Repressed Memory

Yeni Symposium 39 (2): 74-78, 2001
AMNEZ‹, BASTIRILMIfi BELLEK (REPRESSED MEMORY)
VE UNUTULMUfi ANILARIN YEN‹DEN HATIRLANMASI
(RECOVERED MEMORY)
Dr. Medaim YANIK*, Dr. Mine ÖZMEN
ÖZET
Çocukluk ça¤› travmatik yaflant›lar›n›n eriflkinde görülen psikiyatrik klinik tablolarla iliflkisi oldu¤u bilinmektedir. Travmatik yaflant›lar›n belle¤i nas›l etkiledi¤i ise daha az bilinen bir konudur. Çocukluk ça¤› travmatik yaflant›lar›n›n, özellikle cinsel tacizin, unutulup (repressed memory) y›llar geçtikten sonra bir uyaranla
veya kendili¤inden yeniden hat›rlan›p (recovered memory) hat›rlanamayaca¤› tart›flmalar›n ana noktas›n›
oluflturmaktad›r. Bu konuda bilimsel çevrelerde ve kamuoyunda birbirine z›t görüfller oluflmufltur. Travmatik yaflant›lar›n sürekli olarak fark›nda olunan tipi için tart›flma yoktur. Esas tart›flma bu an›lar›n unutulup,
y›llar geçtikten sonra tekrar hat›rlan›p hat›rlanmayaca¤› konusundad›r. Bu gözden geçirme yaz›s›nda, unutulmufl çocukluk ça¤› travmatik yaflant›lar›n› yeniden hat›rlanmas› konusundaki literatürün tart›fl›lmas›
amaçlanm›flt›r.
Anahtar Kelimeler: unutulmufl an›lar›n hat›rlanmas›, amnezi, bast›r›lm›fl bellek
AMNESIA, REPRESSED MEMORY AND RECOVERED MEMORY
ABSTRACT
It is known that childhood traumatic experiences are related to adult psychiatric pathologies. However,
how traumatic experiences influence memory is stilla mystery. The main point of discussion is whether
childhood traumas, especially sexual abuse can be forgotten and recalled after years with or without a
remainder. This subject is controversial in both scientific literature and public opinion.
Keywords: recovered memory, amnesia, repressed memory
G‹R‹fi VE TEMEL KAVRAMLAR
Unutulmufl çocukluk ça¤› cinsel travmatik an›lar›n hat›rlanmas› konusu 1980’lerde bafllay›p 1990’l›
y›llardan itibaren artarak ilgi oda¤› olmaktad›r. Araflt›rmac›lar, klinisyenler, avukatlar, medya ve istismar
edilmifl çocuklarla (child abuse) ilgilenenler aras›nda
bu konuda yo¤un tart›flmalar olmaktad›r. Örne¤in
Amerika Birleflik Devletleri’nde (ABD) popüler medyada 1992 ilâ 1994 y›llar› aras›nda çocukluk ça¤› cinsel tacizi ilâ ilgili ç›kan yaz›lar›n %73’ü ailelerin yanl›fl olarak suçlanmas› ile ilgilidir (Beckett 1996). Bu
durum ayn› zamanda adlî sistemi de yak›ndan ilgilendirmektedir. Çünkü unutulmufl travmatik an›lar›n
hat›rlanmas› sonucu davalar aç›lmakta, adlî sistem de
bu konuda görüfl istemektedir.
(*)
(**)
Ruh Sa¤l›¤› Hastal›klar› Uzman›, Psikiytrik E¤itim Dan›flma
Araflt›rma ve Tedavi Merkezi
Profesör, Cerrahpafla T›p Fakültesi Psikiyatri A.D.
Bu konuda kamuoyunda ve akademik çevrelerde
farkl› kutuplarda görüfller oluflmufltur. Haks›z yere
suçland›¤›n› iddia eden ebeveynler bir araya gelip
bask› grubu oluflturmufl, bast›r›lm›fl bellek ve unutulmufl taciz an›lar›n›n yeniden hat›rlanmas› konusunda
kitaplar yazm›fllard›r. Bunun en önemli örne¤i “The
Myth of Repressed Memory” adl› kitab›n yazarlar›
olan Dr. Elizabeth Loftus ve Katherina Ketcham’d›r.
