Edinaesetti izve{‌taj
od sledeweto na procesot
na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
„EUFORIJA ZA
EUFOBIJA”
fevruari 2012
„EUFORIJA ZA EUFOBIJA”
Edinaesetti izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija
vo EU
Izdava:
Fondacija Otvoreno op{‌testvo – Makedonija
Za izdava~‌ot:
Vladimir Mil~‌in, Izvr{‌en direktor
Podgotvil:
Makedonski centar za evropsko obrazovanie i
Fondacija Otvoreno op{‌testvo – Makedonija
Lektura:
Abakus
Likovno-grafi~‌ko oblikuvawe:
Brigada Dizajn
Pe~‌at:
Skenpoint
Tira`‌:
300 primeroci
Besplaten/nekomercijalen tira`
CIP - Katalogizacija vo publikacija
Nacionalna i univerzitetska biblioteka "Sv. Kliment Ohridski", Skopje
341.171.071.51(4-672EU:497.7)"2011"
EUFORIJA za eufobija : edinaesetti izve{taj od sledeweto na
procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU. - Skopje : Fondacija
otvoreno op{testvo - Makedonija, 2012. - 280 str. ; 18x24 sm
Fusnoti kon tekstot
ISBN 978-608-218-138-7
a) Makedonija - Za~lenuvawe - Evropska unija - 2011
COBISS.MK-ID 91043850
SODR@INA
I. KADE SME VO DEKEMVRI 2011 GODINA?
5
1.
REFORMITE VO CRVENO
1.1. Povik za budewe!
1.2. Cepenkov li e, Gruevski li e?
1.3. Pisma do poznato drugar~e!
1.4. Identitetot na Makedoniumot
6
7
7
9
10
2.
STRA[NIOT SUD VO PRAVNATA DR@AVA
2.1. Koj plete PAJA@INA?
2.2. „Kampawa” protiv Qube Bo{koski
2.3. Za kogo e `rtvuvan tigarot!?
12
12
13
15
3. LUSTRACIJATA KAKO STIGMATIZACIJA – VTOR DEL!
3.1. Idninata e vo minatoto
3.2. Javna funkcija nasproti op{testvenata aktivnost
17
18
20
4. [TO PO HAG?
20
5. POPISNA SRAMOTA
22
6. „MK@EU ILI MK vs. EU”
24
6.1. Sloboda vs. Strav
I.1.1. Milo{oski protiv Kostova
I.1.2. Pregovori za mediumska sloboda
I.1.3. Govorot na omraza kako sekojdnevie
24
24
25
27
II.
28
29
31
34
ANALIZA NA NACIONALNATA PROGRAMA ZA
PREZEMAWE NA PRAVOTO NA EVROPSKATA UNIJA –
REVIZIJA 2011
II.1. Na koja agenda rabotat narodnite izbranici?
II.2. NPAA cel za sebe?
II.3. Kako se ~ita analizata na NPAA?
III.METODOLOGIJA
II. ANALIZA I KOMENTARI NA NACIONALNATA
PROGRAMA ZA PREZEMAWE NA PRAVOTO NA
EVROPSKATA UNIJA - REVIZIJA 2012
34
36
I
... ...
KADE SME VO
DEKEMVRI 2011
GODINA?
V
o dekemvri 2011 godina, Makedonija e bez re{enie na sporot
so imeto, bez datum za po~etok na pregovorite so EU, bez
~lenstvo vo NATO i so dosega najlo{ izve{taj na Evropskata
komisija (EK) za napredokot vo 2011 (natamu vo tekstot:
Izve{taj 2011). Ovojpat i EK gi potvrduva zagrozenata sloboda na
govorot i na mediumite, funkcioniraweto na sudskiot sistem {to e
celosno zavisen od izvr{nata vlast, totalno partiziranata dr`avna
administracija podlo`na na korupcija, kako i potrebata da se zajakne
politi~kiot dijalog vo dr`avata1.
Se osvrnuvame na obra}awata i na izjavite dadeni po i okolu
objavuvaweto na Izve{tajot 2011, kako i na porakite {to gi upatija
visokite funkcioneri od Brisel, no i na{ite lokalni politi~ki
lideri. Nezavisnosta na sudstvoto e tretirana kako tema preku
1
http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2011/package/strategy_
paper_2011_en.pdf
5
Edinaesetti izve{taj od
sled­e­weto na procesot na
pristapuvawe na Makedonija vo EU
primerite na sudskite procesi vo slu~aite Paja`ina, Qube
Bo{koski i Martin Ne{kovski. Osobeno vnimanie e posveteno na
sporot so imeto i na presudata na Me|unarodniot sud na pravdata vo
Hag, na nesre}nata prikazna so popisot od esenta 2011 godina, kako
i na procesot na lustracija, a fokusot e staven na aktivnostite na
MCEO i na FOOM i dilemata {to mu se nametnuva na op{testvoto:
MK@EU ili MK vs. EU, odnosno Sloboda vs. Strav, koristej}i gi
tuka primerite na sudskiot slu~aj na porane{niot minister za
nadvore{ni raboti Milo{oski protiv novinarot i urednik na
FOKUS, Jadranka Kostova; dijalogot me|u Vladata i ZNM i govorot
na omraza i etiketiraweto kako na{e sekojdnevie. Isto taka, vo
izve{tajot pravime detalna analiza na NPAA 2012.
1. REFORMITE VO CRVENO
Na 12 oktomvri 2011 godina, EK go objavi Izve{tajot za napredokot
na Republika Makedonija za 2011 godina (Izve{taj 2011). Izve{tajot
jasno gi otslikuva nedostatocite {to go onevozmo`uvaat napredokot
na dr`avata. Kako su{tinski, po kojznae koj pat, se poka`aa slobodata
na govorot i na mediumite, nezavisnosta na sudstvoto, departizacijata
na dr`avnata administracija, efektivnata borba protiv korupcijata,
kako i zajaknuvaweto na politi~kiot dijalog. Za pojasno otslikuvawe
na zabele{kite na EK i nivno sporeduvawe so ostvaruvawata na Vladata
vo prethodnite godini, MCEO i FOOM izrabotija komparativna analiza
na izve{taite na EK za periodot 2008–2011 godina2, koja dava celosen
pregled na zabele{kite i na problemite notirani od strana na EK vo
ovoj period.
Analizata gi vklu~uva i zada~ite od Pristapnoto partnerstvo {to
treba da gi ispolni Republika Makedonija, spored koi EK go ceni
napredokot na dr`avata, kako i sogleduvawata na MCEO vo forma na
komentari.
Od analizata mo`at da se izvedat slednive op{ti zaklu~oci:
- Evropskata agenda na Republika Makedonija e vo golem zastoj.
Problemot so imeto ne e edinstvenata pri~ina poradi koja
dr`avata ne mo`e da pomine vo slednata faza od integracijata. Od
komparativnata analiza e sosema o~igledno deka Makedonija ima
seriozen zastoj, pa duri i nazaduvawe vo pogled na reformite.
- Politi~kiot kriterium, ~ie{to ispolnuvawe e neophodno za
zapo~nuvawe na narednata faza od integracija, e seriozno
zagrozen. Pokraj ve}e dobropoznatite problemi od izminatite
godini (korupcijata, javnata administracija i sudstvoto), vo 2011
godina se zabele`uva dopolnitelno vlo{uvawe vo site ovie oblasti
i za prvpat `estoko se kritikuva zagrozuvaweto na slobodata na
izrazuvaweto. A dokolku prodol`i trendot na zagrozuvawe na
politi~kiot kriterium, Makedonija mo`e da ja izgubi preporakata
za zapo~nuvawe na pristapnite pregovori. Poradi nazaduvaweto vo
reformite, a ne poradi sporot so imeto, kako {to saka da n# ubedi
premierot, Makedonija ne napreduva vo procesot. Vpro~em, MCEO i
FOOM i minatata godina ja poso~ija ovaa opasnost3.
3
2 http://mcet.org.mk/wp-content/uploads/2011/11/reformite-vo-crveno-za-web.pdf
6
Osmi izve{taj od sledeweto na procesot na pristapuvawe na Makedonija vo EU
„Prerodbata gi jade svoite ~eda“, januari 2011, str. 13
Kade sme vo
dekemvri 2011 Godina?
- Makedonija ne umee da gi iskoristi evropskite pari, a toa e
dopolnitelen dokaz deka dr`avata nazaduva vo reformite.
EK vo nekolku poglavja (19, 20, 22, 25 i 26) predupreduva deka
postoi opasnost da se izgubat programiranite sredstva. Stanuva
zbor za nepovratni sredstva koi dr`avata gi dobiva od EU,
nasproti onie koi Vladata gi zema od me|unarodnite finansiski
institucii vo forma na krediti.
- Glaven problem naveden vo Izve{tajot e nedovolniot ad­mini­
strativen i institucionalen kapacitet, koj se pro­v­­lekuva niz
site poglavja. EK zabele`uva deka ima pre­vrabotena, nestru~na
i nekompetentna javna administracija, pa duri i lu|e koi
dobivaat plata, a sedat doma. Od druga strana, EK konstatira deka
vo golem del od stru~nite institucii, nadzorni i regulatorni
tela postoi nedostig od ~ove~ki resursi. Isto taka, EK notira
deka golem del od stru~nite institucii se soo~uvaat so nedostig
od finansiski sredstva za nepre~eno funkcionirawe.
Trite klu~ni poraki {to gi isprati File se deka:
- EK ja zadr`uva preporakata za otpo~nuvawe na pristapnite
pregovori me|u Republika Makedonija i EU, naglasuvaj}i deka
izgledite za ~lenstvo vo EU pretstavuvaat nose~ka sila za
reformskiot proces.
- So oddol`uvaweto na re{avaweto na sporot so imeto, motivacijata
za reformi se namaluva. I pokraj poka`aniot napredok, klu~ni
problemi i natamu se zavisnosta na sudstvoto, reformata na
javnata administracija i borbata protiv korupcijata. Isto taka,
postoi seriozna zagri`enost za slobodata na izrazuvaweto.
- Zatoa, od klu~no zna~ewe e da se ostvari napredok vo re{avaweto
na sporot so imeto. Re{enieto ve}e odamna zaostanuva.
Otvoraweto na pregovorite }e bide od polza, ne samo na dr`avata
i za regionot, tuku i za EU vo celost. Ne smee da se dozvoli da se
izgubi u{te edna godina.
1.2. Cepenkov li e, Gruevski li e?
1.1. Povik za budewe!
Po povod objavuvaweto na Izve{tajot 2011, na 12 oktomvri 2011
godina, komesarot za pro{iruvawe [tefan File ima{e posebni
obra}awa do mediumite i pratenicite vo Evropskiot parlament
(EP)4. Vo niv, toj upati nekolku nedvosmisleni poraki bez
diplomatsko razubavuvawe, koi treba{e da bidat posleden povik
za budewe na Vladata na Makedonija od lo{iot antievropski son i
povik za akcija na poleto na za~lenuvaweto na Makedonija vo EU.
4
http://0.mk/e3f06
Na ovie seriozni, potkrepeni i otvoreni kritiki, premierot
Gruevski odgovori vo pove}e intervjua5, slu`ej}i se so retorikata
od tipot: „Neka ka`e EU deka ne n# saka” i postavi nekolku tezi so koi
se obiduva da manipulira so ~uvstvata na gra|anite, pottiknuvaj}‌i
gi da gi tolkuvaat faktite na pogre{en na~in i da ja opravdaat
pogre{nata politika na Vladata vo pogled na evropskite integracii,
koja ve}e so godini ne dava nikakvi rezultati. Uvidovme deka
Premierot go ~ital Cepenkov i deka znae da ja upotrebi narodnata
5
http://arhiva.vlada.mk/?q=node/7186
7
Edinaesetti izve{taj od
sled­e­weto na procesot na
pristapuvawe na Makedonija vo EU
mudrost koja{to ja sobral ottamu. Vo svoeto intervju, prodol`uvaj}‌i
so manipulacijata, toj se potrudi da ni objasni deka odlu~uvaweto
vo EU e kako na „turski pazar”; vo EU „ne mo`at po atot (Grcija
n.z.), pa udiraat po samarot (Makedonija n.z.)”; deka Makedonija
bila nemo}na da smeni {to bilo, bez ogled na toa {to Vladata se
„ubila od rabota”, i deka EU i igrala piperevka na Grcija6.
So vakvata retorika Premierot gi pothranuva predrasudite i
igra na kartata na viktimizacija, pri {to go pottiknuva ~uvstvoto
na neizvesnost i nemo} kaj gra|anite. Makedonija ja slika kako
`rtva, a odnosite me|u Republika Makedonija i EU gi pretstavuva
kako relacija na „sakawe i nesakawe”. Prefrlaj}i ja sopstvenata
odgovornost za neuspehot vo evrointegraciite vrz EU, toj si smisli
alibi zo{to ne ispora~uva konkreten rezultat vo evrointegraciite.
Ova ne e odgovorna, seriozna i proaktivna politika orientirana
kon rezultati, tuku e defanzivna politika koja predizvikuva
dopolnitelni frustracii. Duri i da se soglasime so toa deka EU
e neprincipielna (~itaj „ne n# saka”), dali Premierot ja ima{e
predvid takvata pozicija na EU koga na tripati ja pobara – i ja dobi
– doverbata od gra|anite, vetuvaj}i deka }e gi re{i problemite i }­e
n# vodi vo EU.
Vo taa smisla, pojasnuvame nekolku od negovite spinovi:
Spored Premierot, novata taktika na poedinci i na del od
me|unarodnata zaednica e „prenaglasuvawe na problemite”
vo vrska so reformite za da se izvr{i pritisok za re{avawe
na sporot so imeto.
I.
Pra{uvame, {to e „prenaglaseno” vo zabele{kata od Izve{tajot
2011 – deka vo administracijata se vrabotuvaat lu|e koi
http://arhiva.vlada.mk/?q=node/7186
6
8
zemaat plata, a sedat doma? Dali problemite so reformite i so
demokratijata vo dr`avata ne se dovolno seriozni i ne baraat
itno vnimanie? Dali navodnata nova taktika na me|unarodnata
zaednica i na doma{nite neprijateli ne e vsu{nost
prodol`uvawe na starata taktika na Premierot za zamol~uvawe
na kriti~ki nastroenite gra|ani koi ne mu veruvaat deka e
faktor na obedinuvawe na dr`avata. Vpro~em, deka taktikata e
stara poka`uva i negovoto pismo od pred dve godini, koga povika
na kone~na presmetka so tranzicionite recidivi.
II.
Za premierot, EK e neobjektivna, pristrasna, nerealna, ne­pra­
vedna, zlonamerna, ispolitizirana, instrumentalizirana i
pravi gre{ki.
EK ima metodologijata za ocenuvawe na napredokot na koja bilo
dr`ava koja{to pretendira da stane ~lenka na EU. So tekot
na vremeto, vrz osnova na nau~enite lekcii, EK ja podobruva
metodologijata za da dobie kolku {to e mo`no ponepristrasna
ocenka za dadenata dr`ava.
Koga Makedonija vo 2009 godina dobi preporaka za otpo~nuvawe
na pregovorite, metodologijata be{e objektivna, a godinava
kritikite se „prenaglaseni”, a problemite „navodni”. Zna~i li
toa deka koga ocenkite ni odat vo prilog, toga{ metodologijata
e dobra, a koga izve{taite se kriti~ki, toga{ istata taa
metodologija e nerealna?
Ova poka`uva deka Vladata e krajno ~uvstvitelna na kritiki
toga{ koga nema argumenti za da go doka`e sprotivnoto, pa so
seta `estina se nafrla na kriti~arot, namesto na kritikata. So
vakvite stavovi, Vladata pottiknuva nedoverba, animozitet i
odbivnost kon s# {to doa|a od EU, dobro ili lo{o. Toa ja namaluva
Kade sme vo
dekemvri 2011 Godina?
javnata poddr{ka za ~lenstvo vo EU, a tokmu poddr{kata treba
da bide glaven izvor na energija za sproveduvawe na te{kite
reformi.
III. Se sozdava slika deka EU ne gi ceni reformite koi{to gi
prezema Vladata, a Doing Business na Svetska banka dava
objektivna ocenka.
Doing Business na Svetska banka ja ceni samo regulativata,
dodeka Izve{tajot na EK vo prvata faza ja ceni regulativata,
a po nejzinoto donesuvawe ja ceni nejzinata implementacija.
Najva`no e, sepak, deka Izve{tajot kompletno go ocenuva
napredokot na celoto op{testvo.
Zatoa, apsurdno e da se pravi kakva bilo sporedba me|u ovie
dva izve{taja. Nelogi~no e da se o~ekuva deka EK }e gi ceni
reformite koi nemaat vrska so evropskite prioriteti. Tokmu
kako {to e tendenciozno sekoja reforma {to ja sproveduva
Vladata da se prika`uva kako reforma od EU agendata.
IV. Se sozdava vpe~atok deka Makedonija e `rtva na dvojni
ar{ini, na nepravedna politika i na golem me|unaroden
zagovor.
EU ima jasni kriteriumi za ~lenstvo, a Vladata e taa {to – po
potreba – razli~no gi tolkuva ovie kriteriumi: edno vetuva
nadvor, a drugi poraki ispra}a doma. Pred izborite, Premierot
zboruva{e deka e potreben kompromis za imeto i deka ~lenstvoto
vo EU i vo NATO e negov prioritet, a po Izve{tajot 2011 i otvori
„vojna” na EU. Ne se li toa dvojni ar{ini?
Vo me|unarodnata politika nitu ima pravda, nitu pak ima emocii
i `rtvi. Vo me|unarodnata politika ima ve{tini i pragmatizam,
a vizionerstvoto i liderstvoto treba da gi nadvladeat
kusogledosta i populizmot.
V.
Na navredliv na~in, Premierot ja nare~e Makedonija
nesakano dete koe i pre~i na EU.
Gra|anite, svesni za site rizici i neizvesnosti, vo 1991 godina,
na referendum so ubedlivo mnozinstvo od nad 95% odlu~ija
da gradat svoja sopstvena nezavisna dr`ava. Makedonija, do
doa|aweto na Gruevski na vlast, uspea da se izbori za status na
priznaen i stabilen partner, prijatel na EU i na me|unarodnata
zaednica. So koe pravo Premierot ja narekuva Makedonija kopile
na EU?
1.3. Pisma do poznato drugar~e!
Intervjuata na premierot Gruevski, vo koi toj najavi nesogledlivi
poslednici od vakvoto – spored nego – neprincipielno uslovuvawe
na Makedonija, vrodija so plod. Vo intervjuto dadeno na 17
oktomvri 2011 toj izjavi deka „frustraciite koi }e proizlezat od
~uvstvoto na nepravda sigurno }e proizvedat efekti koi te{ko
mo`at da se predvidat”7. Za ~ii frustracii zboruva{e Premierot?
Za frustraciite na pisatelite, studentite, univerzitetskite
profesori, fudbalerite i ko{arkarite, akademicite i idnite
pismopi{uva~i ili, pak, za frustraciite na negovite koalicioni
partneri, po primerot na TMRO8? Sepak, vistinata e deka polesno se
vladee so frustrirani gra|ani.
http://arhiva.vlada.mk/?q=node/7186
http://www.kurir.mk/makedonija/partii/46929-TMRO-Vednas-da-se-prekinat-pregovorite-so-EU
7
8
9
Edinaesetti izve{taj od
sled­e­weto na procesot na
pristapuvawe na Makedonija vo EU
Vladinite pretstavnici i del od provladinite mediumi9
kako klu~en problem povrzan so Izve{tajot 2011 go navedoa
propu{taweto na pridavkata „makedonski” i imeto „Makedonija”
vo celiot tekst. Po ovoj jasno deklariran stav na vlasta sleduvaa
niza pisma na tema revolt kon EU i za{tita na makedonskiot
jazik, identitet i samobitnost, koi bea isprateni u{te vo tekot
na oktomvri 2011 godina od strana na mnogubrojni zdru`enija
na gra|ani, nau~ni i obrazovni institucii i drugi op{testveni
faktori, kako {to se Studentskiot parlament na Univerzitetot „Sv.
Kiril i Metodij”, rektorite na site javni univerziteti vo dr`avata,
sportskite federacii, makedonskiot PEN centar, Direkcijata na
Stru{kite ve~eri na poezijata, Institutot za makedonski jazik
„Krste Misirkov”, Institutot za istorija pri Filozofskiot
fakultet vo Skopje, Sojuzot na Jugoslovenite na Makedonija,
lokalnite zdru`enija za za{tita na `ivotnite i sl10. Vo pismata na
ovie subjekti i vo reakciite na nekoi mediumi, mo`ea da se sretnat
argumenti vo „odbrana na identitetot” koi se slu`ea so termini
kako „^ovekot e smrten, jazikot e besmrten”11, „Nikoj nikoga{
ne uspeal da izbri{e cel eden narod”12, „Bescelno e da se te`nee
za vlez nekade kade {to o~igledno sme nepo`elni, nepriznaeni i
poni`eni”13 i sl.
http://www.time.mk/cluster/08f8e75934/pridavkata-makedonski-povtorno-visi-voizvestajot.html
10
http://utrinski.com.mk/default.asp?ItemID=A908663C822C1242941AC06994B886CB
11
http://www.kurir.mk/makedonija/vesti/49708-Covekot-e-smrten-jazikot-e-besmrten 12
http://www.kurir.mk/makedonija/vesti/49857-Nikoj-nikogas-ne-uspeal-da-izbrisecel-eden-narod
13
http://utrinski.com.mk/default.asp?ItemID=A908663C822C1242941AC06994B886CB
9
10
1.4.Identitetot na Makedoniumot
Seta euforija na pi{uvawe pisma zna~itelno pridonese kon
sozdavawe na EU-fobija i gradewe percepcija me|u gra|anite deka
Makedonija e `rtva na svetski zagovor i deka voop{to ne vredi da
se stane ~lenka na EU, zatoa {to na takov na~in samo }e go zagubime
identitetot.
Zanemaruvaj}i gi problemite navedeni vo Izve{tajot 2011, grupa
gra|ani i organizacii se zdru`ija vo organizacionen odbor pod
nazivot „Manifest na Makedoniumot”, koj se stavi vo odbrana na
s# {to e makedonsko, makedonski i Makedonija, a voedno i protiv
negiraweto na imeto, identitetot i jazikot14. Vo noemvri, ovaa
inicijativa, so logistika vo site pogolemi gradovi vo Makedonija,
za samo edna nedela uspea da sobere poddr{ka od 65.000 gra|ani i
od 170 gra|anski organizacii15. Akcijata dobi na te`ina, bidej}‌i
be{e javno poddr`ana od pove}e javni li~nosti (umetnici,
sportisti, pisateli i sl.), kako Boris Trajanov, Kaliopi Bukle,
Marin Dokuzovski, Venko Andonovski i dr. Dopolnuvawe na ovaa
eufori~na reakcija be{e ispra}aweto na u{te edno pismo do
evrokomesarot za pro{iruvawe [tefan File, ovojpat so poraka od
„Manifestot na Makedoniumot”, a vo ime na site poddr`uva~i na
inicijativata.
Poneseni od svojata euforija, site tie vo manifestot celosno
zanemarija eden klu~en fakt. Na 3 noemvri 2011 godina vo Skopje
se odr`a sednica na Me{ovitiot parlamentaren komitet me|u
Sobranieto na Republika Makedonija i Evropskiot parlament, na
Detali za inicijativata se dostapni na http://www.mia.com.mk/default.
aspx?vId=88641114&lId=1
15
Pove}e za masovnosta na ovaa akcija vo http://0.mk/b790f
14
Kade sme vo
dekemvri 2011 Godina?
koj u~estvuvaa zamenik-pretsedatelkata na Vladata Teuta Arifi,
ministerot za nadvore{ni raboti, Nikola Poposki, pratenicite od
makedonskoto Sobranie i od EP i diskutiraa za naodite od Izve{tajot
2011. Na sostanokot, pratenicite Ri~ard Hovit, izvestuva~ na EP za
Makedonija, i Jorgos [acimarkakis, kopretsedava~ na Komitetot,
iznesoa stav deka izostavuvaweto na pridavkata „makedonski” e
neprifatlivo i deka Komitetot }e predlo`i amandman vo EP so
koj vo idnina ovaa pridavka }e bide upotrebuvana, a so toa }e se
odbrani dostoinstvoto na Makedonija, no i ugledot na EK16. Ako
vakviot stav be{e iznesen na 3 noemvri, zo{to be{e potrebna
celata akcija na „Manifestot”? Dali evropratenicite ne bea
dovolno jasni vo svojot stav kon pridavkata „makedonski” ili pak
kampawata treba{e da pridonese za toa da se zanemarat vistinskite
problemi na koi upatuva Izve{tajot 2011?
Za apsurdot da bide u{te pogolem, od objavuvaweto na Izve{tajot
2011 do sostanokot na Evropskiot sovet i na Sovetot na EU, vo
dekemvri 2011 godina, vicepremierkata za evropski pra{awa Teuta
Arifi najavi akcionen plan i diplomatska ofanziva vo London,
Pariz, Dablin, Brisel i vo Atina, so cel da se ubedat dr`avite~lenki na EU da pomognat vo deblokiraweto na odlukata za
otpo~nuvawe na pregovorite za ~lenstvo vo EU, koja be{e najavuvana
kako plan za uspeh vo otvoraweto na pregovorite vo dekemvri17.
Od druga strana, Premierot izjavi deka „nezavisno od toa kolku
reformi }e napravime”18, tie nema da imaat nikakov efekt s# dodeka
ne go re{ime sporot za imeto so Grcija?
http://www.dnevnik.mk/default.asp?ItemID=A11AAD9ACBE7A14E9126ABCE3D5897
9F
17
http://daily.mk/Plus-Info/arifi-noemvri-mesec-za-lobiranje,-vo-dekemvri-start-zapregovori/987292
18
http://arhiva.vlada.mk/?q=node/7186
Apsurdot vo vrska so borbata za imeto, identitetot i jazikot go
nadopolni i predlogot, od dekemvri 2011 godina, na ministerot za
obrazovanie i nauka Pan~e Kralev i ministerot za trud i socijalna
politika Spiro Ristovski za „sukcesivno miruvawe” na studiskite
programi pri katedrite za makedonski jazik i kni`evnost.
Predlogot na ministrite se vodi od pazarnata logika, koja veli deka
za kadrite koi se {koluvaat na ovie katedri nema dostapni rabotni
mesta po zavr{uvaweto na obrazovanieto19. Reakcija na predlogot
dojde samo od 137 studenti koi vo momentov studiraat na ovie
katedri, od profesorite na zasegnatite katedri, od Istra`uva~kiot
lingvisti~ki centar pri MANU i od profesorot Jovan Kostov, koj
predava makedonska lingvistika i gramatika na Nacionalniot
institut po orientalni jazici i kni`evnosti pri Univerzitetot
Pariz- Sorbona20. Kade bea site onie silni 65.000 gra|ani i 170
organizacii so pismo da se obratat ovojpat do ministrite Kralev i
Ristovski za odbrana na makedonskiot jazik i ~est? Zar ima pogolem
udar vrz makedonskiot identitet od zamrznuvawe na mo`nosta da se
posetuvaat studii po makedonski jazik i kni`evnost vo Skopje, ako
vo Pariz se u{te postoi taa mo`nost? Kade e razumot koga se dava
eden takov predlog vo vreme koga ste vo ek na „borbata” za odbrana
na makedonskiot identitet?
16
http://www.novamakedonija.com.mk/NewsDetal.asp?vest=12911852127&id=9&setIz
danie=22451
20
http://24vesti.com.mk/index.php/makedonija/293-makedonija/2862-2011-12-08-15-18-46
19
11
Edinaesetti izve{taj od
sled­e­weto na procesot na
pristapuvawe na Makedonija vo EU
2. STRA[NIOT SUD VO PRAVNATA DR@AVA
Vo periodot opfaten so ovoj izve{taj registrirame pove}‌e
sudski slu~ai koi vo javnosta predizvikaa golem interes ili
pak se va`ni za testirawe na funkcioniraweto na instituciite
i sproveduvaweto na konceptot na pravna dr`ava. Od mnogute
slu~ai koi se javno diskutirani, za analiza gi odbravme slu~aite
„Paja`ina”, „Kampawa” i „Ubistvoto na Martin Ne{kovski”. Izborot
da gi analizirame tokmu niv proizleguva od najmalku dve pri~ini.
Prvo, vo site niv postojat flagrantni kr{ewa na procedurite i
zakonite koi treba da obezbedat fer i demokratska sudska postapka,
i vtoro, site tie imaat seriozna politi~ka zadnina i vlijaat vrz
politi~kiot kriterium za ~lenstvo vo EU, bez ogled na toa dali
se raboti za sloboda na izrazuvawe, stabilnost i nezavisnost na
instituciite ili ednakvo sproveduvawe na zakonot kon site.
2.1. Koj plete PAJA@INA?
Slu~ajot ve}e go obrabotivme vo na{ite prethodni izve{tai21, a
po istekot na edna godina otkako se nao|aat vo pritvor, bilansot na
slu~ajot „Paja`ina” e vakov: edna `ena do`ivea spontan abortus,
dve imaa hirur{ki intervencii, eden ma` ima{e intervencija
za otstranuvawe na tumor na glavata, po {to vedna{ be{e vraten
vo pritvor i edna `ena zabole od astma22. Semejstvoto Ramkovski
i nivnite sorabotnici se obvineti za zlostorni~ko zdru`uvawe,
zatajuvawe danok i drugi javni dava~ki. Slu~ajot nema{e da
http://soros.org.mk/dokumenti/osmi-izvestaj-AW.pdf
http://0.mk/77fe2 bide dostoen za spomenuvawe ako vo tekot na postapkata protiv
sopstvenicite i rakovoditelite na firmite, vo pove}e navrati,
ne bea prekr{uvani principite za fer sudewe, prezumpcijata na
nevinost, predizvikuvawe na najmala mo`na {teta (posledica) za
onie protiv koi se vodi postapkata, human i dostoinstven tretman
na obvinetite i nepre~ena sloboda na mediumite.
