Alabalık İşleme Tesisi Fizibilitesi

BALIK İŞLEME TESİSİ
BALIK İŞLEME TESİSİ
ADIYAMAN
AADIYAM
D YA
YAM
MAN
AN
AN
ADIYAMAN
AADIYAM
D YA
YAM
MAN
AN
AN
7. ALABALIK İŞLEME TESİSİNDE DEVLET DESTEKLERİ
1. ADIYAMAN’A GENEL BAKIŞ
Devlet destekleri hakkında Ekonomi Bakanlığı’nın yürüttüğü yeni teşvik sistemi 2012 yılında uygulanmaya başlamış ve illerin gelişmişlik sıralamaları
(SEGE,2011) baz alınarak 6 bölgeli sınıflandırmanın yapıldığı sistemde, Adıyaman 5. Bölgede yer almıştır. Balık İşleme Tesisi alanındaki 500.000 TL
ve üzerindeki yatırımlar Bölgesel Teşvik için sunulan avantajlardan yararlanabilmektedir. Bu kapsamdaki tüm yatırımların KDV istisnası, Gümrük Vergisi
muafiyeti, %40 oranda vergi indirimi, sigorta primi işveren hissesi desteği ve faiz desteği mevcuttur.
İlaveten Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından sağlanan kırsal kalkınma programı çerçevesinde hayvansal ürün işleme ve paketleme
yatırımlarına %50 oranında hibe desteği sağlanabilmektedir.
7.614 km2 yüzölçümüne sahip rakımı 669 m. olan Adıyaman ili tarihi İpekyolu üzerinde bulunmakta olup Malatya, Kahramanmaraş,
Gaziantep, Şanlıurfa ve Diyarbakır illerine komşudur. 1954 yılında il olan Adıyaman’ın tarihi M.Ö. 40.000 yılına kadar uzanmaktadır.
Tablo 10: Bölgesel Teşvik Uygulamaları Kapsamında Sağlanan Destek Unsurları
Destek Unsurları
3. Bölge (Gaziantep)
5. Bölge (Adıyaman, Kilis)
KDV İstisnası
VAR
VAR
Gümrük Vergisi Muafiyeti
VAR
VAR
OSB Dışı
OSB İçi
25
30
40
50
OSB Dışı
5 Yıl
7 Yıl
Vergi
İndirimi
Sigorta
Primi
İşveren
Hissesi
Desteği
Yatırıma Katkı Oranı (%)
Destek Süresi
OSB İçi
Yatırım Yeri Tahsisi
6 Yıl
10 Yıl
VAR
VAR
İç Kredi
3 Puan
5 Puan
Döviz/Dövize Endeksli Kredi
1 Puan
2 Puan
Sigorta Primi Desteği
YOK
YOK
Gelir Vergisi Stopajı Desteği
YOK
YOK
Faiz Desteği
Adıyaman ilinde ulaşım karayolu, havayolu ve sınırlı oranda demiryolu ile sağlanmaktadır. Demiryolu ulaşımı Gölbaşı ilçesinden sürdürülmekte olup hat Elazığ-Adana istikametinde çift yönlü hizmet vermektedir. Yılda 8.760 uçağın kullanım kapasitesine sahip Adıyaman
Havalimanı’nın 2013 yılında tamamlanan terminal binası 23.000 m2 toplam kapalı alanda iç ve dış hat uçuşlara hizmet verecek şekilde inşa
edilmiştir. 2014 yılında hizmete girmesi hedeflenen Nissibi Köprüsü ile Adıyaman-Diyarbakır Karayolu büyük ölçüde kısalacaktır.
