GÜVENLİK MİKROORGANİZMALAR VE BİYOGÜVENLİK • • • • • • • • Dr. HARUN AĞCA BİYOGÜVENLİK Biyogüvenlik Düzeyleri Biyogüvenlik Düzeyi 1 Biyogüvenlik düzeyi 1 Toplumsal veya bireysel risk yok veya çok az Biyogüvenlik düzeyi 2 Ilımlı bireysel risk, düşük toplumsal risk Biyogüvenlik düzeyi 3 Yüksek bireysel risk, düşük toplumsal risk Biyogüvenlik düzeyi 4 Yüksek bireysel risk, yüksek toplumsal risk Biyogüvenlik Düzeyi 1 Çalışma Koşulları • • • • • Kolay temizlenebilir yüzeyli bankolar Özel cihaz ve ekipman genellikle gerekmez Haşere ve kemirgenlere karşı önlem Personele çalışma şartları ile ilgili eğitim Sorumlu bir klinik laboratuvar uzmanı Mikrobiyoloji Laboratuvarında Çalışma Şartları • • • • Laboratuvara giriş kısıtlıdır Laboratuvara girerken ve çıkarken el yıkanır Yemek, içmek, sigara kullanmak yasaktır Kontakt lens kullanımı önerilmez; kullanılacaksa maske veya koruyucu gözlük • Laboratuvar alanına yiyecek içecek alınmaz • Ağızla pipetleme yapılmaz, otomatik pipetör / puar Mikrobiyoloji Laboratuvarında Çalışma Şartları Mikrobiyoloji Laboratuvarında Çalışma Şartları • Çalışırken aerosol oluşumu ve sıçramaya karşı dikkat • Çalışma yüzeyleri günde en az bir kez temizlenir • Laboratuvardan çıkan atıklar önce dekontamine edilir, sonra atılır • Atıklar; laboratuvar içinde ayrıştırılır • Atıklar laboratuvarlardan toplandıktan sonra otoklavlanarak dekontamine edilir • BGD 1 de genellikle Biyogüvenlik kabinine gerek yok • Koruyucu ekipman kullanılmalıdır • Ellerde yara varsa eldiven giyilmelidir Mikrobiyoloji Laboratuvarında Çalışma Şartları • Halı kullanılmaz • Kolay temizlenebilir yüzey ve bankolar • Bankolar asit, alkali ve ısıya dayanıklı Biyogüvenlik Düzeyi 2 • • • • • Biyogüvenlik Düzeyi 1’ e ilaveten: Lab. pencerelerine sineklik Laboratuvar diğer birimlerden ayrı olmalı Lab. girişine biyogüvenlik işareti HEPA filtre içeren Sınıf 1 veya 2 Biyogüvenlik kabini • Koruyucu ekipman olarak önlük ve eldiven kullanılmalı Biyogüvenlik Düzeyi 2 Biyogüvenlik Düzeyi 3 Biyogüvenlik Düzeyi 3 • Biyogüvenlik Düzeyi 2’ ye ilaveten • Personele, kontamine materyalle çalışma, koruyucu ekipman kullanımı, atık yönetimi ve acil eylem planı eğitimi • Standart çalışma prosedürleri kolay ulaşılabilir olmalı • HEPA filtre içeren sınıf 2 Biyogüvenlik kabini • Tüm işlemler kabin içerisinde kişisel koruyucu ekipman kullanılarak yapılmalı Biyogüvenlik Düzeyi 3 • Girişte sınırlama ve koruma için çift kapı ve duş • Havalandırma; negatif basınç, içeride hava sirkülasyonu olmamamlı, havalandırmada HEPA filtre Biyogüvenlik Düzeyi 4 Biyogüvenlik Düzeyi 4 • • • • Biyogüvenlik Düzeyi 3’ e ilaveten Sadece BGD 4 Lab. personeli girebilir İmünyetmezlik, hamile ve çocuk giremez Lab. giriş çıkış ve çalışma kayıt defteri Biyogüvenlik Düzeyi 4 Biyogüvenlik Düzeyi 4 • Kapılarda biyogüvenlik işareti yanısıra • Çalışılan mikroorganizma adı, lab. sorumlusu adı yazılır • Çalışanlar BGD 4 lab. çalışma koşulları için eğitilir • Çalışanlar; lab. da çalışılan veya çalışılabilecek mikroorganizmalara karşı aşılanır • Çalışanlardan işe başlarken serum alınır ve saklanır • Biyogüvenlik kılavuzu oluşturulur • Lab. a girerken