Prvata reakcija na postapkata i prekr{uvawata dojde vo
tekot na fevruari 2011 godina, koga od Helsin{kiot komitet za
~ovekovite prava na Republika Makedonija uka`a na dva aspekta
od ovoj proces koi se nedozvolivi vo edno demokratsko op{testvo
i vo eden evropski ureden praven sistem. Helsin{kiot komitet vo
posebna pismena reakcija, po povod zamrznuvaweto i zadr`uvaweto
na parite na bankarskite smetki na firmite na Ramkovski,
apelira{e „da ne se zaborava na faktot deka celta mo`e da bide
postignata i so drugi zakonski merki (obezbeduvawe nedvi`en
imot ili podvi`ni predmeti), a pritoa da ne se dovede vo
pra{awe opstanokot na nitu eden medium, kako biten segment
na demokratijata”23. Potoa, Helsin{kiot komitet, pove}‌epati
upati barawa do Ministerstvoto za pravda i do Upravata za
izvr{uvawe na sankciite, za poseta na zatvorot „Skopje”, kade {to
se nao|aat pritvorenite. Site upateni barawa bea odbieni. Od
Komitetot insistirale na poseta na zatvorot zaradi „navodite za
otsustvo na zatopluvawe koe trae ve}e podolg vremenski period,
lo{ite materijalni uslovi i nesoodvetnata gri`a, osobeno
na bremenata `ena i na hroni~no bolnite lica. Indiciite za
vakvoto postapuvawe pretstavuvaat nehuman tretman koj se
podveduva pod tortura vrz pritvorenite lica i licata koi ja
izdr`uvaat svojata kazna zatvor, no i seriozno prekr{uvawe na
21
22
12
http://www.mhc.org.mk/?ItemID=8EEFACD179D92D488690BBCDAC0F0A32
23
Kade sme vo
dekemvri 2011 Godina?
zakonskite odredbi i evropskite zatvorski pravila”24. Kolku za
sporedba, od Helsin{kiot komitet upatuvaat na toa deka nivnite
barawa za poseta bile udovoleni vo nekoi prethodni slu~ai,
kako {to se „Zmisko oko” i „Brodec”. No, vo slu~ajot „Paja`ina”,
barawata se celosno odbieni, bez nikakvo obrazlo`enie25. Va`no
e da se napomene deka ovaa organizacija pretstavuva va`en del od
sistemot na nacionalniot preventiven mehanizam protiv tortura,
{to Makedonija go primenuva (barem na zborovi) u{te od 2010
godina.
Vakvata sostojba be{e zabele`ana i vo Izve{tajot 2011 vo koj
se veli deka „istragata okolu A1 i podocne`noto zatvorawe
dovede do zagri`enost za proporcionalnosta i selektivnosta
na postapkata”26 i deka „zapla{uvaweto na novinarite i
selektivnoto sproveduvawe na zakonite protiv mediumskite
kompanii gi zgolemuvaat pri~inite za zagri`enost”27. Osobeno
zagri`uva~ki e {to slu~ajot se odol`uva pove}e od edna godina,
a obvinetite s# u{te se nao|aat vo pritvor. Posledniot pat,
vo dekemvri 2011, sudot sosema neargumentirano go prodol`i
pritvorot na obvinetite, povrzuvaj}i go so begstvoto na sinot na
Velija, Hedi Ramkovski, od dr`avata28.
Poradi mizernite uslovi vo zatvorite, zastra{uva~kiot bilans
na slu~ajot, skandaloznata odluka na sudot za prodol`uvawe na
pritvorot i nehumaniot tretman kon pritvorenite, aktivistite
http://www.mhc.org.mk/?ItemID=FB94E79DCDF6974290CDD72A7F6649DE
http://www.mhc.org.mk/?ItemID=FB94E79DCDF6974290CDD72A7F6649DE
26
str. 16, http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2011/package/
mk_rapport_2011_en.pdf
27
str.. 62, http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2011/package/
mk_rapport_2011_en.pdf
28
http://www.time.mk/read/eda94e518d/ef8a231e78/index.html
24
25
za ~ovekovite prava, pretstavnicite na gra|anskite organizacii,
~lenovite na semejstvata na pritvorenite i drugite gra|ani,
pridru`eni od opoziciskite pratenici, a predvodeni od
prateni~kata Len~e Nikolovska, na dvapati protestiraa pred
zatvorot „Skopje” i pred Krivi~niot sud vo Skopje, iska`uvaj}i go
svoeto nezadovolstvo i baraj}i itno pu{tawe od pritvor, so ogled
na toa deka osnovite za pritvor ve}e ne postojat29.
Merkata pritvor, s# u{te ne e ukinata! Slu~ajot s# u{te trae,
a Velija tvrdi deka i pokraj toa, toj ve}e bil osuden. Pove}e od
o~igledno e deka stanuva za „Paja`ina”, no po s# izgleda deka nekoj
drug ja plete.
2.2. „Kampawa” protiv Qube Bo{koski
Vo prethodniot izve{taj30 gi analiziravme prvite tri meseci
po apseweto na Qube Bo{koski, {to se slu~i samo eden den po
Parlamentarnite izbori na 5 juni 2011 godina. Toga{ govorevme
za nedostatocite na postapkata i na obvinenieto, a fokusot be{e
staven na neopravdanata prodol`itelna merka pritvor koja bez
objasnuvawa mu se prodol`uva na Bo{koski samo poradi grevot
kon vlasta – nejzino `estoko kritikuvawe. Vo periodot opfaten so
ovoj izve{taj slu~ajot, od Policijata kreativno nare~en „Kampawa”,
dobi svoja prvostepena sudska zavr{nica, no politi~kite dilemi
i implikacii koi od nego proizlegoa, predizvikaa trajna {teta za
demokratijata vo Makedonija.
Od momentot na apseweto na Bo{koski, opozicijata izrazi
http://0.mk/2e791 i http://0.mk/918b0 str. 23–25, http://mcet.org.mk/wp-content/uploads/2011/09/AW-10-2011-final.pdf
29
30
13
Edinaesetti izve{taj od
sled­e­weto na procesot na
pristapuvawe na Makedonija vo EU
somnevawe okolku toa koi posebni istra`ni merki se primeneti
i na koj na~in. Po nejzina inicijativa, sobraniskata Komisija
za nadzor nad sproveduvaweto na merkite za sledewe na
komunikaciite od strana na Ministerstvoto za vnatre{ni raboti
(MVR) i Ministerstvoto za odbrana (MO), ~ij pretsedatel e Tito
Petkovski, formira{e tri~lena rabotna grupa koja ima{e zada~a
da izvr{i uvid vo celokupnata dokumentacija za sledeweto na
Bo{koski, koe zapo~nalo u{te vo april 2011 godina31. Rabotnata
grupa treba{e da utvrdi dali pri primenata na posebnite merki za
sledewe na komunikaciite na Bo{koski, MVR na kakov bilo na~in
go prekr{ilo Zakonot za sledewe na komunikaciite. Od politi~ki
aspekt, rabotnata grupa ima{e va`na uloga da utvrdi u{te najmalku
dve raboti. Prvo, od kakvi pri~ini i na kakov na~in, vo ekot na
izbornata kampawa, Policijata prislu{uvala lider na opoziciska
politi~ka partija? Vtoro, dali Bo{koski e edinstveniot politi~ki
lider koj bil prislu{uvan ili sledej}i gi negovite komunikacii,
vlasta vr{ela kontrola na komunikaciite na celata opozicija?
Ona {to e somnitelno e deka ministerkata za vnatre{ni raboti
Gordana Jankuloska ne u~estvuva{e na raspravata na Komisijata i
osven {turata informacija od nea, taa ne smeta{e deka e potrebno
da isprati pretstavnici na MVR na raspravata, iako Petkovski
pove}‌epati go pobara toa od nea32.
Po cel eden mesec, rabotnata grupa ne uspea da dobie pristap
do relevantnite podatoci za slu~ajot, pa zatoa mnozinstvoto
~lenovi (site od opozicijata33) vo nadle`nata sobraniska Komisija
predlo`ija nov zaklu~ok, spored koj celiot sostav na Komisijata
treba da otide vo MVR i da izvr{i neposreden uvid vo primenata na
posebnite istra`ni merki protiv Qube Bo{koski34. Tito Petkovski,
kako pretsedatel na ovaa Komisija, objasni deka vakov zaklu~ok bil
neophoden za da i se ovozmo`i na Komisijata da si ja zavr{i svojata
rabota, bidej}i osven toa {to od portparolot na MVR doznale deka
imalo primena na posebni merki kon Bo{koski, nikakvi konkretni
podatoci ne dobile od Policijata, osven ako kako konkreten podatok
ne se smeta pismoto na ministerkata Jankuloska deka s# bilo vo
soglasnost so Zakonot35.
Zagri`uva zakanata koja{to ja upatija pratenicite na vladeja~koto
mnozinstvo deka dokolku se donese vakov zaklu~ok tie ve}e nema
da u~estvuvaat vo rabotata na Komisijata i deka za niv edinstveno
prifatlivo re{enie e da se formira rabotno telo vo koe tie }e
imaat mnozinstvo, oti ne veruvale vo namerite na opozicijata za
utvrduvawe na vistinata36.
Sostojbite vo Komisijata eskaliraa na krajot od dekemvri 2011
godina, koga ministerkata Jankuloska ne odgovori soodvetno
na povicite na Komisijata da se dostavat na uvid site potrebni
dokumenti, tuku samo izvesti deka kon Bo{koski se primeneti
posebni istra`ni merki37. Poradi toa, Komisijata donese zaklu~ok
so koj pobara od Sobranieto da se utvrdi politi~kata odgovornost
na ministerkata, za „poni`uva~kiot i neodgovoren odnos kon
Komisijata, pratenicite i kon Sobranieto, kako i poradi
http://www.novamakedonija.com.mk/NewsDetal.asp?vest=11911852383&id=9&setIz
danie=22426
32
Ibid
33
Sostavot na Komisijata mo`e da se proveri na http://0.mk/42007
34
31
14
http://www.makdenes.org/content/article/24401101.html
Ibid
36
Ibid
37
http://www.makdenes.org/content/article/24430670.html
35
Kade sme vo
dekemvri 2011 Godina?
nepo~ituvaweto na Zakonot za sledewe na komunikaciite”38.
Po ovoj zaklu~ok, pratenikot od vlasta Pavle Sazdov ja napu{ti
komisiskata sednicata, a Jankuloska i Ilija Dimovski go napadnaa
Tito Petkovski za izvr{uvawe na „nara~kite na Branko Crvenkovski
i za naru{uvawe na ugledot na Sobranieto”.39
Ovaa postapka e najdobar primer za toa kako pratenicite na
vladeja~kata koalicija gi sfa}aat vlasta i instituciite. Dokolku
postoi barem minorna {ansa da se otkrijat dokazi za nedemokratskoto
i avtoritarno rabotewe na MVR i za prislu{uvaweto na politi~kite
lideri vo vreme na izbori, VMRO-DPMNE gi napu{ta instituciite
ili gi partizira diskusiite. Nasproti toa, se nametnuva edno
su{tinsko pra{awe: Kako mo`at gra|anite da imaat doverba vo
instituciite i da znaat deka ne se nezakonski prislu{uvani i
sledeni i deka nivnite prava ne se povredeni? Ako MVR ne ~uvstvuva
odgovornost i ne saka da dade ot~et za sledeweto na politi~kite
lideri od opozicijata i za informaciite koi{to bile osnova za
apseweto i krivi~noto gonewe za Bo{koski, toga{ kakva }e bide
odgovornosta koga stanuva zbor za obi~nite gra|ani? I mo`e li po
sevo ova kakva bilo kritika na demokratijata i na instituciite {to
}e ja upati EK da se smeta za prenaglasena?
Dve nedeli po soslu{uvaweto na za{titeniot svedok vo slu~ajot
„Kampawa”, na 15 noemvri 2011 godina40, prvostepeniot sud donese
odluka so koja Qube Bo{koski go osudi na sedum godini zatvor
poradi zloupotreba na slu`benata polo`ba i zloupotreba na
Ibid
Ibid
40
http://www.time.mk/cluster/1464a91f68/zastiteniot-svedok-deneska-ke-dade-iskazza-slucajot-na-ljube-boskoski.html
sredstvata od izbornata kampawa41, a na javnosta ne i e dokraj jasno
koja slu`bena polo`ba ja zloupotrebil Bo{koski, odnosno koi
pari od kampawata, koga toj voop{to ne stigna da podnese izve{taj
za finansiraweto, a za kampawata na VMRO-DPMNE ne smee da stane
zbor!
2.3. Za kogo e `rtvuvan tigarot!?
Posledniot od slu~aite e onoj so brutalno ubieniot Martin
Ne{kovski, koj nastrada od udarite na pripadnik na specijalnite
policiski sili „Tigar” ve~erta na 5 juni, za vreme na proslavata na
izbornata pobeda na VMRO-DPMNE. Vo na{iot prethoden izve{taj42
dadovme detalna analiza na ovoj slu~aj, vklu~uvaj}i gi i propustite
na MVR vo vodeweto na istragata za ubistvoto, barawata upateni
kon MVR, Vladata i Sobranieto od strana na Dvi`eweto protiv
policiskata brutalnost, koe{to proizleze od pove}emese~nite
protesti po ubistvoto na Martin Ne{kovski i neodgovornoto
odnesuvawe na politi~ki odgovornite lica, pred s# na ministerkata
Gordana Jankuloska.
So po~etokot na sudeweto za ovoj slu~aj, na videlina isplivaa site
nedoslednosti {to bea zabele`ani vo tekot na istragata od strana
na semejstvoto na ubieniot Ne{kovski i od gra|anskoto op{testvo,
za {to se protestira{e re~isi celo leto, a koi proizleguvaa pred
s# od faktot deka storitelot na ubistvoto e policaec i deka vo
celiot slu~aj Policijata ne mo`e da napravi objektivna istraga
38
39
http://www.fama.mk/vesti-glavni/kategorii/politika/1949-ljube-boskoski-osuden-na7-godini-zatvor-za-slucajot-kampanja
42
str. 44-46 http://mcet.org.mk/wp-content/uploads/2011/09/AW-10-2011-final.pdf
41
15
Edinaesetti izve{taj od
sled­e­weto na procesot na
pristapuvawe na Makedonija vo EU
poradi nejzinata vme{anost vo slu~ajot. Ova go konstatira{e
i Helsin{kiot Komitet za ~ovekovite prava, vo svojot mese~en
izve{taj vo koj konstatira{e deka „uka`uvawata na po{irokata i
na ekspertskata javnost za temelna i efikasna istraga ne doprele
do Javnoto obvinitelstvo, koe go podigna obvinitelniot akt
samo protiv osomni~eniot policiski specijalec, izostavaj}i
gi site drugi eventualni pomaga~i ili sou~esnici i zaboravaj}i
na komandnata odgovornost. Iako se o~ekuva{e deka istragata
}e odi brzo i lesno, imaj}i go predvid golemiot broj svedocio~evidci koi gi spodelija svoite soznanija i so javnosta,
otvorenosta i podgotvenosta na javnosta da sorabotuva vo
slu~ajot, postoeweto bezbednosni kameri vo blizina i, na krajot
na krai{tata, prisustvoto na golem broj slu`beni lica od MVR
na mestoto na nastanot, sepak Obvinitelstvoto ne uspea da
se izdigne nad svoite bliski relacii so MVR i da ni doka`e deka
site ednakvo odgovaraat spored zakonite, pa makar da se toa i
policiski slu`benici”43.
Analizata na Helsin{kiot komitet, sepak, ostana samo za
ekspertskata javnost, za semejstvoto i za gra|anskoto op{testvo. Na
sudeweto protiv Igor Spasov, policaecot obvinet za ubistvoto na
Ne{kovski, se slu~uva{e ne{to sosema drugo.
Prvo, vo soop{tenieto na MVR vedna{ po priveduvaweto na
Spasov se veli deka storitelot samiot se prijavil i deka, spored
negoviot iskaz, priznal deka po verbalna raspravija fizi~ki se
presmetal so Ne{kovski, po {to ovoj po~inal44. Koga e izveden
pred istra`en sudija, Spasov odlu~uva da se brani so mol~ewe i
http://www.mhc.org.mk/default-MK.asp?ItemID=C88ECA9313E3FB48BF8639C7AE92
DA67
44
http://www.netpress.com.mk/mk/vest.asp?id=87561&kategorija=4
43
16
da bara da bide podlo`en na poligrafsko ispituvawe45, a vo tekot
na sudeweto tvrdi deka e nevin i deka e samo `rtva koja{to treba
da se osudi za da se smiri javnosta i da se za{titat vistinskite
vinovnici46. Nitu eden od ovie navodi na odbranata nikoga{ ne bea
ispitani.
Vtoro, iskazite na svedocite i na ve{tacite vo tekot na sudeweto
se krajno kontradiktorni i uka`uvaat na pove}e verzii na nastanot
i pove}e razli~ni tolkuvawa na faktite, {to sozdava u{te pove}‌e
nejasnotii za toa koj s# e vme{an vo ubistvoto i dali nekoj se
za{tituva. Prviot presvrt {to vnese zabuna okolu identitetot na
ubiecot Spasov se slu~i pri iskazot na prviot svedok o~evidec
na nastanot, koja tvrdi deka ~ovekot koj go udiral Ne{kovski
vsu{nost ne e Igor Spasov47. Vtoriot element {to vnese konfuzija
vo javnosta, no i kaj zasegnatite strani, bea trite kontradiktorni
svedo~ewa na policiskite inspektori koi do{le na mestoto na
ubistvoto, slu`benikot od krim-policijata koj go vr{el uvidot na
mestoto na nastanot i lekarkata od slu`bata za brza pomo{ koja
bila povikana i ja konstatirala smrtta na Ne{kovski. Imeno,
vo iskazot na inspektorite od uvidnata ekipa na MVR se veli
deka koga tie pristignale, na mestoto na nastanot bilo teloto na
Ne{kovski na koe imalo vidlivi znaci na nasilstvo i povredi na
liceto, rakata i na nogata48. Nasproti toa, lekarkata tvrdi deka na
teloto na Ne{kovski nemalo vidlivi znaci na nasilstvo nitu pak
predoziranost od droga i/ili alkohol, no bilo jasno deka negovoto
http://daily.mk/cluster/1cb6927b016606572b0bf55a52b43898/tigarot-se-brani-somolchenje
46
http://www.time.mk/cluster/c761471476/spasov-jas-ne-go-ubiv-martin.html
47
http://www.taratur.com/node/27537
48
http://sky.mk/makedonija/6791.html
45
Kade sme vo
dekemvri 2011 Godina?
telo po smrtta bilo premestuvano, {to e najstrogo zabraneto vo
krivi~nata praktika (n.z.), i deka pri pregledot teloto bilo
sko~aneto, {to uka`uva deka Ne{kovski bil po~inat ve}e izvesno
vreme49. Kone~no, konfuzni se i iskazite na inspektorite od
Sektorot za krvni delikti vo MVR koi pristignale na mestoto na
ubistvoto za da ja zapo~nat istragata. Edniot od niv tvrdi deka
koga tie pristignale dvajca uniformirani policajci ve}e ~ekale
pokraj teloto, iako nemale mnogu informacii za samiot nastan.
Drugiot, pak, tvrdi deka policajcite im rekle deka na Ne{kovski
mu se slo{ilo, a tie pobarale pove}e informacii zemaj}i izjavi
od dvajca svedoci50.
Treto, politi~kata dimenzija i politi~kata odgovornost
za celiot ovoj nastan gi poka`a sistemskite problemi vo
demokratskata kontrola na Policijata i na sudskiot sistem za
kazneno gonewe vo celina. Ovie problemi ve}e nekolku godini
se istaknuvaat vo izve{taite na EK, vo delot na ispolnuvaweto na
politi~kiot kriterium, poto~no koga stanuva zbor za prevencijata
od tortura, maltretirawe i za borbata protiv nekaznivosta na
ovie pojavi51. Vo Izve{tajot se komentiraat sistemskite problemi,
poto~no deka zakonskite odredbi povrzani so ovie pra{awa ne
se sproveduvaat, deka efektivnosta na obvinitelite i na sudiite
pri postapuvaweto vo slu~aite koga ima indikacii za policisko
maltretirawe e zagri`uva~ka, a `albeniot i sistemot za pribirawe
podatoci za policiska tortura se slabi i nedovolni52. No, EK go
http://www.fama.mk/vesti-glavni/kategorii/makedonija/1696-razlicni-svedocenjaza-slucajot-martin-neskovski
50
http://sky.mk/makedonija/6791.html
51
str. 15, http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2011/package/
mk_rapport_2011_en.pdf
52
Ibid 51
49
naveduva slu~ajot na Martin Ne{kovski kako klu~en za namaluvawe
na doverbata vo policiskite edinici i za zasiluvawe na barawata
za raspu{tawe na posebnata edinica „Alfa”53.
Pri vakvi uslovi se nametnuvaat nekolku klu~ni pra{awa.
Prvo, kako e vozmo`no ministerkata da odbiva da ponese kakva
bilo politi~ka odgovornost koga se dovedeni vo pra{awe
doverbata i demokratskiot kapacitet na institucijata so koja{to
taa rakovodi. Vtoro, MVR e institucija koja{to ima mo`nosti za
flagrantno kr{ewe na osnovnite ~ovekovi prava i eventualnata
nedemokrati~nost na ovaa struktura mo`e da zna~i stavawe na
Makedonija na listata na nedemokratskite dr`avi i op{testva vo
celina. Treto, ministerkata e dol`na da povede vnatre{na postapka
vo MVR za celosno utvrduvawe na odgovornosta ne samo na Igor
Spasov, tuku i na site policajci koi u~estvuvale vo incidentot,
onie koi go premestuvale teloto na ubieniot, kako i na onie koi
se obiduvale da go skrijat slu~ajot od javnosta ili da go namalat
negovoto zna~ewe.
3. LUSTRACIJATA KAKO
STIGMATIZACIJA – VTOR DEL!
Vo desettiot izve{taj54, MCEO i FOOM uka`aa deka lustracijata
vo Makedonija se izveduva na avtokratski i na politikantski
na~in i deka celite se stigmatizirawe, li~na diskreditacija na
53 Ibid 51
54 str. 18-20 http://mcet.org.mk/wp-content/uploads/2011/09/AW-10-2011-final.pdf
17
Edinaesetti izve{taj od
sled­e­weto na procesot na
pristapuvawe na Makedonija vo EU
neistomislenicite i demonstracija na mo}55. Novite slu~uvawa
vo periodot oktomvri-dekemvri 2011 samo gi potvrdija ovie
vpe~atoci.
Slu~ajot na izvr{niot direktor na Fondacijata otvoreno
op{testvo- Makedonija, Vladimir Mil~in, be{e detalno opi{an
vo minatiot izve{taj56. Ovde samo gi analizirame nastanite koi
sleduvaa po podnesuvaweto `alba do Upravniot sud57, protiv
odlukata na Komisijata za verifikuvawe na faktite (popoznata
kako Komisijata za lustracija), da ne ja verifikuva kako vistinita
negovata izjava deka ne sorabotuval so tajnite slu`bi na porane{na
Jugoslavija. Iako, vo soglasnost so Zakonot, Upravniot sud, kako
vtorostepen organ, ima obvrska vo itna postapka da odlu~uva za
pravata na licata zasegnati od procesot na lustracija, Upravniot
sud ne zaka`a ro~i{te za slu~ajot na Mil~in nitu do krajot na 2011
godina58. Stavot na EK po ova pra{awe e eksplicitno naveden vo
kritikite za delot na Izve{tajot 2011, koj go sledi ispolnuvaweto
na politi~kiot kriterium, poto~no slobodata na zdru`uvawe
i sobirawe vo ramkite na ~ovekovite prava i malcinstvata59. Vo
Izve{tajot se veli deka „Partiskite funkcioneri, pratenicite
i nekoi mediumi zapo~naa javni napadi vrz kriti~ki nastroenite
gra|anski organizacii, so obvinuvawa za nivna politizacija
i perewe pari, dodeka izvr{niot direktor na FOOM be{e
lustriran poradi sorabotka so jugoslovenskite tajni slu`bi.
55 Ibid
56
Ibid
57
http://www.time.mk/cluster/f9d0d2f8c8/vladimir-milcin-podnel-zalba-do-upravensud.html
58
http://www.vesti.alfa.mk/default.aspx?mId=36&egId=6&eventId=42896
59
str. 17, http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2011/package/
mk_rapport_2011_en.pdf
18
Simptomati~no, dvajca od ~lenovite na Komisijata ja bojkotiraa
nejzinata rabota vo znak na protest protiv odlukata60“.
So navodite vo Izve{tajot 2011, EK saka da isprati jasna poraka
deka vakviot na~in na tretirawe na gra|anskoto op{testvo e
problem za demokratijata vo dr`avata i seriozno ja zagrozuva
slobodata na izrazuvawe, sobirawe i slobodno zdru`uvawe, zatoa
{to politi~kiot lin~ treba da bide poraka za site poedinci ili
grupi koi se kriti~ki orientirani kon vlasta.
Lustracijata, kako proces, ima za cel da gi ispravi nepravdite od
minatiot avtokratski sistem, no Komisijata za lustracija, a osobeno
nejziniot pretsedatel Tome Axiev, ja koristi za sosema poinakva
cel, odnosno za politi~ki progon na neistomislenicite so vlasta.
Vo ovoj izve{taj analizirame dva slu~aja {to najdobro gi opi{uvaat
klu~nite nedostatoci vo sproveduvaweto na ovoj i vakov zakon.
3.1. Idninata e vo minatoto
Prviot e slu~ajot vo koj porane{niot minister, \uner Ismail,
ne podnel izjava deka ne bil sorabotnik na tajnite slu`bi, {to go
pravi podlo`en na prekr{o~na prijava od strana na Komisijata za
lustracija, po koja mo`nata kazna e 3000-4000 evra, a Komisijata
po slu`bena dol`nost go razgleduva eventualnoto negovo dosie61.
Se postavuva pra{aweto, zo{to e va`no porane{en funkcioner,
koj pove}e od 13 godini ne vr{i nikakva javna funkcija, nitu pak
Ibid
^l. 7 i 35-a, to~ka 3, Zakonot za opredeluvawe dopolnitelen uslov za vr{ewe
javna funkcija (Slu`ben vesnik na Republika Makedonija, br. 14/2008, 64/2009,
24/2011)
60
61
Kade sme vo
dekemvri 2011 Godina?
e kandidat za takva funkcija, da podnese vakva izjava? I zo{to e
potrebno istiot da bide i kaznet? Dali na Komisijata za lustracija
i e pobitno da gi lustrira site porane{ni funkcioneri, za nikoga{
da ne dojdat na red aktuelnite ili, pak, kandidatite za funkcii?
Zo{to procesot na lustracija zapo~na so porane{nite, a ne so
sega{ni funkcioneri? Dali sevo ova zavisi samo od diskrecijata
na pretsedatelot na Komisijata? Za celosno da go pojasnime ovoj
slu~aj, mora da napomeneme deka g. Ismail ne ja podnese izjavata
kako ~in na gra|anska neposlu{nost i bojkotirawe na Zakonot,
koj, – spored nego – nitu gi zadovoluva demokratskite standardi
za lustracija, nitu pak gi ostvaruva celite {to bile postaveni vo
po~etokot na procesot. Onaka kako {to e napi{an, Zakonot namesto da
gi otstranuva porane{nite, ima za cel da sozdava novi i postra{ni
nepravdi, vo kvazidemokratski ambient62.
Vtoriot slu~aj e onoj na profesor Qubomir Danailov Fr~koski,
koj e prv obid na lustratorite da lustriraat lice za navodno
ideolo{ko gonewe po 1991 god., odnosno vo vremeto koga Fr~koski
ja vr{el funkcijata minister za vnatre{ni raboti (1992–1996)
vo nezavisna, suverena i demokratska Republika Makedonija. Vo
soglasnost so Zakonot, vremenskiot opseg na lustracijata se protega
od zasedanieto na ASNOM na 2 avgust 1944 godina do fevruari 2008
godina, koga zakonot vleguva vo sila.
Protegaweto na lustracijata po 1991 godina, Ustavniot sud go
oceni kako neustavno, bidej}i go doveduva vo pra{awe demokratskiot
poredok i vladeeweto na pravoto, vospostaveni kako principi
so Ustavot na Republika Makedonija od 1991 godina63. Sepak, po
http://www.press24.mk/story/makedonija/gjuner-ismail-ne-plakjam-kazna-bidejkjine-go-priznavam-zakonot
63
http://novamakedonija.com.mk/NewsDetal.asp?vest=11411825104&id=9&prilog=0&
62
odlukata na Ustavniot sud, prateni~kata grupa na VMRO-DPMNE
predlo`i, a Sobranieto donese izmeni na Zakonot za lustracija, so
koi opsegot povtorno se protega ne samo do 2008, tuku dodeka va`i
Zakonot, odnosno do 2019 godina64.
Vrz osnova na ovaa izmena, Fr~koski dojde na dneven red na
Komisijata za lustracija, pod somnenie deka kako minister za
vnatre{ni raboti, od ideolo{ki pri~ini, potpi{al naredbi za
sledewe lica koi bile pod somnenie deka sorabotuvaat so stranski
razuznuva~ki slu`bi65. Komisijata za lustracija ne uspea da
obezbedi mnozinstvo za lustracija na Fr~koski, pa zatoa go odlo`i
razgleduvaweto na negoviot slu~aj66. Verojatno, del od ~lenovite
se svesni za nerazumnosta, nedemokrati~nosta i neopravdanosta
na vakviot proces. Po povod slu~ajot, Fr~koski izjavi deka koga
stanuva zbor za navedenite lica toj, kako {to pravele i drugite
ministri, potpi{uval nalozi za prislu{uvawe po predlog na
ovlastenite lica od slu`bite na Republika Makedonija67. Toj oceni
deka Zakonot e napraven so specijalna namena da mu se nanese {teta
vo javniot prostor i da se obezvrednat negovite stavovi koi se
kriti~ki nastroeni kon vlasta68.
setIzdanie=22181
Ibid 63
65
http://www.plusinfo.mk/vest/26067/EKSKLUZIVNO-Lustraciski-atak-vrz-Frchkoski
66
http://www.plusinfo.mk/vest/27173/Lustracija-ne-saka-da-priznae-poraz-pa-goodlozhi-lustriranjeto-na-Frchkoski-i-Ismail
67
http://www.plusinfo.mk/vest/26429/Frchkoski-Zakonot-za-lustracija-e-skapan
68
http://www.utrinski.com.mk/default.asp?ItemID=3B2BA41FCCF4E049B7A152BAE698
01EE
64
19
Edinaesetti izve{taj od
sled­e­weto na procesot na
pristapuvawe na Makedonija vo EU
3.2. Javna funkcija nasproti op{testvenata aktivnost
Najnelogi~nata i najproblemati~na faza na lustracijata zapo~na
so tolkuvaweto na Komisijata za lustracija na odlukata donesena
na 10.11.2011, so koja ~lenovite na organite i vrabotenite vo
gra|anskite zdru`enija i fondacii, verskite zaednici, politi~kite
partii i mediumite se tretiraat kako nositeli na javna funkcija
i se stavaat vo opsegot grupi podlo`ni na lustracija, pri {to
nivnite rabotodava~i sami }e odlu~at dali }e gi zadr`at na rabota
onie za koi }e se utvrdi deka bile sorabotnici na tajnite slu`bi69.
Zo{to ~lenovite i vrabotenite vo gra|anskite organizacii i vo
mediumite bi bile smetani za javni funkcioneri, kako i nositelite
na politi~kite i javnite funkcii? Kade zavr{uva javnata funkcija,
a kade po~nuva op{testvenata aktivnost? Dali so najekstenzivnoto
tolkuvawe na Zakonot ne se skratuva pravoto na rabota i pravoto na
pristap do rabota pod ednakvi uslovi? Dali pri ureduvaweto na
~ovekovite prava ne treba da go imame na um demokratskiot princip,
vo soglasnost so koj koga so zakon se ograni~uvaat ~ovekovite
prava, tie treba da se tolkuvaat kolku {to e mo`no porestriktivno,
bidej}i ograni~uvaweto na pravata treba da bide proporcionalno
so postignuvaweto na nekoja konkretna i ograni~ena cel.