(1994) Di¤er taraftan, travmatik çocukluk ça¤› an›lar›n›n unutulmas› ve yeniden hat›rlanmas› konusunun
varl›¤› hakk›nda gittikçe artan oranda bilimsel literatür oluflmaktad›r (Williams 1998).
Bellekteki bast›r›lma “bireysel ac›ya neden olan
travmatik yaflant› an›lar›n›n istem d›fl› ama seçici bir
flekilde unutulmas›” olarak tan›mlanabilir. Yâni travmatik an›lar bast›r›larak bilincin d›fl›na depolanm›flt›r.
Bu durum yaflam›n belirli bir aral›¤› ile ilgili an›lar›n
hat›rlan›lmad›¤›n›n bilinmesi fleklindeki “psikojenik
amnezi” fleklinde olabildi¤i gibi “amneziye amnezi”
fleklinde de olabilir. Bu son fleklinde kifli travmatik
– 74 –
yaflant› veya dönemi ile ilgili bilinç düzeyinde fark›nda de¤ildir.
Bast›r›lm›fl an›lar›n yaflam›n bir döneminde bilinç
düzeyinde fark›na var›lmas› (unutulmufl an›lar›n yeniden hat›rlanmas›) da “recovered memory” olarak
adland›r›lmaktad›r.
Klasik olarak çocuklu¤unda örne¤in aile içi cinsel
kötüye kullan›m yaflam›fl ve buna bir dönem amnezi
gelifltirmifl bir kifli eriflkin döneminde bir uyaranla
birlikte veya kendili¤inden çocuklukta yaflad›¤› olaylar› hat›rlamakta ve bir grup travmatik semptomla
yüz yüze kalmaktad›r (Pope 1996).
Bu durum asl›nda s›k karfl›lafl›lan bir klinik fenomendir. Andrews ve arkadafllar› (1995) ‹ngiliz psikoterapistler aras›nda yapt›¤› bir araflt›rmada, cinsel tacize u¤ram›fl hastalarla çal›flan terapistlerin %51’i hastalar›n›n cinsel tacizlerini hat›rlamad›klar› bir dönem
tan›mlad›klar›n› bildirmifllerdir. Baflka bir çal›flmada
ço¤u terapistin en az›ndan bir kez “unutulmufl çocukluk ça¤› travmatik yaflant›lar› hat›rlama” flikâyetiyle baflvuran hastas› oldu¤u bildirilmektedir (Pope
1996).
Çocukluk ça¤› travmalar›n›n s›kl›¤› konusunda
tart›flmalar olmakla birlikte var oldu¤u yayg›n oluflu
konusunda ortak bir kanaât oluflmufltur. Yaflanan bu
travmalar›n bilinçte sürekli olarak fark›nda olunan tipi için tart›flma yoktur. Esas tart›flma, bu an›lar›n unutulup, y›llar geçtikten sonra tekrar hat›rlan›p hat›rlanmayaca¤› konusundad›r (Loftus 1994).
Travma ve bellek konusunda çal›flan araflt›rmac›lar 2x2 tablosu üzerinden modelleme yapm›fllard›r
(McHugh 1994) (Tablo 1).
Birinci kadranda, cinsel olarak kötüye kullan›m
yoktur ve kiflide de böyle bir an› yoktur.
‹kinci kadranda, kifli kötüye kullan›lm›fl ama travmas›n› hat›rlamamaktad›r.
Üçüncü kadranda, kifli kötüye kullan›lmam›fl oldu¤u halde travmatik an›lara sahiptir.
Dördüncü kadranda, kifli kötüye kullan›lm›flt›r ve
travmatik an›lar›n› hat›rlamaktad›r.
Bu tablo üzerinden travma ve bellek ile ilgili tart›flmalar›n ço¤unlu¤u yap›labilir.
Tablo 1. Travma ve bellek konusunda çal›flan
araflt›rmac›lar›n kulland›¤› 2x2 tablosu
Kötüye kullan›lmam›fl Kötüye Kullan›lm›fl
An› yok
An› var
Do¤ru negatif
Yanl›fl pozitif
I
III
Yanl›fl negatif
Do¤ru pozitif
II
IV
ÇOCUKLUK ÇA⁄I C‹NSEL TAC‹Z‹N‹
UNUTMA-YANLIfi NEGAT‹F
Tablodaki ikinci kadran cinsel tacizin var olmas›na ra¤men bunun an›s›na sahip olmamay› yâni “bast›r›lm›fl bellek -repressed memory-” göstermektedir.
