Oda Bülteni | Buletini i Odës
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
1
ODA BÜLTENI
BULETINI I ODËS
Ocak – Şubat / Janar – Shkurt 2014
Sayı / Numri 4
“İbrahim Rugova” Ulusal Otoyolu Açıldı
U Përurua Autostrada e Kombit “İbrahim Rugova”
Kosova Kadınlar Ekonomi Odası’nın Ofis Açılışı – G7
Inagurimi i Zyrës së Dhomës Ekonomike të Grave të Kosovës – G7
Kosova ve Arnavutluk Arasında Enerji İşbirliği Anlaşması
Marrëveshje Bashkëpunimi për Energjinë midis Kosovës dhe Shqipërisë
PTK Özelleştirme Süreci Başarısız Bir Şekilde Sonlandı
Dështoi Procesi i Privatizimit të PTK’së
Kosova’da İnşaat Sektörü
Sektori i Ndërtimtarisë në Kosovë
KTTO’nun üye ziyaretleri
OTKT Viziton Anëtarët
2
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Içindekiler Përmbajtja
Başlarken / Parathënie
3
Dünya için Hazırız / Të Gatshëm për Botën
4
Ekonomi Haberleri / Lajme nga Ekonomia
6
Analiz / Analizë
13
Reportaj / Reportazhi
19
Odadan Haberler / Lajme nga Oda
33
Şirketlerden Haberler / Lajme nga Kompanitë
35
Şirket tanitimi “THY” / Promovimi i Kompanisë “THY”
40
Oda Bülteni /Buletini i Odës
Kosova Türkiye Ticaret Odasının yayın organı. İki ayda bir yayınlanır.
Është botim i Odës Tregtare Kosovaro Turke. Publikohet një herë në dy muaj.
Kosova Türkiye Ticaret Odası adına imtiyaz sahibi Başkan Vekili /
Në emër të Odës Tregtare Kosovaro Turke z.Kryetar: Ahmet Mithat Milli
Yayın Koordinatörü / Koordinator i Publikimit: Esin Muzbeg
Editör ve Tercüman / Editor dhe Përkthyes: Arta Fejzullahu
Bu bülten Kosova Türkiye Ticaret Odası İdaresi tarafından Yayın Kurulu koordinasyonunda hazırlanmaktadır.
Ky buletin me anë të koordinimit të Redaksisë përgaditet nga Administrata e Odës Tregtare Kosovaro Turke.
Yayın Kurulu KTTO-nun İcra Kurulu Üyelerinden oluşur:
Redaksia përbëhet nga Antarët e Këshillit Ekzekutiv të OTKT-së:
Ahmet Mithat Milli – Başkan Vekili /z. Kryetar
Ayhan Demirkıran – Başkan Yardımcısı/Nënkryetar
Ayhan Albeyoğlu – Üye/Antarë
Abdurrahman Balkız – Üye/Antarë
Gökhan Hacıibrahimoğlu – Üye/Antarë
Mustafa Erdem – Üye/Antarë
Ali Hocaoğlu – Üye/Antarë
Bültende aktarılan ekonomi haberleri, şirket haberleri ve yorumlar Odanın görüşünü temsil etmez . Kaynak gösterilerek alıntı yapılır.
Lajmet ekonomike, lajme nga kompanitë dhe komentet e vendosura në buletin nuk përfaqësojnë vlerësimet dhe pikëpamjet e Odës. Mund
të përdoren citime duke u deklaruar burimi prej nga është marrë.
Mizanpaj ve Yayın / Dizajni dhe Botimi:
ASHA Sh.p.k.
Yayın tarihi / Data e botimit: 17/01/2014
Yıl /Viti 2, Sayı /Numri 4. (Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014)
Adresa: Imzot Nike Prella No. 42 Ulpianë Prishtinë – KOSOVË
Tel: + 381 38 550 100
www.kt-to.org
[email protected]
Türkçe / Shqip
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
3
Baslarken... Parathënie
2014 yılının bu ilk sayısında yeni yılın iş dünyası için verimli ve
bereketli bir yıl olmasını diliyorum. Yapılan anlaşmaların ve Kosova
devleti tarafından devam eden reformların olumlu yansımalarını
göreceğimiz bir yıl olacağı kanaatini taşımaktayız.
Të nderuar anëtarë, të dashur biznesmenë,
Değerli üyeler, Sevgili işadamları,
Kosova Türkiye Ticaret Odasının hazırladığı bültenin yeni sayısı
vesilesiyle hepinize Merhaba diyorum.
Bültenlerimizde, ülkedeki ekonomik gelişmeler ve üyelerimizden
haberlerin yanı sıra her sayımızda bir sektöre ağırlık verme
eğilimi gelenekselleşti. Bu sayımızın ana teması inşaat sektörü
olacak. Temel veriler ekseninde inşaat sektörü hakkında
bir değerlendirmede bulunduktan sonra, sektörde faaliyet
gösteren üyelerimizle yaptığımız röportajları paylaşacağız. Bir
yandan inşaat sektöründeki gelişmeleri yakından takip etme
fırsatı bulurken, öte yandan engellerle de yüzleşmiş olacağız.
Üyelerimizin tanıtıldığı bölümde ise bu sayımızda Türk Hava
Yolları (THY) şirketine yer verdik.
Kosova ile Türkiye arasında ekonomik ilişkiler anlamında
her geçen gün daha fazla güçlendiğini ve ivme kazandığını
görüyoruz. Serbest Ticaret Anlaşmasının (STA) Eylül 2013’te
imzalanması ile bunu da bizzat yaşamış ve görmüş olduk. Bütün
bu gelişmelerin yanında biz de Kosova Türkiye Ticaret Odası
(KTTO) olarak bu ekonomik işbirliğinin artması ve güçlenmesi
amacıyla çalışmalarımıza devam ediyoruz. Çünkü bizim temel
misyonumuz iki ülke arasında ekonomik köprü görevi yapmak
ve bu bağlarımızı mümkün olduğu kadar güçlü tutarak işbirliğini
geliştirmek, arttırmak ve korumak. Bu güçlü bağların, iki ülkenin
işadamları arasındaki ekonomik işbirliğinin hem Kosova’ya hem
de Türkiye’ye büyük faydalar sağlayacağının kanaatindeyiz.
Bunun yanı sıra, Oda olarak üyelerimize olan ziyaret
programlarımızı devam ettirme gayreti içindeyiz. Üye ziyaretleri
ile faaliyet alanları hakkında işbirliği noktalarını tespit etmek
ve olası sorunları dile getirerek, ortak akılla ortak çözümlere
odaklanmayı hedefliyoruz. Bu ortak iradeden doğacak olan sinerji
ile hem hizmetlerin artması ve çeşitlenmesi hem de taleplerin
daha iyi değerlendirilebilmesine zemin hazırlamaya çalışıyoruz.
Me rastin e përgaditjes së buletinit të ri nga Oda Tregtare Kosovare
Turke dua të ju Përshëndes të gjithëve.
Përveq lajmeve nga zhvillimet ekonomike dhe tregtare të vendit,
në secilin numër të buletinit kemi vendosur të prekim një sektor
specifik, ku prekja e një sektori specifik në secilën numër të buletinit
është shëndruar në një traditë më. Në këtë buletin një prej temave
kryesore do të jetë sektori i ndërtimtarisë. Pasi të japim disa vlerësime
mbi të dhënat themelore rreth boshtit të sektorit të ndërtimtarisë,
do të shkëmbejmë reportazhet e realizuara me anëtarët tanë të cilët
janë aktiv në këtë sektor. Në njërën anë duke pasur mundësinë të
ndjekim zhvillimet në sektorin e ndërtimtarisë, në anën tjetër do të
ballafaqohemi edhe me pengesat në sektor. Në këtë buletin në pjesën
e njoftimit të një anëtari tonë kemi përfshirë Aviacionin Turk “Türk
Hava Yolları” (THY).
Në aspektin e marrëdhënjeve ekonomike shohim se në mes të Kosovës
dhe Turqisë dita ditës kemi një lidhje më të fuqishme ekonomike
dhe një rritje të dukshme. Ku me nënshkrimin e Marrëveshjes së
Tregtisë së Lirë (MTL) midis dy shteteve më Shtator 2013 pikërisht
patëm mundësinë të shohim dhe të përjetojmë këtë kurorëzim
të rëndësishëm. Midis të gjitha këtyre zhvillimeve edhe ne si Oda
Tregtare Kosovare Turke (OTKT) punojmë për të rritur dhe forcuar këtë
bashkëpunim ekonomik duke kujtuar që misioni jonë parësor është
një urë lidhëse ekonomike midis dy vendeve me një rol mbi fuqizimin
e këtyre lidhjeve, zhvillimin, rritjen dhe ruajtjen e bashkëpunimit.
Besojmë se këto lidhje të forta dhe bashkëpunimi ekonomik në mes të
biznesmenëve Kosovar dhe Turk do ti mundësojë dhe sjellë përfitime
të mëdha edhe Kosovës edhe Turqisë.
Përveq kësaj Oda Tregtare Kosovare Turke gjithëashtu vazhdon
programin e saj duke realizuar vizita tek anëtarët e Odës. Qëllimi
kryesor i vizitave është që të përcaktojë pikat thelbësore për
bashkëpunim në aktivitetet të cilat do të realizohen nga oda dhe
gjithëashtu duke shprehur problemet potenciale të gjehet zgjidhja sa
më e shpejtë në një mendim të përbashkët. Me këtë sinergji si rrjedhim
i vullnetit të përbashkët synojmë që të ofrojmë jo vetëm shërbime më
kualitative dhe diverse por edhe punojmë në atë drejtim që si odë të
formojmë një bazë të fortë për vlerësimin më të mirë të kërkesave të
juve.
Me këtë numër të parë të buletinit të vitit 2014 shpresoj që ky vit i ri
të jetë një vit produktiv dhe i frytshëm për botën e biznesit. Besojmë
se me marrëveshjet e realizuara dhe me vazhdimin e reformave nga
shteti i Kosovës ky vit do të pasqyrojë reflektet pozitive të ndryshimeve.
Saygılarımla, / Me respekt,
Ahmet Mithat MİLLİ
Başkan V. / Kryetar z.
Türkçe
Shqip
4
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
Oda Bülteni | Buletini i Odës
“Dünya için Haziriz”“Të Gatshëm për Botën”
“İbrahim Rugova” Otoyolu Açıldı
Bechtel-Enka konsorsiyumunda “Ibrahim
Rugova” Otoyol Açılışı 26 Kasım 2013
tarihinde Priştine Belediyesine bağlı
Mazgit köyünde gerçekleşti
U Përurua Autostrada “Ibrahim Rugova”
Me Datën 26 Nëntor 2013 U Realizua
Inagurimi i Autostradës “Ibrahim Rugova”
nën Ortakërinë “Bechtel-Enka” (GP) në
Fshatin Mazgit të Komunës së Prishtinës
Nisan 2010 tarihinde Bechtel-Enka konsorsiyumunda inşaatına
başlanan “İbrahim Rugova” Otoyolu yapımı 26 Kasım 2013
tarihinde açıldı. Açılış törenine Kosova Cumhurbaşkanı Atifete
Jahjaga, Başbakanı Hashim Thaqi’nin yanı sıra birçok bakan,
milletvekili, bürokrat, diplomatik temsilciler, işadamları ve BechtelEnka yöneticileri katıldı.
Më 26 Nëntor 2013 u realizua ceremonia e hapjes së autostradës
“Ibrahim Rugova” ndërtimi i së cilës kishte filluar në muajin Prill
të vitit 2010 nën ortakërinë “Bechtel-Enka” (GP). Në këtë ceremoni
morrën pjesë Presidentja e Kosovës Atifete Jahjaga, Kryeministri i
Kosovës Hashim Thaqi, Ministra, Deputetë, Burokratë, Përfaqësues
Diplomatik, Biznesmenë dhe Menaxhues të “Bechtel-Enka”s.
Açılış töreninde konuşma yapan Kosova Cumhurbaşkanı Atifete
Jahjaga otoyol projesinin Kosova için çok önemli bir yere sahip
olduğunu ve Kosova hükümetinin kendi imkanlarıyla büyük
projelere imza atmasının gurur verici olduğunu ifade etti. Jahjaga,
ulusal nitelikteki bu otoyolun adını Kosova`nın ilk Cumhurbaşkanı
Dr. Ibrahim Rugova`dan aldığını ve Priştine-Tiran şehirlerini
bağlayan otoyol yapımı fikrinin Ibrahim Rugova`dan geldiğini
ifade etti. Cumhurbaşkanı Jahjaga, bu projenin sadece iletişimi
kolaylaştırmak, işbirliğini geliştirmek, şehirler arası bağlantılar
kurmak, insan ve malların serbest dolaşımına katkı sunmak
görevini değil aynı zamanda Avrupa Birliği Entegrasyonuna
da büyük katkı sağlayacağını söyledi. Jahjaga konuşmasının
Presidentja e Kosovës Atifete Jahjaga gjatë fjalimit të saj në
ceremoninë e hapjes së Autostradës së Kombit theksoi se ky projekt
zë një vend shumë të rëndësishëm për Kosovën dhe se me këtë
projekt Qeveria e Kosovës dëshmoi se me forcat dhe mundësitë e
veta mund të realizojë suksese edhe të mëtutjeshme, ku kjo na bën
të ndihemi krenarë. Jahjaga gjithëashtu shtoi se Autostrada e Kombit
mban emrin e presidentit të parë largpamës të Kosovës Dr.Ibrahim
Rugova, ku ideja e ndërtimit të autostradës që lidh Prishtinën dhe
Tiranën kishte dalur nga Ibrahim Rugova. Përveq kësaj ky projekt i
rëndësishëm infrastrukturor jo vetëm që do të lehtësojë komunikimin,
zhvillojë bashkëpunimin, mundëson lëvizjen e lirë të njerëzve dhe
devamında hukuk ve düzenin devletin genel kalkınmasının
mallrave, lidhë vendet në mes vete, por edhe do të kontribojë në
masë të madhe integrimin në Bashkimin Evropian. Në vazhdim
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
5
Devam Vazhdim
“Dünya için Haziriz”“Të Gatshëm për Botën”
temel kuralını teşkil ettiğini ve bu proje ile eşit vatandaş
haklarına sahip farklı toplumlara ait insanların hoşgörü ile
yaklaştıkları bir devlet inşa ettiklerini kaydetti. Tüm güneydoğu
Avrupa’da olduğu gibi Kosova’nın da geleceğinin Avrupa’da
olduğunu belirten Jahjaga, “Avrupa’ya doğru olan yolumuz iç
reformlarımızı tamamladığımızda çok daha kolay olacaktır” dedi.
Açılış töreninde konuşan Kosova Başbakanı Hashim Thaqi ise bu
ulusal otoyolun Kosova ve Arnavutluğu daha da yakınlaştıracağını
belirtip, bunu Avrupa Otoyolu olarak adlandırarak gelecek
nesillerin rüyası olduğunu vurguladı. Thaqi: “Kosova, doğası
ve güzelliği ile Tanrı tarafından bahşedilmiştir. Bu otoyol bizim
gelişmemizin ve kalkınmamızın yeni başlangıcıdır. Bu otoyol
bütün olarak bir bölgeyi bağlamaktadır. Bu proje Kosova’nın şu ana
kadar yürüttüğü en büyük ve en pahalı projesidir. Tepki ve baskı
olmasına rağmen projeyi tamamlamayı başardık. Böyle büyük,
çeşitli uluslararası ödüller alan bu başarılı projenin zamanından
önce tamamlanıp açılışını gerçekleştirmekten gurur duyuyorum”
diye konuştu. Bu projenin vatandaşların sadece günlük hayatını
iyileştirmekle kalmayacağını söyleyen Thaqi aynı zamanda ticaret,
tarım ve diğer sektörlerin gelişimini de teşvik edeceğini belirterek
yakın zamanda Üsküp’e bağlanacak otoyol çalışmalarının da
başlayacağını vaat etti.
Açılış töreni esnasında otoyol yapımının başlangıç tarihinden
tamamlama süresine kadar projenin çalışmasından görüntülerin
yer aldığı kısa bir sunum yapıldı.
Bu otoyol projesi Kosova’yı güneybatıdan kuzeydoğuya bağlayan
bir güzergah olarak inşa edildi. Kosova’da otoyol proje standartları
TEM (Trans Avrupa Otoyolu) standartlarındadır ve otoyol boyunca
tasarlanan hız saate 120 km’dir. Genişliği 28 metre, 3.75 m’lik dört
şerit, 3.0 m’lik iki yavaşlama şeridi ve ortada genişliği 4 m olan
yeşil kuşak ile Morina - Priştine Otoyolu kapalı sistem otoyoludur.
Dinamik sinyal (Ekran), haberleşme sistemleri, kavşaklardaki
aydınlatma ve gürültüye karşı bariyerler ile Kosova’daki otoyol
üst geçit, altgeçit gibi tüm yol donanımını içermektedir. Otoyolun
garanti süresi 6 yıl olup, Kosova’da dönem arızaları süresi ise 18
aydır. Kosova Otoyol Projesi dışında “Bechtel-Enka” konsorsiyumu
Arnavutluk, Hırvatistan ve Türkiye otoyollarını kapsayarak Orta ve
Doğu
Avrupa’da büyük altyapı projelerini teslim ederek bölgede bu
ortak girişim liderliğini sürdürmektedir.
“Bechtel - Enka” (GP) ortaklığı ile gerçekleşen Kosova “Ibrahim
Rugova” otoyol projesi New York kentinde ilk defa Engineering
News Record (ENR) tarafından düzenlenen dünyaca en iyi projelerin
başvurduğu ‘Otoyollar ve Yollar’ kategorisinde “Dünyanın En Iyi
Projesi” olan Global Ödülünü kazandı.
Jahjaga tha se me këtë projekt ne po ndërtojmë një vend ku
njerëzit e komuniteteve të ndryshme kanë të drejta të barabarta dhe
tolerancë, ku rendi dhe ligji janë gurë themelet e zhvillimit të shtetit të
Kosovës. Po ndërtojmë një vend ku liria e secilit qytetar respektohet,
vlerësohet dhe inkurajohet, ku ligji dhe kushtetuta formojnë bazën
e shtetit dhe përgjegjësitë dhe detyrat e të gjithë qytetarëve janë të
shkallës së barabartë për shtetin tonë. E ardhmja e Kosovës ashtu
si e tërë rajonit të Evropës Juglindore është në Evropë dhe rruga
jonë në drejtim të Evropës do të lehtësohet edhe më tëpër kur do ti
përfundojmë reformat tona të brendshme.
Në anën tjetër në ceremoninë e hapjes së autostradës Kryeministri
i Kosovës Hashim Thaqi shprehu se Autostrada e Kombit do të
afrojë edhe më shumë Kosovën dhe Shqipërinë dhe duke e emëruar
Autostradën si një Rrugë Evropiane theksoi se kjo është ëndërr e
gjeneratave të ardhshme. Thaqi fjalimin e tij e vazhdoi me këto fjalë:
“Kosova është e bekuar nga Zoti me natyrën dhe bukurinë e saj. Kjo
autostradë është fillimi i zhvillimit tonë. Deri më tani ky është projekti
më i madh dhe më i shtrenjët. Ndihem krenar që kemi përfunduar
një projekt me shumë çmime ndërkombëtare para kohe” theksoi
Kryeministri Thaqi. Në ceremoninë e hapjes u theksua se ky projekt
jo vetëm se do të përmirësojë jetën e përditshme të qytetarëve por
edhe do të ndihmojë në inkurajimin mbi zhvillimin e sektorëve të
tregtisë, bujqësisë e të shumë sektorëve të tjerë me radhë. Gjithëashtu
u dhanë premtime se së shpejti do të fillohen punimet mbi ndërtimin
e autostradës që lidhet me qytetin e Shkupit.
Gjatë hapjes u prezantua një rrëfim i shkurtër me pamje nga punimet
e autostradës nga fillimi e deri tek përfundimi i projektit.
Autostrada fillon nga Morina në kufirin jugor të Shqipërisë dhe
mbaron tek kufiri verior me Sërbinë në Merdarë. Standarti i projekteve
të autostradave në Kosovë është i sistemit të mbyllur TEM (Trans
European Motorway) dhe shpejtësia e dizajnuar gjatë autostradës
është 120 km. Autostrada ka gjerësi prej 28 metra, ku do jenë 4 shirita
qarkullues me nga 3.75 m, 2 shirita për ngadalësim me nga 3.0 m,
si dhe brezi i gjelbër në mes në gjerësi prej 4 metrash, ku do të ketë
mbikalime, nënkalime dhe të gjitha pajisjet e rrugës si sinjalizimi
dinamik (Display), sistemet e komunikimit, ndriçimin në udhëkryqe
dhe barrierat kundër zhurmës. Periudha e garancisë është gjashtë
vjet, ndërsa periudha e defekteve është 18 muaj në Kosovë. Përveq
projektit të autostradës së Kosovës ortakëria “Bechtel-Enka” (GP)
ka realizuar edhe projekte të tjera me infrastukturë madhore në
kategorinë e autostradave në Evropën Qëndrore dhe Lindore duke
përfshirë edhe Shqipërinë, Kroacinë dhe Turqinë. Në këtë mënyrë
edhe vazhdon të ruaj vendin e saj si sipërmarrje e përbashkët lidere
në rajon.
Projekti i Autostradës së Kosovës “Ibrahim Rugova” e realizuar nën
Ortakërinë “Bechtel - Enka” (GP) fitoi çmimin Global si “Projekti më
i Mirë i Botës” në kategorinë e autostradave dhe rrugëve në qytetin
e New York’ut e organizuar për herë të parë nga Engineering News
Record (ENR).
Türkçe
Shqip
6
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
Ekonomi Haberleri Lajme nga Ekonomia
Kosova Kadınlar Ekonomi Odası’nın Ofis
Açılışı – G7
Inagurimi i Zyrës së Dhomës Ekonomike të
Grave të Kosovës – G7
20 Aralık 2013 tarihinde Kosova Kadınlar Ekonomi Odası’nın– G7
Ofisi Açılış töreni gerçekleşti. Kosova Kadınlar Ekonomi Odası’nın
(KKEO) oluşum fikri geçen yıl Priştine`de gerçekleşen Uluslararası
Kadın Zirvesi sırasında girişimler sonucu ortaya çıkmıştı ve yine
aynı zaman diliminde Kosova Kadınlar Ekonomi Odası’nın kuruluşu
lanse edilmişti. Bu önemli adım ile Kosova Kadınlar Ekonomi
Odası kadının girişimcilik ve toplum içinde desteklenmesine ve
güçlenmesine yönelik vizyonu ile faaliyetlerine başladı.
Të Premten më 20 Dhjetor 2013 u realizua ceremonia e inagurimit
të Zyrës së Dhomës Ekonomike të Grave të Kosovës – G7, iniciativa
e formimit të së cilës doli vitin e kaluar gjatë Samitit Ndërkombëtar
të Grave në Prishtinë, ku themelimi i Dhomës Ekonomike të Grave të
Kosovës u lansua në po të njëjtën kohë vitin e kaluar. Me këtë hap të
rëndësishëm dhe jetësor nisi jetën dhe udhëtimin Dhoma Ekonomike
e Grave të Kosovës (DhEGK) me vizionin mbi përkrahjen dhe fuqizim
e gruas në ndërmarrësi dhe në shoqëri.
KKEO açılış törenine Kosova Cumhurbaşkanı Atifete Jahjaga
da katıldı. Cumhurbaşkanı Jahjaga’nın yanı sıra törene çok
sayıda Milletvekili, Diplomat, Ekonomi ve Ticaret Odaları, Sivil
Toplum Örgütleri ve Iş hayatından çok sayıda temsilci katıldı.
Cumhurbaşkanı Atifete Jahjaga katılımcılara hitaben bir konuşma
yaparak şu mesajları verdi: “Kadınlar hakkında konuştuğumuzda
sadece küçük bir potansiyel grup kadınlardan ve kızlarımızdan
bahsetmeyiz, toplumumuzun potansiyel yarısından bahsettiğimizi
unutmamalıyız. Bu nedenle, biz hem devlet hem de toplum olarak
kadının rolünün toplum içinde sürekli bir şekilde ilerlemesi yönünde
etkili olmaya odaklanmış durumdayız. Bu konu sadece ahlaki
olarak doğru değil, aynı zamanda biz ülkemizin her üyesinin kendi
potansiyelini ve yeteneğini kullanabileceği demokratik bir toplum
inşa etmeye çalışıyoruz ve bu doğrultuda ilerliyoruz.”
Cumhurbaşkanı Atifete Jahjaga Kosova Ekonomisi ve toplumunda
kadın rölünün ilerlemesi, güçlenmesi ve bağımsız olması yönünde
Kosova Kadınlar Ekonomi Odasına – G7 katkı sağlayan USAID’e
teşekkür etti. Jahjaga ayrıca bu yönde girişimcilik ve toplum içinde
kadın rolünün her alanda iyileştirilmesi amacıyla sağlam temeller
atılarak desteğini ve yardımını hiçbir zaman esirgemeyeceğini
açıkladı.
Në këtë ceremoni morri pjesë edhe presidentja e Republikës së
Kosovës, Atifete Jahjaga, Deputetë, Ambasadorë dhe shumë
pjesëmarrës dhe përfaqësues të tjerë nga institucione të ndryshme,
Oda Ekonomike dhe Tregtare, Organizata Jo Qeveritare, dhe
Biznese. Presidentja e Republikës së Kosovës, Atifete Jahjaga në një
fjalë mbajtur me këtë rast duke iu drejtuar të pranishmëve tha: “Kur
flasim për gruan nuk flasim vetëm për një potencial të grave dhe të
vajzave tona, por flasim për një potencial të gjysmës së shoqërisë
sonë. Prandaj, ne edhe si shtet edhe shoqëri jemi të orientuar dhe
jemi të përkushtuar që të ndikojmë në mënyrë të vazhdueshme në
avancimin e rolit të gruas në shoqërinë tonë. Jo vetëm se kjo është një
çështje moralisht e drejtë, por sepse ne jemi të orientuar të ndërtojmë
një shoqëri demokratike ku secili anëtar i saj mund të shfrytëzojë
potencialin dhe talentin e plotë të tij”.
