İSO SANAYİ GELİŞİM VE GİRDİ FİYATLARI ENDEKSİ 2013 yılının ikinci yarısında oldukça dalgalı bir seyir izleyen Sanayi Gelişim Endeksi (SGE) Ocak ayında 88,1'e kadar geriledikten sonra üst üste üç ay artış göstererek 117,2 seviyesine kadar yükselmiş ve Mayıs-Temmuz arasında azalan bir görünüm vermiş ve 66,3'e kadar gerilemiştir. Ağustos 2014 ayında 81,4'e yükselen endeks Eylül'de ise 26,6 puan artış göstermiş ve 108 ile yeniden 100 eşiğinin üzerine çıkmıştır. Endekste bir önceki yılın aynı ayına göre de 25 puanlık azalma söz konusudur. Eylül 2014'te Sanayi Gelişim Endeksi'ni oluşturan alt endekslerin tümü Ağustos'ta olduğu gibi 100 nötr seviyesinin üstünde gerçekleşmiş ve bir önceki aya kıyasla tüm alt endeksler değişen oranlarda iyileşme göstermiştir. Eylül ayındaki olumlu gelişmede hem ihracat hem de iç satışlar endeksindeki artışlar etkili olmuştur. Meslek Komiteleri'nin beklentileri SGE'nin Ekim 2014 ayında 133,5 ile serinin başından itibaren en yüksek noktaya ulaşacağı, Kasım 2014'te ise hafif bir gerileme kaydetmesine rağmen 121 gibi yüksek bir seviyede gerçekleşeceği yönündedir. İSO Girdi Fiyatları Endeksi (GFE) ise Eylül 2014'te bir önceki aya göre 9,9 puanlık hafif bir düşüş, bir önceki yılın aynı ayına göre ise 9,2 puanlık bir artış göstererek 79,4 seviyesinde gerçekleşmiştir. Eylül 2014'te işçi ücretleri endeksinde iyileşme görülürken diğer endekslerde bozulma söz konusudur. 29,4 puanlık sert bir düşüş ticari kredi faizleri endeksinin 79,4'e gerilemesiyle birlikte Eylül 2014'te GFE'i oluşturan tüm alt endeksler 100 nötr değerinin altında kalmıştır. Başka bir deyişle tüm bu göstergelerin olumsuz seyrettiği yönündeki değerlendirmeler çoğunlukta kalmıştır. Meslek Komiteleri'nin Ekim ve Kasım 2014 için sırasıyla 81,1 ve 73 olan GFE beklentileri, girdi fiyatlarına ilişkin olumsuz eğilimin söz konusu aylarda da süreceği beklentisini yansıtmaktadır. Ekim 2014 ayı anket sonuçlarına göre İSO Meslek Komiteleri, 2014'te Türkiye'nin GSYİH büyüme oranının %3,4, yılsonu enflasyon oranının ise Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi için %8,5 Tüketici Fiyat Endeksi için %8,8 olarak gerçekleşeceğini tahmin etmektedirler. 2013/09 2013/10 2013/11 2013/12 2014/01 2014/02 2014/03 2014/04 2014/05 2014/06 2014/07 2014/08 İSO Sanayi Gelişim Endeksi 133,0 91,9 131,5 101,2 88,1 100,6 109,5 117,2 115,5 97,6 66,3 81,4 2014/09 2014/10* 2014/10* 108,0 133,5 121,0 Üretim Endeksi 145,7 84,1 151,1 97,7 95,6 109,1 121,7 127,3 127,3 97,6 56,1 71,1 113,6 143,2 120,9 İç Satışlar Endeksi 139,1 84,1 131,8 97,7 63,6 81,4 102,2 106,8 106,8 95,1 41,5 75,0 106,8 137,2 120,9 İhracat Endeksi 136,4 92,7 134,1 109,3 102,3 114,3 122,7 127,9 130,2 107,3 72,5 81,8 107,1 146,5 137,5 İstihdam Endeksi 110,9 106,8 109,1 100,0 91,1 97,6 91,3 106,8 97,7 90,2 95,1 97,7 104,5 107,1 104,7 İSO Girdi Fiyatları Endeksi** 70,2 77,2 74,8 67,7 28,4 60,0 77,0 90,9 98,2 92,4 85,4 89,3 79,4 81,1 73,0 Hammadde Endeksi 54,3 50,0 54,5 36,4 24,4 37,2 69,6 77,3 90,9 66,7 78,0 84,4 70,5 65,1 69,8 Hizmet Girdileri Endeksi 80,4 93,2 82,2 84,1 15,6 79,1 84,8 90,7 95,3 78,6 73,2 91,1 81,0 86,4 90,7 Ticari Kredi Faizleri Endeksi 42,2 59,1 57,8 44,2 8,9 14,0 47,8 88,6 106,8 145,2 141,5 104,4 79,5 97,7 62,8 İşçi Ücretleri Endeksi 89,1 95,3 97,8 93,0 13,3 79,1 89,1 100,0 97,7 83,3 39,0 75,6 86,4 81,8 95,3 Enerji Fiyatları Endeksi** 84,8 88,4 81,8 81,0 79,5 90,5 93,5 97,7 100,0 88,1 95,1 90,9 79,5 74,4 46,5 (*) İSO Meslek Komiteleri beklentileri (**) 2013 yılı Ocak ayından itibaren İSO Girdi Fiyatları Endeksi hesaplamasına Enerji Fiyatları Endeksi de dahil edilmeye başlanmış, daha önceki dönemlere ait sonuçlar revize edilmiştir. 