GüneĢ IĢınları, Solaryumlar ve Kanser Uz. Dr. Ezgi HACIKAMĠLOĞLU Kanser Daire BaĢkanlığı 0 538 057 41 46 [email protected] Kanser neden olur? Kanserin Nedensellik ĠliĢkisi Pharm Res 2008;25:2097-116. Kanser ve Çevre Nedensellik ĠliĢkisi Alkol %4-6 ġiĢmanlık %10-20 Enfeksiyon %15-20 Diğer %10-15 Tütün %30-35 Beslenme %25-30 3 Türkiye’de Kanser TÜRKİYE’DE ERKEK VE KADINLARDA EN SIK GÖRÜLEN İLK 10 KANSER ERKEK KADIN 4 D Vitamini, GüneĢ IĢınları ve Kanser 5 D Vitamini, Güneş Işınları ve Kanser Güneş ışınları; • Görünür Işık(400-700nm), • İnfrared Radyasyon (>700nm) ve • UV Radyasyon; UVA (>315-400nm): Pigmentlerin aktivasyonu ve bronzlaşma UVB(>280-315nm): Ciltte yeni renk pigmenti oluşumu UVC(>100-280nm) 6 D Vitamini, Güneş Işınları ve Kanser Atmosferden geçiş esnasında; • UVC radyasyonun tama yakını ve UVB radyasyonun %7090’ı engellenir • Yeryüzüne ulaşan güneş kaynaklı radyasyonun ancak %5’lik kısmıdır. 7 D Vitamini, Güneş Işınları ve Kanser • D vitamini yağda çözünen bir hormon öncülüdür • D vitamininin ana kaynağı güneş ışınlarından gelen UVB • Günlük D vitamini ihtiyacının %80-90’ı güneş ışınlarından • Besin ve gıdalardan alınan D vitamini oldukça düşük miktarda 8 D Vitamini, Güneş Işınları ve Kanser • UV radyasyon maruziyetinin özellikle cilt kanserine yol açmakta… • Güneşten özellikle de öğlen saatlerindeki direkt güneş ışınlarından korunulmasına yönelik rehberler… 9 Uluslararası Sağlık Rehberleri • DSÖ tarafından 2004 yılında yayınlanan rapora göre; - Güneş ışınları yoluyla yeterli Vitamin D’yi alabilmek için günde yaklaşık 15 dakika kadar güneşe maruziyeti gerekmektedir. 10 Uluslararası Sağlık Rehberleri • 2005 yılında yayınlanan ABD Diyet Rehberine göre daha yaşlı bireylerde, açık tenlilerde ve güneş ışığına yetersiz maruz kalanlarda gıdalar ve/veya gıda takviyeleri yoluyla dışarıdan vitamin D alınması gerektiği belirtilmiştir. • Vitamin D’nin aşırı tüketimine bağlı görülebilen toksisite oldukça nadir bir durumdur. Ayrıca aşırı güneş ışığı maruziyeti Vitamin D toksisitesine yol açmaz. 11 Uluslararası Sağlık Rehberleri ABD ve Kanada’da yapılan çalışmalarda D vitamini ile zenginleştirilmiş gıdaların kullanımının D vitamini eksikliğini önleyemediği sonucuna ulaşılmıştır. 12 Uluslararası Sağlık Rehberleri • Gıdaların doğal D vitamini içeriklerinin hava ve mevsim koşullarından etkilenmesi, • Gıdaların doğal içeriklerine ilave edilip ulaşılacak D vitamini düzeyini sağlamak için ciddi standardize üretim prosedürleri ve kontrol/denetim mekanizmaları gerekmesi, 13 Uluslararası Sağlık Rehberleri • Bu gıdaların kişiden kişiye günlük tüketim miktarlarının değişmesi, • Sosyo-ekonomik düzeyi düşük olan kesimin bu gıdalara ulaşımı ve tüketiminin yeterli düzeyde olamaması. 14 Güneş Işınları ve Kanser • Günümüze dek yapılan çalışmalarda güneş ışınlarına maruziyet ile skuamoz hücreli kanser arasında doğrusal bir ilişki • Güneş ışınlarına maruziyetin yararlı etkileri de bir takım çalışmalarda gösterilmiştir. 15 Güneş Işınları ve Kanser • Şizofreni, Multiple Skleroz, Tip1 DM ve çeşitli kanserlere karşı koruyucu etkilerinin olması sayılabilir (Van Der Mei ve ark.2003, Van Amerongen ve ark. 2004, Ponsonby ve ark 2002, Studzinski ve ark. 1995, Moon ve ark 2005). 