uyku bozuklukları - Avita Çalışan Destek

UYKU BOZUKLUKLARI
Psikolojik Danışmanlık Birimi / AVITA ÇALIŞAN DESTEK HİZMETLERİ
Uyku, günlük yaşamın bir süre için kesintiye uğraması ya da boşa
geçen zaman değildir. Zihinsel ve fiziksel sağlığımızı her gün
yenilememiz için önemli olan ve yaşamımızın üçte birini kapsayan aktif
bir dönemdir. Uyku bozuklukları kişinin yaşam kalitesinin düşmesine ve
çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilmektedir.
Kimi uyku bozukluğunda kişi uykuya dalmakta veya uykusunu sürdürmekte zorluk yaşarken, kimi
de gün içerisinde sürekli uyuklama halinin olması şeklinde görülebilir. Yetişkin insanlarda
ortalama uyku süresi genelde günde 7–8 saattir. Ancak günde 4 saat uyku ile yetinen ya da 10
saate kadar uyku gereksinimi duyan ve önemli uyum sorunu olmayan insanların sayısı az değildir.
Çocuklukta ve bebeklikte uyku süresi çok daha uzundur; yeni doğanda günde 16- 18 saati bulur.
Her insanın uykusu zaman zaman bozulabilir. Ruhsal sıkıntılar, bedensel hastalıklar uykunun
süresini, düzenini gelip geçici olarak bozabilir. Bu tür durumlarda meydana gelen uyku
düzensizliklerine uyku bozukluğu demek doğru olmaz.
Solunumla ilişkili uyku bozuklukları
Bu hastalık grubunda en sık görüleni Uykuda Solunum Durması Hastalığı (Obstrüktif Uyku
ApneSendromu)’dır. En sık rastlanan belirtisi horlamadır. Bu durum uyku sırasında boğazda
daralma sonucu meydana gelmektedir. Boğazda bademcikler, küçük dil, damak yapısı gibi darlık
oluşturan nedenler dışında aşırı kiloluluk, alkol alımı, yorgunluk, uykusuzluk gibi durumlar da
horlamayı arttırır. Horlamada rol oynayan boğazdaki daralma daha da belirginleştiğinde
havayolunun tamamen tıkanmasına, nefesin kesilmesine (apne) yol açar.
İnsomnia (Uykusuzluk)
Belirtileri
Uykuya dalmakta veya uykuyu sürdürmekte güçlük
çekme veya uykunun dinlendirici olmaması gibi şikâyetler
“uykusuzluk” olarak tanımlanır. Uykusuzluk en çok
kadınlarda ve ileri yaştakilerde görülür.
- En az 1 ay süreyle uykuya
dalmakta ve sürdürmekte
güçlük çekme ve uykunun
dinlendirici olmaması
İnsomnia geçici veya sürekli olabilir. Bu durumun bir uyku
bozukluğu sayılabilmesi için en az bir ay boyunca, haftada en az 3
keretekrarlanması gerekmektedir. Kısa insomnia dönemleri
sıklıkla anksiyete ile ilişkilidir ve bazen de anksiyete uyandıran
deneyimin beklentisi ile (sınav veya iş görüşmesi) olur. Bazı
bireylerde ise bu çeşit geçici insomnia yas, kayıp veya herhangi bir
yaşam değişikliği ile ilgili olabilir.
- Kişinin iş ve özel yaşamındaki
işlevselliğinin bozulması
Kalıcı insomnia daha yaygındır. Uykuyu sürdürmekten çok uykuya
dalmadaki sorunlardan oluşan bir durumdur.
- Nedeni her zaman ruhsal ya da
fiziksel sorunlar olmaz.
- Bu bozukluk her hangi bir
maddenin kullanımından
kaynaklı ya da genel tıbbi bir
durumun doğrudan fizyolojik
etkilerine bağlı değildir.
UYKU BOZUKLUKLARI
Psikolojik Danışmanlık Birimi / AVITA ÇALIŞAN DESTEK HİZMETLERİ
Hipersomnia (Aşırı Uyku)
Bu hastalıkta başlıca şikayet aşırı uyuma yada gündüzleri uyuklamadır. Bu terim uykulu olma
yakınması, uyanık olunan dönemde uykuya dalma eğilimi, uyku ataklarının olması ve uyanıklığı
sürdürememe için kullanılmaktadır; fiziksel olarak yorgun ve bitkin bireyler için kullanılmamalıdır.
Bu bozukluğun temel belirtisi geceleri normal süre uyunduğu halde gündüzleri aşırı uykululuk
durumudur. Gündüzleri uykululuk, iş yerinde, araba kullanırken, toplantılarda uykuya dalma ve
uyku isteğinin sürmesidir.
Diğer belirtiler
Aşırı uykulu olma hali kişinin klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, mesleki alanlarda
ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında bozulmaya neden olur.
