KAY SERF DE VAKIF
KÜTÜPHANELERİ
VE
MATBAH
EMlNl
HACI HALİL EFENDİ
KÜTÜPHANESİ
Mehmet Ç A Y I R D A Ğ
^ys^^'i'nin
vakıf
kütüphaneleri
^ y » v e ş e h i r d e b u g ü n de f a a l i v c t t c
bulunan v a k ı f R a ş i d E f e n d i K ü t ü p h a
nesi h a k k ı n d a b a z ı y a y ı n l a r y a p ı l m ı ş t ı r
k i b u n l a r d a n a ş a ğ ı d a y e r i g e l d i k ç e bah
sedilecektir. Biz bu y a z ı m ı z d a Kayscri"deki v a k ı f k ü t ü p h a n e l e r i veya k i t a p
vakfedenler h a k k ı n d a t o p l u olarak ma
l û m a t v e r m e ğ e ç a l ı ş a c a ğ ı z ve bilhassa
pek t a n ı n m a y a n M a t b a h E m i n i H a c ı
H a l i l E f e n d i K ü t ü p h a n e s i ü z e r i n d e du
racağız.
K a y s e r i ' d e S e l ç u k l u l a r ve Beylikler
döneminde
yapılan
çok
miktardaki
medreseler ve c a m i l e r l e b i r l i k t e muh a k k a k k i k ü t ü p h a n e l e r de tesis e d i l m i ş
ve kitap v a k f e d i l m i ş t i . A n c a k maalesef
bu d ö n e m d e n z a m a n ı m ı z a kadar gelen
vakıf k ü t ü p h a n e veya k i t a p bulunma
dığı g i b i bu k o n u d a herhangi bir ma
l û m a t da i n t i k a l e t m e m i ş t i r .
O s m a n l ı d ö n e m i n d e Kayseri'de şu
k ü t ü p h a n e l e r i n v a r l ı ğ ı n ı bilmekteyiz:
1. K a d ı M a h m u d K ü t ü p h a n e s i , 1559
(H.966).
2. S a d r a z a m
Halil
Paşa
Kütüp
hanesi, 1617 (H.1026).
3. M e r z i f o n l u K a r a Mustafa Paşa
K ü t ü p h a n e s i , 1670 (H.1081).
4. M o l u l u zade M a h m u d E f e n d i K ü
t ü p h a n e s i , 1716 ( H . l 129).
5. S a d r a z a m N i ş a n c ı Mehmed Paşa
K ü t ü p h a n e s i , 1718 ( H . l 130).
6. M a t b a h E m i n i H a c ı H a l i l Efendi
K ü t ü p h a n e s i , 1751 ( H . l 164).
7.
Reisülküttab
Râşid
Efendi
K ü t ü p h a n e s i , 1796 (H.1211).
B u n l a r ı sırasıyla gözden geçirelim:
1. Kadı Malımiid Kütüphanesi:
XVI.
a s ı r d a , K a n u n î devrinde Kayseri'de
k a d ı l ı k y a p m ı ş bulunan K a d ı
Bcdreddin Mahmud bin S ü l e y m a n ' ı n . Kayseri'deki v a k ı f l a r ı ve bu v a k ı f l a r için
tanzim e t t i r m i ş b u l u n d u ğ u . Rcccb 966
(M.1559) t a r i h l i . V a k ı f l a r Genel Mü
d ü r l ü ğ ü .Arşivi'nde 1862 n u m a r a l ı def
terin
439. s a y f a s ı n ı n
95.
sırasında
k a y ı t l ı .Arapça vakfiyesi
bulunmak
t a d ı r . Hamam, han, cami. ev. mektep.
400
cilt
kitap, bunlar
için
geniş
araziler vc d ü k k a n l a r vakfeden vâkıf
ve v a k ı f l a r ı h a k k ı n d a . V a k ı f l a r Dcrgisi'nin X I I I . sayısında geniş malumat
v e r m i ş i d i k (1). K a d ı Mahmud'un konu
muza giren. c\inde e v l a d ı n ı n ve başka
l a r ı n ı n f a y d a l a n m a s ı için
vakfettiği
k i t a p l a r ı n d a n h i ç b i r i , maalesef onun
m ü h r ü veya k a y d ı ile z a m a n ı m ı z d a gö
r ü l e m e m i ş t i r . K a d ı . vakfiyesinde
c\Kldından kimse kalmaz ise k i t a p l a r ı n ı n
Kayseri Bcdcstcni'ndc açılacak k ü t ü p
haneye k o n m a s ı n ı şart koşmuştur. Uu
d u r u m u n gerçekleşip
gerçekleşmediği
m a l û m değildir, "i'ani Kayseri'de çar
şıda bir k ü t ü p h a n e n i n açılıp açılmadığı
belli d e ğ i l d i r . Bazı y a y ı n l a r d a bu du
r u m gerçekleşmiş olarak kabul edilmiş
t i r (2). K a d ı Mahmud. k i t a p l a r ı için
(1) Mehmet Çtıyırdağ, Kayseri'de kitabelfniKİ>.-n
X V ve X V I . y ü z y ı l l a r d a yapıldığı anlaşılan ilk Osmanlı
y a p ı l a n , Vakıflar Dergisi, 1981, S. X U I , s â-l'.!-:.'. 1.
(2)
1948,
Efendi
Kâıım
s.
107;
ÖLdoğan,
Müjgân
Kütüphanesi
S . V i n , s. 185-196.
ve
K-ayseri
Cıımbur,
vakfiyesi,
Tarihi,
Kayseri'de
Vakıflar
Kayseri
Kâşid
Dergisi,
vakfiyesine şu ş a r t l a n kaydettirmiştir:
" A l l a h korusun zikrolunanlar (evlâdı)
m ü n k a r i z olduğu vakitde bu kitaplar
u m u m talebeye vakfolunur ve bu za
man k i t a p l a r ı n yeri Kayseriye'de kain
Bezastan namıyla meşhur tüccar çarşısı
olur. K i t a p l a r ı n muhafazasına kadir, i simlerini t a n ı r bir kimsenin eli altında
bulunur. Bu kitapların nazır ve muha
fızı ( h a f ı z ı k ü t ü b ) olur. K ü t ü p h a n e için
i k i k i l i t yapılır. A n a h t a r l a r ı n b i r i nâzır
d i ğ e r i muhafız yanında bulunur. Bu
m u h a f ı z , nâzır ve nâzırın vekili hazır
olmadıkça kütüphaneyi açmaz ve kim
seye kitap vermez. Kitap alan kimsenin
isim, neseb, vasıf, lâkab ve şöhretini
yazar, rehin almaksızın bir kitap ver
mez. Aldığı rehinin vasıf, cins, nevi ve
alâmetini tarihiyle yazar, meşkûr rehini
k ü t ü p h a n e y e kor.. İki defter yazar, biri
kendinde yani muhafızda, diğeri kü
tüphanede olur. Gerek vakıf evlâdına
olsun, gerek kardeşi evlâdına ve gerek
başkasına olsun nâzır, mütevelli, kâtip
ve muhafız her sene Ramazan ayında
dağıtılmış olan k i t a p l a r ı toplayıp sıra
lar. Toz, toprak ve kitaplara zarar ve
recek şeyleri defedip, ıslaha m u h t a ç olanları İslah edip mahallerine korlar.
Her bir defterde yazıldığı tertibe göre
mekanlarına konulur. Nâzır ve muhafız
kitapları verip almakta dikkat edip kü
tüphaneyi açtıkta baştan sona kadar k i
taplara bakmalı k i noksan olmaya. A l
dığı kitabı nâzır, mütevelli ve muhafı
zın rıza ve m u v a f a k a l a r ı olmayarak
başka mahallere götüreceği zan olunan
yahut kitaba hıyanet etmesi şüpheli
kimseye, kitabı alıp talebeye verme
yeceği ve men edeceği gidişatında bu
lunan ve muamelesi uygunsuz olan,
kendisinden geri alınması zor olan
kimseler, evlâdı vakıftan yahut bi
raderleri e v l â d ı n d a n olsa dahi kitap
verilmez. M u h a f ı z vazifesine karşılık
v a k ı f t a n yövmiye bir dirhem alır. Vâ
kıf vakfiyeye koyduğu bu şartlardan
önce 400 cilt ve 261 adet kitabının
ismini tek, tek yazdırmıştır Bunlar (3):
şafı,
1- İ m a m Z e m a h ş e r i ' n i n Tefsir-i
4 Cilt.
2- Fahr-u
14 cilt.
Râzt'nin
Tefsir-i
3- Kadı Beyztıvt
Tefsiri,
4- Mah'limü't-TenzfU
5- Maâ'limü't-Tenzn,
2 cilt.
5 cilt.
6- Tefsir-i Celhleyn.
ile-i Kur'an, 2 cilt.
7- Tefsir-i
1 cilt.
b e r a b e r i n d e Es'~
Kevaşf. 1 c i l t .
8- Tefsfr-i
Hindi
demekle
Tebsiretii'l-Irfan,
I cilt.
9- İmam Neseff
10- TefsTr-i
cilt.
11- Tefstr-i
Tefsiri,
Hâzî/ı,
meşhur
2 cilt.
3
Lübâbii't-Tevil,
nımnzü'l-kiitüh.
6 cilt.
12- İmam Vtihidt Tefsiri,
1 cilt.
13- Kevnekü'l-Tefûsir,
l cilt.
14- İmam M e ş a î ' n i n T c f s i r - i C c l a l e y n
Haşiyesi, 1 cilt.
15- Ehii'l
cilt.
HasemVl-Bekirf
16- İ m a m T ı y b l ' n i n Ke.^şaf
cilt.
Tefsiri,
]
Ha.'iiyesi.
2
17- S â d c d d i n - i A l l â m c ' n i n Ke^-şaf
şiyesi, 2 cilt.
18- Keşşaf ü z e r i n e İnlisaf
Keşşaf 1 cilt.
19- İmam K u t b i d d i n ' i n
yesi, 1 cilt.
Ha
Mııhtasar-ı
Keşşaf
Haşi
20- İ m a m Sakaft'nin MekhkVı't-laril
khti-i'i li zevi'l-ilhat ve'l-tâlil'i.
1 cilt.
21- Şeyh Muhammed R â z t ' n i n
Kuranı ve İ m a m K a ş i ' n i n Tevildi-ı
ant, 1 cilt.
22- Z e r k e ş i ' n i n
OJi'ı, 1 cilt.
Burhân
23- Dürr-i Nazim
niıl-azim, 1 cilt.
fi
fi
elEs'ile-i
Kur'
ilmi'l-Knr'~
fevaidi'l-Kur'a-
24- Molla H ü s e y i n ' i n Beyzavi
si, 1 cilt.
Haşiye
25- Şeyh Zekeriya e l - E n s â r t ' n i n
za\'f Haşiyesi, 1 c i l t .
26- E b ü ' l - B a k â ' n ı n
cilt.
5^3'-
İrûbli'l-Kur'an'ı.
27- İ m a m
İsfahani'nin
Kur'an'ı, 1 cilt.
1
Ceva-hirii'l-
Keş
Kebir'i'
(3) Makalemizde, vakfiyenin A r a p ç a a s l ı n d a n y a
pılan boruk bir t e r c ü m e d e n f a y d a l a n ı l m ı ş t ı r .
beple isimlerde b a s ı y a n l ı ş l ı k l a r olabilir.
Bu
se
KAYSERİ'DE V A K I F KÜTÜPHANELERİ
28- E r R e ş i d ' i n Fi mülbiü'l-ittikan
tecvitH, 1 c i l t .
29- Teşrif-i
Kur'an,
ve' t-
1 cilt.
30- B e d i ü z z e h r a ' n ı n
re'si, 1 c i l t .
Fi
31- Sahih-i
Buharf, 4 c i l t
32- Sahih-i
Buharı,
33- Sahih-i
Müslim,
Kur'anul-aşe-
6 cilt.
3 cilt.
34- İ m a m Cevzi'nin Muhtasar
l-fi ahadisü'l surraz (?), 1 c i l t
35- Meşarikü'l-EnYâr.
Caimiil-
1 cilt.
36- İ m a m E k m e l e d d i n ' i n Me^ank
hi, 1 c i l t .
37- İ m a m S u y u t i ' n i n
1 cilt.
38- S u y û t i ' n i n
1 cilt.
Şer
Camiuş-Sagir'i
Zeylü'l-Camiü'ş-Sagir'i
39- A h m e d Nesefi'nin S ü n e n ' i 1 c i l t .
40- İ m a m M â l i k h a z r e t l e r i n i n
kitabı, 1 cilt.
41- Şeyh A b d ü l a z i z ' i n
nen-i Ebu Davud'u. 2 cilt.
Muratta
Muhtasar
Sü-
42- İ m a m Şeyh A b d u l l a h
Yezdi'nin
Buharf re MüsUm-i Sahihleri ni?! cep ki
tabı, 2 c i l t .
43- İ m a m B e l h î ' n i n Siinen-i İmarrı Ebu
Hanife R. k i t a b ı , 6 c i l t .
44- İ m a m R a b b a n î Muhanımediye.
Hasanü'ş-şeybani
h a z r e t l e r i n i n Asal,
nam
kitabı, 1 cilt.
45- İ m a m İ b n i Hacer'in
TefsiriVlmütenebbin fi tahrirü'lmüctebâsı,
1 cilt.