Tablo 01: Adıyaman İli Gümrük ve Liman Mesafeleri
“Kalkınmanın Yolu, İpekyolu”
SINIR KAPILARI: Kilis Öncüpınar 210 Km Gaziantep Karkamış 156 Km Hatay Cilvegözü 322 Km Şırnak Habur 478 Km
“Kalkınmanın Yolu, İpekyolu”
LİMANLAR: Iskenderun 321 Km Mersin 408 Km
Kaynak: Adıyaman Yatırım Ortamı 2013, http://www.ika.org.tr
Şekil 01: Adıyaman İli Yaş Gruplarına göre Nüfus Dağılımı
Adıyaman’ın 2013 yılı toplam nüfusu 597.184’dür. Nüfusun
%62’si kentlerde yaşamakta olup kentli nüfus 373.183’tür.
Adıyaman ili nüfusunun %58’lik kısmını 29 yaş altı grup
oluşturmaktadır.
85-89
75-79
Gaziantep Yatırım Destek Ofisi
Adıyaman Yatırım Destek Ofisi
Kilis Yatırım Destek Ofisi
Tel. : 0.342 231 07 01
Faks : 0.342 231 07 03
İncilipınar Mah. Muammer Aksoy
Blv. Vakıflar İş Mrk. Kat: 1-2-3
Şehitkamil/GAZiANTEP
[email protected]
Tel. : 0.416 213 14 44
Faks : 0.416 213 14 45
Turgut Reis Mah. Hastane Cad.
İl Özel İdare Binası
No:23 K:3 ADIYAMAN
[email protected]
Tel. : 0.348 814 51 98
Faks : 0.348 814 51 98
M. Rifat Kazancıoğlu Mah.
Saffet Necioğlu Blv. Kilis Tic.
ve San. Odası No.74 K:2 KİLİS
[email protected]
65-69
55-59
45-49
35-39
25-29
15-19
Kaynak: TUİK 2013, http://www.tuik.gov.tr
5-9
Yaş Grubu...
20 000
40 000
60 000
80 000
BALIK İŞLEME TESİSİ
Şekil 02: Adıyaman İli Sanayi İşletmeleri Sektörel Dağılımı
Adıyaman’da sanayi sicil belgesi almış 239 işletme bulunmakta
olup bunların %28’i mikro ölçekli, %58’i küçük ölçekli, %12’si orta
ölçekli ve %2’si büyük ölçekli işletmelerdir. 2012 yılı sanayi sicil
kayıtlarına göre 9.230 kişi kayıtlı istihdam bulunmaktadır (81 İl
Sanayi Durum Raporu, 2012).
www.ika.org.tr
Kaynak: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 2012, http://www.sanayi.gov.tr
2012 yılı itibariyle Adıyaman’da ihracat yapan işletme sayısı 43 olup ithalat yapan işletme sayısı 40’tır. Dış ticaret dengesine bakıldığında
Adıyaman ilinin 2012 yılında 69.241.000 USD cari fazlası olduğu söylenebilir.
Tablo 02. Adıyaman İli İhracat Rakamları (1.000 USD)
2005
22.207
2006
24.336
2007
29.346
2008
59.103
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, 2013
2009
58.091
Tablo 03. Adıyaman İli İthalat Rakamları (1.000 USD)
2005
24.799
2006
45.313
2007
51.658
2008
36.292
2010
71.638
2011
61.222
2012
104.826
2013
86.289
2011
88.958
2012
35.585
2013
36.339
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, 2013
2009
33.336
2010
85.424
Şekil 03. Adıyaman İli Arazi ve Tarım Alanlarının Dağılımı
Adıyaman ili toplam nüfusunun %60’ı tarım alanında faaliyet göstermektedir.
Tarıma elverişli alanlar 264.167 hektar (%35) olup mevcut altyapı ile bu alanın
%20’sinde sulu tarım yapılabilmektedir. Yapımı halen devam eden Çetintepe
(Gölbaşı), Koçali ve Gömikan (Kahta) ile Küçükçay (Gerger) barajları sonrası sulu
tarımın il genelinde yaygınlaşması beklenmektedir (Adıyaman Yatırım Fırsatları,
2013).