Bu durum ayn› zamanda bu an›lar›n hat›rlanabilece¤i -recovered memory- olas›l›¤›n› gündeme getirir.
Birçok klinisyen, amnezi geliflmifl çocukluk ça¤›
travmalar›n›n hat›rlanarak bildirimini geçerli kabul
eder ve bu an›larla çal›flman›n hastalara faydal› oldu¤una inan›r (Chu 1999).
Amnezinin mekanizmas› konusunda tart›flmalar
vard›r. Bir görüfl ikincil kazanç ile izah ederken, spesifik bir psikolojik mekanizman›n olufltu¤u tezine
karfl› ç›karlar (Loftus ve Ketcham 1994, Pope ve Hudson 1995). Di¤er görüfl ise, travmatik olay›n etkisinden kaç›nmak için kognitif kaç›nma, dissosiyasyon,
represyon gibi bafletme düzeneklerinin kullan›ld›¤›n›
ifade etmektedir (Briere 1992, Herman 1992, Terr
1990, Van der Kolk ve Fisler 1995). Önemi olmayan,
rölatif olarak daha az dramatik bâz› travmatik deneyimler, fazla önemsenmedi¤inde ve uzun süre geçti¤inde normal unutma mekanizmas› ile unutulabilir.
Herman ve Schatzow (1987), kendilerine tedavi
için baflvuran travma hastalar›nda çocukluk ça¤› travmatik yaflant›s›n›n fliddetli olmas› ve daha erken yaflta oluflmas› ile amnezi geliflmesi aras›nda iliflki bulmufllard›r. Terr’in (1991) “tip 2 travma” dedi¤i uzun
süren ve tekrarlay›c› olup, büyük s›k›nt› veren travmalara karfl› daha fazla dissosiyasyon ve inkâr gelifltirilir. Williams (1994) tacizin aile içinden oldu¤u zaman, daha fazla rahats›zl›k oluflturdu¤u, bu sebeple
de daha s›k amnezi geliflti¤ini bildirmifltir.
Çocukluk ça¤›nda cinsel travma yaflay›p da hayat›n›n bir döneminde bu duruma amnezik olan kiflilerin s›kl›¤› konusunda de¤iflik gruplarda yap›lan çal›flmalarda %28 il‚ %59 aras›nda de¤iflen oranlar bildirilmifltir (Tablo 2).
ÇOCUKLUK ÇA⁄I TRAVMASI OLMADI⁄I
HALDE TRAVMAT‹K ANIYA SAH‹P OLMA
(YANLIfi POZ‹T‹F-FALSE POSITIVE)
Bu durum travmatik bellek tart›flmalar›n›n önemli
noktalar›ndan biridir. Kiflinin çocukluk ça¤› travmatik
an›s› olmad›¤› hâlde çeflitli etkenler nedeniyle travmaya maruz kald›¤›na dâir suçlamas› olur. Bast›r›lm›fl
bellek kavram›na karfl› olanlar bu noktadan hareket
– 75 –
Tablo 2. Çocukluk ça¤› travmalar›na amnezi
gelifltirme s›kl›¤›
Çal›flmay› yapan
Populasyon
% oran
J. Herman ve
Schatzow, 1987
Ensesti olan kad›nlardan oluflan
guruplar›n klinik örneklemesi
28
Briere ve Conte
1993
Cinsel kötüye kullan›m› rapor edilen
450 kad›n ve erkek
59
Gold ve ark.
1994
Çocukluk ça¤› cinsel kötüye kullan›m›
bildiren ve ayaktan izlenen hastalar
30
Linda Williams
ve
Benyard,1996
Çocukluk ça¤› travmas› hastane
kay›tlar›nda olan kad›nlar
(ileriye yönelik çal›flma)
38
FeldmanSummers ve
Xope, 1994
Çocukluk ça¤› cinsel travmas› olan
79 kifli
40
James A. Chu,
1999
Travma merkezine yat›r›larak tedavi
edilen bayanlardan cinsel kötüye
kullan›m bildirenler.