Aşırı uykulu olma durumu insomnia ile açıklanamaz, sadece başka bir Uyku Bozukluğunun (örn:
Narkolepsi, Solunumla İlişkili Uyku Bozukluğu, Sirkadyen Ritim Uyku Bozukluğu ya da bir
Parasomnia) gidişi sırasında ortaya çıkmamaktadır ve yeterli miktarda uyku uyunmuyor olmasıyla
buna açıklama getirilemez.
Bu bozukluk, sadece başka mental bozukluk sırasında ortaya çıkmamaktadır.
Bu bozukluk bir maddenin (örn: kötüye kullanılabilen bir ilaç, tedavi için kullanılan bir ilaç) ya da
genel tıbbi bir durumun doğrudan fizyolojik etkilerine bağlı değildir.
Görülme Sıklığı
Genel toplumda bir yıllık görülme sıklığı %5 civarındadır. Kadınlarda uyku bozukluğu daha sık görülür.
Yaşla birlikte uyku bozukluklarının sıklığı artar. Gençlerde uykuya dalma problemi daha sık görülürken;
yaşlılarda sabah erken uyanma ve gece sık sık uyanmalar daha fazla görülür.
Tedavi
Uyku bozukluklarının en sık görüleni uykusuzluktur (insomnia). Her şeyden önce uykusuzluğa neden olan
bir başka hastalığın olup olmadığı saptanmalıdır: Organik hastalıklara bağlı uykusuzluklarda
(örneğin ağrının çok olduğu durumlarda) önce bu hastalığın tedavisi ile ağrının giderilmesi zorunludur.
Ruhsal bozukluklara bağlı uykusuzluklarda da bozukluğun türüne göre tedavi gerekir.
İlaçla tedaviden önce kişinin uyku hijyeninin gözden geçirilmesi ve gerekli düzenlemelerin yapılması,
gevşeme egzersizleri ve davranışsal tedavi yöntemleri kullanılabilir.
UYKU BOZUKLUKLARI
Psikolojik Danışmanlık Birimi / AVITA ÇALIŞAN DESTEK HİZMETLERİ
Uyku hijyeni ilkeleri aşağıdaki gibi özetlenebilir:
- Her gün aynı saatte kalkın.
- Geceleri herhangi bir nedenle geç yatılsa bile sabahları vaktinde kalkarak günlük yaşama geçin,
gündüz uyumamaya çalışın.
- Yatakta geçirilen süreyi uyku bozukluğu başlamadan önceki alışıldık süreyle sınırlandırın.
- Günün erken saatlerinde olmak üzere artan bir şekilde egzersiz yapın.
- Uyku vaktinden önce 1–2 saatte yorucu hareketlerden kaçının.
- Yatmaya yakın çok sıcak ve beden ısısını yükselten banyo yapın.
- Uykulu hissetmeden yatağa gitmeyin.
- Eğer 20 dakika sonra halen uykuya dalamadıysanız, yataktan çıkın ve sizi rahatlatacak başka bir
şeyler bulun.
- Yatak odanızı sessiz, karanlık ve hafif serin duruma getirin.
- Hemen ilaca sarılmayın.
- Akşam yemekten sonra alkol, kolalı içkiler, kahve, çay ve sigaradan kaçının.
- Yatak odasını uyku ve cinsel ilişki dışında eylemler için (örneğin çalışmak, TV seyretmek gibi)
kullanmayın.
- Akşam rahatlamayı kas gevşemesi veya meditasyon gibi yöntemlerle sağlayın.
- Düzenli öğünlerle yemek yiyin, yatmaya yakın büyük öğünlerden kaçının.
- Uyumak için yatınca ve uyku tutmayınca, uykuya geçmek için kendinizi zorlamayın; kalkarak
rahatlatıcı, fazla hareket gerektirmeyen, az çok tekdüzeliği olan bir uğraşıda bulunmaktan,
heyecan verici TV programlarından ya da kitaplardan kaçının.
Uyku problemlerinizin yaşamınızdaki değişikliklerden kaynaklandığını söyleyebilir ve uyku
hijyeninizi gözden geçirebilirsiniz fakat yine de uykunuz düzene girmiyorsa bu konuyla ilgili daha
fazla bilgi ve destek için AVİTA Çalışan Destek Hizmeti’ni arayarak uzmanlarımıza danışabilirsiniz.
Yararlanılan Kaynaklar:
1. Kaplan, H. I. &Sadock, B. J. (2004). Klinik Psikiyatri. Nobel Tıp Kitabevleri.
2. Köroğlu, E. (2001) DSM-IV: Psikiyatride Hastalıkların Tanımlanması Ve Sınıflandırılması
3. El Kitabı, Hekimler Yayın Birliği, Ankara.
4. Öztürk, O. (1997). Ruh Sağlığı ve Bozuklukları. Hekimler Yayın Birliği, Ankara.
Önerilen Kaynaklar:
1. Kaynak, H. Uyku: Uykusuzluğun Tedavisi. Doğan Kitabevi.
2. Epstein, L. Mardo,S. İyi Bir Gece Uykusu. Optimist Yayınları.

Download Report