projeler Veya Önlemlerin Detayları (sanayi, evsel
ısınma ve trafik başlıkları altında)
İlk Seviyede Alınacak Önlemler:
a-İlk seviyeye ulaşıldığında yerel basın ve Belediye hoparlörleri yoluyla kamuoyuna duyuru
yapılmasına, İl Halk Sağlığı Müdürlüğü tarafından özellikle hava kirliliğinden etkilenecek risk
grupları için uyarı önlemleri içeren bir bildirinin televizyon, radyo ve internet aracılığıyla halka
duyurulmasına,
b-Isınma amaçlı kullanılan tüm kalorifer kazanları ve sobaların günde 8 saati geçmeyecek şekilde
yakılmasına,
c-Kalorifer ve sobaların; işyerlerinde, bina iç ortam sıcaklığı 18 oC, konutlarda, hastanelerde,
yurtlarda, kreşlerde, terminallerde ve kolluk binalarında ise 20 0C’den yukarı olmayacak şekilde
yakılmasına,
SÇŞM-07-PL-01
Y.T.:UYGULAMA
D.NO:04
D.T: 21.05.2014
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
d-Gayri sıhhi müesseseler ve binalarda (resmi- özel), baca gazı emisyonlarını % 50 düşürecek
şekilde yakıt kullanımına,
e-Teknik bakımdan sönmesi sakıncalı yakma kazanlarının, toplum sağlığı bakımından yaşanabilecek
olumsuzluklar göz önüne alınarak minimum düzeyde yakılmasına,
f-İl merkezindeki kritik güzergahlarda Valilik Makamının uyarısı üzerine Emniyet Müdürlüğünce
tek çift plaka uygulanmasına,
İkinci Seviyede Alınacak Önlemler:
Birinci uyarı kademesinde alınacak önlemlere ek olarak;
a-Kalorifer kazanlarının ve sobaların günde 6 saati geçmeyecek şekilde yakılmasına,
b-Teknik bakımdan sönmesi sakıncalı kazanların minimum düzeyde yakılmasına,
c-İl merkezindeki kritik güzergahların, Valilik Makamının uyarısı üzerine Emniyet Müdürlüğünce
trafiğe kapatılmasına, (Ambulans, itfaiye, zorunlu ihtiyaç maddelerini taşıyan araçlar, kolluk
güçlerinin araçları ve hava kirliliğinin önlenmesi çerçevesinde görev alacak kamu araçları hariç)
Üçüncü Seviyede Alınacak Önlemler:
I.ve II. uyarı kademesinde alınacak önlemlerin uygulanmasına ek olarak;
a-Tüm eğitim öğretim kurumlarının tatil edilmesine,
b-Kalorifer ve sobaların günde 3 saati geçmeyecek şekilde yakılmasına,
Dördüncü Seviyede Alınacak Önlemler:
I.II. ve III. uyarı kademelerinde alınan önlemlerin uygulanmasına ek olarak;
a-Tüm sağlık kuruluşlarının yöneticileri tarafından, dumandan kaynaklanabilecek rahatsızlıkların
tedavisi için yeterli sayıda yatak, ilaç ve malzemenin hazır bulundurulmasına,
b-Belediye sınırları içerisindeki özel ve resmi ambulansların en kısa sürede İl Sağlık Müdürlüğü
emrine verilmesine,
c-Gayri sıhhi müesseseler ve binaların (resmi- özel) faaliyetlerinin tamamen durdurulmasına, (zorunlu
ihtiyaç maddeleri üreten ve halk sağlığı ile doğrudan ilgili işyerleri hariç)
d-Tüm eğitim öğretim kurumları, resmi daireler ve işyerlerinin faaliyetlerinin durdurulmasına,
e-Kalorifer ve sobaların söndürülmesine, sağlık kuruluşlarının kendi bünyelerinde gerekli önlemleri
alarak, elektrikli ısınma cihazlarını kullanmalarına,
SÇŞM-07-PL-01
Y.T.:UYGULAMA
D.NO:04
D.T: 21.05.2014
SAYFA:34/34
T.C.
SİVAS VALİLİĞİ
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ
SİVAS İLİ TEMİZ HAVA EYLEM PLANI
4. SORUNLAR VE OLASI ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
4.1. İzlemenin (yeri, veri alımı, vs.) İyileştirilmesi İçin Gerekenler Nelerdir?
İlimizin çeşitli yerlerine hava kalitesi ölçüm istasyonu yerleştirilerek daha kaliteli bir hava
kalitesi izlemesi yapılabilir.
4.2. Emisyon Verisi toplama oranının yükseltilmesi İçin Gerekenler Nelerdir?
İlimizin çeşitli yerlerine hava kalitesi ölçüm istasyonunun bakım çalışmalarının periyodik
olarak aksatılmadan yapılması.
4.3. Hava Kirliliği Dağılımının Haritalandırılması ve Hava kalitesi modellerinin
çalıştırılması için Gerekenler Nelerdir?
İlimizde yalnızca 1 adet hava kalitesi ölçüm istasyonu bulunduğundan hava kalitesi
modellemesi yapılamamış, ancak Bakanlığımızca İlimize kurulması planlanan hava kalitesi
ölçüm istasyonları kurulması halinde modelleme işlemleri yapılabilecektir.
4.4. Temiz Hava Eylem Planlarının Geliştirilmesi İçin Gerekenler Nelerdir?
-
İlgili diğer kurumların eylem planına dahil edilmesi,
Okullarda eğitim çalışmalarına ağırlık verilmesi,
Halkımızın bilinç düzeyinin artırılması.
(İmza)
İbrahim KAYA
Komisyon Başkanı
(İmza)
Bahattin ŞAHİN
Üye
(İmza)
Sabri ŞAHİN
Üye
(İmza)
Yrd. Doç. Dr. Ergün PEHLİVAN
Üye
SÇŞM-07-PL-01
Y.T.:UYGULAMA
(İmza)
Uğur ÖZKILIÇ
Üye
(İmza)
Turan Gazi YALÇINDAĞ
Üye
D.NO:04
D.T: 21.05.2014
SAYFA:34/34