33
Medaim Yan›k,
Uzmanl›k tezi
2000
Ayaktan tedavi ünitesine baflvurup
Çocukluk ça¤› cinsel kötüye
kullan›m bildirenler
30
etmektedirler. Dr. Loftus “Myth of Repressed Memory” adl› kitab›nda bu duruma uygun çok say›da
öykü anlatmaktad›r. Tipik bir öykü flu flekilde geliflmektedir:
20 yafl›nda kad›n, yeme bozuklu¤u, diüretik ve
laksatif kullan›m›, depresif duygudurumu ve anksiyete flikâyetleriyle baflvuruyor. 6 yafl›nda iken amcas›
taraf›ndan tekrarlanan cinsel tacizler tan›ml›yor. Terapist “ailen taraf›ndan tacize u¤rad›n m›” diye soruyor. Dan›flan›n cevab› “hay›r” ve ailesinin böyle bir
fley yapt›¤›na dair hiç bir an›s›n›n olmad›¤›n› ifade
ediyor. Terapistin “peki bu s›rada ailen neredeydi,
seni niçin korumad›lar, onlar da tacizin bir parças›
olmas›n” diye telkinleri oluyor. Aylar süren telkin,
imajinasyonlar, gevfleme teknikleri, hipnoz, rüya yorumlama ve bellek düzeltme teknikleri sonucunda,
baflvuranda babas›n›n yata¤›nda iken cinsel bölgelerine dokundu¤una dair an›lar ortaya ç›k›yor. Baflvuran kifli ailesiyle bütün ba¤lar›n› kesiyor, onlar› suçluyor ve dava aç›yor...ª
Dr. Loftus bu gözlemlerden yola ç›karak, unutulmufl çocukluk ça¤› travmalar›n›n an›msanmas›n›n
mümkün olmad›¤›n›, bu durumun terapistler taraf›ndan oluflturuldu¤unu ifade eder.
Çocukluk ça¤› travmas› olmad›¤› hâlde böyle bir
bildirimde bulunman›n s›kl›¤› konusunda yap›lan bi-
limsel çal›flmalarda, bu durumun mümkün oldu¤unu,
belle¤e yanl›fl an›lar›n yerlefltirilebilece¤i, “hatal› bellek sendromunun” (false memory syndrome) geliflebilece¤ini göstermektedir. Bu durum DSM-IV’teki
Yapay (Düzmece) Bozukluklar’› ça¤r›flt›rmaktad›r.
Everson ve Boat 1989 y›l›nda yapt›klar› çal›flmada
yanl›fl olarak çocukluk ça¤› cinsel taciz bildirimini
%4-%8 aras›nda bulmufltur (Everson ve Boat 1989).
Bu oran Williams’›n (1994) çal›flmas›nda %2’dir. Bu
oranlar çocukluk ça¤› cinsel tacizi oranlar› aras›nda
düflük yüzdelerdir.
Çocukluk ça¤› cinsel tacizini soran rutin bir teste
cevap veren kiflilerden ne kadar›n›n yanl›fl olarak
evet dedi¤i hakk›nda herhangi bir klinik kan›t bulunmamaktad›r (Williams 1998).
Hatal› suçlaman›n (false accusation) nedenleri
aras›nda flunlar gösterilmektedir:
1-Terapistlerin telkini: Dr. Loftus’a göre birçok
terapist eriflkin yaflamdaki her türlü psikiyatrik problemin alt›nda çocukluk ça¤› cinsel tacizinin yatt›¤›n›
düflünmekte, böylece, dan›flanlar› cinsel tacizlerini
keflfetme fleklinde telkine mâruz b›rakmaktad›r.
2-Belle¤in yan›labilir olmas›: Yap›lan deneysel
çal›flmalar, insan belle¤inin mükemmel olmad›¤›n›,
yan›labilir oldu¤unu göstermektedir. Laboratuar çal›flmalar›nda slayt gösterip yanl›fl bilgi verilerek ve
telkinle %20 oran›nda hatal› bellek oluflturulabilece¤i gösterilmifltir (Loftus 1980, Dodson ve Johnson
1993, Lindsay ve Read 1994).