“
“20 Aralık 2013 tarihinde Kosova Kadınlar Ekonomi Odası’nın–
G7 Ofisi Açılış töreni gerçekleşti”
Në fund të fjalimit presidentja e Republikës së Kosovës Atifete
Jahjaga falënderoi USAID-in për përkrahjen, mbështetjen
dhe ndihmën e vazhdueshme që i ka mundësuar Dhomës
Ekonomike të Grave të Kosovës – G7 mbi avancimin, fuqizimin
dhe pavarësimin e rolit të gruas në ekonominë dhe shoqërinë
Kosovare.
“
“Më 20 Dhjetor 2013 u realizua
ceremonia e inagurimit të Zyrës
së Dhomës Ekonomike të Grave
të Kosovës – G7”
Türkçe
Shqip
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
7
Devam Vazhdim
Ekonomi Haberleri Lajme nga Ekonomia
Kosova Kadınlar Ekonomi Odası (KKEO) “G7” işareti ile sembolize
edilmektedir. G7 bu projeyi yönetmek amacıyla Kosova
Cumhurbaşkanlığı tarafından davet edilen Kosova’nın en başarılı
7 Kadınını temsil etmektedir. Ayrıca, G7 adlandırılması bağımsız,
gönüllü, siyasi olmayan ve kar amacı gütmeyen bir kurum olarak
Kosova ekonomisinde girişimcilik ve toplumunda kadın rolünün
güçlenmesi, ilerlemesi ve her alanda desteklenmesi amacını
taşıyan bir işbirliğinin ve desteğin yansımasıdır.
Bu şekilde Kosova Kadınlar Ekonomi Odasının kurulması
kadın rölünün sadece Kosova ekonomisinde ve toplumunda
güçlenmesine ve iyileştirilmesine katkıda bulunmayacak
aynı zamanda iş hayatında ve toplumda kadına karşı var olan
mantaliteye farklı bir bakış açısı getirecektir. Kosova Kadınlar
Ekonomi Odası başarılı kadınlar ile oluşturduğu stratejisi ile gerek
desteği, koordinasyonu, eğitimleri ve yönlendirmesi ile kadınlara
iş hayatında ve farklı alanlarda hizmette hazır bulunacaktır.
Gjithëashtu Jahjaga premtoi se gjithmonë do të jetë e gatshme tu
jep grave përkrahjen dhe mbështetjen në të gjitha aspektet, me
vendosjen e temeleve të qëndrueshme dhe të pandërprera me qëllim
të përmirësimit të rolit të gruas në ndërmarrësi dhe shoqëri.
Dhoma Ekonomike e Grave të Kosovës (DhEGK) simbolizohet me
shenjën G7 e cila përfshin shtatë gratë më të suksesshme në biznes
dhe në sektorët e tjerë të Kosovës, të cilat ishin ftuar për të udhëhequr
këtë projekt nga presidenca e Kosovës. Gjithëashtu, emërtimi G7
pasqyron unitetin për bashkëpunim dhe mbështetje të gruas në
ekonomi dhe në sfera të ndryshme me qëllim të fuqizimit të rolit
të grave në ekonominë Kosovare dhe shoqëri, si një institucion
vullnetar, i pavarur, jo politik dhe jo fitimprurës.
Themelimi i Dhomës Ekonomike të Grave të Kosovës në këtë mënyrë
jo vetëm se do të kontribojë në fuqizimin dhe përmirësimin e rolit të
gruas në ekonominë Kosovare dhe në shoqëri në përgjithësi por do
të ofrojë edhe një perspektivë mbi ndyshimin e mentaliteteve ndaj
rolit të gruas në ndërmarrësi dhe shoqëri. Dhoma Ekonomike e Grave
të Kosovës bashkë me gratë më të sukseshme dhe me planin e saj
do të jetë në shërbim të gatshëm ndaj të gjitha grave dhe vajzave
Kosovare me përkrahjen, mbështetjen, trajnimet, koordinimet,
orientimet si në aspektin biznesor ashtu edhe në sfera të tjera nga të
gjitha rajonet e Kosovës.
Kosova ve Arnavutluk
Arasında Enerji İşbirliği
Anlaşması
Marrëveshje Bashkëpunimi
për Energjinë midis Kosovës
dhe Shqipërisë.
21 Aralık 2013 tarihinde Kosova ve Arnavutluk arasında enerji
işbirliği anlaşması imzalandı. Kosova Iletim Sistemi ve Elektrik
Piyasası Operatörü ve Arnavutluk Iletim Sistemi Operatörü
tarafından imzalanan enerji işbirliği anlaşması üst düzey heyet
ve temsilcilerin katılımıyla “Lidhja e Prizrenit” kompleksinde bir
açılış töreniyle gerçekleşti. Iki ülke arasında imzalanan bu enerji
anlaşması 400 kV’lık bir iç bağlantı hattı inşaatını içermektedir.
Projenin Arnavutluk’taki maliyeti 42 milyon avro değerinde
olup, Kosova’da toplam 33.5 milyon avro değerinde olduğu
açıklanmıştır (16.5 milyon € hibe + 17 milyon € kredi). Projenin
24 ay içerisinde tamamlanması öngörülmektedir. Alman
Kalkınma Bankası (KfW), Kosova Ekonomik Kalkınma Bakanlığı
ve Kosova Iletim Sistemi ve Elektrik Piyasası Operatörü arasındaki
anlaşmaya göre 240 km uzunluğunda enerji otoyol projesini
Alman Kalkınma Bankası (KfW) hibe ve kredi ile finanse edecektir.
Projenin hayata ve uygulamaya geçmesi Kosova’da Hırvat şirketi
olan “Dalekovod”, Arnavutlukta ise Sloven şirketi “Energy Invest”
tarafından gerçekleştirilecektir.
Me datën 21 Dhjetor 2013 Kosova dhe Shqipëria nënshkruan
marrëveshje bashkëpunimi për energjinë. Në prani të delegacioneve
dhe përfaqësuesve të lartë qeveritar marrëveshja u nënshkrua me
një ceremoni solemne në kompleksin e Lidhjes së Prizrenit nga
drejtuesit e Operatorit të Sistemit të Transmisionit dhe Tregut të
Energjisë Elektrike të Kosovës (KOSTT) dhe Operatorit të Sistemit të
Transmetimit të Republikës së Shqipërisë (OST). Kjo marrëveshje e
energjisë midis dy vendeve shqiptare përfshin projektin e ndërtimit
të një linje interkonektive prej 400 kV, me kosto prej 42 millionë euro
në Shqipëri, ndërsa në Kosovë 33.5 millionë euro (16.5 milion € grant
+ 17 milion € kredi), projekt i i cili është paraparë të përfundojë në
afat prej 24 muajsh. Projekti me autostradë energjetike të gjatë
prej 240 km do të financohet nga Banka Zhvillimore Gjermane KFW,
sipas marrëveshjes në mes të KFW’së, Ministrisë së Ekonomisë dhe
Zhvillimit të Kosovës dhe Operatorit të Sistemit të Transmisionit dhe
Tregut të Energjisë Elektrike të Kosovës (KOST) përmes kredisë dhe
granteve për hua dhe kontribut. Implementimi i projektit në Kosovë
do të realizohet nga kompania Kroate, “Dole Kevod”, ndërsa në
Shqipëri nga kompania sllovene “Energy Invest”.
“
“Işbirliği anlaşmasının ana
hedefinin Arnavut ekonomik
kalkınması ve gelişimi”
“
“Kjo marrëveshje bashkëpunimi
ka për synim zhvillimin ekonomik të hapësirës shqiptare në
tërësi”
Türkçe
Shqip
8
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
Devam Vazhdim
Ekonomi Haberleri Lajme nga Ekonomia
Enerji işbirliği sözleşmesi imza töreninde Kosova Ekonomi
Kalkınma Bakanı Fadıl İsmaili ve Arnavutluk Enerji ve Sanayi
Bakanı Damian Gjinkuri yer aldı. Her iki bakan da bu işbirliği
anlaşmasının önemini açıklayarak projeyi ve anlaşmayı iki ülkenin
duygusal tarafı dışında işbirliği anlaşmasının ana hedefinin
Arnavut ekonomik kalkınmasının ve gelişiminin olduğunu ifade
ettiler. Törende Alman Büyükelçi Pieter Blomeyer bir konuşma
yaparak “Hedefimiz ekonomik yönden iklim ve çevreyi koruyarak
toplumun yaşam koşullarını iyileştirmek. Bu işbirliği anlaşması bize
bu yolda amaçlarımıza ulaşmak adına yardımcı olacaktır. Kosova ve
Arnavutluğu Avrupa’ya yakınlaştırarak iki ülkenin Avrupa Elektrik
piyasasına entegre olmasını destekleyecektir” diye konuştu.
PTK Özelleştirme Süreci Başarısız
Bir Şekilde Sonlandı
Dështoi Procesi i Privatizimit të
PTK’së
30 Aralık 2013 tarihinde yapılan son Meclis Toplantısında
Kosova
Hükümeti
PTK
Özelleştirme
sözleşmesini
imzalamayacaklarını açıkladı. Parlamento kararı ile
özelleştirme süreci iptal edildi
Hükümet üyelerinden oluşan Özelleştirme Komisyonu, PTK
hisselerinin %75`nin özelleştirmesini öngören ihale sözleşmesinin
imzalanma tarihini 26 Aralık 2013 yılına ertelemişti. İhaleyi
kazanan `Axos-Najafi` konsorsiyumu PTK`nın %75`i için 277
Milyon avro değerinde teklif vermişti. Özelleştirme komisyonu,
özelleştirme sürecine ilişkin raporun Kosova Meclisinde siyasi
partilerin anlaşmazlıkları yüzünden ele alınmaması ve prosedür
gereği söz konusu raporun onaylanmadan komisyon olarak
özelleştirme sözleşmesini imzalamayı doğru ve adil bulmadıkları
için süreyi uzattıklarını açıklamışlardı. Diğer taraftan 3 Ekim
2013`te toplanan Kosova Meclisi, özelleştirme sürecinin takibi ve
ihale prosedürü hakkında bir soruşturma komisyonu kurmaya
hazırlansa da iktidardaki milletvekillerinin boykotu üzerine henüz
bir karara varmamış ve komisyon oluşamamıştı. Meydana gelen
tıkanmalar yüzünden ekonomik kuruluşlar siyasi partilerin hesap
ve çıkarlar peşinde olmaları nedeniyle özelleştirme sürecinin
Kosova Meclisi tarafından bloke edilmesinden dolayı endişelerini
dile getirmişlerdi.
Në seancën e fundit të mbledhjes së Kuvendit të Kosovës me
datën 30 Dhjetor 2013 Qeveria e Kosovës raportoi se nuk do
të nënshkruajë kontratën e privatizimit të PTK’së. Procesi i
privatizimit u anulua me vendimin e parlamentit
“
“Hükümetin bütçe kanunu ile
PTK özelleştirmesini Parlamentodan geçirme girişimi muhalefet tarafından sert bir tepkiyle karşılandı ve hükümet
yasal prosedürlere uymamakla
suçlandı”
Komisioni i Privatizimit i përbërë prej anëtarëve të Kuvendit datën e
nënshkrimit të kontratës mbi privatizimin e 75% të aksioneve të PTK’së
e kishte shtyrë më 26 Dhjetor 2013. Kompania fituese e tenderit `AxosNajafi`për privatizimin e 75% të aksioneve të PTK’së kishte ofruar vlerë
prej 277 milyon euro. Komisioni i privatizimit kishte thënë se procesin
e nënshkrimit të kontratës e kishin shtyer për shkak të mostrajtimit të
raportit të procesit të privatizimit si arsye e mospajtimeve të partive
politike në Kuvendin e Kosovës, kështu që nuk e shohën të drejtë
nënshkrimin e kontratës pa u aprovuar raporti nga Kuvendi. Në
anën tjetër Kuvendi i Kosovës në mbledhjen e 3 Tetor`it nuk kishte
arritur të formonte një komision hetimor mbi monitorimin e procesit
të privatizimit dhe procesit të tenderizimit për shkak të bojkotimeve
të disa deputetëve në pushtet. Për shkak të blokazheve organizatat
ekonomike theksuan se për arsye të hesapeve dhe interesave të
partive politike bllokimi i procesit të privatizimit nga Kuvendi i Kosovës
shkaktoi shqetësime në lidhje me këtë qështje.
“
“Përpjekjet e qeverisë që sa më
shpejt procesi i privatizimit dhe
buxhetit të përfundojë pa shkuar
fare në Kuvendin e Kosovës shkaktoi reagimin e ashpër të partive
opozitare”
Türkçe
Shqip
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
9
Devam Vazhdim
Ekonomi Haberleri Lajme nga Ekonomia
2011 yılında özelleştirme süreci başlayan PTK`nın iki kez iptali,
rekabetin olmaması ve ertelenmesi yüzünden imzalanma tarihleri
uzatılmış ve bir çıkmaz noktaya gelmişti. Ekonomi Kalkınma Bakanı
Fadil Ismajli ise PTK Özelleştirme Prosedürünün Kosova Meclisine
gitmeden gerçekleşmesinin mümkün olamayacağını, fakat sürecin
Noel tatili öncesinde tamamlanmış olacağını da bildirmişti. Diğer
taraftan, devletin karar mercileri ise sürecin Meclise gitmeden
bir an önce sonuçlanma fırsatlarına bakıyordu. Hükümetin bütçe
kanunu ile PTK özelleştirmesini Parlamentodan geçirme girişimi
muhalefet tarafından sert bir tepkiyle karşılandı ve hükümet
yasal prosedürlere uymamakla suçlandı. Parlamentoda bir
soruşturma komisyonunun oluşması talebi hükümetin bu yasa dışı
prosedürlerle PTK özelleştirmesini gerçekleştirmek istemesinden
kaynaklanmakta idi. Ancak hükümet milletvekillerinin de buna
yanaşmaması üzerine soruşturma komisyonu kurulamadı.
Hükümet bir tasarı ile PTK`nın %75`nin hisse satışının 2014 yılı
bütçe tasarısına dahil ederek onaylanmış sayılmasını istedi.
Kosova Başbakanın bütçe kanununa müdahale etmesi üzerine
2014 bütçe kanunu şu şekilde değiştirildiği ifade edilmişti:
“Kosova Cumhuriyeti 2014 yılı Bütçe Kanununa göre PTK`nın %75
hisse satışından gelecek olan 277 milyon avro değerinde ki tutar
banka bilançosuna dahil edilecektir. 04/L-194 Kanununda göre
tamamlanmış ve değişen Kamu Mali Yönetimi ve Sorumluklar
Kanununda yer alan 22.A.6 maddesine göre PTK`dan gelecek
olan tutar sadece sermaye yatırımları için kullanılacaktır. 2014 yılı
için Kosova Cumhuriyeti Bütçe Kanunun Kabulü ile 27 Mayıs 2013
tarihinde Hükümet tarafından Kosova Cumhuriyeti Meclisine
144/13 No`lu sunulan rapor onaylanmış sayılır.”
“
“PTK özelleştirme süreci tekrar
baştan başlayacaktır”
Privatizimi i PTK`së, proces i cili kishte filluar nga viti 2011, për shkak
të anulimeve të shpeshta, mungesës së konkurencës, dhe shtyerjeve
të datave të nënshkrimit qoi deri tek një fund bllokues e të pazgjidhur.
Ministri i Zhvillimit Ekonomi Fadil Ismajli kishte paralajmëruar se
procesi i privatizimit të PTK`së pa u aprovuar nga Kuvendi i Kosovës
nuk do të mund të realizohet, megjithatë procesi do të perfundojë para
vitit të ri. Në anën tjetër, disa nga vendimarrësit në pushtet shikonin
mundësinë që sa më shpejt ky proces të përfundojë pa shkuar fare
në Kuvendin e Kosovës. Pavarësisht se veprimet ishin të paligjshme
përpjekjet në këtë drejtim vazhduan. Kërkesa mbi formimin e një
Komisioni Hetimor buronte nga këto veprime joligjore të Qeverisë
dhe për shkak të ligjit, në të cilën privatizimi i 75% të aksioneve të
PTK`së përfshihej në buxhetin e vitit 2014, numërohej si e aprovuar.
Ligji i buxhetit të vitit 2014 në të cilën kishte ndërhyer Kryeministri
i Kosovës Hashim Thaqi ishte raportuar të jetë ndryshuar në këtë
mënyrë: “Mjetet në shumën prej 277 milionë euro nga shitja e 75%
të aksioneve të PTK-së, përfshihen në bilancin bankar sipas Ligjit të
Buxhetit të Republikës së Kosovës për vitin 2014.
Këto mjete, siç përcaktohet me nenin 22.A.6, të Ligjit për Menaxhimin
e Financave Publike dhe Përgjegjësitë, të plotësuar dhe ndryshuar
me Ligjin 04/L-194, do të përdoren vetëm për investime kapitale.
Më miratimin e Ligjit të Buxhetit të Republikës së Kosovës për vitin
2014, raporti i dorëzuar nga Qeveria më 27 maj 2013, nr.144/13 në
Kuvendin e Republikës së Kosovës, konsiderohet i miratuar”. Mirëpo,
përfshirja e shumës së privatizimit të PTK`së në buxhetin e vitit 2014
me ndërhyrjen dhe ndryshimin e ligjit të projekt buxhetit 2014 nga
Qeveria shkaktoi reagimin e ashpër të LDK`së dhe Vetëvendosjes.
“
“Procesi i privatizimit të PTK-së do
të fillojnë nga fillimi”
10
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Devam Vazhdim
Ekonomi Haberleri Lajme nga Ekonomia
Fakat, Hükümet tarafından PTK özelleştirmesinin 2014 yılı
bütçe tasarısına dahil edilmesi ve hükümet tarafından yasanın
değiştirilerek müdahale etmesi LDK ve Vetëvendosje’nin sert
tepki göstermesine neden olmuştu. Bütçe yasasının değişikliği
üzerine LDK ve Vetëvendosje bütün yasal prosedürleri ele alarak
söz konusu durumu Anayasa Mahkemesine değerlendirilmek
üzere göndereceğini dile getirmişti. Diğer taraftan ise, 19
Aralıkta Kosova Meclis toplantısında LDK ve Vetëvendosje’nin
boykotlarına rağmen değiştirilen 2014 Bütçe Kanunu kabul
ve onaylanmış olsa da 26 Aralıkta imzalanması beklenen
özelleştirme sözleşmesi mümkün olmadı ve tekrardan 30
Aralık 2013 tarihinde tamamen sonuçlanması ve imzalanması
kararlaştırılarak bir erteleme meydana geldi. Fakat 30 Aralık
Me ndryshimin e ligjit të buxhetit LDK dhe Vetëvendosje kishin
theksuar se sipas procedurave ligjore këtë qështje do ta dërgonin
për shqyrtim dhe vlerësim në Gjykatën Kushtetuese. Në anën tjetër,
përkundër bojkotimeve të LDK`së dhe Vetëvendosjes Kuvendi i
Kosovës ligjin e ndryshuar të buxhetit edhe pse e kishte konsideruar
si të aprovuar në mbjedhjen e 26 Dhjetorit, Kuvendi nuk pati
mundësinë të realizojë privatizimin e PTK`së dhe përsëri qështja e
privatizimit u shtye me 30 Dhjetor si mbledhje përfundimtare. Në
mbledhjen përfundimtare me 30 Dhjetor 2013 Kryeministri i Kosovës
Hashim Thaqi për shkak të mos aprovimit të procesit të privatizimit
me kompaninë AXOS nga komiteti i Kuvendit raportoi se kontrata
e privatizimit nuk do të nënshkruhet. Gjithëashtu, zyrtarë të lartë
qeveritar thanë se për shkak të reagimeve të ashpëra të partive
opozitare ligji i cili do të përfshinte të ardhurat nga privatizimi i PTK`së
në buxhetin e vitit 2014 ishte anuluar. Një zëvendës ministër i cili nuk
ka dashur që emri i tij të përmendet tha se: “Të gjithë e kemi ditur se
privatizimi i PTK`së do të shkaktojë një humbje të madhe buxhetore
kështu që vendosëm të ndalojmë këtë proces, ku përgjegjës kryesor
dhe të vetëm të këtij rezultati jo të suksesshëm janë partitë opozitare.
Gjatë gjithë kësaj periudhe kohore procesi i privatizimit të PTK`së
kishte krijuar një skenë të përleshjeve midis Kuvendit të Kosovës
dhe partite politike. Në anën tjetër duhet të theksohet se informimi i
qytetarëve të Kosovës në lidhje me zhvillimet aktuale të privatizimeve
të aseteve publike është një qëshje mjaft e rëndësishme. Si rezultat,
procesi i privatizimit të PTK-së do të fillojnë nga fillimi.
IPKO`dan 3G Hizmeti
IPKO Ofron Rrjetin 3G
30 Kasım 2013 - IPKO, Kosova’da 3G hizmeti veren ilk GSM
operatörü oldu. Hizmetlerinin tanıtımını yapan IPKO Genel
Müdürü Robert Erzin, 1 Aralık 2013 tarihinden itibaren
müşterilerinin 3G hizmetinden faydalanabileceğini duyurdu. Cep
telefonlarından hızlı internet kullanımını sağlayan üçüncü nesil
teknoloji nimetlerinden olan 3G kullanıcıları cep telefonlarından
daha hızlı internet erişimine sahip olacaklardır ve otomatik olarak
3G ağına geçerek internet hızı 2G`den 100 kat daha fazla olacağı
belirtildi. IPKO Genel Müdürü Robert Erzin en kısa zamanda 4G
ağına geçmek için de çalışacaklarını ifade etti. IPKO tarafından
yapılan açıklamada otoyol boyunca da müşterilerine kesintisiz
sinyal sağladıklarını ana kentlerde de herkes için ücretsiz olan WiFi
ağ kullanımını verdikleri kaydedildi.
30 Nëntor 2013 – IPKO me çmimet e saja të volitshme, shërbimin
kualitativ, stabilitetin dhe për nga ana e rrjetit të telefonave mobil
është operatori i parë dhe i vetëm në Kosovë që lanson dhe ofron
shërbimin e rrjetit të shpejtë të internetit 3G. Drejtori i Përgjithshëm i
IPKO’s Robert Erzin në fund të muajit nëntor mediave iu paralajmëroi
se prej dates 1 Dhjetor 2013 40% e konsumatorëve të cilët përdorin
internetin në telefonat mobil do të kenë qasje në rrjetin 3G, njëra prej
teknologjive më të reja të brezit të tretë e cila mundëson shfrytëzimin
e internetit me shpejtësi shumë më të madhe. Gjithëashtu Robert
Erzin theksoi se me lansimin e rrjetit 3G nga IPKO konsumatorët do
të kenë rastin të përdorin internetin me shpejtësi rreth 100 herë më
shpejtë se 2G dhe paralajmëroi se janë duke punuar për kalimin në
rrjetin 4G sa më shpejtë.
2013 tarihinde Kosova Başbakanı Hashim Thaqi yapılan
son Meclis Toplantısında alınan karara göre AXOS firması
ile özelleştirme sözleşmesinin Meclis Kurulundan Onayının
alınmaması nedeniyle sözleşmeyi imzalamayacaklarını
açıkladı. Ayrıca, üst düzey hükümet yetkilileri PTK’nın
%75’lik özelleştirmesinden gelecek olan gelirin 2014 bütçe
tasarısına dahil edilmesini ön gören kanunun muhalefetin
sert tepkileri nedeniyle iptal edildiğini de açıkladılar.
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
11
Devam Vazhdim
Ekonomi Haberleri Lajme nga Ekonomia
Trepça’nın
canlandırılması görüşüldü
U diskutua qështja e ringjalljes
së Trepçës
3.12.2013 – Kosova hükümeti Trepça maden şirketinin yeniden
yapılandırılması ve canlandırılması için ilgileniyor. Ekonomi
Kalkınma Bakanlığı, Kosova e Re termik santrali ve Trepça
madenlerine ilişkin işletmenin canlandırılması konusunun
oldukça önemli olduğunu dile getirdi. Bakan Yardımcısı Gani
Koci, Amerikan dışişleri Bakanlığı yetkilisi Christy Machak ile söz
konusu projeler üzerinde durduklarını belirtti.
3.12.2013 – Qeveria e Kosovës është e interesuar për të ristrukturuar
dhe ringjallur kompaninë e minierave Trepçën. Ministria e Zhvillimit
Ekonomik ka theksuar se ringjallja e bizneseve si termocentrali
“Kosova e Re” dhe ajo e minierave “Trepça” janë qështje shumë të
rëndësishme. Zëvendësministri i Zhvillimit Ekonomik Gani Koci dhe
përfaqësuesi i Ministrisë së Punëve të Jashtme Christy Machak janë
duke e shqyrtuar këtë projekt të ringjalljes.
Kayıt dışı ekonomiyi önleme
hükümetin önceliği
Parandalimi i ekonomisë
joformale prioritet i qeverisë
11.12.2013 –Maliye Bakanı Besim Beqaj, 2014 yılında hükümetin
öncelikleri arasında kayıt dışı ekonomi olacağını söyledi. Riinvest
tarafından düzenlenen ekonomide kayıt dışılık araştırmasının
sunumuna katılan Beqaj, hükümetin kayıt dışı ekonomi, para aklama ve ekonomik suçlarla mücadele konusunda hazırladıkları
stratejiyi tamamlamak üzere olduklarını açıkladı.
