Iİmalat Sanayinde Borçlanma Trendleri (2003 – 2012 / 2013 – 2015 Tahmini) Türkiye İmalat Sanayi Borçluluk Oranlarının Gelişimi ve Trend Analizi Çalışmanın Kapsamı Merkez Bankası veri tabanında bulunan Firmaların Bilanço ve Gelir Tablolarının derlenmesiyle oluşturulan Sektör bilançoları yayınlarından faydalanarak hazırlanan bu çalışmanın içeriği İmalat Sektöründe faaliyet gösteren 3.598 adet firmanın 2003 – 2012 yılları arasında Borçluluk Oranlarının incelemesinden oluşmaktadır. İmalat Sektörü verileri ölçekler bazında Büyük, Orta ve Küçük olarak sınıflandırılmıştır. Çalışmada incelenen rasyolar; • Net Finansal Borçlar / EBITDA: Kısa ve Uzun Vadeli mali borçların toplamından firmaların ellerinde bulunan nakit değerlerin düşülerek Finansal Borçlar netleştirilmekte ve bu değerin şirketin Faiz Amortisman ve Vergi Öncesi Karına (EBITDA) oranlamasıyla bulunmaktadır. • Finansman Giderleri / EBIT: Şirketin yıl içinde ödediği Finansman Giderlerinin Faaliyet Karına (EBIT) oranıyla ödenen Finansman Giderinin faaliyet karının % kaçına denk geldiği hesaplanmaktadır. • Toplam Borçlar / Aktifler: Kısa ve Uzun Vadeli Yabancı Kaynakların toplamının aktiflere göre payına bakılarak Toplam Borçların Bilanço içindeki konumu hesaplanmaktadır. • Mali Borçlar / Aktifler: Toplam Borçların içinde bulunan kısa ve uzun vadeli mali borçların aktiflere göre payı hesaplanmakta ve böylece Toplam Borçlar içinde Mali Borçların bilanço içindeki büyüklüğü hesaplanmaktadır. • Özkaynaklar / Aktifler: Özkaynakların aktiflere göre oranına bakılarak bilanço içindeki payı incelenmektedir. Çalışmanın 2003 – 2012 yılları arası verilerinden yola çıkarak 2013 – 2015 yılları için yapılan tahminler trend analizi yöntemiyle hesaplanmıştır. Trend analizinde geçmiş yıl rasyolarının izdüşümü alınıp gelecek dönemler için tahmini veriler sunulmuştur. Rasyolar incelenirken firmaların borçluluk oranlarındaki dalgalanmaların başlıca sebepleri 2000’li yılların başında ortaya çıkan emtia fiyatlarının yükselişi ve 2008 yılında küresel boyutta yaşanan finansal krizin konjonktürel etkileridir. 1 Türkiye İmalat Sanayi Borçluluk Oranlarının Gelişimi ve Trend Analizi Tüm Firmalar Borçluluk Oranları Tüm Firmalar Net Finansal Borç / EBITDA Finansman Giderleri / EBIT Toplam Borçlar / Aktifler Mali Borçlar / Aktifler Özkaynaklar / Aktifler KV Mali Borçlar / Toplam Borçlar UV Mali Borçlar / Toplam Borçlar Toplam Mali Borçlar / Toplam Borçlar 2003 112% 46% 58% 24% 42% 17% 24% 41% 2004 107% 41% 48% 16% 52% 16% 18% 34% 2005 137% 35% 49% 17% 51% 18% 17% 35% 2006 195% 55% 51% 21% 49% 19% 22% 41% 2007 203% 39% 51% 20% 49% 18% 22% 40% 2008 229% 77% 58% 24% 42% 19% 23% 41% 2009 183% 48% 55% 21% 45% 16% 22% 38% 2010 186% 37% 55% 24% 45% 18% 25% 43% 2011 247% 58% 57% 27% 43% 19% 28% 47% 2012 2013T 2014T 2015T 251% 293% 310% 343% 43% 52% 44% 48% 56% 58% 57% 58% 27% 29% 29% 31% 44% 42% 43% 42% 20% 22% 23% 24% 27% 29% 29% 30% 47% 50% 51% 54% Küresel çapta Türkiye ekonomisini etkileyen krizler ele alındığında 2008 yılında yaşanan finansal krizin temellerini oluşturan 2000’li yılların başında ortaya çıkan emtia fiyatlarının yükseliş göstermesi yatmaktadır. 