Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ AÇMAZI Prof.Dr. Rafet ARIKAN Atılım Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi 1. ĠSG’nin önemi İş sağlığı ve güvenliği; çalışanların iş kazaları ve meslek hastalıklarına maruz kalmaması için güvenli çalışma ortamının oluşturulmasına yönelik alınacak tüm önlemleri kapsamaktadır. Bu önlemlerin başında ĠSG eğitimi gelmektedir. Gerek çalışanların gerekse işverenlerin bu eğitimi hem okul döneminde hem de iş hayatına başlar başlamaz, almaları gerekmektedir. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa göre tüm çalışanların temel İSG eğitimi alması zorunludur. Bu eğitimin ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Uzmanlarınca verilmesi öngörüldüğünden, işe, önce bu uzmanların yetiştirilmesi ile başlanmaktadır. İş kazaları işçiye, işverene ve kamuya büyük maddi ve manevi yük getirmektedir. Onun için çalışanların iş güvenliği algısının arttırılması büyük önem taşımaktadır. İSG sorunu; küçük, orta ve büyük ölçekli işletmeler ya da büyük endüstrilerle sınırlı değildir. Ev ve apartmanlarda oturanlardan kasap, manav ve marketlerde çalışanlara kadar 76 milyon insanın sorunudur. Dolayısıyla tüm toplumun bilgilendirilmesi, bilinçlendirilmesi ve bunun bir kültüre dönüştürülebilmesi için, aynen trafik ve ilk yardım derslerinde olduğu gibi, bu konunun da Milli Eğitimin ders müfredatlarına girmesi şarttır. Çünkü iş kazalarının nedenleri araştırıldığında bunların başında bilgisizlik, bilinçsizlik, dikkatsizlik, disiplinsizlik gibi kişisel kusurların geldiği görülecektir. Bu da insan unsuru üzerinde daha fazla durmayı gerektirmektedir. Öğrenme ve alışkanlıkların en iyi okul döneminde kazanılması nedeniyle, İSG ile ilgili bilgilerin, bilincin, kültürün ve iş ahlakının oluşturulabilmesi için gerekli eğitimin mutlaka ilkokuldan başlayarak üniversite bitimine kadar, verilmesi gerekmektedir. Bu yazımızda, önce İSG konusunda bir durum tespiti yapılacak, sonra bazı eleştirilerle birlikte öneriler sunulacaktır. 2. ĠSG eğitiminin amacı Mevzuatta İSG eğitiminin amacı şöyle tanımlanmaktadır: “ĠĢ yerlerinde sağlıklı ve güvenli bir ortamı temin etmek, iĢ kazaları ve meslek hastalıklarını azaltmak, çalıĢanları yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek, onların karĢı karĢıya bulundukları mesleki riskler ile bu risklere karĢı alınması gereken tedbirleri öğretmek ve iĢ sağlığı ve güvenliği bilinci oluĢturarak uygun davranıĢ kazandırmaktır”. 3. Avrupa Birliği’nin ĠSG Strateji Belgesinde eğitimin önemi Bu belgede; (a)İş sağlığı ve güvenliği eğitimine küçük yaşlarda başlanarak duyarlılığın arttırılması, 1 (b)AB’de bütün gençlere, tüm eğitim kurumlarında en az 8 saat İSG eğitimi aldırılması, (c)Yeni Stratejide İSG eğitiminin teşvik edilerek normal okullara, meslek okullarına ve üniversitelere İSG derslerinin konulması, hedeflenmiştir. Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı, OSHA, 2002 yılında başlattığı bir projede şu vurgulanmıştır; ‘Çocuklar ve gençler sağlık ve güvenlik kavramına ne kadar erken yaşlarda aşina olurlarsa, risk farkındalıklarını o kadar erken geliştirip, kendi iş çevrelerini o kadar güvenli ve sağlıklı şekillendirebileceklerdir. Bunun için İSG eğitimi anaokulu, ilk ve orta dereceli okullar ile mesleki eğitim gören her seviyedeki çocuk ve gençleri kapsamalıdır.’ 4. Ülkemizde ĠĢ Güvenliği Uzmanlık Eğitiminin durumu Yürürlükteki mevzuata göre; Üniversitelerin mühendislik ve mimarlık fakültesi mezunları, teknik eğitim fakültesi mezunları, fen fakültelerinin fizik, kimya ve biyoloji bölümü mezunları ile üniversitelerin meslek yüksekokullarının iş sağlığı ve güvenliği programından mezun olanlardan isteyenler İSG uzmanlık eğitimi alabilmektedir. Sözü edilen eğitim ÇSG Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş kamu kurum ve kuruluĢları, üniversiteler veya özel eğitim kurumları tarafından verilmektedir. Uzaktan eğitimle birlikte toplam 220 saatlik ( 40 günlük) bir eğitim sonunda Bakanlığın açmış olduğu sınavı baĢarmaları durumunda ĠĢ Güvenliği Uzmanı unvanı almaktadır. EleĢtirimiz: Yeni mezun olmuş, dört yıllık tahsil hayatı boyunca hiçbir İSG dersi almamış, hiçbir işyeri deneyimine sahip olmayan kişilerin yaklaşık 40 günlük bir sertifika programıyla uzman yapılması doğru değildir. Dört yıllık mühendislik eğitimi sonunda kendi mesleğinin bile uzmanı olamayanların, 40 günlük bir eğitimle ĠSG uzman olabilmeleri mümkün değildir. En fazla ĠSG uzman yardımcısı olarak istihdam edilmelidir ve en az 4 yıl çalıştıktan sonra yapılacak sınavda başarılı olması durumunda ancak İSG uzmanı olabilmelidir. 