11.12.2013 – Ministri i Financave Besim Beqaj, tha se në vitin 2014
midis prioriteteve të qeverisë do të jetë parandalimi i ekonomisë
joformale. Beqaj, i cili morri pjesë në prezantimin e hulumtimit
të ekonomisë joformale e organizuar nga Riinvest, njoftoi se
qeveria është në fazën e përfundimit të strategjisë së përgaditur
për parandalimin dhe luftimin e ekonomisë joformale, pastrimit të
parave dhe krimeve ekonomike.
Hükümet borçlanıyor
Qeveria me borxhe
13.12.2013 – Kosova hükümeti inşaatına başladığı bazı sermaye
yatırmaları için bütçeden para bulamayınca borçlanmaya devam
ediyor. Priştine – Mitrovica yolunun asfaltlanması için bütçe yetmeyince hükümet 16 Milyon € daha borçlanarak toplam borcu
340 milyon €’ya çıktı. Öte yandan Merkez Bankasının verilerine
göre Kosova’nın kamu sektörü ve özel sektör olarak toplam borcu
geçen yılın aynı dönemine göre %9 oranında artarak 1,5 milyar €
oldu.
13.12.2013 – Qeveria e Kosovës nuk pati mundësi të gjej para nga
buxheti i saj për disa investime kapitale, ndërtimi i të cilave veqse
kishte filluar më herët. Në këtë situatë qeveria për ti vazhduar
investimet merr hua, dhe vazhdon investimet me borxhe. Kështu për
shembull për shkak të pamjaftueshmërisë së buxhetit për asfaltimin
e rrugës Prishtinë – Mitrovicë qeveria huazoi edhe 16 Milion €, duke
e bërë borxhin total 340Million €. Në anën tjetër sipas të dhënave të
Bankës Qëndrore borxhi total i sektorit publik dhe privat të Kosovës
në këtë vit sipas periudhës së njëjtë me vitit e kaluar është rritur në
9%, gjithsej me një borxh total prej 1.5 Miliardë €.
Batık kredi oranı artıyor
Rritet norma e kredive me probleme
17.12.2013 – Kosova Merkez Bankasının son raporuna göre
Kosova’da batık kredi oranı giderek artıyor. Merkez Bankası
verilerine göre 2013 yılı Haziran sonunda %7,8 oranında olan
batık kredi oranı Eylül sonunda 8,5’e yükseldi. Batık kredi oranını
yükselten sektörler ticaret ve imalat sektöründe kullanılan krediler
oldu. Ancak Merkez Bankası, bankacılık sektörünün sermaye
yeterliliğinin iyi düzeyde olduğunu açıkladı.
17.12.2013 – Sipas raportit të fundit të Bankës Qëndrore në Kosovë
norma e kredive me probleme po shkon duke u rritur. Në bazë të të
dhënave të Bankës Qëndrore në fund të Qershorit të vitit 2013 norma
e kredive me probleme pasqyrohej të ishte 7,8%, kurse në fund të
Shtatorit kjo normë u rrit në 8,5%. Kreditë e përdorura për sektorin
e biznesit dhe prodhimit ndikuan në rritjen e normës së kredive me
probleme.
Türkçe
Shqip
12
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Devam Vazhdim
Ekonomi Haberleri Lajme nga Ekonomia
Kötü yönetilen kredilere rağmen bankacılık sektörü 2013 yılının
3. Çeyreğini 22,4 milyon € net kâr ile kapattı. Merkez Bankasının
verilerine göre Kosova’da toplam mevduat 2,3 milyar €’ya ulaşmış
iken, kullanılan kredi de 1,8 Milyar € olarak gerçekleşti.
Mirëpo në anën tjetër Banka Qëndrore njoftoi se mjaftueshmëria
e kapitalit të sektorit bankar është në gjendje të mirë. Pavarësisht
menaxhimit të keq të kredive sektori bankar çejrekun e 3. të vitit
2013 e mbylli me 22,4 milion € neto fitim. Sipas të dhënave të Bankës
Qëndrore totali i depozitave të Kosovës arriti 2.3 miliardë €, kurse
kredia e përdorur arriti vlerën në 1,8 miliardë €.
Piyasada nakit sıkıntısı çekiliyor
Tregu me mungesë të parave të gatshme
19.12.2013 – Ekonomi uzmanları Kosova piyasasında nakit
sıkıntısının yaşandığı ve mal değiş tokuşu seviyesinin arttığı
konusunda uyarıda bulundu. Uzmanlara göre nakit sıkıntısı, aşırı
ithalat nedeniyle oluşan ticari açıktan, emeklilik fonu için ödenen
paraların dışarıda tutulmasından ve özelleştirme ajansına ait
fonların bloke edilmesinden kaynaklanıyor. Priştine Üniversitesi
Profesörü Mejdi Bektashi’ye göre nakit para eksikliği kişilerin daha
az mal ve hizmet almasına neden olduğunu bunun da piyasa
daralmasına götürdüğünü söyledi.
19.12.2013 – Ekspertët e Ekonomisë lajmëruan se tregu Kosovar po
përjeton një mungesë të parave të gatshme dhe paralajmëroi se
ekziston një rritje e dukshme në nivelin e shkëmbimit të mallrave.
Sipas ekspertëve problemi mbi mungesën e parave të gatshme në
treg është rezultat i deficitit tregtar për shkak të imporit të tepërt,
përjashtimit të parave të paguara për fondin e pensionit dhe bllokimit
të fondeve të agjencisë së privatizimit. Në bazë të njoftimeve të
Profesorit Mejdi Bektashi nga Universiteti i Prishtinës njerëzit të cilët
kanë mungesë të parave të gatshme blejnë më pak mallra dhe nuk
marrin shërbime, kështu që kjo situatë ndikon tkurrjen e tregut në
aspektin e parave të gatshme.
Kosova e Re Projesi
Projekti Kosova e Re
25.12.2013 – Kosova’da tanıtımı çok fazla yapılan ve 2006 yılından
bu yana gündemde olan Kosova e Re termik santral projesi
konusunda henüz somut bir adım atılamadı. Enerji Bakanı Ethem
Çeku döneminde projelendirilen Kosova e Re, Justina Shiroka Pula
ve Besim Beqaj gibi bakanların ardından Fadil Ismaili tarafından
yönetilmeye başlandı ancak yatırım aşamasına gelinemedi.
Ekonomi Kalkınma Bakanı Fadil Ismaili, finansal kriz nedeniyle
projenin iptal edilme aşamasına geldiğini ancak Aralık ayında kısa
listeye kalan yatırımcılardan ihale ile ilgilenmeye devam ettiklerine
dair yazılı açıklama aldıklarını duyurdu. Bakan Ismaili’ye göre,
projenin son haline Kosova B termik santralı ve kömür yatakları
dahil edilmedi. Bakan Ismaili mevcut çalışmalara göre Mart sonu
veya Nisan başında ön yeterlilik alan firmalara tekliflerini sunmaları
için çağrıda bulunacaklarını ifade etti. Tekliflerin de Haziran sonu
ile Temmuz başında gelmesini beklediklerini ifade eden Ismaili,
akabinde de yeni termik santralin inşa sürecinin başlayabileceğini
kaydetti.
25.12.2013 – Pavarësisht nga promovimi i shumtë i projektit të
Termocentralit Kosova e Re që nga viti 2006, ende nuk është marrë
ndonjë hap konkret në lidhje me projektin. Projekti i cili ishte
projektuar gjatë periudhës së Ministrit të Energjisë Ethem Çeku, pas
menaxhimit nga Ministrja Justina Shiroka Pula dhe Ministri Besim
Beqaj, filloi të menaxhohej nga Ministri Fadil Ismaili, mirëpo nuk
erdhi deri tek faza e investimit. Ministri i Zhvillimit Ekonomik Fadil
Ismaili kishte thënë se për shkak të krizës financiare projekti kishte
ardhur deri tek faza e anulimit, mirëpo pastaj njoftoi se në muajin
Dhjetor kishin pranuar një deklaratë me shkrim nga investitorët të
cilët kishin mbetur në listën e ngushtë se vazhdojnë të interesohen
me tenderin e projektit Kosova e Re. Sipas Ministrit Ismaili në formën
finale të projektit Termocentrali Kosova B dhe shtretërit e qymyrit
nuk përfshihen. Ministri Ismaili sipas punimeve të tanishme theksoi
se deri në fund të muajit Mars apo në fillim të muajit Prill do ti bëjnë
thirrje kompanive të parakualifikuara që ti prezantojnë ofertat e
tyre. Gjithëashtu Ismaili tha se presin që ofertat të fillojnë nga fundi i
Qershorit apo fillimi i Korrikut, ku pastaj theksoi mundësinë e fillimit
të procesit të termocentralit të ri.
Kısa listeye kalan firmlar şunlardı:
Adani Power / PT Adani Global konsorsiyumu (Hindistan – Endonezya)
Park Holding / (Ciner Group) Turkiye
PPC / ContourGlobal LLP konsorsiyumu Yunanistan ve Birleşik Krallık/ABD
Lista e ngushtë e kompanive pjesëmarrëse:
The Adani Power / PT Adani Global consortium from India and Indonesia
The Park Holding submission from Turkey
The PPC / ContourGlobal LLP consortium from Greece and the UK/USA
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
13
Analiz Analizë
Kosova’da İnşaat Sektörü
Hazırlayan: Esin Muzbeg ve Arta Fejzullahu
Sektori i Ndërtimtarisë në Kosovë
Përgaditi: Esin Muzbeg dhe Arta Fejzullahu
Kosova’da inşaat sektörü en canlı sektörlerden biri olmaya
ve büyümeye devam ediyor. 1998/99 yıllarında meydana
gelen çatışmaların yanı sıra, 1980’lerin sonundan itibaren
eski Yugoslavya topraklarında savaşlar ve Kosova’da savaş
kaygısı bu alandaki yatırımları minimum düzeyde tuttu.
Dolayısıyla Kosova’nın göreli bir istikrara ve gene göreli bir
sektörsel büyümeye kavuştuğu 2000’li yılların ortalarından
itibaren inşaat sektörü önce Kosova vatandaşlarından gelen
doğrudan talep, daha sonra da diasporanın yatırım aracı
olarak canlı kalmaya ve büyümeye devam etti. 2013 yılı
itibariyle özellikle Priştine odaklı konut inşaatında piyasanın
kısmen bir doyum noktasına doğru ulaşmış olduğu tespit
edilebilse bile inşaat sektörü bir yandan lüks ve alternatif
arayışlar diğer yandan da altyapı ve sermaye yatırımları
nedeniyle dinamik yapısını sürdürmeye devam ediyor.
Önümüzdeki döneme ilişkin konut sektöründe kısmen bir
yavaşlama beklense bile Priştine
– Üsküp Otoyolu projesi, Kosova e Re termik santral projesi
gibi dev projeler sektörü bir süre daha canlı tutmaya devam
edecektir.
Sektori i ndërtimtarisë në Kosovë vazhdon të jetë një prej
sektorëve më të gjallë dhe gjithnjë në rritje. Përveq konflikteve të
viteve 1998/99, luftërat në terriotorin e Ish-Jugosllavisë që nga
fundi i vitive të 80`ta dhe lufta shqetësuese në Kosovë ndikoi
në mënyrë negative mbi investimet në sektorin e ndërtimtarisë
duke i tërheq ato në minimale. Kështu që sektori i ndërtimtarisë
prej viteve 2000`ta gjatë periudhës kur Kosova arriti një
stabilitet realitiv dhe një rritje sektoriale relative me kërkesën e
drejtpërdrejtë të qytetarëve të Kosovës dhe më vonë edhe me
investimet e huaja vazhdoi të jetë një prej sektorëve më të gjallë
dhe në rritje e sipër. Edhe pse sektori i ndërtimtarisë që nga viti
2013 i orientuar sidomos në zonën e Prishtinës ka arritur kulmin
e saj, sektori i ndërtimtarisë në njerën anë si kërkesë luksoze dhe
alternative dhe në anën tjetër si pasojë e investimeve kapitale
dhe të infrastrukturës vazhdon të ruaj qëndrueshmërinë e
saj si sektor dinamik. Gjatë periudhës së ardhshme edhe pse
pritet të ketë një ngadalësim në sektorin e ndërtimtarisë së
vendbanimeve, projekti i autostradës Prishtinë-Shkup si dhe
projekti gjigand i termocentralit Kosova e Re vazhdon të mbajë
sektorin në kontinuitet.
Bu analizde Kosova’daki inşaat sektörünün temel
dinamiklerine ve projelerine değinip sektörün genel
öngörülerini ortaya koymaya çalışacağız.
Në këtë analizë do të mundohemi të ju informojmë në lidhje me
parashikimet e përgjithshme të sektorit duke prekur dinamiken
themelore dhe projektet në sektorin e ndërtimtarisë
Türkçe
Shqip
14
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Analiz Analizë
Kosova’nın Başlıca Projeleri
Projektet Kryesore të Kosovës
Kosova’nın büyük sermaye yatırımları gerektiren projeleri inşaat
sektörünü canlı tutmanın yanı sıra büyütmektedir. Özel sektör
marifetiyle yürütülen konut projelerinin yanı sıra altyapı ve enerji projeleri Kosovalı firmaların hem tecrübe kazanmasına hem
de büyümesine neden olmaktadır. Halihazırda Kosova’yı güneybatıdan kuzeydoğuya bağlayan otoyol inşaatı ve uluslar arası Priştine havalimanı projeleri tamamlanmıştır. Bechtel – ENKA konsorsiyumu ve LİMAK tarafından inşa edilen bu devasa projelerde alt
yükleniciler olarak Kosova kökenli inşaat şirketleri de yer almış, bir
yandan tecrübe aktarımı elde ederken öte yandan kapasitelerini
genişletmişlerdir.
Kosova’nın 2014 yılından itibaren inşa edeceği Priştine – Üsküp
otoyolu (500 - 600 Milyon €) ve Kosova e Re termik santrali projesi
(yap işlet devret modeliyle tahmini yatırım bedeli: 1 Milyar €) inşaat sektörünü canlı tutmaya devam edecektir.
Bu iki dev projenin dışında Zhur hidroelektrik santralı, mini hidroelektrik santralleri ve etüt çalışmaları devam eden rüzgâr enerjisi
projeleri sektörün önümüzdeki 10 yıl boyunca büyümesine vesile
olacağı değerlendirilmektedir.
Projektet me investime kapitale gjigande të Kosovës jo vetem se
mundësojnë që sektori i ndërtimtarisë të jetë dinamike por edhe njëkohësisht ndikojnë edhe në rritjen e saj. Përveq projekteve gjigande
në ndërtimin e vendbanimeve edhe projektet e infrastrukturës dhe
energjisë rezultojnë në përfitimin e përvojës, njohurisë dhe rritjes së
kompanive Kosovare. Aktualisht ndërtimi i autostradës që lidh jugperëndimin me verilindjen dhe projekti i aeroportit ndërkombëtar në
Prishtinë janë përfunduar. Në këto projekte të mëdha të realizuara
nga Bechtel - ENKA dhe LIMAK morrën pjesë edhe nënkontraktorët
e kompanive Kosovare të cilët patën mundësinë të zgjerojnë kapacitetet e tyre dhe përfitojnë një përvojë pune mjaft të rëndësishme.
Projekti i autostradës Prishtinë-Shkup me një vlerë prej 500-600 million € dhe projekti i termocentralit Kosova e Re (vlera e paraparë me
model ndërto-opero-transfero është 1 milliardë €) do të vazhdojnë të
ruajnë dinamizmin e sektorit të ndërtimtarisë, të cilat do të fillohen të
ndërtohen nga viti 2014.
Përveq këtyre dy projekteve gjigande projekti i centralit hidroelektrik Zhur, mini centralet hidroelektrike dhe projektet e energjisë me erë
punimet e të cilës vazhdojnë vlerësohen se do të rrisin sektorin e ndërtimtarisë në 10 vitet e ardhshme edhe me tutje.
İnşaat Sektöründe Temel Malzemeler,
Fiyatlar ve Istatistiki Veriler
Çmimet dhe Materialet Bazë të Sektori të
Ndërtimtarisë
Kosova’da inşaat malzemelerinin bir kısmı üretilse bile sektör girdileri açısından dışa bağımlılığın söz konusu olduğunu söyleyebiliriz. Ana tedarikçi ülkeler, Kosova ile gümrüklerin sıfırlandığı CEFTA
(Orta Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması) ülkeleridir. Ancak özellikle nitelikli ürün tedariki için İtalya, İspanya, Almanya, Türkiye ve
Yunanistan gibi ülkelerden de ithalat yapılmaktadır.
Girdi malzemelerinin ithalatında herhangi bir kota yoktur. Sektörde kullanılan ve temel girdileri sağlayan alt sektörlerin çok fazla
olmasına rağmen aşağıdaki tabloda başlıcaları sıralanmış olup veriler piyasadan derlenmiştir
Në Kosovë një pjesë e materialeve të nevojshme për ndërtimtari edhe
pse prodhohet në vend prap se prapë ekziston një varësi e jashtme në
aspektin e inputeve. Vendet kryesore furnizuese janë vendet e CEFTA`s
(Marrëveshja e Tregtisë së Lirë së Evropës Qëndrore) të klasifikuara sipas doganave dhe Kosovës. Mirëpo për tu furnizuar me produkte të
cilësisë së lartë gjithëashtu importimi bëhet nga Italia, Spanja, Gjermania, Turqia dhe Greqia.
Nuk ekziston ndonjë kuotë për produktet të cilat importohen në vend.
Edhe pse ka shumë nënsektorë të cilat sigurojnë materiale themelore
dhe inpute të nevojshme në tabelën më poshtë të dhënat janë përpiluar nga tregu.
Tabela 1: Çmimet mesatare të materialeve themelore në sektorin e
ndërtimtarisë
Türkçe
Shqip
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
15
Analiz Analizë
Tablo1: Inşaat sektoründe kullanılar temel malzemelerin fiyat aralığı
Tabela 1: Çmimet mesatare të materialeve themelore në sektorin e
ndërtimtarisë
Ürün/ Produkt�
Açıklama / S�ar�m
F�yat aralığı € / Çm�m� €
Ç�mento/Ç�mentë
P�yasa taleb�n�n yaklaşık %50's� yerl� üret�mle karşılanmaktadır. İthalat
Makedonya, Arnavutluk ve Sırb�stan'dan yapılmaktadır.
Përafërsisht 50% e kërkesës së tregut plotësohet nga prodhimi vendas.
Import� real��ohet në Ma�edon�, Sh��për� dhe Sërb�
4.5 – 5.5 € / 50 kg torba fiyatı
4.5 – 5.5 € / 50 kg Çm�m� Qese
Dem�r/Hekur
İthal / Import
700 - 800 € / ton
700 – 800 € / ton
Tuğla/Tullë
Yerl� üret�m – �thal / Prodh�m vendas - Import
0,28 – 0,35 € adet
0,28 – 0,35 € copa
K�rem�t/Tjegullë
İthal/kal�te farkına göre büyük değ�ş�m göstermekted�r.
Import
0,35 –0, 60 – 1,10 aralığı € / adet
0,35 – 0,60 – 1,10 €
Hazır beton/�eton � Gatshëm
Kosova çapında 50'n�n üzer�nde beton santral� var. Tür ve kal�tes�ne
göre fiyat aralığı değ�şmekte
Në tërë Kosovën gjenden rreth 50 centrale të betonit.
Çmimi mesatar ndryshon sipas llojit dhe kualitetit.
58– 75 € / m3
58– 75 € / m3
Seram�k/Qeram�kë
İthal. N�tel�ğ�ne ve sezonuna göre gen�ş b�r fiyat aralığı serg�lemekted�r. Başlıca
�thalatın yapıldığı ülkeler İtalya ve İspanya olmakla b�rl�kte Türk ürünler� de
mevcuttur. F�yat aralığı ortalama olarak ver�lm�şt�r. Sezon sonu ürünler 3 – 5
€'ya bulunurken,lüks fayansların metre kares� 40–45 € ya kadar çıkab�lmekted�r.
Duvar fayansı: 7 – 18 €
Döşeme fay.: 7 – 16 €
Teras fay. 11 – 18
Fayans yapıştırıcısı 4 – 8 €
Pllaka mur�:7 – 18 €
Pllaka shtresë :7 – 16 €
Pllaka për terasë:11 – 18 €
�gj�tës për pllaka: 4 – 8 €
Import� pas�yron një �nterval të gjerë të �m�meve s�pas c�lës�së dhe se�onës. Import�
real��ohet në Ital�, Spanjë dhe Tur��. Interval� � �m�m�t është dhënë s� mesatare.
Produktet gjatë se�onës së fund�t mund te gjenden me nje cm�m prej 3 – 5 €, kurse
�m�m� � pllakave lukso�e në m2 mund të arr�jë një �m�m der� në 40 – 45 €.
Lam�nat - parke/�am�nat - Parket
İthal/Import
Lam�nat: 7 – 12 € / Parke: 16 – 28 €
�am�nat: 7 – 12 € / Parket: 16 – 28 €
Pencere/Dr�tare
Ahşap ve PVC çerçevel� pencereler�n fiyat aralığı kal�te ve aksamlarına
bağlı olmakla b�rl�kte monta� dah�l metre kare fiyatı ver�lm�şt�r.
Çm�m� � dr�tareve me korn��ë drur� dhe PVC është dhënë s�pas kual�tet�t,
komponentëve bashkë me monta�h dhe s�pas metre katrores
Ahşap: 100 – 125 € / PCV: 90 – 120 €
Dru: 100 – 125 € / PCV: 90 – 120 €
Kapı/Dyer
İç mekan kapıları / Dyert e brendshme
Kapı/Dyer
Dış mekan kapıları/ Dyert e jashtme
200 – 350 €
200 – 350 €
450 – 800 €
450 – 800 €
Asfalt/Asfalt
Hammades� �thal ed�lmek üzere Kosova'da üret�lmekted�r.
Prodhohet në Kosovë, ku lënda e parë � �mportohet. Çm�m� për trashës�në prej 15 cm
Çakıl/Zhavorr
Kosova'dak� taş ocaklarında üret�lmekted�r.
Prodhohet në gurorët në Kosovë
İç p�yasada tedar�k ed�lmekted�r
Furn��ohet nga tregu � brendshëm
Kum/Rërë
CEFTA ülkelerinden ithal edilen baslıca inşaat malzemeleri
demir-çelik, çimento ve her çeşit inşaat tuğlasıdır. Diğer girdiler de
ithal edilmektedir fakat tablo 2.`deki veriler en çok ithal edilenlerden oluşmaktadır.
80 – 120 €
80 – 120 €
10 – 15 € / m3
10 – 15 € / m3
Sıvalık: 110 – 120 m3 / Betonluk: 70 – 80 €
/ Zem�n düzeltme: 20 -30
Suvat�m: 110 – 120 m3 / �eton�m: 70 – 80 €
/ Rregull�m� � shtresës: 20 – 30
Materilate kryesore të ndërtimtarisë të importuara nga vendet e CEFTA`s janë hekuri-çeliku, çimentoja dhe çdo lloj i tjegullave të ndërtimtarisë. Edhe materialet e tjera importohen mirëpo materialet e cekura
më poshtë në tabelën 2. janë ato të cilat importohen me shpesh.
Laboratuvar
Laboratuar
Dahiliye
Interno
Kadin doğum
Obstetrikë dhe..
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
Anne ve çocuk sağliği
Shëndeti I Nënes dhe..
16
Aile hekimliği
Mjekësia Famlijare
0
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Analiz Analizë
Devam Vazhdim
Tablo 2: Inşaat Malzemeleri Yıllık Ithalat ve Ihracat Verileri
Yıllık �thalat / Import� vjetor
Insaat Malzemeler� Yıllık Ithalat ve Ihracat Ver�ler�
Të dhënat vjetore të mater�aleve të ndërt�mtar�së
të �mportuara dhe eksportuara
Taş, ç�mento, alç� türevler�
ve benzerler�
Gure, ç�mente, g�ps dhe llojet e tjera
%
%
B�n €
M�je €
%
%
Taş, ç�mento, alç� türevler�
ve benzerler�
Gure, ç�mente, g�ps dhe llojet e tjera
10500
10500
0.7
0.7
834
834
0.9
0.9
Seram�k ürünler�
Produket e seram�kes
Cam ve cam ürünler�
�ham� dhe produket e �ham�t
Çel�k – dem�r
Çel�k – hekur
Alum�nyum
Alum�n�um
41976
41976
10543
10543
67502
67502
13290
13290
2.8
2.8
0.7
0.7
4.5
4.5
0.9
0.9
343
343
19
19
16727
16727
6556
6556
0.4
0.4
0
0
17
17
6.8
6.8
Şekil 1: Inşaat sektoründe kullanılan temel malzemelerin
ithalat-ihracat rakamları
Figura 1: Shifrat e materialeve të ndërtimtarisë të importuara
dhe eksportuara
Ithalat (‘000€)
Import (‘000€)
Inşaat sektörü Kosova`daki sektörler arasında özellikle kırsal
bölgelerde yaşayan ve toplum nufusunun büyük bir oranı için iş
gücü kaynağı sağlayan en önemli sektörlerden birisi. Şekil 2`de
görüldüğü gibi 2009-2011 yılları arasında sabit bir sayı görsekte
yeni ve tekrar kayıt edilmiş inşaat işletmelerinin sayısı oldukça
yüksek. Bu doğrultuda 2011 yıllına göre (633) 2012 yıllında pozitiv
bir artış görüyoruz ve yaklaşık olarak 300 yeni ve tekrar kayıt
edilmiş inşaat işletmesinin katıldığını görüyoruz (toplam 930).