2000’li yılların başında yükselişe geçen emtia fiyatlarıyla beraber 2001 yılında yaşanan siyasi belirsizliklerin getirdiği olumsuz ortam 2005 yılına kadar iyileşme süreciyle toparlanırken 2008 yılında mortgage krizi olarak bilinen finansal kriz Türkiye ekonomisi üstünde etkisini 2011 yılına kadar göstermiştir. Merkez Bankası veri tabanında bulunan tüm firmaların mali verilerine bakıldığında firmaların finansman giderlerinin EBIT’e oranı 2008 yılında zirve yapmış ve ardından düşüşe geçmiştir. 2012 yılında firmalar Faaliyet Karı’nın (EBIT) %43’ünü Finansman Gideri olarak öderken yapılan trend analizinde bu oranın 2013 – 2015 yılları arasında ortalama %48 seviyesine ulaşacağı tahmin edilmiştir. Firmaların Mali Borçlarından ellerinde bulunan nakit değerlerin düşmesinden sonra ortaya çıkan Net Finansal Borçlarının EBITDA’ya oranı ise hızlanarak yükselmiştir. Bu oran 2008 yılında %229 iken 2012 yılında %251’e yükselmiştir. Firmaların Bilançolarına bakıldığında Kısa ve Uzun Vadeli Yabancı Kaynakları oluşturan Toplam Borçların Aktiflere göre payının arttığı görülmektedir. Bu artışın sağlanmasında en büyük etki faiz oranlarının düşüş göstermesiyle beraber Mali Borçların Aktifler içindeki payının hızlı bir şekilde artış göstermesidir. Buna karşın Özkaynakların Aktifler içindeki payı düşmektedir. İlerleyen yıllarda firmaların yükselen risk sebebiyle ellerinde bulunan kısıtlı sermayenin yerine firmalarını finansal borçlarla fonlayacağı düşünülmektedir. 2 Türkiye İmalat Sanayi Borçluluk Oranlarının Gelişimi ve Trend Analizi İmalat Sektörü Büyük Ölçekli Firmalar Borçluluk Oranları İmalat Sektörü - Büyük Ölçekli Firmalar Net Finansal Borç / EBITDA Finansman Giderleri / EBIT Toplam Borçlar / Aktifler Mali Borçlar / Aktifler Özkaynaklar / Aktifler KV Mali Borçlar / Toplam Borçlar UV Mali Borçlar / Toplam Borçlar Toplam Mali Borçlar / Toplam Borçlar 2003 68% 40% 53% 21% 47% 21% 19% 40% 2004 54% 29% 44% 17% 56% 21% 17% 38% 2005 85% 28% 46% 18% 54% 23% 17% 40% 2006 108% 36% 47% 21% 53% 25% 20% 45% 2007 106% 23% 47% 20% 53% 22% 22% 44% 2008 159% 64% 54% 29% 46% 31% 22% 53% 2009 149% 48% 51% 25% 49% 25% 23% 48% 2010 150% 40% 54% 26% 46% 25% 23% 48% 2011 171% 50% 58% 28% 42% 26% 23% 49% 2012 2013T 2014T 2015T 215% 244% 283% 315% 38% 41% 34% 33% 56% 58% 58% 59% 29% 31% 31% 33% 44% 42% 42% 41% 27% 28% 29% 30% 24% 25% 25% 26% 51% 53% 55% 56% İmalat Sektörü içinde bulunan Büyük Ölçekli firmaların borçluluk oranlarına bakıldığında Net Finansal Borçların EBITDA’ya oranı 2008 yılında %159 iken bu oran 2012 yılında %215’e yükselmiştir. Aynı yıllarda Finansman Giderlerinin EBIT içindeki payına bakıldığında 2008 yılında %64, 2012 yılında ise %38 seviyesindedir. Finansman Borçların EBITDA’ya göre oldukça hızlı bir şekilde yükseliş göstermesine rağmen Finansman Giderlerinin EBIT’e göre payının düşmesi büyük ölçekli firmaların yaptığı borçlanmaların hem karlılık üstünde sağladığı olumlu