Kaynak: TUİK 2012, http://www.tuik.gov.tr
Su ürünleri, hayvansal besin kaynakları arasında önemli bir yere sahiptir. Protein açısından oldukça zengin ve sağlıklı olan su ürünlerinin başında balık
gelmektedir. Son yıllarda balık üzerine yapılan bilimsel araştırmalar bu ürünün sıklıkla tüketilmesini tavsiye etmektedir. Gelişmiş ülkelere bakıldığında kişi
başına düşen su ürünleri tüketimi oldukça fazladır. Bu ülkeler başta balık olmak üzere su ürünleri üretiminde ve pazarlanmasında çeşitli yöntemler arayarak
tüketimi artırmayı hedeflemektedirler. Su ürünlerinin üretimden tüketimine kadarki süreçte, işlenmesi, saklanması ve pazarlanması son derece önemlidir.
Avlanan ya da yetiştirilen su ürünleri bütün bu aşamalarda kaliteli bir şekilde korunmalıdır.
Su ürünleri sektörü, her aşamada istihdam yaratan, işlendikten sonra ihracat potansiyeli yüksek, besin zincirinde özel bir yeri olması sebepleriyle katma
değeri yüksek ve önemi de giderek artan bir sektördür.
Su ürünleri üretimi avcılık ve yetiştiricilik (kültür balıkçılığı) olmak üzere iki şekilde yapılmaktadır. Avcılıkla yapılan üretim daha fazla olmasına karşın,
son yıllarda yetiştiricilik yoluyla yapılan üretim giderek artmaktadır. Bu durumun en büyük sebebi dünyadaki nüfus artışına paralel olarak balık tüketimine
olan ihtiyacın da artması ve avcılık metodlarıyla elde edilen ürün miktarının mevcut sulardaki kapasite nedeniyle fazla artmasının mümkün olmamasıdır.
Türkiye su ürünleri üretimi bakımından Dünya’da 35., Avrupa ülkeleri arasında ise İngiltere’den sonra 6. sıradadır. Türkiye’de 2012 yılı üretiminin
%61’i avcılık yoluyla denizden, %6,1’i iç sulardan ve %32,9’i de yetiştiricilikten (kültür balıkçılığı) elde edilmiştir.
Şekil 06. 2010 Yılı Ülkelere Göre Yetiştirilen Su Ürünleri
Miktarı (Milyon Ton)
Tablo 05. Türkiye Geneli Su Ürünleri İhracat Değerleri
2010 yılı itibarıyla yetiştirilen su ürünleri miktarı sıralamasında
Çin 36,7 milyon ton ile ilk sırada yer alırken, Hindistan 4,6 milyon
ton üretim ile 2. sırada olup, Vietnam 2,7 milyon ton, Endonezya
2,3 milyon ton, Bangladeş 1,3 milyon ton üretim ile en fazla üretim
gerçekleştiren ilk beş ülke arasındadır. Yetiştiricilik sıralamasındaki ilk
10 ülke toplam üretimin %87,6’sını gerçekleştirmektedir.
Kaynak: FAO, 2012
Şekil 07. Dünya Su Ürünleri İhracatı (Milyar $)
Şekil 04. 2011 Yılı Dünya Su Ürünleri Üretimi (Milyon Ton)
BALIK İŞLEME TESİSİ
BALIK İŞLEME TESİSİ
BALIK İŞLEME TESİSİ
BALIK İŞLEME TESİSİ
2. SU ÜRÜNLERİNE GENEL BAKIŞ
Miktar (kg)
Değer (FOB $)
% $ Değişim
2007
53.477.121
324.682.032
16
2008
61.689.625
427.333.196
32
2009
57.736.164
341.507.374
-20
2010
60.235.537
360.773.733
6
2011
71.925.680
447.823.191
24
2012
79.661.523
465.335.302
4
2013
102.394.741
564.273.914
21
2007-2013 yılları arasındaki Su Ürünleri ihracat miktar-değer tablosu incelendiğinde, 2008 yılındaki global ekonomik krizin etkisi dışında
sektörün sürekli geliştiği ve ihracatın arttığı görülmektedir. 2023 ihracat
vizyonu çerçevesinde hedeflenen 500 milyar $ ihracat miktarının 1,5
milyar dolarının Su Ürünleri sektöründen gerçekleşmesi hedeflenmektedir.
