YAZAR: NURANİYE HİDAYET EKREM ÇİN HALK CUMHURİYETİ DIŞ POLİTİKASI (1950-2000) Özet Çalışması Yazar: Nuraniye Hidayet Ekrem Türk Ortadoğu Araştırmaları Yazı Dizisi-4 ASAM Yayınları Çin Halk Cumhuriyeti Dış Politikası (1950-2000) - Özet Çalışması Giriş kaçmaya çalışırken 1972’de Moğolistan toprağında Nüfusunun yaklaşık dörtte biri, adaya 1949 yılında esrarengiz bir uçak kazasıyla ölmüştür. gelen Çinli mültecilerden oluşan Tayvan, kıta Çin’den Sf: 20 birkaç kilometre uzakta bir adadır. 1842’den sonra III. BÖLÜM İngiliz sömürgesi olan adayı (Formoza’yı) 1895-1945 yılları arasında Japonya yönetmiştir. İkinci Dünya 3. Soğuk Savaş Sonrası Çin Dış Politikası: Dış Savaşı’nın bitiminde Müttefik Ordusu Adayı Japonlardan Dengeler ve Çin’in Yeni Dış Politikasının Oluşması teslim almıştır. Ekim 1949’da Çan Kay Şek Çinli Çin Hükümeti’nin, her şeye rağmen Güney Çin komünistlere yenilip Formoza’ya kaçmış ve adada o Denizi’nde bulunan siyasi, askeri, ekonomik ve stratejik yıllarda Çan Kay Şek’in cumhurbaşkanı olduğu, ABD önemi olan Nan-Sha (Spratley) Adaları (Güney Çin himayesinde bir 《Çin Cumhuriyeti》kurulmuştur. 1954 Denizi’nde bulunan bu adaların egemenliğini iddia eden yılında Tayvan ile ABD arasında bir savunma anlaşması ve bundan dolayı mücadele eden ülkelerden Çin dışında, imzalanmış, Tayvan 《 diplomatik tanınma 》karşılığında Vietnam, Tayvan, Filipinler, Malezya ve Endonezya askeri açıdan ABD’ye yakınlaşmıştır. 1972’de Shanghai vardır.), Xi-Sha (Paracel) Adaları (Çin Güney Deniz Açıklaması ile ABD, Tayvan’ın, Çin’in bir parçası Kuvvetleri 1974 yılında aynı adalar üstünde hak iddiası olduğunu kabul etmiştir. olan Vietnam ile savaşmıştır ve Vietnam’ın bütün Sf: 7-8 1978’de Deng Xiao Ping devlet kuvvetlerini başkanı Paracel Adalarından kovmuştur.) ve Çin-Japonya Diao-yu Dao (Senkaku) adası hakkında hak olmuştur. iddiaları sürekli devam ede gelmektedir. Senkaku Adası Sf: 9 problemi ile ilgili olarak ileri bir tarihte çözüm getirmeye çalışan Çin’in Spratley (Nan-Sha) ile Paracel (Xi-Sha) I. BÖLÜM Adalarındaki iddiası serttir. 1. Soğuk Savaş Döneminde Çin’in Dış Politikası Sf: 38-39 ABD’nin nezdinde, Çin ,(atom ve hidrojen) nükleer ABD, 4 Haziran 1989’daki Tian Anmen olayında, silahlara(1960’da ilk atom bombası, 1966’da ilk atom Çin’in insan haklarını ihlal etmesini sadece kınamakla güdümlü füze ve 1967’de ise ilk atom bombası kalmamış aynı zamanda Çin’e ambargo uygulamıştır. İlk denemesini yapmıştı ) dayanarak dünya barışı ve ambargo kararı 5 Haziran 1989 da çıkmıştır (George güvenliğini tehdit eden ülkedir. Bush yönetimi). 29 Haziran ile 14 Temmuz 1989 Çin’e Sf: 16 uygulanacak ambargo kararnamesinin kapsamını daha 1970-1971 yıllarında, Mao’ya karşı darbe yapıp da genişletmiştir. 19 Temmuz 1989’da, 42 kongre üyesi yerine geçmek isteyen Lin Biao, başarısız olarak ABD’deki 2 Çin Büyükelçisi Han Shu’ya protesto Çin Halk Cumhuriyeti Dış Politikası (1950-2000) - Özet Çalışması mektubunu sunmuştur. 