46 İ b n i Hacer'in Mukaddirtjei
Fethü'-lbârf li-şerhü'l-Buharî's'ı
1 cilt.
• 47- İ m a m K i r m a n l ' n i n
Cami-Vis-sagir
fi şerh-i neraki-bü'd-darir'i
4 cilt.
48- İ b n i H a c e r ' i n Buharî
ŞerhiJc'üt.
49- N e v e v î ' n i n Sahih-i Müslirrr Şerhi. 4
cilt.
50- İ m a m B e g a v î ' n i n Şeyhi's
sünne
min ahadisü'n neberiyye'si, 1 cilt.
51- İ m a m I r a k î ' n i n Muni an hamselesfar fi tahcirü'l-maazafi'lihya
re mine'lihbar, 1 c i l t .
52- Tarhut levahid fi şerh-i
takribü'lesanid, 2 c i l t .
53- İ m a m S a h a v i ' n i n
El-Makösitü'l-hasene mine'l-ahadisi'l
müştehire
ale'I-el-
262
sine'si, \ c i l t .
54- İ m a m T a h a v î ' n i n Şerh-i Asar'ı 3
cilt.
55- İ m a m Z i l a b i ' n i n Tahric-i
aha-disü'l-hidayesi,
3 cilt.
56- Mesabih, 1 c i l t .
57- İ b n i I r a k î ' n i n Tenzih-i
Şeriatülmerfua ani'l-ahbarü'ş-şenialü'l
mevzua'sı.
1 cilt.
58- İbni Cevzi'nin Mevzuatı. 2 cilt.
59- Kitabü'l-mutemet
fi
ahadisü'lmüsned, 1 cilt.
60- Fetaray-ı Tatarhaniye. 10 cilt.
61- H a k i m Şehid'in Mımtekas\,\
cilt.
62- Fetarây-ı Kadıhan, 2 cilt.
63- Fetaröy-ı Bezzâzi, 1 cilt.
64- Hzineiiıl-münirve,
1 cilt.
6566676869-
Kafiye, 1 cilt.
Meniye, 1 cilt.
Mecma'ul-fetara,
1 cilt.
Hazain'ul-fetara,
1 cilt.
Camili l-fusuleyn. 1 cilt.
70- Süleyman Kuh'un
CamiU'l-fiisUleyn esilesi ve ecvibesi, (bu Süleyman k i
kabrine H û d a nur doldursun V â k ı f ı n
pederidir). 1 cilt.
72- Fetavty-ı Mevazil. 1 cilt.
73- İ m a m
Merkinânî'nin
İhıiyarat-ı
Serazir'ı,
1 cilt.
74- K i t a b ü " n - . \ > / M , 1 cilt.
75- Hülasati'il-fetava.
2 cilt.
76- UmdetUl-Mübtedh.
1 cilt.
77- Hızanetü-l-fıkıh,
1 cilt.
78- Kariü'l-Hidaye.
Şeyh Saraceddin'in f e t a v a s ı . 1 cilt.
79- İ m a m Ü s t r u ş n t ' n i n Cöwrî Ahkamii'
s-sakdı'i, 1 cilt.
80- İ m a m Nesefi'nin
.4hkamul-\akıf'ı,
1 cilt.
81- İ m a m Nasuhi'nin Hayr ile hasad
vakıflarının
rem'i k i t a b ı . 1 cilt.
82- İ m a m Nesefi'nin l â/ı şcrh-ı ktıfi si. 2 cilt,
83- Dürr-i muhtar. 1 cilt.
84- Dürr-i muhtar şerh-i ihtiyar, 1 cilt.
85- Kaydülş-şerait
ve
nazmul-feraid.
MFHMET CAYIRDAĞ
268
Ebü'l-leys-i Semerkandi'nin
Haıainü'lfı-kh'ı, 1 cilt.
86- İ b n i Şıhne'nin Manzume-ı
İbn-i
Vehban Şerhi, 1 cilt
8788cilt.
89cilt.
90-
Hidaye, 1 cilt.
Ekmeleddin'in
İbni
Hidaye
Hemmam'ın
Şerhi,
Hidaye
2
Şerhi,3
Hidaye Şerh-i nihaye, 4 cilt.
91- Hıdaye'nin
miişkilatı üzerine
tenbih, 1 cilt.
92- Tuhfetü'l-rrtültık, 1 cilt.
93- İmam ZiUi'nin Kenz Şerhi, 4 cilt.
94- İmam Şümini'nin Muhtasar-ı
Vika
ye Şerh-i Kemalii't-larh'ı, 2 cilt.
95- Mahmud Efendi'nin Muhtasar Vikûye Şerhi, 1 cilt.
96- SadriUş-şeria, 1 cilt.
97- Vâkıfın babası, Süleyman K u h ' u n
Sadrü'ş-şeria haşiyesi, 1 cilt.
98- Şirvani'nin Sadrül ş-şeria
Haşiyesi,
2 cilt
99- Kara Kemal'in Sadrü'ş-Şeria
Ha
şiyesi 2 cilt.
100- Kemal Paşa'nın İzah ve İslah'ı, 1
cilt.
101- Kuduri
102- Haddadi'nin Kuduri Şerhi, 4 cilt.
103- İmam Zahidi'nin Kuduri Şerhi, 2
cilt.
104- Molla Hüsrev'in
Dürrül-hükkam
fi Şerh-i Gureriil-ahkam'ı,
1 cilt.
105- Ramazanoğlu Muhammed'in Kudurf Şerh-i YenübT'sı, 1 cilt.
106- Muhtasar Kuduri, 1 cilt.
107- Kuduri Şerhi, Şeyh A l i Razt'nin
Hiilâsâtü'l
delâil ve tenkihül-mesail'i,
I
cilt.
108- Telhis-i Cami-i kebir 1 cilt
109- İ b n i L ü b â ' n ı n Tuhfetü'lşerh-i camiü't-telhis.
3 cilt.
110- Mecmail-bahreyn,
haris
fi
1 cilt.
111- Saatt'nin Mecmai'l-bahreyn
şerhi,
3 cilt
112- İ b n i Melek'in
Mecmai'l-bahreyn
şerhi, 1 cilt.
113- V â k ı f ı n babası S ü l e y m a n
Mecmai'l-bahreyn şerhi, 2 c i l t .
Kuhın
114- İ m a m İ s t i c â b t ' n i n Muhtasar-ı
hâvî Şerhi, 2 cilt.
115- Dürerü'l-bihar,
1 cilt
116- Dürer Şerhi,2
Ta-
cilt.
m- Tesisü'l fi'l-hilafiye
ahktm fi marifetü'l-helal
cilt.
ve YenahiH
ve'l-haram,
iı
118- İbni H ü b e y l e ' n i n
İhtilafat'ı,
cilt.
119- Uyunii'l-mezahib, 1 c i l t .
120- Aleyhi'l-ülemâ
121- İsarü'l-insaf,
122- Er-rahmel-ü
cilt.
fi'l-hilafiyat,
1 cilt.
fi
\
2 cilt.
ihtilafi'l-emıme,
123- İmam B e y h a k t ü ' ş - ş a f i ' n i n
yat'ı, 1 cilt.
\
Hildfiy-
124- İmam Merdani-i H a n e f î ' n i n Ccvh e r ü ' n - n a k t f i redd-i ale'l B e y h a k t ' s i , 1
cilt.
125- İ m a m Nevevt-i Şafi'nin
1 cilt.
Minhâc'ı,
126- İ m a m Nevevt-i
üzerine şerhi, 1 cilt.
Şaft'nin
127- Tırüzü'l-mahafil
sailü'ş-şûfi,
1 cilt.
fi
Minhhc
el-gâzi'l-me-
128- Şeyh Zekeriyya Ş a f t ' n i n
vehhhb fi şerh-i menhecu'üttüllahı,
129- Mezahib-i
fıkıh, 1 cilt.
130- Tavzih,
erbaay-ı
FethiVl1 cilt.
milştemil
tısn!-i
1 cilt.
131- Telvih, 1 cilt.
132- Muhtasarü'l-menar
133- Nevadirü'l-usul,
şerhi,
134- Şeyh E z h e r f n i n
miü'l-cevami'si,
1 cilt.
Ale'-l-usul
135- Şeyh Süca-i Şafi'nin
Şerhi
136- İ b n i Scyyid-i N â s ' ı n
ff fünunü'l-magtzi
veşşemail
cilt.
137- Eş- Şifa
(SAV), I cilt.
1 cilt.
1 cilt.
bitarif-i
138- Gayetü's-sualbiha
1 cilt.
139- İmam
Beyhakî'nin
Delailü'n-nübüvve'ü,
2 cilt.
ca-
1 cilt.
Uyunü'l-eser
ve's-siyer, 1
hukukü'l-Mustafa
saisü'l-resul{AS),
Telhis-i
K A Y S E R İ ' D E V A K I F K Ü T Ü P H ANFT TT?i
140- Şifaü'l-eskam
enam, 1 c i l t .
fi
ziyaret-i
hayrü'l-
141- İ m a m S u y u t î ' n i n Elümmüzec
hasais^i, 1 c i l t .
ve'l-
142- İhytiVl-ulümi'd-din,
5 cilt.
143- Lübbül-lhy^,
1 cilt.
144145146147-
181- İmam
cilt.
148- Muhlasar-ı Minhaci'l-Abidfn,
149- Enisü'l-kulüb,
1 cilt
150- Fatuhatiıl-ıdıım,
1 cilt.
1 cilt.
151- İ m a m B e y h a k i ' n i n Zühi-i
1 cilt.
152- Avatifii'ş-şerife,
Kebiri.
1 cilt.
153- Muhtasar-ı
hiUasatil'-l-hakâyık'ı,
1
cilt.
154- İ m a m B e y h a k t ' n i n
Kaza-Kader
Kitabı, 1 cilt.
155- İ m a m
Faryabi'nin
hakayık'ı,
1 cilt.
156- Enrhrii'l-kudsiyye,
Hiilasatül-
1 cilt.
157- ra/irtr{?n'(7-kulûb. 1 c i l t .
158- Müverridiil-azh,
1 cilt.
159160161162-
Viicuhri mesfire, 1 c i l t .
Mişkadiil-meşhbih,
1 cilt.
Muhtasarü'l-hakayık,
1 cilt.
Mevâiz alt fe\aidü'l-leâli\
1 cilt.
163- TahkikiVn-nusrâ.
164- Hidayetii'l-ibM,
165- RiyaziVl-ahlak,
1 cilt.
1 cilt.
1 cilt.
166- Müftah-ı darUssaade, 1 cilt
167- E b ü l l e y s S e m e r k a n d î ' n i n
Tenbıhü'
I-khfilîn' i, 1 c i l t .
168- Şeriatül-İsihm,
1 cilt.
169- Ruhül-fâyık,
170- Mizaniıl-amel,\
171- Sefinetü'l-ebrar,
172- Levâm-ı
1 cilt.
cilt.
1 cilt.
envâriVl-kulüb,
173- Ziihretii'r-riyaz,
1 cilt.
1 cilt.
174- K e ş f - i u m û r ü ' l - â h i r e , 1 c i l t .
175- Kitabü't-turtb,
1 cilt.
176- Kitab-ı
Bostanü'l-ârifin,
177- İ m a m
Suyutî'nin
fi ahbarü'l-meltik'ı,
1 cilt.
178- Hidüyetü'l-hıyarh
fi
ecvibeti'lyehüd ve'n-nesarâ, 1 cilt.
179- Hûdi'l-ervah
fi
ahvâlü'l-cennel-i
ye'n-nar, 1 cilt.
180- Akömü'I-mercan
cilt.
Minhacü'l-Abidin,
1 cilt.
C e v a h i r ü ' l - H i k e m , 1 cilt.
Kelimiıt'Tayyib,
1 cilt.
KitabiVr-Ruh,
1 cilt.
1 cilt.
Kitaba
l-hakaik
269
Râzİ'nin
fi ahkâmü'l-can,
1
Zuhretü'n-nehVsi.
1
182- Umdetü'l-sâbirîn
ve
zahirelü'şşakirin, i cilt.
183- Avarifü'l-maarif,
1 cilt.
184- Hidayetiil-hidâye,
1 cilt.
185- Muhtasar-ı
Minhhcii'l-khsıdîn,
I
cilt.
186- Tergîb \e terhib. 1 cilt.
187- Takrib-i Tergıb ve terhıb, 1 cilt.
188- İ m a m N e v e v î ' n i n
RiyazU's-salihi
esgdr'ı. 1 cilt.
189- Fetni'i müştemil-i mecmaillelaif.
1 cilt.
190- Makasıd. 1 cilt.
191- Şerh-i lecrid. 1 cilt.
192- Haşiyeyi lecrid. 1 cilt.
193- .A.1İ
Kuşçu'nun
Celâleddin^n
k i î ' a s ı y l a beraber, 1 cilt.
195- A h u t ' u n , Zekalı haşiycsiyle
bera
ber tecrit haşiyesi. 1 cilt.
196- Seyyid-i Ş e r i f i n Mcvakıf şerhi. 1
cilt.
197- Kiıâbil'l-hûdJ. 1 cilt.
198- Mes'ud Ş i r v a n f n i n Şcrh-ı mevakıf-ı i l a h i y a t ı üzerine hasiycşi. 1 cilt.