Kaynak : http://www.turkishseafood.org.tr
Şekil 08. 2011 Yılı Ülkelere Göre İhracat
Yüzdeleri-İlk 5 Ülke
4. ALABALIK YETİŞTİRİCİLİĞİ
Türkiye sahip olduğu iç su, tatlı su kaynakları ve deniz kıyılarından dolayı kültür balıkçılığı için önemli bir üretim potansiyeli taşımaktadır. Var olan
potansiyel de son yıllarda değerlendirilmekte ve bunun sonucunda su ürünleri yetiştiriciliği hızla gelişmektedir.
Tablo 06. 2008-2012 Yıllarında Türlere Göre Su Ürünleri Yetiştiriciliği (Ton)
Kaynak: Trademap, 2012
Kaynak:
k Trademap,
d
2012
Dünya geneli ihracat verilerine göre 2010’da 82 milyar $ olan ihracat rakamları 2011’de % 14 artış göstererek 95 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. Su
ürünleri istatistiklerinde başı çeken Çin ihracat verilerinde de ilk sırada yer alırken, Çin’den sonra sırasıyla Norveç, A.B.D., Vietnam ve Kanada gelmektedir.
Gelişmekte olan ülkeler ihracatta önemli rol oynamakta ve toplam ihracatın %35’ini ilk 5 ülke gerçekleştirmektedir.
Şekil 09. Dünya Su Ürünleri İthalatı (Milyar $)
Şekil 10. 2011 Yılı Ülkelere Göre İthalat
Yüzdeleri – İlk 5 Ülke
Alabalık (İçsu)
Alabalık (Deniz)
Levrek
Çipura
Sazan
2008
33.707
846
14.339
11.681
590
2009
39.674
1.194
20.982
16.735
543
2010
78.165
7.079
50.796
28.157
403
2011
100.239
7.697
47.013
32.187
207
2012
111.335
3.234
65.512
30.743
222
Aşağıda toplam maliyet analizi yapılan Alabalık işleme tesisinde, 3 adet balık kesim makinesi, 1 adet balık tartım cihazı, 1 adet balık yıkama makinesi,
2 adet buz yapma makinesi, 1 adet otomatik paketleme makinesi, 1 adet yarı otomatik paketleme makinesi, 10 adet odun fırını, 1 adet elektrikli fırın,
13 adet (-18,5°C -25 °C) soğuk hava deposu, 1 adet (-45 °C) şoklama odası, 1 adet saklama odası (O °C+4°C) ile 8 saat tek vardiya çalışarak yılda
6.750 ton işlenmiş alabalık üretilebilecektir. İşletme dondurulmuş ve tütsülenmiş alabalık üretimi yapabilecektir.
Tablo 07. Alabalık İşleme Tesisi Fizibilitesi (6.750 ton/yıl kapasiteli)
Sıra
Yatırım Harcamaları
Açıklama
Tutar(TL)
1
Arsa Bedeli
Arsa bedeli hesaplanmamıştır.
0
2
Etüt ve Proje Giderleri
ÇED, Yapı denetim, müşavirlik ve eğitim faaliyetleri
48.000
3
Bina ve İnşaat Giderleri
4000 m2 kapalı alan
2.500.000
4
Makina ve Teçhizat Giderleri
Kesme, yıkama, paketleme, boylama makineleri, Fırınlar vb.
