T.C. DÜZCE ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BMT104 ELEKTRONİK DEVRELER DERSİ LABORATUVAR UYGULAMALARI DENEY NO:6 TRANSİSTÖRLERİN ÇALIŞMASI VE KARAKTERİSTİKLERİ Laboratuvar Grup No : Hazırlayanlar :.................................. .................................. .................................. Deney Tarihi : . . . . . / . . . . / 2014 Doç. Dr. İbrahim YÜCEDAĞ Arş. Gör. M. Enes BAYRAKDAR Arş. Gör. Sümeyye KALE 2014 BMT103 Elektronik Devreler Dersi Laboratuvarı Doç. Dr. İbrahim YÜCEDAĞ Deney No:6 TRANSİSTÖRLERİN ÇALIŞMASI VE KARAKTERİSTİKLERİ Amaç 1. İki kutuplu (bipolar) transistörlerin çalışma esaslarının anlaşılması ve karakteristiklerinin incelenmesi. Teorik Bilgi PNP ve NPN olmak üzere iki çeşit iki kutuplu transistör vardır. Bunlar iki adet diyotun birleştirilmesine benzerler. NPN transistör, PNP transistörün tümleridir. Bu, akım ve gerilimlerin bir NPN transistör içindeki davranışı ile karşılaştırıldığında, PNP transistörün bunlara karşı koyma davranışı göstermesi demektir. Bir transistörün çalışma şeklini anlamanın bir yolu transistörün akım – voltaj grafiklerini incelemektir. Bu I-V grafikleri şimdi beyzin de işe katılmasından dolayı önceki bölümlerde incelediğimiz diyotlara ait eğrilere göre biraz daha karmaşıktır. Aşağıdaki şekilde uygun şekilde polarmalandırılmış bir transistörün üç temel akımı gösterilmiştir. Şekilde görüldüğü gibi VBB kaynağı, transistörün beyz-emiter bölgesinin ileri(doğru) yönde polarmalandırılması için gerekli gerilimi sağlamaktadır. Normal bir diyotun ileri yönde polarmalandırılması ile eşdeğer olarak, beyz emiter arası voltaj pratikte(Silisyum için) 0.6 ile 0.75 Volt arasında değişmektedir. Beyz-emiter arasına uygulanan bu ileri yön polarması, büyük bir emiter akımının akmasına imkan tanır. Bu akımın çok küçük bir bölümü de beyz akımı olarak kendini gösterir. Emiter akımından geriye kalan ise kollektör bölgesine doğru hareket ederek, kollektör akımını oluşturur. Buradan da anlaşıldığı gibi transistörün üç temel akımından en büyüğü emiter akımıdır, kollektör akımı ise yaklaşık olarak emiter akımı ile aynı büyüklüğe sahiptir. Beyz akımı ise en küçük değerli temel transistör akımıdır. Yukarıda anlatılanlar ışığında transistöre Kirchhoff’un akım kanunu uygulanırsa, IE =IC+IB olarak bulunur 2 BMT103 Elektronik Devreler Dersi Laboratuvarı Doç. Dr. İbrahim YÜCEDAĞ Deney No:6 Ön Çalışma Ön Çalışma için aşağıdaki 2 soruyu açık, anlaşılır ve doğru bir şekilde cevaplayarak rapor haline getiriniz. 1- Transistörün tanımını yapınız ve çalışma ilkesini açıklayınız. 2- Transistörün dört bölge karakteristik eğrilerini çiziniz. Bu eğrilerin çıkarılması bize hangi bilgileri verir? Yazınız. NOT: Ön çalışma raporu olmayanlar ve ön çalışma raporları aynı olan gruplar deneye alınmayacaktır. DENEYDE KULLANILACAK CİHAZLAR VE MALZEMELER: Laboratuvarda Mevcut Olanlar 1. ES-05-03 Modül Alınması Gereken Malzemeler 1. Multimetre 2. ES-05 GK 3. Güç ve Bağlantı Kabloları Deneyin Yapılışı 1. Şekil-1 de deney devresi DEVRE-5 görülmektedir. Modül üzerinde değerleri yazılı olmayan dirençlerden R7 ve R8 için şekilde değerler verilmiştir. Buradaki bir NPN transistör olup beyz ve kollektör devrelerinde birer direnç vardır. Şekil-1 3 BMT103 Elektronik Devreler Dersi Laboratuvarı Doç. Dr. İbrahim YÜCEDAĞ Deney No:6 2. Hata şalterini kontrol ederek N pozisyonunda (aşağı) olmasına dikkat edin. Transistörü KAYNAKLAR devresine Şekil-2 de görüldüğü gibi bağlayın. Şekil-2 3. Bir ampermetrenin pozitif bağlantı telini kaynakların f1 soketine(değişken 2V ) negatif bağlantı telini 5.1 noktasına bağlayın. Başka bir ampermetrenin pozitif bağlantı telini f3 diğerini 5.2 noktasına bağlayın. Bir bağlantı teli ile 5.3 noktasını Kanal ca2 deki toprağa bağlayın. A1 ampermetresini μA ve A2 ampermetresini mA kademelerinde ölçü yapmak üzere ayarlayın. 4. Potansiyometreden U kaynağının yanında bulunan f1 deki voltajı mümkün olabilen en düşük değere ayarlayın. ES05GK.. ana ünitesindeki potansiyometreyi iyice sola döndürerek f3 ün değerini değiştirin öyle ki, kollektör direncindeki voltaj yaklaşık 6 V olsun. 5. Ana ünitedeki şaltere basarak modülü besleyin. 4 BMT103 Elektronik Devreler Dersi Laboratuvarı Doç. Dr. İbrahim YÜCEDAĞ Deney No:6 6. Transistörün beyzinden 10 μA akım geçecek şekilde U kaynak potansiyometresini ayarlayın. A2 ampermetresinde okuduğunuz değeri aşağıdaki boş kutuya yazın. mA 7. U potansiyometresi ayarını değiştirerek A1 ampermetresinde okunan akım değerlerini tablodaki değerleri için yapınız. Her yeni değer için bulacağınız kollektör akımını tabloya kaydediniz. Beyz akımı (μA) Kollektör akımı (mA) 5 10 15 20 8. Aşağıdaki kollektör akımına karşı beyz akımı grafiklerinden hangisi doğrudur? Laboratuvar Sorumlusunun Onayı: 5
© Copyright 2024 Paperzz