21 Temmuz 1989’da, ABD Savunma Bakanı Chı Haotian’in ABD gezisini iptal kongresi, Tibet’in sürgündeki ruhani lideri Dalay etmiştir. Aynı tarihlerde ABD, Tayvan’ın ABD de bulunan Lama’ya insan hakları ödülünü vermiştir. Ocak 1990 temsilciliğinin statüsünü yükseltmiştir. ABD’nin bu tarihinde, ABD yönetimi, Çin’e ekonomik ambargo uygulamalarında karşı Çin bazı ilişkileri askıya almış ve uygulamasına ilişkin bir kararname çıkarmıştır. Şubat ABD ile Çin arasındaki nükleer füze konusundaki işbirliği 1990’da, ABD yıllık insan hakları raporunu yayınlamıştır. müzakeresini Raporda, Çin’de insan haklarının ağır bir şekilde ihlal Temmuz 1995’de, Tayvan’a yönelerek askeri tatbikat edildiğine ve suikast, kayıplar, idam, işçi hakları ve din yapmıştır. adamları konusuna dikkat çekilmiştir. gerçekleştirilmiştir. ABD ise İki uçak gemisini bölgeye Sf: 43 göndererek 1993’de, ABD, Çin’in İran’a kimyasal silah gönderdiği de dondurmuştur. Aynı tatbikat, Tayvan‘a 8-25 destek Bunun yanı Mart vermiş sıra 1996’da ve iki da ülke arasındaki gerginlik doruk noktasına gelmiştir. iddiasıyla İran’a giden “Ying He Hao” gemisinde İran 1995’te, Cristoph (ABD dış işleri bakanı), Çin Devlet Körfezinde el koyuş ve 6 Ağustos 1993 tarihinde gemiyi Başkanı Jiang Zemin’in ABD ye yapacağı ziyaret ile ilgili denetlemiştir. olarak Çin’e gitmesiyle, iki ülke ilişkilerinin normalleşme Ancak, ABD’nin aradığı bir şey çıkmamıştır. Ağustos1993’de Çin’in Pakistan’a M-11 füze dönemi başlamıştır. 1997’de Jiang teknolojisini transfer ettiğini iddia ederek uluslararası 1998’de Clinton Çin’i ziyaret etmiştir. kuralları ihlal ettiği gerekçesiyle Çine Ambargo Zemin ABD’yi, Sf: 44-45-46 uygulamıştır ABD ve Avrupa ülkeleri 1990’dan bu yana BM İnsan Sf: 44 Hakları Komisyonu yıllık toplantısında Çin’i kınama ticarette teklifleri sunmaktadırlar. Ancak, her oylamada Çin ayrıcalık statüsünün verilmesini önermekle birilikte başarılı olmuştur. Özellikle, 1997 yılındaki 53. BM İnsan Çin’e yönelik yeni insan hakları stratejisi ortaya Hakları Komisyonu yıllık toplantısında AB’ye üye Fransa, koymuştur (Bu strateji 4 konuyu içermektedir. 1-ABD iç Almanya, İtalya ve İspanya Fransa’nın başkanlığında ret dünyası Çin’in liberalleşmesine iştirak etmeli. 2-Hür oyu kullanma isteklerini ortaya koyunca Japonya, Asya Radyosunu (RFA) tesis ederek Çin’e yayını Avustralya, Yunanistan ve Kanada da Çin’i kınama arttırmalıdır. 3-Çin’in insan hakları ihlalleri uluslararası teklifine soğuk bakmaya başlamışlardır. BM İnsan platforma Hakları Komisyonu’nda yer alan 53 ülkeden ancak 15’i 1994’de, ABD Başkanı götürülmelidir. Clinton, 4-Çin’in Çine hükümet dışı kuruluşlarına destek verilmelidir.). Bu tarihten sonra, ret oyu vermiştir. ABD-Çin ilişkilerinde (siyasi, ekonomik ve askeri) insan Sf: 46 hakları hep bir koz olarak kullanılmıştır. 