etki hem de operasyonlarını yürütme açısından sağlanan kaynağın önemine dikkat çekmektedir. Bu dönemler içinde Toplam Borçların Aktifler içindeki payına bakıldığında 2008 ve sonrasında ortalama %54 seviyesindeyken 2012 yılında bu oran %56 seviyesine yükselmiştir. Özkaynakların Aktiflere göre oranı ise 2008 yılında %46 seviyesindeyken 2012 yılında %44’e gerilemiştir. Mali Borçların Aktiflere göre payına bakıldığında 2009 yılında %29’dan %25’e gerilerken bu oran 2012 yılına kadar artarak tekrar %29 seviyesine yükselmiştir. İmalat Sektöründe faaliyet gösteren büyük ölçekli firmaların borçluluk rasyoları 2008 yılına benzerlik göstermesi dikkat çekerken 2008 yılına göre en önemli fark borçlanmayla beraber Karlılık sağlamalarıdır. Finansman Giderlerinin EBIT’e göre payı düşmesi büyük ölçekli firmaların yaptığı doğru borçlanmadan kaynaklanmaktadır. 3 Türkiye İmalat Sanayi Borçluluk Oranlarının Gelişimi ve Trend Analizi İmalat Sektörü Orta Ölçekli Firmalar Borçluluk Oranları İmalat Sektörü - Orta Ölçekli Firmalar Net Finansal Borç / EBITDA Finansman Giderleri / EBIT Toplam Borçlar / Aktifler Mali Borçlar / Aktifler Özkaynaklar / Aktifler KV Mali Borçlar / Toplam Borçlar UV Mali Borçlar / Toplam Borçlar Toplam Mali Borçlar / Toplam Borçlar 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013T 2014T 2015T 137% 202% 313% 268% 305% 308% 230% 285% 265% 354% 370% 435% 468% 77% 86% 75% 70% 51% 80% 49% 42% 45% 49% 53% 57% 61% 56% 51% 53% 58% 55% 60% 55% 60% 63% 62% 64% 64% 66% 27% 23% 25% 28% 28% 30% 27% 28% 31% 31% 33% 33% 35% 44% 49% 47% 42% 45% 40% 45% 40% 37% 38% 36% 36% 34% 28% 27% 29% 30% 32% 30% 28% 29% 30% 31% 32% 34% 35% 19% 17% 18% 18% 19% 20% 21% 18% 19% 18% 19% 18% 18% 48% 44% 47% 48% 51% 50% 50% 47% 49% 50% 51% 52% 54% İmalat Sektöründe orta ölçekli firmalara bakıldığında Borçluluk oranlarının zirve ve dip noktaları arasındaki farkın oldukça yüksek olduğu görülmektedir. 2004 ve 2008 yıllarında Finansman Giderlerinin EBIT’e göre payı %86 ve %80 seviyesindeyken 2010 yılında %42 seviyesine düşmüş ve ardından 2012 yılına kadar bu oran tekrar yükselerek %49 seviyesine yükselmiştir. Net Finansal Borçların EBITDA’ya oranına bakıldığında ise Orta ölçekli firmaların 2009 yılından sonra %230’dan %354 seviyesine yükseldiği görülmektedir. Toplam Borçların Aktifler içindeki payı ise 2009 yılında %55 seviyesindeyken 2012 yılında %62 seviyesine çıkmış, Özkaynakların Aktifler içindeki payı da %45’den %38 seviyesine gerilemiştir. Bu dönemler arasında Mali Borçların Aktifler içindeki payı da %27’den %31 seviyesine yükselmiştir. Yapılan trend analizine göre Orta Ölçekli İmalat Sektörü firmalarının Toplam Borçlarının Aktiflere oranı %66 seviyesine çıkması beklenirken Özkaynaklarının Aktifler içindeki payı %34’e gerileyecektir. Yapılan projeksiyonda Mali Borçların Aktifler içindeki payı ise Özkaynakların üstüne çıkıp %35 seviyesine yükselecektir. İmalat Sektörü Orta Ölçekli firmaların verilerine bakıldığında ilerleyen yıllarda firmalar için Mali Borçların bilanço içinde Özkaynaklara göre daha büyük paya sahip olacağı görülmektedir. Orta Ölçekli firmaların 2010 – 2012 yılları arasında Finansman Giderlerinin EBIT’e göre payı %42 seviyesinden %49 seviyesine yükselmesi sonucunda yapılan trend analizinde ilerleyen yıllarda bu oran %61 seviyesine yükseleceği tahmin edilmiştir. Orta Ölçekli firmaların yüksek borçluluğu ve karlılığına göre yükselen borçlanma maliyeti için karlılığı arttıracak önlemler almalıdır. 