AhsablOdenizdekidüsmanlari

DENIz
CANLILARi
AhsablOdenizdekidüsmanlari
Deniz suyundaki mikroorganizmalar gerçi ahsabi
çürütür, ancak esas zaran "odun delici" hayvanlar
yapar.
Alaeddin Bobai*
A
birakan). bazilari ise ovipardirlar (yumurta birakan). Genellikle larva asamasinda malzeme yüzeyine yerlesen teredinidier agaç malzemenin gözenekli yap,si içerisine girerler. Baskalasim (metamortoz) yoluyla genç ergine dönOsen
.,arvalar, odun içerisinde açtikian 'kalker
tünellerle malzemeyi delik-desik ederler. Giris delikleri genellikle 1-2 mm arasinda oldugundan. tahribat disaridan
fark ediimez. Ancak, disaridan saglam
gibi görünen malzeme, tahribat nedeniyle kullanim ve ekonomik de{jerinin %
90'ina yakin kismini yitirir (Resim 1).
T eredinidlerin erginleri solucana benzer ve vücutlari yumusaktir. Baslan sert
bir çift kabuk (valva) ile çevrilidir (Resim
2). Bu kabuklar üzerinde ince, e{je disi
biçiminde diziimis çikintilar bulunur (Sekil1a). Bu çift parçali kabu{jun öne-arkaya yari dairesel hareketi ile odun kazinir (Sekil 1b). Kazinan odun parçaciklari bir gida kaynagi olarak de{jerJendirilir. Hayvanin arka ucunda, deniz suyu
ile temasta o/an iki sifon (borucuk) Ile
sertlesmis bir çift palet bulunur (Resim
3). Sifonlardan biri (iç sifon) su girisini,
solunum ve mikroorganizmalarla beslenmeyi; diOeri (dis sifon) Ise atik
su ile kullanilmis OrOnlerln
disan atilmasini sa(jlar.
Paletler gerektlOinde
korunmak
amaciyla iiiris deliklerini
kapama ve.
sifonlar etra!inda su akimi görevini
üstlenirler.
Paletler, sifonlar ve basi
çevreleyen
kabuk, teredinidler!n tanisinda büyOk rol oynarlar.
T eredinidler 1-3 yil
canli kalirlar
ve yalnizca
tuzlu
suda
y.asarlar.
(Resim 1. Teredinidier tarafindan tahrip edilmis ahsap. aTum yasam(Solda) çam b- ( Sagda) kayin
larini odun
içinde geçimaya basladigindan beri teredinidier ile
rirler. Bir yil içinde ortalama 25-30 cm
baslari belaya girmistir. Örnegin, 1590
boya ve uygun kosullarda 1-2 metreye
yilinda i 00 gemilik bir ispanyol armadaulasabilirler.
sinin leredo navalis tarafindan tahrip
Belirli bir bölgede bir odun-delici
edildigi tarihi bilgiler arasinda yer alir.
hayvanin bulunmasi deniz suyu sicakliTeredinidlerln yasamöyküleri de çol
gi, tuzluluk orani, kirlenme ve ahsabin
ilginçtir. Çünkü baz,'ari larvipar (larva
varli{j' ile büyük ölçüde sinirlan~. Fazla
hS ap,
larda
.
kalici daniz konstrüksiyon-
nispeten ucuz ve uyumlu
bir malzemedir. Bu nedenle, yüzyillardir deniz içinde yapisal bir malzeme olarak köprü. iskeie. dalga kiran, liman tesisleri, gemi. tekne vb, yapiminda bolca kullanilir. Deniz suyu içinde
bulunan ahsabin yüzeyleri mikroorganizmalarca çürütülmesine karsin, denizel odun-delici hayvanlar (marine wood-boring animals) tahribatin öncülügünü yaparlar.