1995’de Clinton, Tayvan başkanı Li Denghui’nin Eski çağlarda Yi-cou veya Liu-çıu olarak adlandırılan ABD’ye gelmesine izin verirken aynı zamanda Çin Tayvan adası, 1633’te Çin Mançu İmparatorluğuna dâhil 3 Çin Halk Cumhuriyeti Dış Politikası (1950-2000) - Özet Çalışması IV. BÖLÜM edilmiş ve Çin - Japon Savaşından (1894-1895) sonra da Japonya’ya bırakılmıştır. Sf: 47 Soğuk Savaş Sonrası Çin’in Çok Yönlü Politikası Japonya’nın 2. Dünya Savaşı’nda yenilmesinden Çin Halk Cumhuriyeti’nin hazırladığı “Çin Dış sonra Tayvan savaş tazminatı olarak Milliyetçi Çin Politikasının 50. Yılı” adlı kitaba göre: Çin- ABD hükümetine verilmiştir. Çan Kay-şek önderliğindeki Guo ilişkisinin ardındaki en büyük anlaşmazlık ile engel Mindang (Milliyetçi Çin Partisi), Çin’ de Mao’nun Tayvan meselesidir. önderliğindeki Tayvan komünistlere adasına Kore sabahında, NATO’nun Kosova’ya askeri müdahalesinden Savaşı’nın başlaması ile ABD, Tayvan’ı ve Tayvan (Yugoslavya’da bulunan Çin Büyük Elçiliği’ne füzeyle Boğazı’nı kontrol altına almak üzere Yedinci Filosu’nu bu saldırılması, insanların ölmesi ve yaralanması, elçilik bölgeye göndermiştir. binasının tahrip edilmesinden) sonra soğuk döneme ettirmiştir. Milliyetçi Sf: 74 Çin ile ABD’nin iyiye giden ilişkileri 8 Mayıs 1999 devam (1949) sonra, Çin Cumhuriyeti’ni çekilerek yenilmesinden 1950’de Tayvan, ABD’nin desteği ile 1971 yılına kadar BM’de girmiştir Çin’in tek temsilcisi sayılmıştır. Çan Kay-şek ölümünden Sf: 74 (1975) sonra, yerine oğlu Jiang Jingguo cumhurbaşkanı Çin, olmuştur. Rusya’nın Çeçenistan’da operasyona destek vererek Sf: 48 yaptığı askeri karşılığında, Rusya’nın Tayvan, Tibet ve insan hakları gibi konularda Çin’in Tayvan, Çin’in güneydoğu sahillerinin doğal koruma görüşlerini desteklemesini sağlamıştır. duvardır. Jeostratejik konumu itibariyle ABD için Küba, Sf: 78 Türkiye için ise Kıbrıs gibidir. Yeni kurulmuş olan Çin Halk Cumhuriyeti’nin Sf: 51 uluslararası alanda tanınmaya ihtiyacı vardı. Dolayısıyla Çin Komünist Partisi liderlerine göre Tayvan’ın kendi kaderine benzer Üçüncü Dünya’da arayışlara bağımsız bir devlet olarak kalması, Tibetlileri ve Doğu başlamıştı. Türkistanlıları cesaretlendirecektir. Dolayısıyla, Pekin Tayvan ile birleşmeyi tarihi bir misyon 1963-1964 tarihleri arasında Çin’in Başbakanı Zhou olarak Enlaı’nin başkanlığındaki Çin heyeti Mısır, Cezayir, Fas, görmektedir. Tunus, Gana, Mali, Gine, Sudan, Etiyopya ve Somali gibi Sf: 61 on Afrika ülkesini ziyaret etmiştir. Mao’dan sonra yönetime gelen ikinci nesil liderlerden Deng Xiaoping’in 1979’da başlatmış olduğu dışa açılış ve ekonomide reform hareketi ile birlikte, Çin, ideolojiye değil, ekonomik kalkınmaya önem vermeye 4 Çin Halk Cumhuriyeti Dış Politikası (1950-2000) - Özet Çalışması başlamıştır. Böylece Afrika ülkelerine yapılan yardım da Çin, kara ve denizdeki ekonomik stratejik çıkarlarını azalmıştır. korumak ve Tayvan’ı bir an önce ana kıtaya katmak için Çin, 1997 yılına kadar 35 ülkeye dış yardımda sürekli olarak dışarıdan yüksek silah teknolojisi satın bulunmuştur. almaya başlamıştır. Büyüyen Çin, kendi savunmasını Çin Devlet Başkanı Jiang Zemin 1996’da, Kenya, Mısır, güçlendirmek için hâlihazırda Rusya’dan sonra İsrail’in Etiyopya, Namibya, Mali ve Zimbabwe gibi altı Afrika ikinci silah ticaret ortağı olarak önem kazanmaktadır. ülkesini ziyaret etmesi Çin’in Afrika’ya tekrar önem (Çin, İsrail Devletini 1992 yılına kadar hiç tanımıyordu vermeye başlamasının dönüm noktası olmuştur. ve aksine İsrail’in Filistin’i