5. Türkiye’de eğitim kurumlarında ĠSG eğitiminin durumu Mesleki ve teknik eğitim veren ortaöğretim kurumları da dahil, hiçbir eğitim kademesinde ve işyerinde yeterli İSG eğitimi verildiğinden söz edilemez. Bilindiği gibi her mesleğin, İSG mesleğinin dışında, liseden, yüksekokul ve üniversiteye uzanan bir okulu vardır. Onun için İSG mesleğinin de meslek liseleri, meslek yüksek okullları ve iş güvenliği mühendisliği bölümü adı altında okulları olmalı ve sorunlarını da kendileri çözmelidir. Ancak ülkemizde henüz hiçbir meslek lisesinde bir İSG bölümü bulunmamaktadır. Öte yandan 2005 yılına kadar yalnızca iki meslek yüksekokulunda İSG bölümü varken, zamanla sayıları hızla artmış ve bugün 33’e ulaşmıştır. Ayrıca, birkaç üniversitemizde de henüz lisans düzeyinde İSG eğitimi verilmeye başlanmıştır. Ancak ilginçtir ki çok sayıda üniversitemizde, İSG lisans programları olmadığı halde, birkaç yıldan beri her branştan öğrenci kabul eden İSG yüksek lisans programları başlatılmıştır. 5.1 Konuya iliĢkin eleĢtiriler 2 a)Ülkemizde ne MYO ne de lisans ve yüksek lisans programlarında ders verebilecek kalitede yeterli öğretim elemanı mevcut değildir. Değişik branşlardan mezun olanların kendi gayretleriyle derledikleri ders notlarını anlatmakla yetinmektedirler. Dolayısıyla bu eğitimlerin layıkıyla yapıldığından söz edilemez. b)Birçok üniversitemizde henüz İSG lisans eğitimi yapılmadığı ve hiçbir altyapıya sahip olmadığı halde yüksek lisans programlarının açılmış olması doğru olmamıştır. Çünkü temel bilgilerden yoksun her branştan öğrenciler, İSG yüksek lisans programına koşulsuz kabul edilmekte ve tamamen teorik bilgiler verilmektedir. Hiç değilse yüksek lisans programına başlamadan önce, en az iki yıl süreyle bazı zorunlu İSG lisans derslerini almaları koşulu getirilmeliydi. Bu da yapılmadı. 6. Öneriler 1)Lisans düzeyinde İSG eğitimi yaygınlaştırılmalı. Bunun için “ĠĢ Güvenliği Mühendisliği” bölümleri açılmalı. 2)Yüksek lisans ve doktora programlarına yalnızca “ĠĢ Güvenliği Mühendisliği” bölümlerinden mezun olanlar kabul edilmeli. Öğretim elemanları da bu bölümlerden yetişmeli, bilimsel araştırmalar da buralarda yapılmalı. ĠSG mesleğinin gerçek sahipleri bunlar olmalı ve bu mesleğin sorunlarını da bunlar çözmeli. 3)İş Güvenliği Mühendisliği bölümleri nitelik ve nicelik bakımından istenen düzeye ulaştıktan sonra, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın mevcut “ĠĢ sağlığı ve güvenliği uzmanlığı yetkilendirilmesi yöntemi” yürürlükten kaldırılmalıdır. Soma faciası bu sistemin yetersizliğini göstermiştir. Öyle ki ne çalışanlara gereği gibi iş güvenliği eğitimi verilmiş ne de iş güvenliği uzmanları bu işin bilincinde olarak teftişlerini yapmıştır. Dolayısıyla çalışanların güvenliği ne işverenin ne de iş güvenliği uzmanlarının insafına bırakılmalıdır. Onun için toplumun tüm bireylerine ilkokuldan başlayarak ahlak ve karakter eğitimi ile birlikte iş sağlığı ve güvenliği kültürü kazandırılmalıdır. İş güvenliği uzmanları da yalnızca bu eğitimini veren okul mezunlarından seçilmelidir. 7. Sonuç 1) Topluma iş sağlığı ve güvenliği bilincinin kazandırılması için ilk, orta ve liselerde, mesleki eğitim veren okullarda ve üniversite bitimine kadar tüm eğitim kademelerinde “genel iĢ sağlığı ve güvenliği dersleri” okutulmalıdır. 2)Üniversitelerimizde, diğer mühendislikler gibi, dört yıllık “ĠĢ Güvenliği Mühendisliği” bölümleri kurulmalı, ayrıca bunun temelini oluşturan meslek liseleri ve meslek yüksekokulları da kuvvetlendirilerek İSG mesleğinin gerçek sahipleri yetiştirilmelidir. 3)İş Güvenliği Mühendisliği bölümü olmayan üniversitelerin yüksek lisans programı açmasına izin verilmemelidir. Ayrıca, yüksek lisans programlarına İSG lisans diploması olmayan adaylar 3 kesinlikle kabul edilmemelidir. Mutlaka yüksek lisans yapmak isteyenlere ise, yüksek lisans programına başlamadan önce, en az iki yıl süreyle bazı zorunlu İSG lisans derslerini almaları koşulu getirilmelidir. 4)Günümüzde bazı mühendisliklerde, çift anadal yoluyla öğrencilerine iĢ güvenliği mühendisi unvanı kazandırmak istemektedirler. Ancak, bu mühendisliklerde çift anadal yaptırabilecek öğretim elemanı mevcut değildir. Kaldı ki bu mühendislikler mezunlarını kendi mesleğinin uzmanı olarak bile yetiştirememektedirler. Onun için çift anadal yoluyla iĢ güvenliği mühendisi unvanı almalarına engel olunmalıdır. 4
© Copyright 2024 Paperzz