199- İ m a m Sekkakfnin Şerh-i
Müfiah'ı.
1 cilt
200- Mutawel
201- Hüseyin Çclebi'nin Mıuarvel üze
rine havâşisi. I cilt,
202- Şerh-i ebyat-ı mutaryel. 1 cilt.
203- Munil-leMb.
2 cilt.
204- İ m a m Ş u m u n n î ' n i n
Mu'nı'l-lebib
şerhi.\ cilt.
205- Maıdn haşiyesi. 1 cilt.
206- Haşiyesiylc beraber .\îatalı şer-hl.
1 cilt.
207- Seyyid A l i ' n i n Abdülkenm
Haşi
yesiylc beraber Metli haşiyesi, 1 cilt.
MFHMFT CAYIRDAĞ
208- A b d ü r a h i m
Efendi'nin
Ebheri
Haşiyesiyle
beraber Metali haşiyesi,
1
cilt.
209- İmam
1 cilt.
Salebî'nin
210- Tabakatü'l-evUya
asfiya, 1 cilt.
Kısasü'l-enbiyü'sı,
ve
menakibü'l-
211- Elisübe fi temyizi's-sah&be,
1 cilt.
212- A b d u l k a d i r ' i n
Tabakatü'l-ülemaü'
l-hanefiyye'sı,
1 cilt
213- Tabakatü'l-ülemaü'ş-şafiiyye,
1 cilt
214- K ü t ü b - i sitte'de z i k r i bulunan
kimsey-i marifet h a k k ı n d a
Muini'l-khşif
i s i m l i kitap, 1 cilt
215- İ b n i Hacer'in Lisanü'l-mizan
'ı, 1
cilt
216- İ m a m Demirt'nin
Hayatü'l-hayvan'
1, 1 cilt
1 cilt
239- İlm-i t ı p t a n Muciz
cilt
nam
kitap,
i
Şerhi,
2
240- Bunun ü z e r i n e Ktzerutû
cilt
241- Bunun ü z e r i n e İbni Nefes'in
hi, yine bunun ü z e r i n e Aksaraf'nin
hi, 1 cilt
242- El-Muğnt fi
fetü'l-ilel ve'l-traz,
Şer
Şer
tedbirü'l-emrâz
1 cilt
243- K u t b - i M ı s r t ' n i n Külliyat
Akrabadin'\, 2 cilt
244- Hâvi fi ilmü't-tedavi,
246- Kânunçe
cilt
220- Tarih-i kâbe, 1 cilt
221- Tarih-i Mekketü'ş-şerife
ve medinetü'l-münevvere ve'l-Kudüs, 1 cilt
222- Tarih-i Melikü'l-Müeyyed,
2 cilt
223- İbni H â k â n ' ı n Tarih-i
vefayatü'-lâyan'ı, 4 cilt
224- Kitabü'ş-şecere, 1 cilt
225- İmam Zehebt'nin
Tarihü'l-İs-lâm'ı,
1 cilt
226- İmam Süyutf^nin
Hüsnü'l-muhadara fi tarih'ül Kahire'si, 1 cilt
227- Telhısü'l-Ahbar , 1 cilt
ve
229- İbni
Şıhne'nin
Rayzatü'l-Menazır'ı, 1 cilt
230- İbni A r a b ş a h ' ı n Timur Tarihi, 1
cilt
231- Malatt'in Tarih-i Muhtasar'ı, 1 cilt
232- Feth-i Şam, 1 cilt
233- Fûkihetü'l-Hülefa,
1 cilt
234- İ b n i V e r d t ' n i n
1 cilt
238- Eşkalü'l-Akûlim,
mariŞerhi
ve
1 cilt
245- Kânun-i İbni Sfnâ ,6 c i l t
217- Mihhûcü'l-mülüK
1 cilt
218- Sirâcü'l-mülûk,
1 cilt
219- Nasihatü'l-mülûk,
1 cilt
228- İbni Haldun'un (jnvanü'l-iber
divanU'l-mübteda'û,
5 cilt
235- Tuhfetü'l-acaib
ve
Tuhfetü'l-garaib,
l cilt
236- Bazı risalelerle beraber
Aca-ibü'lMahluktt, 1 cilt
237- Takvimü'l-Buldan,
1 cilt
Feridetü'l-Aca-ib'i,
ve sairile
247- Tesisü'l-sıhha
cilt
fi
beraber
şerhü'l-münha,
248- Makaletü'l-muhsiniyye
sıhhatü'd-diniyye,
1 cilt
249- Kitabü'l-havas
Kâff,
fi
1
1
ledbir-i
fi ilel'il-eşhas,
1 cilt
250- Hacı P a ş a ' n ı n Şifaü'l-eskûm'ı,
cilt
251- H a c ı P a ş a ' n ı n Celal 'ı 1 c i l t
2
252- Kanunçe şerhi , 1 cilt
253- Müntehâb-ı
alt
cehlihü, 1 cilt
254- Minhacü'l-beyan,
1 cilt
yesu't-tabib-i
255- İ m a m Semerkandt'nin
ve'l-altmtt'ı,
1 cilt
El-Esbâb
256- İ b n i B a y t a r ' ı n Muhtasar-ı
dtı\.\ 1 cilt
müfre-
257- Sıhah-ı cevherf, 5 c i l t
258- Muhtasara's-sıhah,
1 cilt
259- İ m a m S ü y u t i ' n i n m ü z e h h e r ' i l c i l t
260- C â r u l l a h
gath 1 c i l t
Allâme'nin
Faikü'l-Lü-
261- CaruUah A l l â m e ' n i n El-Esmâ
1 cilt
eftn,
ve'l-
K A Y S E R İ ' D F . V A K T F KTTTfipHANFT FRİ
K a d ı M a h m u d ' u n y u k a r ı d a listesi
verilen 400 c i l t l i k k i t a b ı n d a n h i ç b i r i ,
kendi m ü h r ü ile g ü n ü m ü z e i n t i k a l et
memiştir. Ancak b u n l a r ı n bir k ı s m ı n ı n
kayıtsız olarak, a ş a ğ ı d a bahsi geçecek
Hacı H a l i l E f e n d i ve R â ş i d E f e n d i K ü
tüphanelerine intikal etmiş olabileceği
veya ş a h ı s l a r elinde k a l d ı ğ ı t a h m i n edilebilir.
K a d ı M a h m u d ' u n b a b a s ı olan Süley
man E f e n d i ' n i n de eser sahibi â l i m bir
kimse o l d u ğ u a n l a ş ı l m ı ş t ı r . K a d ı , k i t a p
listesine onun üç eserini d a h i l e t m i ş t i r .
Bunlar, 70 n u m a r a d a k i 1 c i l t " C a m i ü ' l füsuleyn Es'ilesi ve Ecvibesi" (4). 97
numaradaki 1 c i l t " S a d r ü ' ş - ş e r i a H a ş i
yesi" ve 113 n u m a r a d a k i 2 c i l t "Mecmai'l-bahreyn Şerhi" dir. B u r s a l ı Mehmed T a h i r onun b a b a s ı n ı n i s m i n i n A l i
olup aslen K a r a m a n l ı o l d u ğ u n u ve 924
(M.1518) y ı l ı n d a vefat e t t i ğ i n i b e l i r t i p
y u k a r ı d a bahsi geçen "Şerh-i Mecmai'lbahreyn" ve C a m i ü ' l - f ü s u l e y n ' d e k i 380
suale cevap i s i m l i i k i eserinden b a ş k a
"Haşiye-i Şerh-i V i k â y e " , R i s a l e - i Aruz",
"Şerh-i
Feraiz,"
"Şerh-i
Hilâfiyat."
"Şerh-i Kaside-i B ü r d e , " "Şerh-i M ü l tekâ" ve "Risale-i Semt-i K ı b l e " i s i m l i
yedi eserini daha s a y m a k t a d ı r (5). Böy
lece S ü l e y m a n E f e n d i ' n i n 10 eseri tesbit e d i l m i ş oluyor. K â t i p Ç e l e b i , Şeyh
olarak v a s ı f l a n d ı r d ı ğ ı S ü l e y m a n Efen
d i ' n i n , "Sadrü'ş-şeria" i s i m l i eserinde I I .
Bâyezid'i a n m ı ş o l d u ğ u n u z i k r e t m i ş t i r
271
o l m a s ı d o l a y ı s ı y l a onun M a r a ş l ı da
olabileceği
belirtiliyor
ise
de
(8)
y u k a r ı d a b e l i r t i l d i ğ i gibi onun, K a y
seri'nin Tavlusun(yeni a d ı A y d ı n l a r )
K ö y ü n d e n olduğu bilinmektedir. Dev
ş i r m e olarak saraya a l ı n ı p Enderun'da
y e t i ş t i k t e n sonra, i l k i
1609
yılında
olmak ü z e r e dört defa K a p t a n - ı Derya
lık y a p m ı ş ve bu g ö r e v l e r i n d e b ü y ü k
başarılar
göstermiştir.
1616
yılında
b i r i n c i defa sadarete getirilen H a l i l
Paşa 1619 y ı l ı n d a bu g ö r e v i n d e n azle
d i l m i ş , 1626-1628 y ı l l a n a r a s ı n d a da
i k i n c i defa s a d r a z a m l ı k t a b u l u n m u ş t u r .
Onun b i r i n c i sadareti s ı r a s ı n d a Sultan
Ahmed C a m i i ' n i n inşaatı t a m a m l a n ı p
açılışı y a p ı l m ı ş . I.Ahmed vefat etmiş. I I
Mustafa I I defa tahta ç ı k a r ı l ı p 3 ay
sonra hal e d i l m i ş I I . O s m a n ' ı n tahta çı
k ı ş ı n d a n bir m ü d d e t sonra da bu göre
vinden a l ı n a r a k yerine Ö k ü z Mchmed
Paşa sadrazam olmuştur. Onun bu i l k
sadareti e s n a s ı n d a serdar olarak İran
seferine ç ı k m ı ş t ı r . İkinci sadareti sı
r a s ı n d a I V . Murad t a r a f ı n d a n Erzu
r u m ' d a k i Abaza Paşa İ s y a n ı ' n ı n bastı
r ı l m a s ı ile g ö r e v l e n d i r i l m i ş ancak mu
vaffak olamıyarak görevinden alınmış
tı. H a l i l Paşa, devrinin b ü y ü k muta
s a v v ı f â l i m i olan Aziz Mahmud H ü d a î
Efendi'ye bağlı olup 1629 da vefatı
üzerine şeyhinin Üsküdar'daki dergâhı
y a n ı n d a bulunan t ü r b e s i n e
defncdilm i ş t i r . İ s t a n b u l ' d a Fatih'te Millet K ü
t ü p h a n e s i c i v a r ı n d a k i camii, çeşmeyi.
(6).
2. Sadrazam Halil Paşa
Kütüphanesi:
"Mir'atı Kayseriye" i s i m l i , A h m e d Na
zif Efendi t a r a f ı n d a n y a z ı l m ı ş i k i c i l t
l i k yazma eserde ve bundan naklen K â
zım Ö z d o ğ a n ' ı n "Kayseri T a r i h i " i s i m l i
k i t a b ı n d a (7). I.Ahmed ve I I . Osman
devri S a d r a z a m l a r ı n d a n H a l i l P a ş a ' n ı n
memleketi olan K a y s e r i ' n i n
merkez
Tavlusun K ö y ü ' n d e 1026 H . , 1618 M .
y ı l ı n d a bir cami, bir mektep, b i r çeşme
ve bir u m u m î k ü t ü p h a n e k u r d u ğ u , an
cak b u n l a r ı n zamanla ortadan k a l k t ı ğ ı
kayıtlıdır.
Bahsedilen
kütüphanenin
kitaplarından
da
bugüne
kalan
olmamıştır.
Halil Paşa'nın Kayseri'nin Zeytun
veya Rusvan K ö y ü ' n d e n d e v ş i r m e ola
rak a l ı n d ı ğ ı , Z e y t u n K ö y ü ' n ü n M a r a ş ' t a
(4)
"Camiü'l-füsuleyn"
bilindiği
üıere
Simavna
K a d ı s ı O ğ l u Ş e y h Bedreddin'in meşhur eseridir.
(5) B u r s a l ı Mehmed T a h i r , Osmanlı
Müellifleri,
A F . Y a v u L - İ . Ö ı e n y a y ı n ı , C . I , s. 432.
(6) K â t i p Çelebi, K e ş f ü V - z ü n û n , İst. 1943, C . l l ,
s. 2023.
(7) K â ı ı m Ö ı d o ğ a n , s.107, 108. "Mir'atı
r i y y e ' isimli bu kıymetli Kayseri tarihi, 1910
vefat eden Ahmed N a ı i f Efendi
tarafından
Kayseyılında
yazılmış
olup varisleri tarafından Kayseri Valiliğine bastırılmak
üzere 1986
y ı l ı n d a teslim edilmiştir. Kitap
hakkında
g e n i ş bilgi Ali R ı ı a Önder'in "Kayseri B a s ı n Tarihi"
isimli eserinde b u l u n m a k t a d ı r .
(8)
İsmail
Hâmi
Daniçmend,
T a r i h i Kronolojisi, C.5, s.30,
İzahlı
Osmanlf
187;
Mufassal
33, 186,
O s m a n l ı T a r i h i , İ s t . 1 9 6 0 , C . I V , s. 1844,1845; Mehmed
Süreyya,
Sicilli
Osmanî,
C.2,
s.286;
İ.H.
