9 ağustos 1914, pazar

K. Sarıöz
Goeben’den Yavuz’a
9 AĞUSTOS 1914, PAZAR
Cumartesi’yi Pazar’a bağlayan gece Goeben ve Breslau’ın İngiliz filosunun elinden
kaçtığının bir gerçek olarak ortaya çıktığı bir zaman dilimi olarak yoğun haberleşme
trafiği ile dikkat çeker. Cumartesi gece yarısından sonra saat 01.15 sularında
Rusya’nın başkenti St. Petersburg’daki İngiliz deniz ataşesi Rus Deniz Kuvvetleri
karargahından aldığı bilgilere dayanarak Alman gemilerinin Cumartesi günü
Matapan burnunu geçerek kuzey doğu yönünde hareket ettiği bilgisini İngiliz
Donanma karargahına gönderdi. Aynı saatlerde benzer içerikli mesajlar İngiliz
Dışişleri Bakanlığı tarafından da gönderildi.
Sabah saat 05.20 sularında Atina’daki İngiliz konsolos vekili Erskine, İngiliz Dışişleri
Bakanlığı’na çektiği mesajda Alman gemilerinin 7 Ağustos Cuma akşamı Syros (Syra,
Siros) adası civarında olduğunun sanıldığını ve Yunan hükümetinin gemilerin
Karadeniz’e çıkacağını düşündüklerini bildirdi.
Çanakkale yolundaki Amiral Souchon’un gemileri kömür ikmali yapmak
zorundaydılar. Bu amaçla Pire limanında bulunan Alman ikmal gemisi Bogados,
kimliğini gizlemek üzere Yunan bandıralı Polymitis olarak, Cuma sabahı yola
çıkmıştı. Cumartesi akşamı Saat 20 sularında Maleas burnu açıklarında Breslau telsiz
telgrafı bulunmayan Bogados’a kendisini Donusa adasına götürecek subayı
bırakmıştı.
Goeben Pazar sabahı saat 05.32’de Donusa adasına vardı. Breslau da birkaç saat
sonra adaya geldi. Ancak eski ve yavaş ikmal gemisi Bogados ancak öğleden sonra
saat 15.45’de buluşma yerine gelebilecek ve Rusa körfezinde kömür ikmal işlemi
Pazar akşamı boyunca sürecekti.
İngiliz gemilerinin nerede olduğunu bilmeyen Amiral Souchon bir baskına
uğramaktan korktuğu için Donusa’da iken gemilerin kazanlarını yanar vaziyette
tutuyor ve İngiliz gemilerinin telsiz telgraf haberleşmesini takip ediyordu. Adadaki
yüksek bir tepeye gözcü yerleştirildi ve Goeben’in istimbotlarından biri adanın
güneyinde gözcülük yapmak üzere görevlendirildi. Ayrıca bir torpido saldırısına
karşı Goeben torpido ağlarıyla korumaya alındı.
Doğu Akdeniz’de bu gelişmeler olurken Toulon’da bulunan Amiral Lapeyrere Pazar
sabahı Saat 09’da İtilaf devletlerinin Akdeniz filo komutanlığını üstlenmek üzere
güçlü filosu ile Malta’ya doğru yola çıktı. Fransız filosu 11 Ağustos Salı günü
Malta’ya varacak ve Malta’nın güvenliğini garantiye alan İngiltere 12 Ağustos günü
Avusturya Macaristan’a savaş ilan edecekti.
Pazar sabahı İngiliz Donanma karargahı Amiral Milne’in güçlü filosu ile Ege’de
Alman gemilerini takip ettiğini zannederken Avusturya-Macaristan ile savaşın her
an çıkabileceğini düşünen Amiral Milne Zante adası açıklarında bulunuyordu. Saat
12.25’te İngiliz istihbaratından Donanma karargahına Goeben’in Syros adasında
kömür ikmali için demirlediği şeklinde istihbarat bilgisi ulaştı. Donanma karargahı
bu istihbaratı Amiral Milne’e aktarmaya hazırlanırken Amiral Milne’den Saat
12.50’de Donanma karargahına konumunu Zante adasının açığı olarak bildiren bir
99
K. Sarıöz
Goeben’den Yavuz’a
mesaj geldi. Bu mesaj Donanma karargahında panik havası yarattı ve Milne’e
Avusturya-Macaristan ile savaş durumu olmadığı ve derhal Alman gemilerinin
peşinden Ege’ye girmesi bildirildi. Bu yanlış anlamalar olmasa idi Amiral Milne üç
muharebe kruvazörü ve bir hafif kruvazörden oluşan güçlü filosu ile Pazar sabahı
Ege’ye girmiş ve büyük olasılıkla kömür ikmali yapmakta olan Alman gemilerini
yakalamış olacaktı.