Son olarak 2013 yıllının sadece ilk üç ayın verilerine göre 334 yeni
işletme inşaat sektörüne katılmıştır ve bu rakamlara baktığımızda
sektörde potansiyel bir artış görüyoruz, ki bu durum sektörün bir
kez daha ne kadar dinamik bir yapıda olduğunun göstergesidir.
Aluminyum
Aluminium
Cam ve cam urunleri
Xham dhe produkte
të xhamit
Steramik urunleri
Produketet e seramikës
Ihracat (‘000€)
Export(‘000€)
Tas, alci, ve turkvleri
Gurë, gips ciment dhe
lloje të tjera
70000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
0
Yıllık �hracat / Eksport� vjetor
B�n €
M�je €
Celik - Demir
Celik - Hekur
Metaller
Metalet
Tablo 2: Të dhënat vjetore të materialeve të ndërtimtarisë të
importuara dhe eksportuara
Sektori i ndërtimtarise është një prej sektorëve më të rëndësishëm
në Kosovë i cili siguron burimin e punësimit të një pjese të madhe të
popullsisë e veqanërisht atyre në zonat rurale. Siq shihet në figurën
2. edhe pse gjatë viteve 2009-2011 numri i ndërmarrjve të reja dhe
të riregjisturar në sektorin e ndërtimtarisë është konstant ky numër
konsiderohet të jetë mjaft i madh. Në këtë drejtim në krahasim me
vitin 2011 (633) në vitin 2012 kemi një rritje të dukshme në numrin
e ndërmarrjeve të reje, ku ky numër pasqyrohet të jetë rreth 300
ndërmarrje të reja dhe të riregjistruara në sektorin e ndërtimtarisë
(gjithësej 930). Kurse në vitin 2013 vetëm në tre mujorin e parë të
dhënat tregojnë se shihet një rritje në numrin e ndërmarrjeve të reja
rreth 334 dhe kur shikojmë këto shifta shohim një rritje potenciale ku
kjo situatë haptazi edhe një herë na tregon strukturën dinamike të
sektorit të ndërtimtarisë në Kosovë.
Oda Bülteni | Buletini i Odës
17
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
Analiz Analizë
Devam Vazhdim
1000
900
800
700
600
500
400
300
200
100
0
Figura 2: Sipas Agjencionit të Statistikave në Kosovë numri i
ndërmarrjeve të reja dhe të riregjistruara në seksionin e ndërtimtarisë
Inşaat Sektörü
Sektori i Ndërtimtarisë
Şekil 2: Kosova Istatistik Ajansın verilerine göre yeni ve tekrar kayıt
edilmiş inşaat işletmelerinin sayısı
930
661
683
633
334
2009
2010
2011
2012
2013
Sektörün Handikapları
Hendikapet e Sektorit
Kalitenin kontrol mekanizmalarının eksikliği sektörde haksız
rekabete ve kalite sorununa yol açan temel engellerden birini
oluşturmaktadır. Mevzuat gereği Avrupa standartlarının getirilmesine rağmen bu standartların denetlenmesinde önemli eksiklikler
görülmektedir. Diğer yandan inşaat ruhsatlamaları ve denetimleri
konusundaki eksiklikler hem haksız rekabet ortamı yaratmakta
hem de çarpık yapılaşmaya neden olmaktadır. Her ne kadar sektörde artış ve dinamizm görsekte inşaat sektöründe var olan eksiklikler nedeniyle bazı sorunlar ortaya çıkmaktadır ve bu sorunların
bir an önce çözümlenmesi sektorin sağlıklı bir şekilde büyümesine
ve gerekli standartlarda ve koşullarda olmasına yol açacaktır.
Një prej pengesavekryesore të sektorit të ndërtimtarisë është mungesa e mekanizmave kontrolluese të cilësisë, gjë e cila po qon deri tek
konkrrenca e pandershme. Edhe pse sipas legjislacionit ekzistojnë
standartet evropiane prap se prapë ka një mungesë dhe mangësi në
mbykqyrjen dhe monitorimin e këtyre standarteve. Në anën tjetër
mungesa e kontrollimeve dhe problemeve të licencimit të ndërtimtarisë jo vetëm se shkakton konkurrencën e pa drejtë por edhe po
shkakton krijimin e ndërtimeve të paplanifikuara. Edhe pse ne sektor
shohim një rritje të dukshme dhe dinamizëm për shkak të prezencës së
mangësive në sektor mund të dalin disa probleme, kështu që zgjidhja
e problemeve sa më shpejte do të mundesojë zhvillimin e sektorin në
mënyrë të shëndoshë dhe me standarte dhe kritere të duhura.
İşgücü, Fiyatlandırma ve İnşaat Şirketleri
Punësimi, Çmimet dhe Kompanitë e
Ndërtimtarisë
Kosova’da işsizlik oranı rakamları değişik analiz ve raporlarda %40
ila 45 aralığında değişiyor. Kosova İstatistik Ajansının son raporunda yeni bir değerlendirme ile işsizlik oranının %30.9’a çekilmesi
ekonomik çevrelerce eleştirilse bile esas kabul edilebilir. Ancak bu
oran da oldukça yüksektir. Öte yandan inşaat sektöründe özellikle
sezonda kayıt dışı işçi çalıştırma oranının yüksek olduğu bilinmektedir. Kosovalı inşaat şirketleri dar bir kadroyu bünyelerinde
barındırmakla birlikte sezonluk usta, çırak ve amele çalıştırarak
işgücünü yerli piyasadan sağlayabilmektedirler. Yevmiye ücretleri
usta için 30 – 45 €; çırak 15 – 25 €; amele için de 10 – 15 € arasında
değişmektedir.
Kosova’da son 5 yıl içinde inşaat şirketleri kurumsallaşma yönünde
oldukça önemli ilerlemeler kaydetmiştir. Şirketler bir yandan kurumsallaşırken, öte yandan hem sermaye yeterliliklerini ve makine
ekipmanlarını hem de iş hacmini geliştirmişlerdir.
Norma e papunësisë në Kosovë sipas analizave dhe raporteve të
ndryshme po ndryshon në mes intervalit 40-45%. Edhe pse raporti i
fundit i vlerësuar nga Agjencia e Statistikave të Kosovës është kritikuar nga disa qarqe ekonomike, ky vlerësim konsiderohet si i pranueshëm, ku norma e papunësisë në Kosovë është pasqyruar të jetë
rreth 30,9% sipas raportit të Agjencisë së Statistikave në Kosovë.
Mirëpo edhe kjo normë është relativisht e lartë. Në anën tjetër është
e ditur se edhe norma e punësimit të punëtorëve të paregjistruar në
sektorin e ndërtimtarisë gjatë sezonës është mjaft e lartë. Kompanitë
e ndërtimtarisë në Kosovë brenda tyrë mbajnë një staf të ngushtë dhe
duke punësuar punonjësit si mjeshtër, çirak dhe si punëtor të punëve
të rënda sigurojnë fuqinë punëtore nga tregu i brendshëm. Paga ditore e një mjeshtëri pasqyron rreth 30 – 45 €; kurse paga e punëtorit
ndryshon rreth 10 – 15 €.
Türkçe
Shqip
18
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Analiz Analizë
Devam Vazhdim
Ancak bu gelişmeye rağmen uluslar arası büyük projeleri üstlenecek seviyeye henüz ulaşamamıştır. Otoyol ve havalimanı projelerinde alt yüklenici olarak yer alan yerli şirketler tecrübe aktarımları sayesinde kapasitelerini geliştirmiştir. İstatistik verilerine göre
Kosova’da kurulan her 10 şirketten biri inşaat şirketidir. Şirket kayıt
ajansının verilerine göre bu rakam 2012 yılından itibaren yükseliş
trendine geçmiştir.
Sipas vlerësimeve të tregut vlera e ndërtesave (vendbanimeve) në
metra katrorë (duke përjashtuar pjesën e tokës) në bazë të kualitetit apo materialit të përdorur në ndërtim ndryshon në mes 240 €
deri 460 €. Parcelet e tokës nga 20%-25% në provinca dhe zonën e
jashtme të qytetit, kurse me afër qendrës së qytetit pasqyron të jetë
rreth 27%-45%. Çmimet shitëse të banesave në provinca dhe jashtë
qyetit gjejnë blerës me çmim prej 500€ - 750€ në m2, kurse më afër
qendrës së qytetit çmimet sillen rreth 850€-1000€ në m2. Ndërsa çmimet e ndërtesave apo shtëpive luksoze mund të arrijnë një vlerë deri
rreth 1250€.
Në 5 vitet e fundit kompanitë e ndërtimtarisë në Kosovë kanë treguar
një përparim mjaft të konsiderueshëm në drejtim të institucionalizimit. Kompanitë e ndërtimtarisë bashkë me realizimin e institucionalizimit gjithëashtu zhvilluan edhe mjaftueshmërinë e kapitaleve
të tyre, pajisjeve të makinerisë edhe rritën vëllimin e biznesit të tyre.
Mirëpo, pavarësisht të gjitha këtyre zhvillimeve ende nuk arritur
fazën për të ndërmarrë projekte gjigande ndërkombëtare. Në anën
tjetër kompanitë kosovare të cilat morrën pjesë si nënkontraktorë
në projektet e autostradës dhe aeroportit me ndihmën e transferit të
njohurisë, përvojës dhe profesionalitetit të punës arritën ti zgjerojnë
kapasitetet e tyre. Sipas statistikave në Kosovë në çdo 10 kompani
të themeluara njëra është kompani e ndërtimtarisë, ku në bazë të të
dhënave të agjencisë së regjistrimit të kompanive kjo shifër ka kaluar
në një trend të rritjes që nga viti 2012.
SONUÇ
REZULTATI
Kosova ekonomisi 2008/2009 yılındaki küresel krize rağmen
büyüyen bir ekonomi olmuştur. Ancak 2007 yılında %8,3 olan
büyüme oranı küresel krizle birlikte %2,5 ila 3,5 seviyelerine gerilemiştir. Hükümetin işsizliği azaltma ve büyümeyi artırma hedefleri tutmadığı gibi imalat sektörünün gelişememesi ekonominin
en büyük handikaplarından birini oluşturmuştur. Büyümenin temel destekleyicisi sermaye yatırımlarına odaklanmış ve inşaat sektörü olmuştur.
Yukarıda da bahsettiğimiz Kosova devletinin yapacağı devasa
projeler hem ekonomik büyümeye katkı sağlayacak hem de inşaat sektörünü aktif tutacaktır. Önümüzdeki 10 yıl boyunca hem
altyapı projeleri hem de toplu konut ve diğer üst yapı inşaatlarına
olan talep sektörün genişlemesine neden olacaktır. Ancak inşaatın
yanında diğer sektörlerin de paralellik arz etmesi, ekonominin
sağlıklı gelişmesi için elzem bir öneme sahiptir.
Pavarësisht krizes globale gjatë viteve 2008/2009 ekonomia e
Kosovës ka qenë një ekonomi në rritje. Mirëpo, në vitin 2007 ku norma e rritjes dhe zhvillimit ekonomik në Kosovë sillej rreth 8,3% bashkë me krizën globale pasqyroi një rënje rreth 2,5%-3-5%. Synimet e
qeverisë në lidhje me zvogëlimin e papunësisë dhe rritjes ekonomike
nuk kisihin shkuar ashtu siq ishte planifikuar, ku duke bashkangjitur
këtu edhe mos zhvillimin e sektorit të prodhimit u krijua një gjende
e keqe ekonomike e cila pasqyronte një ndër hendikapet kryesore
në këtë drejtim. Në këtë krizë ekonomike një prej mbështetjeve thelbësore ishte sektori i ndërtimtarise fokusuar në investimet kapitale.
Shteti i Kosovës me projektet gjigande të lartpërmendura jo vetëm
se do të mbajë dhe ruaj sektorin e ndërtimtarisë aktive e dinamike
por edhe do të kontribojë në rritjen ekonomike të vendit. Gjatë giithë
periudhës së ardhshme 10 vjeqare kërkesa ndaj projekteve infrastrukturore e ndërtesave dhe ndërtimeve të tjera me superstrukturë do të
ndikojnë dhe rezultojnë në zhvillimin dhe zgjerimin e sektorit të ndërtimtarisë. Mirëpo bashkë me sektorin e ndërtimtarisë edhe sektorët e
tjerë duhet të pasqyrojnë një paralelizëm në mënyrë që të kemi një zhvillim të shëndoshë të ekonomisë e cila është thelbësore për Kosovën.
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
19
Reportaj Reportazhi
Kosova’da İnşaat Sektörü Hakkında
Söyleşiler
Reportazhe mbi Sektorin e Ndërtimtarisë
në Kosovë
Bültenimizin bu sayısında ana temalarımızdan biri Kosova’da
“İnşaat Sektörü”. Bu doğrultuda temel veriler ekseninde
inşaat sektörü hakkında verdiğimiz değerlendirmeden
sonra, sektörde faaliyet gösteren üyelerimizle yaptığımız
soru cevap şeklindeki röportajları sizlerle paylaşacağız.
Röportajları gerçekleştirdiğimiz üyelerimiz Kosova’ya önemli
derecede yatırım yapmış hem maddi hem de bilgi transferi
gerçekleştiren firmaların yöneticileri ve ortaklarıdır.
Një prej temave bazë në këtë numër të buletinit është “Sektori i
Ndërtimtarisë” në Kosovë. Në këtë drejtim pas një vlerësimi mbi
të dhënat themelore rreth boshtit të sektorit të ndërtimtarisë,
do të shkëmbejmë reportazhet në formë të pyetjeve dhe
përgjigjeve të realizuara me anëtarët tanë të cilët janë aktiv
në këtë sektor. Anëtarët me të cilët kemi realizuar reportazhet
mbi sektorin e ndërtimtarisë në Kosovë janë menaxhuesit dhe
ortakët e kompanive të mëdha, kompani që sjellën jo vetëm
përfitime materiale në Kosovë por edhe mundësuan transferin
e njohurive dhe përvojës profesionale.
Hazırlayan: Arta Fejzullahu ve Esin Muzbeg
Përgaditi: Arta Fejzullahu dhe Esin Muzbeg
İlk röportajımızı LİMAK Kosova Uluslararası Havalimanı CEO’su
Haldun Fırat Köktürk ile gerçekleştirdik. İkinci röportajımız
KONAK İnşaat Şirketinin Yöneticisi Munir Basha ile yaptıktan sonra
son olarak Marigona Residence Ortaklarından Rasim Merlaku ile
gerçekleştirdik. İnşaat sektorü açısından oldukça önemli olan bu
röportajlar eminim sizlere de fayda sağlayacak ve özellikle genç
girişimcilere bu konuda inşaat sektörü hakkında bir fikir verecektir.
Reportazhin e parë e realizuam me CEO’n e kompanisë LIMAK
Kosova Haldun Fırat Köktürk. Repotazhi i dytë ishte me menaxherin
e kompanisë KONAK, dhe i fundit me një nga ortakët e kompanisë
Marigona Residence Rasim Merlaku. Këto reportazhe të rëndësishme
mbi sektorin e ndërtimtarisë në Kosovë besoj se do të ju ofrojnë një
perspektivë përfituese duke ju dhënë ideja të reja dhe informata të
nevojshme në lidhje me sektorin e ndërtimtarisë në Kosovë, sidomos
ndërmarrëve të rinjë të cilët mendojnë të investojnë në këtë sektor.
Türkçe
Shqip
20
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Reportaj Reportazhi
LİMAK Kosova CEO’su Haldun Fırat Köktürk ile
Röportaj
Reportazh me CEO`n e Kompanisë LIMAK
Kosova Haldun Fırat Köktürk
vjet keni realizuar hapjen e Aeroportit Ndërkombëtar
sene Kosova için çok önemli bir yere sahip olan
1 Si“Adem
1 Bu
Jashari”, që ka një vend shumë të rëndësishëm për
“Adem Jashari” Uluslar Arası havaalanının açılışını
gerçekleştirdiniz. Kosova için bu dev projenin
kazanımları neler; LİMAK açısından sizin için kazanımları
nelerdir?
Kosovën. Cilat janë përfitimet e Kosovës nga ky projekt
gjigand; Sipas juve cilat janë përfitimet nga aspekti i
LIMAK`ut?
Projenin Kosova için çok büyük bir proje olduğu gerçek. Limak
grubu olarak bu proje bizim havacılık sektörü içindeki önemli
projelerimizden biri; Balkanlarda ise ilki... Şirketimize kazanımı
Balkanlardaki iş yapma mantalitesini ve Balkanlardaki inşaat
ve yatırım sektörünü daha yakından tanıma fırsatı bulmamızı
sağladı. İşin Kosova boyutuna baktığımızda Kosova için bu işin
en büyük kazanımı uluslararası bir ihaleyle yapılmış bir projenin
hayata geçmesinin aşamalarını Kosova devleti ilk defa yaşama
şansına sahip oldu. İnşaat ve yatırım sektöründe büyümesi devam
eden ülkelerde bu tür ekspertizlerin oluşması zaman alır.
Së pari e vërtetë është, se ky projekt është një projekt gjigand për
Kosovën. Ndërsa si LIMAK group brenda sektorit të aviacionit ky
projekt është një prej projekteve të rëndësishme dhe i pari në Balkan.
Përfitimet e kompanisë tonë nga ky projekt janë se ky projekt na ofroi
mundësinë që të njohim më afërsisht sektorin e ndërtimtarisë dhe
investimit në Balkan së bashku me mentalitetin e të bërit biznes në
Balkan.
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
21
Reportaj Reportazhi
Kosova için bu bir başlangıçtır.
Yap-İşlet-Devret ve Kamu Özel Ortaklığı anlamında bir ihale
olması nedeniyle ve uluslararası bir müşavir tarafından
denetlenmesi itibariyle Kosova`ya önemli bir bilgi birikimi
kazandırdığını düşünüyoruz.
Sadece Kosova hükümetinin bürokrasisi değil bundan
Kosova`daki direkt alt yükleniciler seviyesinde çalışan firmalar
büyük kazanımlar ve bilgiler elde ettiler. İşin maddi boyutuna
gelince Kosova`daki inşaat sektörüne yaklaşık 130 Milyon
Euro`luk yatırımın kayda değer bir kısmı direkt kaynak olarak
aktarılmış oldu. Önemli miktarda alt yüklenici ve ona bağlı direkt
çalışan Kosovalı personel olduğu bir projede, bunlar hem maddi
olarak bu projeden girdi sağladılar hem de teknik bilgilerini
arttırdılar.
Limak dünyanın en büyük inşaat şirketleriden birisi. Yüzlerce
hatta binlerce mühendis, mimar ve teknik kadrosu olan inşaat
sektöründe dünyanın en büyük 200 firması arasında girmiş bir
firma. Kosova için onunla çalışmanın getirdiği bir çok kazanımları
oldu, bunlar hem teknik bilgi ve görgüsünü arttırdılar hemde
Kosova inşaat sektörü maddi olarak burdan kendilerine önemli
bir girdi sağlamış oldu.
Maddi kazancını sorarsanız Kosova`nın maddi olarak bu projeden
Kosova`lı alt yükleniciler ve tedarikçiler vasıtasıyla önemli bir
miktarda bir girdisi oldu. Manevi anlamda ve teknik bilgi ve görgü
anlamında kazanımını sorarsanız, biz çok profesyonel bir firmayız
ve işin procesi, tasarım boyutundan başlayıp maliyet kontrolüne,
inşaat yapım aşamalarına kadar çok disiplinli ve uluslararası
standartlarda çalışan, yine bir yabancı müşavir denetimde
olduğundan dolayı burdaki işin teknik olarak ne kadar titizlikle
takip edildiği ve mühendislik alt yapısının ne kadar ağır olduğunu
herkes takdir eder, ki Kosova için bu yeni ve oldukça önemli bir
şeydir. Uluslararası dünyaya entegre olmaya çalışan bir ülkede,
büyüyen bir ülkede bunu sağlamak, insanlara bu görgüyü, bu
bilgiyi ulaştırmak zaman ister. Bu bir başlangıç oldu. Ayrıca,
maddi olarak imtiyazdan dolayı Kosova’nın büyük bir kazancı
var. Gelir olarak %39`unu Kosova devleti alıyor. Avrupa’nın en
güzel terminaline sahip oldu, teknolojik olarak standartların çok
üstünde bir terminal. Bu terminal dünyada kendi sınıfı içindeki
en iyi terminalinden biri, bu Kosova`nın terminalidir.
Kur shikojmë nga ana e Kosovës, Shteti i Kosovës për herë të parë
pati mundësinë të përjetojë fazat e kalimit në jetë të një projekti
të realizuar me një tender ndërkombëtar. Në vendet ku sektori i
ndërtimtarisë dhe investimeve është në rritje krijimi i eksperiencave
të tilla merr kohë. Kështu që ky është një fillim për Kosovën.
Mendojmë se në kuptimin e të qenurit një tender i partneritetit
Ndërto-Opero-Transfero dhe Publik-Privat, si dhe auditimit nga një
këshilltar tregtar ndërkombetar, ky projekt mundësoi që Kosova të
përfitojë një njohuri të rëndësishme.
Gjithëashtu, jo vetëm burokracia e Qeverisë së Kosovës por edhe
kompanitë të cilat punojnë në mënyrë të drejtpërdrejtë në nivelin
e nën-kontraktorëve përfituan përfitime të mëdha dhe njohuri. Kur
është fjala për aspektin financiar të biznesit një pjesë e rëndësishme
e 130 milion avro investimit në sektorin e ndërtimtarisë në Kosovë
është transferuar si burim i drejtpërdrejtë. Një sasi e konsiderueshme
e nën-kontraktorëve bashkangjitur me stafin e të punësuarve
Kosovar në projekt jo vetëm se përfituan financiarisht por edhe
zhvilluan njohuritë e tyre teknike. LIMAK është një ndër kompanitë
më të mëdha botërore në sektorin e ndërtimtarisë. Me qindra apo
edhe me mijëra inxhinierë, arkitektë dhe stafin teknik LIMAK ka
hyrë midis 200 kompanive më të mëdha botërore në sektorin e
ndërtimtarisë. Kështu që ky projekt solli shumë përfitime, ngriti
nivelin e njohurive teknike dhe rregullat e mirësjelljes por edhe
mundësoi një përfitim të madh financiar sektorit të ndërtimtarisë
në Kosovë. Nëse pyetni përfitimin material nga ky projekt mund të
them nga nënkontraktuesit dhe furnizuesit Kosovar, Kosova me
këtë projekt përfitoi një hyrje financiare mjaft të konsiderueshme.
Nëse pyetni përfitimin në aspektin e diturisë, njohurisë teknike dhe
përvojës, ne jemi një kompani profesionale ku duke filluar nga
procesi i punës (biznesit), dizajni, monitorimi financiar e deri tek fazat
e ndërtimit punohet me shumë disiplinë, standarte ndërkombëtare
dhe se çdo gjë auditohet nga një këshilltar i huaj, puna teknike
përcillet me përpikëri dhe infrastrukturë inxhinierike të nivelit të lartë
respektohet nga të gjithë, gjë e cila është shumë e rëndësishme dhe
e re për Kosovën. Në një vend ku punohet për tu integruar në Botën
Ndërkombëtare, në një vend në zhvillim sjellja dhe arritja e njohurisë,
përvojës dhe mirësjelljes merr kohë. Ky është një fillim. Përveç kësaj,
për Kosovën ky projekt solli përfitime të mëdha materiale për shkak
të koncesionit. 39% të të ardhurave i shkojnë buxhetit të shtetit të
Kosovës. Ky vend u bë me terminalin më të bukur të Evropës, terminal
me standarte të larta teknologjike. Ky terminal në klasën e saj është
një prej terminaleve më të mira në Botë, ky terminal është terminali
i Kosovës.
Türkçe
Shqip
22
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
Reportaj Reportazhi
2
Kosova`da İnşaat Sektorünün boyutunu ve dinamikliğini
nasıl görüyorsunuz? Değişimlerin olumlu ve olumsuz
yanlarını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Kosova`daki inşaat sektörü oldukça dinamik. Kosova`nın inşaat
sektörünün dinamik olmasının göstergesi zaten büyümeyle
orantılıdır. Ekonomik verilere baktığımızda ise ekonomik olarak
büyüyen ülkelerde iki şey sürekli büyür bunlardan birincisi
inşaat sektörü, ikincisi ise enerji sektörüdür. Bu ikisinin büyümesi
ülkenin büyüdüğü anlamına gelir. Kosova`nın genç nüfusu ve
ekonomik büyümesi nedeniyle Kosova`da inşaat sektöründe
bir dinamizmin olduğu gerçek. İnsan kaynağı olarak Kosova
şartlarında sayı olarak yeterli personel var. Ancak, bilgi ve tecrübe
anlamında, kaliteli eleman anlamında personel sıkıntısı olduğunu
kimse inkar edemez. Bilgi olarak, zeka olarak, el becerisi ve
işe yatkınlık olarak Kosova`lılar çok yetenekli insanlar. Çünkü
inşaat sektörü sonuçta mühendislik, mimarlık gibi dinamiklerin
yanında, el emeği gösterilen, iş makinesi ile v.b. yapılan bir iştir.