Ü s k ü d a r T a r i h i , C . l , s.335, 336, 337, 339, 356,
Konyalı,
357.
M P H M ? T rAYTRDAĞ
272.
sebili, Ü s k ü d a r ' d a k i t ü r b e s i n i n a l t ı n d a ,
Sultanahmet Camii m i m a r ı S e d e f k â r
Mchmed A ğ a ' n ı n eseri olan çeşme ve
sebili, yine H ü d a t D e r g â h ı n ı n y a n ı n
d a k i K a p ı c ı Tekkesi'ni inşa e t t i r m i ş t i r .
I I I . M u r a d devrinde Rumeli Beylerbeyi
olan Mehmed Paşa, H a l i l P a ş a ' n ı n ağa
b e y i d i r . H a l i l Paşa K ö y ü olan Tavlusun'daki
hayratını
birinci
sadareti
s ı r a s ı n d a y a p m ı ş t ı r . Onun, h a y r a t ı n ı n
k a y ı t l ı o l d u ğ u bir vakfiyesinin de bu
lunması lazımdır.
3. Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Kü
tüphanesi:
K ö p r ü l ü l e r ailesinden olup
1683 y ı l ı n d a i k i n c i Viyana Muhasarası'nı gerçekleştirip neticede haçlılar
k a r ş ı s ı n d a bozguna u ğ r a y a r a k T ü r k İs
l â m alemi için büyük talihsizliğe ve
Sakarya Zaferi'ne kadar sürecek olan
230 senelik bir dönüş hareketinin baş
lamasına sebep olan meşhur Sadrazam
Kara Mustafa Paşa (1634-1683), daha
sadarete geçmeden vezir ve sadaret
k a y m a k a m ı iken H.1081 (M.1670) yılın
da Kayseri'nin İncesu İlçesi'nde yap
tırmış olduğu (binaların kitabeleri bu
nu teyid etmektedir.) bir b ü y ü k ker
vansaray, cami, medrese, muallimhane
(mektep), 5 çeşme, 6 abdesthane, 32
d ü k k a n , 1 fırın, 1 hamam, 1 tabakhane,
1 bezirhane, 1 boyahane, 1 bahçe; bu
gün "Kara Saz", o zaman "Sazyutan"
denilen kısmen b a t a k l ı k ve sazlık ara
zide üç adet ahır, 1 samanlık, 6 çiftlik
odası, bir sofa ile çiftlik için hayvan
lar ve ziraat aletlerini, Kayseri'nin 15
K m . b a t ı s ı n d a Kayseri ile İncesu ara
s ı n d a bulunan bahsi geçen Sazyutan'ı
(9) ve yine Kayseri'nin 15 K m . doğu
sunda, Sivas yolu ü z e r i n d e k i , kısmen
sazlık olan "Engir Gölü" (10) ç a y ı r ı n ı
v a k f e t m i ş , bu v a k ı f l a r ı için 23 Safer
1089 (M.1678) t a r i h l i vakfiyesini tan
z i m e t t i r m i ş t i r (11). İncesu' daki külliye'nin k e r v a n s a r a y ı V a k ı f l a r Genel
M ü d ü r l ü ğ ü ' n c e o n a r ı l m ı ş olup ârastası,
mektebi ve medresesi harap haldedir.
K ü l l i y e O s m a n l ı klasik çağının sonla
rının yapı karakterini göstermektedir
(12).
yeri y ü k M k vwhnli lifaat arMİti haline g e t i r i l m i ş t i r .
B u g ü n birçok b ö l ü m ü şahıslar eline g e ç m i ş t i r .
(10) Göl ve civarı H.615 y ı l ı n d a , S e l ç u k l u S u l t a n ı
I.İseeddin K e y k â v u s tarafından y a p t ı r ı l m ı ş olan S i v a s
Darüşşifası'na vakfedilmiş o l d u ğ u t a n t i m edilen v a k f i
yede kayıtlıdır, M.Cevdet, Sivas D a r ü ' ş - ş i f a s ı vakfiyesi
ve tercümesi. Vakıflar Dergisi, C . I , A n k .
müesseselerinden
Uluslararası
Bugün
merkez A m b a r K ö y ü smırları
içeri
Sivas
Türk-İsl&m
s.
Darüşşifası
Bilim
ve
ve
35
sağlık
vakfiyesi,
Teknoloji
I.
Tarihi
Kongresi, İ T Ü 1981, 8.23-35.
(11) Vakfiye, Vakıflar Genel M ü d ü r i ü ğ ü n d e
641
nolu defterin 55-58. sahifelerinde k a y ı t l ı d ı r .
(12)
Abdullah K u r a n , O r t a
Anadolu'da
klasik
OsmanU mimarisi ç a ğ ı n ı n s o n l a r ı n d a y a p ı l a n i k i
kül
liye. Vakıflar Dergisi, C . I X , 8.239-243. K u r a n ' ı n
kül
liyede şüpheli olarak "tabhane" diye b e l i r t t i ğ i
bina
kendisinin de tahmin e t t i ğ i gibi mektep o l m a l ı d ı r . Z i r a
vakfiyede tabhaneden bahis y o k t u r .
Kervansaray'm
d o ğ u cephesi, külliyenin yer a l d ı ğ ı b o ğ a t ı n k u z e y
g ü n e y i n d e bulunan k a y a l ı k l a r a
yüksek
ve
ve
geniş
bir
duvarla birleştirilmiş olup ilçe bu ş e k i l d e d o ğ u d a n kale
gibi tahkim edilmiştir. A n c a k bu d u v a r b u g ü n her iki
tarafta da yıkılarak sadece g ü n e y d e ç o k az bir
kalmıştır. K ü l l i y e n i n kervansaray ve
cami
bölüm
kitabeleri
aynı olup metinleri şöyledir:
Server-i âsıfân k u b b e n i ş i n
D â v e r - i dehr-i Mustafa P a ş a
Asaf-ı m ü l k - i S ü l e y m a n î
Y a n i karim-i m a k a m - ı m ü l k ârâ
Hayrü'l-cârisi irdi İ n c e s u ' y a
Han, hamam ve cami itdi bina
Eseri kaldı t â e b e d bakî
Kabbe'l-Allahu hayrahu e - b e d â
Ş â n i y â geldi Sal-i tarihi
Oldu bir cami ile han peyda
sene 1081
Cami kitabesinin ü s e r i n d e o tarihte t a m i r e d i l
diğini g ö s t e r e n kelimei tevhid, m u s a n n a o l a r a k " Y ?
Hâfie K&dir K a y y u m "
ve "tarih-i t a m i r sene
ibaresi yazılıdır. A y n ı tarihli t a m i r k i t a b e s i
1277"
caminin
b a h ç e kapısı üzerinde de v a r d ı r .
İncesu K a r a Mustafa P a ş a ' n ı n k ü l l i y e s i n i y a p t ı r
dığı tarihten ö n c e de m e s k û n idi. Y a v u z S u l t a n S e l i m
İran seferi d ö n ü ş ü n d e burada o t a ğ k u r m u ş .
Nasuh eserinde k ö p r ü s ü n ü n
minyatürünü
Matrakçı
yapmıştır.
P a ş a , Cengiz Orhonlu'nın da Derbent T e ş k i l â t ı n d a
lirttiği gibi külliyesini, burada a s a y i ş i s a ğ l a m a k
be
üzere
inşa ettirmiştir.
Külliye'nin
(9)
1938,
D o ç . D r . Ali Haydar B a y a t , A n a d o l u S e l ç u k l u
larak
ve
arasta, medrese ve
şahıslara
geçmiş
olan
mektebinin
bölümlerinin
sinde bulunan bu saBİığın bir b ö l ü m ü K a r a M u s t « l k
edilerek kurtarılması,
yapmak
üzere
P » ş a , d i ğ e r b ö l ü m ü de B o s t a n c ı Çelebi Vakfı 'na aittir.
1976 y ı l ı n d a mektebe y a p m ı ş o l d u ğ u m ü d a h a l e n i n
gide
S a e l ı k 1955
rilmesi gerekmektedir.
y ı l ı n d a kanallar açılarak k u r u t u l m u ş
ve
Belediye'nin f ı n n
onarı
istimlak
K A Y S E R Î ' D F , V A K I F KiTTÜPHANF.T F R İ
V a k f i y e d e , K a r a Mustafa P a ş a ' n ı n
k ü l l i y e y e b i r k ü t ü p h a n e de d a h i l et
t i r m i ş o l d u ğ u n a dair b i l g i b u l u n m a
masına r a ğ m e n , b u g ü n K a y s e r i ' d e k i tek
yazma eserler k ü t ü p h a n e s i olan R â ş i d
Efendi K ü t ü p h a n e s i n d e b u l u n a n 1486/3, 4, 6, 7, 8, 9, 10,ve 1489 numa
r a l a r ı n d a k a y ı t l ı olup buraya İ n c e s u '
dan H.1341 (M.1925) y ı l ı n d a g e t i r i l m i ş
8 cilt k i t a p t a k i v a k ı f k a y d ı n d a n (13)
P a ş a ' n ı n k ü l l i y e s i n e k i t a p ta v a k f e t t i ğ i
anlaşılmaktadır.
K i t a p l a r ı n , İ n c e s u ' d a inşa e t t i r d i ğ i
medresede k u l l a n ı l m a s ı ş a r t ı n ı h â v i ka
yıt
şöyledir:
"Kad
vekafe
hâze'lk i t â b e ' l - m ü n i r e K a i m - i makam Mustafa
Paşa el-vezir hasbeten l i U â h i ' l - a l e y y i ' l kadtr b i ş a r t - ı e n y ü s t a ' m e l e f i ' l - m e d r e seti'l- l e t i b e n â h â f i mevzi-i İ n c e s u 'Femen bedde-lehu b a ' d e m â semtahu f e i n nema ismihu ala'l-lezine yubeddilunehu' (14). e l â y e f i sene 1081"
4. Sadrazam
Nişancı
Mehmet
Paşa
Kütüphanesi:
Aslen K a y s e r i ' n i n E r k i l e t
b u c a ğ ı n d a n olan Mehmet P a ş a , t ü c c a r
dan A l i i s i m l i bir ş a h s ı n oğlu olup 1668
y ı l ı n d a d o ğ m u ş t u r . Saraya intisap ede
rek çeşitli memuriyetlerde b u l u n d u k t a n
sonra 1717 y ı l ı n d a vezaret r ü t b e s i ile
n i ş a n c ı , a l t ı ay sonra sadrazam, 1719
y ı l ı n d a M ı s ı r V a l i s i , 1727 y ı l ı n d a da
Cidde V a l i s i olup 1728 y ı l ı n d a vefat
etmiştir. M e z a r ı Mekke'dedir. Mehmet
P a ş a ' n ı n N e v ş e h i r l i Damad İ b r a h i m Pa
şa ile y a k ı n l ı ğ ı o l m u ş , m ü h i m m e m u r i
yetlere t a y i n ve azlinde onun tesiri
b u l u n m u ş t u r (15).
Mehmet P a ş a , H.1126 ( M 1714) yı
l ı n d a Kayseri'de meydana gelen b ü y ü k
zelzeleden y ı k ı l a n , memleketi
Erkilet'teki Musa Ağa C a m i i ' n i (16) yeniden
y a p t ı r a r a k (17) y a n ı n a a l t ı odadan iba
ret bir medrese ilave e t m i ş , mevcut bir
mektebi de t a m i r e t t i r m i ş t i r . P a ş a ' n ı n
bu v a k ı f l a r ı n a ait V a k ı f l a r Genel Mü
d ü r l ü ğ ü A r ş i v i ' n d e k i 730 n u m a r a l ı def
terin 19. sahife ve 8. s ı r a s ı n d a k a y ı t l ı
H . 1130 (M.1718) t a r i h l i bir v a k f i y e s i
bulunmaktadır.
Mehmet P a ş a ' n ı n v a k f i y e s i n d e k i t a p
v a k f ı ile i l g i l i bir bahis o l m a m a s ı n a
r a ğ m e n , c a m i i n d e b u l u n u p 1917 y ı l ı n d a
7 adedi, kalan d i ğ e r l e r i de 1985 y ı l ı n d a
273
Râşid Efendi Kütüphanesi'ne taşınan
k i t a p l a r ı n d a k i v a k ı f k a y ı t l a n onun k i
tap v a k f e t m i ş o l d u ğ u n a da ortaya koy
m a k t a d ı r . K i t a p l a r ı n s a t ı l a m ı y a c a ğ ı , re
h i n e d i l e m i y e c e ğ i , ancak Kayseri dahi
linde r e h i n karşılığı ö d ü n ç verilebile
ceği ş a r t l a r ı n ı h â v i bu v a k ı f k a y ı t l a r ı n
dan b i r i şöyledir: "Vakafa vakfe şeriyyen ve tasaddaka l i m e r z a t ' İ l l a h i teâlâ
ve R e s u l i h i aleyhi ezke's-selâti ve enme't-tahiyyati hâze'l-kitabü'l-müsemmâ
(13)
A l i R ı t a Karabulut,
Kayseri Râşid
Efendi
K ü t ü p h a n e s i n d e T ü r k ç e F a r s ç a A r a p ç a Yaemalar K a
talogu, Kayseri 1982, s.25, N.15, s. 21; Adnan Ö t ü g e n ,
Eski
bir
Türk
defter, 60
S.1-2, s.156
ile
yıl önceki
Kütüphaneciler
Türk
Derneği
kütüphaneleri,
Bülteni,
1962,
C.XI,
v d . B u r a d a X X . a s r ı n b a ş ı n d a "Dersaadet
Vilâyât-ı
Osmaniye'de
esâmisiyle kütüb-i
bulunan
m e v c û d e ve
kütüphanelerin
mevkûfe
miktarları"
belirtilmiştir.