işgal etmesine şiddetle karşı Sf: 87-91-92 çıkıyordu. ) Çin’in ekonomik kalkınmanın üç aşamalı stratejik Sf: 103 planında 2050 yılında, orta düzeydeki bir ülke haline Çin İran Irak Savaşı’nda her iki ülkeye silah gelmek arzusu yer alır. Dolayısıyla, 2050 yılına kadar yardımında bulunan en önemli ülkelerden biriydi. Körfez Çin’in Savaşı’ndan sonra Çin, İran ile ilişkilerini geliştirmeye siyaseti ve politikası hep ekonomisini kalkındırmak için hizmet etmektedir. Kendi iç ve dış çalışmıştır. güvenliğini, ekonomik iç ve dış güvenliğini korumak için, Sf: 107 siyasi, askeri faktörler ve dış politika fevkalade önem Doğu Türkistan bölgesinin hassasiyetinden dolayı, kazanmaktadır. Bu bağlamda Çin, ABD’ye karşı tek gücü Çin askeri ve milis güçleri bölgeyi sıkı korumaya almış olan çok kutuplu yeni dünya düzenini ortaya koyması, olup yabancı deniz güvenliğini (kaynak ve ekonomik giriş çıkış yolu) sokmamaktadır. Hatta Türkiye’nin 1994 yılında bölgede sağlamak için deniz ve okyanusa yönelmesi, kuzeybatı konsolosluk açma girişimi de başarısız olmuştur. Çin sınırının güvenliğini oluşturması için Shanghai Beşlisini Hükümeti bu şekilde Doğu Türkistan’ın dış dünya ile tesis etmesi, egemenliğinden taviz vermeyen Çin’in olan ilişkilerini kesmektedir. devlet adamlarının çoğunu bölgeye Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) girmesi, uluslararası Sf: 111 bütün ekonomik ticari ilişkilere iştirak etmesi, tarihte 2000 yılında Hatemi Doğu Türkistan’ı ziyaret olduğu gibi bölgesel bir güç olması, büyük pazar ve etmiştir. Bir Çinli diplomatın “ XinJiang’daki islami ekonomisinin hızlı büyümesi, en önemlisi BM Güvenlik bölücü hareketlerin kaynağı İran değil, komşu ülke olan Konseyinde veto etme hakkı olan beş üye ülkeden biri Pakistan ve Tacikistan’dır.” şeklindeki açıklamalarına olması ve bundan dolayı dünyada söz sahibi olan bir ülke bakılırsa Çin Hükümeti’nin Hatemi’nin Doğu Türkistan olması nedeniyle Çin, bazı ülkeler için cazibe kaynağı ziyaretine izin vermesini anlamak mümkündür. olurken, bazı ülkeler için tehdit oluşturmaktadır. Sf: 114 Sf: 101 Çin, İran’dan genellikle petrol ve krom madenleri, ham pamuk, kokuşmayı önleyen kimyasal maddeler, 5 Çin Halk Cumhuriyeti Dış Politikası (1950-2000) - Özet Çalışması sentetik kauçuk, kuru üzüm ve şamfıstığı gibi ürünleri ülkesi olma yolunda artan doğalgaz ve petrol ihtiyacı ile ithal etmektedir. de ilgilidir. Sf: 116 Sf: 127 Doğu 1996 tarihlerinde Çin ve Rusya dördüncü liderler politikasından ve dost Pakistan’dan dolayı bu bölgelerde zirvesine katılmak üzere Pekin’e gelen Rusya lideri kendi menfaatlerini sağlayabileceğini belirtmekteyken, Yeltsin’le Çin lideri Jiang Zemin arasında bir görüşme Çin’in büyümesini istemeyen ABD ve Batılılar, Doğu gerçekleşmiştir. Görüşme esnasında NATO’nun doğuya Türkistan ve Tibet bölgelerinde kargaşa çıkararak Çin’in genişleme politikası ele alınmış ve ABD’nin dünya Orta Doğu’ya uzanan petrol yolunu kesmek istediğini hegemonyasında karşı olduğu göstererek, daha önceki üç belirterek petrol taşımasının güvenliğini sağlamak için zirvede söz konusu