3-Ensest ma¤durlar› hareketi (incest survivors’ movement): Bu hareketin oluflturdu¤u kültürel ortam ve bu alandaki popüler kitaplar›n etkisi, örne¤in “The Courage to Heal” adl› kitap (Loftus 1994).
Kiflide çocukluk ça¤› cinsel travmas› olmad›¤› hâlde taciz an›s› oluflturuldu¤unu (pseudomemory) iddia edenler bu durumun daha çok terapide, hipnoz
s›ras›nda, benzer durumu yaflad›¤›n› ifade eden kiflilerle birlikte iken olufltu¤unu söylemektedirler. Bu
iddiay› desteklemeyen çal›flmalar vard›r. örne¤in James A. Chu’nun (1999) çal›flmas›nda, ilk an›msaman›n evde ve yaln›z bafl›na iken, ço¤unlukla hipnoz
alt›nda de¤il de uyan›k iken, en az›ndan %45’inin hiç
psikolojik tedavi almam›flken olufltu¤unu bildirmektedir. Klini¤imize çocukluk ça¤› ensest yaflant›s›n› hat›rlama sonras› getirilen bir hastam›zda ilk hat›rlama
evde yaln›z iken oluflmufltu ve daha önce psikiyatrik
baflvurusu yoktu (Yan›k 1999). Ülkemizde yap›lan
bir araflt›rmada, takip ve tedavi s›ras›nda çocukluk
ça¤› cinsel kötüye kullan›m öyküsünü yeniden hat›r-
– 76 –
layan befl kifliden ikisinin an›lar› hastalar›n yak›nlar›nca da do¤rulanm›flt›r. Di¤er üç kiflinin ikisinde de
tan›k olmad›¤› ve birinde de tan›kl›k edebilecek yak›nlara ulafl›lamad›¤› bildirilmifltir (fiar ve ark. 1999).
R. Kluft (1999) ise hipnoz alt›nda travmatik an›lar›n›
hat›rlayan kiflilerde bu travmalar›n do¤rulanabilece¤ini göstermifltir.
Biriken literatür ortak noktalar oluflturmaktad›r.
Linda Williams (1998) bu ortak noktalar› flöyle özetlemektedir:
1-Çocukluk ça¤› cinsel tacizi unutulabilir (repressed memory/amnezi);
2-Tacizi olmad›¤› halde taciz an›s› oluflturulabilir
(false memory/pseudomemory);
3-Çocukluk ça¤› cinsel tacizi unutulduktan y›llar
sonra yeniden hat›rlanabilir (recovered memory).
Bu üç durum da mümkündür. Klinisyen ön yarg›l› olmadan bu durumlar› birbirinden ay›rt etme e¤iliminde olmal›d›r. Klinisyen aç›s›ndan tart›fl›lan konu
ikilemlidir:
1-Unutulmufl travmatik an›lar›n hat›rlanmas› baflvuran için iyileflme sürecinde önemli bir ad›m olup,
hastalar fayda görmektedir.
2-Yanl›fl suçlama suçlanan kifliye haks›z yere zarar vermektedir.
Oluflturulmufl “yanl›fl belle¤in” (false memory)
muhtemel zararlar› konusunda flunlar söylenmektedir:
1-Masum insanlar›n suçlanmas› ve aileler üzerine
terör havas›n›n esmesi.
2-Baflvuran›n, suçlanan›n, bazen de terapistin gereksiz yere dava edilmesi ve adlî sistemde içinden ç›k›lmas› zor olan durumlar›n oluflmas›.
3-Dan›flan›n sorunlar›n›n kökenindeki fleyin yaflad›¤›n› düflündü¤ü taciz yaflant›s›na yanl›fl olarak ba¤lamas›.
4-Hatal› bellek (pseudomemory) oluflmufl kiflilerin say›s›nda art›fl (Loftus 1994).
UNUTULMUfi ÇOCUKLUK ÇA⁄I
TRAVMALARINI HATIRLAMA VE
PS‹K‹YATR‹K BEL‹RT‹LER
Çocukluk ça¤› travmatik yaflant›s› olan kiflilerin
bir bölümü yaflant›lar›n›n sürekli bilincindedirler.