(14) K u r ' a n , 11-181. M a n a s ı ; "Vasiyeti i ş i t t i k t e n
sonra d e ğ i ş t i r e n olursa bunun g ü n a h ı değiştirenin ü;;erinedir".
(15) Mehmet Ç a y ı r d a ğ , Erkiletli Nişancı Mehmed
P a ş a , E r c i y e s Dergisi, Kayseri 1983, S.61, s.12,13.
(16) M u s a A ğ a ' n ı n , Mehmet P a ş a ' n ı n
rından
olduğunu
Erkilethler
Erkilet
Camii'nden
ifade
Kayseri
akrabala
etmektedirler.
Râşid
Efendi
kütüp
hanesine gelen kitaplardan 6 numarah K u r ' a n - ı K e rim'deki
vakıf
kaydına
y ı l ı n d a IV.Mehmed'in
göre
kitap
H.1061,M.1651
annesi T u r h a n
Valide Sultan
t a r a f ı n d a n bu k ö y e vakfedilmiştir. B u k a y ı t , T u r h a n
Sultan'la Erkilet'in veya burada cami y a p t ı r a n Musa
Ağa'nın
sarayla
bir
ilgisinin
bulunduğunu
göster
mektedir.
(17) Camiin 1130 tarihli kitabesi şöyledir:
H a b b e t â cami-i pürnur-ı sücûd Barik' Allah tehi
beyt-i H ü d â
S a d r - ı zelzeleden o l m u ş i k e n eseri beşirefi mahsur
fena
Muadelet-kester w d r - ı
âlî s a h i b ü ' d - d e v l e
emmed P a ş a
İtdi bu camii v â l â s a k a f m a s k a t - ı l a t - ı
Meh-
şerifinde
bina
Ola hayrat-ı
müberrâtı
kabul-i devletin eyleye
efıun Mevlâ
Didi tarihini r u h s a t - ı hatif C a m i - i ferah teybinde
binasına
sene selâsîn mie ve elf
1130
G ö r ü l d ü ğ ü ü t e r e kitabede, Mehmet P a ş a ' n ı n ca
mii
kendi
d o ğ u m yerinde yaptırdığı
tedir. K ü l l i y e n i n
Yılmar
Önge,
yıkılan H a m a m ı
Külliyelenmitin
Ö n a s y a , C 7,8.74, 6.2,3,11.
ifade
hakkında
yıkılan
edilmek
bakımı:
hamamları,
bi-Kıssa-i Yusuf ve Züleyha ibtiğaen
li-merzat'İUâhi leala ve hüsn-i t e v f i k ı h i
s a h i b ü ' l - h a y r a t ve'l-meberrat ahvecü'libâd ila V â h i b ü ' d - derecât Mehemmed
Paşa hafazh' Ullahü ve yesserehu ma
yeşâu li-cemi-i talebeti'l-ulûmi ve vedeahu fı'l camii'ş-şerifi'l-lezi teşerrefe
binâihi'l-vâkıfü'l-müşarüileyh
el-vâki
f i k a r y e t - i E r k i l â t min m u z i f a t i ' l ' - K a y seriyye bi şart-ı en yukrae f i mahalihi
ve y ü n k a l c m i n h ü burehni ile'l-Medincti'I-Kayseriyye vclâ yurbenu velâ yubau 'Femen beddelehu bademâ semiahû
feinnema ismihû alc'l-lezine yübeddilunehû inn'Allahe semiun altm' ".
P a ş a ' n ı n ne kadar kitap vakfettiği
malum dcğil.dir. Muhakkak k i bunların
bir kısmı şahısların eline geçmiştir.
1917 yılında nakledilen 7 adetten başka
1985 yılında nakledilen toplam 59 yaz
ma eserden 19 adedinde Mchmed Paşa'
nın vakıf kaydı bulunmaktadır. Bun
lardan başka Kayseri Müzesi'nde 1226
numarada kayıtlı bir K u r ' a n ı Kerim'i
vc yine a y n ı Müze t a r a f ı n d a n bir şahıs
tan satın alınmış ve 77/781 numaraya
k a y d e d i l m i ş "Şemsü'l-Maarif" isimli bir
kitabı daha bulunmaktadır (18).
1985 yılında Raşid Efendi k ü t ü p h a
nesine nakledilen yazma vakıf kitaplar
Erkilet Camii'nde iken maalesef i y i n i
yetle yeniden ciltletilmiş, k i t a p l a r ı n
orijinal cilt kapakları çıkarılarak
ye
nileri yapılmıştır. Orijinal kapaklar
1983 yılında tarafımızdan Kayseri Müzesi'ne alınarak muhafaza altına alın
mıştır.
Mehmed Paşa'nın adına 1983 yılın
da, Erkilet Nahiyesi'nde yeni bir kü
tüphane açmış bulunuyoruz. Onun
mâlikânesi olan Erkilet'e (19) ait mülknameler y u k a r ı d a bahsi geçen makale
mizde yayınlanmıştır.
5. Molulu zâde Mahmud Efendi Kü
tüphanesi: Kayseri'de Pervanebey Med
resesi m ü d e r r r i s l e r i n d e n olan Mahmud
Efendi i b n i A l i Bey, aslen Kayseri köy
lerinden olan Molulu bir aileye mensub
olup aşağıda bahsi geçecek Matbah
E m i n i H a c ı H a l i l Efendi'nin de kardeşi
olduğu ifade edilmektedir (20). Mah
mud Efendi H . n 2 9 (M.1716) yılında
100 cilt kadar k i t a b ı n ı adı geçen med
reseye vakfetmiştir. K i t a p l a r ı i ç i n m ü tevelit
tayin
ettiği
talebelerinden.
Kayseri Cebe İlyas Mahallesi A l i Ç a v u ş
Camii hatibi Mehmed İ b n i H ı z ı r , hoca
sının her k i t a b ı n a v a k ı f ve m ü t e v e l l i
kaydını düşmüştür. M a h m u d E f e n d i ' n i n
H.1130, M.1718 y ı l ı n d a ö l ü m ü n d e n son
ra kitapları önce k a r d e ş i H a c ı H a l i l
Efendi'nin k ü t ü p h a n e s i n e H.1333, M .
1917 yılında da R â ş i d E f e t İ d i K ü t ü p
hanesi ne n a k l e d i l m i ş t i r . M a h m u d Efendi'nin m ü d e r r i s l i ğ i n i y a p t ı ğ ı , Sel
çuklu vezirlerinden M u i n e d d i n S ü l e y
man
Pervane'nin
yaptırmış
olduğu
medrese. Kayseri K a p a l ı
Çarşısı'nda,
Eski Bakırcılar Çarşısı y e r i n d e olup'
bugün bir iz k a l m a m ı ş t ı r (21).
6. Matbah ve Sur E m i n i H a c ı Hnljj^
Efendi K ü t ü p h a n e s i : Aslen
Kayserili
olup (22) tahminen H.1067 (M.1656/57)
yılında d ü n y a y a gelmiştir. İlk t a h s i l i n i
Kayseri'de y a p m ı ş , h a f ı z l ı ğ a
çalıştığı
için "Hafız H a l i l " diye m e ş h u r o l m u ş ,
daha sonra İ s t a n b u l ' a g i d i p Saray'a
intisap etmiştir. H â c e g â n
sınıfından
olarak resmi memuriyete b a ş l a y a n H a l i l
Efendi, önce arpa e m i n i , H.1132 ( M .
1720) yılında da a n ı l d ı ğ ı u n v a n ı o l a n
saray m u t f a k l a r ı n ı n a m i r l i ğ i n e ,
yani
Matbah-ı Amire E m i n l i ğ i ' n e g e t i r i l m i ş
tir. Aynı yıl p a d i ş a h H l . A h m e d ' i n ş e h
zadeleri, Süleyman, Mehmed, M u s t a f a
ve Bayezid'in s ü n n e t d ü ğ ü n l e r i n i h a z ı r
lamak, tertib ve icra etmek ü z e r e a y n ı
zamanda Sur E m i n l i ğ i ' n e de g e t i r i l e n
Halil Efendi bu g ö r e v d e çok b a ş a r ı l ı
olmuş, günlerce saraylarda ve d e n i z d e
devam eden bu merasim ve e ğ l e n c e l e r i
(18) Karabulut, s . l S . N . l O .
(19) Mehmet P a ş a ' n ı n m â l i k â n e s i
Erkilet'in
yılında
Selçuklular
Kayseri'de
nesi'nin vakfı
zamanında,
yapılmış
olduğu
Gevher
vakfı
olan
M.1205/6
Nesibe
Şifaha-
Refet
Yinanç,
vakıfları.
Belleten
bilinmektedir,
Kayseri ve Sivas D a r ü ' ş - ş i f a l a n n ı n
ve
H.602,
1984,, S. 189-190, s.301-308.
(20) Karabulut,
s.21.
(21) . Mehmet Ç a y ı r d a ğ ,
kadar
gelememiş
bazı
tarihi
Kayseri'de
yapılar,
zamanımıza
Türk
Tarih
Kurumu 9. Kongresine sunulan t e b l i ğ .
(22) Ali
Rıza
Karabulut'un,
O'nun
merkez köylerinden
olan Molu K ö y ü ' n d e n
belirttiğini yukarıda
kaydetmiştik.
Kayseri'nin
olduğunu
KAYSERİ'DE VAKTF KÜTÜPHANELERİ
m e ş h u r m i n y a t ü r c ü L e v n i Surname'sinde tasvir e t m i ş t i r . Bu
başarısından
dolayı H a l i l E f e n d i ' y e Sadrazam Nev
şehirli Damad İ b r a h i m Paşa hediyeler
de b u l u n m u ş t u r . Bu t a r i h l e r d e O s m a n l ı
Devleti'nde m e ş h u r Lale D e v r i de baş
lamıştır. H a l i l E f e n d i ' y e b a ş k a bir ek
vazife daha verilerek İ s t a n b u l s u r l a r ı n ı
onarmak ü z e r e Bina E m i n l i ğ i ' n e g e t i r i l
miştir. Bu işte de b a ş a r ı l ı o l m u ş , bu
arada b i r ç o k hayrat işine g i r i ş e r e k is
tanbul'da Ü s k ü d a r ve e v i n i n b u l u n d u
ğu Fatih c i v a r ı n d a Haydar semtinde su
getirmek, Çeşme yapmak cami t a m i r et
mek, memleketi olan Kayseri'de b i r ç o k
çeşme yapmak. U l u C a m i i yeni b a ş t a n
yapmak, muallimhane ve k ü t ü p h a n e aç
mak gibi h a y ı r eserleri v ü c u d a getir
miş, bir ara Hac'ca giderek h a c ı da
olmuştur.
Lale D e v r i ' n d e n sonra Patrona H a l i l
İsyanı
neticesi
vazifesinden
alınıp
Kayseri'ye g ö n d e r i l e n H a c ı H a l i l Efen
di 1746 y ı l ı n d a tekrar Arpa E m i n i .
1748 de Defter E m i n i , 1752 de de Cizye
Muhasebecisi oldu. Nihayet 11-67 Cemaziyelevvelinin b a ş l a r ı n d a ( M . 1754
Mart) y ü z yaş c i v a r ı n d a iken vefat etti.
Ö l ü m ü n e "Bağ-ı K u d ü s " ibaresi ile t a r i h
d ü ş ü r ü l m ü ş t ü r (23).
H a l i l E f e n d i ' n i n t ü r b e s i F a t i h ile
H a l i ç a r a s ı n d a b u l u n a n Haydar semtin
de,, M ü f t i A l i Mahallesi'nde. Şair Bûki
ve Esrar Dede S o k a k l a r ı a r a s ı n d a , şim
di mevcut olmayan e v i n i n y a k ı n ı n d a
bulunan Aşık Paşa Tekkesi-Mescidi Haziresi'ndedir. Mermer, y ü k s e k , göste
rişli, klasik O s m a n l ı t a r z ı şebeke me
z a r ı n d a b u l u n a n k a v u k l u baş t a ş ı n d a
şunlar yazılıdır:
Huve'l-hayyü'l-bâkî
s a b ı k â M a t b a h - ı amire E m i n i
M e r h u m ve m a ğ f u r
H â f ı z El-Hac H a l i l E f e n d i
ruhuna e l f â t i h a
sene 1167
D e v r i n i n k a y n a k l a r ı n a göre sözüne
sâdık, h a k k ı n a
r a z ı , i l i m ve
irfan
s a h i p l e r i n i himaye eden. evi ve sofrası
g ü n d ü z ve gece herkese a ç ı k , c ö m e r t ,
h o ş s o h b e t bir devlet a d a m ı olarak şöh
ret b u l m u ş t u r . O, R u m e l i H i s a r ' n d a k i
275
b a h ç e s i n e P a d i ş a h ve Devlet r i c a l i n i de
sık, sık davet ederdi.