Klasificiraweto na novinarite, gra|anskite aktivisti i verskite
slu`benici kako javni funkcioneri mo`e da poslu`i samo kako
instrument za masoven lin~ na neistomislenicite na vlasta vo
site op{testveni oblasti i za vsaduvawe strav od slobodnoto
izrazuvawe i javno anga`irawe preku gra|anskoto op{testvo.
Ovie tolkuvawa i opsegot na Zakonot se osporeni pred Ustavniot
sud, a ostanuva da se prosledi zavr{nicata na slu~ajot. Celiot
proces na lustracija e tolku diskreditiran {to site uka`uvawa
za zloupotrebi i site crni antidemokratski scenarija se poka`aa
kako sosema opravdani, a instituciite koi imaat ovlastuvawa vrz
gra|anskite i ~ovekovite prava kako instrumenti na vladeja~kata
partija bez nikakov dignitet i nezavisnost.
4. [TO PO HAG?
Tu`bata protiv Grcija pred Me|unarodniot sud na pravdata vo Hag
be{e eden od stolbovite vo t.n. diplomatska strategija na Vladata za
zajaknuvawe na pregovara~kite pozicii na Makedonija vo sporot za
imeto70. Pred objavuvaweto na presudata, i pokraj predupreduvaweto
na ekspertite deka taa nema radikalno da gi smeni nitu poziciite
na Grcija nitu poziciite na EU i na NATO, vo javnosta se krevaa
o~ekuvawata i nade`ite deka odluka vo korist na Makedonija }e
vlijae vrz neodlo`niot priem na Makedonija vo NATO i po~etokot
na pregovorite so EU. Vo taa smisla, i pretsedatelot \orge Ivanov
izjavi deka odlukata na Sudot }e ima vlijanie vrz NATO samitot vo
^ikago, vo april 201271.
Presudata na Me|unarodniot sud na pravdata be{e objavena na 5
dekemvri 2011 godina. Spored nea, Grcija ja prekr{ila Vremenata
spogodba, blokiraj}i go za~lenuvaweto na Makedonija vo NATO pod
privremenata referenca72. Sudot, isto taka, ocenil deka negovata
http://daily.mk/cluster/ca641cb554b8b495be87bed59508b782
http://www.makdenes.org/content/news/24409631.html
72
str. 38, http://www.icj-cij.org/docket/files/142/16827.pdf
70
71
69
http://www.kvf.org.mk/mk/soopstenija.html
20
Kade sme vo
dekemvri 2011 Godina?
presuda nema pravna sila da gi poni{ti ili da gi izmeni odlukite na
NATO alijansata73. Vo taa smisla, Sudot zazema stav deka ne mo`e da i
nalo`i na Grcija da se vozdr`i od idni blokadi na za~lenuvaweto
na Makedonija vo me|unarodnite organizacii, no deka o~ekuva od
nea so dobra volja da postapuva kon aspiraciite na Makedonija74. Za
da nema nikakva zabuna, Sudot na krajot od presudata iznesuva stav
deka Grcija i Makedonija imaat obvrska da ja po~ituvaat Vremenata
spogodba od 1995 g. i da gi prodol`at pregovorite vo ramkite na
Obedinetite nacii75.
Po objavuvaweto na presudata, prvi~nite reakcii na vladinite
pretstavnici vo Makedonija bea umereni. Premierot Gruevski izjavi
deka ova e pravna pobeda na Makedonija i deka kako takva taa }e
dade nov impuls vo pregovorite za imeto, no dodade i deka o~ekuva
ovaa presuda da bide zemena predvid od strana na me|unarodnite
organizacii i faktori pri nivniot natamo{en stav kon aspiraciite
na Makedonija za ~lenstvo vo EU i vo NATO76. Nekoi provladini
krugovi se obidoa da dodadat doza na triumfalizam na ovaa presuda,
tvrdej}i deka taa e „bleskav ishod {to ja zajaknuva makedonskata
pozicija” i deka taa treba da se koristi vo pregovorite, no i
vo pritisokot vrz NATO i vrz EU za zaobikoluvawe na gr~kata
blokada, odnosno na postoe~kiot spor77“. Sepak, ekspresnata
reakcija na Sovetot na EU, EK, Generalniot sekretar na NATO i
amerikanskiot ambasador vo Makedonija ne ostavija prostor za
poinakva interpretacija na presudata, osven deka taa treba da bide
Ibid, str. 23
Ibid, str. 50
75
Ibid, str. 49
76
http://www.makdenes.org/content/article/24412448.html
77
http://daily.mk/Telma/tribina-na-pavel-shatev-za-presudata-vo-hag/1035896
pottik, a ne zamena za pregovorite, odnosno deka ne pretstavuva
re{enie na sporot, nitu pak i ovozmo`uva na Makedonija vlez
vo NATO i pregovori so EU. Vo taa prigoda, samo nekolku ~asa po
presudata, [tefan File izjavi: „Duri i po presudata na Sudot e
jasno deka nema skraten pat za re{enie na pra{aweto za imeto.
No, iskreno se nadevam deka obete strani, i Skopje i Atina, }e ja
iskoristat presudata kako pottik za udvojuvawe na naporite za
re{avawe na sporot, za Sovetot na EU da mo`e brzo da se spravi
so ova pra{awe”78.
Po ova ve}e nema, nitu pak mo`e da ima, izgovori za taktizirawe
i izbegnuvawe na pregovorite, kako i za re{avawe na sporot so
imeto – nitu od makedonska, nitu od gr~ka strana. Site argumenti
deka Makedonija treba da ~eka nekoja odluka od koja bilo
druga instanca, koja{to }e gi smeni stavovite na EU i na NATO,
pretstavuvaat gruba manipulacija so informaciite i so ~uvstvata
na lu|eto i izbegnuvawe na odgovornosta koja, po prirodata na
ne{tata, im pripa|a na partiite i na poedincite od vlasta. Dojden
e ~asot Vladata da im ka`e na gra|anite vo kakva dr`ava }e `iveat
i kade e idninata vo odnos na ekonomskiot razvoj i me|unarodnoto
vmre`uvawe na Makedonija.
73
74
78 http://vesti.alfa.mk/default.aspx?mId=36&eventId=43315&egId=6
21
Edinaesetti izve{taj od
sled­e­weto na procesot na
pristapuvawe na Makedonija vo EU
5. POPISNA SRAMOTA
Spored me|unarodnite statisti~ki standardi, popis na
naselenieto i na doma}instvata se odr`uva na sekoi 10 godini.
Vo Republika Makedonija, vo soglasnost so ~lenot 4, stav 1 od
Zakonot za popis na naselenieto, doma}instvata i stanovite79, 2011
godina be{e, ili barem treba{e da bide, popisna godina. Spored
Zakonot, popisot be{e planiran za april 2011 godina, no poradi
nepodgotvenosta na dr`avnite organi za negovo sproveduvawe,
izvesnosta za odr`uvawe na predvremenite parlamentarni izbori
vo juni 2011 i nivnata vklu~enost vo izborniot proces, toj be{e
prezaka`an, so izmena na Zakonot za periodot od 1 do 15 oktomvri
2011 godina80. Nitu Dr`avnata popisna komisija (DPK), nitu pak
Dr`avniot zavod za statistika (DZS) ne izlegoa so oficijalna
informacija za buxetot za celata operacija, iako vo mediumite
be{e objaveno deka celata popisna operacija }e ~ini okolu 14
milioni evra81.
Popisot zapo~na na 1 oktomvri 2011 godina, po site skapi i
zadocneti82 podgotvitelni aktivnosti, vo koi se obu~uvaa dr`avni
slu`benici i privremeno anga`irani lica, se organiziraa
koordinativni sredbi i se odvivaa mediumski informativni
kampawi83. I pokraj site problemi pri podgotovkite, oficijalnite
lica od Evropskata agencija za statistika- EVROSTAT84, koi davaat
Slu`ben vesnik na Republika Makedonija br. 156/2010 i 36/2011
http://www.stat.gov.mk/Aktivnosti.aspx?rbra=2
81
http://www.kirilica.com.mk/vest2010.asp?id=46793
82
str. 52, http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2011/package/
mk_rapport_2011_en.pdf
83
http://www.stat.gov.mk/Aktivnosti.aspx?rbra=2
84
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/eurostat/home/
79
preporaki za uspe{na podgotovka na popisot, utvrdija deka
Makedonija gi ispolnuva uslovite za sproveduvawe uspe{en popis,
iako ima zadocnuvawa vo implementacijata85.
Den pred po~etokot na operacijata, pretsedatelkata na DPK,
Vesna Janevska, podnese ostavka i predupredi deka se podgotvuva
popisen falsifikat. Namesto da gi ispita navodite na Janevska,
da sprovede istraga i da prezeme merki protiv eventualniot
falsifikat, Vladata ekspresno ja izbra Slobodanka Gievska za
nova pretsedatelka na DPK i objavi deka popisot }e zapo~ne spored
planiranoto86. So toa, somne`ite vo dobrite nameri na vlasta da
sprovede regularen popis, ne samo {to ne se smirija, tuku naprotiv
se zajaknaa.
Prvite nekolku dena od sproveduvaweto na popisot potvrdija deka
DPK ne e administrativno podgotvena za dosledno popi{uvawe na
naselenieto i deka sproveduva partiska agenda na vladeja~kite partii
za manipulacija so pravilata za popis, so cel da se vlijae vrz kone~niot
rezultat {to bi mo`el da pretstavuva osnova za redefinirawe na
partiskite agendi ili za sobirawe politi~ki poeni. U{te vo prvata
nedela od popisot, mediumite, no i popi{uva~ite, javuvaa za problemi
od tipot na nedovolen broj popisni liv~iwa, nesoodvetno zavereni
liv~iwa (so potpis od dvajcata popi{uva~i), popi{uvawe lica iseleni
od dr`avata, nepravilno popolnuvawe na popisnite liv~iwa i sl.87 Za
toa vreme, DPK negira{e kakvi bilo golemi problemi i uka`a na toa
deka problemite se re{avaat vo od88, so {to prakti~no stana sou~esnik
vo popisnata politizacija i neuspe{nost.
80
22
http://daily.mk/cluster/153e7d89288ca08719331d74ed662f80/eurostat-makedonijakje-sprovede-uspeshen-popis
86
http://0.mk/2b248 87
http://0.mk/70767 ili http://0.mk/7fb32 ili http://0.mk/0b369 88
http://0.mk/c8a7b 85
Kade sme vo
dekemvri 2011 Godina?
Na deset dena od sproveduvaweto na popisot, DPK podnese
kolektivna, ednoglasna i neotpovikliva ostavka, poradi, kako {to
izjavija, „nenadminlivite razliki vo tolkuvaweto na metodologijata
na popi{uvawe, odnosno ~lenot 6 koj regulira koj s# mo`e da bide
popi{an”89. Samo nekolku dena podocna, Sobranieto na Makedonija,
po predlog od Vladata, donese Zakon za prestanuvawe na Zakonot
za popis, a argumentite na vladeja~kite partii bea deka so ova se
za{tituvaat nacionalnite interesi na Makedonija i se spre~uva
manipulacija i falsifikat90.
Taka, navodno branej}i gi nacionalnite interesi, Vladata
predizvika ogromna i nenadomestliva {teta za sopstvenata dr`ava,
i toa od pove}e aspekti:
· Na delo se doka`a deka dr`avnite institucii ne se sposobni da
izvedat edna komplicirana, no vo su{tina rutinska operacija,
koja vo seriozni dr`avi se odr`uva bez problem na sekoi 10
godini.
· Be{e izvr{ena klasi~na manipulacija, politizacija i partiska
instrumentalizacija na eden proces {to treba{e samo tehni~ki
da se izvede i da bide osnova za kreirawe javni ekonomski,
socijalni, populacioni i drugi politiki.
be{e izvr{ena istraga, bidej}i falsifikuvaweto pretstavuva
krivi~no delo91, nitu pak se doznaa vistinskite pri~ini za
obidite za falsifikuvawe na popisot.
· Ne be{e daden ot~et za toa kolku od predvidenite 14 milioni
evra bile potro{eni i za koi nameni, kako {to vpro~em ne be{e
daden nitu odgovor na pra{aweto koj }e ja nadomesti {tetata za
zaludno potro{enite sredstva za prekinatiot popis.
Od druga strana, popisnata sramota ostavi otvoreni pove}e pra{awa:
· Kade se izgubi politi~kata odgovornost za neuspe{niot popis?
Dali istata zavr{uva so kolektivnata ostavka na DPK ili pak
onaka kako {to praktikuva vlasta, vinata treba da se prefrli
najmalku 10 godini nanazad, koga e sproveden minatiot popis vo
Republika Makedonija92.
· Kako gra|anite, po ovoj skandal, da veruvaat vo demokratskiot
kapacitet na instituciite?
· Dokolku se nema volja i sposobnost da se sprovede normalen i
regularen popis, toga{ kako gra|anite da veruvaat deka vlasta e
sposobna da sprovede fer i demokratski izbori!?
· Vo praktika se poka`a {to se slu~uva koga partiskite interesi se
nad dr`avnite i gra|anskite, za{to osven za da se spasi „~esta”
na vladeja~kite partii, nie ne slu{navme drugi konkretni
argumenti zo{to propadna popisot.
· Celiot slu~aj ostana pravno i finansiski neras~isten. Nitu
91
http://0.mk/3a5eb 90
http://0.mk/0bdfa 89
92
~len 361, Krivi~en zakonik (Slu`ben vesnik na RM
http://www.time.mk/cluster/b2a8f851e8/sdsm-nema-da-dozvolime-skandalot-sopopisot-da-bide-zataskan.html
23
Edinaesetti izve{taj od
sled­e­weto na procesot na
pristapuvawe na Makedonija vo EU
6. „MK@EU ILI MK vs. EU”
Vedna{ po objavuvaweto na Izve{tajot 2011, MCEO i FOOM, vo
obid da se pokrene debata, organiziraa konferencija naslovena
„MK vs. EU ili MK@EU”. Konferencijata razgleda tri klu~ni temi od
Izve{tajot 2011, vo forma na tri panel-diskusii nasloveni kako:
„Ime vs. Reformi”, „Zamor vs. Kapacitet” i „Sloboda vs. Strav”.
Na konferencijata, kako vovedni~ari govorea Radmila
[ekerinska, pretsedatelka na Nacionalniot sovet za evropski
integracii (NSEI); Stevo Pendarovski, univerzitetski profesor;
Suad Misini od Istra`uva~kiot centar za gra|ansko op{testvo i
Safet Bi{evac, pratenik vo Sobranieto na Republika Makedonija.
Na konferencijata ne prifatija da u~estvuvaat zamenikpretsedatelkata na Vladata na Republika Makedonija za evropski
pra{awa, Teuta Arifi, Hajrula Misini, pretsedatel na sobraniskata
Komisija za evropski pra{awa; Kenan Hasipi, pretsedatel na
Delegacija na Sobranieto na Republika Makedonija vo Me{ovitiot
parlamentaren komitet EU - Republika Makedonija, i Antonio
Milo{oski, pretsedatel na sobraniskata Komisija za nadvore{na
politika.
raznovidnosta na mediumskiot prostor93, kako i proporcionalnosta
i selektivnosta vo sproveduvaweto na zakonite. Konstataciite od
Izve{tajot 2011 se deka urednicite i novinarite se soo~uvaat
so zgolemen i nesoodveten politi~ki pritisok i zapla{uvawe,
{to rezultira so samocenzura, koja e zagri`uva~ka94. Isto taka, se
naveduva deka klevetata ne e dekriminalizirana, deka nivoto na
nametnatite sankcii e ~estopati povisoko od prose~nata plata, {to
nesomneno vodi do samocenzura, a mediumite ostanuvaat predmet na
vlijanie na ekonomskite i politi~kite interesi95.
Po ovie navodi, vo Skopje pristigna i Duwa Mijatovi},
pretstavnikot na OBSE za mediumi. Tema na razgovorite so
vladinite pretstavnici be{e, spored nea, „o~igledniot problem
so mediumite”96. Ne e voop{to te{ko da se najdat primeri za sekoj
nabquduva~ da mo`e da se uveri vo konstataciite na EK. Vo ovoj
izve{taj izdvojuvame tri.
I.1.1. Milo{oski protiv Kostova
Na 19 oktomvri 2011 godina, Apelacioniot sud vo Skopje ja
proglasi za vinovna glavnata uredni~ka na nedelnikot „Fokus”,
Jadranka Kostova, vo slu~ajot vo koj porane{niot minister za
nadvore{ni raboti, Antonio Milo{oski, ja tu`e{e za kleveta zaradi
naslovot na tekstot „Kako zdru`enijata na voza~i stanaa semejni
6.1. Sloboda vs. Strav
Slobodata na izrazuvaweto i mediumite stanuvaat s# pogolem
problem na op{testvoto. Za toa najprvin zboruva{e Izve{tajot 2011,
a potoa vo svoeto izlagawe istiot go potencira{e i evrokomesarot
za pro{iruvawe, File. Zatvoraweto na TV A1 gi dovede vo pra{awe
24
str. 16, http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2011/package/
mk_rapport_2011_en.pdf
94
Ibid 95
95
Ibid 95, str.. 62
96
http://www.time.mk/cluster/61f16dff8d/dunja-mijatovik-na-razgovori-so-arifi-ipoposki.html
93
Kade sme vo
dekemvri 2011 Godina?
firmi na Antonio Milo{oski?” objaven vo nedelnikot „Fokus”97.
Apelacioniot sud i dosudi na Kostova globa od 15.000 evra, iako
Milo{oski kako tu`itel nema{e nikakva zabele{ka za sodr`inata
na tekstot, bidej}i faktite izneseni vo nego se sodr`at vo aktuelni
krivi~ni prijavi98, pa taka osnovata na presudata be{e toa {to
vo naslovot na svojot tekst Kostova pra{uva i pokrenuva moralna
dilema, so {to navodno go naru{uvala ugledot na porane{niot
minister99. Ovoj slu~aj e neviden demokratski i sudski presedan,
bidej}i te{ko mo`e da se najde slu~aj vo koj samo za sozdavawe
moralna dilema vo naslov na tekst naso~en kon politi~ar, novinar
e kaznet so drakonska globa, edna od najgolemite vo istorijata
na makedonskoto sudstvo povrzano so kleveta. Ova e osobeno
seriozno dokolku se zeme predvid tolkuvaweto na Evropskiot sud za
~ovekovite prava vo Strazbur, vo soglasnost so koj politi~arite vo
sporedba so drugite lu|e treba da bidat pootporni na javna kritika,
so {to vsu{nost se ohrabruva javnosta da se somneva vo nivnoto
rabotewe i da gi kritikuva100.
Zdru`enieto na novinarite na Makedonija (ZNM) po ovoj povod
izdade soop{tenie vo koe izrazuva zgrozenost od presudata na
Apelacioniot sud vo Skopje i povikuvaj}i se na praktikata na
Evropskiot sud za ~ovekovite prava javno pobara dekriminalizacija
na klevetata101. Vo svoeto javno promovirawe na ovaa ideja102, ZNM
http://0.mk/54a75 Ibid 95
99
Ibid 95
100
http://inforrm.wordpress.com/2010/02/13/review-of-european-court-of-humanrights-article-10-case-law/
101
http://nm.com.mk/NewsDetal.asp?vest=103111830507&id=9&prilog=0&setIzdan
ie=22418
102
http://0.mk/17c43 97
gi koristi argumentite na praktikata na Sudot vo Strazbur, no i
na kritikite na EK deka nivoto na nametnatite sankcii ~estopati
e povisoko od prose~nata mese~na plata, {to mo`e da vodi do
samocenzura103.
I.1.2. Pregovori za mediumska sloboda
Dva dena pred objavuvaweto na Izve{tajot 2011104, otkako ve}e
be{e jasno deka slobodata na izrazuvaweto i mediumite }e bide
edna od glavnite zabele{ki koi{to ja popre~uvaat natamo{nata
demokratizacija i evropeizacija na Makedonija, Vladata odlu~i
da organizira, a ZNM da u~estvuva vo me{ovitata rabotna grupa
koja{to bi imala za cel da se podobri i da se unapredi slobodata na
mediumite i pravata na novinarite i na mediumskite rabotnici105.
Rabotnoto telo go koordinira vicepremierkata Teuta Arifi, zaedno
so pretstavnik na ZNM. Vo rabotnoto telo, pokraj rakovodstvoto na
ovaa organizacija, ~lenuvaat i ministerkata za vnatre{ni raboti
Gordana Jankuloska i ministerot za trud i socijalna politika
Spiro Ristovski106.
To~kite za koi rabotnata grupa }e bara re{enija i
regulirawe se: normativnata ramka za mediumite, vladinite
kampawi i oglasuvawata, sostojbata so javniot servis MRTV,
dekriminalizacijata na klevetata i podigaweto na standardite vo
novinarstvoto. Spored dogovorot vo rabotnata grupa, celiot proces
98
str. 62, http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2011/package/
mk_rapport_2011_en.pdf
104
http://www.plusinfo.mk/vest/18476/Vladata-pregovara-so-ZNM-dva-dena-predevropskiot-izveshtaj
105
http://www.znm.org.mk/drupal-7.7/mk/node/125
106
Ibid 105
103
25
Edinaesetti izve{taj od
sled­e­weto na procesot na
pristapuvawe na Makedonija vo EU
na razgovori i re{avawe na problemite treba da zavr{i za edna
godina, a dinamikata na sostanuvawe e dvapati mese~no107.
Vo princip, sekoj razumen ~ovek so naklonetost bi gledal na
nastojuvaweto problemite vo koja bilo oblast da se re{at po pat
na razgovori me|u zasegnatite strani. Sepak, postojat nekolku
elementi koi procesot go pravat nelegitimen, nefunkcionalen, a na
momenti duri i apsurden. Da ponudime dva argumenta kako potkrepa
na ovie tvrdewa.
Prvo, sostavot na pregovara~ite koi ja pretstavuvaat Vladata i
na~inot na koj se vodat pregovorite ne vlevaat doverba vo procesot,
nitu pak od niv mo`at da se o~ekuvaat seriozni rezultati. Imeno,
ostanuva golema dilema po koj princip e sostavena vladinata
delegacija od Teuta Arifi, Gordana Jankuloska i Spiro Ristovski.
Ako prifatime deka EK ja potencira zagri`enosta okolu slobodata
na mediumite vo Makedonija, toga{ e prifatlivo vicepremierkata
Arifi, kako zadol`ena za evropski pra{awa, da ja predvodi stranata
na Vladata. No, ako e toa taka, toga{ nema nikakva logika Premierot
da go narekuva problemot so mediumite prenaglasen, navoden ili
nepostoe~ki.
Vo odnos, na sostavot na pregovara~ite, zabuna i zagri`enost
predizvika ulogata na ministerkata za vnatre{ni raboti. Dosega
nema primer vo koj vo edna demokratska dr`ava ministerot za
vnatre{ni raboti vodi pregovori za toa kolku mediumite }e bidat
slobodni i pod koi uslovi }e ja praktikuvaat nivnata sloboda.
Dali ministerkata Jankuloska e tamu za da gi zapla{i mediumite
so direktnoto vklu~uvawe vo pregovorite ili pak treba da i dade
do znaewe na javnosta koj odlu~uva za ~ovekovite prava i slobodi
vo Makedonija.
Ibid 105
107
26
Pokraj sostavot na pregovara~kiot tim na Vladata, sporni se i
samite pregovori. Vo demokratskite dr`avi novinarite rabotat
spored principite na samoregulacija i samodefinirawe na uslovite
i standardite za rabota, rakovodej}i se od profesionalnite
kriteriumi, a ne od politi~kata volja na vladeja~kite partii.
Ottamu, formata i na~inot na vodewe na pregovorite se sosema
neprigodni za edna demokratska dr`ava i dr`ava-kandidat za
~lenstvo vo EU. So vakvi pregovori se steknuva vpe~atokot deka
mediumite pregovaraat so Vladata za svoite slobodi i pravila na
vr{ewe na profesijata, odnosno deka Vladata e gospodar na nivnata
sloboda i deka so nea treba da se pregovara za toa kako i kolku }e
im bide otstapena.
Vtoro, apsurdnosta na celiot proces kulminira dokolku gi
analizirame iskrenosta i namerite na Vladata pri pregovorite.
Neceli dva meseca od formiraweto na rabotnata grupa, ministerot
za transport i vrski Mile Janakieski objavi deka Vladata
podgotvuva Predlog-zakon za mediumite, so koj }e se reguliraat
site pra{awa od oblasta na mediumite, navodno so cel tie da se
usoglasat so evropskoto zakonodavstvo108. Za ovaa ideja ne bile
konsultirani nitu mediumskite zdru`enija, nitu ekspertskata
javnost, a vo prvata faza na podgotovkata na Zakonot u~estvuvalo
samo Ministerstvoto za transport i vrski. Po ovoj ~ekor, te{ko deka
koj bilo mo`e da poveruva deka Vladata e seriozna vo namerite,
bidej}i e nerazumno i nezamislivo da pregovarate so mediumite za
podobruvawe na uslovite za rabota, a pritoa da zaboravite da im
ka`ete deka paralelno vo sosema treto ministerstvo se podgotvuva
zakon za regulirawe na site nivni dilemi i pra{awa. Apsurden e
i faktot {to tokmu ministerot Janakieski se javuva kako nositel
http://0.mk/75d28; http://0.mk/6ddf4; http://0.mk/80a06;
108
Kade sme vo
dekemvri 2011 Godina?
na ovoj zakon, iako ne e ~len na pregovara~kiot tim na Vladata
so ZNM. Zo{to Janakieski ne bil vklu~en vo pregovorite so ZNM
dokolku Vladata planirala Zakon za mediumite pod nadle`nost na
negovoto Ministerstvo? Zo{to vladinite pretstavnici vo tekot na
pregovorite ne go stavile na masa planot za donesuvawe Zakon za
mediumite? I, kone~no, koga Vladata bila poneiskrena vo namerata
da gi re{i problemite vo odnosot so mediumite – koga gi zapo~na
pregovorite so ZNM ili koga go inicira{e Zakonot za mediumite?
Takvi kakvi {to se – apsurdni, pregovorite pretstavuvaat ~ist
populisti~ki trik na Vladata, so cel da se sozdade privid na
tretirawe na problemot so slobodata na mediumite. Vo su{tina,
celiot proces e samo vladin obid za legitimirawe na represivnite
mediumski politiki preku izgovor deka site zasegnati strani
u~estvuvale vo konsultaciite okolu mediumskata regulacija.
Nus-proizvod e pasiviziraweto na novinarite, so nivno stavawe
vo pregovara~ka ramka. Ednostavno, onoj so koj pregovarate ne go
kritikuvate javno. A za seto vreme dodeka prodol`uvaat pregovorite,
prodol`uvaat i tu`bite i presudite za kleveta, a Predlog-zakonot
za mediumite se podgotvuva netransparentno i pritoa se ignoriraat
site me|unarodni demokratski standardi. Od druga strana, ZNM
se izjasni deka e protiv noviot Zakon za mediumite, dokolku
postoe~kite propisi od Zakonot za radiodifuzna dejnost ne se
sproveduvaat na soodveten na~in109 i deka se ~uvstvuva izla`ano od
strana na Vladata110. Vo vakvi uslovi, pregovorite nemaat nikakva
smisla, a u{te pomalku ostanuvaweto na ZNM da u~estvuva vo
mediumskiot teatar vo vladina re`ija.
http://daily.mk/cluster3/6326490bf3f74ac555af32ee85947706/znm-protiv-zakonza-mediumi
110
http://0.mk/29f19 109
I.1.3. Govorot na omraza kako sekojdnevie
Za slikata so mediumskata sloboda da bide celosna, treba da
se dodade i sekojdnevnoto pottiknuvawe na govorot na omraza od
strana na visokite vladini pretstavnici ili pak od strana na
provladinite novinari. Najilustrativen primer e intervjuto na
premierot Gruevski dadeno vedna{ po objavuvaweto na Izve{tajot
2011111, vo koe toj:
· Go diskreditira novinarot Borjan Jovanovski, narekuvaj}‌i
go „porane{en novinar”, iako toj aktivno raboti za nekolku
mediumi, i tvrdej}i deka toj e „dobro poznata li~nost vo
makedonskata javnost, involvirana vo niza skandali i aferi”,
bez pritoa da navede argumenti za svoeto tvrdewe;
· [pekulira deka Borjan Jovanovski imal „ekskluzivno” pravo
da postavi pra{awe vo salata, koe bilo odnapred „nara~ano” od
strana na EU, so cel da se podgotvi terenot za povlekuvawe na
preporakata idnata godina, dokolku dotoga{ ne se re{i sporot
za imeto, i
· Insinuira deka sekoj novinar {to kritikuva i postavuva
„nezgodni” pra{awa, e motiviran edinstveno od interesot da
koristi sredstva od fondovite na EU za proekti povrzani so
mediumite112.
Intervjuto najdobro go ilustrira odnosot na Premierot kon
slobodata na mediumite i negovoto razbirawe na ulogata na
mediumite vo demokratskoto op{testvo.
http://www.time.mk/cluster/81cb1719b4/borjan-ja-rusi-makedonija.html
ZNM izleze so oficijalna osuda na ovie izjavi na premierot Gruevski http://
www.time.mk/cluster/f3b373d2be/znm-ja-osudi-izjavata-na-gruevski.html
111
112
27
Edinaesetti izve{taj od
sled­e­weto na procesot na
pristapuvawe na Makedonija vo EU
Od strana na provladinite mediumi, najbrutalno se promovira
govor na omraza naso~en protiv poedincite i organizaciite,
vo i nadvor od dr`avata, koi se osmeluvaat otvoreno i kriti~ki
da go komentiraat vladiniot odnos kon evropskata integracija.
Najdobar primer vo ovoj trimese~en period e emisijata na Milenko
Nedelkovski, emituvana na 18 noemvri 2011 godina, vo koja toj
zboruvaj}i za mediumskata i politi~kata scena vo Makedonija, vo
studioto poka`a fotografii od site negovi neistomislenici i
zastapnici za EU i site niv gi imenuva{e so nazivi kako „gadovi,
polutipovi, nenovinari, platenici i predavnici, probisveti,
a`deri, homoseksualci”113. Zaradi neskrieniot govor na omraza vo
ovaa emisija, Sovetot za radiodifuzija (SRD) izre~e dvodnevna
zabrana za reklami na Kanal 5 televizija114. Sepak, utvrdeniot
govor na omraza od strana na SRD ne go onevozmo`uva Nedelkovski
i natamu da ima ekskluziven pristap do premierot Gruevski za
zemawe izjavi, no i ekskluzivna mo`nost da mu bide pridru`ba na
Premierot na slu`benoto patuvawe vo Japonija115.
http://www.time.mk/cluster/77d850a9fa/kazna-za-kanal-5-poradi-govorot-na-omraza-na-milenko.html
114
http://24vesti.com.mk/index.php/makedonija/293-makedonija/2744--5---2-----115
http://daily.mk/cluster3/25d10f0e1c3e652f210ea3313e35e313/vladata-kako-portparol-na-milenko-nedelkovski-e-vo-tokio-no-na-sopstven-troshok
113
28
II.ANALIZA NA NACIONALNATA PROGRAMA ZA
PREZEMAWE NA PRAVOTO NA EVROPSKATA
UNIJA – REVIZIJA 2011
Analizata na procesot na donesuvawe na zakonite i
pribli`uvaweto na zakonodavstvoto so ona na EU vo tekot na 2011
godina poka`a deka Vladata i Sobranieto na Republika Makedonija
kompletno go ignoriraat ovoj glaven strategiski dokument, t.e.