Pazar sabahı İngiliz ve Alman gemilerinin konumu
Alman gemilerinin Osmanlı donanması ile birleşerek Karadeniz’e çıkmasından
endişe eden Ruslar Alman gemilerinin İstanbul’a ulaşmadan İngiliz filosu tarafından
imha edilmesi için ellerine geçen tüm bilgileri İngilizlere iletiyorlardı. Pazar günü
öğle saatlerinde Rusya’nın Londra elçisi Benckendorf İngiliz Dışişleri Bakanlığı
müsteşarı Nicolson’a Alman gemilerinin Çanakkale’ye gittiği bilgisine sahip
olduklarını bildirdi. Bunun üzerine Nicolson Saat 16’da Dışişleri Bakanı Grey’i
bilgilendirdi.
İngiliz Dışişleri Bakanlığı Alman gemilerinin hedefi ile ilgili bu bilgileri Donanma
karargahına aktarma gereği duymadığı için Alman gemilerinin peşinde Matapan
burnuna doğru yol alan Amiral Milne için İstanbul hala zayıf bir olasılıktı.
100
K. Sarıöz
Goeben’den Yavuz’a
Bu arada Rus istihbaratı kaynaklı bir haber Alman gemilerinin Cumartesi günü Syros
adasında kömür ikmali yapmış olduklarını bildiriyordu. İngiliz Donanma karargahı
bu yanlış bilgiyi Pazar günü 17’de Milne’e aktardı. Milne bu habere fazla
güvenemedi çünkü Syros adasında Şark Telgraf şirketinin bürosu vardı ve Alman
gemilerinin bu adadan görülmesi durumunda bu haber kolayca duyulacaktı. Oysa
gerçekte Syros adasından görünmek istemeyen Souchon Cumartesi gecesi ada
açığından durmadan geçmiş ve kömür gemisi ile buluşma yerine varmıştı.
İngilizlerin korkusu Alman filosunun batıya yönelerek Avusturya-Macaristan filosu
ile birleşmesi olduğundan Amiral Milne Souchon’un Ege’de sıkışmasından
memnundu.
Saat 19.35’te Amiral Milne emrindeki gemilere bir önceki gün Syros adasında kömür
ikmali yaptığı bildirilen Alman gemilerini arayacaklarını bildirdi.
Amiral Souchon İstanbul ile doğrudan temas kuramıyordu. Bu amaçla Pazar öğleden
sonra İzmir’e gelen General yolcu gemisinden yararlanıldı. General yardımıyla
İstanbul’daki Alman elçiliğine çekilen mesajda Souchon düşmana saldırmak üzere
Karadeniz’e çıkmak zorunda olduğunu bu nedenle boğazlardan İstanbul’a girmesi
için gerekli iznin alınmasını istedi.
Alman gemilerinin Çanakkale’ye gitmesinin ciddi bir olasılık olarak belirmesi
üzerine İngiliz Dışişleri Bakanı Grey akşamüstü Saat 17.30 civarında İstanbul’daki
elçi vekili Beaumont’a bir mesaj göndererek Rus ve Fransız meslektaşları ile birlikte
Bab-ı Ali’yi ziyaret etmesini ve Osmanlı hükümeti üzerinde Alman ve AvusturyaMacaristan gemilerine boğazlardan geçme izni verilmemesi konusunda baskı
yapmasını istedi. Beaumont Saat 21’de İngiliz Dışişleri Bakanlığı’na çektiği telgrafta
Sadrazam ile zaten görüştüğünü ve Sadrazam’ın Rus elçisinin talepleri
doğrultusunda Çanakkale boğazının yeniden mayınlandığını ve Avusturya
filosunun boğazdan geçmeye çalışması durumunda büyük risk alacağını belirttiğini
bildirdi.
İngiliz Dışişleri Bakanlığı Alman gemilerinin rotası hakkında neredeyse emin olduğu
halde bu kanaatini Donanma Karargahı ile paylaşmıyordu. Dolayısıyla Donanma
Karargahı da Goeben ve Breslau’ı izleyen Amiral Milne’e bu yönde bir talimat
veremiyordu. Amiral Milne elindeki bilgilere göre Alman gemilerinin bir gün önce
Syros adasında kömür ikmali yaptığını düşünüyordu. Bu nedenle de emrindeki
gemilere Syros adası civarını aramaları mesajını gönderdi. Artık Alman gemilerinin
Ege’de olduğuna kanaat getiren Amiral Milne gece yarısına doğru Matapan burnuna
ulaştı.
101
K. Sarıöz
Goeben’den Yavuz’a
Atina’daki İngiliz ıslah heyeti başkanı Amiral Mark Kerr
Goeben muharebe kruvazörü tam yolla ilerlerken
Syros limanı
102