16 Güneş Işınları ve Kanser • Yapılan çalışmalarda güneş ışını maruziyeti ile; • Over(Grant ve ark 2002, Garland ve ark 1990, Gorham ve ark 1990, Grant ve ark 2002, Freedman ve ark. 2002, Robsahm ve ark.2004, John EM ve ark 1999) • Prostat (Hanchette ve ark. 1992, Grant ve ark. 2002, Grant ve ark 2004, Freedman ve ark. 2002, Bodiwala ve ark 2003, John ve ark 2005, Robsahm ve ark. 2004, John ve ark2004) 17 Güneş Işınları ve Kanser • Kolon(Grant ve ark 2002, Garland ve ark 1980,Freedman ve ark. 2002, Robsahm ve ark 2004, Moan ve ark 2005) • Meme(Grant ve ark 2002, Garland ve ark 1990, Gorham ve ark 1990, Grant ve ark 2002), vaka-kontrol(Freedman ve ark. 2002, Robsahm ve ark.2004, John EM ve ark 1999).kanser risklerinde azalma! 18 Güneş Işınları ve Kanser Ancak; • Çalışmaların çoğu ekolojik çalışmadır. • D vitaminin esas kaynağının UVB radyasyon mu yoksa diğer kaynaklardan alınan mı olduğu bilinmemekte • Çalışmaların çoğu 1980 öncesi (sonrasındaki güneşlenme alışkanlık değişikliklerinin etkisi?)(1980 yılı sonrası yapılan bir çalışmada güneş ışınlarının fazla olduğu yerde ileri evre meme kanser mortalitesinde artış) 19 Güneş Işınları ve Kanser Sonuç Olarak; • DSÖ; Kişilerin yeterli D vitamini düzeyini sağlamak amacıyla UV radyasyona aşırı maruz kalmaları hem gerekli değildir hem de önerilmemektedir, • Antikanser etkisinin ortaya çıkması için önerilen Serum Vitamin D düzeyi 30ng/mL -150ng/mL arası olup bunun için gerekli D vitamini dozu günlük 1000 IU’dir. Günlük 1000-1500 IU alımının kanser gelişim riskinde %30-50 20 Güneş Işınları ve Kanser Ayrıca; • Yüzün maruziyeti mümkün olduğunca engellenmeli, Eller omuzlar ve sırt aracılığıyla gerekli ışının alınması sağlanmalı, • Tip 1 ve Tip2 yani hassas cilde sahip olup kolay güneş yanığı olabilenler günlük 20 dakikadan fazla güneşe çıkmamalı, güneş ışınlarından çok D vitamini içeren preparatları kullanmalıdır • Kızarıklık ve olası yanıklar açısından dikkatli olunmalı, bunlar engellenecek şekilde güneşe çıkılmalı 21 Solaryumlar ve Kanser Solaryumlar ve Kanser • Ultraviyole radyasyonun esas maruziyet kaynağı güneş ışınlarıdır. • Solaryum cihazları, yapay UV radyasyon maruziyetinin ana kaynaklarıdır. • Güney Avrupa ve ABD’de 1980’li yıllardan beri kullanılmaktadır. • 2000’li yıllar itibariyle de Avustralya gibi güneşli ülkelerde de artış… 23 Solaryumlar ve Kanser • Solaryumlar aracılığıyla yayılan radyasyon tipik olarak %97 UVA ve %3 UVB'dir 24 Solaryumlar ve Kanser • Yapay bronzlaĢtırıcı sistemler aracılığıyla gerçekleşen güçlü bir bronzlaşma esnasında gün ortası güneşten kaynaklanan doğal radyasyonun yaklaşık 10-15 katına maruz kalınmaktadır • Özellikle Melanom, Squamoz Hücreli Karsinom ve Bazal Hücreli Kanser riskinde artış… 25 Solaryumlar ve Kanser • IARC tarafından 2007 yılında yayınlanan meta-analizde • Cilt kanseri gelişiminde anlamlı risk artışı olduğu sonucuna ulaşılmıştır( OR 1.15, %95 CI 1.00-1.31). İlk maruziyet yaşının değerlendirildiği tüm çalışmalarda <30 yaşta başlanan maruziyet ile artmış cilt kanseri riski arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunduğu saptanmıştır(OR 1.75, %95 CI 1.35-2.26). 