Nacionalnata programa za prezemawe na zakonodavstvoto, Revizija
2011 (NPAA 2011). Kolku e vlo{ena sostojba so transponiraweto
na zakonodavstvoto, a ottuka i so pribli`uvaweto na Makedonija
kon EU vo 2011 godina, poka`uva podatokot od analizata spored
koj 9% od rabotata na Sobranieto vo 2011 godina bile posvetena
na zakonite predvideni so NPAA 2011 (~itaj: evropskata agenda).
Ova e drasti~no pomal procent od skromnite 28,7% posvetenost
na Sobranieto na evropskata agenda vo 2010 godina, odnosno 25%
vo 2009 godina. Minimalnite 9% posvetenost na realizacijata na
NPAA 2011 pretstavuva egzakten indikator za toa deka Republika
Makedonija vo 2011 godina definitivno i formalno skr{nala od
patot kon EU, odnosno u{te eden dokaz deka tempoto na evropskite
reformi e na „izdi{uvawe”. Imaj}i gi predvid vakvite porazitelni
rezultati na planot na evropskata agenda, smetame deka e krajno
vreme Vladata javno da priznae pred gra|anite, od koi vpro~em go
ima dobieno mandatot, deka i formalno se otka`ala od vtoriot
vrven prioritet vo nejzinata programa, koj glasi „integracija na
Republika Makedonija vo EU i vo NATO”116.
116
Programa za rabota na Vladata na Repblika Makedonija 2011–2015, str.3
Kade sme vo
dekemvri 2011 Godina?
II.1. Na koja agenda rabotat narodnite izbranici?
Vo tekot na 2011 godina, Sobranieto na Republika Makedonija (vo
dvata parlamentarni sostava) ima doneseno vkupno 393 zakoni, {to
pretstavuva ogromna brojka (97% pove}e vo sporedba so 2009, odnosno
56% pove}e vo sporedba so 2010117), osobeno ako se ima predvid
faktot deka bezmalku tri meseci (vo periodot od 28 januari do 15
april) zakonodavniot dom vo prethodniot parlamentaren sostav
(do predvremenite parlamentarni izbori na 5 juni 2011 godina),
rabote{e bez opozicija. Od moreto doneseni zakoni vo tekot na 2011
godina, samo 36 zakoni, ili 9%, bile predvideni vo „Pregledot
na nacionalnite pravni akti koi se predmet na usoglasuvawe so
zakonodavstvoto na EU 2010–2012” (ponatamu vo tekstot: Pregled
2010–2012). Kolku za sporedba i za potsetuvawe, vo 2010 godina od
vkupno 252 doneseni zakoni vo tekot na celata godina, Sobranieto
donelo 76 zakoni (ili 30 %) predvideni vo NPAA, odnosno vo 2010
godina 30% od vkupnata rabota na Sobranieto bila posvetena na
evropskata agenda. Od dene{na perspektiva, ova mo`e da li~i duri
i na dobar rezultat, iako vakviot procent minatata godina ostro
go kritikuvavme (na istiot stav sme i sega). Situacijata koga golem
broj zakonski re{enija predvideni za usoglasuvawe so EU vo 2008,
2009 i vo 2010 vo kontinuitet se odlagaat za „podobri vremiwa”,
uka`uva na nepostoeweto volja reformite da se dvi`at vo nasoka
na EU. Toa e samo dokaz deka tempoto na evropskite reformi vo 2011
godina bilo na „izdi{uvawe”, {to treba seriozno da n# zagri`i.
Zagri`enost za vakvata sostojba izrazi i komesarot za
pro{iruvawe [tefan File, koj na pres-konferencijata odr`ana
po zavr{uvaweto na sostanokot na Sovetot za stabilizacija i
asocijacija, na 24 januari 2012 godina vo Brisel, izjavi: „Ne samo
delovi od Vladata, tuku celata Vlada treba da ja zeme ovaa
programa (z.a. se misli na NPAA) kako osnova”118.
[to drugo veli analizata na zakonite od NPAA 2011? Od 36 zakoni
spored NPAA 2011, samo 6 zakoni bile predvideni da se donesat vo
2011, a drugite 30 bile so rokovi za nosewe vo 2010, 2009, odnosno
vo 2008 godina, {to zna~i deka najgolemiot broj zakoni so evropsko
znamence, Sobranieto gi donelo so docnewe od edna i pove}e godini.
Vladata i Sobranieto vo tekot na 2011 godina o~igledno rabotele
kompletno ignoriraj}i ja NPAA, zatoa {to poinaku e nevozmo`no
da se objasni kako ne uspeale me|u 393 akti da gi „smestat” site 28
zakoni predvideni so Pregledot 2010–2012 godina.
Vo tekot na 2011 godina, Sobranieto donelo 63 zakoni po skratena
postapka bez javna rasprava i vklu~uvawe na drugi zasegnati strani
i ekspertska pomo{. Del od niv se zakoni za zadol`uvawa i/ili
garancii za zadol`uvawa na dr`avata, no i zakonski re{enija koi
reguliraat va`ni sektori.
Takov be{e slu~ajot so Zakonot za osnovnoto obrazovanie,
Zakonot za visokoto obrazovanie, Zakonot za srednoto obrazovanie
(site menuvani po dva ili po tripati vo rok od tri meseci), kako i
Zakonot za dr`avnite slu`benici i Zakonot za javnite slu`benici
(izmenite povrzani so sproveduvaweto na psiholo{kiot test i
testot na integritet119, koi Vladata gi ukina vo januari 2012 godina,
so novi izmeni na dvata zakona) i Zakonot za op{tata upravna
postapka (izmenite so koi se vovede lavirintot „Administracijata
TV Alfa, 24.1.2012, 24.1.2012 http://vesti.alfa.mk/default.aspx?egId=6&eventId=45
250&mId=36
119
str. 39, http://soros.org.mk/dokumenti/deveti-izvestaj-mk.pdf
118
Brojot na zakoni doneseni od Sobranieto vo 2009 iznesuva{e 200, a vo 2010
iznesuva{e 252.
117
29
Edinaesetti izve{taj od
sled­e­weto na procesot na
pristapuvawe na Makedonija vo EU
ne mol~i”120). Praktikata da se nosat zakoni vo skratena postapka,
bez temelna analiza i konsultacija so site zasegnatite strani,
rezultira vo toa eden ist zakon (Zakonot za dr`avnite slu`benici,
na primer), za edna ista rabota (psiholo{kiot test i testot na
integritet) da se menuva tripati vo tekot na 24 meseci (dekemvri
2010, mart 2011 i januari 2012), a zakonskite re{enija od prvata
do tretata izmena, da variraat od voveduvawe odreden institut/
novitet (testovite) do nivno ukinuvawe. Vo periodot, pak, me|u
prvata i tretata izmena, zaradi neodr`livosta na re{enieto, se
slu~uva nepo~ituvawe, odnosno kr{ewe na Zakonot. Se pra{uvame,
dali Makedonija e preterano bogata dr`ava koja{to mo`e da si
dozvoli da pla}a od parite na gra|anite za vladeja~ki i ~inovni~ki
aparat {to kreira jalovi politiki, t.e. zakonski re{enija?
Od po~etokot na godinava do momentot na raspi{uvaweto na
izborite (15 april 2011 godina), Parlamentot donese 252 zakona,
najgolem del od niv, t.e. 185 zakoni, vo periodot koga opozicijata
be{e nadvor od Parlamentot. Za ovaa sostojba i za nedostigot od
dijalog zboruva i faktot deka Sobranieto za samo eden den donese 93
zakoni. Ogromniot broj zakoni doneseni bez re~isi nikakva debata,
go pretvorija Parlamentot vo prodol`ena raka na Vladata. Samo 26
zakoni od vkupno 252 doneseni vo ovoj period bea od predvideni so
NPAA 2011, a dopolnitelno za~uduva faktot {to duri 17 od ovie 26
zakoni pri dostavata vo Sobranieto ne bea obele`ani so evropsko
znamence. Se pra{uvame dali Parlamentot saka{e na toj na~in da
go prikrie noseweto va`ni (evropski) zakoni bez prisustvo na
opozicijata ili pak stanuva zbor za „~udna” tehni~ka gre{ka?
Vo periodot od 1 januari do 15 april 2011 godina, Sobranieto
donelo 41 zakon po skratena postapka, a duri 43 isti zakoni,
str. 37-44 , http://soros.org.mk/dokumenti/deveti-izvestaj-mk.pdf
120
30
menuvalo dva ili tripati vo period od samo tri ipol meseci.
Taka, Zakonot za srednoto obrazovanie, Zakonot za gradeweto i
Zakonot za turisti~kata dejnost se menuvani po tripati, a Zakonot
za prostornoto i urbanisti~koto planirawe, Zakonot za osnovnoto
obrazovanie i Zakonot za visokoto obrazovanie se menuvani po
dvapati vo ovoj period. Povtoruvaweto na vakvata praktika od
godina vo godina pretstavuva u{te edna potvrda deka Vladata vo
kontinuitet, seriozno potfrla na planot na strategiskoto planirawe
i kreirawe na javnite politiki, t.e. nosi i menuva zakoni bez
strategiska ramka i konzistentna politika vo soodvetniot sektor.
Vo ovoj kontekst, najzagri`uva~ka od s# be{e izmenata na
Izborniot zakonik, {to se slu~i dvapati vo period od edna nedela
(izmenite za glasaweto na dijasporata i izmenite za promenata na
granicite na izbornite edinici) i, {to e u{te pova`no, vo otsustvo
na opozicijata, so {to Sobranieto vo 2011 godina napravi u{te eden
presedan koga stanuva zbor za po~ituvaweto na politi~kiot dijalog,
vladeeweto na pravoto i demokratskata etika vo izborniot proces.
Za odbele`uvawe e i deficitot vo politi~kiot dijalog i
supstandardite na vladeeweto na pravoto vo na{ata dr`ava,
{to be{e osobeno o~igledno vo 2011 godina, koga Sobranieto vo
periodot pred izglasuvaweto na novata Vlada, vo skratena postapka,
donese tri va`ni zakoni, odnosno izmeni na zakonite, prethodno
doneseni i predlo`eni od strana na tehni~ka Vlada, i toa: 1)
Zakonot za izmenuvawe na Zakonot za Sovetot na javnite obviniteli
na Republika Makedonija, dostaven vo Sobranieto na 5 juli; 2)
Zakonot za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za Sudskiot sovet
na Republika Makedonija, i 3) Zakonot za za{tita od pu{eweto, i
dvata dostaveni na 12 juli 2011 godina.
Za izmenite i dopolnuvawata na tri zakoni za koi be{e
neophodno organizirawe {iroka javna rasprava, doneseni isto taka
Kade sme vo
dekemvri 2011 Godina?
vo periodot pred izborot na novata Vlada, a po predlog na grupa
pratenici od vladeja~koto mnozinstvo. Stanuva zbor za Zakonot
za izmenuvawe na Zakonot za upotreba na jazikot {to go zboruvaat
najmalku 20% od gra|anite na Republika Makedonija vo edinicite
na lokalnata samouprava, Zakonot za izmenuvawe na Zakonot za
upotreba na znamiwata na zaednicite vo Republika Makedonija i
Zakonot za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za radiodifuzna
dejnost, odnosno site zakoni ~ii{to izmeni bea dogovoreni i se
poka`aa kako klu~ni pri formiraweto na staro-novata vladina
koalicija me|u VMRO-DPMNE i DUI.
Noviot parlamentaren sostav vo periodot od 25 juni do 31
dekemvri 2011 godina donese 141 zakon, od koi 22 zakona po
skratena postapka, a samo 10 planirani vo Pregledot 2010–2012.
Golem broj zna~ajni zakoni predvideni so NPAA 2009 i NPAA
2010 (Zakonot za bezbednosno-razuznava~kite slu`bi na Republika
Makedonija; Zakonot za finansiskata inspekcija vo javniot sektor,
itn.) ne go vidoa svetloto na denot nitu vo 2011 godina. Najdrasti~en
primer me|u zakonite koi docnat i pove}e od dve godini e Zakonot
za koncesiite i javno-privatnoto partnerstvo, {to be{e predviden
vo NPAA 2009, so rok 30.6.2009 godina, i koj i po dve ipol godini od
rokot, s# u{te e vo sobraniska procedura (dostaven e vo Sobranieto
vo septemvri 2011 godina). Za neophodnosta od usoglasuvawe na
ovoj zakon so evropskoto zakonodavstvo vo delot na koncesiite i
javno-privatnoto partnerstvo EK uka`uva vo sekoj svoj izve{taj,
ve}‌e tri godini nanazad.
Analizata na Pregledot 2010–2012 poka`uva deka od vkupno
184 akti predvideni vo Pregledot 2010–2012, so rokovi za nosewe
vo 2010 i vo 2011 godina, 89 zakoni s# u{te ne se doneseni,
odnosno Vladata i Sobranieto vo izminative dve godini docnat so
podgotovkata i donesuvaweto na polovinata (50%) od zakonite koi
se va`ni za evropskata agenda. Vo noviot Pregled na nacionalnite
pravni akti koi se predmet na usoglasuvawe so zakonodavstvoto na
EU 2012–2014, od vkupno predvidenite 145 akti, 89 se vsu{nost akti
koi se povtoruvaat ve}e treta godina po red.
II.2. NPAA cel za sebe?
NPAA e dokument na Vladata na Republika Makedonija so koj taa
ja utvrduva dinamikata na donesuvaweto i implementacijata na
evropskoto zakonodavstvo. Izrabotkata na dokumentot podrazbira
seopfatna analiza, bidej}i vo istiot se sodr`at merki i
aktivnosti vo soglasnost so nivnata prioritizacija, kako i to~na
vremenska ramka za donesuvaweto i implementacijata na istoto
i predvideniot/potrebniot buxet. Vo pogled na utvrduvaweto na
merkite i nivnata prioritizacija, dr`avata nema nekakva golema
sloboda, so ogled na faktot deka prioritetite se ve}e utvrdeni so
Pristapnoto partnerstvo me|u Vladata i EK.
[to se odnesuva do procesot na nejzinoto donesuvawe, NPAA
se donesuva na krajot na godinata, za narednata godina, odnosno
e tekoven dokument koj samo se revidira. Procesot na revizija
podrazbira kontrola na prioritizacijata, utvrdenata vremenska
ramka, to~nosta na predvideniot buxet, a po pravilo treba da sodr`i
i evaluacija koja }e poka`e kolku od predvidenite aktivnosti vo
tekot na godinata bile ispolneti. Iako izrabotkata i donesuvaweto
na dokumentot treba da podrazbiraat op{iren proces na konsultacii
so site zainteresirani strani, vo Republika Makedonija gra|anite
31
Edinaesetti izve{taj od
sled­e­weto na procesot na
pristapuvawe na Makedonija vo EU
za NPAA 2012 za prvpat slu{naa na 30 dekemvri 2011 godina121,
koga be{e objaveno nejzinoto donesuvawe i koga bea najaveni
konsultaciite so gra|anskoto op{testvo. Ne e jasno koja e pri~inata
za otvoraweto na konsultativniot proces, dokolku se znae deka
dokumentot e ve}e usvoen, no MCEO i FOOM – kako i sekoga{, taka i
godinava – napravija analiza na NPAA 2012 nasproti prioritetite
utvrdeni vo Pristapnoto partnerstvo i zabele{kite istaknati vo
Izve{tajot 2011. Komentarite od analizata se nao|aat podolu vo
ovoj izve{taj, a vo prodol`enie sleduvaat na{ite generalni naodi
od analizata.
Vo mnogu od poglavjata na dokumentot, tekstot e obremenet so
dolgi opisi na toa {to e napraveno vo poglavjeto, bez pritoa da
se dade osvrt i ocenka za kvalitetot na sprovedenite aktivnosti,
postignatoto nivo na napredok i da se izvle~at odredeni zaklu~oci
{to bi bile vgradeni vo narednite ~ekori. Zatoa, pak, vo delot
na kratkoro~nite i srednoro~nite prioriteti namesto da se dade
jasen patokaz za idnite reformi se naveduvaat minimalen broj
aktivnosti koi se vo su{tina redovni obvrski na soodvetnite tela
i institucii; se zboruva za implementacijata na odredeni planovi,
programi i strategii koi se pretstavuvaat kako posebna aktivnost
itn. Od ovie pri~ni, takvite poglavja ili delovi od poglavjata se
nekoherentni i ne nudat jasna pretstava za toa {to s# treba da se
stori vo idniot period.
Se definiraat odredeni aktivnosti i se opredeluvaat rokovi
za nivno ispolnuvawe, za potoa aktivnostite da ne se sprovedat
ili da se pomestat vo slednata NPAA, t.e. vo slednata godina(i).
Ottuka, vo mnogu poglavja se slu~uva kratkoro~nite i srednoro~nite
prioriteti da se pome{ani, odnosno da se prelevaat edni vo drugi,
http://www.sep.gov.mk/Default.aspx?ControlID=NovostiDetali.ascx&NewsID=1927
121
32
taka {to ~estopati e te{ko da se utvrdi {to e kratkoro~en, a {to e
srednoro~en prioritet, kako i toa dali i koj prioritet e ispolnet
ili e vo faza na ispolnuvawe. Namesto da se ponudi analiza i
objasnuvawe na docneweto/odlo`uvaweto na ostvaruvaweto na
odreden kratkoro~en prioritet od edna NPAA, istiot toj prioritet
vo narednata NPAA e povtorno naveden kako kratkoro~en. Ova mo`e
da bide signal za preambiozno i/ili za nerealno planirawe na NPAA
ili, pak, za slabo tempo/nedovolen anga`man vo sproveduvaweto
na planiranite zada~i. [to e to~nata pri~ina, te{ko mo`e da se
utvrdi, so ogled na nedostigot od prezicna informacija za nivoto na
napredok. Zgora na toa, vo edno poglavje kratkoro~nite prioriteti
opfa}aat rok od edna ili od dve godini, srednoro~nite prioriteti
generalno opfa}aat period od dve godini, a vo drugi poglavja pak
srednoro~nite opfa}aat period od 3 godini. Vakvi razliki postojat
i vo ramkite na edno isto poglavje vo razli~ni NPAA (od razli~ni
godini), {to se dodava na „zamaglenosta” na procesot.
Kaj odredeni delovi od poglavjata se slu~uva transponiraweto
na odredeni EU direktivi da se odol`uva so godini. Taka,
noseweto ili izmenata na eden ist zakon sekoja godina vo NPAA
se pojavuva kako kratkoro~en prioritet. Isto taka, se slu~uva i po
navodnoto transponirawe na EU-merkite vo zakonskata regulativa,
transponiraweto da ne bide korektno izvr{eno, pa slednata godina
po preporakite na EK povtorno da se donese nov Zakon ili izmena
i dopolnuvawe na zakon ili drug legislativen akt, koj ve}e se
izmenil vo tekot na prethodnata godina. Kaj nekoi slu~ai zakonite
se menuvaat i pove}epati. Sevo ova dopolnitelno go zamagluva
vpe~atokot za tekovnata sostojba so odredeno pra{awe ili oblast.
Vakvata situacija go nametnuva vpe~atokot deka procesot na nosewe
na zakonite e lo{ i/ili nesoodveten. Imeno, ili ne se po~ituvaat
Kade sme vo
dekemvri 2011 Godina?
obvrskite za proverka na zakonite so korespondetskite tabeli
(za usoglasenost na zakonodavstvoto so ona na EU) ili pak na
izgotvuva~ite na zakonite vo odredeni ministerstva i vo drugi
organi im nedostiga kapacitet za metodologijata na transponirawe
na zakonodavstvoto. Se razbira, vo nekoi ~uvstvitelni slu~ai
verojaten e i nedostigot od politi~ka volja za voveduvawe
na odredeni izmeni spored barawata ili preporakite na EU.
Dopolnitelen problem vo procesot na usoglasuvawe na nacionalnoto
so evropskoto zakonodavstvo e slu~ajot koga Zakonot transponira
barani EU-direktivi, za potoa noseweto na podzakonskite akti
(regulativi, pravilnici, odluki, metodologii itn. ) da se razvlekuva
so godini. Na toj na~in vo realnosta ne mo`e da se implementira ona
{to e vovedeno so Zakonot, vo {to e smislata na transponiraweto
na direktivite. Problem {to ja uslo`nuva i ja onevozmo`uva/
odol`uva implementacijata na evropskoto zakonodavstvo, koe e
transponirano vo makedonskoto, e i nesoodvetnoto sproveduvawe
na Procenkata za vlijanieto na regulativata (PVR). Imeno, PVR,
dokolku dosledno se sproveduva, jasno }e uka`e na: 1. mo`nite
alternativi za najoptimalno transponirawe na direktivite; 2.
tro{ocite {to gi nosi sekoja od tie alternativi (~ove~ki, tehni~ki,
administartivni i dr. resursi), i 3. vlijanieto na takviot akt vrz
celnite grupi i drugite faktori vo procesot. Bidej}i PVR ne se
sproveduva onaka kako {to e zamislena, a nema nitu po{irok proces
na konsultacii na razli~nite zasegnati strani i po{irokata
zainteresirana javnost, kvalitetot na zakonskite akti e, vo najmala
raka, somnitelen. Efektite od vakvoto transponirawe se poka`uvaat
mnogu brzo pri implementacijata, pa taka EK konstatira deka aktot
e transponiran, no ni nedostigaat kapaciteti, resursi, finansii,
svest, znaewe, volja za implementacija.I godinava zagri`uva
op{tiot zaklu~ok deka razvojot na opredeleni institucii i tela,
zna~ajni za procesot na prezemawe na evropskoto zakonodavstvo
i za sproveduvaweto na evropskite normi i standardi, se ko~i
poradi nedostig od politi~ka volja. Imeno, instituciite i telata
koi treba da sproveduvaat va`ni zada~i, za {to im se potrebni
zna~itelni finansiski sredstva za vr{ewe na nivnata redovna
rabota, sredstva za nabavka na oprema i druga tehnika, sredstva
za novi vrabotuvawa na stru~en kadar, kako i sredstva za nivno
kontinuirano obrazovanie i obuka i sl., se ko~at vo nivnata rabota
so politi~ka odluka. Taka se onevozmo`uva – svesno ili ne, namerno
ili ne – odredeni institucii da ja jaknat svojata profesionalnost,
stru~nost, no i finansiska i operativna nezavisnost. Vo slu~ai,
pak, koga ne postojat jasno definirani pravila na igra, nezavisni
institucii i mehanizmi koi }e se gri`at za po~ituvawe na
pravilata i za za{tita na pravata na poedinecot, }e se slu~uvaat
sekakvi improvizacii, {to odi vo prilog na onie grupi i poedinci
koi vle~at korist od nepostoeweto na jasni pravila na igra.
Deka NPAA e nekonzistenten dokument po razli~ni osnovi,
potvrduva i faktot deka informaciite za ista aktivnost od
razli~ni, pa duri i od isti poglavja od dve godini, se sosema
protivre~ni. Taka, na edno mesto se sre}ava informacija deka
odreden zakon e ve}e donesen, za na drugo mesto noseweto na istiot
toj zakon da bide predvideno kako kratkoro~en prioritet. Isto
taka se slu~uva vo NPAA od edna godina vo edno isto poglavje da se
informira deka odreden zakon ili negova izmena se doneseni, a
vo slednata NPAA kako aktivnost da se predvidi izmena na istiot
toj zakon. Postojat i slu~ai odredeni zakoni da se pojavuvaat i da
se gubat vo tekot na vremeto. Najprvo, se predviduva opredelena
izmena (pr. NPAA 2009), za slednata godina (NPAA 2010) da nema
33
Edinaesetti izve{taj od
sled­e­weto na procesot na
pristapuvawe na Makedonija vo EU
nikakva informacija, dodeka vo tretata godina (NPAA 2011 ili
2012) povtorno da se pojavi istata aktivnost. Dokolku ne se sledi
NPAA po godini (ne se pravi komparativna analiza) vakvite slu~ai
ostanuvaat nezabele`ani.
NPAA treba da slu`i kako vodi~ vo procesot i ne pretstavuva
samo nabrojuvawe na prioritetite i aktivnostite, tuku treba da
sodr`i i planirawe na ~ove~kite i finansiskite resursi potrebni
za nivnoto ostvaruvawe. NPAA 2012 ne sodr`i nitu planovi za
jaknewe na administrativnite kapaciteti i planirawe na ~ove~kite
resursi, nitu pak gi identifikuva potrebnite finansiski resursi
za realizacija na aktivnostite. Ako NPAA treba da go vodi procesot,
da gi re{ava prioritetite, zada~ite i obvrskite, a ne go pravi toa,
toga{ ~umu ni e NPAA?
kade {to takvi postojat. Tekstot e vnesen so normalni bukvi,
dodeka zaglavijata „pristapno partnerstvo”, odnosno „srednoro~ni
prioriteti” se vneseni so zadebelni bukvi.
Komentarite vo kolonata Izve{taj 2011 se vnesuvani so pove}‌e
boi: sina, svetlo sina, odnosno portokalova. Sekoja od koristenite
boi objasnuva kolku pati se povtoruva soodvetnata zabele{ka. So
sina boja se vneseni zabele{kite na EK koi za prvpat se spomenuvaat
vo ovoj izve{taj, so svelto sina boja se vneseni zabele{kite koi se
povtoruvaat edna{. So portokalova boja se vneseni zabele{kite na
Komisijata koi se povtoruvaat dva ili pove}epati.
Aktivnostite vo NPAA 2012 se vnesuvani na na~in koj jasno
uka`uva na toa dali stanuva zbor za aktivnosti koi Vladata gi
planira kako kratkoro~ni ili pak kako srednoro~ni prioriteti.
Pred po~etokot na sekoj del so srednoro~nite prioriteti stoi
zaglavieto so golemi bukvi – srednoro~ni prioriteti.
II.3. Kako se ~ita analizata na NPAA?
Pregledot na analizata na NPAA 2012 koristi pove}e dokumenti.
Pregledot ima za cel da uka`e deka vo procesot na pristapuvawe
postoi redosled i povrzanost me|u utvrduvaweto na prioritetite,
sledeweto na napredokot, planiraweto na aktivnostite i nivnoto
ispolnuvawe. Ottamu, vo Pregledot najprvin se vneseni prioritetite
utvrdeni me|u EK i Vladata na Republika Makedonija vo Pristapnoto
partnerstvo. Potoa, Pregledot se razgranuva vo tri koloni vo koi se
naveduvaat zabele{kite koi gi iznesuva EK za soodvetnoto poglavje
vo Izve{tajot 2011, planiranite prioriteti i aktivnosti vo NPAA
2012, a na krajot sleduva poedine~na analiza na sekoe poglavje i na
komentarite od analizata.
Vo delot na pregledot {to go sodr`i Pristapnoto partnerstvo,
prioritetite se vneseni kako kratkoro~ni i srednoro~ni, onamu
34
III. METODOLOGIJA
Ovoj kvartalen izve{taj nasloven „Euforija za Eufobija” potsetuva
na glavnite nastani {to go odbele`aa periodot oktomvri–dekemvri
2011 godina. Pojdovna osnova vo analizata za potrebite na ovoj
izve{taj se aktuelnite nastani vo dr`avata povrzani so evropskata
integracija, no i so Nacionalnata programa za prezemawe na
pravoto na Evropskata unija – Revizija 2012, od 30 dekemvri
2011 (natamu vo tekstot NPAA 2012); Nacionalnata programa za
usvojuvawe na pravoto na Evropskata unija – Revizija 2011, od 28
dekemvri 2010 (natamu vo tekstot NPAA 2011) i Slu`beniot vesnik
na Republika Makedonija. Referenca na analizata se: Izve{taite
na EK za napredokot na Republika Makedonija za 2008, 2009, 2010 i
Kade sme vo
dekemvri 2011 Godina?
2011 godina, vo soglasnost so na{ata analiza naslovena „Reformite
vo crveno”, Odlukata na Sovetot za principite, prioritetite
i uslovite sodr`ani vo Pristapnoto partnerstvo so Republika
Makedonija, Brisel, fevruari 2008 (natamu vo tekstot Pristapno
partnerstvo) i drugi strategiski dokumenti koi se su{tinski za
sektorite {to se sledat.
I za ovoj kvartalen izve{taj go koristevme institutot za
sloboden pristap do informaciite od javen karakter.
Pokraj analizata na su{tinskite dokumenti i desk-istra`uvaweto,
se sprovedoa i intervjua so nekoi od zasegnatite strani.
Od strana na mediumite, se sledea 11 mediumi, i toa: pet
dnevni vesnici (Utrinski vesnik; Dnevnik; Vest; Ve~er i Nova
Makedonija) i centralnite informativni emisii na {est televizii
so nacionalna i so satelitska koncesija (Kanal 5; Sitel; Telma;
MTV 1; Alfa i Alsat)122.
Monitoringot na mediumite e partnerski proekt so NVO Infocentar
od Skopje.
122
35
II...
...
ANALIZA I
KOMENTARI NA
NACIONALNATA
PROGRAMA ZA
PREZEMAWE
NA PRAVOTO NA
EVROPSKATA UNIJA
- REVIZIJA 2012
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
DEMOKRATIJA I VLADEEWE NA PRAVOTO
Pristapno partnerstvo - Natamo{no sproveduvawe na Ohridskiot ramkoven dogovor, osobeno vo odnos na gradeweto na me|uetni~kata doverba
Izve{taj za napredokot 2011
Bez komentar
NPAA 2012
Bez komentar
Komentar
- Vo NPAA 2012 ne e adresiran na~inot na
implementacija na proektot od IPA 2008 za
demokratija i temelni prava (2,4 milioni evra),
~ija{to osnovna cel e obezbeduvawe tehni~ka i
materijalna pomo{ za instituciite koi{to treba
da obezbedat soodvetno nivo na transparentnost i
odgovornost i koi gi za{tituvaat temelnite prava
na gra|anite.
37
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
PARLAMENT
Pristapno partnerstvo - Idnite izbori da bidat vo soglasnost so Zakonot za izborite. Vedna{ da se donesat odluki za site izborni nepravilnosti
i istite da se kaznat. Da se zgolemi kapacitetot na Sobranieto so pove}e resursi.