Denize birakilan ~erhangi bir malzemenin yüzeyi, bakteri ve diatomlarin
salgiladigi sümüksü bir film tabakasi ile
kaplanir. Bu film tabakasi üzerine ilk
önce fouling organizmalar' yerlesir. Fouling organizmalar yaninda, deniz içindek malzeme ahsap ise biyolojik delme
(boring) olayi meydana gelir ve bu olayi
bivalvia mollusca'nin
teredlnidae
ve
pholadidae familyasi ile Crustacea'nin
',opoda ve amphipoda takimlarindan
bazi cins hayvanlar gerçeklestirirler. (1)
Taredinidier (shipworms-deniz kurtlari). deniz ekosisteminde ahsabin tahribine neden olan en önemli gruptur. insanlar agaç malzemeyi denizde kullan-
Ahsabi tahrip eden crustaceanlar ço{junlukla yüzey kisimlarda galeriler
açarlar.
Denizel odun-delici hayvanlarin deniz
içinde kullanilan ahsabi tahrip etmeleri
ve tahrip olan kisimlannyeniden de{jistirilmesi nedenleriyle her yil trilyonlarca
liralik kayip söz konusu olmaktadir.
Denlzel zararlilara karsi ahsabi korumanin çesitli yollan denenmis ve sa{jlikli
birkaç yöntem genel anlamda kullanim
bulmustur. Bu yöntemlerden en etkilisi.
ahsabi koruyucu kimyasal maddelerle
basinçli kazanlarda isleme sokmak. yani emprenye etmektir. Bu yöntemle ahsabin deniz içindeki dayanma ömrÜ 2030 yila kadar çikar. Bu amaçla kreozot
ve suda çözünen tuzlar yaygin olarak
kullanilir.
Mekanik önlemler olarak .kullanilacak
ahsabin yüzeyine sik bir biçimde demir,
çinko ya da bakir çivi/er çakmak iyi sonuç verir. Ayrica, özellikle küçük balikçi
teknelerinin suyla temasta olan omurga
kisimlanni zehirli boyalarla boyamak ya da dayanikli agaç
türlerinin özodunlarindan
hazirlanan
yalanci omurgalar
monte etmek uygulanan pratik
yöntemler
'arasinda
sayilabilir.
-
soguk ve don hayvanlari öldürür. De.
nizin ya{j-gres,petKaynaklar:
rol ve fabrika atikla(I) Eaiun.
riyla kirlenmesi hayRA, Pres.rvanlarin yasamini
vation ol Marine
olumsuz etkiler. ÖrTimbers, In p.
reservation
ol
negin Türkiye denizTimber in the
lerinde
yapilan
bir'
Tropics
(W.P.K.
arastirmada
(2), izFlndlay ed.). M. Nijmit/Derince Limani'nda
hoffl Dr, W. Junk Publ..
asiri kirlenme nedeniyle
i 56-191, 1985.
boring olayina rastianmamis,
(2) Bobat, A.. Hafozogiu.
Karadeniz'in Trabzon Limani'da
H, Ç.,sitli Emprenye Mad.
tek tür hayvanin (terede
delerinin
Türkiye
Resim
3.
Bir
Teredinid
DenizlerindekiOdunnavalis). Akdeniz'de ise
üruniJnün sifon ve pa/et/eri.
3 türün (Iyrodus pedlDelici Organizmalara
Karsi Etkinlikleri,
cellatus, leredo utrlcuORENKO-93 II. UlusalOrman Endüstrisi
lus ve bankla carinale) yo{jun oldugu
gözlenmistir.
~~~I~i~~1:~~o~ldirl Metinleri, 10-19,6-9
Pholadlar dOnya denizlerinde fazla
, Fouling organizma/ar: Insan eliy/e
yaygin de{jildlr ve odunu siginak olarak
yapilmis araç-gereç yüzeyler üzerinde
kullanirlar. Genellikle tuzlu ya da az tuztutunan ve gelisen bitkisel ve hayvansal
lu sular ile ,Iiman ve tropik sularda buluorganizma/ar toplu/ugunurlar. Pholadlarin odunda açtiklari tüKTÜ Orman Fak. - Trabzon
neller kalkerli de{jildir.
.
a
SekH
1.a)
Kabuk
b
(Valva)
418 -12
CU-rv\
hUy ~'Ij.J- ~~M_LdMl
~ L8f 19~ ç i li .
Üe4'9"Y-i~

Download Report