H a c ı H a l i l Efendi'nin V a k ı f l a r Ge
nel M ü d ü r l ü ğ ü ' n d c , 735 nolu defterin
(Haremeyn 2) 86-97. 102. 124. 193 sahifelerindc kayıtlı H.1142 vc H. 1165
t a r i h l i vakfiyeleri b u l u n m a k t a d ı r . Bu
vakfiyelerden anlaşıldı ğnıa göre İstan
bul'da Aşık Paşa. Ccbccibaşı. Samatya
K a p ı s ı . Sivrikoz. Balat Kapısı dışında
K ı r b a ş , U n k a p a n ı . Manisalı Çelebi. Ga
lata Camii. Başmakçı. Şura. Ş c h s u \ a r .
T e v k i i Cafer. Dcbbağ "^unus. Mustafa
P a ş a ' y ı atik.. Tahta Minare. K i r e m i t .
E r c i Bey. Molla Fcnari Mahallelerinde.
Havass-ı refia kazasına bağlı Pcnahar
k ö y ü n d e . İstinye Boğazkesen
Kalesi
b a ğ l a r ı n d a . Ü s k ü d a r Bulgurlu k ö y ü n d e .
.Adalar K a r a m a n ı n d a . K a y ı ş p ı n a r ı Dağı
d i b i n d e . Edirne Muradiye. Camii atik;
M i r a h u r Ayas Bey Mahallelerinde. \ i d i n Şch Mescidi Mahallesi. İstanbul
K a p ı s ı . V i d i n Kalesi a r d ı n d a . Kayseri
A t p a z a n . Camii kebir a\lusu y a k ı n ı ,
ç a r ş ı d a Bakkallar sokağı. Boyacı Kapısı
ve Hasbey Mahallesinde çok miktarda
v a k f e t t i ğ i akar emlaki olup ayrıca
10260 k u r u ş u da (gümüş para) vakfet
miştir. H a l i l Efendi bu geniş gayri
menkul \e menkul \ a k i f l a r i n i n geliri
ni, v a k f ı n idaresinde hizmeti olanlara,
ve \ azif elilcrc. y a p t ı r m ı ş olduğu Kayseri'deki cami. \ inc burada. İstanbul'da
Aşık Paşa Mahallesi'nde; Ü s k ü d a r ' d a \c
Balat'taki çeşme vc a k a r s u l a r ı n ı n tami
rine. Mekke vc Medine'ye her yıl hac
mcNSİmindc 120 altın gönderilmesine.
K a \ s c r i ' d e bulunan Cami-i
Kcbir'dc
i l i m tahsil cnirccck dcıs-i Omlara. a \ n ı
^amidc hadis okutan. \aaz \c nasihat
edenlere, m ü e z z i n l e r e , bu cami \c \iozatlı mahallesinin i h t i ş a ç l a n n a . Kayscri'dcki muaHirr,'r.;incsınde okuyan taİcbcicr.-. hocalara \c halifelerine, gelir
fazlasını ise c\13dına şart kılmıştır.
H a l i ! Efendi'nin Ü s k ü d a r . Selamsız
Caddesi. Toygar Hamza Camii'nin al
t ı n d a H . l l l ^ ' . M. 1707; Haydar'da. Aşık
(23) M - M ü n i r Aktepc-, .Mnıbr.h K m m ı H:.lıl Efen
d i ' ye drıır b a n
Dergifi.Ift
n o t l a r , I IV Eat-i.iy.a Kukultı-sı T a r i h
1960. S İ;., 5 . 6 5 - 6 9 .Makalodt-, Halil Eft-.ı-
d i ' n i n evi ve m e z a r ı n ı n b u l u n d u ğ u Haydar f c m l ı y a n
lışlıkla Ü s k ü d a r ' d a
göfterilmıftir.
276
MFHMFT CAYIRDAĞ
Paşa Mescidi'nin alt t a r a f ı n d a k i köşede
1133, M . 1720; yine Ü s k ü d a r ' d a Durbali
Mescidi c i v a r ı n d a , Hayreddin Çavuş
Mescidi bahçesi d u v a r ı n d a ve Selamsız
Caddesi, Solak Sinan Camii üst tara
f ı n d a i k i yoi b a ş ı n d a H . l M l , M . 1728;
nihayet Ü s k ü d a r ' d a Murat Reis Mescidi
c i v a r ı n d a . Çinili Cami Sokağı'nın köşe
sinde H.1143, M . 1730 t a r i h l i çeşmeleri
b u l u n m a k t a d ı r (24). Ü s k ü d a r ' d a k i çeş^
melerine Ç a m l ı c a ' d a n hususi kanallarla
su g e t i r t m i ş t i r .
H a l i l Efendi, Kayscri'de de 1126, m.
1714 yılında meydana gelen depremle
harap olan Ulu Camii (Cami-i Kebir)
"resm-i kadim üzre" H.1135, M. 1722/23
yılında tamir ettirmiş(25), aynı yıl
Gülük Camii çeşmesini inşa ettirmiştir
(26). Bunlardan başka yine aynı yıl
Kayseri'dc Ahmet Paşa İlkokulu köşe
sindeki çeşmeyi (yıkılmış olup kitabesi
Müzededir), İnönü Bulvarı üzerindeki
Gömleksiz Çeşme'yi
Düvenönü'ndcki
Dutlu Çeşmeyi (yıkılmıştır vc kırık
kitabe
parçaları
müzededir),
yine
D ü v e n ö n ü ' n d c k i Hasbek Kitçi Camii
Çeşmesi'ni, vc K ü ç ü k Mustafa Mahallcsi'ndeki Çukurlu Camii Çeşmesi'ni inşa
ettirip bunlara su getirtmiştir. O'nun
Kayseri'deki muallimhanesinin, müze
deposunda bulunan kırık kitâbesinde:
S a h i b ü ' i - h a y r a t ve'I-hasenat
Sâbıkâ Matbah-ı Amire Emini
reham için otuz yedi sene müru
rundan
d e k â k i n ile sair emlakinden hasıl
olan
sonra Kayseriye geldikte itdiği
icar-ı şerifeleri vaz eylediği
dersiye ve vaziyeler ve zayiflerine...
olan medreselerde mevcud talebe-i
ulûma... yazılıdır.
Hacı H a l i l Efendi'nin, esas konu
muz olan k ü t ü p h a n e binasına gelince,
O i l k defa Kayseri'de, bilinen müstakil
k ü t ü p h a n e b i n a s ı n ı Hunat (Huand)
Medresesi içine y a p t ı r m ı ş t ı r . Medrese'nin e y v a n ı n ı n ö n ü n e bir duvar çekip
ara bölme yaparak ve k a p ı , pencere ko
yarak meydana g e t i r d i ğ i k ü t ü p h a n e bi
n a s ı n ı n resmi. Medrese ile i l g i l i eski
y a y ı n l a r d a b u l u n m a k t a d ı r (27). Burada
1164, M . 1751 y ı l ı n d a k ü t ü p h a n e s i n i açan Halil Efendi'nin k i t a p l a r ı n d a k i va
kıf m ü h r ü n d e : " M i n e ' l - k ü t ü b i ' l - l e t î vekafeha El-Hac H a l i l E f e n d i i b n i E l Hac A l i , H â c e t ü ' r - r u z n a m c e t ü ' l - e v v e l l i darü'I-kütbi'l-leti b e n a h â b i Medreset-i
Huand Hatun f i m e v l i d i h i vc h i y e ' l Kayseriye sene 1163
H."
yazılıdır.
Tercümesi:
Ruznamçe-Evvel
Hocalığı'nda bulunan Hacı A l i oğlu H a c ı
Halil Efendi'nin
doğum
yeri
olan
Kayseri'de, Huand H a t u n
Medresesi
içerisine
yaptırdığı
kütüphaneye
vakfettiği k i t a p l a r d a n d ı r .
1167 Cemaziyclevvel b a ş ı n d a ( M a r t
1754) vefat eden H a c ı H a l i l E f e n d i ' n i n
vakfiyesinin sonuna 2 Ş e v v a l 1167 (24
Temmuz 1754) tarihinde, y a n i ö l ü m ü n
den beş ay kadar sonra, v a k f e t m i ş o l
duğu 318 (kendi k a y ı t l a r ı n a g ö r e 3 2 ] )
adet k i t a b ı n listesi y a z ı l m ı ş t ı r .
Bu
listenin b a ş ı n d a k i ibare ş ö y l e d i r : " i n
asıl M a h r u s a y ı Kayseriye c c n n c t - i i n ne'l-muhsin ve'l-beliyyeden o l u b m ü d det-i medide isnan-i a-liyye e m i n - i m a ı bah-ı amire ve muhsebe-i evvel vc sair
sahib-i celilede e v k a t g ü z a r o l u b h a l e n
ved-ı âlem-i fena i d ü b s a h i b ü ' i - h a y r a t
t â l i b ü ' l - m ü b e r r a t merhum cl-hac H a l i l
efendi'nin
hal-i
hayatında
mâlik
olduğu kütüb-i nefisenin m a s k a t - ı reisi
belde-i mezkurede talebe-i u l û m
ve
maarifin i n t i f a l a r i y ç ü n k ü t ü p h a n e b i n a
ve derununda vaz olunmak ü z e r e v a k f 1 sahih-i m ü e y y e d ile v a k ı f e y l e d i ğ i
ütüb-i mevkufe-i m e z k û r e d e f t e r - i yed
rehberleri el'l-esâmi bervec-i ûti z i k r
olunur f i yevmi's-sâni m i n Ş e v v a l i ' l m ü k e r r e m sene seb'a ve s i t t î n ve miete
ve elf". Kaydedilen k i t a p l a r da ş u n l a r
dır:
1- Kelüm-ı
Evail.
Kadim,
bâ-hatt-ı
(24) İbrahim Hilmi T a n ı ş ı k ,
İst.
1943,
C.I,
N.124,
İstanbul
226-/30,
Şeyh
Çeşmeleri,
250/44,
257/51,
265/59.
(25)
Aktepe, a.g.e.; Mehmet
Çayırdağ,
Kayseri
Etnografya
Dergisi,
Monument T u r c ' s
D'Ana-
Ulu Cami ahşap minberi, T ü r k
S . X V , S.-55-64.
(26) Aktepe, a.g.m.
(27)
Albert Gabriel,
tolie, K a y s e r i - N i ğ d e , Planche X I V , R . 2.
K A Y S E R İ ' D F V A K I F K Ü T İ İ P H ANF.T F.R T
2- Kelâm-ı
Kadim,
Mukle M ü e y y e d , , s ü l ü s .
3- Tefsir-i
Kadı
4- Tefsir-i
Ebü'l-leys,
5- Tefsir-i
Medarik,
6- 14- Tefsir-i
evvel-tâst.
Beyzavt,
Kadı
45- MesabihiVş-Şerif.
cild
46Müşkatü'l-Meşabıh.c\\Ğ
tamam c i l d .
47- Şifa-i Şerif l i - K a d ı İyas, cild
48- D e f a t e n Şifa-i Şerif
li-Kadı
İyas, c i l d
tamam c i l d .
cildeyn.
Ebııs-smıd,
cild-i
cild-i
Beyzavi,
18- Tefsir-i
cild.
ev
cildeyn.
ce\ahiyH'I-esdaf.rws,\İ
19- Tefsir-i
Celaleyn.
20- Tefsir-i
Hüseyin
21- Kadı
İbni
Dürrü'l-Mensur,
15-16- Tefsir-i
vel, s â n i
17- Tefsir-i
bâ-hatt-ı
Haşiyesi,
tamam c i l d .
Vaiz, nısıf
cild.
Şeyhzâde, cild.
22- Tefsir-i
mam c i l d .
muhtasarü'l-Kur
23- Tefsir-i
cild.
24- Tefsir-i
cild.
25- Tefsir-i
tamam c i l d .
Süretü'l-Ftıtiha,
tamam
garibü'-Kur'an.
tamam
26- 28sâni-râbi
aıu
ta
Kadı.
Tefsir-i
Sure-i
EbiVl-leys.
Fatiha-yı
şerif,
cild-i
tamam
3>0- Haşiyeyi
Beyzavî,
li-Sinan Efen
di, cild
31- Haşiye-i İsam ale'l-Kadı,
cild
32- Halhali
ale'l-Beyzarl,
cild
33- Sinan Efendi,
kıt'a
34- Haçiye-i
cild
35- Mecmua-tü
Kadı,
revnakil'l-Tefasir.
Şatibı, c i l d
Buhari-i Şerif, c i M
Defaten
Buhari-i
Şe-rif.
D e f a t e n Buhari-
42- Buhari-i
60- İ b n i Melek .Alc'l-Menar. c i l d
61- Meln-ı Menar. cild
62- D e f a t e n Metn-i Menar. cild
63- Tercüme-i
Mcaricü'n-MühürYe.