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
1. Izbori
1. Izbori
- Nadminuvawe na problemot vo vrska
- Izborniot zakonik be{e izmenet so
so kancelariskite prostorii vo nekoi
slabo mnozinstvo (bez opozicija) i
podra~ni oddelenija na DIK (delben
samo 2 meseci pred izborite.
bilans so MP) i nivno materijalno- Ostanuvaat praznini i nejasnotii
tehni~ko opremuvawe.
vo odnos na odredbite za `albi,
- Jaknewe na kapacitetite na podra~nite
glasaweto na dijasporata i
oddelenija i kancelarii na DIK.
upotrebata na resursite na
- Vo zavr{na faza e postapkata za
administracijata.
vrabotuvawe 11 lica vo Sektorot
- ODIHR uka`a na verodostojni
za izbira~kiot spisok, od koi 4 vo
navodi za nedovolna podelenost
oddelenieto vo DIK i 7 vo podra~nite
pome|u dr`avata i politi~kata
oddelenija.
partija, kako i na pritisoci vrz
- ]e bide napravena analiza na
dr`avnite slu`benici.
Kone~niot izve{taj na OBSE/ODIHR
- Javniot radiodifuzen servis
za predvremenite parlamentarni
pri pokrivaweto na kampawata,
izbori 2011 godina i }e se formira
sprotivno na Zakonot i javniot
Upravuva~ki komitet.
mandat, ja favorizira{e Vladata i
silno ja kritikuva{e opozicijata.
- Preporakata za temelna revizija
na izbira~kiot spisok ne be{e
sprovedena i ostanuva zagri`enosta
deka spisokot e preuveli~en (1.8
milioni glasa~i od 2.05 milioni
naselenie).
- Potrebno e celosno sproveduvawe na
zaklu~ocite i preporakite na OBSE/
ODIHR za izborite.
38
Komentar
- Merkite predvideni za re{avawe na serioznite
sistemski nedostatoci na izborniot proces ne se nitu
dovolni nitu soodvetni. Kritikite na EK se odnesuvaat
na nedvosmislenoto poka`uvawe politi~ka volja za
prezemawe merki za podelba me|u politi~kata partija
i dr`avata, prekin na pritisocite vrz dr`avnite
slu`benici, no i nepristrasnost na javniot servis
MRTV. Nasproti toa, Vladata predlaga merki koi se
odnesuvaat na tehni~kite uslovi za rabota na DIK, za
obuki na vrabotenite vo taa institucija ili za novi
vrabotuvawa.
- Upravuva~kiot komitet za sproveduvawe na preporakite
na OBSE/ODIHR e formiran na 3.2.2012, iako treba{e
da bide formiran najdocna do 10.1.2012.
- Temelnata revizija ostanuva klu~en problem {to vleva
nedoverba vo celiot izboren sistem, a ovie somne`i
se zasileni po propa|aweto na Popisot na naselenieto,
doma}instvata i stanovite vo oktomvri 2011 godina. Po
ova, ve}e nikoj ne mo`e da ka`e kolku to~no gra|ani so
pravo na glas ima vo Makedonija.
- Nitu edna predlo`ena merka ne e potkrepena so
finansiski sredstva za nejzino sproveduvawe. Toa ja
namaluva serioznosta i kredibilnosta na predlo`enite
merki.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
2. Sobranie
- Anketnata komisija za incidentot
vo Sobranieto ne ja zavr{i svojata
rabota pred raspu{taweto.
- Ne e donesen Eti~ki kodeks za
pratenicite vo Sobranieto.
- Izmenite vo Ustavot, Izborniot
zakonik i Zakonot za lustracija bea
pome|u 200-te pravni akti doneseni
bez opozicijata.
- Parlamentarniot institut s#
u{te ne e funkcionalen i e bez
anga`iran personal.
- Sobraniskiot nadzor na slu`bite za
razuznavawe i kontrarazuznavawe
ostanuva slab, a postoi nedovolna
sorabotka pome|u sobraniskata
komisija i UBK.
- Implementacijata na Zakonot za
lobirawe prodol`uva da sozdava
selektiven pristap do kreiraweto
na politikite od zainteresiranite
strani.
2. Sobranie
- Zaedni~ko (konsenzualno) donesuvawe
na Eti~kiot kodeks za pratenicite vo
Sobranieto.
- Vo tek e ekipiraweto na
Parlamentarniot institut i se o~ekuva
toj da bide funkcionalen i operativen
do sredinata na 2012 godina.
- Izrabotka na Analiza na sproveduvaweto
na Zakonot za lobirawe.
- Edukacija i kampawi za lobirawe.
- Kontinuirani obuki na personalot na
Sobranieto.
- Nitu eden incident ne be{e dokraj ras~isten po
institucionalen pat.
- Parlamentarnata kontrola na rabotata na slu`bite
za razuznavawe i kontrarazuznavawe, kako i na MVR
vo celina, e pod postojana opstrukcija od strana na
pratenicite na mnozinstvoto. Posledniot primer
so rabotnata grupa za ispituvawe na slu~ajot „Qube
Bo{koski” poka`a nedostig od demokratska svest
kaj MVR i vladeja~kite pratenici pri tretiraweto
na vakvite slu~ai, a kulminira{e so podnesuvaweto
interpelacija protiv ministerkata Gordana Jankuloska
od strana na opozicijata.
- Edukacijata i kampawite za lobirawe se skapa i
nesoodvetna merka za re{avawe na problemot so
selektivniot pristap pri kreiraweto na politikite
od zainteresiranite strani. Toa e problem na dosledna
i pravilna primena na Zakonot od strana na Vladata i
Sobranieto, poradi nedostig na politi~ka volja, a ne
nedostig na analiza i edukacija.
- Nitu edna predlo`ena merka ne e potkrepena so
finansiski sredstva za nejzino sproveduvawe. So toa,
predlo`enite merki se besmisleni ili tro{eweto javni
sredstva netransparentno.
39
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
3. Politi~ki dijalog
- Dijalogot me|u politi~kite sili
be{e prekinat poradi bojkotot na
Sobranieto od strana na SDSM i
mnozinstvoto opozicioni partii od
krajot na januari, vo znak na protest
protiv nedemokratskoto vladeewe.
- Pretsedatelot na RM ima{e
neuspe{ni obidi preku liderski
sredbi da posreduva vo iznao|aweto
re{enie.
- Potrebno e dopolnitelno
zajaknuvawe na politi~kiot
dijalog, vo nasoka na re{avawe
na problemite vo ramkite na
instituciite.
- Bojkotot na opozicijata go popre~i
funkcioniraweto na Sobranieto.
3. Politi~ki dijalog
- Kontinuirano sproveduvawe na
procedurite od Delovnikot na Sobranieto,
so cel da se obezbedi seopfatna diskusija
za predlo`enite zakonski re{enija.
- NSEI i KEP }e prodol`at so organizirawe
javni raspravi za klu~nite zakonski
re{enija, vo soglasnost so NPAA 2012,
i }e prodol`at so svoite aktivnosti vo
promoviraweto konsenzualen pristap i
seopfatna rasprava za realizacijata na
prioritetite od procesot na pristapuvawe
vo Evropskata unija. Sobranieto }e dade
prioritet na donesuvaweto na zakonite so
koi se vr{i usoglasuvawe so evropskoto
zakonodavstvo.
- Pretsedatelot na Sobranieto na
Republika Makedonija i vo 2012 godina
}‌e prodol`i da odr`uva redovni sredbi
so koordinatorite na prateni~kite grupi.
Na istite }e u~estvuvaat i opredeleni
pretstavnici na Vladata na Republika
Makedonija, vo vrska so predlozite na
Vladata.
- ]e se prodol`i so obezbeduvaweto
konsenzus po pra{awata za
implementacijata na Ramkovniot dogovor
i funkcioniraweto na Badinteroviot
princip. Funkcionalnosta na Komitetot
za odnosi me|u zaednicite }e se odviva
vo soglasnost so va`e~kite zakonski
re{enija, osobeno Zakonot za Komitetot za
odnosi me|u zaednicite.
- ]e se prodol`i realizacijata na
nadzornite i javnite raspravi vo
sobraniskite komisii.
- Formiraweto na Parlamentarniot institut e vo tek,
no del od procesot e pod znak pra{awe, otkako be{e
poni{ten konkursot za rakovoditeli na Institutot, a
{vajcarskata Agencija za razvoj i sorabotka reagira{e
so pismo do generalniot sekretar na Sobranieto deka ne
ja prifa}a odlukata. Ova gi kompromitira Institutot
i Sobranieto kako netransparentni, iako ova telo
voop{to ne zapo~nalo so svojata rabota.
- I natamu ostanuva problemot so nedostigot od dijalog
i politi~ka kultura. Merkite predvideni so NPAA
2012 nema da dadat nikakvi rezultati dokolku procesot
na donesuvawe na zakonite ne bide poinkluziven i
pokonsultativen. Dosega{noto iskustvo uka`uva na toa
deka i predlaga~ite na zakonite (naj~esto Vladata) i
vladeja~koto mnozinstvo gi koristat konsultaciite
so opozicijata i so gra|anskiot sektor pove}e kako
izgovor i pokritie, otkolku kako instrument za
postignuvawe konsensus za planot na sproveduvawe na
NPAA (Zakonot za antidiskriminacija, pregovorite za
problemite vo mediumite, rabotata na NSEI i sl). Dokaz
za toa e niskiot procent na usvoeni zakoni so evropsko
znamence (samo 9% od rabotata na Sobranieto vo 2011
bila posvetena na zakonite predvideni so NPAA 2011) i
svoevolnoto (ne)odbele`uvawe na zakonskite predlozi
so takov znak zaradi manipulacija so zakonodavnata
procedura.
- Vo slu~aite koga Sobranieto treba da se obedini okolu
vr{eweto na svojata kontrolna uloga (na primer, pri
primenata na posebni istra`ni merki vo slu~ajot
„Kampawa” ili me|uetni~kite tenzii vo Struga),
pratenicite se mobiliziraat po partiska pripadnost,
a vladeja~kite pratenici ne poka`uvaat razbirawe za
ideite na neistomislenicite.
- Nitu edna predlo`ena merka ne e potkrepena so
finansiski sredstva za nejzinoto sproveduvawe.
40
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
VLADA
Pristapno partnerstvo - Zajaknuvawe na transparentnosta i ot~etnosta na lokalnite administracii, osobeno zajaknuvawe na vnatre{nata kontrola/
revizija. Vospostavuvawe zadovolitelni standardi za pribirawe danoci od strana na op{tinite vo celata dr`ava,. Razvoj na kapacitetite na
op{tinite za upravuvawe so zemji{teto vo dr`avna sopstvenost,. Obezbeduvawe zadovolitelen broj kompetentni slu`benici vo op{tinite.
Srednoro~ni prioriteti - Zaokru`en proces na decentralizacija.
Izve{taj za napredokot 2011
1. Vlada
- NPAA nema rokovi, kadar i buxet.
- Navreme ne be{e postignat dogovor za etni~kiot
sostav na popisnite timovi.
- Odnosite vo vladinata koalicija se staveni na test
vo januari, so slu~uvawata vo vrska so izgradbata na
crkvata-muzej na Kale. Protestite protiv gradeweto
dovedoa do me|uetni~ki sudir.
NPAA 2012
1. Vlada
- Vospostavenata koordinativna
struktura }e prodol`i so sledewe na
EU integracijata na redovna osnova.
Komentar
- Koordinativnata struktura o~igledno ne
e zadovolitelna, no nema novi predlozi
vo nasoka na nejzino podobruvawe, barem
ne vo NPAA 2012. Vo NPAA 2012 ne se
predvideni aktivnosti za odr`uvawe
na popisot, koj be{e simptomati~no
prekinat tokmu vo momentot koga be{e
objaven izve{tajot.
41
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
2. Decentralizacija
- Ministerstvo za finansii treba da go zajakne svojot
kapacitet za razvoj na politikata za op{tinskite
buxeti.
- Napredokot kon ostvaruvaweto na celite na
decentralizacijata treba da se zabrza preku pottikot
na Ministerstvoto za lokalna samouprava.
- Me|uministerskiot komitet za monitoring na
finansiraweto na op{tinite se sostanuva
neredovno.
- Nedostig od transparentnost i koordinacija vo
odnos na centralnoto finansirawe na proektite vo
op{tinite.
- 4 od 6 op{tini {to ostanaa vo prvata faza na
decentralizacijata imaat zna~itelni dolgovi, a dve
od niv imaat nedostig od kapacitet za finansisko
upravuvawe.
- Blokiranite smetki ostanuvaat problem na nekoi
op{tini i od prvata i od vtorata faza.
- Ograni~eni se mehanizmite za spravuvawe so
zna~itelnite razliki vo isporakata na javnite
uslugi, a vo osobeno nepovolna polo`ba se ruralnite
i malite op{tini.
- Nekoi op{tini ostanaa slabi vo sledeweto i
sobiraweto na danokot na imot.
- Administrativni problemi pri otvoraweto novi
u~ili{ta.
- Socijalnite uslugi s# u{te ne se decentralizirani.
42
NPAA 2012
2. Decentralizacija
- Ministerstvoto za lokalna
samouprava }e go sledi procesot na
sproveduvawe na decentralizacijata
i razvojot na lokalnata samouprava
preku noviot programski dokument.
- Programata za sproveduvawe na
procesot na decentralizacija i
razvoj na lokalnata samouprava 20112014 godina i Akciskiot plan za
realizacija za periodot 2012 – 2014
godina.
- Koordinacijata }e prodol`i preku
ve}e vospostaveniot mehanizam –
Rabotnata grupa za decentralizacija,
koja }e ja donese Metodologijata za
ocenuvawe na sproveduvaweto na
Programata.
- Vo tekot na 2012 se o~ekuva i
poslednata op{tina (Plasnica) da
vleze vo vtorata faza od fiskalnata
decentralizacija.
Komentar
- Deklarativnite zalo`bi za
decentralizacija ne soodvetstvuvaat
so realnosta. NPAA 2012 ne objasnuva
kako MF }e razvie kapacitet za razvoj
na politikite za op{tinskite buxeti;
kako }e ja podobri me|uministerskata
koordinacija; kako }e obezbedi
transparentno centralno finansirawe
na op{tinite; kako }e im pomogne na
op{tinite da gi servisiraat svoite
dolgovi; kako }e ja podobri isporakata
na uslugite na lokalno nivo; kako }e gi
razvie administrativnite kapaciteti
za otvorawe u~ili{ta; kako }e ja
zajakne razmenata na informaciite
me|u Katastarot, UJP i op{tinite; kako
}e garantira deka nema zloupotreba na
javnite nabavki, i kako }e gi podobri
obukite. NPAA 2012 ne dava odgovor nitu
na pra{aweto za toa kako op{tinite }‌e
gi podobrat ~ove~kite resursi, a u{te
pomalku za toa kako }e se garantira deka
nema da ima nezakonsko otpu{tawe od
rabota i politi~ko me{awe.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
- Razmenata na informacii me|u Katastarot, mati~no,
UJP i op{tinite treba da se zajakne so unificiran
sistem – baza na podatoci.
- Potrebni se zna~itelni dopolnitelni napori, i
na centralno i na lokalno nivo, za zajaknuvawe na
administrativniot kapacitet na nekoi op{tini,
osobeno za finansiska kontrola, strategisko
planirawe, upravuvawe so ~ove~ki resursi i
ekonomski razvoj.
- DZR izvesti za golem broj nedostatoci vo primenata
na finansiskata kontrola i javnite nabavki
vo op{tinite i za nedovolno postapuvawe po
prethodnite preporaki.
- Potreben e posilen pottik za unapreduvawe na
procesot, pri {to osobeno treba da se zgolemi
trasparentnosta i pravi~nosta na finansiskata
ramka za obezbeduvawe javni uslugi.
NPAA 2012
Komentar
- NPAA 2012 ne referira za na~inot na
koristewe na sredstvata od IPA 2009
za Gradewe efektivna i demokratska
lokalna samouprava (vo iznos od 990.000
evra). Ovie sredstva se nameneti
za razvoj na kapacitetot na MLS za
podobro koordinirawe na procesot
na decentralizacija, u~estvo na ZELS
vo klu~nite tela za decentralizacija,
razvoj na kapacitetite na op{tinite za
efektina implementacija na prenesenite
nadle`nosti i za vospostavuvawe
dopolnitelen broj op{tinski uslu`ni
centri.
43
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
REFORMA NA JAVNATA ADMINISTRACIJA
Pristapno partnerstvo - Voveduvawe sistem na kariera vrz osnova na zaslugite, so cel da se izgradi ot~etna, efikasna i profesionalna javna
administracija na centralno i na lokalno nivo. Efektivno sproveduvawe na Eti~kiot kodeks za dr`avni slu`benici. Zajaknuvawe na administrativniot
kapacitet, preku razvivawe na kapacitetite za strategisko planirawe i razvivawe politiki, podobruvawe na obukata i izgotvuvawe op{ta strategija
za obuka na dr`avnite slu`benici. Implementacija na merki {to garantiraat transparentnost na administracijata vo procesot na donesuvawe odluki
i natamo{no promovirawe na aktivnoto u~estvo na gra|anskoto op{testvo. Implementacija na reformite na agenciite {to go sproveduvaat Zakonot.
Adekvatni administrativni kapaciteti za efektivno programirawe i upravuvawe so IPA fondovite.
Srednoro~ni prioriteti - Natamo{en razvoj na kapacitetite na administracijata za implementacija na Spogodbata za stabilizacija i asocijacija.
Izve{taj za napredokot 2011
1. Op{to
- Potrebni se zna~itelni
dopolnitelni napori
so cel da se obezbedi
transparentnost,
profesionalnost i
nezavisnost na javnata
administracija vo
praktikata.
- Potrebni se dopolnitelni
podobruvawa vo postojnata
zakonska regulativa,
osobeno vo pogled na
Zakonot za op{tata upravna
postapka.
44
NPAA 2012
1. Op{to
- Komitetot za reforma na javnata administracija }e
prodol`i da odr`uva sostanoci vo 2012.
Komentar
- Vladata nema namera seriozno da se zanimava
so reformata na javnata administracija, pred
s# poradi toa {to predvidenite aktivnosti
ne davaat odgovor na klu~nite slabosti
notirani vo Izve{tajot 2011: politizacijata,
transparentnosta, profesionalnosta,
nezavisnosta i golemiot broj vremeni
vrabotuvawa (i nivnoto transformirawe
vo postojani) vo dr`avnata i vo javnata
administracija.
- Neusoglasenost na NPAA 2012 so prioritetite
od Strategijata za reforma na javnata
administracija (2011–2015) i so Akciskiot
plan za nejzina implementacija.
- Merkite predvideni za jaknewe na kapacitetot
na administracijata, osven {to se malubrojni,
ostavaat slika za sistem vo koj nema strate{ki
definiran razvoj i voop{to ja nema evropskata
ramka.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
2. Agencija za dr`avnite
slu`benici
- Buxetskite, prostornite
i administrativnite
kapaciteti na MIOA ne se
dovolni, osobeno vo odnos
na upravnata inspekcija.
- Napravenite zakonski
izmeni ne obezbeduvaat
strate{ki re{enija na site
postojni predizvici.
- Pravnata ramka za DS i JS
ostanuva fragmentirana,
{to dozvoluva rezli~no
ureduvawe na nekoi
institucii, vklu~uvaj}i gi
i odredbite povrzani so
platite.
- Glavnite nedostatoci se
vo odnos na pravilata za
vrabotuvawe, ocenuvawe i
unapreduvawe, nazna~uvawe
na povisoki rakovodni
pozicii i prekinuvawe na
rabotniot odnos.
2. Ministerstvo za informati~ko op{testvo i
administracija i Agencija za administracija123
2.1 Ministerstvo za informati~ko op{testvo i
administracija
- Polugodi{no izvestuvawe za realizacijata na
aktivnostite utrvdeni so Strategijata za reforma na
javnata administracija 2010–2015 i Akciskiot plan.
- Jaknewe na administrativnite i na finansiskite
kapaciteti.
- Voveduvawe ISO standardi za kvalitet vo javnata
administracija.
- Analizi za primenata na Zakonot za dr`avnite
slu`benici i Zakonot za javnite slu`benici.
- Analizi na pra{awata povrzani so vrabotuvawata,
mobilnosta, dr`avnata i javnata slu`ba, sistemot na
plati i nadomestoci, odgovornosta na dr`avnite i na
javnite slu`benici, disciplinskata i materijalna
odgovornost, ocenuvaweto, prestanokot na vrabotuvaweto
i za{titata na pravata na dr`avnite i na javnite
slu`benici.
- Nema merki i aktivnosti za jaknewe na
kapacitetite za efektivno programirawe i
upravuvawe so IPA fondovite.
- NPAA 2012 tvrdi deka „Komitetot za reforma
na dr`avnata administracija, so koj pretsedava
pretsedatelot na Vladata, prodol`i da odr`uva
sostanoci na koi se razgleduva{e napredokot
ostvaren vo reformata”, dodeka GS na Vladata
ne raspolaga so informacija za brojot na ovie
sostanoci, nitu pak ima zapisnici od niv
(odgovorite dobieni na barawata za sloboden
pristap do informaciite od 7.12.2010 i
10.1.2011), a Kabinetot na Pretsedatelot na
Vladata n# izvesti deka ovie sostanoci ne
bile formalni i zatoa nemalo zapisnici od
sredbite. Se postavuva pra{aweto dali ovie
sredbi voop{to se slu~uvaat, a dokolku gi ima,
kako mo`e da bidat neformalni i da nema
zapisnik od niv?!
- Golem del od aktivnostite vo NPAA 2012 se
povtoruvawe na aktivnostite predvideni so
NPAA 2011, a del pak se redovni aktivnosti
vo nadle`nost na organite (na primer,
unapreduvawe na gra|anskiot dnevnik).
- Neseriozno e Vladata doprva da pravi
analizi na zakonite i na nivnata primena,
otkako pred pove}e od edna godina ja donese
petgodi{nata Strategija za reforma na javnata
administracija. Ako navistina se izgotvat
ovie analizi, neophodno }e bide naodite i
preporakite da se integriraaat vo postoe~kata
strategija, odnosno taa soodvetno da se a`urira.
1
123
So Zakonot za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za organizacija i rabota na organite na dr`avnata uprava („Slu`ben vesnik na Republika Makedonija“ br. 167/2010)
golem del od nadle`nostite na ADS preminaa na Ministerstvoto za informati~ko op{testvo i administracija, a so Zakonot za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za
dr`avnite slu`benici („Slu`ben vesnik na Republika Makedonija“ br. 167/2010), ADS se transformira vo Agencija za administracija.
45
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
- Potrebni se dopolnitelni
podobruvawa na klu~nite
zakoni.
- Izmenite na Zakonot za
op{tata upravna postapka
ne gi popravija negovite
nedostatoci. Na~eloto
„mol~eweto e odobruvawe”
predviduva slo`ena
postapka na `alba, {to
ja naru{uva negovata
primena vo praktikata.
Za sistematski promeni e
potreben nov, sovremen i
dobro strukturiran zakon.
- Nefunkcionalen registar
na DS.
- Formirawe rabotna grupa za izgotvuvawe analiza na
regulativata vo delot na administracijata.
- Analiza na zakonskata regulativa za usoglasuvawe so
preporakite na EK.
- Analiza na komparativnite re{enija i sorabotka i
komunikacija so SIGMA i so EK za zakonodavnata ramka za
op{tata upravna postapka.
- Analiza na potrebata za izrabotuvawe Zakon za
administracija, {to }e gi vklu~uva odredbite od dvata
zakona, vo soglasnost so komentarite na EK i SIGMA za
Zakonite za dr`avnite slu`benici i Zakonot za javnite
slu`benici.
- Prezemeni aktivnosti vo soglasnost so preporakite od
sprovedenite analizi za potrebata od izgotvuvawe Zakon za
administracijata.
- Analiza na postojnata institucionalna postavenost i
praktiki na instrumentot Gra|anski dnevnik.
- Formulari na Gra|anskiot dnevnik, preku koi gra|anite
}‌e mo`at da go izrazat svoeto mislewe za raboteweto na
instituciite.
- Voveduvawe portal e-demokratija (za moderna javna
rasprava).
- Razvoj na informati~ko re{enie na portalot za
e-demokratija, so otvoren programski kod.
- Voveduvawe na ministerstvata i drugite ODU vo portalot
e-demokratija.
- Analiza na Zakonot za elektronsko upravuvawe, Zakonot
za podatoci vo elektronski oblik i elektronski potpis i
Zakonot za arhivska gra|a.
- Donesuvawe akti (metodologija) so definirani barawa
i kriteriumi za vklu~uvawe na novite informati~ki
sistemi vo sistemot za elektronska razmena na podatoci i
dokumenti.
- Ne se predvideni konkretni merki za re{avawe
na problemite vo postapkite za selekcija i
vrabotuvawe na dr`avnite i javnite slu`benici,
tuku naprotiv aktivnostite vo ovoj domen se
sveduvaat na deklaracija, (na primer, Agencijata za
administracija „}e se zalaga” za...)
- Ne predviduva i ne dava obrazlo`enie za
izmenite na Zakonot za dr`avnite slu`benici
i Zakonot za javnite slu`benici, koi de fakto
se slu~ija vo po~etokot na januari 2012 godina, a
koi pred samo edna godina (dekemvri 2010) bea
proglaseni za edna od klu~nite reformi vo javnata
administracija. Koj }e odgovara za protivpravno
sprovedenite postapki za vrabotuvawe (site
vrabotuvawa na dr`avni i javni slu`benici bez
polagawe psiholo{ki test i test na integritet) vo
periodot april 2011- januari 2012.
- Ne e jasno zo{to Vladata vo NPAA re{ava
primatot glavniot organ zadol`en za
jaknewe na administrativnite kapaciteti za
pristapuvawe vo EU da mu go dade na Generalniot
sekretarijat, iako Izve{tajot 2011 poso~i dega
GS ne vr{i efikasna uloga vo upravuvaweto so
administracijata. Dali definitivno ulogata na
SEP, kako nose~ka institucija za institucionalno
i pravno pribli`uvawe kon EU, po~nuva da se
marginalizira? Dali edna od pri~inite za
jaknewe na poziciite i ulogata na Generalniot
sekretarijat le`i vo faktot deka aktuelniot
generalen sekretar na Vladata e i aktuelen
generalen sekretar na vladeja~kata VMRO-DPMNE?!
46
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
- Obezbeduvawe uslovi za vklu~uvawe na informati~kite
sistemi od drugite institucii vo sistemot za
elektronska razmena na dokumenti.
- Vklu~uvawe na informati~kite sistemi od drugite
institucii vo sistemot za elektronska razmena na
dokumenti.
- Voveduvawe sistem za elektronsko pla}awe na uslugite
po elektronski pat preku edno{alterski sistem.
- Pro{iruvawe na sistemot so dopolnitelni institucii:
Ministerstvoto za zemjodelstvo, {umarstvo i
vodostopanstvo, Fondot za penzisko i invalidsko
osiguruvawe, Agencijata za vrabotuvawe na Republika
Makedonija, Fondot za zdravstveno osiguruvawe.
- Vo nadle`nost }e se zeme i procenkata na vlijanieto na
regulativata (RIA).
- Vospostavuvawe Centralno telo za podobra regulativa i
izgradba na sistemi za negova poddr{ka.
- A`urirawe na Metodologijata za PVR na Centralnoto
telo.
- Unapreduvaweto na kapacitetite na Centralnoto telo.
- Izrabotka na standardi za kreirawe zakoni so PVR i
konsultacii i promeni vo praktikite za strate{ko i
buxetsko planirawe.
- Obuki za podgotvuvawe zakoni za ministerstvata.
- Napredna obuka za procenka na vlijanieto na
regulativata za ministerstvata i na Centralnoto telo;
- Ne e jasna potrebata od donesuvawe nov zakon za
administracija, koj treba da gi spoi dvata postojni
zakoni – Zakonot za dr`avnite slu`benici i
Zakonot za javnite slu`benici, osobeno ako se ima
predvid deka na donesuvaweto i izmenuvaweto na
ovie zakoni (za da se inkorporiraat „reformite”
na Vladata) potro{ivme re~isi dve godini. To~no
e toa deka imame defektni zakoni, no pri~inite se
vo netransparentniot i neinkluziven proces vo koj
bea doneseni poslednite nekolku izmeni na ovie
zakoni, kako i vo ignoriraweto na zabele{kite
i preporakite {to doa|aa od nevladinite
organizacii i od drugata ekspertska javnost.
Donesuvaweto nov zakon za administracijata
ne e uka`uvawe na SIGMA i na EK. SIGMA
uka`uva, odnosno bara su{tinski izmeni na
postojnite zakoni za da se nadminat problemite
so nekompetentnosta, neprofesionalnosta
i partiziranosta na administracijata, {to
odredbite vo sega{nite zakoni se odnesuvaat na
sistemot na selekcija, ocenuvawe, unapreduvawe i
otpu{tawe na dr`avnite i na javnite slu`benici
go dozvoluvaat.
- Su{tinskite problemi nema da se re{at, tuku samo
}e se odlagaat, a Vladata }e se vodi od toa deka
pravi reformi, t.e. deka raboti na izgotvuvawe
nov zakon.
- Ne se predviduvaat merki so koi se adresira
problemot so slabata implementacija na
Procenkata za vlijanieto na regulativata i
slabiot kvalitet na zakonite. NPAA predviduva
formalna izmena za prefrlawe na ovaa
nadle`nost na MIOA. Dopolnitelno, vo Matricata
se predviduva formirawe nova institucija Centralno telo, koe }e se gri`i za efikasna PVR,
t.e problemot povtorno se odlaga, a Vladata i
Parlamentot i vo 2012 }e nosat zakoni bez PVR.
47
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
48
NPAA 2012
Komentar
2.2 Agencijata za administracija
- Analizi na sprovedenite postapki za selekcija i
vrabotuvawe na dr`avnite i javnite slu`benici.
- Analiza za postapuvaweto na komisijata za re{avawe
vo vtor stepen po `albite i prigovorite na dr`avnite
slu`benici.
- Pregled na dadenite soglasnosti na aktite za vnatre{na
organizacija i sistematizacija na rabotnite mesta na
organite na dr`avnite slu`benici.
- AA }e se zalaga za: a) vospostavuvawe na edinstven
i konzistenten sistem na dr`avna slu`ba, preku
proverka i odobruvawe na aktite za vnatre{na
organizacija i sistematizacija na rabotnite mesta
na organite na dr`avnata slu`ba; b) unapreduvawe
na vospostaveniot sistem za selekcija i vrabotuvawe
na dr`avni slu`benici i promovirawe i razvoj na
sistemot za selekcija i vrabotuvawe vrz osnova na
principite na stru~nost, kompetentnost, soodvetna i
pravi~na zastapenost na pripadnicite na zaednicite;
v) obezbeduvawe za{tita na pravata na dr`avnite i na
javnite slu`benici koi proizleguvaat od slu`beni~kiot
odnos, odlu~uvaj}i vo vtor stepen po nivnite `albi i
prigovori.
- Ne se predviduvaat merki so koi }e se nadmine
problemot so neodgovaraweto na instituciite na
barawata za sloboden pristap do informaciite
od javen karakter, odnosno problemot na s#
pozatvorenite institucii, za {to govori faktot
deka za 2/3 e zgolemen brojot na `albite
primeni od Komisijata za za{tita na pravoto za
sloboden pristap.