Kosova`lılar hem el becerisi olarak hem de teknik bilgiye yatkınlık
olarak çok başarılılar. Ancak bizde inşaat işi öğrenilen bir iştir. Yeni
mezun bir mühendisin yetişip belirli bir aşamaya gelebilmesi için
bu sektörde tecrübe edinmesi gerekir. Bu iki türlü olur çalıştığınız
sektörde sizden daha yaşça büyük, daha tecrübeli büyükleriniz,
usta çırak ilişkisiyle ki bu hala devam eder büyük firmalarda yine
çalıştığınız projenin kualifikasyonuyla ilgilidir. Örneğin Sabiha
Gökçen havalimanı projesinde çalışan yeni mezun 22 yaşındaki
mühendis arkadaşlarımız 1,5 yılda edindiği bilgilerini, tecrübeleri
pek çok mühendis 10 yılda edinemez. Kısacası bu proje bazlı bir
iştir. Kosova’lıların kabahati değildir. Kosova’da yatırımlar arttıkça
bu bilgi, bu görgü artacaktır. Kosova`nın kazanımı maddi veya
iyi bir terminalin ötesinde burada Kosova’lı çalışan yeni genç
mühendisler, mimarlar yine alt yüklenicilerde çalışan usta kalfa
seviyesindeki pek çok çalışan, bu işe emek vermiş emekçiler
çok büyük şey öğrendiler. Bunun gibi projeler devam ettikçe
Kosova’nın içinden belki kısa vadede Limak kadar büyük şirketler
çıkmayacaktır ama Limak’ta 35 sene önce böyle bir şirket değildi,
ama uzun vadede çok önemli inşaat şirketleri çıkacaktır.
2
Si po e shihni madhësinë dhe dinamikën e sektorit të
ndërtimtarisë në Kosovë? Si po i vlerësoni anët positive
dhe negative të ndryshimeve?
Sektori i ndërtimtarisë në Kosovë është mjaft dinamik dhe pasqyra e
dinamikës së sektorit të ndërtimtarisë është proporcionale me rritjen
e saj. Kur i shikojmë të dhënat ekonomike të vendeve në rritje dhe
zhvillim dy gjëra në mënyrë të vazhdueshme rriten dhe zhvillohen, ku
këto janë: E para sektori i ndërtimtarisë dhe e dyta sektori i energjisë.
Rritja dhe zhvillimi i këtyre dy sektorëve është tregues kryesor se
edhe vendi është në rritje dhe zhvillim. Është e vërtetë se për shkak
të popullsisë së re të Kosovës dhe rritjes&zhvillimit ekonomik të
vendit, sektori i ndërtimtarisë në Kosovë është mjaft dinamik. Nga
aspekti i burimeve njerëzore, sipas kushteve në Kosovë, ekziston
një numër i mjaftueshëm i stafit. Mirëpo për nga aspekti i njohurisë
dhe përvojës nuk mund të themi se kemi një numër të mjaftueshëm
të stafit, në fakt në aspektin e komponentëve të cilësisë. Kosovarët
për nga dituria, intelegjenca, shkathtësia dhe predispozicioni për
punë janë njerëz shumë të talentuar. Sepse sektori i ndërtimtarisë
është një punë e cila përveq dinamikave të inxhinierisë, arkitekturës,
kërkon edhe shkathtësi dhe punohet me makinë pune, etj. Kështu që
mund të them se Kosovarët jo vetëm që janë shumë të suksesshëm
në shkathtësi për punë por edhe kanë predispozicion për njohuri
teknike të punës. Ndërsa tek ne puna e ndërtimtarisë është një punë e
cila mësohet me përvojë. Një inxhinier i sapo diplomuar për të ardhur
deri tek një fazë e caktuar e pjekurisë në sektorin e ndërtimtarisë
duhet së pari të fitojë një përvojë në këtë sektor. Dhe kjo mund të
realizohet në dy mënyra: Duke punuar me njerëz më të vjetër se ju,
më me përvojë, marrëdhënje mjeshtër-çirak, gjë e cila vazhdon edhe
në ditët e sotme dhe gjithëashtu duke punuar në kompani të mëdha
në projekte kualitative. Si për shembull kolegët tanë inxhinierë të
sapo diplomuar 22 vjeqar të cilët punuan në projektin e aeroportit
“Sabiha Gökçen” përfituan njohuri dhe përvojë jashtëzakonisht të
rëndësishme brenda 1,5 vjetëve ku shumë inxhinierë edhe 10 vjet po
të punojnë nuk do të kenë mundësinë të përfitojnë njohuri të tilla.
Me pak fjalë, kjo është një punë bazuar në projekte. Ky nuk është faji
i Kosovarëve. Me rritjen e investimeve në Kosovë edhe kjo njohuri,
përvojë dhe mirësjellje do të rritet. Përveq përfitimeve materiale
dhe një terminali të mirë, punonjësit Kosovarë, inxhinierët e rinjë,
arkitektët dhe shumë punëtorë të cilët punojnë në marrëdhënje
usta-kalfa me nënkontraktorët mësuan shumë gjëra. Përderisa
vazhdojnë projektet e tilla ndoshta nga Kosova nuk do të mund të
dalin kompani të mëdha si LIMAK brenda një periudhe të shkurtër,
por edhe LIMAK para 35 viteve nuk ishte në këtë profil siq është sot.
Mirëpo, pas një periudhe më të gjatë kohore mesiguri që do të dalin
kompani të mëdha nga Kosova.
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
23
Devam Vazhdim
Reportaj Reportazhi
keni problem mbi fuqinë punëtore apo vështirësi mbi
gücü, kaliteli eleman sıkıntıları çekiyor musunuz?
3 Agjetjen
3 İşİnşaat
e personelit të kualifikuar? Cilat janë efektet e
sektörünün Kosova gibi gelişmekte olan bir ülke
için hele de işsizlik oranının yüksek olduğu bu bölgede
istihdama olan etkisi nedir?
sektorit të ndërtimtarisë mbi punësimin e të rinjëve në
një vend ku përqindja e papunësisë është tejet e lartë?
Bu projede personel açısından sıkıntı çekmedik ama kualifikasyon
açısından ise biraz zaman aldı veya istediğimiz seviyeye getirmek
amacıyla değişikler yaptık ve bu da biraz zaman aldı diyebiliriz.
Kualifikasyon, el becerisi olarak, zeka ve kabiliyet açısından
Kosova’lılar inşaat işine çok yatkınlar, başarılılar. Pek çok ülkeye
göre çok daha iyi durumdalar. Fakat yatırımın sınırlı olmasından
dolayı sektörde iş sıkıntısı var, işin üzerine tecrübe ekleme sıkıntısı
var. Fakat, inşaat işi devam ettikçe 5-10 yıl içinde inşaat sektörü
farklı bir boyuta gelecek, inşaat sektörü bu anlamda oldukça
dinamik bir yapı diyebiliriz. Bu proje ile Kosova’daki inşaat şirketleri
kapasitelerini geliştirmelerini sağladılar. Sistemimize hayranlar,
kazanım elde ettiler çünkü şirketimiz dizayn ofisiyle, maliyet
kontrol ünitesiyle, yapım grubuyla, iş güvencesi ile profesyonel
ve zamanla, tecrübe ile oluşturulmuş bir yapı sistemidir. Teknik
bilgi ve tecrübe dışında Limak Kosova’da istihdama da katkı
sağlamıştır. Kendi bünyesinde Türk personeli yanında Kosovalı
personel de çalışmaktadır ve daha önce de belirtiğim gibi gerek
Türk gerek Kosovalı olsun Limak personelinin sorunlarıyla birebir
ilgilenmekte ve hakklarına sonuna kadar sahip çıkmatadır.
Në këtë projekt nga ana e stafit nuk kemi pasur ndonjë vështirësi,
mirëpo për nga kualiteti mund të themi se kemi hasur në
vështirësi sepse për të krijuar cilësinë e duhur profesionale duhet
të bëheshin disa ndryshime e cila na morri pak kohë. Kosovarët
kanë predispozicion për punët e ndërtimtarisë dhe janë shumë të
suksesshëm për nga aspekti i cilësisë, artizanateve, intelegjencës,
shkathtësisë. Në krahasim me vendet e tjera janë në një gjendje
shumë më të mirë. Mirëpo, për shkak të investimeve të kufizuara ka
mungesë të punësimit në sektor dhe problem mbi zhvillimin dhe
krijimin e përvojës. Gjithëashtu, nëse sektori i ndërtimtarisë vazhdon
në këtë mënyrë, Brenda 10-15 viteve sektori i ndërtimtarisë do të vie
në një dimension plotësisht të ndryshëm kështu që mund të themi
se është një strukturë shumë dinamike. Me këtë projekt kompanitë
e ndërtimtarisë në Kosovë arritën ti zhvillojnë kapacitetet e tyre. Ata
admirojnë sistemin tonë me dizajnin e zyrave, me departamentin e
monitorimit të finansave, grupin e strukturës&ndërtimit, sigurinë e
punës, sistem të cilën LIMAK e krijoi me profesionalizëm, kohë dhe
përvojë, ku nga ky bashkëpunim kompanitë Kosovare përfituan
shumë. LIMAK përveq njohurive teknike dhe përvojës ka mundësuar
dhe kontribuar edhe në punësimin e Kosovarëve të cilët punojnë në
këtë kompani së bashku me stafin Turk. LIMAK gjithashtu interesohet
për problemet e punonjësve të tij qofshin Turk apo Kosovar në
mënyrë të drejtëpërdrejtë, ku të drejtat e punëtorëve të vet i mbron
deri në fund.
Türkçe
Shqip
24
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Devam Vazhdim
Reportaj Reportazhi
një kompani e huaj nga Qeveria e Kosovës a keni
şirket olarak Kosova Hükümetinden kolaylıklar,
4 Yabancı
4 Sindonjë
ndihmë apo lehtësime mbi tatimet, punët
vergilerde indirim, erteleme veya muafiyetler görüyor
musunuz? Yoksa tam tersi bürokratik engeller var mıdır?
Ruhsat ve diğer izin aşamalarında zorluklar nelerdir?
Fazla bir yasal düzenleme yok malesef. Yabancı yatırımcıyı teşvik
eden bir teşvik politikası mevcut değil. Diğer ülkelerdeki gibi
vergi muhafiyetleri, arazi tahsisleri, belli dönemler için belirli
avantajlar sağlayan uygulamar yok. Bunu anlayışla karşılıyoruz
çünkü Kosova’nın bütçesi sınırlı, büyümekte olan bir ülkenin
yatırımlardan elde edebileceği vergilere ihtiyacı var. Uzun
vadede mutlaka gelişmeler olacaktır. Bölgedeki diğer ülkelerde
Makedonya, Karadağ olsun yeni gelişmeler teşvikler var. Ancak
Kosova’da bunun oluşması için zaman gerekiyor.
Kosova’nın bürokrasisi ile çok sıkıntı yaşamadık. Ancak Kosova’nın
yeni ülke olması ve yasaların çok sık değişmesi söz konusu.
Değişen yasa ile bürokrasinin adapte olması zaman alıyor. Yeni
kurulmuş ülkelerde bu anlayışla karşılanabilir, fakat bizim gibi
dinamik firmalara bazen bu durum ciddi sorunlar yaratabiliyor.
Yani biz yatırımımızı yurt dışında olmasına rağmen tahattüt
ettiğimiz sürede bitirip terminalimizi açtık. Tahattüt ettiğimiz
herşeyi kontrat sağlayarak devlete sağladık. Fakat burada bazı
sorunlarla karşılaştığımızı söylemeliyim. Özellikle belediyecilik ve
devlet arasındaki yasalarda, altında doldurulması gereken şeyler
var. Bu kötü niyetle olmuyor, yasaların bu ülkenin gelişimine
yetişmemesinden kaynaklanıyor. Bu da normaldir 5-10 yıl içinde
Kosova’nın daha düzenli bir bürokrasi hayatına ulaşacağını
düşünüyorum. Bürokraside bize kişisel olarak sorun çıkarmak gibi
birşeyle karşılaşmadık. Şunu da açık yüreklilikle söyleyebilirim,
Kosova Hükümeti başta Başbakan Hashim Thaqi olmak üzere
her sorunumuzda birebir ilgilenerek yasal çerçevesinde bize her
türlü kolaylığı gözetmiştir. Yine ona bağlı olan diğer bakanlıklar
da her konuda yardımcı oldular. Burada özellikle Büyükelçimiz
sayın Songül Ozan hanımın hakkını inkar edemem. En ufak bir
sıkıntımzıda bizi yanına alıp gerekli idarelere bizzat gelip kendisi
sanki bir reel sektor temsilcisi gibi ülkemizin, ülkemizin bu
önemli şirketini ve onun personelinin hakklarını sonuna kadar
savunmuştur ve bu konuda başarı gösterip her konuda muvaffak
olmuştur.
Türkçe
Shqip
burokratike apo diçka tjetër? Apo anasjelltas keni
pengesa burokratike? Cilat janë sfidat në fazat e
licencimit dhe lejet tjera?
Për fat të keq nuk ka shumë rregulla ligjore. Nuk ekzistojnë politika
inkurajuese për inkurajimin e investitorëve të huaj. Aplikime të cilat
mundësojnë përjashtime nga taksat, alokime të tokës, avantazhe
speciale për periudha të caktuara nuk ekzistojnë. Këtë gjë po e
kuptojmë sepse Kosova ka një buxhet të kufizuar dhe një vend
në rritje dhe zhvillim ka nevojë për taksat që vijnë nga investimet.
Me siguri që do të ketë zhvillime në afat të gjatë. Në vendet tjera të
rajonit si Maqedonia, Mali i Zi ka zhvillime dhe inkurajime të reja.
Mirëpo, për krijimin e inkurajimeve të tilla në Kosovë nevojitet kohë.
Nuk kemi pasur ndonjë problem me burokracinë e Kosovës.
Mirëpo, për arsye se Kosova është një vend i ri, ligjet ndryshohen
shumë shpesh. Kështu që edhe adaptimi i burokracisë merr kohë për
shkak të ndryshimeve të shpeshta të ligjeve.
Në vendet e reja kjo gjendje mund të jetë e kuptueshme, mirëpo
kjo situatë për kompanitë dinamike si ne mund të krijojë probleme
serioze. Ne si kompani edhe pse jemi investues të huaj, projektin e
terminalit e kemi përfunduar dhe hapur me kohë. Gjithëçka që kemi
bërë dhe përfunduar, ia kemi ofruar shtetit me kontratë. Mirëpo
mund të them se këtu jemi hasur me disa problem. Sidomos me ligjet
mes komunës dhe shtetit, ku ka shumë hapësira boshe të cilat duhet
të rregullohen dhe plotësohen. Kjo nuk është një situatë e cila po
krijohet me qëllim, por për arsye se ligjet nuk po mund të mbërrijnë
zhvillimin e vendit.
Dhe kjo është normale, mendoj se Kosova brenda 10-15 viteve do të
arrijë një jetë më të rregullt burokratike. Nuk hasëm diçka personale
nga burokracia për të na krijuar probleme. Sinqerisht mund të them
edhe këtë, Qeveria e Kosovës veqanërisht Kryeministri Hashim Thaqi
në çdo problem u interesua me neve dhe sipas kornizave ligjore na
mundësoi dhe ofroi çdo lehtësirë. Edhe ministritë e tjera të varura
nga ai na ndihmuan në çdo situatë. Këtu veqanërisht nuk mund ta
mohoj hakun e Ambasadores znj.Songül Ozan. Në çdo problem tonë
të vogël u interesua me neve personalisht dhe si një përfaqësuese
e sektorit reel ka mbrojtur të drejtat e vendit tonë, të drejtat e
kompanisë sonë së bashku me stafin, ku duke treguar fitore ia doli të
gjitha situatave me plot sukses.
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
25
Devam Vazhdim
Reportaj Reportazhi
LIMAK keni në vijim projekte të reja në regjion? Cilat
Kosova bölgesinde yeni projeler düşünüyor
5 Simund
5 Gelecekte
të jenë këto?
musunuz? Bunlar neler olabilir?
Kosova’da havalimanın en az 18 yılı kaldı. Ve KEDS tabi. O yüzden
Limak burdan gitmeyecek. Bir de KEDS bir satış olduğu için aset
devri, Limak-Çalık grubu inşallah uzun yıllar devam edecek.
Kosova’da en büyük yatırımcı şirketlerinden biriyiz. Kosova
bizim için önemli. Buradaki yurttaşlarımızdan dolayı önemli,
Balkanlarda ülkemizin gösterdiği hassasiyet açısından önemli,
yine hükümetimizin buraya verdiği önem açısından, Türkiye
Cumhuriyetinin desteği, yine aynı şekilde Türk finans sektörünün
varlığı ve desteği, çünkü biz bu projede kendi öz kaynağımız kadar
finansman kaynağını da yaratık. Dünyada hiç bir şirket kendi
projesini %100 kendi öz kaynağından finanse etmez, bu mantıklı
bir şey değildir. Dünyanın en iyi, güvenilir, güzide bankalar
arasında yer alan Vakıf Bankın finans desteği devam ettiği sürece
yatırımlarımıza devam etmek istiyoruz. Ama şu anda kısa vadede
herhangi bir yatırımız yok. Ayrıca, Kosova’da finasman bulmak
kolay birşey değil. Türk bankaları dışındaki bankalardan Kosova’ya
finans sağlamak açısından ciddi sorunlar çıkartıyorlar. Bu yüzden
Kosova’lılar için “Türk Yatırımcı” büyük bir şansttır. Türk finans
sektörünün sağladığı bu imkanlar ile yapılan yatırımlar Türkiye’nin
Kosova’ya ne kadar önem verdiğinin bir göstergesidir.
Aeroportit në Kosovë i kanë mbetur së paku 18 vite. Dhe natyrisht
KEDS. Për këtë arsye LIMAK nuk do të shkoj nga këtu. Gjithëashtu,
për shkak se KEDS është një shitje e asetit, shpresoj se grupi LimakÇalık do të vazhdojë vite të shumta këtu. Jemi një ndër kompanitë
më të mëdha investuese. Kosova është e rëndësishme për neve për
shkak të vëllezërve tanë, për shkak të ndjeshmërisë së vendit tonë
ndaj ballkanit, për shkak të rëndësisë së qeverisë sonë ndaj këtij
vendi. Mbështetja e Republikës së Turqisë për ti realizuar investimet
këtu, njëkohësisht mbështetja nga sektori i finansave turke, në këtë
projekt na mundësoi të krijojmë edhe burime financiare përveq
burimeve tona. Sepse asnjë kompani në botë projektin e vet nuk e
financon 100% nga burimet e veta financiare, kjo nuk është një gjë e
logjikshme. Përderisa mbështetja financiare e bankës “Vakıf Bank” ,
midis bankave më të besueshme dhe të rralla në botë, vazhdon të na
përkrahë ne dëshirojmë që ti vazhdojmë investimet tona. Mirëpo, për
momentin nuk kemi ndonjë investim në afat të shkurtër. Gjithëashtu
nuk është e lehtë të gjesh financim në Kosovë. Përveq bankave turke,
bankat e tjera në Kosovë po nxjerrin probleme serioze për të ofruar
financim në Kosovë. Për këtë arsye mund të themi se “Investitori
Turk” është një shansë e madhe për Kosovën.
O yüzden bazı ufak tefek çatlak seslere rağmen biz Kosova’lıların
Türk Yatırımcı’sından memnun olduğunu düşünüyoruz.
Memnun olmaları gerekir diye düşünüyorum, çünkü bugün
piyasaya baktığınızda Kosova çok büyük bir ülke değil. Limak’ta
çalışanlarımıza en ufak bir sıkıntıda personelimizin her türlü
hakklarını gerek Türk gerek Kosovalı personelimize çok büyük
saygı gösteren bir firmayız. Onların da bundan çok memnuniyet
duyduklarını düşünüyorum. Kosova için bu projenin en büyük
kazanımlarından biri de budur
Këto investime të realizuara me mbështetjen e ofruar nga sektori
i finansave turke është pasqyrimi më i mirë i cili tregon se sa i jep
rëndësi Turqia Kosovës. Kështu që pavarësisht prej disa zërave
plasaritës e të vogla, mendojmë se Kosovarët janë të kënaqur prej
investitorit turk. Mendoj se duhet të jenë të kënaqur sepse kur shikoni
tregun sot shihni se Kosova nuk është një vend shumë i madh. Ne
jemi një kompani ku i respektojmë të drejtat e stafit tonë Turk dhe
Kosovar të cilët punojnë në LIMAK. Mendoj se edhe ata janë të
kënaqur nga kjo mbështetje dhe kjo është ai përfitimi më i madh dhe
i rëndësishëm i Kosovës nga projekti.
26
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Devam Vazhdim
Reportaj Reportazhi
fund cilat janë këshillat e juaja për ndërmarrësit e
yeni yeni gelişmeye başlayan inşaat
6 Në
6 Kosova’da
rinjë në këtë sektor?
sektöründeki genç girişimcilere tavsiyeleriniz nelerdir?
Biz teknik bazlı bir firmayız. Değişik kollarda faaliyet göstersek
de Limak teknik altyapısı, mühendislik altyapısı çok sağlam olan
bir firmadır. Şirketin kurucularının duayen mühendislerinden
olmalarından kaynaklanan bir şeydir bu. Kurucularımız Nihat
Özdemir ve Sezai Bacaksız beyefendinin ikiside yüksek makine
mühendisidir. Sektörde çok bilinen, tanınan, çok başarılı, değerli
mühendislerdir ve bu işe adım atmışlardır. İnşaat firması teknik
personeli ne kadar kuvvetliyse firma o kadar başarılıdır. Teknik
doğrulardan şaşmayan firmalar herzaman herzaman herzaman
çok daha iyi yerlere gelebilirler. Kâr marjları belki düşündükleri
kadar yüksek olmaz, çünkü bizde personelin maliyetlerine firmalar
çok takılır. Ancak teknik bilgi ve beceri eksikliği olan firmaların
kısa vadedeki kazanımları ilerde çok büyük sıkıntılar olarak onlara
geri dönebilir. Benim daha orta ölçekli ve küçük ölçekli yeni
girişimcilere tavsiyem teknik kadrolarına çok önem vermeleridir.
Her girişimci için söylüyorum ama Kosova için özellikle söylemem
gerekli, yeter sayıda yeter kabiliyette teknik personeli mutlaka
bünyelerinde bulundurmaları ve bunu yenileyecek kaynakları
yaratacak şekilde de bir insan kaynakları stratejisi geliştirmelerine
önemi vermeleri gerekir. İnsan kaynakları eğer bu şirketin
personel ihtiyacını hele bu inşaat şirketi ise teknik personel
ihtiyacını sürekli bir şekilde karşılayamıyorsa bu şirketlerin uzun
vadede başarılı olması mümkün değildir. O yüzden benim burdaki
yatırımcılara tavsiyem bölge şartlarını çok iyi belirlesinler, özellikle
malzeme tedarikçisi ve alt yüklenici kontrol gözünde ilgili ciddi
bilgi alsınlar. Bu konuda gerekirse tecrübeli olan Ticaret Odası
aracılığıyla sizlerin aracılığıyla bu konuda tecrübeli Limak gibi Enka
gibi dünya devri firmalardaki meslektaşlarından, büyüklerinden,
dostlarından tavsiyeler alsınlar ve şunu unutmasınlar “Yasalara
Saygılı Olsunlar” her ülkenin kendi Yasaları vardır bu yasalarla ilgili
zorlamalara girmesinler, mali olarak ve yine hukuki olarak ülke
yasalarına saygı gösterdikleri sürece Kosova’da fırsatlar onlar için
çıkacaktır.
Türkçe
Shqip
Ne jemi një kompani me bazë teknike. Edhe pse operon në degë të
ndryshme LIMAK është një kompani me një infrastrukturë teknike
dhe inxhinierike shumë të fortë dhe cilësore. Kjo është një gjë e
cila buron për shkak se vet themelusit e kompanisë janë një ndër
inxhinierët më duajen dhe professional të sektorit. Themeluesit tonë
z.Nihat Özdemir dhe z.Sezai Buster janë dy inxhinierë të lartë të
makinerisë. Dy inxhinierë të njohur, të famshëm dhe të suksesshmëm
së bashku ia filluan biznesit në këtë sektor. Kështu që një kompani e
ndërtimtarisë aq sa më të fortë e ka stafin teknik aq më e suksesshme
do të jetë. Kompanitë të cilat nuk e ndryshojnë mentalitetin e tyre
në këtë aspekt gjithmonë gjithmonë dhe gjithmonë mund të
arrijnë në një vend shumë më të mirë. Ndoshta marzhet e fitimit
nuk do të jenë të larta siq kanë paramenduar sepse kompanitë si
ne mendojnë shumë edhe për koston e stafit, përfitimet shihen pak
më vonë. Mirëpo tek kompanitë të cilat kanë mungesë të njohurive
teknike dhe shkathtësive përfitimet afat shkurtëra mund ti kthehen
si probleme serioze në të ardhmen. Këshilla ime për sipërmarrësit e
vogël dhe të mesëm është që stafin e tyre po e them edhe për të gjithë
sipërmarrësit veqanërisht për Kosovën që ti japin rëndësinë dhe
kujdesin e duhur për stafin e tyre, sidomos të punësojnë staf teknik
me numër të mjaftueshëm dhe kualitativ duke zhvilluar një strategji
të burimeve njerëzore në mënyrë të krijimit të burimeve të duhura në
rast të ndryshimeve. Nëse burimet njerëzore nuk mund të plotësojnë
stafin e kompanisë, sidomos nëse kjo kompani është një kompani
e ndërtimtarisë dhe stafi teknik nuk mund të plotësohet në mënyrë
të vazhdueshme atëherë kjo kompani nuk është e mundur të jetë e
suksesshme për një periudhe kohore afat gjatë. Kështu që këshilla
ime për investitorët është që të përcaktojnë mirë dhe kujdesshëm
kushtet e rajonit, sidomos të marrin informacione serioze në lidhje
me furnizuesit e materialeve dhe nën-kontraktorët. Nëse është e
nevojshme në lidhje me këtë qështje me ndërmjetësimin e Odës
Tregtare, apo juve të marrin këshilla nga kolegët prej LIMAK’ut apo
ENKA’s, miqtë dhe të mëdhenjët dhe kurrë mos të harrojnë një gjë “Të
kenë respekt ndaj ligjeve”. Secili vend i ka ligjet e veta dhe përderisa i
respektojnë ligjet e vendit do të shohin se shumë mundësi do tu dalin
përpara në Kosovë.