2.100.000
5
Taşıma ve Sigorta Giderleri
Makina ve Teçhizatın %2’si
42.000
6
Montaj Giderleri
Makina ve Teçhizatın %5’i üzerinden hesaplanmıştır
105.000
7
Taşıt Giderleri
1 Otomobil, 1 Kamyonet, 1 Soğutmalı Kamyonet
300.000
8
İşletmeye Alma Giderleri
İşletmenin üretime geçene kadar yaptığı 1 aylık harcamalardır
3.300.000
9
Genel Giderler
Tefrişat ve demirbaş temini
120.000
10
Beklenmeyen Giderler
Çeşitli vergi ve giderler için
80.000
Toplam Sabit Yatırım
8.595.000
Kaynak : Balık İşleme Tesisi Fizibilitesi, FKA, 2012
Şekil 12. Üretim Akış Şeması
Balık
Kaynak: TÜİK, 2013
Ülkemizde yetiştiriciliği yapılan ve üretimi en çok olan 5 tür incelendiğinde 2012 yılı itibariyle Alabalık %53 oranıyla ilk sırada yer almakta, onu
sırasıyla Levrek (%31) ve Çipura (%15) takip etmektedir.
Buz
Hammadde Girişi / 1
Ön Muhafaza / 2
Etiket, Strafor, Buz
Boylama / 3
Paketleme 3.1
Depolama 3.2
Sevkiyat 3.3
Depolama 8.2.1
Sevkiyat 8.2.2
Depolama 10.2
Sevkiyat 10.3
Buzlama / 4
Ön muhafaza / 5
Şekil 11. Yıllara Göre Alabalık (içsu) Birim Fiyatı (TL/kg)
Kaynak: FAO, 2012
İç Organı Alma / 6
Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) istatistiklerine göre 2011 yılındaki toplam üretim 154 milyon ton olarak gerçekleşmiş ve bunun 90,4 milyon tonu avcılıkla, 63,6 milyon tonu da yetiştiricilikle elde edilmiştir. Görüldüğü üzere avcılıkla yapılan üretim yaklaşık son 30 yıldır sabit bir seyir izlerken, yetiştiricilikle
gerçekleştirilen üretim miktarı giderek artmaktadır.
Dünya çapında hızla artan nüfusun protein ihtiyacının karşılanması yetiştiriciliğin önemini de artırmıştır. Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine
bakıldığında yetiştiricilik sektörünün yılda ortalama %6,6 oranında büyüme gösterdiği dikkat çekmektedir. 2011 yılı itibari ile toplam üretim miktarının
%37’sini karşılayan ve son yıllarda da ortalama %6,6 artış sağlanan yetiştiricilik sektörünün uzun vadede üretim bakımından avcılık sektörünü geçmesi
beklenmektedir.
Şekil 05. 2010 Yılı Ülkelere Göre Avlanan Su Ürünleri
Miktarı (Milyon Ton)
Su
Türkiye’de alabalık yetiştiriciliği hızla yaygınlaşmasına rağmen,
2005 yılından bu yana ürünün birim fiyatı 4-5 TL/kg arasında kalmıştır.
Alabalığa olan yerli ve uluslararası talep her yıl artmaktadır.
Kaynak: Trademap, 2012
2011 yılı ithalat verilerine göre toplam ithalatın % 76’sı gelişmiş ülkeler tarafından yapılmaktadır. Japonya ve A.B.D. ise dünyanın en büyük su ürünleri
ithalatçısı ülkelerdir. Avrupa Birliği ülkeleri de toplam ithalatın %40’ını gerçekleştirmektedirler.
2010 yılı FAO verilerine göre ülkeler bazında avlanan su ürünleri
bakımından 15,4 milyon ton ile Çin ilk sırada yer alırken, Çin’i 5
milyon ton ile Endonezya, 4,6 milyon ton ile Hindistan, 4,3 milyon
ton ile A.B.D ve 4,2 milyon ton ile Peru takip etmektedir.