26 Solaryumlar ve Kanser • 2012 yılında yayınlanan derlemede; • Bronzlaşma yataklarının <35 yaşta kullanımı melanom gelişme riskini %87 arttırmakta olduğu, • yıllık kullanım sayısı arttıkça melanom riskinde de artış meydana geldiği yani doz- cevap ilişkisinin istatistiksel olarak anlamlı olduğu( OR 1.8, %95 CI 0-3.8), 27 Solaryumlar ve Kanser • Melanom gelişim riskinde istatistiksel olarak anlamlı risk artışı olduğu( OR 1.25, %95 CI 1.09-1.43), • 2008 yılında 15 Avrupa ülkesindeki 3438 melanom vakasının solaryumlara bağlı olduğu (Globocan 2008 ve prevalans verileri) 28 Solaryumlar ve Kanser • Sonuç; • Özellikle 35 yaş altının melanom geliştirme riskinin diğer yaş gruplarından yüksek olduğu, bu nedenle <18 yaştakiler için yasak ve kısıtlamalar getirilmesi gerektiği belirtilmiştir. • Kanserojenik etkinin ortaya çıkması 10-15 yıllık bir süreç gerektiridiğinden gelişmesi beklenen melanom sayılarının artacağı tahmin edilmekte… 29 Uluslararası Sağlık Kuruluşlarının Önerileri • IARC tarafından 2009 yılında grup 1 kanserojen olarak sınıflandırılmıştır. • ICNIRP(International Comission on Non-Ionizing Radiation) • Bronzlaşma cihazının<35 yaşta kullanımı melanom riskinde %75 artışa yol açmaktadır bu nedenle özellikle gençlerin kullanımına yönelik yasal ve ulusal düzenlemelere gidilmesi gerekmektedir 30 Uluslararası Sağlık Kuruluşlarının Önerileri • 2013 CDC (Centers for Disease Control and Prevention) Raporu; • Yaş sınırlamaları, vergi atışları, toplumu bilinçlendirme ve medya kampanyalarının etkin uygulanmasının yapay bronzlaşma endüstrisi ile savaşta etkin olabilir… 31 Uluslararası Sağlık Kuruluşlarının Önerileri European Society of Skin Cancer Prevention (EUROSKIN) • Aşırı UV maruziyetine bağlı cilt kanseri gelişimi ve ciltte erken yaşlanma gibi UV’ye bağlı gelişen cilt hasarlarına yol açmaktadır 32 Uluslararası Sağlık Kuruluşlarının Önerileri • Tip 1 yani hassas cildi olanların, • <18 yaştakilerin, • Çok sayıda beni olanların, • Çilli veya çillenmeye meyilli cildi olanların, • Çocukluk çağında sık güneş yanığı öyküsü olanların, • Premalign veya malign cilt lezyonları olanların, • Güneşe bağlı ciltlerinde leke veya iz oluşmuş olanların, • Kozmetik ürünler kullananların • İlaç kullananların KULLANMAMALARI! 33 Uluslararası Sağlık Kuruluşlarının Önerileri • Cihazlar IEC 1995 standartlarına uygun olmalı, • Kişiler sağlık risklerine dair uyarılmalı, • UV radyasyona maruziyet esnasında uygun UV göz koruyucuları giyilmeli, • Operatörler sertifikalandırılmalı, 34 Uluslararası Sağlık Kuruluşlarının Önerileri • ICNIRP önerilerine göre bronzlaşma seans ve süreleri ayarlanmalı, • Tedavi amaçlı kullanımı sadece Tıp merkezlerinde yapılmalı, • Parayla otomatik çalışan veya gözetimsiz cihazlar kullanılmamalı, • Bronzlaşmayı arttıran ürünler kullanılmamalıdır 35 Ülke Uygulamaları • Bazı ülkelerde yaş sınırlamasına gidilerek<18 yaş grubunda bu cihazların kullanımı yasaklanmıştır. • Avustralya’nın bazı eyaletlerinde 2014’de tüm topluma yasak getirilmesi planlanırken, • Brezilya’da bu toplumsal yasak 2009 yılında uygulanmaya başlamıştır… 36 Ülke Uygulamaları <18 Yaş Yasağı Uygulanan Ülke Avustralya’nın bazı bölgelerinde Yasağın Başladığı Yıl 2008-2009-2010 Avustralya’nın bazı eyaletlerinde tüm bu cihazların toplumdaki ticari amaçlı kullanımının 2014 sonuna kadar yasaklanacağı açıklanmıştır. Avusturya 2010 Belçika 2007 Finlandiya 2012 Fransa 1997 Almanya 2009 İrlanda 2013 İtalya 2011 Norveç 2012 Portekiz 2005 İspanya 2002 İngiltere 2011 Güney İrlanda 2012 İskoçya 2009 Galler 2011 Kanada 2012 ABD(Kalifornia, New York, Vermont) 2012 Brezilya 2009 yılında tüm toplumda ticari kullanım yasaklamıştır İzlanda 2011 37