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
27
Devam Vazhdim
Reportaj Reportazhi
KONAK Inşaat Şirket Yöneticisi Munir Basha
ile Röportaj
Reportazh me Menaxherin e Kompanisë
KONAK Munir Basha
realizuar projektin “Prishtina Stars”, në Kosovë. Cilat
için çok önemli bir yere sahip olan “Prishtina
1 Keni
1 Kosova
janë përfitimet e Kosovës nga ky projekt gjigand; Sipas
Stars” Projesini Hayata Geçirdiniz. Kosova için bu dev
projenin kazanımları neler; KONAK açısından sizin için
kazanımları nelerdir?
juve cilat janë përfitimet nga aspekti i KONAK`ut?
“Priştina Stars” Projesi Konak Şirketi tarafından dört sene önce
başlatıldı. İlk zamanlarda projenin başladığı dönemde inşaat
sektöründeki kişiler böyle bir projenin Kosova’ya erken geldiğini
dile getirmişlerdi. Halbuki, biz projenin başarılı olacağına inanarak,
güvenerek ve kaliteyi ön planda tutarak, gerçektten planladığımız
gibi Kosova ülkesine yepyeni bir hayat tarzı kazandırmış olduk.
Kısacası maddi kazanımlarımız dışında en önemlisi biz Kosova’ya
başta kalite olmak üzere yeni bir zihniyet açısından konsept
olarak site anlayışını getirmiş olduk ve projemiz ilkelerimiz
doğrultusunda başarılı oldu. Dört yıl önce site anlayışı tartışma
konusu iken şimdi yerini buldu ve site konut olarak “Pristina Stars”
Kosova’da ilk proje olarak yerini koruyarak herzaman kalitesi ve
müşteri memnuyetini göz önünde tutmaya devam edecektir.
Projekti “Prishtina Stars” u nis para 4 viteve nga Kompania KONAK. Në
periudhën e fillimit të projektit personat në sektorin e ndërtimtarisë
u shprehën se ky projekt kishte ardhur shumë herët në Kosovë. Kurse
ne siq kishim planifikuar, me besimin tonë se projekti do të jetë i
suksesshmëm dhe duke mbajtë cilësinë në radhë të parë, Kosovës i
sollëm një stil të veqantë të jetesës. Me pak fjalë përveq përfitimeve
materiale ne Kosovës i sollëm konceptin e “Site”s dhe në këtë drejtim
projekti jonë u bë i suksesshëm. Para 4 viteve koncepti i “Site”s ishte
një temë e diskutueshme kurse sot projekti “Prishtina Stars” ruan
vendin e parë dhe të vetëm si site duke vazhduar të ruaj kualitetin
dhe kënaqësinë e klientit si mision parësor.
po e shihni madhësinë dhe dinamikën e sektorit të
İnşaat Sektorünün boyutunu ve dinamikliğini
2 Sindërtimtarisë
2 Kosova`da
në Kosovë? Si po i vlerësoni anët positive dhe
nasıl görüyorsunuz? Değişimlerin olumlu ve olumsuz
yanlarını nasıl değerlendiriyorsunuz?
negative të ndryshimeve?
Kosova’da inşaat sektorünün boyutunu ve dinamikliğini göz
önünde bulundurduğumuzda inşaat sektorü diğer sektörler gibi
malesef bazı sorunlarla karşı karşıyadır. Ülke olarak siyasi istikrara
varsak da ekonomik olarak malesef henüz bir istikrar mevcut
değildir ve yine malesef sektörde kontrolsüz bir yatırım vardır ki
bu durum sektorü olumsuz yönde etkilemektedir.
Kur shikojmë madhësinë dhe dinamikën e sektorit të ndërtimtarisë
ashtu si sektorët e tjerë fatkeqesisht edhe ky sektor ballafaqohet me
disa problem. Si shtet edhe pse kemi arritur një stabilitet në politikë,
stabiliteti në ekonomi nuk është në dispozicion ende. Gjithashtu,
kemi investime në mënyrë të pakontrolluar në sektor, ku kjo qështje
po e dëmton shumë sektorin e ndërtimtarisë.
28
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
Devam Vazhdim
Reportaj Reportazhi
mendoni për mjedisin e konkurencës dhe a mendoni
ortamı hakkında düşünceleriniz nelerdir
3 Çfarë
3 Rekabet
se ekziston një mjedis i besueshëm? A është sektori i
ve güvenilir bir ortam mevcutmu? Kosova`da inşaat
sektörü güvenilir ellerde mi? Değilse bunun için sizce ne
yapılmalı?
ndërtimtarisë në duar të sigurta? Nëse nuk është sipas
juve çfarë duhet të bëhet?
Kosova’da inşaat alanında haksız rekabet vardır diyebiliriz.
Öngörüye dayanarak belli yatırımlar yapılıyor, hatta ilk baştaki
intibahla inşaat sekörünü iyi bir fırsat olarak görenler inşaat
sektörüne girmişler. Fakat sektörü iyi bir şekilde tanımadıkları,
profesyonellik eksikliği yüzünden bir çok somut problemle
karşılaşmışlar ve hatalar ortaya çıkmış. Bu durumda detaylı
plan yapılmadığından sektör olumsuz etkilenmiş ve başta
ürün yapıldığından malın kendi değerinden daha düşük fiyatla
satılmasına sebebiyet vererek krizden çıkılmak istenmiştir. Söz
konusu eksiklikler sektöre direkt etki ederek kalitesinin düşmesine
neden olmuştur. İnşaat şirketleri için bu durum oldukça ciddi bir
problemdir. Konak inşaatı diğerlerinden farklı kılan özelliği kaliteli
ve profesyonel ekibi ile çalışmasıdır. Çünkü ancak bu şekilde
çalıştığınızda herhangi bir ciddi problemle karşılaşmasınız, aksi
taktirde bizde ciddi sorunlar ile karşı karşıya gelebilirdik.
Bugün Priştine’de ve Kosova’da “Pristina Stars” kalitenin simgesidir
ve standartları zorlamıştır diyebiliriz. “Pristina Stars” projesinin
teknik kabülü de zamanında bitmiş olup gerek kalitesi, mimarisi,
çevresi, yeşil alanı ve havuz sistemi ile bugün Belediye’de gerek
İmar Müdürlüğü tarafından gerekse piyasa tarafından Konak
İnşaat örnek alınan ve saygı duyulan proje ve şirket olmuştur.
Başarının garantisi kalite ve profesyoneliktir.
Në Kosovë në sektorin e ndërtimtarisë mund të themi se ekziston një
konkurencë e padrejtë. Bazuar në inercion po bëhen investime të
caktuara, madje disa pasi që e kanë vlerësuar këtë sektor si sektor i
mundësive të mira e të favorshe investuan në sektorin e ndërtimtarisë.
Mirëpo, për arsye se sektorin nuk e kanë njohur në mënyrën e duhur,
dhe për shkak të mungesës profesionale janë hasur me shume
probleme konkrete kështu që edhe gabimet kanë dalur në shesh. Në
këtë rast pasi që plani nuk është bërë në mënyrë të detajuar sektori
është ndikuar negativisht dhe për arsye se produkti është bërë në
fazën e parë për ti ikur krizës ndërtesat janë shitur me vlerë më të ulët
se vlera e vërtetë. Këto mungesa kanë ndikuar drejtpërdrejt në sektor
dhe kanë shkaktuar uljen e kualitetit. Kjo situatë është një problem
serioz për kompanitë e ndërtimtarisë. Karakteristika kryesore që e
ndan kompaninë e ndërtimtarisë KONAK nga të tjerat është kualiteti
dhe ekipi profesional me të cilin punon. Sepse vetëm nëse punoni në
këtë mënyrë nuk do të haseni me problem serioze, përndryshe keni
mundësinë të ballafaqoheni me probleme të shumta dhe serioze. Sot
në Prishtinë dhe në Kosovë “Prishtina Stars” është simbol i kualitetitcilësisë, e cila mund të themi se ka luftuar standartet. Kompania
KONAK është një kompani e ndërtimtarisë e cila respektohet dhe
merret si shembull nga Drejtoria e Zonave të Komunës dhe tregu
në bazë të kualitetit, arkitekturës, mjedisit, hapësirës së gjelbrimit
dhe sistemit të pishinës që përfshin në projektin “Prishtina Stars”,
aprovimi teknik i së cilës është pranuar me kohë. Kështu që mund të
them se garancioni i suksesit është kualiteti dhe profesionaliteti.
A keni problem mbi fuqinë punëtore apo vështirësi mbi
gücü, kaliteli eleman sıkıntıları çekiyor musunuz?
4
4 İşİnşaat
gjetjen e personelit të kualifikuar? Cilat janë efektet e
sektörünün Kosova gibi gelişmekte olan bir ülke
için hele de işsizlik oranının yüksek olduğu bu bölgede
istihdama olan etkisi nedir?
sektorit të ndërtimtarisë mbi punësimin e të rinjëve në një
vend ku përqindja e papunësisë është tejet e lartë?
Konak İnşaatın kalifiye eleman açısından herhangi ciddi sorunu
yoktur. Kilit kadromuz Türkiye’den olup, kadromuzun %95-%98
yerlidir ve bu kadro kalifiyeli bir kadrodur. Şirketimiz bilgi tranferi
sağlamış olup istihdama yol açarak inşaat sektörüne bu anlamda
büyük katkı sağlamıştır diyebiliriz. Projemizin inşaat aşamasında
günde 100’ün üzerinde kişi çalışmıştır. İnşaat sektörü Kosova’da
en canlı sektörlerden birisidir.
Ndërtimtaria KONAK nga aspekti i stafit kualitatif nuk ka ndonjë
problem serioz. Stafi themelor është nga Turqia, ndërsa pothuajse
95-98% përbëhet nga stafi vendas, ku i gjithë ky staf është një
staf kualitatif dhe profesional. Kompania jonë gjithëashtu duke
mundësuar transferin e njohurive kontriboi dukshëm edhe në
punësimin e të rinjëve në sektorin e ndërtimtarisë. Në projektin tonë
gjatë fazave të ndërtimit kanë punuar me shumë se 100 persona.
Sektori i ndërtimtarisë është një prej sektorëve më të gjallë në Kosovë.
Türkçe
Shqip
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
29
Devam Vazhdim
Reportaj Reportazhi
Si një kompani e huaj nga Qeveria e Kosovës a keni ndonjë
şirket olarak Kosova Hükümetinden kolaylıklar,
5
5 Yabancı
ndihmë apo lehtësime mbi tatimet, punët burokratike apo
vergilerde indirim, erteleme veya muafiyetler görüyor
musunuz? Yoksa tam tersi bürokratik engeller var mıdır?
Ruhsat ve diğer izin aşamalarında zorluklar nelerdir?
diçka tjetër? Apo anasjelltas keni pengesa burokratike?
Cilat janë sfidat në fazat e licencimit dhe lejet tjera?
Yabanci veya yerel şirket olarak Kosova Hükümetinden herhangi
bir kolaylık malesef yoktu. Genel olarak baktğımızda ise
Kosova’nın malesef bürokratik sorunları ve engelleri vardır ve
hala devam etmektedir. Aşılması gereken genel bir sorundur diye
düşünüyorum.
Fatkeqësisht si një kompani e huaj apo vendase nuk ka pasur ndonjë
lehtësirë nga Qeveria e Kosovës. Në përgjithësi, Kosova ka dhe
vazhdon të ketë probleme burokratike. Mendoj se është një problem i
përgjithshëm e cila duhet të tejkalohet dhe kapërcehet sa më shpejtë.
KONAK keni në vijim projekte të reja në regjion? Cilat
Kosova bölgesinde yeni projeler düşünüyor
6 Simund
6 Gelecekte
të jenë këto?
musunuz? Bunlar neler olabilir?
“Pristina Stars” projemiz zaten bitti. 2014’ün baharında üç projeyle
başlanılacak. Birinci projemiz şehrin merkezinde 40 konutlu bir
proje olacak. İkinci projemiz Veternik bölgesinde 3.500 m2’lik
ticari amaçlı (ofisler) bir proje. Üçüncü projemiz de hemen ikinci
projenin olduğu bölgenin yanında 10.000 m2’lik 100 konutlu bir
proje olması planlanmıştır. Gelecek projelerimizde en önemli
hedefimiz Konak Inşaat olarak imzamızı korumak ve temel
kriterlerimiz olan kalite standartlarına, imajımıza ve müşteri
memnuniyetine sadık kalarak işimize profesyonel bir şekilde
devam etmektir.
Tashmë projekti “Prishtina Stars” ka mbaruar. Në pranverën e vitit
të ardhshëm do të fillohet me tri projekte. Projekti i parë do të jetë
një projekt në qendrën e qytetit me 40 banesa. Projekti i dytë do
të jetë në pjesën e Veternik`ut, një projekt me siperfaqe prej 3.500
m2, veçanërisht për zyra (komerciale). Projekti i tretë do të jetë
menjërë afër zonës së projektit të dytë me sipërfaqe prej 10.000
m2 e planifikuar për 100 banesa. Qëllimi ynë më i rëndësishëm për
projektet tona të ardhshme është që si kompani e ndërtimtarisë
KONAK të ruajmë imazhin tonë dhe në bazë të kritereve tona
parësore si kualiteti i standarteve, stili, profesionaliteti dhe duke i
mbetur besnik kënaqësisë së klientëve tanë të vazhdojmë punën dhe
biznesin tonë në mënyrë profesionale.
Në fund cilat janë këshillat e juaja për ndërmarrësit e rinjë
yeni yeni gelişmeye başlayan inşaat
7
7 Kosova’da
në këtë sektor?
sektöründeki genç girişimcilere tavsiyeleriniz nelerdir?
İlk olarak inşaat sektörü yatırım yapılabilecek bir sektördür. Fakat
bilindiği gibi malesef Kosova 2 Milyona yakın bir nüfusa sahiptir ve
sınırlı bir kapasitesi mevcuttur, haliyle sektöre yatırım yapılırken
dikkat edilmesi lazım. Benim önerim sıradan, standartın altında
olan, kalitesiz projelere girilmemesi yönündedir. Sadece kaliteli,
profesyonel anlamda iyi olan projelere girilmesi muhakkak doğru
olacaktır, fakat dikkat etmekte fayda var.
Së pari dua të ceki se sektori i ndërtimtarisë është një sektor ku mund
të investohet. Mirëpo fatkeqësisht siq e dimë të gjithë Kosova ka një
popullsi afër 2 milion banorëve dhe ka një kapacitet të kufizuar,
kështu që kur investohet në sektor duhet të kemi kujdes. Këshilla ime
është në drejtimin që ndërmarrësit e rinjë të mos hyjnë në projekte
të cilat janë nën standarte dhe jo kualitative. Vetëm se në projekte
kualitative dhe profesionale është e drejtë dhe më e sigurtë që të
hyret, por është e dobishme të theksohet edhe njëherë që të kenë
kujdes.
Türkçe
Shqip
30
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Devam Vazhdim
Reportaj Reportazhi
Marigona Residence Şirket Ortaklarından
Rasim Merlaku ile Röportaj
Reportazh me Ortakun e Kompanisë Marigona
Residence Rasim Merlaku
Keni realizuar projektin “Marigona Residence” në Kosovë.
için çok önemli bir yere sahip olan “Marigona
1
1 Kosova
Cilat janë përfitimet e Kosovës nga ky projekt gjigand;
Residence” Projesini Hayata Geçirdiniz. Kosova için bu
dev projenin kazanımları neler; Marigona Residence
açısından sizin için kazanımları nelerdir?
Sipas juve cilat janë përfitimet nga aspekti i Marigona
Residence`s?
İlk olarak diğer klasik projelere nazaran “Marigona Residence”
projesi Kosova’ya farklı bir yaşam tarzı getirerek yeni bir trent
sunmuştur. “Marigona Residence” şehir merkezinden 9km-10
km uzaklıkta olup adeta yeni bir kasaba haline dönüşmüştür.
“Marigona Residence” sadece bir yapı değildir. Bu kasaba, okulu,
her 50-60 metrede parkları, merkez çocuk parkı, restoranları,
alışveriş merkezi, aile hekimi ile 2010 yılında inşaat edilmeye
başlanılmıştır ve projeye 420 ev daha dahil edilerek projenin 2015
yılında tamamlanması planlanmaktadır.
Kosova’da var olan diğer konutlardan farklı olarak biz daha çok
insanlarımızın sosyal yaşamıyla ilgileniyoruz. İnşaa edeceğimiz
alanda insanlarımızın nasıl yaşayacakları, nasıl en iyi hizmeti
verebiliriz diye düşünüyoruz. Bu proje ile bizim kazanımlarımız çok
büyük değil. Bizim için önemli olan farklı olmak ve insanlarımıza
en iyi hizmeti ve güvenirliği verebilmek. Marigona Residence’ın
her tarafı güvenlik açısından kameralar ile izlenilmektedir. Şu
anda 130-140 civarında aile yaşamaktadır ve çocuklarının güvenli
bir şekilde oynamaları her aile için oldukça önemlidir. Biz bu proje
ile Kosova’da iyi şeylerin yapılabileceğini kanıtlamak istedik.
Së pari në krahasim me projektet tjera klasike projekti “Marigona
Residence” duke sjellur një stil të ndryshëm të jetesës ofroi një
trent të ri në Kosovë. “Marigona Residence” vetëm 9km-10km larg
qendrës së qytetit pothuajse është shëndruar në një formë qyteti.
“Marigona Residence” nuk është vetëm një strukture apo ndërtesë.
Ky qytet me shkollën, parqet në çdo 50-60m, parkun qëndror të
femijëve, restorantet, qendrën tregtare, mjeksinë familjare u fillua të
ndërtohet në vitin 2006, ku projektit duke ju shtuar edhe 420 shtëpi
planifikohet të përfundojë në vitin 2015. Ndryshe nga vendbanimet
tjera, ne më shume interesohemi me jetën shoqërore të njerëzve
tanë. Mendojmë se si do të jetojnë në vendet ku i ndërtojmë, se si
mund tia japim shërbimin më të mirë. Me këtë projekt përfitimet
tona nuk janë të shumta. Për ne shumë më e rëndësishme është që
njerëzve tanë ti japim shërbimin më të mirë dhe më të besueshëm
e të sigurtë. Marigona Residence në secilën anë të saj për të ofruar
sigurinë monitorohet me kamera. Tashmë rreth 130-140 familje jane
duke jetuar dhe lozja e fëmijeve të tyre në një vend të sigurtë është
shumë e rëndësishme për çdo familje. Ne me këtë projekt deshëm të
vërtetojmë se në Kosovë mund të bëhen gjëra të mira.
2 “Marigona Residence” Projesi nasıl Başladı?
İlk başlarda küçük boyutlarda araziler satın almaya başladık
ve 40-50 ev civarında satarak bu işe başladık diyebiliriz. Daha
sonra 2007 yılında şu anda “Marigona Residence”ın bulunduğu
32 hektarlık araziyi satın aldık. Projenin kentsel planını 1,5 yıl
gibi bir süre beraber çalıştığımız Istanbul Teknik Üniversitesi
(ITU), Mimarlık Fakültesinden bir ekip gerçekleştirdi. Projenin
diğer mimari parçalarını Kosova’dan olan Mimar Gëzim Baholli
gerçekleştirdi. Projenin ilk inşaat çalışmaları 2010-2011 yıllarında
başladı. Bizim için en zor dönemdi diyebiliriz, arazi yerini
görenler iflas edeceğimizi söylediler. 2012-2013 yıllında herşey
yolunda gitti ve projenin %80 tamamlanmış olup, projenin
%65’i satılmış oldu. Daha önce belirttiğim gibi Eylül 2015 yılında
projenin tamamının bitmesi planlanmaktadır. Aslında, bütün
işimizi müteahhitlerimiz yapmakta. Kosova’dan Granit şirketi
inşaatlarımızı gerçekleştirmekte görevli. Kullanılan malzemelerin
çoğu Avrupa Birliği ülkelerinden başta Almanya, Ispanya, Fransa,
Italya olmak üzere tedarik ediliyor. Biz sadece projenin gelişimini,
finans kısmını ve satışını yapıyoruz.
2 Si filloi projekti “Marigona Residence”?
Në fillim filluam me blerjen e tokave të vogla dhe duke shitur 4050 shtëpi mund të them se filluam biznesin tonë. Më vonë në vitin
2007 këtu ku Marigona Residence gjendet kemi blerë tokën me
sipërfaqe prej 32 hektarë. Planin urban të projektit e ka realizuar
ekipa me të cilën kemi bashkëpunuar gati se në një periudhë 1.5
vjeqare nga Universiteti Istanbul Teknik (ITU), Fakulteti i Arkitekturës.
Pjesët tjera të arkitekturës i ka realizuar Arkitekti nga Kosova Gëzim
Baholli. Ndërtimet e para të projektit filluan në vitin 2010-2011.
Mund të themi se ishte periudha më e vështirë për ne, bile disa të
cilët e kishin parë vendin e projektit thanë se do të falimentonim.
Në vitet 2012-2013 çdo gjë shkoi mbarë, 80% e projektit përfundoi
ku 65% e projekti veqse është shitur. Siq e kam cekur edhe më herët
në shtator të vitit 2015 planifikohet që i gjithë projekti të përfundojë.
Në fakt gjithë punën tonë e bëjnë kontraktorët tanë. Punët tona të
ndërtimtarisë i realizon kompania Granit nga Kosova. Materialet
të cilat përdoren në projekt janë nga vendet e Bashkimit Evropian
veqanërisht Gjermania, Spanja, Franca dhe Italia. Ne si Marigona
Residence bëjmë vetëm zhvillimin e projektit, pjesën e financave dhe
shitjen.
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
31
Devam Vazhdim
Reportaj Reportazhi
Si po e shihni madhësinë dhe dinamikën e sektorit të
İnşaat Sektorünün boyutunu ve dinamikliğini
3
3 Kosova`da
ndërtimtarisë në Kosovë? Si po i vlerësoni anët positive
nasıl görüyorsunuz? Değişimlerin olumlu ve olumsuz
yanlarını nasıl değerlendiriyorsunuz?
dhe negative të ndryshimeve?
Bizim açımızdan baktığımızda inşaat dinamiğimız %100 uyumlu
bir şekilde devam ediyor. Kosova’da inşaat sektörünü genel olarak
baktığımızda ise kentsel bir plan gerçekleştirme prosedürleri
oldukça zor. Priştine’de kentsel dönüşümler üzerinde sorunlar var.
Örnek olarak biz “Marigona Residence” projesini gerçekleştirmek
için ilk önce pilot proje aldık. Diğer bir sorun da inşaat için
izin alma prosedürleri. Ayrıca, son duyumlarıma göre Priştine
Belediyesi yaklaşık olarak 1,5 – 1,7 milyon insan için inşaat alanı
planlamaktadır. Bu oran Kosova nüfusunu düşününce bu inşaat
alanın oldukça fazla ve tehlikeli olduğudur. Böyle bir durum
gerçekleşirse inşaat şirketlerinin iflas etmesi ve konutların düşük
değerle satılması söz konusu olabilir. Kısacası, en büyük problem
istatistik olarak iyi bir değerlendirme yapılmamasıdır. Düzenleyici
inşaat planlamaları, şehirlerin gelişimi ve ülkenin nüfus artışıyla
uyumlu, tutarlı ve doğru orantılı olmalıdır.
Kur shikojmë nga ana e perspektivës tonë dinamika e ndërtimtarisë
së Marigona Residence`s vazhdon 100% në përputhje me planet
tona. Ndërsa kur shikojmë sektorin e ndërtimtarisë në Kosovë në
përgjithësi shohim se procedurat e realizimit të një plani urban janë
shumë të vështira. Në Prishtinë ka probleme mbi transformimet
urbanistike. Si për shembull ne për të realizuar projektin “Marigona
Residence” së pari morrëm një projekt pilot. Një problem tjetër është
në lidhje me procedurat për marrjen e lejës për ndërtim. Gjithëashtu,
kam ndëgjuar se Komuna e Prishtinës planifikon të realizojë një
hapësirë të ndërtimit për 1,5 – 1,7 milion banorë, ku mendoj se kur
paramendohet popullsia e Kosovës kjo hapesirë e ndërtimit është e
tepërt dhe e rrezikshme. Nëse një gjë e tillë ndodh atëherë mund të
flasim për falimentimin e kompanive të ndërtimtarisë dhe shitjen e
vendbanimeve me vlerë më të ulët. Me pak fjalë, problemi më i madh
është mos vlerësimi i saktë i statistikave. Rregullat mbi planet e
ndërtimit, zhvillimit të qytetit duhet të jenë në përputhje të saktë dhe
proporcionale me rritjen e popullsisë së vendit.
4 Rekabet ortamı hakkında düşünceleriniz nelerdir?
“Marigona Residence”nin rakibi yoktur ve gelecek projelerde de
olmayacaktır.
4 Rekabet ortamı hakkında düşünceleriniz nelerdir?
“Marigona Residence” nuk ka konkurrencë dhe nuk do të ketë edhe
në projektet e ardhshme.
olarak Kosova Hükümetinden kolaylıklar, 5 Si një kompani e ndertimtarisë nga Qeveria e Kosovës
5 Şirket
a keni ndonjë ndihmë apo lehtësime mbi tatimet, punët
vergilerde indirim, erteleme veya muafiyetler görüyor
musunuz? Yoksa tam tersi bürokratik engeller var mıdır?