- Aktivnostite za poddr{ka na razvojot na
gra|anskiot sektor se srednoro~ni, {to }e
re~e deka Vladata ne planira na kratok rok da
prezema aktivnosti vo ovaa nasoka.
- Ne se predviduva voveduvawe konkretni
formalni mehanizmi za u~estvo na gra|anskiot
sektor vo procesot na kreirawe politikite.
- Formiraweto na Komisijata za organizacii
od javen karakter docni 20 meseci od rokot
predviden so Zakonot za zdru`enijata na gra|ani
i fondacii (juli 2010).
- Ne e jasno koja e potrebata da se jaknat
kapacitetite na Oddelenieto za sorabotka
so nevladinite organizacii vo Generalniot
sekretarijat (proektot od IPA 2010) za da se
vospostavat mehanizmi za sorabotka pome|u 8
op{tini i gra|anskiot sektor na lokalno nivo.
Tehni~kata pomo{ i jakneweto na kapacitetite
treba da se nameni/iskoristi za op{tinite.
- Proektot od IPA 2008, na koj se povikuva Vladata
vo NPAA, vo prilog na merkata za poddr{ka na
gra|anskiot sektor vo obezbeduvaweto socijalni
uslugi, t.e grant-{ema, e realizirana vo 2010
godina, organizaciite koi gi dobija grantovite
gi podnesuvaat zavr{nite izve{tai za proektite
vo fevruari 2012 godina.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
2.3 Generalen sekretarijat
- ]e prodol`i so realizacijata na merkite i aktivnostite
za podobruvawe na transparentnosta i odgovornosta
na administracijata i jaknewe na administrativnite
kapaciteti za pristapuvawe vo Evropskata unija.
- Ovaa Strategija za sorabotka na Vladata so gra|anskiot
sektor 2012–2017 – rok: kraj na mart 2012 (proekt
finansiran od 1 komponenta IPA 2007).
- ]e se formira Komisija za organizaciite so status od
javen interes (rok: kraj na mart 2012).
- ]e se realiziraat ednodnevni generi~ki obuki za
strate{ko planirawe i buxetirawe na op{tinite (rok:
kraj na april 2012).
- Obuki za jaknewe na kapacitetite na Oddelenieto za
sorabotka so nevladinite organizacii (rok: 31.12.2012)
- Vo periodot 2012–2014 godina }e se realiziraat obuki
za vospostavuvawe odr`liv mehanizam za sorabotka
me|u op{tinite i gra|anskite organizacii vo 8 pilotop{tini (Proekt „Odr`liv gra|anski sektor” -1
komponenta IPA 2010).
- Podobruvawe na transparentnosta i odgovornosta na
administracijata.
- Analiza na ostvaruvaweto na funkcijata nadzor nad
upravnata inspekcija.
- Monitoring na sproveduvaweto na mehanizmot Gra|anski
dnevnik.
- Imlementacija na Akciskiot plan za disperzija na
Gra|anskiot dnevnik poblisku do gra|anite.
- Poddr{ka na u~estvoto na gra|anskiot sektor vo
procesot na donesuvawe na odlukite i obezbeduvawe
socijalni uslugi (IPA 2008).
49
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
50
NPAA 2012
- Jaknewe na kapacitetite za strate{ko planirawe i
buxetirawe na op{tinite (GS).
- Ednodnevni generi~ki obuki za strate{ko planirawe i
buxetirawe na op{tinite.
- Jaknewe na kapacitetite na Oddelenieto za sorabotka so
nevladinite organizacii (GS).
- Obuki za vrabotenite vo Oddelenieto za sorabotka so
nevladinite organizacii i ministerstvata.
- Unapreduvawe na informati~kiot sistem.
- Plansko i sistematsko vrabotuvawe na IKT-kadri.
- Obuka na dr`avnite slu`benici za E- vlada.
- Jaknewe na kapacitetite za finansisko upravuvawe,
kontrola i vnatre{na revizija (MF).
- Realizacija na tvining proektot „Poddr{ka na procesot
na fiskalnata decentralizacija preku zajaknuvawe na
kapacitetite za stabilno finansisko upravuvawe i
vnatre{na finansiska kontrola na lokalno i na centralno
nivo”.
- Jaknewe na kapacitetite za sozdavawe sistem za efikasna
koordinacija na IPA proektite vo nadle`nost na
Ministerstvoto za finansii (MF).
- Obuka za efikasna koordinacija na IPA proektite vo
nadle`nost na MF.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Voveduvawe na CAF (Common Assessment Framework)
standardite za kvalitet na javnata administracija.
- Pro{iruvawe na sistemot za interoperabilnost so
dopolnitelni institucii: Ministerstvo za finansii,
Ministerstvo za ekonomija, Ministerstvo za transport i
vrski, Upravata za vodewe mati~ni knigi, Upravata za imotnopravni odnosi – rok 31.12.2013 i so Ministerstvoto za
`ivotna sredina, Ministerstvo za trud i socijalna politika,
Grad Skopje, Osnoven sud 2 – rok. 31.12.2014
- Pottiknuvawe na razvojot na gra|anskiot sektor (2013)
- Imlementacija na Strategijata za sorabotka so gra|anskiot
sektor (2013)
- Obuki na lokalnata administracija za sorabotka so
nevladini organizacii (2013)
Komentar
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
3. Upravuvawe so ^R i
administrativen kapacitet
- Odreden broj oddelenija
za ~ove~ki resursi na
centralno i na lokalno
nivo ostanuvaat so
nedovolen broj vraboteni.
- Mnogu privremeni
vrabotuvawa bea
transformirani vo
postojani.
- Ne se obezbedeni
brojki za postojnite
ili za transferiranite
vrabotuvawa od strana na
vlastite.
- Anga`iraweto na
privremeno vraboteni
vo mnogu slu~ai ne e vo
soglasnost so zakonskite
postapki.
- Seriozna zagri`enost deka
na~eloto za vrabotuvawe
zasnovano na zaslugi i bez
politi~ko vlijanie ne se
ispolnuva zadovolitelno.
- Sistemot za plati vo JA
ostanuva fragmentiran,
{to vlijae na edinstvoto i
na mobilnosta na javnata i
dr`avnata slu`ba.
3. Upravuvawe so ^R i administrativen kapacitet
- MIOA }e prodol`i da go sproveduva proektot „Sozdavawe
administracija so koja{to se upravuva vrz baza na
kompetencii i koja e orientirana kon izvedbata na
vrabotenite”.
- MIOA i rabotnata grupa (sostavena od pretstavnici na
MIOA, Agencijata za administracija, Ministerstvoto za
pravda, Ministerstvo za finansii, Biroto za razvoj na
obrazovanieto i Sojuzot na sindikatite na Makedonija)
}e go definiraat optimalniot na~in za ocenuvawe na
slu`benicite.
- MIOA }e izgotvi novi re{enija za promena na
sistemot na ocenuvawe, so {to }e se napravat izmeni
na relevantnite zakonski i podzakonski akti, }e se
sprovedat obuki, }e se obezbedi softver za elektronsko
sledewe i analiza na ocenuvaweto na slu`benicite.
- Vospostavuvawe funkcionalen registar za javni
slu`benici.
- Vnatre{ni proceduri za konzistentnost na bazite.
- Razvivawe i implementacija na Modul za izve{tai na
RJS i publikuvawe na godi{niot izve{taj za podatocite
na RJS/ZJS
- Podgotovka na Nacionalen sistem za obuka i stru~no
usovr{uvawe na dr`avnite slu`benici.
- Godi{na programa za generi~ki obuki za 2013.
- Sistem za elektronsko u~ewe na javnata administracija.
- Obezbeduvawe sistem za koordinirana obuka na site
dr`avni slu`benici.
- Izvestuvawe za sproveduvaweto na strategijata za obuka
2009–2011.
- Donesuvawe godi{na programa za generi~ki obuki za
2012.
- Razvoj na Strategija za obuka na administracijata 2012–
2014.
- So NPAA 2012 povtorno ne se predviduva
analiza na procenkata na potrebite za vkupniot
broj vraboteni lica vo javnata administracija.
- Ne se re{avaat klu~nite konstatirani slabosti
od aspekt na obezbeduvaweto nezavisnost
na javnata administracija (visoki pozicii
popolneti bez kriteriumi za selekcija, golem
broj novoprimeni partiski kadri itn.).
- Ne se predviduva kako }e se realizira
merkata - utvrduvawe na pravilata za dogovori
za privremeno vrabotuvawe, predvidena vo
Akciskiot plan na strategijata za RJA.
- Ne se predviduvaat merki so koi }e se adresira
problemot na vrabotenite vo administracijata,
vo soglasnost so principot za ednakva
zastapenost na nemnozinskite zaednici koi
zemaat plata, a ne odat na rabota. Merkite {to
se predvideni za da se prevenira anga`iraweto
na ovie lica samo za da se zadovoli procentot,
bez pritoa da se vodi smetka za kvalitetot i
za kompetentnosta, ostavaat vpe~atok deka se
pove}‌e od formalen, a ne od su{tinski karakter.
- Ne se predviduvaat merki so koi }e se nadminat
problemite {to gi predizvikuva noviot vladin
princip „administracijata ne mol~i”, so koj
se vovede „lavirint” od institucii i rokovi
koi gra|anite treba da gi ispo~ituvaat za da gi
ostvarat svoite prava vo upravnite postapki.
51
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
- Nedovolna transparentnost
i soodvetna opravdanost
za zemaweto ad hoc
nadomestoci na JS za
prezemawe odredeni
rabotni obvrski vo ramkite
na nivite rabotni pozicii.
- Od fevruari 2011 okolu
1600 DS od nemnozinskite
zaednici bea primeni
vo dr`avnata slu`ba.
Prodol`uva trendot na
anga`irawe na ovie lica
na kvantitativna osnova,
bez da soodvetstvuva na
vistinskite potrebi na
instituciite.
- Nedovolno nivo na
koordinacija za
planirawe na pravi~nata
zastapenost pome|u MIOA i
Sekretarijatot za ramkoven
dogovor.
- Postapkata za vrabotuvawe
ostanuva podlo`na na
politi~ki vlijanija.
- Konstatirani brojni
nedostatoci vo odnos na
primenata na standardite
za vnatre{na finansiska
kontrola, pravilata za
javni nabavki i politikata
za ~ove~ki resursi vo
izve{taite na Dr`avniot
zavod za revizija.
- Formirawe i kontinuirano a`urirawe na registar na
obu~uva~i i eksperti vo dr`avnata uprava.
- Podobruvawe na mehanizmite za horizontalna
koordinacija na U^R.
- Jaknewe na kapacitetite na sektorite/oddelenijata za
upravuvawe so ~ove~ki resursi.
- Dostavuvawe Izve{taj do Vladata za realizacijata na
akciskiot plan za ~ove~ki resursi.
- Unapreduvawe i jaknewe na strukturata i kapacitetite na
Sekretarijatot za sproveduvawe na ramkovniot dogovor
(SSRD).
- Doekipirawe i obuka na kadarot na SSRD, osobeno vo
oddelenijata za ~ove~ki resursi i vnatre{na revizija.
- Koordinacija za planirawe na pravi~nata zastapenost
pome|u MIOA i SSRD i voveduvawe sistem na kompetencii
vo javnata administracija.
- Formirawe me|uresorska rabotna grupa sostavena od
pretstavnici od MIOA, SSRD, Agencija za ostvaruvawe na
pravata na zaednicite (AOPZ).
- Podgotovka na Metodologijata za voveduvawe nov sistem
za vrabotuvawe, so cel da se podobri koordinacijata na
postapkite za vrabotuvawe na pripadnicite na zaednicite
koi ne se mnozinstvo i postapkite za redovno vrabotuvawe.
- Podgotovka na Metodologijata za planirawe na potrebata
od vrabotuvawe, spored soodvetnata pravi~na zastapenost
vo javnata administracija.
- Analiza i podgotovka na vnatre{ni proceduri {to
}e ja ovozmo`at primenata na kompetenciite vo
administracijata.
- Revizija na standardite vo soglasnost so modelot baziran
na kompetencii.
- Celosno sproveduvawe na Zakonot za dr`avnite
slu`benici
- Dostavuvawe podatoci od bazata za plati za novi
vrabotuvawa na dr`avnite slu`benici na mese~no nivo.
52
Komentar
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Nedovolen kvalitet na
- Unapreduvawe na Registarot na dr`avnite slu`benici
strate{koto planirawe na
preku kreirawe na e-dosieja za slu`benicite.
centralno i na lokalno nivo,
- Analiza za funkcionalnosta na primenata na
pri {to istiot s# u{te e
kompetenciite na vrabotenite vo administracijata.
ograni~en samo na buxetsko
- Obuka i mentorstvo na instituciite za implementacija
nivo.
na sistemot {to se temeli na kompetencii.
- GS na Vladata ne
- Strate{ka revizija na sistemot za koordinacija na
vr{i efikasna uloga
obukite i izrabotka na Metodologija za procenka na
vo upravuvaweto so
potrebite i vidot na obuki.
administracijata.
- Donesuvawe Strategija za U^R i soodvetni akciski
- Procenkata na vlijanieto
planovi.
na regulativata ne se
- Zakon za plati vo dr`avnata i vo javnata
primenuva na sistematski
administracija.
na~in.
- Analiza na funkcionalnata postavenost na oddelenijata
- Nema povratna informacija
za ~ove~ki resursi (O^R) i popolnetost na rabotnite
za efektivnosta na
mesta.
Gra|anskiot dnevnik.
- Akciski plan za zajaknuvawe na kapacitetite i ulogata
- Javnite tela ne reagiraat
na O^R (AP-ZKUO^R) 2013–2015.
na Ombudsmanot, osobeno
- Redovno sledewe i kvartalno izvestuvawe za AP-ZKUO^R
vtorostepenite komisii
do Vladata na RM.
i MVR, po {to sleduvaat
Ministerstvoto za finansii - Obuka i mentorstvo na instituciite za implementacija
na sistemot {to se temeli na kompetencii.
i ELS.
- Analiza i razvoj na upravuvaweto zasnovano na
- Brojot na `albi primeni
kompetencii.
vo Komisijata za za{tita na
- Sistem za upravuvawe so izvedba (Performance
pravoto na sloboden pristap
Management System).
do informaciite od javen
karakter e zgolemen za 2/3
vo odnos na 2010 godina.
- Vtorostepenite vladini
komisii i MVR ostanaa
najmalku responzivni na
preporakite na Ombudsmanot,
sledeni od MF i od
edinicite na lokalnata
samouprava.
53
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
- Ustavniot sud go zgolemi
brojot na poni{tuvawa
na novoto zakonodavstvo
od 5% na blizu 30%
od osporenite zakoni,
{to predizvikuva
zagri`enost za kvalitetot
na podgotvuvanite propisi
od strana na centralnata i
lokalnata vlast
- Rabotata na Komisijata za
pristap do informaciite
e popre~ena od buxetskite
namaluvawa i od
nedovolnata sorabotka
od strana na nekoi
administrativni tela.
Informaciite za javnata
potro{uva~ka i natamu se
samo delumno dostapni na
javnosta.
- Potrebni se dopolnitelni
~ove~ki resursi za
sproveduvawe na
sistematizacijata vo
policijata. Istovremeno,
postoi somnevawe za
transparentniot proces,
zasnovan na zaslugi, za
popolnuvawe na golem
broj rabotni mesta bez
prethodni oglasuvawa na
istite.
54
NPAA 2012
Komentar
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
^OVEKOVITE PRAVA I MALCINSTVATA
Pristapno partnerstvo - Celosna primena na Evropskata konvencija za ~ovekovite prava, preporakite na Komitetot za spre~uvawe tortura i
Ramkovnata konvencija za za{tita na nacionalnite malcinstva. Celosna primena na pravilata {to se odnesuvaat na etikata, vnatre{nata kontrola,
profesionalnite standardi i standardite za ~ovekovite prava vo agenciite {to go sproveduvaat zakonot, sudstvoto, administracijata na zatvorite
i vo redovnata obuka. Dovolno resursi za obezbeduvawe povisoki standardi vo zatvorite: Vospostavuvawe efektivni mehanizmi za identifikuvawe,
gonewe i kaznuvawe na site formi na diskriminacija od strana na dr`avnite i nedr`avnite tela sprema poedinci ili grupi. Natamo{no zajaknuvawe
na za{titata na pravata na `enite i na decata. Implementacija na strategijata za pravi~na zastapenost na nemnozinskite zaednici, preku adekvatni
resursi i efektivni kazni za neispolnuvawe na postavenite celi.. Promocija na pristapot do obrazovanie, pravda i socijalna za{tita za malcinskite
grupi.
Srednoro~ni prioriteti - Natamo{no po~ituvawe na ^P od strana na izvr{nite tela, centrite za pritvor i zatvorite. Natamo{no sproveduvawe na
strategijata za pravi~na zastapenost na nemnozinskite zaednici.
Izve{taj za napredokot 2011
1.Po~ituvawe na me|unarodnoto pravo za
^P
1.1. Ratifikacija instrumentite za ^P
- S# u{te ne e ratifikuvana Evropskata
povelba za regionalnite ili
malcinskite jazici.
1.2. Evropski sud za ~ovekovite prava
- Osum novi sudski presudi deka RM gi
prekr{ila pravata zagarantirani so
Evropskata konvencija za ~ovekovite
prava (EK^P); 374 novi podnesoci do
ES^P; 1111 podnesoci vo postapka pred
Sudot.
1.3. Promocija i sproveduvawe na ^P
- Ograni~en napredok so neednakvo
sproveduvawe na pravnata ramka.
NPAA 2012
1.Po~ituvawe na me|unarodnoto pravo
za ^P
1.1. Ratifikacija instrumentite za
^P
- Predvidena e ratifikacijata na
Evropskata povelba za regionalnite
ili malcinskite jazici.
1.2. Evropski sud za ~ovekovite prava
- Formirawe Me|uresorska komisija za
izvr{uvawe na odlukite na ES^P.
- ASJO }e organizira obuka za efikasna
primena na sudskata praktika na ES^P
vo nacionalnoto zakonodavstvo.
Komentar
- Ratifikacijata na Evropskata povelba za regionalni
i malcinski jazici docni ve}e dve godini (be{e
predvidena so NPAA 2010), pa sepak e zaka`ana duri
za samiot kraj na 2012 godina.
- Krajno e zadocneta e i implementacijata na
Evropskata konvencija za ~ovekovite prava i
presudite na ES^P. Dosega treba{e da imame
vospostaveno celosna primena, me|utoa za `al ne
samo {to ne se primenuva konvencijata, tuku se
intenziviraat i prekr{uvawata na ~ovekovite prava.
- Imaj}i gi predvid flagrantnite kr{ewa na
~ovekovite prava vo nekolku javno poznati sudski
i upravni slu~ai so politi~ka zadnina (Qube
Bo{koski, Martin Ne{koski, Velija Ramkovski,
lustracija) ne mo`e da se ka`e deka se prezemaat
soodvetni merki za odr`uvawe na evropski
standardi za ~ovekovite prava. Zgora na toa se
dosuduvaat visoki sumi za kleveta protiv novinari,
i klevetata ne se dekriminalizira vo zakonodavna
procedura, {to e sprotivno na tolkuvawata i
praktikata na ES^P.
55
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
2. Gra|anski i politi~ki prava
2.1. Spre~uvawe tortura, degradira~ko odnesuvawe i borba protiv nekaznuvaweto
- I natamu prodol`uvaat navodnite `albi za nesoodveten tretman na zadr`anite
lica od strana na Alfite, koi funkcioniraat samo vo Skopje.
- I natamu ne postoi nezavisen mehanizam za kontrola nad slu`bite na progonot.
2.2. Pristap do pravdata
- Ograni~en kaj vtorostepenite komisii koi re{avaat po `albite protiv aktite i
odlukite na upravnite organi, bidej}i najmalku gi sproveduvaat preporakite na
Ombudsmanot.
2.3. Zatvorski sistem
- Degradira~kite i u`asni sostojbi vo nekoi zatvori, glavno vo KPD Idrizovo
i negovoto zatvoreno krilo, prodol`uvaat da predizvikuvaat seriozna
zagri`enost.
- Zatvorite i natamu se prenatrupani i nemaat adekvaten zdravstven sistem.
- Mehanizmite za borba protiv korupcijata kaj personalot i za spravuvawe so
obvinuvawata na zatvorenicite za lo{iot odnos kon niv i natamu ostanuvaat
mo{ne slabi.
- Inspekciskite slu`bi vo zatvorite se vo golem del nedovolni.
- Nazna~uvawata na del od upravata s# u{te se predmet na politi~ko me{awe.
- Obukata na personalot ne e sistemska.
- Tretmanot na ranlivite zatvorenici, vklu~uvaj}i gi i maloletnicite,
prodol`uva da bide nezadovolitelen.
- I natamu, uslovite vo }eliite vo golem broj broj policiski stanici se
supstandardni.
- Ne se postapuva po Preporakata na EP za slu~ajot „El-Masri”.
2.4. Sloboda na izrazuvaweto
- Mediumite se s# u{te podeleni po etni~ki i po politi~ki linii i
samocenzurata e {irokorasprostraneta.
- Sopstvenosta na pe~atenite mediumi e visokokoncentrirana i netransparentna.
- Tu`bite za kleveta protiv individualni novinari, pridru`eni so visoki kazni,
prodol`uvaat da zagri`uvaat, kako i zapla{uvaweto na novinarite koi se
soo~uvaat so politi~ki zakani i pritisoci.
2.6. Organizacii na gra|anskoto op{testvo
- Poradi slo`enite administrativni barawa i s# u{te nerazvienata svest, ne e
1
podobrena implementacijata na Zakonot za donaciite.
- NVO i natamu se zna~itelno zavisni od stranskite sredstva, a nedostigot od
finansiski sredstva e seriozna pre~ka.
2. Gra|anski i politi~ki prava
2.1. Spre~uvawe tortura, degradira~ko odnesuvawe i borba protiv
nekaznuvawe
- Administrativno jaknewe na Sektorot za vnatre{na kontrola
i profesionalni standardi (SVKPS) na MVR i otpo~nuvawe na
otvoreni denovi za gra|anite, koga }e mo`at da se informiraat za
osnovnite ~ovekovi slobodi i prava pri primenata na policiskite
ovlastuvawa, kako i da davaat konkretni zabele{ki i sugestii.
- Opremuvawe na sektorot so oprema za samostojno obezbeduvawe
dokazi za storitelite i izvr{itelite na krivi~nite dela od
redovite na policijata i Ministerstvoto.
- Kontinuirani obuki na policiskite slu`benici za me|unarodnite
standardi (do 31.12.2012).
2.2. Pristap do pravdata
- Organizirawe i odr`uvawe denovi na besplaten praven sovet za
site gra|ani za pra{awata od oblasta na medijacijata, advokaturata,
notarijatot i izvr{uvaweto (na kvartalno nivo).
- Izrabotka na Godi{en izve{taj za implementacijata na Zakonot za
besplatna pravna pomo{.
- Izrabotka na analiza za primenata na Zakonot za besplatna pravna
pomo{.
2.3. Zatvorski sistem
- ]e se prodol`i so aktivnostite za izgradba na novi objekti vo
KPD Idrizovo, nov VPD Tetovo, dogradba na zatvorot Kumanovo i
renovirawe i izgradba na zatvorot Skopje124.
- ]e bide izgotvena Programa za tretman na osuduvanite lica koi
zloupotrebuvaat droga i Strategija za zdravstvena za{tita vo
kazneno-popravnite i vo vospitno-popravnite ustanovi, so cel da
se podobri zdravstvenata za{tita na osudenite lica.
- Upravata za izvr{uvawe na sankciite }e prodol`i so sproveduvawe
na zadol`itelnite obuki na vrabotenite vo KPU i VPU – kako na
kratok, taka i na sreden rok.
- ]e bide izgotvena Strategijata za razvoj na probaciskata slu`ba.
- Informirawe za realizacijata na Akciskiot plan za borba protiv
korupcijata me|u zatvorskiot personal.
- ]e bide izgotven Prira~nik za vr{ewe na stru~no-intruktorskiot
nadzor.
Vkupniot iznos iznesuva 52 milioni evra, obezbedeni od Bankata za razvoj pri Sovetot na Evropa, Buxetot na Republika Makedonija.
124
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
NPAA 2012
Komentar
SREDNORO^NI PRIORITETI
- ]e se razvie efektivna ramka za zatvorskiot sistem, preku izrabotkana
Nacionalna strategija za razvoj na zatvorskiot sistem vo Republika
Makedonija.
- Vo naredniot period }e prodol`i i implementacijata na drugite aktivnosti
predvideni so IPA Proekt 2009 „Gradewe na kapacitetite na instituciite za
sproveduvawe na Zakonot za soodveten tretman na pritvorenite i osudenite
lica”“ i IPA Proekt 2010 „Natamo{na poddr{ka za nezavisno, odgovorno,
stru~no i efikasno sudstvo i promocija na uslovnata kazna i alternativni
merki”.
- Vo odnos na preporakata na EP za slu~ajot „El-Masri”, a po barawe na
advokatot na tu`itelot koj se nao|a na izdr`uvawe kazna-zatvor vo Germanija,
od kade {to treba da bide pu{ten vo fevruari 2012, }e se ~eka na negovo
svedo~ewe i ponuda na dokazen materijal za tvrdeweto.
2.4. Sloboda na izrazuvawe
- Odr`uvawe trkalezna masa za oblasta sloboda na mediumite (dijalog VladaZNM).
- Implementacija na Akciskiot plan na rabotnata grupa za mediumi.
- Diskusija i predlozi od strana na rabotnata grupa za natamo{no stabilno
i odr`livo finansirawe na Javniot radio-dufuzen servis i natamo{no
unapreduvawe na nezavisnata ureduva~ka politika.
- Vklu~uvawe na predlozite na rabotnata grupa vo regulativata od ovaa oblast.
- Vo soglasnost so Katalogot za zadol`itelna kontinuirana obuka na AOSJO za
periodot septemvri-dekemvri 2011, bea odr`ani obuki za sudiite i za javnite
obviniteli za jurisprudencijata na Evropskiot sud za ~ovekovite prava, za
slobodata na izrazuvawe.
2.6. Organizacii na gra|anskoto op{testvo
- U~estvoto na gra|anskiot sektor vo procesot na donesuvawe na odlukite i
natamu }e se poddr`uva preku implementacija na Strategijata za sorabotka so
gra|anskiot sektor.
- Formirawe Komisija koja na organizaciite }e im dodeluva status od javen
interes.
- I natamu ne se sproveduvaat uka`uvawata i preporakite od
Narodniot pravobranitel.
- S# u{te ne e vospostaven nezavisen mehanizam za nadvore{na
kontrola na policijata i na organite na progonot. Merkite
nabroeni vo NPAA 2012 mo`at tehni~ki da go zajaknat
SVKPS, no toa nema da go re{i problemot na pristrasnost i
institucionalna supkultura pri postapuvaweto vo slu~ai
protiv policiskite slu`benici. Slu~ajot na ubieniot Martin
Ne{kovski doka`a deka SVKPS ne e vo mo`nost da izvr{i
opse`na i objektivna istraga, poradi nedostigot od `elba
za gonewe na policiskite slu`benici, a ne poradi tehni~ka
nepodgotvenost. Vpro~em, site gra|anski organizacii i
me|unarodni faktori uka`aa ne neophodnosta od nadvore{en
nezavisen mehanizam za policiska kontrola.
- Seriozni se zabele{kite na Zakonot za besplatna pravna pomo{,
osobeno vo delot na uslovite {to treba da se ispolnat za
dobivawe vakvata pomo{.
- Celiot proces na pregovori pome|u Vladata i ZNM vo vrska so
sostojbata so slobodata na izrazuvawe i mediumite, e doveden vo
pra{awe, bidej}i paralelno so predlo`enite merki i akciski
planovi, sodr`ani vo NPAA 2012, vladinite i vladeja~kite
pretstavnici tu`at novinari i dobivaat sporovi so visoki
globi (slu~ajot na novinarkata Jadranka Kostova).Idejata za
Zakonot za mediumite e predlo`ena od ministerot za transport
i vrski, iako toj ne u~estvuva vo rabotnata grupa za mediumite,
a vladeja~kite partii ja odbija inicijativata vo Sobranieto
za dekriminalizacija na klevetata. Faktot deka vo praktikata
se postapuva sosema sprotivno i negativno kon pra{awata {to
se predmet na pregovorite me|u Vladata i ZNM, pravi merkite
povrzani so ovie pregovori da bidat sosema bespredmetni.
- S# u{te ne e re{en sporot me|u bekta{ite.
- Nitu edna predlo`ena merka ne e potkrepena so finansiski
sredstva za nejzino sproveduvawe.
- Iako vo Izve{tajot na EK dve godini nanazad se registrira
problemot so donaciite i izvorite za finansirawe na
gra|anskite organizacii, Vladata i vo NPAA 2012 predlaga da
prodol`i takvata strategija za sorabotka so gra|anskiot sektor,
zanemaruvaj}i gi problemite.
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
3. Ekonomski i socijalni prava
3.1. Prava na `enata
- Pra{aweto za ednakvi mo`nosti ne e politi~ki prioritet na Vladata;
- Diskriminatorskite obi~ai, tradicii i stereotipi se
{irokorasprostraneti;
- U~estvoto na `enite vo politikata na lokalno nivo ostanuva nisko, a
Romkite s# u{te stradaat od rasna i od rodova diskriminacija.
3.2. Prava na decata
- Potrebni se soodvetni finansiski i administrativni resursi i bliska
me|uinstitucionalna sorabotka za pravilno sproveduvawe na izmenetiot
Zakon za maloletni~ka pravda, a nedostiga i specijaliziran kadar.
- ]eliite za pritvor i vospitno-popravnite centri ne gi ispolnuvaat
standardite.
- Procentot na deca koi `iveat pod pragot na siroma{tijata se iska~i na
37%.
- Potrebni se strategii za vklu~uvawe na romskite deca vo obrazovniot
proces, a neodlo`na e potrebata od vrabotuvawe specijaliziran kadar,
kako psiholozi i obrazovni specijalisti, koi }e rabotat so decata so
posebni potrebi.
3.3. Socijalno ranlivi lica so posebni potrebi
- Zagri`uvaat materijalnite uslovi i nehumanoto i degradira~ko
odnesuvawe vo psihijatriskite institucii, osobeno vo Demir Kapija,
Demir Hisar i Negorci, , a integracijata vo op{testvoto na licata so
posebni potrebi ostanuva ograni~ena.
3.4. Rabotni~ki prava i sindikati
- Sindikatite s# u{te nemaat stabilni finansiski sredstva i kapaciteti za
upravuvawe.
3.5. Politiki za antidiskriminacija
- Ostanuva ramkata celosno da se usoglasi so acquis, osobeno
izostavuvaweto na diskriminacijata vrz osnova na seksualnata opredelba,
a treba da se zajaknat i kapacitetite na Komisijata, kako i da se zgolemi
svesta ne samo vo odnos na novite zakonski odredbi, tuku i vo odnos na
na~elata na po~ituvawe i tolerancija na razli~nostite.