özel kıyafet giyilir • Kıyafet içerisinde hava almayı sağlayan pozitif basınçlı havalandırma aparatı takılır Biyogüvenlik Düzeyi 4 • Lab. dan çıkarken • Önce ara odada personel özel kıyafeti çıkarır ve duş alır • Özel kıyafet otoklavlanır • Duş sonrası kişisel kıyafetlerinin bulunduğu odaya çıkacak şekilde lab. dizayn edilir Biyogüvenlik Düzeyi 4 • Çalışılacak materyal lab. a çift kapaklı otoklavlanabilir kap içinde ulaştırılır • Kullanıldıktan sonra otoklavlanır • Sınıf 3 biyogüvenlik kabini kullanılır • Lab. içinde kullanılan cihaz ve ekipman kullanım sonrası otoklavlanır Biyogüvenlik Düzeyi 4 Biyogüvenlik Düzeyi 4 • Lab. da olası kaza durumunda ne yapılacağına yönelik plan hazırlanır • Tedbiren karantina odası • Biyogüvenlik kabinleri yılda bir kontrol ve bakım • • Ayrı bir bina veya izole bir alanda lab. kurulmalı • Lab. a girişte iç ve dış ara oda, duş olmalı • Lab. yüzeyleri kolay temizlenebilir materyal olmalı • Lab. havalandırmasında hava HEPA filtresinde geçmeli, hava dışarıdan içeri girmeli aksi yön engellenmeli • Pencereler açılmamalı Biyogüvenlik Düzeyi 4 Biyogüvenlik Düzeyi 4 Risk grupları, biyogüvenlik düzeyleri, ekipmanlar Laboratuvarda biyogüvenlik seviyelerine göre alt yapı ve tasarım gereksinimleri Risk Grupları ve Laboratuvarlarda Biyogüvenlik Düzeyleri Risk Grupları Mikroorganizm alar BGD/Örnek LAB Uygulamalar Güvenlik ekipmanı (Primer bariyer) Dizayn (Sekonder bariyer) RG1: Bireysel ve toplumsal risk yok, insanda veya hayvanda enfeksiyona neden olmayan mikroorganizma B. subtilis E. coli K12, Lactobacillus spp. BGD 1 Temel eğitim lab. İLU Gerekmez Lavabo Risk Grupları ve Laboratuvarlarda Biyogüvenlik Düzeyleri Risk Grupları ve Laboratuvarlarda Biyogüvenlik Düzeyleri Risk Grupları Mikroorganizm alar BGD/Örnek LAB Uygulamalar Güvenlik ekipmanı (Primer bariyer) Dizayn (Sekonder bariyer) RG2: Orta bireysel risk düşük toplumsal risk, İnsanda veya hayvanda enfeksiyona neden olabilen mo. Başlıca maruz kalma yolu: otoinokülasyon, yutma, mukozal temas Etkili tedavisi ve korunma yolu bulunur ve enfeksiyonun yayılma riski sınırlıdır Salmonella spp. Shigella spp. Streptococcus spp. Proteus spp. Acinetobacter spp. Pseudomonas spp. Yersinia pestis Vibrio cholera N. gonorrhoeae C. diphteriae Chlamidya spp. Haemophilus spp. Aspergillus spp. C. neoformans H. capsulatum HBV Paramyxovirus BGD 2 Klinik mikrobiyoloji lab. Üniversite eğitim lab., Halk sağlığı lab. İLU + Giriş sınırlaması Kesici delici önlemleri Biyo tehlike uyarı işareti Lab. içi atık dekontaminasy onu Biyogüvenlik kılavuzu Sınıf 1 veya 2 biyogüvenlik kabini Kişisel koruyucu ekipman; önlük, eldiven, gözlük BGD1 + Otoklav Risk Grupları ve Laboratuvarlarda Biyogüvenlik Düzeyleri Risk Grupları Mikroorganizm alar BGD/Örnek LAB Uygulamalar Güvenlik ekipmanı (Primer bariyer) Dizayn (Sekonder bariyer) Risk Grupları Mikroorganizm alar BGD/Örnek LAB Uygulamalar Güvenlik ekipmanı (Primer bariyer) Dizayn (Sekonder bariyer) RG3: Yüksek bireysel risk ve düşük toplumsal risk, insanda veya hayvanda ciddi ve bazen ölümcül enfeksiyona neden olan mikroorganizma Başlıca maruz kalma yolu aerosol inhalasyonu