Ruhsat ve diğer izin aşamalarında zorluklar nelerdir?
Şimdiye kadar Kosova Hükümeti tarafından herhangi bir kolaylık
yoktu. Hatta şunu eklemek isterim, normal yasaya göre inşaat
izni için gereken ödemeyi yaptığınızda hükümetin altyapıyı
düzenlemesi gerekir. İzin için ödenen fatura ismi zaten Altyapı
Düzenlemesi Ödeme Faturası olarak geçiyor. Halbuki öyle bir şey
olmadı. Hem izin için ödemeyi yaptık hemde kendi altyapımızı
kendimiz yaptık.
burokratike apo diçka tjetër? Apo anasjelltas keni pengesa
burokratike? Cilat janë sfidat në fazat e licencimit dhe lejet
tjera?
Deri sot nuk kemi pasur ndonjë lehtësirë nga Qeveria e Kosovës.
Gjithëashtu dua të shtoj edhe këtë, sipas ligjit kur të bëni pagesën
e nevojshme për lejen e ndërtimit Qeveria duhet të rregullojë
infrastrukturën e projektit, ku edhe emri i fakturës është Faktura
e Pagesës për Rregullimin e Infrastrukturës. Por një gjë e tillë nuk u
realizua. Edhe pagesën e lejes e kemi paguar edhe infrastrukturen
vet e kemi rregulluar.
Türkçe
Shqip
32
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Devam Vazhdim
Reportaj Reportazhi
Marigona Residence keni në vijim projekte të reja në
Kosova bölgesinde yeni projeler düşünüyor
6 Siregjion?
6 Gelecekte
Cilat mund të jenë këto?
musunuz? Bunlar neler olabilir?
“Marigona Residence” projesi bitmeden herhangi bir projeye
başlamayı düşünmüyoruz. Kısacası, 2016 yılına kadar herhangi
yeni bir proje olmayacak. Şu anda planlarımız arasında “Marigona
Residence” en iyi bir şekilde tamamlamak. Bizim yönümüz
sakinlerimizin rahat etmesi, sosyal yaşamı ve onlara en iyi kaliteyi
sunmak. Örneğin Marigona’da 8,5 km yeşil alan, 20.000 ağaç, 7,5
km yol ve yol boyunca 14 km park alanı bulunmaktadır. Bizim için
önemli olan ev dışında da ne sunduğumuzdur.
Nuk mendojmë të fillojmë ndonjë projekt të ri pa përfunduar
plotësisht projektin “Marigona Residence”. Shkurtimisht, deri në vitin
2016 nuk do të ketë ndonjë projekt. Për momentin midis planeve tona
është përfundimi i projektit “Marigona Residence” në mënyrën më të
mirë dhe më të suksesshme. Synimi jonë është në drejtim të rehatisë,
jetës shoqërore dhe prezantimit të kualitetit sa më të mirë banorëve
tanë. Marigona përfshin 8.5km hapësirë të gjelbrimit, 20.000 drunjë,
7.5km rrugë dhe 14km hapësirë të parqeve përgjatë rrugës. Për ne
me rëndësi është se çka po ofrojmë edhe jashtë shtëpisë.
fund cilat janë këshillat e juaja për ndërmarrësit e rinjë
yeni yeni gelişmeye başlayan inşaat
7 Në
7 Kosova’da
në këtë sektor?
sektöründeki genç girişimcilere tavsiyeleriniz nelerdir?
Genç girişimcilere tavsiyem sektörü iyice analiz edip, tutarlı
isatistik sonuçları dikkate alarak yatırım yapmaları ve tabiki dikkatli
davranmalarıdır. Kalite ve insanların sosyal yaşam standartlarını
göz önünde bulundurmak önemlidir.
Këshilla ime ndërmarrësve të rinjë në këtë sektor është që të
analizojnë mirë sektorin dhe me rezultate të sakta statistikore të
realizojnë investimet e tyre, natyrisht duke pasur kujdes. Gjithëashtu,
të kenë parasysh kualitetin dhe jetën shoqërore të njerëzve.
Büyük ve önemli firmaların temsilcileri ile gerçekleştirdiğimiz
bu röportajlar umut ediyoruz ki meslekteki tecrübeleri,
profesyonelliği, ciddiyeti ve tavsiyeleri ile sizlere Kosova’daki
inşaat sektörü hakkında gerekli bilgiyi aktarmıştır.
Gelecek bültenimizin sayısında farklı bir sektör ile karşınızda
olacağız.
Shpresoj se reportazhet e realizuara me përfaqësuesit e kompanive të
mëdha dhe të rëndëshme me përvojën, profesionalitetin, seriozitetin
dhe këshillat e tyre ju kanë dhënë njohuri të nevojshme në lidhje me
sektorin e ndërtimtarisë në Kosovë.
Në buletinin e ardhshëm përsëri por me një sektor tjetër do të jemi
përpara jush
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
33
Odadan Haberler… Lajme nga Oda…
KTTO’nun üye ziyaretleri
12 – 19 Aralık 2013 – Priştine / Kosova Türkiye Ticaret Odasından
(KTTO) üye ziyaretleri programı devam etti. KTTO Başkan Vekili
Ahmet Mithat Milli, Başkan Yardımcısı Ayhan Demirkıran, T.C.
Priştine Büyükelçiliği Ticaret Müşaviri Bilal Akkurt ve KTTO Genel
Sekreterinden oluşan bir heyet üye ziyaretlerinde bulundu.
İlk olarak Uge Group ziyaret edildi. Uge Group sahibi Agron
Xhaferi tarafından karşılanan heyete şirketin faaliyet alanları
anlatıldı. Xhaferi, ana faaliyet alanlarının çay ticareti olduğunu
dile getirerek, Türkiye ile de özellikle ticaret alanında işbirliğinde
olmak istediklerini kaydetti. KTTO Başkanı Ahmet Mithat Milli ise,
üyelerimizi ziyaret etmekle KTTO’nun faaliyet alanları hakkında
bir geri dönüşüm elde etmeyi ve ileriye yönelik faaliyetleri ona
göre şekillendirmeyi hedeflediklerini dile söyledi.
KTTO heyetinin ikinci durağı Vala Consulting şirketi idi; şirket
ortaklarından Ariana Rozhaja, Shyqiri Bytyqi ve Luljeta Bacaj
tarafından karşılandı. Toplantıda KTTO’dan ileriye yönelik
beklentiler ve olası işbirlikleri konusu gündeme geldi. Vala
Consulting şirketinin, finansal ve vergisel danışmanlığın yanı sıra
bağımsız oditörlük ve diğer hizmetleri de verdiği dile getirildi.
KTTO’dan lobi ve faaliyet etkinliğini artırması beklendiği belirtilen
toplantıda, Vala Consulting şirketinin de kendi alanında destek
sunmaya hazır olduğu dile getirildi. KTTO’nun yapacağı bazı
faaliyetlerde Vala Consulting’in vergi sistemi ve diğer konularda
sunum desteği verebileceği üzerinde duruldu.
KTTO heyetinin son durağı SCLR Partners oldu. Avukat ve gümrük
müşavirleri olan Blerim Prestreshi, Dardan Shala ve Hekuran
Haxhimusa tarafından karşılanan KTTO heyeti ile özellikle gümrük
ve hukuk konularındaki meseleler ele alındı. SCLR Partners, hukuki
süreçlerin yanı sıra, gümrük müşavirliği, gümrük deposu yönetimi
ve dahilde işleme mevzuatı konusunda danışmanlık yaptıklarını
bildirdi. Türkiye ile ticari ilişkilerde özellikle gümrük kapılarında
sıkça sorunla karşılaştıklarını dile getiren SCLR Partners, KTTO
ve Türkiye’nin Priştine Büyükelçiliği nezdinde girişimlerde
bulunulmasının uygun olacağını ifade ettiler.
KTTO Başkanı Ahmet Mithat Milli, gerçekleşen üye ziyaretlerinde
KTTO’nun faaliyetlerini planlarken üyelerden de katkı ve geri
beslemeleri beklediğini ifade ederek üyelerle bir anket çalışmasını
da paylaştı.
OTKT Viziton Anëtarët
12 – 19 Dhjetor 2013 – Prishtinë / Vazhdoi programi i vizitave të
anëtarëve nga Oda Tregtare Kosovare Turke (OTKT). Një delegacion i
përfshirë prej z.Kryetarit të OTKT`së Ahmet Mithat Milli, Nënkryetarit
Ayhan Demirkıran, Këshilltarit të Tregtisë së Ambasadës Turke në
Prishtinë dhe Sekretarit të Përgjithshëm të OTKT`së realizuan vizita
tek anëtarët e Odës.
Vizita e parë u realizua tek Uge Group. Delegacioni u mirëprite nga
pronari i Uge Group Agron Xhaferi, i cili gjatë vizitës përshkruajti
aktivitetet rreth kompanisë. Xhaferi, theksoi se fusha themelore e
aktiviteteve të kompanisë është tregtia e çajit dhe shprehu mendimin
se janë të interesuar për të bashkëpunuar me Turqinë veqanërisht
për nga aspekti i tregtisë. Kryetari i OTKT’së Ahmet Mithat Milli tha
se me vizitat e realizuara tek anëtarët tanë synojmë të arrijmë një
hulumtim dhe rikthim në lidhje me aktivitetet, në atë mënyrë që ti
japim formë aktiviteteve tona të ardhshme të cilat planifikojmë ti
realizojmë.
Stacioni i dytë i vizitës së delegacionit nga OTKT’ja ishte kompania
Vala Consulting; delegacioni u mirëpritë nga ortakët e kompanisë
Ariana Rozhaja, Shyqiri Bytyqi dhe Luljeta Bacaj. Në takim u
diskutuan pritjet dhe temat e mundshme të bashkëpunimit në të
ardhmen. Gjithëashtu u theksua se kompania Vala Consulting përveq
shërbimeve financiare dhe tatimore ofron edhe shërbime të tjera dhe
redaktime të pavarura. Gjatë takimit dhe bisedimeve u specifikua
se pritet që OTKT’ja të rrisë lobimin dhe efikasitetin e aktiviteteve,
ku kompania Vala Consulting shprehu se do të jetë e gatshme të
ofrojë mbështetjen në fushën e vet. Disa aktiviteteve të cilat do të
realizohen nga OTKT, Vala Consulting shprehu gadishmërinë se do ti
ofrojë mbështetje mbi sistemin e taksave, ku edhe do të mund ofrojë
shërbime të prezantimeve.
Stacioni i fundit i vizitave nga delegacioni i OTKT’së ishte kompania
SCLR Partners. Delegacioni i OTKT’së u mirëpritë nga Blerim Prestreshi,
Dardan Shala ve Hekuran Haxhimusa të cilët me profesion janë
juristë dhe këshilltarë doganorë, ku në takim veqanërisht u morrën
në dorë qështjet ligjore dhe dogana. Kompania SCLR Partners
përveq shërbimeve të proceseve ligjore, ofron edhe shërbime mbi
këshillat doganore, menaxhime të depos doganore duke përfshirë
edhe legjislacionin. Gjatë takimit SCLR Partners gjithëashtu ceku se
sidomos në marrëdhënjet tregtare në mes Turqisë shpesh hasen me
probleme në portat doganore, kështu që në një situatë të tillë përmes
OTKT’së dhe Ambasadës Turke në Prishtinë, do të jetë e përshtatshme
dhe e nevojshmë që të merren iniciativat në këtë drejtim, për të
tejkaluar këto probleme sa më shpejtë.
Kryetari i OTKT’së Ahmet Mithat Milli shrehu se me këto vizita të
realizuara tek anëtarët tanë, kur ne planfikojmë se cilat aktivitete do
të realizohen nga OTKT, presim që të kemi rikthim dhe mbështetje
nga anëtarët. Gjatë vizitave anëtarëve ju shpërnda një anketë
studimi për tu plotësuar.
Türkçe
Shqip
34
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Devam Vazhdim
Odadan Haberler… Lajme nga Oda…
Kasım-Aralık Aylarında Kosova’ya Gelen Ticaret
Heyetleri
Edremit Ticaret Heyeti Kosova’da
Delegacionet Tregtare Vizituan Kosovën gjatë
Muajve Nëntor-Dhjetor
Delegacioni i Biznesit Edremit në Kosovë
20.11.2013 - Priştine / Edremit Ticaret Odasından, Yönetim
Kururlu Başkanı İsmail Aynur başkanlığındaki bir heyet 20
Kasım 2013 tarihinde Kosova’yı ziyaret etti. Türkiye’nin Priştine
Büyükelçiliği, Ticaret Müşavirliği, Kosova Türkiye Ticaret Odası
ve Kosova Ekonomi Odasını ziyaret eden heyet Kosova’da iş ve
ticaret imkanları hakkında bilgi aldı.
Kosova Türkiye Ticaret Odasında Edremitli işadamları KTTO
Başkan Vekili Ahmet Mithat Milli, Başkan Yardımcısı Ayhan
Demirkıran, T.C. Priştine Büyükelçiliği Ticaret Müşaviri Bilal Akkurt
ve oda personeli tarafından kabul edildi. Kosova’daki yatırım ve
ticaret ortamı hakkında bilgi alan işadamları Ticaret Müşavirliği
ve Ticaret Odası tarafından Kosova ekonomisi, Türkiye ile ilişkiler,
işbirliği fırsatları ve bölgede iş yapma ortamı hakkında yapılan
sunumları izlediler.
Öte yandan Edremit iş heyeti, Kosova Ekonomi Odasında Başkan
Safet Gërxhaliu tarafından karşılandı. Karşılıklı kardeşlik ve
akrabalık söyleminin ötesinde artık iş yapma zamanın geldiğine
dikkat çekildi.
20.11.2013 - Prishtine / Nga Oda Tregtare Edremit një delegacion
nën kryesinë e Kryetarit të Bordit të Drejtorëve Ismail Aynur me datën
20 Nëntor 2013 vizitoi Kosovën. Delegacioni i cili vizitoi Ambasadën
Turke, Këshilltarin e Tregtisë, Odën Tregtare Kosovare Turke dhe Odën
Ekonomike të Kosovës morri informata në lidhje me mundësitë e
biznesit dhe tregtisë në Kosovë.
Biznesmenët nga Edremiti u pritën në Odën Tregtare Kosovare Turke
nga z.Kryetari Ahmet Mithat Milli, Nënkryetari Ayhan Demirkıran,
Këshilltari i Tregtisë së Ambasadës Turke në Prishtinë Bilal Akkurt
dhe nga personeli i Odës. Biznesmenët të cilët u informuan në
lidhje me mjedisin për investime dhe tregti në Kosovë, gjithëashtu
u njoftuan me disa prezantime në lidhje me ekonominë e Kosovës,
marrëdhënjet me Turqinë, mundësitë rreth bashkëpunimit dhe në
lidhje me mjedisin për të bërë biznes. Në anën tjetër delegacioni
i biznesit nga Edremit në Odën Ekonomike të Kosovës u prit nga
Kryetari Safet Gërxhaliu. Ku, përtej retorikës farefisnore dhe të
vëllazërisë së ndërsjellë vëmendja u tërhoq nga ana e ardhjes së
kohës për të bërë biznes.
TOSIAD Heyeti Kosova’da
Delegacioni TOSIAD në Kosovë
20 Aralık 2013 – Priştine / Tokatlı Sanayici ve İşadamları
Derneğinden 10 kişilik bir heyet Kosova ziyaretinde bulundu.
Ülkede fırsatları değerlendirmek maksadıyla bölgeyi ziyaret eden
Tokatlı işadamları, Kosova’da olası ticaret ve yatırım imkanlarını
araştırıyor. Kosova Türkiye Ticaret Odası ve T.C. Priştine
Büyükelçilği Ticaret Müşavirliği, ülke ekonomisi, Türkiye ile ilişkiler
ve Kosova’da işbirliği imkanları konularında birer sunum yaptı ve
Tokatlı işadamlarının sorularını yanıtladı.
20 Dhjetor 2013 – Prishtinë / Nga Shoqata e Biznesmenëve dhe
Industrisë Tokat një delegacion prej 10 personave vizituan Kosovën.
Biznesmenët nga Tokat realizuan këtë vizitë të rajonit me qëllim të
vlerësimit të mundësive të vendit dhe në mënyrë që të hulumtojnë
mundësitë potenciale tregtare dhe investuese në Kosovë. Në këtë
kontekst, Oda Tregtare Kosovare Turke (OTKT) dhe Këshilltari i
Tregtisë së Ambasadës Turke në Prishtinë ju prezantoi delegacionit
nga një prezantim në lidhje me profilin e ekonomisë së vendit,
marrëdhënjet me Turqinë dhe mundësitë e bashkëpunimit në
Kosovë, duke ju përgjigjur edhe pyetjeve të biznesmenëve nga Tokat.
Türkçe
Shqip
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
35
Sirketlerden Haberler Lajme nga Kompanitë
KEDS`ten Milyonlarca € Yatırım, Tüketicilere
Daha Fazla Işık
KEDS Investon Qindra Milionë, Konsumatorët
Përfitojnë më Shumë Dritë
Kosova Elektrik Dağıtım Şirketi (KEDS) Çalık-Limak ortaklığına
geçer geçmez hemen dağıtım ağı yatırımlarına başladı. Şimdiye
kadar milyonlarca avro yatırım yapıldı. KEDS önümüzdeki 5
yılda 110 milyon avro ve gelecek 15 sene içinde de 300 milyon
avronun üzerinde yatırım yapmayı planlamaktadır. KEDS Dağıtım
Bölümü Müdürü Avni Alidemaj “Şu anda orta gerilim şebekesinde
7 proje uygulanırken düşük gerilim şebekesinde de 20 proje
uygulanmaktadır. Bu projeler yerel tedarik sürdürülebilirliğe,
performansa ve teknik kayıpların azalmasına katkı sağlayacaktır”
dedi.
Devralınan altyapının oldukça eski olmasından dolayı tüketici
taleplerinin baskılarına dayanamamaktadır. Bu altyapının ülkenin
neredeyse tüm bölgelerinde yaşı 40 yılı geçmektedir. Bütün bu
eksiklilerin ve sorunların bir an önce çözümlenmesi amacıyla
KEDS vatandaşların çok daha kaliteli elektrik hizmetlerinden
yararlanabilmesi için yatırımlarına devam etmektedir.
Uygulamada olan en önemli proje yeni binaların ve mahallelerin
inşası için potansiyel bir alan olarak bilinen ‘Yeni Priştine’
bölgesini içeren iyileştirme ve ay kurulum projesidir. Ayrıca,
kentsel planlamaya göre, bu alan hükümetin idari binalarını
inşa etmek için hizmet verecektir. Projenin, gelecek yıl mart
ayında tamamlanması beklenmektedir ve tüm binalar Veternik
bölgesinde konumlanan Priştine 7 adı altında yeni bir trafo ile
aydınlatılmış olacaktır.
Kompania Kosovare për Distribuim dhe Furnizim me Energji Elektrike
(KEDS) ka filluar investimet në rrjetin e distribucionit menjëherë pas
transformimit pronësor nga Qeveria e Kosovës në konzorciumin
Çalik- Limak. Deri tash janë investuar miliona euro. KEDS do të
investojë një shumë prej 110 milionë euro në 5 vitet e ardhshme
dhe një shumë prej më tepër se 300 milionë euro në periudhën 15vjeçare. “Momentalisht, 7 projekte janë duke u implementuar në
rrjetin e tensionit të mesëm derisa 20 janë duke u implementuar
në rrjetin e tensionit të ulët. Këto projekte do të kontribuojnë në
përmirësimin e qëndrueshmërisë së furnizimit lokal, performancës
dhe do të zvogëlojnë humbjet teknike”, thotë Avni Alidemaj, Drejtor i
Divizionit të Shpërndarjes në KEDS.
Infrastruktura e trashëguar është e vjetër dhe nuk mund t’i bëjë ballë
presionit nga kërkesat e konsumatorëve. Vjetërsia e tyre thuajse në
tërë territorin e vendit është mbi 40- vjeçare. KEDS po investon që
qytetarët të përfitojnë shërbime shumë më kualitative me energji
elektrike.
Projekti më i rëndësishëm në implementim është ai i përmirësimit dhe
instalimit të rrjetit në zonën që përfshin të ashtuquajturën Prishtina
e Re, e njohur si zonë potenciale për ndërtimin e ndërtesave dhe
lagjeve të reja. Po ashtu, në bazë të planifikimit urban, kjo zonë do të
shërbejë edhe për ndërtimin e ndërtesave administrative qeveritare.
Projekti pritet të përfundojë në mars të vitit të ardhshëm dhe të gjitha
ndërtesat do të ndriçohen nga nënstacioni i ri Prishtina 7, i vendosur
në pjesën e Veternikut.
36
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Devam Vazhdim
Sirketlerden Haberler Lajme nga Kompanitë
“Proje, Priştine 7 trafo merkezinden yeni orta gerilim kablosu
10 (20) kurmayı hedefliyor. Alidemaj: “Bu yılın haziran ayında
Priştine Belediyesi’nden izin aldık ve Arnavutluk ENBI Power dış
yükleniciler ile inşaat işlerine başladık. Şirket dört bölümde farklı
ekiplerle çalışıyor. Proje 1.7 milyon € değerinde ve planlanan
zaman diliminde 283 günlük bir süre içinde tamamlanması
bekleniyor” diye konuştu.
Ayrıca, Arrlat ve alt Zabel köylerinde bir pilot proje gerçekleşmiştir.
Bu proje ile yalıtılmamış iletkenlerin yalıtılmış (izole edilmiş)
iletken ile değişimi gerçekleşmiştir. Pilot proje yöneticisi Neki
Sadiku “Ölçüm kutusunun ev dışına taşınması hem ölçümün hem
de kontrolün daha kolay hale gelmesini sağlanmış olacaktır. Bu
şekilde elektriğin kötüye kullanım olasılığını önemli derecede
azaltılmış olacaktır”, diye konuştu.
Şirketin yöneticiliğini KEDS aldığı günden itibaren bölgedeki
mevcut bulguları tespit ettikten sonra bazı fonksiyonları
değiştirmeye başladı. Taleplerden birisi tüketicilerin okuma
sisteminin 20 günlük yeni okuma yöntemi ile değişimi. KEDS
Bölgesel Müdürü Agron Kamberi bu metodun HHU elektronik
el cihazları (Handheld Unit) ile tüketicilerin okumalarını sunma
fırsatı vermektedir diye açıklamalarda bulundu.
Başlangıçta ZRrE`den Ferizay İlçesinde testin başlatılması için
onay alındı ve testin daha sonra bütün ilçelerde kullanılması
amacıyla ZRrE`nin onayına sunulacak. Yeni okuma sistemi
tüketici okumasını ve online fatura sistemi-doğrudan erişime
sahip elektronik olarak HHU cihaz ile sayaç okumasının ardından
hemen faturanın yazılmasını sağlayacak. Bu okuma ve faturalama
şekli tüketici tarifesini manuel okuma şekline dönüştürmüştür.
KEDS uygulamaya devam eden projesi ile eski sayaçları elektronik
sayaçlar (dijital sayaclar) ile değiştirmektedir. Ölçum koduna
göre sayaçlar teknik ve ölçüm şartlarını sağlamaktadır. Sayaçlar
yüklenmeden önce MTI ölçüm kontrollerine tabi tutulup, KEDS
tarafından da standart ve teknik özellikleri yerine getirirler.
Projekti ka për qëllim të ndërtojë lidhje të reja kabllore të tensionit
të mesëm 10 (20) / kV nga nënstacioni Prishtina 7. Kemi marrë lejen
nga Komuna e Prishtinës në qershor të këtij viti dhe kemi filluar me
punët e ndërtimit me kontraktues të jashtëm nga Shqipëria Enbi
Power. Ndërmarrja është duke punuar me ekipe të ndryshme në
katër segmente. Projekti është në vlerë prej 1.7 milionë euro dhe
pritet të përfundojë në afat kohor prej 283 ditësh”, thotë Alidemaj. Në
zonat tjera është duke u punuar në ndërrimin e shtyllave të drurit me
ato të betonit dhe shtrirjen e rrjetit të ri, që rrisin dukshëm sigurinë e
furnizimit për konsumatorët.
Gjithashtu, në fshatrat Arllat dhe Zabel i Ulët është realizuar një
Pilotprojekt, në kuadër të të cilit është bërë ndërrimi i përçuesve,
pasi që rrjeti ekzistues ishte me përçues të paizoluar, pra i njëjti është
zëvendësuar me përçues kabllor (të izoluar). “Me zhvendosjen e
pikës matëse nga shtëpia jashtë në shtyllë, do të lehtësohet leximi i
pikës matëse dhe kontrollimi i saj. Në këtë mënyrë në masë të madhe
do të zvogëlohet mundësia për keqpërdorimin e energjisë elektrike”,
thotë Neki Sadiku, menaxher i Pilotprojektit.
Prej se KEDS ka marrë menaxhimin e kompanisë, pas konstatimit të
gjendjes faktike në terren ka iniciuar ndërrimin e disa funksioneve të
deritanishme. Njëra ndër kërkesat ishte edhe ndryshimi për leximin e
konsumatorëve përmes metodës së re të leximit 20-ditor.