edilmeyen 21.Yüzyıla Yönelik önce bu iki problemli bölgenin istikrarının sağlanması Stratejik gerektiğini önermektedirler. Bu anlamda Çin’in, son getirilmiştir. Ziyaret sonunda Çin ile Rusya arasında yıllarda, Doğu Türkistan’da kontrolünü sıkılaştırması, imzalanan 10’dan fazla anlaşmanın yanı sıra, Rusya’nın, bölge enerjilerini Çin’in gelişmiş olan doğu bölgelerine Tayvan ve Tibet’in Çin’in bir parçası olduğunu kabul taşımayı hızlandırması ve Hatemi’nin bölgeyi ziyareti ile ettiği, Çin’in ise ABD önderliğindeki Batı cephesinin birlikte hegemonya politikasını kınadığı, ortak bir bildirge Bazı uzmanlar teknoloji Çin’in yatırımını geleneksel Orta çoğaltması herhalde birbiriyle bağlantılıdır. ve Ortaklık İlişkileri gündeme yayınlanmıştır. Zirvede bu fırsatı iyi değerlendiren Çin, Sf: 121 Rusya Federasyonu başkanı Yeltsin ile birlikte Çin’e Suudi Arabistan, Irak, Birleşik Arap Emirlikleri, Kuveyt ve İran gibi Orta Doğu’nun beş ülkesi, İşbirliği gelen bütün Kazakistan Kırgızistan Cumhurbaşkanı Cumhurbaşkanı Akayev, ile beş Tacikistan dünya petrol üretiminin %65’ini oluşturmaktadır. ABD Cumhurbaşkanı ithal petrolün %17,1’ini, AB %44’ünü, Japonya ise bölgelerinde karşılıklı askeri güvenceye ilişkin bir %70’ini bu bölgeden almaktadır. Çin Orta Doğu’dan anlaşmayı da Çin’in Shanghai kentinde imzalamıştır. petrol almakta, ancak daha çok ABD’nin menfaat bölgesi Böylece Shanghai Beşlisi adı verilen oluşum ortaya olmayan ABD’yi sevmeyen İran, Irak ve Sudan’dan çıkmıştır. almaktadır. Rahmanov Nazarbayev, ülkenin sınır Sf: 137 Sf: 122 Rusya İnterfax Vremya’nın yayımladığı Haftalık Çin’in son on yıl içinde Orta Asya’ya olan ilgisi Siyasi-İktisadi Dergisi 2000 yılının 4.sayısında “Çin giderek artmaktadır. Çin’in bu bölgeye plan ilgisi kendi Çeçenistan’ı: Hedef Orta Asya ve Rusya --- Temel Sarsıcı kuzeybatı bölgesinin (Doğu Türkistan) güvenliği ile Planlar Saatini mi Bekliyorlar?” başlıklı bir inceleme sınırlı kalmamakta, aynı zamanda 21. yüzyılın süper yazısında, ABD’nin CIA örgütünün 1991yılından beri Orta Asya’yı araştırma kapsamı içine aldığı ve özellikle 6 Çin Halk Cumhuriyeti Dış Politikası (1950-2000) - Özet Çalışması Doğu Türkistan’ı ayrıntılı araştırdığın, Rusya ve Çin’i Doğu Türkistan sorununu gündeme getirmiş ve ikili Asya’da dengelemek için dini etnik bir çatışma çıkararak ilişkilerin gelişmesini ön şartı olarak Doğu Türkistan’a amacına ulaşabileceğini, bundan dolayı Orta Asya ve Ankara’nın Rusya’nın büyük zarar göreceğini ve ABD’nin Shanghai sürmüştür. Beşlisini sınamak için bölgede küçük desteğinin kesilmesi gerektiğini denemeler ileri Sf: 160 yaptığını iddia etmiştir. Birçok ülke gibi, 1971 yılına kadar Tayvan’da Singapur’un Lianhe Zaobao gazetesi (Çince) 1999 bulunan Milliyetçi Çin hükümetini Çin’in resmi temsilcisi tarihinde, Roeuters Ajansı’nın haberine dayanarak, CIA olarak Türkiye Cumhuriyeti, ÇHC ile 4 Ağustos 1971 yönetiminin, Hawaii Üniversitesi’nde etnoloji profesörü tarihinde diplomatik ilişki kurmuştur. Gary Fuller’i CIA’den alınan bir projeden uzaklaştırdığını Sf: 160 ve Gary Fuller’in CIA’yi Colombiya Eyalet