Etkili tedavisi veya korunma yolu bulunur M. tuberculosis C. burnetti Ricketsia spp. Lassa ateşi virüsü Batı Nil virüsü Sarı humma virüsü BGD 3 Özel tanı lab. Tüberküloz lab. İLU 2 + Kontrollü giriş Lab. içi atık dekontaminasy onu Yıkama öncesi giysi dekontaminasy onu BGD 2+ Korunaklı laboratuvar giysisi Ağız burun maskesi BGD 2+ Ayrı giriş koridoru Çift kapılı giriş Lab. içine negatif hava akımı Havanın yeniden dolaşıma girmesini önleyen havalandırma sistemi RG4: Yüksek bireysel ve toplumsal risk, insanda ve hayvanda ölümcül enfeksiyona neden olan ve kolayca yayılabilen mikroorganizma Başlıca maruziyet yolu aerosol Etkili tedavisi ve korunma önlemi yok Ebola virüs Junin virüs Machupa virüs Guanarito virüs BGD 4 Tehlikeli patojen ünitesi BGD 3 + Girişte özel kıyafet Çıkışta duş Çıkışta bütün materyalin dekontaminasy onu Sınıf 3 BGK veya Sınıf 2+ BGK Tüm vücudu koruyan hava destekli ve pozitif basınçlı kıyafet Ayrı bina veya izole bölge Özel havalandırma Hava kilitli kapı Çift kapaklı otoklav Aerosol önlemleri • Biyogüvenlik kabini • Enjektör kullanımı • Kapaklı kaplar Biyogüvenlik Kabini • Sınıf 1; havayı doğrudan dışarıdan alır • Kabin içinde HEPA filtresinden geçirerek atar • Çalışanı ve çevreyi korur • Kabin içi steril değildir, ürünü korumaz BGD 2 (Mikrobiyoloji Lab.) • İyi laboratuvar uygulamaları • Sınırlı giriş • Biyotehlike işareti • Keskin alet önlemleri • Atık yönetimi • Biyogüvenlik kabini • Kişisel koruyucu ekipman • Bankoların temizliği Biyogüvenlik Kabini • Sınıf 2 • Havayı önce HEPA filtreden geçirir • Çalışanı ve çevreyi yüksek ölçüde korur • Kabin içi sterildir, ürünü korur • Fungal, mikobakteriyel ve yüksek riskli mo. Biyogüvenlik Kabini • Sınıf 3 • Tamamen kapalı sistemlerdir • Özel tasarım gerektirir KİŞİSEL GÜVENLİK HEPA filtre • HEPA: High efficency particulate arresting • Havada asılı 0,3 µm. den büyük partikülleri %99,9 filtre eder 40 KİŞİSEL GÜVENLİK GÖZLÜKLER: İnsanların en hassas ve en önemli organlarından biri olan gözlerin kimyasal madde, radyasyon ya da çeşitli zarar verici partiküllerden Tek Kullanımlık Eldiven korunmasını sağlayacak pek çok farklı özelliğe sahip en önemli güvenlik ürünlerinden biridir. Koruyucu eldivenler 41 Kimyasal ve Partiküllere Karşı Koruyucu gözlük Zararlı Işın-UV Karşı Koruyucu gözlük 42 ÖNLÜKLER MASKELER Laboratuvar çalışanlarının analizler sırasında kullandıkları katı veya sıvı kimyasallardan oluşan toz ve sıvı zerreciklerden etkilenmelerini önlemek amacıyla dizayn edilmiş kullanımı pratik, cilde uyumlu maskelerdir. 43 Laboratuvarlarda oluşması en muhtemel tehlikelerden biri, kimyasal maddelerin çalışanların üzerine sıçrayarak yakıcı ve delici etkileri ile zarar vermesidir. Bu gibi tehlikelerden korunmanın en basit ve etkili yolu önlük kullanmaktan geçmektedir. 