Bunlar›n bir k›sm› travman›n detaylar›n›n bir parças›n› hat›rlayabilmelerine karfl›n unutulan bofllu¤u bilmektedirler (Terr 1968, Williams 1994). Bâzen de
travman›n zihinde afl›r› flekilde canl› ve detayl› oldu-
¤u da bilinmektedir. Williams’›n (1995) çal›flmas›nda
travmas›n› hat›rlayanlar›n %84’ü an›lar›n›n yaflam boyunca sürekli oldu¤unu bildirmifllerdir
Bast›r›lm›fl belle¤e sahip olanlar›n travmalar›n›n
daha küçük yaflta bafllad›¤›, daha fliddetli oldu¤u, bak›m veren kifliler taraf›ndan yap›ld›¤› ve tekrarlay›c›
travmalar oldu¤u bildirilmektedir (Williams 1995,
Chu 1999).
Travmatik an›lar› unutman›n “ruh sa¤l›¤›” aç›s›ndan etkisi nas›ld›r? Travmalar›n› sürekli hat›rlayanlarla, hat›rlamayanlar aras›nda klinik olarak fark var m›d›r? Ruh sa¤l›¤›n›n gidiflini olumlu mu yoksa daha
olumsuz mu etkilemektedir?
Birçok araflt›rmac› travmay› unutman›n bast›rma
(represyon), dissosiyasyon ve afl›r› stresten kaynaklanan nörokimyasal de¤iflmenin sonucu oldu¤undan
dolay›, bellek problemi olanlar›n daha fazla psikolojik belirtiler oluflturaca¤›n› ifade etmektedir (Briere
ve Conte 1993, Herman 1992, Spiegel 1986, Van der
Kolk ve Fisler 1995). Briere ve Conte (1993) yapt›klar› çal›flmada çocukluk ça¤› cinsel tacizi olan 450
eriflkinden travmas›na bir dönem amnezik olanlar›n
SCL-90’da (General Symptom Index of the Symptom
Checklist) daha yüksek puanlar ald›klar›n› bildirmifllerdir. Baflka bir çal›flmada travmalar›n›, görüflmeden
önceki ilk 2 y›l içinde hat›rlam›fl kiflilerde travma ile
ilgili tekrarlay›c› düflünceler, kaç›nma, dissosiyasyon
ve daha yüksek oranda PTSD saptanm›flt›r (Eliot ve
Briere 1995). Di¤er yandan Eliott ve Briere (1995) flunu göstermifltir: Travmay› hat›rlama ile semptomlar
artmakla birlikte, bu durum iyileflme sürecine yard›mc› olmaktad›r.
SONUÇ
Çocukluk ça¤›nda yaflanan travmatik yaflant›lar›n›
yaflam›n ileri döneminde hat›rlama flikâyetiyle baflvuran hastalar›n varl›¤› bir gerçektir. Travmatik an›lar›n
tedavi s›ras›nda veya hipnoz alt›nda da gerçe¤e uygun bir biçimde hat›rlanmas› mümkündür. Belle¤in
telkin benzeri yöntemle etkilenebilece¤i de göz önüne al›n›rsa, klinisyenin bu durum karfl›s›nda önyarg›s›z ve dikkatli davranmas› gerekti¤i anlafl›lmaktad›r.
Klinisyenin bu türden bildirimlere bafllang›çtan beri
inanmamas› ve fantezi ürünü olarak görmesi önemli
hatalara yol açabilecek bir tutumdur.
Unutulmufl çocukluk ça¤› travmalar› konusunda
Türkiye’de çok az say›da çal›flman›n ve yaz›n›n var
oldu¤u göz önüne al›n›rsa, Türk psikiyatri câmias› ta-
– 77 –
raf›ndan bu konunun daha fazla tart›fl›lmas› gerekti¤i
söylenebilir.
KAYNAKLAR
Andrews B, Morton J, Bekerian DA, et al. The recovery of
memories in clinical practice: experiences and beliefs
of British Psychological Society practitioners. The
Psychologist May 1995; 209-214.
Beckett K. Culture and the politics of signification: the case of child sexual abuse. Social Problems 1996;
43(1):209-214.
Briere J. Child Abuse Trauma: Theory and Treatment of the
Lasting Effects. Newbury Park, CA, Sage, 1992.