4 Türkiye İmalat Sanayi Borçluluk Oranlarının Gelişimi ve Trend Analizi İmalat Sektörü Küçük Ölçekli Firmalar Borçluluk Oranları İmalat Sektörü - Küçük Ölçekli Firmalar Net Finansal Borç / EBITDA Finansman Giderleri / EBIT Toplam Borçlar / Aktifler Mali Borçlar / Aktifler Özkaynaklar / Aktifler KV Mali Borçlar / Toplam Borçlar UV Mali Borçlar / Toplam Borçlar Toplam Mali Borçlar / Toplam Borçlar 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013T 2014T 2015T 210% 253% 405% 542% 600% 447% 437% 590% 644% 631% 663% 664% 686% 95% 107% 246% 100% 99% 105% 85% 81% 69% 87% 85% 96% 99% 63% 53% 57% 58% 59% 61% 51% 50% 57% 59% 65% 68% 72% 25% 22% 23% 25% 27% 27% 24% 25% 29% 30% 33% 34% 37% 37% 47% 43% 42% 41% 39% 49% 50% 43% 41% 35% 32% 28% 26% 29% 28% 29% 28% 26% 28% 27% 26% 27% 26% 26% 26% 14% 12% 13% 14% 18% 18% 19% 22% 24% 23% 24% 24% 25% 40% 41% 41% 44% 46% 45% 47% 49% 50% 50% 51% 51% 51% İmalat sektöründe faaliyet gösteren küçük ölçekli firmalar Net Finansal Borçların EBITDA’ya oranı 2008 yılında %437 seviyesindeyken 2012 yılında %631 seviyesine yükselmiştir. Küçük ölçekli firmaların düşük karlılık ve satış hacminin küçük olması sebebiyle karlılıkta yaşanan olumsuzluklarda firma özkaynaklarının olumsuz yönde etkilendiği görülmektedir. Bu sebeple özkaynakları kısıtlı olan küçük ölçekli firmaların kaynak yaratma konusunda mali borçlanmaya yöneldikleri görülmektedir. Finansman Giderlerinin EBIT’e göre oranı 2008 yılında %105 seviyesindeyken 2012 yılında %87 seviyesine gerilemiştir. Karlılığı aşan finansman giderleri sonucunda yapılan zararlar firmaların özkaynaklarını olumsuz yönde etkilerken Özkaynakların Aktifler içindeki payı 2009 yılında %49’dan 2012 yılına %41 seviyesine gerilemiştir. Bu trende göre ilerleyen yıllarda Özkaynakların Aktiflere oranı %28 seviyesine kadar gerilemesi beklenirken Mali Borçların Aktifler içindeki payı %30’dan %37 seviyesine yükselecek ve Özkaynaklara göre Bilanço içinde daha yüksek paya sahip olacaktır. Toplam Borçların Aktifler içindeki payı ise 2009 yılında %51 seviyesindeyken 2012 yılında bu oran %59 seviyesine yükselmiştir. Küçük ölçekli firmaların ekonomik konjonktürden oldukça fazla etkilendiği görülürken 2000’li yılların başında emtia fiyatlarının yükselmesi sonucu doğan krizin en önemli sonucu 2005 yılında küçük ölçekli firmaların yaptıkları satış ıskontolarının 2003 ve 2004 yıllarına göre 2005 yılında karlılığını önemli ölçüde düşürmüştür. Küçük ölçekli firmaların düşük karlılık ve yüksek borçluluk sebebiyle finansman giderlerini karşılamak için karlılıklarının neredeyse tamamını verirken bu durumdan Özkaynaklar olumsuz yönde etkilenmekte ve ihtiyaç duyulan kaynaklar tekrardan mali borçlanma yoluyla karşılanmaktadır. 