44 SAĞLIK KURULUŞLARINDAN KAYNAKLANAN ATIKLARIN SINIFLANDIRILMASI (EK:2) ATIK • Artık ihtiyaç duymadığımız ve uzaklaştırmak istediğimiz her türlü maddeyi atık olarak tanımlayabiliriz. • Sağlık hizmeti veren birçok kuruluşun faaliyetleri esnasında ortaya çıkan her türlü atığa hastane atığı denir. SAĞLIK KURULUŞLARINDAN KAYNAKLANAN ATIKLARIN SINIFLANDIRILMASI (EK:2) TIBBİ ATIKLAR C:ENFEKSİYÖZ ATIKLAR Enfeksiyöz ajanların yayılımını önlemek için taşınması imhası özel uygulama gerektiren atıklar: 1-Mikrobiyolojik laboratuar atıkları -Kültür ve stoklar -İnfeksiyöz vücut sıvıları -Serolojik atıklar -Diğer Kontamine atıklar(LamLamel,pipet,petri v.b.) 2-Kan ve Kan ürünleri ve bunlarla kontamine olmuş nesneler 3-Kullanılmış ameliyat giysileri(Kumaş,önlük ve eldiven v.b) 4-Diyaliz atıkları(atık su ve ekipmanlar) 5-Karantina atıkları 6-Bakteri ve virüs içeren hava filtreleri 7-Enfekte deney hayvanı leşleri,organ parçaları,kanı ve bunlarla temas eden tüm nesneler D:PATOLOJİK ATIKLAR F:KESİCİ DELİCİ ATIKLAR Anatomik atık dokular, organ ve vücut parçaları ile ameliyat, otopsi v.b. tıbbi müdahale esnasında ortaya çıkan vücut sıvıları: - Ameliyathaneler, morg, otopsi, adli tıp gibi yerlerden kaynaklanan vücut parçaları, organik parçalar, plasenta, kesik uzuvlar v.b (insani patolojik atıklar) - Biyolojik deneylerde kullanılan kobay leşleri Batma, delme sıyrık ve yaralanmalara neden olabilecek atıklar: -enjektör iğnesi, -iğne içeren diğer kesiciler -bistüri -lam-lamel -cam pastör pipeti -kırılmış diğer cam v.b EVSEL NİTELİKLİ ATIKLAR A-GENEL ATIKLAR B-AMBALAJ ATIKLARI Sağlıklı insanların bulunduğu kısımlar,hasta olmayanların muayene edildiği bölümler,ilk yardım alanları,idari birimler,temizlik hizmetleri,mutfaklar ambar ve atölyelerden gelen atıklar, Tüm idari birimler, ambar, mutfak, atölye v.s den kaynaklanan tekrar kullanılabilir, geri kazanılabilir atıklar: -Kağıt -Karton -Mukavva -Plastik -Cam -Metal V.b SAĞLIK KURULUŞLARINDAN KAYNAKLANAN ATIKLARIN SINIFLANDIRILMASI (EK:2) F: TEHLİKELİ ATIKLAR G: RADYOAKTİF ATIKLAR Fiziksel veya kimyasal özelliklerinden dolayı ya da yasal nedenler dolayısı ile özel işleme tabi olacak atıklar -Tehlikeli kimyasallar -Sitotoksik ve sitostatik ilaçlar -Amalgam atıkları -Genotoksik ve sitotoksik atıklar -Farmasötik atıklar -Ağır metal içeren atıklar -Basınçlı kaplar Vücut ve organ görüntülenmesi, tümör lokalizasyonu veya tedavi amacıyla , çeşitli araştırmalarda kullanılan katı, sıvı ve gaz atıklardır. Türkiye Atom Enerjisi Kurumu mevzuatı hükümlerine göre toplanıp uzaklaştırılır. ATIKLARIN ÜNİTE İÇİNDE AYRILMASI, TOPLANMASI I- Tıbbi atıklar Dikkat! Tıbbi Atık • Kesici-delici atıklar II- Evsel atıklar III- Ambalaj atıkları ATIKLARIN ÜNİTE İÇİNDE AYRILMASI, TOPLANMASI Mikrobiyolojik atıklar • Mikrobiyolojik atıklar analiz sırasında veya sonunda oluşan kontamine materyallerdir. • Bunlar ekim yapılmış besiyerleri, dilüsyon sıvıları vb. materyallerdir. Bu materyaller analiz sonrasında mikrobiyolojik anlamda kirli oldukları için biyolojik atık kabul edilirler. • Laboratuvarda bunların sterilizasyonla mikroorganizmalardan arındırılması bu atıkları biyolojik atık grubundan çıkarır. Bu atıklar bu aşamadan sonra dayanıklı bir çöp poşetine konarak atılır. ATIKLARIN ÜNİTE İÇİNDE AYRILMASI, TOPLANMASI TIBBİ ATIKLAR Laboratuvar teknik elemanı ve ilgili sağlık personeli tarafından oluşumları sırasında kaynağında diğer atıklar ile karıştırılmadan ayrı olarak biriktirilir. Toplama ekipmanı, atığın niteliğine