Şerif.&\\c\
64- Usul fi l-Hadıs. cild
6."^- Tasrih-ı Şerhü'l-Kıyye.
cild
66- Meın-i Şemail-i Şerif, cild
67- Şemaılü'n-Scbî.
cild
68- Tercüme-i Şemail-i Şerif, cild
69- Hadıs-i Erbain, cild
70- Şcrh-ı Şemail-i Şerif li-aliyyü'lk â d i r (kûri olacak), cild
71- Haşiye-i Menar li-Azmizadc. cild
72- Şerh-ı
Camiüs-Sagır
li-Süyutl.
cild
so
nısf-ı
cild
Şerif, c i l d - i s â n î
43- Buhari-i Şerif, c i l d - i sâlis
44- Es-sâlis m i n es-Sahih-i
cild
cild
36- Kitab-ı Tecvid, c i l d
37- Kilab-ı
Tecvid,
c i l d (sayfa
nunda tekrar y a z ı l m ı ş o l a b i l i r )
cild
59- E l - K a d ı - ı C a m i ü ' s - S a h i h . C i l d
Yâsin'den.
cild
cild
49- D e f a t e n Şifa-i Şenf. ...cild
50- Mücmua-ıü
Ahadis ve g a y r i h û .
cild
51- Şerh-i Meşarik li-İbni Mclek,ciid
52- Şerh-i Siyerü'l-Kebir.
cild
53- Siyer-i I Vvs/, c i l d
54- İbni Melek :i\o'\-Mcşarik. cild
55- Camin s-Sagir fı-l-hadis. cild
56- D e f a t e n Camiü's-Sagir
fi'l-hadis cild
57- .Muratla li-İbni NMlik. cild
58- Müşarikü'l-Envar.
29- Tefsir-i
383940evvel
41-
277
Müslim.
73- Hadis-! Şeıirl. cild
~4- Hısnu!-Ha\ır,.
cild
75- D e f a t e n Hısnü'l-Hasm.
cild
~6- Şcrh-t
Hısnül-Hasın
li-Aliyyülkî^rî. cild
7 7- D e f a t e n Şerh-i Hısnül-Hasın
11.•\liy\ü"l-kar1. cild
78- Şcrh-ı .Vii/îK'.li-Aliyyü'l-kârl.cild
79- Şcrh-ı Cezcrh cild
80- Şcrh-ı Elfıyye fı amı'l-hadıs.
81- Tc.rikai-ı
Muhammcdiye.
cild
clKl
82- Şerh-i Tarikat
li-Hocazâde, cild
83- Şerh-i Tarikat
l i ' l - A l l a n , cild
84- 89- Kitah-ı
Talarhaniye,
sâni-sâdis
90- Fetava-yı Ali Efendi, cild
cild-i
132- Kudıa-t fi'l-fıkıh,
133- Dürr-i meknun, c i l d
134- 135- ^e//7-/ Mufassal-ı
( i k i adet)
94-
Yahya Efendi,
138-
96- Müeyyedzâde,
cild
97- Tercime-i Avarifü'l-Maarif,
cild
98- Ekmel ale'l-Hidaye,
cild
99- 100- İbnü'l hümam
Ale'l-Hidaye,
ciId-i evvel, sânt
101- Şerh-i Kenz-i Zeylâf, cild
141- Menasikil'l-hac,
li-Ali
142- Minhacü'l-âbidfn,
Türkt, cild
104-106-O/? Şerh-i
Vâff,
evvel, sâni, sâlis
107- Kııhistan-t Kehtr, cild
Arabt, cild
144- Mizan-ı
cild
Şârânf,
şif, c i l d
146- Tebyin-i
meharim,c'ı\d
147- V â n t , Ale'd-diirer,
148- Tercüme-i
cild-i
149-
Melik
Mihal,
Avarifü'l-maarif,cı\d
152- Silahü'l-mü'min,
İbni
153- Kitabü'l-Vâfi,
cild
cild
154- Tenbihü'l-enam,
cild
cild
112- Dürer-i Gurer, cild
155- A h i
Çelebi
cild
alâ
158- Tahiyyetü'l-Mıüıammediye,
cild
159- Muhammediye,
117- İbrahim Halebi-i Kebir, cild
160- Mesail-i
118- İbrahim
161- Cevheretiıt-tevhid,
Halebi-i Sagir, cild
Eşbahıın-Nezayir,c\\d
120- Tezkiretü'l-Ktırtııbf,
müteferrika,
165-
123- Tenbihü'l-galatht,
166- Dekayikü'l-hakayık,
127-
cild
cild
128- Nurü'l-izah,
129- Fevaidü'l-fıkıh,
130- C ami İV l-hike m, cild
131- SeyfiVl-meşayih,
cild
cild
cild
bi-ahbar-i
DariVl-Mnstafa,
cild
cild
169- .Ş'er/!-/ Hemziye,
170-
cild
cild
İthafü'l-müridfn,c'ûd
168- Fe/^
cild
cild
cild
167- Kitabü'l-minhac,
Tuhfetü's-siileha,ci\d
Edeb,E\-Kâzt,
cild
cild
163- Kitabü'l-lemeat,
164- Sevaikü'l-mahrika,
126- Metn-i Vigâye,
cild
162- £'vzfi/7/r/-mesalik,cild
cild
122- Metn-i Kudurt, cild
125-
cild
cild
121- Menakib-i İmam-ı Azam, cild.
124- Hallü'r-rumuz,
Sadrü'ş-şeria
156- Mecmua-yı mevaziü's-saltıt,
157- Tercüme-i Tarikat, c i l d
113- Şerh-i Mülteka //'/-/eraid, cild
114- 115- Mültekaü'l-Eblmr,
cild ( i k i
adet)
116- Şerh-i Münyetü'l-Mnsalli,
cild
Mecalisü'l-ebrar,cı\d
151-
cild
111- Defaten Sadrü'ş-şeria,
119-
cild
150- /i/n' Çc^/e/)/, c i l d
Kebir, cild
Mecmaü'l-Bahreyn,
110- Sadrü'ş-şeria,
el-kârî
143- Menasikiil-hac,
145- Mecalis-i
102- 103- İkmal, cild-i evvel, sâni
109- Şerh-i
Melek, cild
Minhacü'l-ârifin,c\\<i
cild
cild
108- Defaten Kuhistan-ı
cild
139Minhacü'l-ûbidfn,c\\û
140- öet/e C/7«^, c i l d
cild
Hülasaıiı'l-Feta\a,c'ûd
95- Camiü'l-Füsuleyn,
izah,
136- ^f-r/î-/ ^/>'fl l i - s e y y i d A l i , c i l d
137- Ravzatü'l-ebrar,
cild
91- Fetava-yı Ankaravf, cild
92- Kadıhan, cildeyn, evvel ma'sâni
93- Fetavayı
cild
cild
İthafü'l-milridfn,cı\d
171- Dekayikü'l-hakayık,
' 172- Kitab-ı resail-i
173- Tercüme-i
cild
mu'tebere,
Şifai'l-mümin,
cild
cild
K A Y S E R t ' D E V A K I F KÜTÜPHANF.T.FRT
174- Halisaiiıl-hakayık,
175- Metn-i Şira, c i l d
cild
176- Medh-i ResuVUllah
(S.A.}'.),
177- Sad kelimet-i
ma'sıtre,
179- Risail-i
AliyyiUkâri,
cild
Ali, c i l d
187- Şerh-i
224- Mifiahü'l-Cenne.
188- İbadht-ı
cild
189- Kitab-ı
U-hakk-ı
190- Gıdayı
ruh, c i l d
191- Mecmua-i
194- Kitab-ı
a$ere-i mübeşşire.
197- Kitab-ı
201- Ebii'l-miinteha,
cild
cild
Hayatiri-hay\"a.n,
203- Tercüme-i
Eyyühe'l-reled.
cild
cild
207- Şerh-i
ii'l-hayraı.
Biırde,
209- Tercüme-i
211- ^e///-/' Kaside,
Benâd-suad.
214- Şerh-i
Kasaid,
cild
cild
cild
cild
239- ^t-/7î-/ Mıfiah.
cild
Hilye-i
cild
cild
2 4 4 - A'c' /fi.1•/c-// 7- f / A Y ; . c i 1 d
24 5 - .Vf r e; y K • i (• 7 - f » n r< n. c i 1 d
cild
cild
cild
251 - İ'nvan-ı
Şeref, cild
252- Kıiah-ı
Hacı Aımcua.
cild
İbni Hişam. cild
254- D e f a t e n Mugnı I-Lchıh.
cild
255- Tuhfctil'l-irih
cild
di:
cıld
Mi!:::nı l-l-chıh.
cıld
256- Hauvc-t
cild
Hakânî.
cild
247- Şcrh-i Çağmun'ı. cild
253- \fuğnı'l-Lchth.
cild
215- ///7ye-/ Hakânf,
216- Mecmua-i
fi'l-AkcıJ.
cild
213- Kaside-i
cild
fıl-Maanı.
250- Mızanül-Edeb.
Bürde.
Münferice,
cild
238- Metn-i Mıftah
249- Hısahül-Bclagc.
cild
Bürde.
212- Kaside-i
cild
237- Bahıul-Kclâm
248- Kitahül-Lübah.
cild
Kaside-i
210- ^er/î-/ Kasedi-i
cild
cild
Esmaii'l-Hüsna.
208- Kaside-i
Dcnml-zaılc.
Kadı-zâdc.
246- Suhhciü'l-Fikcr.
204- F/A;/?-/ FA:/?-?/-, c i l d
206- Şemsü'l-maarif,
Hakan-ı
242- Haşiye-i ale'l-MuiavycI.
li-K(:sım
Leysı. c i l d
243- Muhtasar fi'l-Maalı. cild
cild
Delail
cild
241- //fisr//; G7t'^/ alc'I-Mutcyvcl.
202- Tercüme-i
205- Mecmual-i
cild
tah\ıIi'l-Ak'm.
240- Mıttavc! Es-SaadcJdm.
cild
199- Nugave fi'l-ahhar,
227- Ahkâm-ı
236- Kcsteli alâ Şerh-i AkaiJ.
cild
cild
200- İllihafü'l-ahissa,
226- /:/7fl/ı-/ £i/t'/^ vel-Emsal.
235- Akaid-i
cild
198- Miflahü'l-khsid'in,
cild
234- ^t';7î-/ .-lA^v/t/- cild
cild
sahayif,
İbn-i Şenf.
233- Zübdetü'l-Kelâm.
cild
şerh-i esma. c i l d
196- Dürreiü'l-muziyye,
cild
cild
232- Def aten Tclvih. cild
cild
195- Tuhfeliil-mülûk,
cild
231- re/v//ı //7-î/.v;(/.cild
cild
ebvabü's-saade.
193- Felhür-raitf
cild
cild
cild
ebereyu.
192- Tuhfetü'ş-şâhâiK
225- Yadigâr-ı
230- Tercüme-i
cild
bedeuiyye,
cild
228- Kaside-i Taiye. cild
229- Menhecü'r-Rcşnd.
cild
cild
saltık,
cild
223- Ta\aifü'l-Meşcırihat.
cild
cild
186- İşarüli'il-meram,
219- Hizbü'n-Sasır.
cild
222- ^er/?-/ Makamalü'l-Harirl.
cild
182- Tenbihü'l-gafilhı,
cild
183- MUellefat-ı
Bilgili
Mehemmed
Efendi, c i l d
185- Mir'aıiis-safa,
Cennetul-Esma.
221- Makamalü'l-Harirl.
cild
181- Münebbihü'l-ragıd'iTv,
^£>/77-/
220- Bedayiü'd-duhür.
cild
cilail-kulCtb,
184- İhyai'il-iUüm,
VesileTul-Hüsnh,c\\â
218-
Hazret-i
178- Ed'iyye-i
180- Mecmua-i
217-
279
cild
Ramazan EjcnJı.
257- /.swi(7 «/(' /-//«e/.cild
cild
258- Molla Cami ale'l-Ktfiye,
259- KİUliyat-ı
Ebül-Begt,
cild
cild
260- Hind ale'l- Kû/iye, cild
261 Enmiİ2eciıl-Lebib,c'ûĞ
311-
cild
cild
sıhah,
cild
277- Liigat-ı kâmus, cild
278- Defaten Liigat-ı
Niğmetıdlah,
cild
Vankulu,c'ûd
280- Liigat-ı Ahteri-i Kebir cild
281- Liigat-ı Ahteri-i Evsat, cild
282- 283- Lilgat-ı Mirkat, cild
284- Liigat-ı Deşişe, cild
285- Lilgat-ı Halinû, cild
286- Liigat-ı Nimetııllah,
287- Mecmnatii'l-liiga,
cild
cild
288- Kenzü'l-Lüga-yi Farist, cild
289- Tercilman-ı
liiga, cild
290- Asafname, cild
291- Kanunname, cild
292- 293- Şakayıkii'n-Numaniye,
cild
294-295- Zeyl-i Şakayık
Li-Nev'izâde, cild
296- Mesnevi-i Şerif, cild
297- 298- Şerh-i Mesnevi, cild-i ev
vel, sâni
299- Mearicii'n-nübüvve, cild
300- Kiilliyat-ı
Şeyh Sadi, cild
301- Şem't Bostan-ı-ı
Tiirkf, cild
302- Şem'f Gülistan-ı Tiirkt, cild
303- Bostan-ı
Şeyh Stdi,
cild
cild
Mecmaii'l-bahreyn,cı\d
314- Baharistan-ı
cild
Molla Cami,
315- Tefsir-i
garibü'l-Kıır'an,
316- Mülteka
el-ebhıır,
317- Mir'atii's-safa,
cild
cild
cild
cild
cild
318- Tarih-i Kiinhil-L-ahbar-ı
271- Metn-i El fiye, cild
279- Lilgat-ı
cild
313- Mecmua-i aruz,
cild
273- Kadıctk, cild
274- Sar/ amxlesi, cilt
ll'S-lK)Liigat-ı muhtasar-ı
cild
312- Tuhfe-i Molla Cami, c i l d
267- 268- Mıığribü'l-avhmil
cild
269- D e f a t e n Muğrib-i avâmil müahu
Şerh-i merah, cild
270- Kavaidiil-i'rab,
cild
272- Dü fi'l-misbah,
Şeyh Sâdi,
cild
310- Tezkiretii'ş-şuara,
ve gayrihu, cild
266- Muğribü'l-İzhar,
305- 306- Gülistan-ı
307- Nefahatü'l-üns,
309- Şerh~ı Şâhidi,
cild
264- Şerh-i Kavaidü'l-İrab,
265- İzhar
cild
308- Hızane fi'l-inşa,
262- Şerh-i Enmuzec, cild
263- Nahiv Cümlesi,
304- Bostan-ı Arifin,
^/hcild
Sonradan gelen b a ş k a k i t a p l a r l a da
zenginleşen H a l i l E f e n d i ' n i n bu
kü
tüphanesi, son
asırda
medreselerin
faaliyetten k a l ı p ö ğ r e n i m i n cami iç
lerine nakledildiği zamanda, H.1 333, M .