5 Türkiye İmalat Sanayi Borçluluk Oranlarının Gelişimi ve Trend Analizi İmalat Sektörü Borçluluk Oranları 6 Türkiye İmalat Sanayi Borçluluk Oranlarının Gelişimi ve Trend Analizi 7 Türkiye İmalat Sanayi Borçluluk Oranlarının Gelişimi ve Trend Analizi • 2000’li yılların başında yükselen Emtia Fiyatları krizi ve bunun etkileriyle ortaya çıkan 2008 yılı Mortgage krizi sonrası firmalar için riskli piyasalar ve kısıtlı özkaynaklar sebebiyle kaynak ihtiyaçlarını borçlanma yoluyla sağlamaktadırlar. • Bu dönemde Finans piyasasında artan alternatif ürünler yatırımcılar için piyasa koşullarına uygun borçlanma imkanı sağlarken firmaların sürdürülebilir büyümenin sağlıklı bir şekilde yürütülmesi için borç ve bilanço yönetimi konusunda uzmanlaşmaları gerekmektedir. • İmalat Sektöründe faaliyet gösteren firmaların borçluluk oranlarına bakıldığında toplam borçların aktifler içindeki payı gittikçe artmakla beraber bu artışa en çok mali borçların aktifler içindeki payının artışı sebep olmaktadır. Borç kalemlerinin bilanço içindeki oranı artış gösterirken Özkaynakların payı gittikçe düşmektedir. • Yükselen borçların karlılık üstündeki etkisine bakıldığında Net Finansal Borçların EBITDA’ya oranının yükseldiği yani karlılık büyümelerinden daha hızlı bir şekilde borçlanmaya gidildiği görülürken borçlanmadaki bu yükselme sonucunda Finansman Giderlerinin EBIT’e göre payının da yükseldiği görülmektedir. 8 Türkiye İmalat Sanayi Borçluluk Oranlarının Gelişimi ve Trend Analizi Sonuç 2000’li yılların başında emtia fiyatlarının artmasıyla yaşanan hammadde enflasyonu ve 2008 yılında küresel çapta yaşanan mortgage krizi olarak bilinen finansal kriz Türkiye üstündeki etkilerini 2011 yılına kadar görülmüştür. Bu süreç içerisinde firmaların karlılıkları düşerken finansman giderleri ve borçluluk rasyoları artmıştır. Kriz sonrası genel bazda firmalar ve imalat sektöründe faaliyet gösteren firmaların kriz sonrası borçluluk oranlarına bakıldığında; • Toplam Borçların Aktiflere göre oranı artış gösterirken Borçlar içinde bulunan Mali Borçların Aktiflere göre payı hızlı bir şekilde artış göstermektedir. Firmaların Mali Borçlanması artmaktadır. • Yükselen borçlara karşın Özkaynakların Aktiflere göre payı düşüş göstermektedir. Piyasa koşullarının riski ve sermayelerin kısıtlı olmasından dolayı firmaların ihtiyaçlarına kaynak yaratmak için Özkaynak yerine borçlanmaları tercih etmesinin diğer bir sebebi de düşen faiz oranlarıdır. • Gelecek dönemler için yapılan trend analizinde firmaların borçlanmaları artacak ve Özkaynaklar ile Mali Borçların Aktiflere göre paylarının birbirine çok yakın olacağı tahmin edilmektedir. • 2008 kriz dönemi sonrası firmaların Finansman Giderlerinin faaliyet karına (EBIT) oranı dalgalı bir şekilde seyrederken tüm firmalar bazında bu oran yükselirken, imalat sektöründe büyük ölçekli firmalar için bu oran düşecektir. Finansman Giderlerinin faaliyet karından