200 150 133,0 133,5 131,5 101,2 100,6 109,5 117,2 91,9 70,2 90,9 88,1 74,8 50 98,2 92,4 77,0 67,7 108,0 97,6 100 77,2 121,0 115,5 85,4 89,3 81,4 79,4 81,1 73,0 66,3 60,0 28,4 İSO Sanayi Gelişim Endeksi İSO Girdi Fiyatları Endeksi** (*) İSO Meslek Komiteleri beklentileri (**) 2013 yılı Ocak ayından itibaren İSO Girdi Fiyatları Endeksi hesaplamasına Enerji Fiyatları Endeksi de dahil edilmeye başlanmış, daha önceki dönemlere ait sonuçlar revize edilmiştir. Endeks=100: Anketin kapsadığı İSO Meslek Komiteleri tarafından yapılan değerlendirmelere göre ekonomik göstergelerde istikrarlı görünüm Endeks>100: Anketin kapsadığı İSO Meslek Komitelerine göre ekonomik göstergelerde iyimser görünüm Endeks<100: Anketin kapsadığı İSO Meslek Komitelerine göre ekonomik göstergelerde kötümser görünüm 2014/10* 2014/10* 2014/09 2014/08 2014/07 2014/06 2014/05 2014/04 2014/03 2014/02 2014/01 2013/12 2013/11 2013/10 2013/09 0 YÖNTEMSEL AÇIKLAMA Çeşitli ülkelerde farklı yöntemler uygulanarak kullanılan reel kesime yönelik eğilim anketlerinin amacı, ekonomik gelişmelerdeki genel eğilimi ortaya koymak ve ekonomik karar birimlerine gerçekleşme ve beklentilere ilişkin bilgileri sunmaktır. İSO, 2002 yılından itibaren Meslek Komiteleri nezdinde aylık Meslek Komiteleri Durum Tespit Anketi'ni uygulamaktadır. Bir eğilim anketi olan bu çalışmanın kapsamında üretim, iç satış, ihracat, istihdam, karlılık, hammadde, hizmet girdileri, ticari kredi faiz oranları, işçi ücretleri, enerji fiyatları, ithal girdiler gibi konularda 46 Meslek Komitesi’nin görüşleri alınmaktadır. Aylık durum tespit anketinde cevap seçenekleri arttı, aynı kaldı ve azaldı şeklindedir. Bu çalışma kapsamında ankete verilen cevaplardan “arttı-azaldı” şeklinde farklar alınmak suretiyle, her soru için yayılma (difüzyon) endeksleri hesaplanmaktadır. Ayrıca anketin farklı sorularına verilen yanıtların birlikte değerlendirilip özetlendiği, “İSO Sanayi Gelişim Endeksi” ve “İSO Girdi Fiyatları Endeksi” oluşturulmuştur. İthal girdilerle ilgili cevaplardan “İSO İthal Girdiler Endeksi", karlılıkla ilgili cevaplardan “İSO Karlılık Endeksi”, enerji fiyatları ile ilgili cevaplardan da "İSO Enerji Fiyatları Endeksi" hesaplanmıştır. Endeksler AB, TÜİK ve TCMB’nin kullandığı “denge yöntemine” göre hesaplanmaktadır. Denge, pozitif ve negatif cevap seçenekleri arasındaki fark (toplam cevaplar içerisindeki yüzdesi) olarak ifade edilmektedir. Ankette yer alan sorular üç seçenek içermektedir: • Pozitif (arttı) (P) • Ne pozitif, ne de negatif (değişmedi, aynı kaldı) (A) • Negatif (azaldı) (N) Pozitif (P), ne pozitif, ne de negatif (A) ve negatif (N) seçenekleri yüzdeleri sırası ile gösterildiğinde; P+A+N = 100 eşitliğinden, Denge = P-N şeklinde ifade edilir. Pozitif ve negatif cevap verenlerin yüzdeleri arasındaki farka 100 eklenerek her bir soru için yayılma endeksleri adı verilen endeksler oluşturulmaktadır. Hammadde, hizmet girdi fiyatları, ticari kredi faiz oranları, işçi ücreti artışları, ith al girdi ve enerji fiyatları yayılma endeksleri oluşturulurken ters kodlanmaktadır. Endeksler 0 ile 200 arasında değerler almaktadır; • Endeksin 100’den büyük olması iyimser durumu, • 100’den küçük olması kötümser durumu ve • 100 olması da ne iyimser, ne de kötümser bir durum olduğunu göstermektedir.