1917 yılında Hunat Medrcscsi'ndcn k a l
d ı r ı l a r a k Râşid Efendi K ü t ü p h a n c s i ' n c
taşınmıştır. Raşid Efendi K ü t ü p h a n c si'ndeki bu kitaplardan
bazılarında:
"Bu kitab Hunad Hatun C a m i i y a k ı n ı n
da Matbah E m i n i ' n i n bina e y l e d i ğ i k ü
tüphane k i t a p l a r i n d a n d ı r , gaflet o l u n
maya" ibaresi y a z ı l ı d ı r .
Kayıtlardan
Raşid Efendi K ü t ü p h a n e s i n e bu k ü t ü p
haneden 433 adet k i t a b ı n n a k l e d i l d i ğ i
anlaşılmaktadır.
7. Reisii'l-kiittâh
Mşid
Efendi
Kü
tüphanesi: Kayseri'nin b u g ü n tek yazma
eserler ve eski kitaplar k ü t ü p h a n e s i olan bu bina Camii K e b i r ( U l u C a m i )
bitişiğinde, b ü y ü k tek kubbe ve y a n ı n
da küçük tonozdan ibaret i k i g ö z l ü
müstakil bir yapıya sahip o l u p M a t b a h
Emini Hacı H a l i l Efendi K ü t ü p h a n c si'nden 45 sene sonra,
IIl.Selim"in
Reisü'l-Küttâblarından
(Dışişleri
Ba
kanı) Kayseri'li ( K a y s e r i ' n i n I s p ı d ı n ,
yeni adı ile B a ğ p ı n a r K ö y ü ' n d c n ) M c h med Râşid Efendi t a r a f ı n d a n y a p t ı r ı l
mıştır. K ü t ü p h a n e y e eskiden c a m i i ç i n
den g i r i l i r k e n sonradan penceresi k a p ı
yapılarak d ı ş a r d a n k a p ı a ç ı l m ı ş t ı r . Rvjgün k ü t ü p h a n e d e toplam
393
adet
Türkçe, 185 adet F a r s ç a ve 2568 adet
de Arapça yazma eser b u l u n m a k t a d ı r .
Buniarm y a n ı n d a matbu eski ve y e n i
kitaplarla k ü t ü p h a n e d e k i k i t a p a d e d i
KAYSERİMDE V A K T F K Ü T Ü P H ANFT FR t
7000 c i v a r ı n d a o l m a k t a d ı r . H a l b u k i bu
a s r ı n b a ş l a r ı n d a k i bir k a y ı t t a n bura
d a k i k i t a p a d e d i n i n 934 o l d u ğ u n u öğre
n i y o r u z (28). R â ş i d E f e n d i ,
vakfiye
sinde ise 925 c i l t yazma. 18 cilt te bas
ma olmak ü z e r e toplam 943 adet kitap
v a k f e t t i ğ i n i k a y d e t m i ş t i r . V â k ı f yine
vakfiyesinde k i t a p l a r ı için şu ş a r t l a r ı
g e t i r m i ş t i r : " Z i k r olunan k ü t ü b - i mu'tebere-i m ü t e n e v v i ' a , V i l a y e t - i A n a d o l u '
da M e d i n e - i K a y s e r i y y e d a h i l i n d e kain
Cami-i k e b i r ' i n ş a r k î c â n i b i ittisalinde
v â k i , m ü c e d d e d e n bina ve i n ş a s ı n a mu
v a f f a k olub v a k f e y l e d i ğ i m k ü t ü p h a n e
ye vaz'olunan k ü t ü b - i m e z k û r e d e n talcbe-i u l û m ve şâir m ü s t e f i d i n m ü t a l a a ve
istinsah eyleyeler. Ve k ü t ü b - i m e r k û m c
daimt k ü t ü b h a n e - i m e z k û r e d e h ı f z olunub m ü t a l a a ve i s t i n s a h ı ancak d a h i l - i
k ü t ü b h a n e d e ola. Ve isti'are ve v ü c u h - ı
r a s â i r e ile v e ç h e n m i n e ' l - v ü c u h bir ta
rîk ile h â r i c e i h r a ç ve ferd-i \ â h i d c
itâsı ve rehn-i k e f i l ile dahi k ü t ü b h a n c den h â r i c e bir k i t a b dahi i h r â c ı câiz ol
maya... Ve k ü t ü b h a n e - i m e z k û r e d e mü
talaa ve istinsah için talebe-i u l û m \e
m ü s t e f i d î n i n m a t l u b l a r ı olan k ü t ü b ü .
h â f ı z - ı k ü t b efendiler mahallinden i h
raç ve i t â d a asla kimesneye cevr ü eza
i t m e y ü b kemal-i r ı f k - ı m ü l a y e m e t ve
n e v a z i ş - i m ü l a t e f e t ile ita eyliyelcr
\c
e s n a y ı m ü t a l a a ve i s t i n s a h l a r ı n d a küt ü b zayi olmak ve evrak kat" olunmak
ve m ü r e k k e b ve sair v e ç h i l e k i t a b l a r
lekedar olmak ve y a z ı l a r ı bozulmak i h
timallerini
def'içün
hâfız-ı
kütüb
efendiler ihale-i e n z a r - ı d i k k a t ile naz ü k â n e m u k a r i n i nezaret ve m ü t a l a a ve
istinsahtan f â r i ğ o l d u k l a r ı n d a k i t a b l a r ı
mahallerine vaz'
ideler. Ve c>ySm-!
hamse-i m e z k û r e d e k ü t ü b h a n c y i
mczk û r e y e faraza kimesne g e l m e d i ğ i \ a k i t
olur ise dahi h â f ı z - ı k ü t ü b efcndiler
şart-ı m e z k û r e kemal-i riayet birle \ inc
g u r û b - ı şemse bir saat k a l m a d ı k ç a kü
t ü b h a n e - i m e z k û r c y i kapamayalar."
1 167 (1753)-1212 (1798) y ı l l a n ara
s ı n d a y a ş a m ı ş olup Saray'a intisab ede
rek d i v a n k â t i p l i ğ i , b e ğ l i k ç i l i k . r e i s ü ' l k ü t t a b l ı k ve tersane e m i n l i ğ i gibi vazi
felerde bulunan ve a y n ı zamanda şair
olan R â ş i d E f e n d i ve k ü t ü p h a n e s i hak
k ı n d a daha ö n c e y a p ı l a n y a y ı n l a r d a ge
niş malumat v e r i l m i ş t i r (29). Cok genç
281
y a ş t a , 45 y a ş ı n d a vefat etmiş olan Kayseri'nin bu değerli e v l a d ı n ı n
İstan
bul'da Bayezid Camii haziresinde bulu
nan ve maalesef yol açılması sırasında
s ö k ü l m ü ş , d a ğ ı t ı l m ı ş ve kırılmış, kendi
si ve ailesinin mezar ve mezartaşları
h a k k ı n d a daha önce Kayseri Erciyes
Dergisi'nde malumat vermiş idik (30).
Y a z ı m ı z ı onun ve ailesinin mezartaşı
k i t a b e l e r i n i vererek bitiriyoruz.
Hüvc'I-bâkî
Reisü'l-küttab
iken rıhlct-i dâr-ı
bekâ iden merhum
%e m a ğ f u r u n - l e h Mehemmed
Râşid Efendi
R u h i y ç ü n el-Fatiha
sene 1212
H a n ı m ı Mahişan Hatun'un mezar
taşı:
Hüve'l-bâkî
R e i s ü ' l - k ü t t â b Mehemmed
Râşid Efendi'nin halilesi
M e r h û m c \c mağfûrc el-muhtâcc
e l - ü r t ü b e cl-gafûrc Mahişan
H â t û n r u h i y ç ü n cl-Fatiha
sene 1228 f i 18 L
K a y ı n b i r a d e r i Mehmcd sâlim Efen
d i ' n i n mezartaşı:
Nûş i d ü b câm-ı kazâdan şerbeti
E \ i c d i m fâni cihandan ah uzleti
K a l m a d ı vaktim \asiyyct ideyim
\ " i r d i hak bana şchadct d c \ l c t i
Bu cihanda b u l m a d ı m hiç lezzeti
İ h t i y a r i t d i m â n ı n ç ü n rıhleti
K i m gelüb kabrim ziyaret eyleyen
ih \ a n ı m ı z
Okusunlar r u h u m ç ü n K u l h ü v a l l a h ü
â >• e t i
Merhum ve mağfur R e i s ü ' l - k ü t t a b
Mehemmed Râşid Efendi'nin kavnı
Mehemmed
(28) Ö t u k e n , n g m .
(29) Cumbur, a g m , Karabulut,
a,e,
(30) Mehmet Ç a y ı r d a ğ , R â ç i d Efendi'nin M e ı a n ,
Erciyes D e r g ı t i , K:.y«en 19**?., S 69. s 4
Sdlim E f e n d i ' n i n r u h i y ç ü n Fatiha
sene 1228
Not: Resimlerin bir kısmını zahmete
katlanıp
çeken
Sayın
Dt.Halit
Erkiletlioğlu'na teşekkürlerimi sunarım.
Resim 2. Kadı Hamamı.
Resim
1. Kayseri Bedestem.
Resim 4. Kara Mustafa Paşa Kervansarayı'nda
revaklar.
Resim 6. Kara Mustafa Paşa Camii Kitabesi.
Resim 3. İncesu Kara Mustafa Paşa Külliyesi.
Resim 5. Kara Mustafa Paşa Külliyesi'nde
Resim 7. Kara Mustafa Paşa Camii.
arasta
KAYSERİ'DE VAKİF KÜTÜPHANFI.F.Rİ
Resim
Resim
Resim
8. Kara Mustafa
10. Nişancı
----
Paşa kitaplarında
vakıf
Mehmet Paşa kitaplarında
kaydı.
vakıf
kaydı.
283
9. Eıküet Nişancı Mehmet Paşa Camı
kitabesi.
MFHMFT CAYIRDAĞ
•1
Resim 12. Matbah Emini Hacı Halil Efendi'nın
Resim 13. Hacı Halil Efendi'nin İstanbul
'mezarı
Çeşmesi.
Resim 14. Hacı Halil Efendı'nm mezanmn bulunduğu
Haydar'da Asık Paşa Camii tekkesi ve
Hazıresi.
Haydar'dakı
KAYSERÜDE V A K I F
Resim 15. Hacı Halil Efendı'mn
Üsküdar'daki
Çeşme
KtWlPHANELERI
Kitabesi
Resim 16. Kaysen Ulu Camii (.Camii kebir)
kapısı üzerinde Haa Halil
Efendi'mn tamız
kitabeleri.
R e s m i 17. Kaysen Ulu Camu.
Resim 18 Haa Hahi Efendi nin. Kaysen Hunai
(Huand)Medre'^^
• .
r,-
^
kıtabelen
f f F m ^ T «"AYIRDAĞ
2M-
1
i
1^
Resim 19. Hacı Haiû Efendi nin Kaysen dekı
Çeşmelerinden Gömleksiz
Çeşme.
Resim 21. Hasbek Kıtçı Camü
Resim 20. Çukurlu Camn
Çeşmesi.
Çeşmesi.
Resim 22. Hacı Halil Efendi'nm
vakıf mührü.
kitaplarındaki
K A Y S E R r O F V A K I F K İ T T ^ P H A N F İ FRİ
Resim 23. Râşid Efendi nin İstanbul Bâyead
Hazıresı'ndekı
mezar faşı.
Resim 25. Kayseri Râşıd Efendi
1
Kütüphanesi
Camı
287
Resim 24 Râsıd Efendi nin Hanımı Mahışan Hatun un
mezar taşı.
Resim 26. Râşıd Efendi nın kayınbiraderi
Sihm Efendı'mn mezar taşı.
Mehmed
MFHMET CAYIRDAĞ
2İL
m .
Resim 27. Râşid Efendi'nin kitaplannda vahf mührü.
© Copyright 2024 Paperzz