Briere J, Conte J. Self reported amnesia for abuse in adults
molested as children. J Trauma Stress 1993; 6:21-31.
Chu JA, Frey LM, Ganzel LB, Matthews JA. Memories of
childhood abuse: dissociation, amnesia, and corroboration. Am J Psychiatry 1999;156(5):749-754.
Dodson CS, Johnson MK. Rate of false source attributions
depends on how questions are asked. Am J Psychol
1993; 106:451-557.
Elliot DM, Briere J. Posttraumatic stress associated with delayed recall of sexual abuse: a general population
study. J Trauma Stress 1995; 8:629-648.
Everson M, Boat B. False allegations of sexual abuse by
children and adolescent. J Am Acad Child Adolesc
Psychiatry 1989; 28:230-235.
Feldman-Summers, Pope. The experience of “forgetting”
childhood abuse: a national survey of psychologists. J
Consult Clin Psychol 1994; 62:636-639.
Gold SN, Hughes D, Hohnecker L. Degrees of repression
of sexual abuse memories. Am Psychol 1994; 49:441442.
Herman J. Trauma and Recovery. Basic Books, New York,
1992.
Herman J, Scatzow E. Recovery and verification of memories of childhood sexual trauma. Psychoanalytic
Psychology 1987; 4:1-14.
Kluft RP. True Lies, False Truth, and Naturalistic Raw Data: Applying Clinical Research Findings to the False Memory Debate In: LM Williams, VL Banyard, editors, Trauma & Memory. Sage Pub, California, 1999, p. 319-331.
Lindsay DS, Read JD. Psychotherapy and memories of
childhood sexual abuse: a cognitive perspective. Applied Cognitive Psychology 1994; 8:281-338.
Loftus EF, Loftus GR. On the permanence of stored information in the human brain. Am Psychol 1980; 35:409420.
Loftus E, Ketcham K. The Myth of Repressed Memory. St.
Martin’s Press, New York, 1994.
McHugh PR. Reconciliation: scientific, clinical and legal issues of false memory syndrome. Conference Opening
Remarks, Memory and Reality. Baltimore, 1994.
Pope KS. Recovered Memories of Abuse. American
Psychological Association, Washington, DC, 1996.
Spiegel D. Dissociation, Double Binds and Posttraumatic
Stress in Multiple Personality Disorder. In: Braun BG,
editor. Treatment of Multiple Personality Disorder,
American Psychiatric Press, Washington, DC, 1986.
fiar V, Tutkun H, Yarg›ç L‹, Kundakç› T. Kronik Karmafl›k
Dissosiyatif Bozukluklarda Çocukluk Ça¤› Cinsel Taciz
öyküsünün Do¤rulanma Düzeyi. Ege Psikiyatri Süreli
Yay›nlar›, Dissosiyatif Bozukluklar-II, 1999, p. 95-108.
Terr LC. Childhood traumas: an outline and overview. Am
J Psychiatry 1991; 148:10-20.
Terr LC. Too Scared to Cry. New York, Harper & Row,
New York, 1990.
Van der Kolk and Fisler. Dissociation and the fragmentary
nature of traumatic memories: overview and exploratory study. J Trauma Stress 1995; 8:505-526.
Williams LM, Recall of childhood trauma: a prospective
study of women’s memories of child sexual abuse. J
Consult Clin Psychol 1994; 62:1167-1176.
Williams LM. Banyard VL. Recovered memories of abuse in
women with documented child sexual victimization histories. J Trauma Stress 1995; 8:649-673.
Perspectives on Adult Memories of Childhood Sexual Abuse: A Research Review of American Psychiatric Press,
Review of Psychiatry 1998; 2:123-147.
Yan›k M, Yalç›n D, özmen M. Affective Disregulation and
Childhood Sexual Abuse, ESTSS 6th European Conference on Traumatic Stress, ‹stanbul, 1999 (Poster olarak
sunulmufltur).
Yan›k M. Psikiyatri poliklini¤ine baflvuran hastalarda unutulmufl çocukluk ça¤› tacizlerini yeniden hat›rlaman›n
s›kl›¤›, Uzmanl›k tezi, Cerrahpafla T›p Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dal›, ‹stanbul, 2000.
– 78 –

Download Report