3.6. Prava na sopstvenost
- Denacionalizacijata zna~itelno gi nadminuva zakonski utvrdenite
rokovi.
3. Ekonomski i socijalni prava
3.1. Prava na `enata
- ]e se ratifikuva Konvencijata za za{tita na `enite od doma{no
i od seksualno nasilstvo.
- ]e bide donesena Strategija za rodova ramnopravnost.
- ]e se donese Zakon za izmena i dopolnuvawe na Zakonot za
ednakvi mo`nosti na `enite i ma`ite.
- ]e bide formirana me|uresorska sovetodavna grupa za ednakvi
mo`nosti na `enite i ma`ite. ]e prodol`at aktivnostite
za jaknewe na sorabotkata i koordinacija so edinicite na
lokalnata samouprava i mehanizmite za ednakvi mo`nosti na
`enite i ma`ite na nacionalno i na lokalno nivo.
- ]e se izraboti Strategija za rodovo odgovorno buxetirawe.
- ]e se izraboti Nacionalen akciski plan za implementacija
na Rezolucija 1325 na ON za promovirawe i unapreduvawe na
u~estvoto na `enite vo kreiraweto na mirovnite politiki.
- ]e se evaluira postojniot Nacionalen plan za akcija za rodova
ramnopravnost (2013–2017) i }e se zajaknat kapacitetite na
mehanizmite za rodova ramnopravnost na nacionalno nivo.
- ]e se revidira Nacionalnata strategija za za{tita od semejno
nasilstvo za periodot 2012–2015 godina i }e se sprovede
nacionalno istra`uvawe za zastapenosta na semejnoto nasilstvo
kaj starite lica, kako i nacionalno istra`uvawe za utvrduvawe
na zastapenosta na semejnoto nasilstvo na celata teritorija na
Republika Makedonija.
3.2. Pravata na decata
- ]e prodol`i implementacijata na Akciskiot plan za
prevencija i spravuvawe so seksualnata zloupotreba na decata
i pedofilijata 2009–2012 godina i istiot }e se revidira,
vo soglasnost so rezultatite dobieni od istra`uvaweto na
sostojbata.
- Sproveduvawe mediumska kampawa za senzibilizirawe i
podigawe na javnata svest za ovoj problem.
58
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
NPAA 2012
Komentar
- Pro{iruvawe na mre`ata tranzitni centri za decata na ulica vo op{tina
Ohrid, i otvorawe dneven centar za decata na ulica vo Op{tina Prilep.
]e se raboti na jaknewe na profesionalnite kapaciteti na stru~nite
lica koi rabotat so decata na ulica i na zgolemuvawe na preventivnite
aktivnosti.
- ]e prodol`at i obukite na stru~nite rabotnici vo centrite za socijalna
rabota za intervju na decata `rtvi; na sudiite i obvinitelite; kako i
obukite za obu~uva~i za primena na Zakonot za maloletni~ka pravda.
- Otvorawe mali grupni domovi za decata so vospitno-socijalni problemi i
prijatni prostorii za decata vo site centri za socijalna rabota.
- ]e se revidira Nacionalniot plan za akcija za pravata na decata 2006–
2015 godina.
- Vospostavuvawe sistem za sledewe na primenata na Zakonot za
maloletni~ka pravda, vklu~uvaj}i gi i indikatorite i metodologijata za
sledewe.
- Analiza na implementacijata na Zakonot za maloletni~ka pravda.
- Izrabotka na bro{ura za semejstvata so deca vo rizik.
- Formirawe na 10 op{tinski soveti za prevencija na maloletni~koto
prestapni{tvo, vklu~uvaj}i i op{tinski akcioni planovi za prevencija.
- Podigawe na javnata svest za decata koi se vo konflikt so Zakonot.
3.3. Socijalno ranlivi lica so posebni potrebi
- Otvorawe slu`bi za deinstitucionalizacija vo Skopje i vo regionot
Negotino – Kavadarci – Veles.
- Otvorawe na eden dneven centar za decata so autizam vo Skopje i eden
dneven centar vo Strumica, za podigawe na povisoko nivo na gri`ata za
decata so pre~ki vo razvojot.
- Otvorawe dnevni centri za gri`a za decata so pre~ki vo razvojot vo
op{tinite Kratovo, Valandovo i Lipkovo.
- Pravilnik za ocenuvawe na specifi~nite potrebi na licata so
popre~enost.
- Od Izve{tajot na EK do usvojuvaweto na NPAA 2011 se usvoi
Zakonot za ratifikacija na Konvencijata na Sovetot na Evropa za
za{tita na decata od seksualna eksploatacija i zloupotreba (od
poglavje 23).
- Vo NPAA 2012 ~esto ne se pravi razlika pome|u kratkoro~ni i
srednoro~ni prioriteti.
- Skoro se {to se planira se tekovni aktivnosti za koi ne
postoi izbalansiranost vo finansiraweto, mnozinstvoto se
finansirani od strana na stranski donatori. Vladata mora da
poka`e pogolema posvetenost na unapreduvawe na ~ovekovite
prava i preku odvojuvawe na zna~itelni finansiski resursi.
- Pove}eto rokovi se postaveni najop{to, do krajot na 2012 godina,
{to prakti~no ne dava nikakva vremenska ramka za sproveduvawe
na merkite nitu pak doverba deka tie }e se sprovedat.
- Pra{awata na stereotipi, tradicii i diskriminatorski
obi~ai ne mo`at da se re{at samo so strate{ki dokumenti i
planovi. Potrebni se i javni kampawi no i iskreni potezi za
razre{uvawe na diskriminacijata od sekakov vid na site nivoa.
- Nitu edna predlo`ena merka ne e potkrepena so finansiski
sredstva za nejzino sproveduvawe.
59
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
4. Malcinski i kulturni prava i za{tita na malcinstvata
4.1. Kulturni prava
4.2. Malcinstva
- Sekretarijatot za sproveduvawe na Ohridskiot ramkoven dogovor (SSORD)
ima problemi vo odnos na vrabotuvaweto na dovolno kvalifikuvan vi{
kadar.
- Ne e vospostaven jasen mehanizam za monitoring i evaluacija na
sproveduvaweto na Zakonot za jazicite.
- Na Ministerstvoto za obrazovanie mu nedostigaat finansiski i ~ove~ki
kapaciteti za sproveduvawe na Strategijata za integrirano obrazovanie,
a vo nekoi od u~ili{tata prodol`uva praktikata na podelba na u~enicite
po etni~ka linija ili vo jazi~ni smeni.
- Proektot „Skopje 2014” predizvika me|uetni~ka ~ustvitelnost, a vo
fevruari 2011 dojde i do nasilni sudiri poradi izgradbata na muzejcrkvata na Kale.
- Pogolem del od op{tinskite komiteti za odnosi me|u zaednicite se
soo~uvaat so nedostig od sredstva, nejasni nadle`nosti i nedovolna
zastapenost.
- Poradi nejasen mandat i namalen buxet, Agencijata za ostvaruvawe
na pravata na zaednicite ne e vo sostojba da gi izvr{uva zada~ite
definirani so Zakonot.
- Pove}eto novovraboteni dr`avni slu`benici od redovite na zaednicite
primaat plata i pokraj toa {to ne im se dodeleni nikakvi zada~i i
odgovornosti.
4.3. Begalci i barateli na azil
- Mehanizmot za opredeluvawe status na begalec s# u{te ima nedostatoci.
4.4. Vnatre{no raseleni lica (VRL)
- Pogolemiot broj `albi podneseni od strana na VRL protiv dr`avata, za
{teti predizvikani vo konfliktot od 2001, s# u{te se vo sudska postapka.
4.5. Romi
- Sistemski ne e re{eno pra{aweto so izdavaweto li~ni dokumenti na
Romite.
- Formirawe na ~etiri regionalni komisii za izdavawe naodi
i mislewa za vklu~uvawe na decata vo specijalni u~ili{ta i
formirawe vtorostepena komisija za uvid vo izdadenite naodi
i mislewa.
3.5. Politiki za antidiskriminacija
- Sproveduvawe obuki i javni debati – na centralno i na
lokalno nivo, zaradi efikasno sproveduvawe na Zakonot za
antidiskriminacija.
- Promovirawe na konceptot na afirmativna akcija za
nediskriminacija po etni~ka pripadnost.
- Vospostavuvawe baza na podatoci za primeni pretstavki za
diskriminacija.
- Izrabotka na standardni operativni proceduri za
me|uinstitucionalna sorabotka.
- Izgotvuvawe Vodi~ za diskriminacija.
4. Malcinski i kulturni prava i za{tita na malcinstvata
4.1. Kulturni prava
4.2. Malcinstva
- Vospostavuvawe edinstven sistem za sobirawe podatoci za
celiot javen sektor vo odnos na pravi~nata zastapenost.
- Revidirawe na Strategijata za pravi~na zastapenost i na
akciskite planovi {to proizleguvaat od istata.
- Podgotovka na godi{en izve{taj za stepenot na realizacija na
Ohridskiot ramkoven dogovor.
- Podgotovka na Godi{nata programa za vrabotuvawe na
pripadnicite na zaednicite.
- Usvojuvawe na Strate{kiot plan na Sekretarijatot za periodot
2012–2014.
- Razvoj na planot za usoglasuvawe na ponudata i pobaruva~kata
na vrabotuvawa po K5 programata, so cel istite da odgovaraat na
vistinskite potrebi za vrabotuvawe vo organite na upravata.
- Usvojuvawe Akciski plan za upotrebata na jazicite
60
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
NPAA 2012
Komentar
- Razgleduvawe na Strategijata za integrirano obrazovanie i nadminuvawe
na nesoglasuvawata okolu vtorata tematska grupa.
- Izrabotka na Akciski plan za promovirawe na ulogata i jaknewe na
kapacitetite na ~lenovite na komisiite za odnosi me|u zaednicite.
- Sproveduvawe na Strategijata za komunikacija so javnosta 2010–2012 i na
Akciskiot plan.
- Pravilnik za monitoring i evaluacija na programite i proektite na
nevladiniot sektor finansirani od fondot na Agencijata za ostvaruvawe
na zaednicite pretstaveni so pomalku od 20%.
- Zgolemuvawe na javnata svest za potrebata od unapreduvawe i za{tita na
pravata na pripadnicite na zaednicite.
- Izrabotka na analiza za sostojbata so soodvetnata i pravi~na zastapenost
na pripadnicite na zaednicite vo organite na dr`avnata uprava i javnite
ustanovi za 2012.
- Izrabotka na analiza za vrabotenite rakovodni dr`avni slu`benici na
centralno i na lokalno nivo.
- Izrabotka na analiza za sostojbite na pripadnicite na zaednicite vo
oblastite obrazovanie, kulturno nasledstvo i informirawe na jazicite na
pripadnicite na zaednicite (rok do 31.12.2012), za {to ne se predvideni
finansiski sredstva.
- Vospostavuvawe i ekipirawe na oddelenie za sledewe na sostojbite so
pravata na zaednicite vo ramkite na Agencijata
4.3. Begalci i barateli na azil
4.4. Vnatre{no raseleni lica (VRL
4.5. Romi
- Vo buxetot za 2012 godina se obezbedeni sredstva za implementacija
na Dekadata za Romite, vo vkupen iznos od 45.990.000,00 MKD125. Za
pretsedavaweto so Dekadata, pak, se obezbedeni 1.800.000,00 MKD.
- Prezemawe aktivnosti za podobruvawe na infrastrukturata vo romskite
naselbi.
- Vo site predvideni programi i merki za vrabotuvawe od Operativniot
plan 2012–2013 kako celna grupa se vklu~eni Romite.
-1 Implementacija na Proektot „Inkluzija na decata Romi vo detskite
gradinki” vo u~ebnata 2011/12 godina.
- Od samoto ~itawe na prioritetite predvideni vo NPAA 2012
mo`e da se zaklu~i deka ne stanuva zbor za prioriteti, tuku za
parcijalno planirawe na odredeni aktivnosti i prodol`uvawe
na starite.
- Ostanuva da se re{i pra{aweto za kvalitetot na vrabotuvawata
na pripadnicite na zaednicite vo dr`avnata administracija, no
pred s# Vladata treba da ja objavi vistinskata brojka vraboteni.
- Namesto da se prezemaat merki za nadminuvawe na me|uetni~kite
tenzii predizvikani so „Skopje 2014” i praktikite na
segregacija i tenzija vo u~ili{tata, pome|u objavuvaweto na
Izve{tajot 2011 i NPAA 2012 me|uetni~kite odnosi se vlo{ija
so novi incidenti vo Struga i vo Bitola.
- Del od institucionalnite i administrativnite problemi od
Izve{tajot 2011 se tretiraat so merki od NPAA 2012.
- Strategijata za integrirano obrazovanie e postavena
najop{to, bez nikakva vremenska ramka nitu detalni merki za
sproveduvawe.
- Ostanuva nere{eno i pra{aweto za integriraweto na u~enicite
Romi vo paralelkite so drugite u~enici.
- Merkite za podobruvawe na op{tite i osnovni uslovi za `ivot
na romskata zaednica ostanuvaat nedovolni.
- Begalcite i raselenite lica voop{to ne se tretiraat.
- Nitu edna predlo`ena merka ne e potkrepena so finansiski
sredstva za nejzino sproveduvawe.
125
od koi 28.609.000,00 MKD buxetski sredstva i dopolnitelni 15.581.000, 00 MKD
61
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
- Decata Romi se prezastapeni vo oddelenijata za deca so posebni potrebi
(polovina se Romi, iako Romite opfa}aat samo 2,6% od naselenieto).
- Tempoto na sproveduvawe na Strategijata za Romite i akciskite planovi vo
ramkite na Dekadata za vklu~uvawe na Romite 2005–2015 zabavuva, dodeka
sredstvata de odgovaraat na potrebite.
- Nema podobruvawe na administrativnite kapaciteti na Kabinetot na
ministerot od romskata zaednica.
- Ostanuvaat visokata stapka na nevrabotenost kaj romskite `eni i mladina,
kako i nesigurnite uslovi za domuvawe i `iveewe, lo{oto zdravje,
niskata posetenost na u~ili{tata, niskite prihodi i visokata stapka na
mortalitet.
- Prodol`uvaat obvinuvawata za policiska brutalnost i prekumerna
upotreba na sila vrz Romite.
- Podobruvawe na kapacitetite na roditelite Romi, ~ii{to deca
se vklu~eni vo proektot,
- Podobruvawe na socijalnite i na jazi~nite ve{tini na decata
Romi, kako i vklu~uvawe na lokalnite vlasti vo podobruvaweto
na integracijata na decata Romi.
- Implementacija na Proektot za stipendirawe i mentorirawe
na u~enicite Romi od I do IV godina sredno obrazovanie. Vo
u~ebnata 2011/12 godina be{e obezbedena finansiska poddr{ka
za 600 u~enici.
- Gradewe na kapacitetite na 16 romski zdravstveni medijatori
vo 8 op{tini.
- Otvorawe na u{te eden RIC vo Skopje.
- Sproveduvawe obuki za gradewe na kapacitetite na relevantnite
strani126 za sproveduvawe na Strategijata za Romite, zajaknuvawe
na dijalogot so gra|anskoto op{testvo i promovirawe na
nejzinite prioriteti, kako del od nacionalnite i sektorskite
politiki.
- Revidirawe na postojnite lokalni akcioni planovi i
obezbeduvawe finansiska poddr{ka za implementacijata na
nivnite prioriteti.
- Odr`uvawe regionalna konferencija za problemot na licata bez
dokumenti, kako follow – up po konferencijata „Ovozmo`uvawe
pristap na Romite do dokumentite za li~na identifikacija –
regionalen predizvik”, vo juni 2010 godina.
- Sproveduvawe akcija za identifikacija na licata koi ne se
evidentirani vo mati~nite knigi.
- Podgotovka na kvartalni izve{tai do Vladata za tekot na
implementacijata na Dekadata i Strategijata na Romite
1
vrabotenite od Oddeleniot za implementacija na Strategijata i Dekadata na Romite i kabinetot na Ministerot bez resor, ~lenovite na
Nacionalnoto koordinativno telo, pretstavnici na celnite op{tini, vrabotenite vo RIC-ovite i NVOi
126
62
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
NPAA 2012
Komentar
63
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
SUDSKI SISTEM
Pristapno partnerstvo - Natamo{en razvoj na po~etnata i kontinuiranata obuka vo Akademijata za sudiite i obvinitelite. Zaokru`uvawe na
vospostavuvaweto na novite sudski strukturi i raspredeluvawe dovolno resursi za celosno funkcionirawe i zajaknuvawe na efikasnosta. Pravilno
i celosno izvr{uvawe na sudskite presudi.
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
1. Javno obvinitelstvo
- Ukinato e u~estvoto po slu`bena
dol`nost na ministerot za pravda
vo Sovetot na javnite obviniteli.
- SJO nazna~i 23 obviniteli.
1. Javno obvinitelstvo
- Sovetot na javnite obviniteli mese~no }e izvestuva
za aktivnostite vo odnos na izborot i razre{uvaweto
na javnite obviniteli, dodeka vo sorabotka so JORM
kontinuirano }e izvestuva za postapkite za nestru~no
i nesovesno rabotewe i disciplinska odgovornost.
- Za ureduvawe na statusot, pravata, dol`nostite i
odgovornostite na javnoobvinitelskite slu`benici,
kako i za sistemot na plati i nadomestoci, vo
2012 g. e predvideno da se donese Zakonot za
javnoobvinitelskata slu`ba.
(vidi poglavje 23)
64
Komentar
(Vidi i poglavje 23)
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
2. Sudski sovet
2. Sudski sovet
- ]e se prodol`i so aktivnostite za realizacija na
- So izmenite na zakonskata
novinite vo pravnata ramka vo odnos na izborot
ramka e ukinato pravoto na glas
na sudiite, sledeweto i ocenuvaweto na rabotata
na ministerot za pravda vo
na sudiite spored novite kriteriumi, sistemot na
Sudskiot sovet, vo soglasnost so
kariera vo napreduvaweto na sudiite, finansiraweto
evropskite standardi.
na sudstvoto, kako i aktivnostite za obezbeduvawe
- Donesen e paketot zakoni za
polesen i pobrz pristap na gra|anite do pravdata.
reforma na pravosudniot sistem.
- SS nazna~i 43 sudii od prv stepen - Sudskiot sovet i Sovetot na javnite obviniteli vo
naredniot period }e podgotvat programi za primena na
i 27 sudii od povisok stepen.
kriteriumite za opredeluvawe na brojot na sudiite i
- Vo april, Sobranieto go razre{i
javnite obviniteli za 2014–2019.
Pretsedatelot na Ustavniot
- Sudskiot sovet i Sovetot na javnite obviniteli }e
sud, otkako Vrhovniot sud gi
gi realiziraat planovite za izbor na sudii i javni
potvrdi naodite na Komisijata za
obviniteli od II i III generacija kandidati od ASJO i
lustracija.
}e se prezemat aktivnosti za realizacija na planot za
- Zajaknuvawe na ~ove~kite resursi
izbor na javni obviniteli od IV generacija.
i podobruvawe na prostornite
- Sudskiot sovet mese~no }e izvestuva za aktivnostite
uslovi na AOSO.
vo odnos na izborot i razre{uvaweto na sudiite,
- 22 od kandidatite za sudii i
za javnite sednici za raspravawe po pretstavkite i
obviniteli koi vo poslednite tri
poplakite od gra|anite i od pravnite lica za rabotata
godini zavr{ija na AOSO s# u{te
na sudiite i kontinuirano }e izvestuva za postapkite
ne se vraboteni.
za nestru~no i nesovesno rabotewe i disciplinska
odgovornost, a }e izgotvi i Izve{taj za sledeweto i
ocenuvaweto na rabotata na sudiite i pretsedatelite
na sudovite za 2011 godina.
Komentar
- Del od prioritetite navedeni vo poglavjeto
23 od NPAA 2011 ne se povtoruvaat vo NPAA
2012, iako istite ne se zavr{eni i treba{e
da odgovorat na nekoi od zabele{kite na
Izve{tajot za napredokot za 2011.
- Golem del od utvrdenite prioriteti ne
se dovolni za da odgovorat celosno na
zabele{kite na Komisijata (nezavisnost
na sudstvoto: funkcionirawe na Sudskiot
sovet i Sovetot na javnite obviniteli),
iako pove}eto od zabele{kite se odnesuvaat
na lo{ite praktiki i ne mo`at da se
saniraat so izmeni na propisite.
- Ostanuvaat zabele{kite koi ne se
adresirani vo nitu eden od dvata
relevantni dela posveteni na sudstvoto
vo NPAA 2012 (pr. Kako da se zgolemi
su{tinskata nezavisnost i stru~nost
vo postapuvaweto, a ne samo tehni~kite
uslovi. Ova osobeno ima zna~ewe ako se
ima predvid zasilenata zabele{ka za
nezavisnosta na sudstvoto i ednakvata
primena na pravoto vo Izve{tajot na EK
2011 godina).
- Dopolnitelno, ostanuvaat neadresirani
zabele{kite {to se odnesuvaat na
zajaknuvaweto na kapacitetite na sudstvoto
i obvinitelstvoto (ne se predviduvaat
drugi vrabotuvawa so cel da se zajaknat
sudskata i javnoobvinitelskata
administracija).
- Ostanuva problemot so odlo`enata primena
na noviot ZKP.
(Vidi i poglavje 23)
65
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
3. Buxet na sudstvoto
- Nesoodvetnoto finansirawe
na sudovite go popre~uva
natamo{niot napredok vo
praktikata.
66
NPAA 2012
- Akademijata za sudiite i javnite obviniteli (ASJO), vo
sorabotka so Sudskiot sovet na RM i Sovetot na javnite
obviniteli, }e prodol`i so aktivnostite za priem na
pettata generacija kandidati za po~etna obuka, kako i
so natamo{nata realizacija na programite za po~etna
i kontinuirana obuka na sudiite i obvinitelite, kako
i na sudskite i javnoobvinitelskite slu`benici.
- Za celosno ekipirawe na Upravniot sud, ostanuva da se
izberat u{te trojca sudii.
- ]e se izgotvi Izve{taj za primenata na Zakonot za
izvr{uvawe vo odnos na transferot na izvr{nite
predmeti i }e se prodol`i so imenuvaweto izvr{iteli
za nepopolnetite izvr{itelski mesta.
- So cel da se sledi rabotata na sudovite, }e se izgotvat
polugodi{ni izve{tai za sostojbata so sovladuvaweto
na prilivot i namaluvaweto na zaostatokot na
predmetite.
- ]e se realizira MATRA - Proekt za poddr{ka i
unapreduvawe na sproveduvaweto na medijacijata vo
RM.
- Predvideno e da se realizira proekt za nabavka i
testirawe na softverskata aplikacija za generirawe
tabeli i izve{tai za rabotata na sudovite, koi }e
bidat funkcionalni od 2013 godina (Gojust i CEPEJ
procesi).
- ]e se prodol`i so realizacijata na aktivnostite za
implementacija na Zakonot za krivi~nata postapka,
preku donesuvawe izmeni na zakonite od aspekt na
usoglasuvawe so ZKP, podzakonskite akti, kako i
sproveduvawe obuki za sudiite, javnite obviniteli,
pripadnicite na Ministerstvoto za vnatre{ni
raboti, Finansiskata policija, Carinskata uprava i
advokatite.
- JORM }e donese Odluka za formirawe istra`en centar,
a }e se prezemat i aktivnosti za zajaknuvawe na
kadrovskite kapaciteti na javnite obvinitelstva.
Komentar
-
Sudskiot buxet se zgolemuva sekoja
godina, no o~igledno nedovolno za da
dostigne nivoto na nezavisna vlast koja }e
napreduva i }e funkcionira vo praktikata,
{to se notira so Izve{tajot vo 2011.
(Vidi i poglavje 23)
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
POLITIKA ZA BORBA PROTIV KORUPCIJA
Pristapno partnerstvo - Adekvatno sledewe na preporakite na DKSK i na DZR. Celosno sproveduvawe na preporakite od GREKO. Zajaknuvawe
administrativnite kapaciteti zaradi sproveduvawe na pravilata za finansirawe na politi~kite partii i na izbornite kampawi. Izrekuvawe
efektivni kazni vo slu~aite na prekr{uvawe. Prosleduvawe na sprovedenite revizii vo vrska so diskrecionite prava na odredeni javni slu`benici.
Celosna primena na Zakonot za pristap do informaciite od javen karakter. Natamo{no zajaknuvawe na sorabotkata me|u instituciite.
Srednoro~ni prioriteti - Zaokru`ena strategija za borba protiv korupcijata, Primena na odredbite za spre~uvawe na konfliktot na interesi, vo
soglasnost so me|unarodnite standardi.
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
1. Pravna ramka
- Potrebni se izmeni na Zakonot za finansirawe na
politi~kite partii (finansiraweto na politi~kite
kampawi i sankcioniraweto).
- Carinskata uprava treba da bide prioretizirana
kako visok korupciski rizik pri razvivaweto i
implementiraweto na idnite antikorupciski programi.
- Potrebni se zakonski izmeni pred da bidat sprovedeni
sistemski proverki na sodr`inata na izjavite za
konflikt na interesi.
- Potrebi se zakonski izmeni na Zakonot za pristap
do informaciite, zaradi obezbeduvawe celosna
transparentnost.
- S# u{te se slabi mehanizmite za vnatre{na kontrola na
javnata administracija.
- Novite odredbi od Krivi~niot zakonik za pro{irena
konfiskacija, neosnovano zbogatuvawe i krivi~na
odgovornost na pravnite lica treba doprva da se
sproveduvaat.
- Sudirot na interesi vo praktikata ne se sankcionira.
- Slab kapacitet na sudstvoto da se spravi so
~uvstvitelnite slu~ai na korupcija na visoko nivo.
- Potrebno e zajaknuvawe na mehanizmot za nadvore{en
nadzor.
- Transparentnosta na javnata potro{uva~ka ne e dovolna.
- Nema izgradeno uspe{no dosie za proverka na
deklaraciite na imenuvanite i izbranite lica.
- Pravnata i institucionalnata za{tita na potka`uva~ite e
nedovolna, pa poradi toa retko se prijavuva korupcija.
1. Pravna ramka
- Ministerstvoto za pravda }e podgotvi
informacija za zaklu~ocite od Izve{tajot
na GREKO za usoglasenost na Republika
Makedonija so preporakite od III krug na
evaluacijata.
- Podgotovka za IV krug na evaluacijata na
Republika Makedonija od strana na GREKO.
- Izmeni vo Zakonot za sudir na interesi i
donesuvawe podzakonski akt so koj }e se
uredi na~inot na proverka na sodr`inata na
izjavite za interesi.
- Izmeni i dopolnuvawa na Zakonot za
spre~uvawe na korupcijata, so cel da se uredi
sistematskata i institucionalnata za{tita
na licata koi sakaat da prijavat slu~ai na
korupcija.
- Izmeni vo Zakonot za sledewe na
komunikaciite koi se odnesuvaat na
ovlastuvaweto na MVR vo delot na sledeweto
na komunikaciite.
- Implementacija na Zakonot za krivi~na
postapka, preku donesuvawe na potrebnite
izmeni na zakonite od aspekt na
usoglasuvaweto so ZKP, i donesuvawe na
podzakonskite akti
- Donesuvawe Odluka za formirawe istra`en
centar, kako zajaknuvawe na kadrovskite
kapaciteti na javnite obvinitelstva.
- Vo delot na politi~kite
kriteriumi, NPAA 2012 ne go
adresira pogolemiot del od
zabele{kite vo izve{tajot. Na
primer, ostanuva nejasno kako: 1)
}e se prioritizira Carinskata
uprava, kako visok korupciski
rizik; 2) }e se podobri slobodniot
pristap do informaciite; 3) }‌e
se podobri transparentnosta na
javnata potro{uva~ka; 4) }e se
zgolemi nezavisnosta i kapacitetot
na sudstvoto za spravuvawe so
~uvstvitelnite slu~ai na korupcija
na visoko nivo. Dopolnitelno,
izve{taite na me|unarodnite
organizacii koi ja sledat
korupcijata ne se voop{to rozovi.
Transparensi interne{nl vo
izve{tajot za 2011 godina bele`i
pad na Makedonija za 7 mesta vo
odnos na indeksot na korupcijata
vo sporedba so minatata godina.
Ponatamu, Svetskiot ekonomski
forum go smeta makedonskoto
sudstvo za najmalku nezavisno
vo celiot region i go rangira na
105-toto mesto od 142 dr`avi na
svetsko nivo.
67
(Vidi i poglavje 23).
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
2. Dr`avna komisija za spre~uvawe na korupcijata
- Javnata doverba vo DKSK ostanuva slaba.
- Krateweto na buxetot i mandatot na DKSK ja doveduva
vo pra{awe politi~kata volja za uspe{na borba protiv
korupcijata.
- Sporni se kriteriumite za izbor na novite 7 ~lena na
DKSK.
2. Dr`avna komisija za spre~uvawe korupcija
- Proverka na podatocite od anketnite
listovi za izbranite i imenuvanite lica.
- Podgotvuvawe na Izve{taj so preporaki od
izvr{eni revizii na politi~kite partii.
- Izvr{uvawe na revizii na politi~kite
partii od aspekt na sproveduvawe na
preporakite.
- Sproveduvawe na aktivnostite predvideni
vo Akcioniot plan na Dr`avna programa
za prevencija i represija na korupcijata,
i prevencija i namaluvawe na pojavata na
sudir na interesi 2011-2015.
- Buxetot na DKSK za 2012 godina e
zgolemen za 2 milioni denari, no
istovremeno za duri 5 milioni
denari e zgolemena i stavkata za
plati, poradi zgolemeniot broj
vraboteni. Povtorno, so realnoto
kratewe na sredstvata, se
doveduva vo pra{awe politi~kata
volja za uspe{na borba protiv
korupcijata.
- Vo javnosta postoi percepcija
deka DKSK e pretvorena vo
instrument na vlasta za presmetka
so politi~kite neistomislenici
i protivnici. Vo NPAA 2012 ne
e predvidena nikakva aktivnost
{to bi odela vo nasoka na
podobruvawe na imixot na ovaa
institucija (Vidi i poglavje 23).
3. Koordinacija
- Slaba sorabotka me|u DKSK, Ministerstvoto za pravda i
drugite nadle`ni organi.
- Doprva treba da se napravi zna~ajna analiza za nivoto
i za vidot na korupcija vo razli~nite oblasti.
- Sobiraweto i obrabotkata na relevantnite podatoci
za merewe na stepenot i prirodata na korupcijata,
kako i na delotvornosta na antikorupciskite merki,
ostanuvaat nepotpolni.
- Site nadle`ni organi ostanuvaat bez dovolen broj
kadri i finansiski sredstva.
3. Koordinacija
- Redovno odr`uvawe sostanoci na me|uresorskoto telo za borba protiv korupcija.
- Iako zabele{kite vo izve{taite
za napredokot se identi~ni vo
poslednive nekolku godini,
otsustvuvaat konkretni merki
za nivno nadminuvawe (Vidi i
poglavje 23).