uygun ve atığın oluştuğu kaynağa en yakın noktada bulunur. Tıbbi atıklar hiçbir suretle evsel atıklar, ambalaj atıkları ve tehlikeli atıklar ile karıştırılmaz. Tıbbi atıkların toplanmasında; yırtılmaya, delinmeye, patlamaya ve taşımaya dayanıklı; orijinal orta yoğunluklu polietilen hammaddeden sızdırmaz, çift taban dikişli ve körüksüz olarak üretilen, çift kat kalınlığı 100 mikron olan, en az 10 kilogram kaldırma kapasiteli, her iki yüzünde görülebilecek büyüklükte “Uluslararası Biyotehlike” amblemi ile “DİKKAT TIBBİ ATIK” ibaresi taşıyan kırmızı renkli plastik torbalar kullanılır. ATIKLARIN ÜNİTE İÇİNDE AYRILMASI, TOPLANMASI ATIKLARIN ÜNİTE İÇİNDE AYRILMASI, TOPLANMASI Tıbbi Atıkların Kaynağında Ayrı Toplanması İçin Konteynır Örnekleri Torbalar en fazla ¾ oranında doldurulur, ağızları sıkıca bağlanır ve gerekli görüldüğü hallerde her bir torba yine aynı özelliklere sahip diğer bir torbaya konularak kesin sızdırmazlık sağlanır. Bu torbalar hiçbir şekilde geri kazanılmaz ve tekrar kullanılmaz. Tıbbi atık torbalarının içeriği hiçbir suretle sıkıştırılmaz, torbasından çıkarılmaz, boşaltılmaz ve başka bir kaba aktarılmaz. ATIKLARIN ÜNİTE İÇİNDE AYRILMASI, TOPLANMASI Delici ve Kesici Atıklar Kesici ve delici özelliği olan atıklar diğer tıbbi atıklardan ayrı olarak delinmeye, yırtılmaya, kırılmaya ve patlamaya dayanıklı, su geçirmez ve sızdırmaz, açılması ve karıştırılması mümkün olmayan, üzerinde “Uluslararası Biyotehlike” amblemi ile “DİKKAT! KESİCİ ve DELİCİ TIBBİ ATIK” ibaresi taşıyan plastik veya aynı özelliklere sahip lamine kartondan yapılmış kutu veya konteynerler içinde toplanır. Ayrı toplanan her bir atığın konteynırının üzerine konteynıra atılacak atığın türünün yazılması ve ilgili yerlere atıklarla ilgili talimatların yazılması atıkların ayrı toplanmasındaki başarıyı yükseltecektir. Delici ve Kesici Atıklar • Bu biriktirme kapları, en fazla ¾ oranında doldurulur, ağızları kapatılır ve kırmızı plastik torbalara konur. Kesici-delici atık kapları dolduktan sonra kesinlikle sıkıştırılmaz, açılmaz, boşaltılmaz ve geri kazanılmaz. • Tıbbi atık torbaları ve kesici-delici atık kapları ¾ oranında doldukları zaman derhal yenileri ile değiştirilirler. Yeni torba ve kapların kullanıma hazır olarak atığın kaynağında veya en yakınında bulundurulması sağlanır. ATIKLARIN ÜNİTE İÇİNDE AYRILMASI, TOPLANMASI ATIKLARIN ÜNİTE İÇİNDE,TAŞINMASI Delici ve Kesici Atıklar İçin Konteynır Örnekleri Tıbbi Atık Kıyafeti ve Yardımcı Malzemeler ATIKLARIN ÜNİTE İÇİNDE,TAŞINMASI Tıbbi Atık Taşıma Konteynırları ATIKLARIN ÜNİTE İÇİNDE,TAŞINMASI Atıkların Taşınması Esnasında Dikkat Edilecek Hususlar Atıkların toplanmasından sorumlu olan çalışanların uyması gereken kurallar: – Kişisel korunma önlemleri mutlaka alınmalıdır. – Atıklar günlük toplanmalı ve belirlenen geçici atık depolama yerine taşınmalıdır. – Tüm atık üretim noktalarında yeterli sayıda torba ve konteyner bulundurulmalıdır. TIBBİ ATIKLARIN GEÇİCİ DEPOLANMASI Evsel Atıkların Depolanması Tıbbi Atıkların Atık Deposunda Depolanması Geçici Atık Deposu Yerine Konteynır Kullanılması GEÇİCİ ATIK DEPOLARI
© Copyright 2024 Paperzz