mahkemesine verdiğini yazmaktadır. Gary Fuller uzun zamandır CIA için Çin’deki Müslümanlar dâhil özellikle Mao: “Kemal’in yönettiği Türkiye, İngiliz ve Fransız Doğu emperyalistlerin kucağına kendini attı ve günden güne Türkistan’ı araştırmaktadır. Doğu Türkistan’ın dini ve yarı etnik çatışması ve bu çatışmaların Çin hâkimiyetine olan emperyalist karşıt güçlerden biri oldu çıktı.” etkilerini araştıran Gary Fuller, bu feodal bir devlet olmaya başladı. Zamanla konudaki Sf: 161 araştırmalarının sonucunun CIA yönetiminin planlarıyla 1982’de Türkiye Cumhurbaşkanı, Kenan Evren Çin’i uyum sağlamadığı için uzaklaştırıldığını iddia etmektedir. ziyaret etmiştir. Gerçi CIA Gary Fuller’in iddiasını yalanlayarak bu konuya 1984’de Çin Devlet Başkanı Li Xiannian Türkiye’yi açıklık getirmiş olmasına rağmen, mahkeme sürmektedir. ziyaret etmiştir. Çinli yöneticiler Doğu Türkistan’ın arkasında CIA 1985’de Türkiye Başbakanı Turgut Özal Çin’i ziyaret olduğuna ve Türkiye’nin de bu işin içinde olduğuna etmiştir. inanmaktadırlar. 1989’da Sf: 158 Türkiye ÇHC Konsolosluk Anlaşması imzalanmıştır. Türkiye Çin arasındaki diplomatik ilişkiler 30 yıldır 1995’de Türkiye Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel devam etmesine rağmen, karşılıklı ziyaretlerin 80’li Çin’i ziyaret etmiştir. yıllardan itibaren gelişmeye başladığı ve son 4 yıl içinde 2000’de Çin Devlet başkanı Jiang Zemin Türkiye’yi iki ülke askeri makamların arasındaki üst düzey ziyaret etmiştir. temasların daha yoğunlaştığı görülmektedir. Bakanlar Sf: 162 düzeyindeki ziyaretler son iki yılda artmıştır. Doğu 2000 yılında Jiang Zemin’e, Bakanlar Kurulunun Türkistan sorununun dış destekçisi olarak Türkiye’yi kararı ile “Devlet Liyakat Madalyası” verilmiştir. gören Pekin Hükümeti, üst düzey ziyaretlerde genellikle Sf: 164 7 Çin Halk Cumhuriyeti Dış Politikası (1950-2000) - Özet Çalışması Tokyo Yabancı Araştırmalar Üniversitesi Türkoloji Kürt bölgelerindeki operasyonlarında zaman zaman Bölümü yardımcı profesörlerinde Hayashı Kayoko: temizleme siyaseti yürüterek güvenliği sağlamaktadır. “Türkiye’de Çince konuşan yok, bu konuda hiçbir Bunu dışında Kürtleri zorla Türklerin oturduğu bölgelere araştırma yok bu çok tuhaf. Çinliler tamamen dünyaya sürmektedir; açılınca geçinmek nüfusunun %10’unu aşmamak şartıyla Türkleştirme zorundaysak Çin’le de iyi geçinmek zorunda kalacağız. politikası uygulamaktadır. Bu tür askeri bastırma ile Çin çok zor bir ülke. Mantıklarını bilmiyoruz. Türkiye asimilasyon politikası stratejik bir hata yapıyor.” demektedir. (2000 yılı) buradaki Kürt bugün nasıl Amerika’yla iyi Ancak Kürtlerin nüfusunun devam etmektedir. sorununun Türkleri Ancak çözümleneceği Sf: 172 görülmemektedir. Çinlilerin gözünde Kürt sorunu, Batı Wang Zhıjuan’ın “Kürt Milleti’nin Dramı Ne Zaman Asya’daki Kürt halkının bağımsızlık mücadelesi ile ilgili Bitecektir?” konulu yazısında yer alan kaynakçalarında etnik problemdir.” yabancı dillerinden tercüme edilen makalelere 1984 Sf: 176-177 yılında yer verilmiştir. Yanlızca Minzu Yıcong ( Etniklerle PKK adının Çince tercümesinde Türkiye’de