düşük pay alması ve ilerleyen dönemlerde mali borçların artacağı göz önüne alınınca karlılık unsuruna çok önem vermeleri gerekmektedir. • Yapılan tahminlere göre bilanço için mali borçların payının yükselmesi ve finansman giderlerinin faaliyet karına göre yükselişe geçmesi sonucundan firmaların operasyonlarını daha karlı hale getirmeleri konusunda satış maliyetleri ve faaliyet giderleri gibi konularda iyileştirme çalışmaları yapmaları gerekmektedir. • Yükselen mali borçlarla beraber finansman gideri yükünün artması sebebiyle firmaların düşük maliyetli alternatif finans ürünlerine yönelmelidirler. • Son dönemde artan döviz kurları sebebiyle yabancı para cinsinden borçlanma yapan firmaların kur farkı yüzünden artış gösteren finansman giderleri firmaların mali yapılarını bozarken aynı zamanda ilerleyen dönemler içinde kur farkı riski devam etmektedir. • Gelecek dönemlerde firmaların yükselen mali borçlar ve artan finansman giderleri yüzünden karlılıklarına katkıda bulunmak için etkili bir şekilde kaynak yapısı yönetimi uygulamalıdırlar. Etkin bir şekilde yönetilen faaliyet süreleriyle kısalan nakit döngüsü sayesinde firmaların ihtiyaç duydukları işletme sermayesi düşecek ve buradan ortaya çıkan kaynağı mali borçları kapatmada veya finansman giderlerinin yükünü hafifletmede kullanabilirler. 9 Türkiye İmalat Sanayi Borçluluk Oranlarının Gelişimi ve Trend Analizi Finansal Check-Up Yönetim Kurulu ve İcra Kurulu Danışmanlığı Kaynak Yapısı Yönetimi Banka İlişkileri ve Kredi Yönetimi Şirket Değerleme Kurumsal Finans Uzmanı Satınalma ve Birleşme Danışmanlığı Yatırım Projeleri Analizi ve Finansal Modelleme Uzun ve Kısa Dönem Finansal Planlama Finansal Değerlendirme ve Rating Raporu Besfin, faaliyet alanı birçok sektörü kapsayan müşterilerine butik olarak kurumsal finansman danışmanlık hizmetleri sunmaktadır. Hizmetlerimiz ve sektörel tecrübelerimiz hakkında daha fazla bilgi almak ya da hizmetlerimiz için teklif almak istiyorsanız sizinle irtibata geçebilmemiz için yanda belirtilen adresimize e-posta gönderebilir ya da bizi arayabilirsiniz. Besfin Finansal Hizmetler Danışmanlık ve Tic. A.Ş. Avrupa Rezidans No:30 Kat:27 Karayolları Mah. Abdi İpekçi Cad. Küçükköy, Gaziosmanpaşa / İstanbul Tel: +90 212 609 83 50 Fax: +90 212 609 83 49 www.besfin.com [email protected] Bu çalışma, Besfin tarafından özel olarak hazırlanmıştır. Çalışmanın niteliği bilgilendirme amaçlı olup rapor Besfin’den izin alınarak kullanılabilir. Besfin rapordaki bilgilerin kesinliği ve güvenilirliği ile ilgili olarak herhangi bir beyan, garanti ve taahhüt altına girmemektedir. Raporun kapsadığı görüşler ve yorumlar genel kabul görmüş teorik yaklaşımlar olup, gerçekleşmeleri koşullara bağlıdır. Rapor ile ilgili tüm sorumluluk kullanıcılara ait olup ilgili tüm taraflar bilgilerin doğruluğu ile ilgili olarak kendi araştırmalarını gerçekleştirmelidirler. Raporun direkt kullanımından doğacak olan zararlardan Besfin ve/veya çalışanları sorumlu tutulamaz. ©2014 Besfin Finansal Hizmetler Danışmanlık ve Tic. A.Ş. 10