Tablo 04. 2008-2012 Yılları Arasında Türkiye Su Ürünleri Üretimi (Ton)
2008
2009
2010
2011
2012
Avcılık
Deniz
453.113
425.275
445.680
477.658
396.322
Kaynak: TÜİK, 2013
%
70,1
68,2
68,2
67,9
61,0
Yetiştiricilik
İçsu
41.011
39.187
40.259
37.097
36.120
%
6,3
6,3
6,2
5,3
6,1
Deniz
85.629
82.481
88.573
88.344
101.075
%
13,2
13,2
13,6
12,6
15,7
Fileto + Tartım 8.1.1
Buzlama 8.1.2
Paketleme 8.1.2.1
Depolama 8.1.2.2
İçsu
66.557
76.248
78.568
100.466
111.335
%
10,3
12,4
12,0
14,2
17,2
Toplam
646.310
623.191
653.080
703.545
644.852
Sevkiyat 8.1.2.3
Tuz
Atatürk Barajı’nın büyük bir kısmının Adıyaman sınırları içerisinde olması ve su kaynaklarının bol olması nedeniyle su ürünleri üretimi açısından büyük bir
potansiyel mevcuttur. En çok avlanan balık türleri sazan, şabut, yayın ve kefal olup yetiştiricilik açısından da üretimi yapılan tek tür Alabalık’tır. Adıyaman’da
kurulacak alabalık yatırımı için aşağıdaki avantajlar sayılabilir:
• İhracat potansiyeli yüksek bir ürün olması
• Adıyaman’ın su kaynağı potansiyeli
• Yatırım teşvik imkanları
• Yatırımın karlılığının yüksek, yatırım geri dönüş süresinin kısa olması • Sağlık açısından faydalı besin olması
Su ürünleri yetiştiriciliği konusunda Adıyaman ilinde ilk tesis 1999 yılında Gölbaşı-Harmanlı beldesinde faaliyete başlamış olup halen 20 ton/yıl kapasite
ile üretime devam etmektedir. 2013 yılı sonu itibariyle Çat Barajı (Çelikhan ilçesi) yoğunlukta olmak üzere 13 Alabalık üretim çiftliği bulunmaktadır. Mevcut
üretim çiftliklerinin kapasitesi 4.747 ton/ yıl olup üretim izni için başvurulan kapasite de 10.713 ton/yıldır. Çat Barajı’ndaki üretim alanı kapasitesi
dolduğundan Atatürk Barajı’nın Adıyaman sınırlarına dahil olan üretim sahalarının yetiştiriciliğe dahil edilmesi gerekmektedir. Adıyaman sınırlarında kalan
11 adet (11. ve 21. Bölgeler) avlak sahasının üretime açılması için gerekli başvurular yapılmış olup izin işlemlerinin ardından en kısa zamanda üretimlere
başlanacaktır.
Glazingleme 8.1.5
Yıkama / 7
Meşe Odunu
Paketleme 8.2
Dondurma (Şok, IQF) / 9
Etiket, Karton kutu,
poşet
Glazingleme / 10
Paketleme 10.1
Salamura / 11
Dumanlama / 13
Paketleme 8.1.6
Ön Soğutma / 14
Depolama 8.1.7
Kasalama / 15
Sevkiyat 8.1.8
Ön Soğutma 2 / 16
Terazi / Bıçak
Tabak / Ambalaj
Fileto + Tartım / 17
Paketleme (Vakum Ambalaj)/ 18
Dondurma / 19
Koli Etiket
Kolileme / 20
Muhafaza / 21
Sevkiyat / 22
Kaynak : Balık İşleme Tesisi Fizibilitesi, FKA, 2012
Etiket, Strafor, Buz
Boylama / 8
Kurutma / 12
Dondurma (Şok IQF)
Kaynak: TÜİK, 2013
5. ADIYAMAN’DA ALABALIK YETİŞTİRİCİLİĞİ
Türkiye üç tarafı denizlerle çevrili bir yarımada olmasının yanında, deniz ve içsu kaynaklarının zenginliği bakımından su ürünleri yetiştiriciliği bakımından
uygun şartlara sahiptir. Su kaynakları yüzey alanı 25 milyon hektar olup ekonomik değere sahip olan 100 civarında tür vardır.
Yıllar
Ön Muhafaza 8.1
Muhafaza 8.1.3
Kaynak: Trademap, 2012
3. TÜRKİYE’DE SU ÜRÜNLERİ
Kaynak: FAO, 2012
Yıllar
6. ALABALIK İŞLEME TESİSİ FİZİBİLİTESİ

Download Report