özen İlgili Tercüme Eserler Dergisi) adlı dergide, “ Kürtlerin gösterilen Acı Durumu” (1984), “Türkiye’nin Kürt Sorunu” (1985), kullanılmamaktadır. “Kürtistan: Coğrafyasız Tarih” (1990), “Türkiye’nin Kürt Suriye’den kaçtıktan sonra Çin basınınca da yakından Sorunları, 1925-1984” (1991), “Kürtler” (1994) ve takip edilmiştir. Çin basınında, Öcalan ile ilgili haberler “Türkiye’deki Kürtlerin Sorunları” (1995) gibi makaleler genellikle “Hükümet Karşıtı Türkiye Kürt İşçi Partisi yer almıştır. Lideri Öcalan”, “Türkiye hükümeti karşıtı Kürt İşçi Partisi Wang Zhıjuan’ın yazısına göre, “Türkiye’deki “bölücü” ve “terörist” 1998’de PKK terimleri elebaşı hiç Öcalan Lideri Öcalan” ve “Türkiye Kürt İşçi Partisi Lideri Öcalan” hükümet ve siyasetçiler Kürtlerin ayrı bir millet şeklinde yer almaktadır. olduğunu kabul etmezler, onlara göre Kürtler Türklerin Sf: 177 bir kavmidir, azınlık değildir, saf Türk tür. Bu ülkede yalnızca Türklerin millet olma hakkı vardır, diğerleri bu Bazı Çinli stratejistler, PKK sorununu Kosova haklara sahip değillerdir. Kürtler dağlı insanlar olarak meselesi ile paralel olarak görmekte: “ABD ve NATO tanımlanırlar, hiçbir hakları yoktur. Kürtlerin isyanları Miloseviç’in hep acımasız yöntemlerle bastırılmıştır. Türkiye’de soykırımdan dolayı askeri müdahalede bulunmuştur. Kürtçe yasaktır; Türkçe bilmeyenler avukat bulamazlar; Aynı şekilde, Türkiye’de de Kürtlere karşı soykırım Büfe haklarından uygulanmaktadır, ancak ABD ile NATO buna müdahale mahrumdurlar. Kürtler 1925 yılından bu yana baskıya etmemektedir. Bunun sebebi ise Türkiye’nin NATO üyesi karşı faaliyetlerini durdurmamışlardır. Dolayısıyla Türk ve ABD’nin müttefiki olmasıdır. Bu nedenle Miloseviç de açamazlar; Sosyal güvenlik ordusu tarafından sürekli bastırılmıştır. Türk ordusu 8 Kosova’daki Arnavutlara yaptığı Çin Halk Cumhuriyeti Dış Politikası (1950-2000) - Özet Çalışması NATO’ya üye olsun ve hava bombardımandan toplumdaki kurtulsun.” gibi fikirler ileri sürmektedirler. sınıf mücadeleleri de alevlenmeye başlamıştır. 1960 yılına gelindiğinde ekonomisi kopma Sf: 178 noktasına gelmiş ve Çin’de iki yıllık açlık dönemi ortaya ABD’de bulunan Çinli stratejist Du Ren’ın “Kürtler, çıkmıştır. Dış politikasını ancak Asya ve bazı Afrika Türkiye ve Çin’in Stratejik Çıkarları” konulu yazısında ülkeleri ile sınırlı yürütmekte ve aynı zamanda SSCB Pekin hükümetinin Kürt meselesinde yeterince iyi bir dış dâhil Batılı ülkelerin baskısı atında kalmaktadır. politika uygulamadığını dile getirerek, “İnsanlar Bu durumdan kurtulmak için atom ve hidrojen düşünürler, tek başına sığınak bulmaya çalışan Öcalan’ı bombasını üreterek stratejik savunma koruyan Yunanistan Pekin hükümetinden destek istemiş sağlamıştır. Aynı zamanda dış politikası da hem miydi? Pekin nasıl cevap vermişti? Türkiye, gizlice Doğu emperyalizme hem de SSCB’ye karşı çıkış yapmıştır. İç Türkistan bölücülerini korumaya devam ederken, Çin, siyasette ise Mao’nun inisiyatifi ile Kültür Devrimi Öcalan olayına karışsa idi, sadece Türkiye’ye karşılık başlatarak yönetimdeki karşı güçleri sırasıyla ortadan vermekle kalmayacak, aynı zamanda Türkiye’ye karşı kaldırmıştır. elinde kullanabileceği bir siyasi koz olacaktı.” diye konumunu Sf: 191-192 kaydetmektedir. 