Kjo metodë parasheh leximet e konsumatorëve me pajisje elektronike
të dorës (Handheld Unit) HHU, thotë Agron Kamberi, drejtor regjional
në KEDS. Fillimisht nga ZRrE është marrë miratimi për të filluar një
test në Distriktin e Ferizajit, test i cili do të prezantohet para ZRrE
për një aprovim të mëtutjeshëm për të gjitha distriktet. Me leximin
e ri përfshihet leximi i konsumatorit dhe shtypja e faturës menjëherë
pas leximit të njehsorit përmes pajisjes HHU në formë elektronike, që
ka qasje direkte - online me sistemin e faturimit. Kjo formë e leximit
dhe faturimit të konsumatorëve tariforë e zëvendëson metodën
e deritanishme të leximit në formë manuale. KEDS në vazhdimësi
është duke u implementuar projektin e ndërrimit të orëmatësve
(njehësorëve elektrikë) përmes të cilit të vjetrit zëvendësohen
me njehsorë digjital. Njehsorët e rinj plotësojnë kushtet teknike
dhe matëse sipas kodit të matjes. Para instalimit njehësorët iu
nënshtrohen kontrollimeve matëse nga MTI-ja dhe përmbushin
standardet dhe karakteristikat teknike nga ana e KEDS.
Türkçe
Shqip
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
37
Devam Vazhdim
Sirketlerden Haberler Lajme nga Kompanitë
Çalık-Limak konsorsiyumu elektrik dağıtımı ve elektrik
kaynağı (tedariki) olan her iki anahtar bölümü hiç de iyi bir
durumda bulmamıştı. 8 Mayıs 2013 tarihinde dönüşüm özelliği
gerçekleştiğinde %35’in üzerinde teknik ve ticari kayıpla
üretim yapmaktaydık. Fakat yatırımlarımız ve inşa ettiğimiz
tüketicilerimizin ortaklığı sayesinde bu durum her geçen gün
değişiyor. Ağ üzerine gerçekleşen yatırımlar ile teknik kayıplar ve
elektrik ithalat talepleri azalırken, tüketiciler ile işbirliği ve artan
iş verimliliği sonucu olarak ticari kayıplar git gide azalmaktadır.
KEDS Tedarik Bölüm Müdürü Naim Sahiti: “Bugün tüketicilerin
daha fazla ışığı var. Bundan sorumlu ve duyarlı tüketicilerimiz
faydalanmaktadır. Şanslıyız ki bu grup tüketicilerimiz
çoğunluğunu temsil etmektedir, sorumsuz olanların ise sayısı
azalmaktadır. Biz en kısa zamanda sorumsuz tüketicilerimizin hiç
olmamasını hedefliyoruz. Çok şükür ki bu mesajımızı iletmiş olup,
tüketicilerimiz tarafından anlaşılmıştır”, diye konuştu.
Konzorciumi Çalik-Limak kishte trashëguar një gjendje aspak të
mirë në dy divizionet kyçe, si të Rrjetit të Shpërndarjes, ashtu edhe të
Furnizimit. Këto në ditën kur u bë transformimi pronësor, më 8 maj
2013, gjeneronin mbi 35 për qind humbje teknike dhe komerciale.
Por, falë investimeve dhe ndërtimit të partneritetit me konsumatorët,
kjo gjendje po ndryshon dita-ditës.
Humbjet teknike dhe kërkesat për import të energjisë elektrike janë
në zvogëlim e sipër për shkak të investimeve në rrjet, ndërsa humbjet
komerciale janë në zvogëlim si pasojë e rritjes së efikasitetit në punë
dhe bashkëpunimit me konsumatorët. “Konsumatorët sot kanë më
shumë dritë. Nga kjo po përfitojnë konsumatorët e përgjegjshëm.
Fatmirësisht ky grup paraqet pjesën dërrmuese të konsumatorëve,
ndërsa numri i atyre të papërgjegjshëm është në zvogëlim e
sipër. Ne synojmë që sa më shpejt të mos kemi fare konsumatorë
të papërgjegjshëm. Fatmirësisht ky mesazh është përcjellur dhe
kuptuar nga konmsumatorët”, thotë Naim Sahiti, Drejtor i Divizionit
të Furnizimit në KEDS.
38
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Devam Vazhdim
Sirketlerden Haberler Lajme nga Kompanitë
Prishtina Fair
Congress & Event Organization
Kosova’da 2014 Yılı Fuar Programı
Prishtina Fair
Congress & Event Organization
Programi i Panaireve për Vitin 2014 në Kosovë
Ayrıca, Arrlat ve alt Zabel köylerinde bir pilot proje gerçekleşmiştir.
“Etkinlik Yönetimi” sektörü üzerine uzmanlaşmış olan Priştine
Fuarı CEO (Congress & Event Organization) şirketi 2000 yılında
kurulmuştur. CEO’nun başlıca aktiviteleri şunlardır: Kosova’da
uluslararası fuarların düzenlenmesi ve çeşitli başka aktivitelerin
organize edilmesi, örneğin seminer, konferans, Kosova’da ve
yurtdışında iş-ticari amaçlı görüşmelerin düzenlenmesi, lojistik
hizmet, piyasa araştırması, danışmalık hizmetleri, v.b. CEO
Endüstri Fuarı Dünya Birliğine (UFI) tüm haklarıyla üye olan
Kosova’daki tek şirkettir.
Fuar sektöründe on yıla aşkın bir süredir iş yapan CEO bizim
fuarlarda tanıtılan sanayi sektörünün en önemli temsilcileriyle
çok güçlü bir işbirliği inşa etmeyi başarmıştır. Bu şekilde de CEO
şirketi Kosova ve Uluslararası İşletmeleri arasındaki işbirliğinin
artmasına ve daha da güçlenmesine büyük katkı sağlamış oldu.
Kompania CEO (Congress & Event Organization) - Prishtina Fair, e
specializuar në sektorin e “Event Management”, është një kompani e
themeluar në vitin 2000. Aktivitetet primare të CEO-s janë: organizimi
i panaireve ndërkombëtare në Kosovë si dhe organizimi i aktiviteteve
tjera si seminare, konferenca, takime biznesi në Kosovë dhe jashtë
vendi, shërbime logjistike, hulumtime të tregut, shërbime konsulence
etj. CEO është e vetmja kompani në Kosovë e anëtarësuar me të drejta
të plota në Asociacionin Botëror të Industrisë së Panaireve (UFI).
Për më shumë se një dekadë pune në sektorin e panaireve CEO ka
arritur të ndërtoj një partneritet të fuqishëm me përfaqësuesit
kryesorë të sektorëve industrial të cilët promovohen në panairet tona,
duke mundësuar kështu rritjen dhe përforcimin e bashkëpunimit në
mes të bizneseve nga Kosova me ato ndërkombëtare.
CEO yönetimi fuar organizasyonları ile ilgili 2014 yıllı iş planını
tamamlayarak onaylamış oldu. Düzenlenecek olan fuarların
uluslararası karakter niteliğinde olması öngörülmektedir.
Türkçe
Shqip
Menaxhmenti i CEO-s ka miratuar planin e punës rreth organizimit
të panaireve për
vitin 2014 ku parashihet organizimi i këtyre panaireve me karakter
ndërkombëtar.
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
39
Devam Vazhdim
Sirketlerden Haberler Lajme nga Kompanitë
CEO tarafından düzenlenen Kosova’da yapılacak olan
2014 Fuar Programı:
Sıra No
Rendi Nr
Fuar Adı/Konu
Emri i Panairit/Tema
1
“EXPOKOS 2014” /
Inşaat, Ener��, Madenc�l�k,
Teknolo��, Mob�lya ve
Gayr�menkul Fuarı
“EXPOKOS 2014” /
Panairi i Ndërtimit, Energjisë,
Minierave, Teknologjisë,
Mobilerisë dhe Paluajtshmërive
2
“EDUCATION FAIR” /
Eğ�t�m Fuarı
“EDUCATION FAIR” /
Panairi i Edukimit
3
4
5
6
“TRAVEL FAIR 2014” /
Tur�zm, Seyahat ve
Konaklama Fuarı
“TRAVEL FAIR 2014” /
Panairi i Turizmit,
Udhëtimeve dhe Hotelerisë
“AGROKOS 2014” /
Tarım T�caret�, Gıda, İçecek
ve Gastronom� Fuarı
“AGROKOS 2014” /
Panairi i Agrobiznesit,Ushqimit,
Pijeve dhe Gastronomisë
“ITTF 2014” / IT, Telekomün�kasyon, Elektron�k
ve Grafik Fuarı
“ITTF 2014” /
Panairi i IT-së, Telekomunikacionit, Elektronikës dhe
Gra�kës
“MEDIKOS 2014” /
Tıp, D�ş Hek�ml�ğ� ve
Eczacılık Fuarı
“MEDIKOS 2014” /
Panairi i Mjekësisë,
Stomatologjisë
dhe Farmaceutikës
Programi i Panaireve për vitin 2014 të cilat do të mbahen
në Kosovë organizuar nga CEO:
B�t�ş Tar�h�
Data e Mbarimit
�eh�r/Ülke
Qyteti/Vendi
Organ�zatör
Organizator
Ed�syon
Edicioni
Başlama Tar�h�
Data e Fillimit
XIII
14 Mayıs 2014
14 Maj 2014
17 Mayıs 2014
17 Maj 2014
Pr�şt�ne/ Kosova
Prishtinë/ Kosovë
Congress &
Event Organ�zat�on
Congress &
Event Organization
VIII
28 Mayıs 2014
28 Maj 2014
30 Mayıs 2014
30 Maj 2014
Pr�şt�ne/ Kosova
Prishtinë/ Kosovë
Congress &
Event Organ�zat�on
Congress &
Event Organization
Congress &
Event Organ�zat�on
Congress &
Event Organization
XI
28 Mayıs 2014
28 Maj 2014
30 Mayıs 2014
30 Maj 2014
Pr�şt�ne/ Kosova
Prishtinë/ Kosovë
XIV
08 Ek�m 2014
08 Tetor 2014
11 Ek�m 2014
11 Tetor 2014
Pr�şt�ne/ Kosova
Prishtinë/ Kosovë
Congress &
Event Organ�zat�on
Congress &
Event Organization
IX
22 Ek�m 2014
22 Tetor 2014
24 Ek�m 2014
24 Tetor 2014
Pr�şt�ne/ Kosova
Prishtinë/ Kosovë
Congress &
Event Organ�zat�on
Congress &
Event Organization
VIII
22 Ek�m 2014
22 Tetor 2014
24 Ek�m 2014
24 Tetor 2014
Pr�şt�ne/ Kosova
Prishtinë/ Kosovë
Congress &
Event Organ�zat�on
Congress &
Event Organization
İlETIŞIM:
KONTAKTI:
Priştine Ofisi CEO shpk, Cad: Rrustem Statovci Nr.14 , 10000,
Priştine / Kosova
Tel: +381 38 220-003; Fax: +381 38 225-092;
Mob: +377 44 629 916, +377 44 177 832, +377 44 785 508,
Email: [email protected], Web: www.ceokos.com
Zyra në Prishtinë CEO shpk , Rr. Rrustem Statovci Nr.14 , 10000,
Prishtinë / Kosovë
Tel: +381 38 220-003; Fax: +381 38 225-092;
Mob: +377 44 629 916, +377 44 177 832, +377 44 785 508,
Email: [email protected], Web: www.ceokos.com
40
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Sirket Tanitim Promovimi i Kompanisë
Türk Hava Yolları (THY) Hakkında
Turkish Airlines (THY)
Türkiye’nin “yükselen yıldızı” Türk Hava Yolları (THY), 20 Mayıs
1933 yıllında Milli Savunma Bakanlığı’na bağlı ‘Hava Yolları Devlet
İşletmesi’ adıyla kuruldu. Türkiye’nin ilk hava taşımacılığı teşkilatı
olan Hava Yolları Devlet İşletme İdaresi’nin başına müdür olarak
Türkiye’nin ilk pilotu, Türk Hava Kuvvetleri’nin bir numaralı savaş
pilotu görevine ve Türk teyyaresi ile uçan ilk türk savaş pilotu olma
ünvanına sahip sayın Mehmet Fesa Evrensev getirildi. Evrensev`in
başkanlığında şirketin başlangıç bütçesi sadece 180 bin Türk
Lirası olup yedi pilot, sekiz mekanikçi, sekiz subay ve bir radyo
operatörü olup toplam istihdam 24 personelden oluşmaktaydı.
“Ylli në Rritje” i Turqisë Turkish Airlines (THY) u themelua me datën 20
Maj 1933 në kuadër të Ministrisë së Mbrojtjes Kombëtare me emrin
‘Aeroport Ndërmarrje e Shtetit’. Në krye të organizatës së parë të
transportit ajror të administratës së Aeroportit si Ndërmarrje e Shtetit
u soll piloti i parë dhe luftarak i Forcave Ajrore Turke z. Mehmet Fesa
Evrensev. Gjatë kryesisë së Evrensev’it buxheti fillestar i kompanisë
ishte vetëm 180 Mijë Lira Turke, ku personeli i kompanisë përfshinte
shtatë pilot, tetë mekanikë, tetë oficerë, dhe një operator të radios,
gjithësej 24 të punësuar.
Şirketin beş uçak ile Ağustos 1933 tarihinde seferlere başladığında
ilk filosu 2 King Bird (5 koltuklu), 2 Junkers F-13 (4 koltuklu), ve 1
ATH-9 (10 koltuklu) uçaklarından oluşuyordu. Dünyayı Türkiye`ye
daha yakına getiren Türk Hava Yollarının ilk düzenli uluslararası
seferi 12 Şubat 1947 tarihinde Atina’ya yapıldı (Ankara-İstanbulAtina) ve THY 80 yıl önce 5 uçakla başladığı yolculuğuna bugün
230 (yolcu ve kargo) uçaktan oluşan filosu ve ilk günkü heyecan
ve azmi ile kaliteli hizmetini devam ettiriyor. THY’nin merkezi
Atatürk Havalimanı olup üç hub noktası daha bulunmaktadır:
Esenboğa Havalimanı, Sabiha Gökçen Havalimanı ve Adnan
Menderes Havalimanı.
Kompania kur në korrik të vitit 1933 kishte filluar fluturimet me pesë
avionë, flota e parë e saj përbëhej nga 2 King Bird (5-vendësh), 2
Junkers F-13 (4-vendësh), dhe 1 ATH-9 (10-vendësh) avionë.
Fluturimi i parë ndërkombëtar i rregulltë i THY’së, e cila solli botën
më afër Turqisë, ishte me datën 12 Shkurt 1947 për në Atinë (AnkaraStanboll-Atinë). 80 vjet më parë THY që kishte filluar udhëtimin e
saj vetëm me pesë avionë sot vazhdon udhëtimin e saj me flotën e
saj prej 230 avionëve (pasangjerë dhe kargo) duke ofruar shërbimin
kualitativ me eksitimin dhe entuziazmin si në ditën e parë. Qendra e
THY’së gjendet në Aeroportin Atatürk, ku edhe tri pikat e qendrave të
tjera gjenden në Aerportin Esenboğa, Aeroportin Sabiha Gökçen dhe
në Aeroportin Adnan Menderes.
Türk Hava Yolları, 2005’te 14.1 milyon, 2006’da 16.9 milyon,
2007’de 19.6 milyon, 2008’de 22.5 milyon, 2009’da da 25.1 milyon
yolcu taşıyarak uçuş ağını Avrupa, Orta Doğu, Uzak Doğu, Kuzey
Afrika, Güney Afrika, Kuzey ve Güney Amerika’ya kadar uzatmıştır.
2006’da Türk Hava Yolları, dünyanın en büyük uçuş ailesi olan Star
Alliance’a girme kararı aldı ve 1 Nisan 2008’da Star Alliance Global
havayolu ittifakı üyesi oldu. 2009`da “Feel Like A Star” sloganıyla
tanıtım çalışmaları başladı. 2010 yıllında Skytrax tarafından
ekonomi sınıfı ikramda dünyanın bir numarası seçildi ve yine
Skytrax tarafından tüm değerlendirme kategorilerinde “4 yıldız”
sahibi 2012 yılında “Avrupa’nın En İyi Havayolu Şirketi” seçildi. THY
bir çok prestijli ödül almaya devam ediyor.
Türkçe
Shqip
Në vitin 2005 14.1 million, 2006 19.9 million, 2007 19.6 million, 2008
22.5 million, 2009 25.1 million pasangjerë kanë fluturuar me THY. Në
këtë mënyrë THY duke realizuar million fluturime të pasangjerëve
rrjetin e saj të aviacionit e ka zgjeruar deri në Evropë, Lindjen e
Mesme, Lindjen e Largët, Afrikën e Veriore, Afrikën Jugore dhe
Amerikën Veriore dhe Jugore.
Në vitin 2006 THY vendosi ti bashkohej familjes së madhe të
fluturimeve Star Alliance dhe me datën 1 Prill 2008 u bë anëtare e
aleancës ajrore globale Star Alliance. Në vitin 2009 filloi aktivitetet
e saja me parullën “Ndjehuni Si Një Yll”. Më 2010 nga Skytrax në
klasën ekonomike në shërbim THY u zgjodh më e mira në Botë dhe
edhe njëherë nga Skytrax në të gjitha kategoritë vlerësuese pronare
e “4 Yjeve” u zgjodh “Kompania më e Mirë e Evropës” në vitin 2012.
THY vazhdon të marrë edhe shumë çmime prestigjioze.
Oda Bülteni | Buletini i Odës
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
41
Sirket Tanitim Promovimi i Kompanisë
THY Kosova`da
THY në Kosovë
Nisan 2002`de Türk Hava Yolları haftada üç frekans olmak üzere
İstanbul – Priştina – İstanbul uçak seferlerini başlatmıştı. 20052009 yılları arasında sefer sayısını haftada beş frekanstan 9
frekansa arttırırken, 2012 yazında Türk Hava Yolları uçuş seferlerini
haftada 14 frekans, 2012 kış sezonunda ise uçuşları haftada
10`a indirmiştir. 2013 yıllında Türk Hava Yolları yıl boyunca uçuş
seferlerini haftada 14 frekans olarak gerçekleştirmeye devam
ederek Ekim 2013’e kadar 105,488 yolcu taşınmıştır. TK1017/
TK1018 sabah seferleri ile Türk Hava Yolları Priştine`yi Amerika,
Avrupa ve Uzak Doğu`ya, TK1019/TK1020 seferleri ile ise
Priştine`yi Afrika, Orta Doğu ve Uzak Doğu ile bağlamaktadır. Türk
Hava Yolları modern filosu 233 uçağı ile Doğu ve Batı arasında 103
ülkeye, 240 şehre bağlantı kurmaktadır. THY Kosova`da kaliteli
hizmet ve yolcu kapasitesini artırmayı hedefleyerek öncü hava
yolu olmaya devam etmektedir. THY Kosova Temsilciliği Genel
Müdürü Gökhan Hacıibrahimoğlu`dur.
Në muajin Prill të vitit 2002 THY kishte filluar fluturimet e saja
Stanboll-Prishtinë-Stanboll me frekuencë tri herë në javë. THY
midis viteve 2005-2009 numrin e fluturimeve e kishte rritur prej 5
frekuencave në 9 frekuenca në javë, gjatë verës së vitit 2012 numri
i frekuancave ishte rritur në 15 herë në javë, ndërsa në sezonën e
dimrit të vitit 2012 numri i fluturimeve ishte zvogëluar në 10 herë në
javë. THY gjatë tërë vitit 2013 fluturimet e saja vazhdoi ti realizojë 14
herë në javë, ku rreth 105.488 pasangjerë kanë realizuar fluturimet e
tyre gjatë kësaj periudhe (deri Tetor 2013). Me fluturimet e mëngjesit
TK1017/TK1018, THY lidh Prishtinën me Amerikën, Evropën dhe
Lindjen e Largët, dhe me fluturimet e mbrëmjes TK1019/TK1020
Prishtina lidhet me Afrikën, Lindjen e Mesme dhe Lindjen e Largët.
THY me flotën moderne prej 233 avionëve ndërmjet Lindjes dhe
Perëndimit krijon lidhje me 103 shtete, 240 qytete. THY duke synuar
të ngritë kualitetin e shërbimit dhe kapacitetin e pasangjerëve në
Kosovë vazhdon të jetë pioner ajror. Drejtor Gjeneral i Përfaqësisë së
THY’së në Kosovë është Gökhan Hacıibrahimoğlu.
Vizyon:
Sektör ortalamalarının üstündeki büyüme trendinin sürdürülmesi;
- Sıfırlanmış kaza ve kırımı; - Dünyada parmakla gösterilen hizmet
anlayışı; - Düşük maliyetli taşıyıcılara denk birim maliyetleri;
- Sektör ortalamalarının altında satış ve dağıtım giderleri; Rezervasyon, biletleme ve uçağa biniş işlemlerini kendisi yapan
sadık müşterileri; - Kurumdan elde edeceği yararın yarattığı katma
değerle orantılı olduğunu bilen ve kendini geliştiren Personeli;
- Üyesi bulunduğu Star İttifakı ortaklarına iş yaratan ve onların
sunduğu potansiyelden iş çıkaran ticari ataklığı; - Hissedarlarının
ve tüm yarardaşlarının menfaatini birlikte gözeten modern
yönetişim ilkelerini benimsemiş yönetimi ile belirginleşen bir
havayolu olmak.
Misyon:
Sivil Hava Taşımacılığı (SHT) sektöründe Türkiye Cumhuriyeti
Devleti’nin Bayrak Taşıyıcısı kimliğiyle; uçuş emniyeti, güvenilirliği,
ürün yelpazesi, hizmet kalitesi ve rekabetçi konumu ile tercih
edilen, Avrupa’nın önde gelen ve küresel ölçekte faal bir havayolu
olmak.
Temel Değerler:
Vizioni:
Vazhdimi i trendit të rritjes mbi mesataren e sektorit; - Zero aksidente;
- Koncept i shërbimit në vëmendje të Botës; - Transportuesve me
kosto të ulët kosto me njësi ekuivalente; - Shpenzimet e shitjes
dhe shpërndarjes nën mesataren e sektorit; - Klientë besnik të cilët
proceset e rezervimit, biletave dhe arritjen në avion e realizojnë
vetëm; - Staf i cili është i vetëdijshëm që përfitimet dhe dobitë e
arritura nga institucioni janë proporcionale me vlerat e shtuara
të krijuara dhe zhvillon veten në aspektin profesional; - Krijimin e
bizneseve të partnerëve të alencës Star Allience dhe qasje komerciale
nga puna e nxjerrur prej potencialeve të ofruara nga këta partnerë; Me një menaxhim që ka miratuar parimet e menazhimit modern dhe
duke respektuar interesat e aksionareve dhe të gjithëve të bëhet një
linjë ajrore e dukshme dhe evidente.
Misioni:
Me identitetin bartës të flamurit të Republikës së Turqisë në sektorin e
Transportit Ajror Civil (SHT); sigurinë e fluturimit, besnikërinë, gamën
e produkteve, kualitetin e shërbimit dhe preferimin me pozitën
konkurruese, Të bëhet një linjë ajrore aktive në nivelin Global dhe
Evropian.
Vlerat Themelore:
Dürüstlük ve Adil Davranma, Müşteri Memnuniyeti, Bireye Saygı,
Yenilikçilik, Takım Çalışması, Liderlik, Verimlilik, Gizlilik, “Açık Kapı”
Politikası.
Ndershmëria dhe Trajtimi i Drejtë, Kënaqshmëria e Klientit, Respek
ndaj Individit, Risi, Bashkëpunim, Udhëheqje, Efikasitet, Intimitet,
Politika “Derë të Hapur”.
Irtibat Bilgileri:
Merkez Ofis: Rr. Fehmi Agani, No.32, 10000 Prishtina, Kosovo
Tel: +381 38 240 600/700/800 E-mail: [email protected]
KONTAKTI:
Zyra Qëndrore: Rr. Fehmi Agani, No.32, 10000 Prishtinë, Kosovë
Tel: +381 38 240 600/700/800 E-mail: [email protected]
Eylül 2013 tarihinden itibaren Türk Hava Yolları’nın kurumsal websitesi
Nga Shtatori 2013 Web Faqja Institucionale e THY’së www.turkishairlines.com
www.turkishairlines.com yeni arayüzü ile hizmete açılmıştır.
do të jetë në shërbim..
42
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
Oda Bülteni | Buletini i Odës
ÜYELERİMİZ
Kosova Türkiye Ticaret Odası iki ülke arası ekonomik bağları geliştirmek için üyelerinden de güç
alarak çalışmalarına devam ediyor…
KTTO ÜYELİK KATEGORİLERİ
·
·
·
·
·
Kurucu Üyelik Kategorisi
Asil Üyelik Kategorisi
KOBİ Üyelik Kategorisi
Mesleksel Üyelik Kategorisi
Bireysel Üyelik Kategorisi
ANËTARËT
Oda Tregtare Kosovaro Turke për të zhvilluar marrëdhënjet ekonomike në mes të Kosovës dhe Turqisë
dhe duke marrë fuqinë dhe mbështetjen nga anëtarët e Odës vazhdon punën e saj në këtë drejtim…
KATEGORITË E ANËTARËSIMIT NË OTKT
·
·
·
·
·
Kategoria e Anëtarësisë Themeluese
Kategoria e Anëtarësisë Permanente
Kategoria e Anëtarësisë NVM’ve
Kategoria Anëtarësisë Profesionale
Kategoria e Anëtarësisë Individuale
Türkçe
Shqip
Oda Bülteni | Buletini i Odës
ÜYELERİMİZ/ ANËTARËT
Ocak – Şubat / Janar -Shkurt 2014
43
ODA BÜLTENI
BULETINI I ODËS
Ocak – Şubat / Janar – Shkurt 2014
Sayı / Numri 4
www.kt-to.org

Arnavut Epik Destanlarında Türkçe Silah Adları

(PDF)

Üniversitesi 2014/2015 eğitim – öğretim yili Programlari

Vornamen der Schongauer Grundschul-Kinder

(PDF)