1970 yılında Vietnam Savaşı’nda yenilen ABD, Sf: 178 yükselen SSCB‘nin tehdidi altında kalmıştır. Başkan 1921 yılında kurulan Çin Komünist Partisi, 1927’de Richard Nixon’un Ulusal Güvenlik Danışmanı Henry silaha başvurarak o dönemin Milliyetçi Çin Partisi’nin Kissinger’ın tavsiyesiyle ABD, Rusya’ya karşı Çin kartını yönetiminde oynayacaktı. bulunan Hükümet’e karşı 22 yıllık 1971 yılında Kissinger’in gizli Çin mücadelesi sonucunda 1 Ekim 1949 tarihinde kendi gezisinden sonra ABD, Üçüncü Dünya’da liderliğe yönetimini ilan etmiştir. oynayan Çin ile stratejik ilişkiler tesis etmiştir Çin bu reel Sf: 191 kararı ile soğuk savaş sırasında iki güç ortasında üçüncü Çin, ülke güvenliğinin tehdit altında kaldığını iddia güç olarak ABD-Rusya-Çin dengeli stratejik üçgeninde ederek Kore Savaşı’na iştirak etmiştir; ülke kalkınması yer almakla dış politikada en rahat dönemini yaşamaya yolunda Sovyet Rusya’dan finans ve teknik adamlar talep başlamıştır. ABD ile kurulan stratejik ilişki ve Batı etmiştir. Komünizm bayrağını dünyanın her yerine ülkelerinden gelen teknoloji ve finans desteği hem Çin’in dikmek için Sovyet Rusya’yla ağabeylik ilişkisi tesis BM Güvenlik Konseyinde koltuk sahibi olmasını sağlamış etmiştir. hem Çin’in Sovyet Rusya ile olan balayı uzun sürmeyen ekonomik kalkınma projesi de ideolojik de bu ülkede ekonomik kalkınma ortamı yaratmıştır. hareketi Sf: 192 tarafından sabote edilmiştir. Mao’nun büyük sıçrama Mao’nun 1976’da ölmesiyle, Deng Xioaping, Çin planının fos çıkmasıyla parti içi hesaplaşmaları ve yönetimini etkisi altına almıştır. Çin’in iç ve dış 9 Çin Halk Cumhuriyeti Dış Politikası (1950-2000) - Özet Çalışması politikasını büyük ölçüde değiştirmiştir. Deng, ekonomik Çin yönetiminin başına Jiang Zemin gelmesine rağmen kalkınmanın Çin’in en büyü sorunu olduğunu Çin halkına 1997 yılındaki ölümüne kadar otoriteyi elinde tutan iyice öğretmiştir. Çin’in modernleşmesi için Deng üç Deng hem ekonomik kalkınma politikasını hem de dış aşamalı 70 yıllık (1980-2050) stratejik kalkınma planını politikayı ustalıkla yönetmiştir. ortaya koyarak Çin’in geleceğini aydınlatmıştır. Bu üç Deng’dan sonra 3. Nesil Çinli yöneticiler Deng’ın aşamalı stratejik planın gerçekleşmesi için yurt içi açtığı yoldan devam etmişlerdir. Çin’in hızlı büyümesi istikrarı ve uluslararası barış ortamının sağlanmasını ön hem ABD’nin hem de Çin’in komşu ülkelerinin endişe şart olarak vurgulamıştır. duymalarına neden olmuştur. Global alanda ve Soğuk Savaş’ın sona ermesiyle Deng’ın dış politikası Asya-Pasif’te, ABD ile olan ilişkileri inişli çıkışlı olarak olgunlaşmaya başlamıştır. Deng’e göre dünya artık barış devam eden Çin, ticaret ve sınır (Senkaku Adası) ve kalkınma sorunları ile meşgul olacaktır; dünya sorunları nedeniyle Japonya ile arasında mevcut olan dengesi tek kutuplu değil, çok kutuplu olarak devam pürüzlü ilişkilerini de aşamamaktadır. edecektir. Sf: 192-19 10
© Copyright 2024 Paperzz