68
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
REGIONALNI PRA[AWA I ME\UNARODNI OBVRSKI
Pristapno partnerstvo - Celosna sorabotka so Ha{kiot tribunal i ispolnuvawe na site potrebni preduslovi za obezbeduvawe dobar proces za mo`no
vra}awe na slu~aite od Hag. Natamo{na promocija na tranzicijata na Paktot za stabilnost kon regionalna ramka za sorabotka i efektivna implementacija
na CEFTA. Obezbeduvawe dobrososedski odnosi preku intenzivirawe na naporite so konstruktiven priod da se iznajde zaemnoprifatlivo re{enie za
imeto so Grcija, vo ramkite na Rezoluciite na Sovetot za bezbednost na ON br. 817/93 i 845/93, i da se izbegnuvaat akcii koi{to bi mo`ele negativno
da vlijaat. Neguvawe na sorabotkata so sosednite dr`avi i obezbeduvawe efektivna implementacija na prekugrani~nata sorabotka, borba protiv
organiziraniot kriminal, trgovijata na lu|e i {vercuvaweto, sudskata sorabotka, grani~noto upravuvawe, readmisijata i `ivotnata sredina.
Srednoro~ni prioriteti - Promocija na regionalniot dijalog, stabilnosta i dobrososedstvoto i sorabotkata.
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
1. Me|unaroden krivi~en
tribunal za porane{na
Jugoslavija
- Republika Makedonija
prodol`i celosno da
sorabotuva so Me|unarodniot
krivi~en sud za porane{na
Jugoslavija (MKSJ). Nema
zaostanati slu~ai ili
`albi vo sudska postapka
vo Hag. Vo juli, Sobranieto
na RM donese avtenti~no
tolkuvawe na Zakonot za
amnestija, pri {to opredeli
deka amnestijata treba da gi
opfati osomni~enite od site
slu~ai {to nema da bidat
procesirani pred MKSJ. Eden
od slu~aite be{e zapren od
strana na Krivi~niot sud vo
Skopje, po barawe na javniot
obvinitel. Ostanuva da se
opredeli statusot na drugite
slu~ai.
1. Me|unaroden krivi~en tribunal za porane{na Jugoslavija
- Republika Makedonija prodol`i i natamu celosno da
sorabotuva so Me|unarodniot krivi~en tribunal za
porane{na Jugoslavija. Sobranieto na Republika Makedonija
na 19 juli 2011 donese avtenti~no tolkuvawe na ~lenot 1 od
Zakonot za amnestija. Toj se primenuva na site storiteli na
krivi~ni dela povrzani so konfliktot vo 2001, zaklu~no so
26 septemvri 2001, osven za licata koi izvr{ile krivi~ni
dela povrzani i vo vrska so konfliktot vo 2001 godina,
i protiv koi ve}e se vodi postapka pred Me|unarodniot
tribunal za gonewe na licata odgovorni za te{ko kr{ewe
na me|unarodnoto humanitarno pravo na teritorijata na
porane{na Jugoslavija od 1991 godina. So ova bea zatvoreni
~etirite predmeti vrateni od Tribunalot.
- Osven notiraweto na fakti~kata sostojba,
deka se zatvoreni ~etirite slu~ai, vo
NPAA ne e navedeno ni{to drugo.
- EK prethodno dve godini vo Izve{tajot za
napredokot gi povtoruva{e zabele{kite
vo odnos na ha{kite slu~ai i ne e jasno
dali ova re{enie e soodvetniot na~in na
nadminuvawe na istite.
69
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
2. Me|unaroden krivi~en sud
- Republika Makedonija se
priklu~i kon Odlukata na
Sovetot za unapreduvawe na
univerzalnata poddr{ka za
Me|unarodniot krivi~en
sud i za promovirawe na
naj{irokoto mo`no u~estvo
vo nea. Sepak, Makedonija
s# u{te ima bilateralna
spogodba so SAD za
izzemawe od nadle`nosta
na Me|unarodniot krivi~en
sud, {to ne e vo soglasnost so
zaedni~kite pozicii na EU za
integritet na Rimskiot statut,
nitu so principite povrzani
so EU za bilateralnite
spogodbi za imunitet. Zemjata
treba da se usoglasi so stavot
na EU.
2. Me|unaroden krivi~en sud
- Pri sklu~uvaweto na bilateralniot dogovor so SAD za
izzemawe na amerikanskite gra|ani od jurisdikcijata na
Me|unarodniot krivi~en sud, Republika Makedonija gi ima{e
predvid nasokite na EU od septemvri 2002. Spogodbata e
sklu~ena na nerecipro~na osnova, odnosno se odnesuva
samo na dr`avjanite na SAD, i ne vlijae na obvrskite {to
gi prezede Makedonija so ratifikacijata na Rimskiot
statut. Spogodbata ne ja isklu~uva mo`nosta na eventualnite
izvr{iteli na krivi~ni dela da im bide sudeno vo
Makedonija ili tie da bidat predadeni na SAD zaradi
natamo{na postapka. Vo soglasnost so nasokite na EU, so
Spogodbata se predviduva mo`nosta za nejzino raskinuvawe,
po barawe na edna od stranite-potpisni~ki.
- Za razlika od prethodnite godini, koga
iako ne se prezemaa nikakvi merki,
vo NPAA barem stoe{e deklarativnata
zalo`ba za nadminuvawe na vakvata
sostojba i za iznao|awe re{enie, vo
NPAA 2012, {to e mnogu postra{no, ima
samo pojasnuvawe na fakti~kata sostojba,
a nema duri ni deklarativna zalo`ba
za iznao|awe re{enie, a ne pak da e
navedeno {to konkretno }e se prezeme,
zaradi usoglasuvawe so nasokite na EU
usvoeni od Evropskiot sovet vo septemvri
2002. Ova barawe e del i od Pristapnoto
partnerstvo.
70
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
3. Regionalna sorabotka
- RM prodol`i celosno da
u~estvuva vo regionalnite
inicijativi.
- Republika Makedonija
prodol`uva da igra
konstruktivna uloga vo odnos
na bilateralnite odnosi so
sosednite zemji-~lenki i
drugite zemji od procesot na
pro{iruvaweto.
3. Regionalna sorabotka
- Republika Makedonija }e prodol`i zasileno so natamo{no
unapreduvawe na sorabotkata i na regionalnite inicijativi.
- Unapreduvawe na politi~kata sorabotka na site nivoa,
vklu~uvaj}i i na ekspertsko nivo, vo funkcija na procesite
na evropskite integracii, a osobeno na pra{awata od
po{irok regionalen interes, kako {to se: prekugrani~nata
sorabotka, transportot i energetikata, za{titata i
unapreduvaweto na `ivotnata sredina, borbata protiv
organiziraniot kriminal, borbata protiv korupcijata,
policiskata i carinskata sorabotka, nelegalnata trgovija so
lu|e, ilegalnata migracija, i readmisijata, upravuvaweto so
granicite i zdravstvenata za{tita.
- Implementacija na prioritetite vo ramkite na Procesot
za sorabotka vo Jugoisto~na Evropa (PSJIE), Sovetot
za regionalna sorabotka (SRS), Centralnoevropskata
inicijativa (CEI), i SECI – centarot vo Bukure{t.
- Prodol`uvawe na aktivnostite vo ramkite na CEFTA, u~estvo
vo aktivnostite i nastanite vo ramkite na Energetskata
zaednica za Jugoisto~na Evropa i intenzivirawe na
aktivnostite za ispolnuvawe na obvrskite od Dogovorot za
osnovawe na energetskata zaednica, Dogovorot za edinstvena
evropska vozduhoplovna oblast (ECAA), kako i u~estvo vo
pregovorite za Transportnata zaednica.
- Zajaknuvawe na sorabotkata vo ramkite na trilateralnite
(pograni~ni) proekti.
- Promocija na sorabotkata vo ramkite na procesot za
stabilizacija i asocijacija, preku potpi{uvawe soodvetni
bilateralni spogodbi so dr`avite koi sklu~ile Spogodba za
stabilizacija i asocijacija so EU.
- Povtoreno e re~isi s# od NPAA 2009,
NPAA 2010 i NPAA 2011, vo odnos
na natamo{noto unapreduvawe na
sorabotkata vo kontekst na regionalnite
inicijativi.
- Imaj}i predvid deka se raboti za
dokument {to treba da gi sodr`i
kratkoro~nite i srednoro~nite
prioriteti/aktivnosti, povtorno stoi
zabele{kata deka ne se naveduvaat
konkretni inicijativi, predlozi ili
na~ini za zajaknuvawe na sorabotkata
na regionalno nivo, {to poka`uva
na toa deka Makedonija nema cel da
ima proaktivna uloga i da ja poddr`i
regionalnata sorabotka, osven
deklarativno, u{te pomalku da bide lider
vo regionot.
- Vo odnos na faktot deka Makedonija
pretsedava/rakovodi so nekolku
regionalni proekti/centri, toa e sekako
za pozdravuvawe, no mora da se istakne
deka, za `al, istoto e formalno, bez
konkretni inicijativi i rezultati, i
celosno nevidlivo, odnosno nedovolno
afirmirano vo javnosta, {to e za osuda.
71
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
72
NPAA 2012
Komentar
- Makedonija pretsedava/rakovodi so nekolku regionalni
proekti/centri – MARRI (Migration, Asylum, Refugees
Regional Initiative), RACVIAC (Center for Security Cooperation),
Zdravstvenata mre`a na zemjite od JIE, Sekretarijatot
na Mre`ata na asocijaciite na lokalnite vlasti na JIE
(NALAS), Postojanata rabotna grupa za regionalen ruralen
razvoj (SWG), koja so svoi pretstavnici participira i vo
Sovetot za regionalna sorabotka i SEKI. Vo 2011 godina,
Makedonija be{e pretsedava~ na Evropskiot forum za
namaluvawe na rizicite od katastrofi (European Forum for
Disaster Risk Reduction - EFDRR).
- Republika Makedonija izrazi interes za ~lenstvo vo
Jadransko- jonskata inicijativa, vo april 2011 godina, za
vreme na crnogorskoto pretsedavawe so istata. Vo periodot
od juni 2012 do juni 2013 godina, Republika Makedonija
}‌e go prezeme pretsedavaweto so PSJIE, a tekovno e del od
Upravuva~kata trojka na PSJIE.
- Se pozdravuva inicijativata za ~lenstvo
vo Jadransko-jonskata inicijativa, so
nade` deka istata ne e dadena samo
zaradi nekakvo politi~ko poentirawe,
tuku zatoa {to e napravena seriozna
analiza na toa koi se benefitite
od ~lenstvoto i seriozni planovi i
strategija, za {to nema informacii, nitu
pak e nekade navedeno.
- Isto taka, za pozdravuvawe e prezemaweto
na pretsedatelstvoto so PSJIE od
juni 2012 do juni 2013 godina, no bez
konkretni celi, strategija, inicijativi
i programa (koi se va`ni, a nikade
ne se spomenuvaat), istoto }e pomine
nezabele`ano, kako vo drugite slu~ai.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
4. Bilateralni odnosi
so drugite dr`avi od
pro{iruvaweto i so sosednite
dr`avi-~lenki
4.1. Albanija
4.2. Bosna i Hercegovina
4.3. Hrvatska
4.4. Crna Gora
4.5. Turcija
4.6. Srbija
- Ostanuva nere{eniot spor na
crkvite
4.7. Grcija
- Odnosite i natamu se
negativno zasegnati od
nere{enoto pra{awe so
imeto.
- Vladata postavi statua vo
centarot na Skopje, a Grcija
go protolkuva toa kako
provokacija poradi sli~nosta
na istata so Aleksandar
Veliki.
- Treba da se izbegnuvaat
aktivnosti i izjavi {to bi
mo`ele negativno da vlijaat
vrz dobrososedskite odnosi,
vklu~uvaj}i i dogovorawe na
zaemnoprifatlivo re{enie za
imeto, pod pokrovitelstvo
na ON.
4.8. Bugarija
- Pra{awata povrzani so
etni~kata pripadnost
prodol`uvaat da bidat
predmet na zagri`enost.
4. Bilateralni odnosi so drugite dr`avi od pro{iruvaweto i
so sosednite dr`avi-~lenki
- RM }e gi spodeli iskustvata od procesite na evropskite
integracii i preku zajaknuvawe na ekonomskata sorabotka.
Albanija
- Posebno vnimanie se posvetuva na infrastrukturnite
proekti, patnoto i `elezni~koto povrzuvawe, Koridorot 8,
energetskoto povrzuvawe, intenzivnata i konstruktivnata
sorabotka vo ramkite na regionalnite inicijativi i
me|unarodnite institucii i organizacii, osobeno vo oblasta
na evrointegrativnite procesi.
Bosna i Hercegovina
- Se o~ekuva prodlabo~uvawe na odnosite i na sorabotkata i
prezemawe na predvidenite aktivnosti, osobeno na planot
na potpi{uvaweto na ve}e usoglasenite dogovori/spogodbi,
kako i organiziraweto biznis forum.
Hrvatska
- Makedonija ima interes za natamo{en kontinuitet vo
komunikacijata i spodeluvawe na hrvatskite iskustva od
pristapniot i od pregovara~kiot proces.
- Vo naredniot period se o~ekuva i intenzivirawe na
ekonomsko-trgovskite odnosi.
Crna Gora
- Narednata godina se o~ekuva potpi{uvawe na spogodbata
me|u vladite za preminuvawe na granicata so biometriski
li~ni karti. Intenziviraweto na bilateralnite odnosi
i sorabotka me|u dvete zemji }e prodol`i i vo naredniot
period, osobeno na ekonomski plan, so organizirawe biznis
forumi kako i so zaedni~ki nastap po odnos na pra{awa od
vitalen regionalen interes.
- Nema konkretni inicijativi i predlozi
za zajaknuvawe na sorabotkata na
bilateralno nivo, {to zboruva za
nemaweto proaktiven pristap. Golem del
od inicijativite navedeni vo NPAA 2009
i 2010 ostanaa nerealizirani, a vo NPAA
2011 voop{to ne bea spomenati ili, pak,
se realiziraa so golemo prolongirawe
(pr. otvoraweto grani~ni premini ili
sklu~uvaweto razli~ni spogodbi za
sorabotka).
- Vo najgolemiot broj slu~ai se dava
samo pregled na dosega{nite odnosi i
sostojbi i se naveduvaat op{to oblastite
na interes za sorabotka, bez konkretni
inicijativi. Nelogi~no e zo{to kaj nekoi
dr`avi za koi se pretpostavuva deka
treba da imame intenzivna sorabotka,
takva ne e predvidena i konkretizirana,
kako na pr. so Hrvatska.
- Osven op{ta konstatacija na interes za
sorabotka ili o~ekuvawa, ne se navedeni
konkretni inicijativi i aktivnosti.
73
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
Turcija
- Osobeno vo odnos na sorabotkata
- Vo naredniot period dvete zemji }e prodol`at so redovni
za spodeluvawe na iskustvata od
bilateralni konsultacii i so razmena na iskustva, me|u drugoto,
pristapuvaweto vo EU, nema konkretni
vo vrska so pra{awata od procesot na integrirawe vo EU. Akcentot
inicijativi, a toa {to e u{te
}e bide staven i na ekonomskata sorabotka. Vo 2012 godina, me|u
pozagri`uva~ko zatoa {to Makedonija
drugoto, se o~ekuva otvorawe na Kulturno-informativni centri
u{te vo 2007 ima sklu~eno spogodba za
na Republika Makedonija vo Istanbul i na Republika Turcija vo
sorabotka so Hrvatska vo procesot na
Skopje.
pristapuvawe vo EU, koja izminative
Srbija
godini nitu se spomenuva{e, nitu pak se
- Republika Makedonija inicira{e sklu~uvawe spogodba za
efektuira{e, ostana da postoi samo na
sorabotka so Srbija, vo kontekst na procesot na pristapuvawe vo
hartija, i ne se spomenuva ponatamu.
EU.
Albanija
- Vo odnos na ekonomskata bilateralna sorabotka, e predvideno
- Ne se spomenuva Spogodbata za sorabotka
da otpo~ne so rabota Kancelarijata na Stopanskata komora na
vo procesot na pristapuvawe vo EU, koja
Republika Srbija vo Republika Makedonija.
e odamna usoglasena, nitu konkretni
Kosovo
inicijativi vo vrska so Koridorot 8,
- Zaemen prioritet e unapreduvaweto na ekonomskata sorabotka,
`elezni~kata pruga, grani~niot premin
osobeno vo oblasta na energetikata, infrastrukturata i
Trebi{te-Xepi{te.
transportot.
Bosna i Hercegovina i Hrvatska
- Se o~ekuva otvorawe na noviot regionalen grani~en premin
- Nema navedeno nikakvi drugi konkretni
Belanovce-Stan~i}, pro{iruvawe na infrastrukturnata
inicijativi i aktivnosti, osven
mre`a (avtopatot Skopje – Pri{tina), energetsko povrzuvawe
potpi{uvaweto na ve}e usoglasenite
(dalnovodot Skopje – Pri{tina) i modernizacija na grani~nite
spogodbi i organizirawe biznis forum.
premini Blace i Ja`ince
Crna Gora
Grcija
- Nema konkretni inicijativi i aktivnosti
- Republika Makedonija ima cvrsta opredelba za razvoj na
(osven Spogodbata za patuvawe so li~ni
dobrososedskite odnosi i bilateralnata sorabotka so Republika
karti, i organiziraweto biznis forumi
Grcija vrz principite na zaemna doverba i po~ituvawe. Republika
i zaedni~ki nastapi za pra{awa od
Makedonija e zainteresirana za intenzivirawe na politi~kite
regionalen interes), pa duri ne se
kontakti i dijalogot so Republika Grcija, so cel da se iznajde
ni spomenuva sorabotka na poleto na
zaemno prifatlivo re{enie za nametnatiot spor od strana na
evrointegraciite, nitu aktivnostite za
Grcija, pod pokrovitelstvo na ON.
implementacija na potpi{anata Spogodba
Bugarija
za sorabotka me|u dvete dr`avi za
- Podgotvenost za konkretni aktivnosti vo sferata na ekonomskite,
pristapuvawe vo EU.
infrastrukturnite i energetskite proekti od zna~ewe za dvete
zemji i za regionot.
74
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
Turcija
- Drugi konkretni aktivnosti i inicijativi
ne se naveduvaat.
Srbija
- Nema konkretni inicijativi, osven
Spogodbata za sorabotka vo kontekst na
procesot na pristapuvawe vo EU, nitu se
informira {to se slu~uva so grani~nite
premini: Lojane-Miratovac, Ogut-Trgovi{te,
Golema Crcorija-Gole{. Sporot me|u
crkvite, koj ve}e so godini e zabele{ka vo
Izve{taite na EK, ne se spomenuva.
Kosovo
- se pozdravuva naveduvaweto na konkretnite
inicijativi/planovi, no ima prostor za
mnogu pove}e inicijativi i aktivnosti.
- ne se izvestuva za sostojbata so
proektiraniot grani~en premin Tanu{evciDebalde.
Grcija
- Ne se spomenuvaat nikakvi konkretni
inicijativi i aktivnosti, a nema
informacija za proektiranite grani~ni
premini Markova Noga-German, PulevecAridea, Nikoli}-Dojrani i Bitola–Lerin
preku revitalizacija na `elezni~kata
pruga.
Bugarija
- Osven podgotvenost, ne se navedeni
konkretni aktivnosti vo oblastite od
zaedni~ki interes.
- Nema informacija za preminite BerovoKlepalo-Sandanski, Peh~evo-Simitli,
Del~evo-Nevestino.
- Zagri`enosta za pra{awata povrzani so
etni~kata pripadnost, koja EK ja povtoruva
sekoja godina, ne e adresirana.
75
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
EKONOMSKI KRITERIUMI
Pristapno partnerstvo - Natamo{na registracija na zemji{teto i imotot, zajaknuvawe na katastarot zaradi podobruvawe na pravnata sigurnost na
ekonomskite operatori i za podobro funkcionirawe na mehanizmite na pazarnata ekonomija, Podobruvawe na efikasnosta na javnite uslugi preku
obezbeduvawe dopolnitelni sredstva za obuka i nadgradba na tekovnata infrastruktura.
Srednoro~ni prioriteti - Zabrzuvawe na naporite za dobivawe odr`liv pazar na elektri~na energija soglasno obvrskite za liberalizacija preku
eliminacija na postojnite iskrivuvawa poradi cenite koi ne go vklu~uvaat pokrivaweto na tro{ocite i zajaknuvawe regulatornite institucii i
fizi~kata infrastruktura; Podobar kvalitet na javnata potro{uva~ka preku zajaknuvawe na kapacitetot za srednoro~ni planirawe i za podobro
izvr{uvawe na buxetot na javniot sektor; Natamo{no podobruvawe na kvalitetot na obrazovanieto, preku posledovatelno finansirawe na
infrastruktura/personal neophoden za sproveduvawe na novite reformi vo obrazovaniot sektor. Natamo{no podobruvawe na pazarot na trudot i
namaluvawe na nevrabotenosta preku dopolnitelni merki za mladite, dolgoro~no nevrabotenite i preku modernizirawe na socijalnata sigurnost
i obrazovaniot sistem; Natamo{no integrirawe na neformalniot sektor vo formalnata ekonomija; Nadgradba na infrastrukturata za energija i
transport zaradi zajaknuvawe na konkurentnosta na ekonomijata.
Izve{taj za napredokot 2011
Postoewe na funkcionalna pazarna
ekonomija
Osnovi na ekonomskata politika
- Podnesena e Pettata Pretpristapna
ekonomska programa (PEP).Taa
pretstavuva izvodliva, iako ponekoga{
optimisti~ka, makroekonomska i
fiskalna ramka, koja poka`a podobreni
kapaciteti za izgotvuvawe na PEP.
- Politi~kiot konsenzus za osnovite na
ekonomskata politika se odr`uva.
76
NPAA 2012
Postoewe na funkcionalna pazarna
ekonomija
- NPAA 2012 nema komentari za ova
Komentar
-
Pretpristapnata ekonomska programa (PEP)
povtorno, i vo ovaa NPAA (ve}e po petti pat), ne
e tretirana. Kvalitetot na PEP, iako podobren, i
ponatamu pati od pregolem optimizam. Potvrda
za toa deka dokumentot e nerealen i neizvodliv
e faktot {to ne gi ostvaruva svoite krajni
celi. Toa se: ostvaruvawe na prioritetite od
Pristapnoto partnerstvo na RM, zabrzuvawe
na ekonomskiot rast, so cel da se namali
nevrabotenosta i da se podobri `ivotniot
standard na gra|anite. Ne se pravi monitoring
na ostvaruvaweto na PEP, negova evaluacija,
nitu pak se ocenuva negovoto vlijanie vrz
ostvaruvaweto na rezultatite. Se ~ini deka
Vladata i ne e mnogu zainteresirana za toa da ja
koristi PEP kako vodi~ za ekonomski reformi
i pribli`uvawe kon EU (nedostiga posvetenost),
tuku za da ima {to da $ poka`e na Evropskata
komisija.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Makroekonomska stabilnost
Makroekonomska stabilnost
- Odr`uvawe na makroekonomskata
- Realniot BDP porasna za 1,8% vo 2010,
stabilnost, ekonomski rast na zdravi,
sporedeno so padot od 0.9% vo 2009.
odr`livi osnovi, koordinirana fiskalna
BDP prodol`i da raste za 5,2% vo prvata
i monetarna politika.
polovina od 2011. Glaven dvigatel na
Ekonomska aktivnost
rastot vo vtoriot kvartal od 2011 be{e
1) Realen rast na BDP vo 2012 okolu 4,5%;
privatnata potro{uva~ka. Silniot porast
za 2013 - 5 %, za 2014 – 5,5 %;
e odraz na slabata baza vo prethodnata
2) rast na bruto investicii od 8,5 %;
godina. Vkupnoto nivo na industrisko
3) privatna potro{uva~ka 4%;
proizvodstvo e s# u{te na nivo ponisko
4) javna potro{uva~ka 1,4%; i
od ona pred krizata.
5) izvoz 7,7%, uvoz 7%.
Ekonomska aktivnost
- Ekonomskata aktivnost po~na povtorno
da se zasiluva, po~nuvaj}i od esenta
2010 god. Zna~aen udel vo silniot
porast na bruto-investiciite vo fiksen
kapital odigraa vladinite rashodi vo
grade`ni{tvoto.
Komentar
- Makroekonomskata stabilnost i ponatamu }‌e
se odr`uva, no cenata na stabilnosta e mnogu
visoka, a ja pla}aat - vo krajna linija - gra|anite.
Ova od pri~ina {to ima stabilen denar, no
nema „ekonomski rast na zdravi i odr`livi
osnovi” pridru`en so porast na vrabotenosta
i na `ivotniot standard i so namaluvawe na
siroma{tijata.
- Na sreden rok cenata na stabilnosta }e bide u{te
pogolema, so ogled na faktot deka „odr`livoto
nivo na javen dolg i umerenoto nivo na buxetskiot
deficit se obi~na floskula nasproti realnite
brojki za dr`avniot dolg. Kone~no, visinata i
„te`inata” na dolgot treba da se merat i od aspekt
na mo}ta na ekonomijata da kreira nova vrednost
i da sozdava vi{oci od koi }e mo`e da se otpla}a
dolgot.
- Proekciite za porast na BDP se optimisti~ki.
EK, na primer, za 2012 i 2013 predviduva rast od
2,5% i 3,5%. I MMF ja namali prognozata za rastot
na 2%, a EBOR vo najnovite prognozi za 2012
predviduva rast od samo 1,8%.127 I povtorno ne e
jasno vrz osnova na {to Vladata predviduva tolku
visok rast, koga se znae deka dol`ni~kata kriza
vo evro-zonata s# u{te trae, deka neizvesnosta e
golema, isto kako i ranlivosta na makedonskata
ekonomija od slu~uvawata vo evropskata
ekonomija. Rastot ne mo`e da dojde nitu od rastot
na investiciite (doma{ni i stranski), osobeno
zatoa {to doma{nite se finansiraat glavno od
nebuxetski izvori.
1
Vo me|u vreme i NBRM go namali proektiraniot rast na 2,4% , a ostanatite me|unarodni institucii prodol`ija so namaluvaweto.
127
77
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
Nadvore{en sektor
- Deficitot na tekovnata smetka
zna~itelno se zgolemi, pred s# kako
rezultat na zgolemenata ekonomska
aktivnost. Glavna pri~ina za porastot
na trgovskiot deficit be{e zgolemeniot
uvoz. No, porastot na deficitot na
tekovnata smetka be{e pridru`uvan od
u{te pogolem porast na kapitalnite
prilivi, i toa glavno od dva izvori:
1. delumno povlekuvawe na kreditot
za vnimatelnost od MMF, i 2. od SDI,
no isto taka i od zaemite od drugi
me|unarodni finansiski institucii.
- Nadvore{niot dolg vo prviot kvartal na
2011 se zgolemi, glavno kako rezultat na
porastot na javniot dolg.
Nadvore{en sektor
- Deficitot na tekovna smetka }e se
stabilizira na nivo od 4,8% po negovoto
prodlabo~uvawe vo 2011.
- Vo 2014 god. se o~ekuva postepeno stesnuvawe
na trgovskiot deficit i negovo namaluvawe
na nivo ponisko od 4%, i toa poradi pobrz
rast na izvozot nasproti rastot na uvozot.
- Vo 2014 god. se o~ekuva zabavena dinamika
na privatnite transferi po nivnoto
isklu~itelno visoko nivo vo 2010 od 16,7%
od BDP .
- Vo 2012 god. nivoto na kapitalni prilivi
}e iznesuva okolu 8% kako rezultat na
prilivi po osnov na SDI i prilivi po osnov
na nadvore{no zadol`uvawe, vo soglasnost
so proektiraniot buxetski deficit i
finansiskata konstrukcija za negovo
finansirawe.
- Do 2014 god. se o~ekuva SDI da se
zgolemuvaat postepeno za okolu 2 procentni
poeni od BDP vo odnos na 2011.
- Umereno zgolemuvawe na zadol`uvaweto
na privatniot sektor, kako rezultat na
za`ivuvawe na doma{nata ekonomska
aktivnost.
- Proekciite za kapitalnite prilivi se
povrzani so golema neizvesnost so ogled
na visokata uslovenost od dvi`ewata i
sentimentot na globalnite finansiski
pazari.
- Proekciite za namaluvawe na deficitot
na tekovnata smetka ne se vo soglasnost so
prognozite na relevantnite me|unarodni
institucii, koi predviduvaat zgolemuvawe ­
(na 5,5 % spored EK, na primer), pred s# kako
rezultat na toa {to rastot e determiniran od
vnatre{ni faktori i kako rezultat na toa {to se
o~ekuva namaluvawe na privatnite transferi.
- Namaluvaweto na trgovskiot deficit mo`e
da se slu~i kako rezultat na namaluvaweto na
doma{nata potro{uva~ka, {to bi go namalilo
uvozot, no pod pretpostavka da nema promeni vo
cenata na naftata i na elektri~nata energija,
kako {to predviduva Vladata. Sepak, i samata
NPAA naveduva deka ovie proekcii za platniot
bilans se prosledeni so visoka neizvesnost.
Nejasno e zo{to toga{ se pravat optimisti~ki
scenarija!?
- Zadol`uvaweto na privatniot sektor mo`e da
se slu~i zaradi nedostig od evtin kapital od
doma{ni izvori, a poradi rigidnite uslovi
na bankite ,kako i nivnata pretpazlivost pri
odobruvaweto krediti. No vo sekoj slu~aj, tie ne
se vrzani tolku so novite investicii kolku so
nelikvidnosta na biznis-sektorot.
78
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
Pazar na trud
- Nevrabotenosta vo 2010 be{e mnogu
visoka i iznesuva{e vo prosek 32% .
- Sostojbata so nevrabotenosta malku se
podobri vo prviot kvartal od 2011.
- Vo prviot kvartal od 2011 dojde do
zgolemuvawe na vrabotenosta od 5.5%
vo sporedba so 2010. Vrabotuvawata
bea glavno vo zemjodelskiot sektor i
proizvodstvoto. Sepak vrabotuvawata vo
zemjodelskiot sektor glavno se dol`at
na registriraweto na farmeri koi po
prvpat egzistiraat od zemjodelstvo.
- I pokraj toa {to postoeweto na
zna~itelen neformalen sektor s# u{te
vodi do zna~itelno precenuvawe na
realnata nevrabotenost, mnogu visokata
nevrabotenost, s# u{te ostanuva
zna~ajno pra{awe, osobeno kaj mladite
i kaj pomalku obrazovanite.
Pazar na trud
- Za 2012-2014 prose~niot godi{en rast na
vrabotenite e me|u 3% i 3,5%, namaluvawe
na nevrabotenite za 2,5% (27% vo 2014),
rast na realni prose~ni neto-plati poradi
namaluvawe na stapkite na socijalni
pridonesi i poradi dano~no osloboduvawe.
-Nerealni se i proekciite za rast na vrabotenosta
i pad na nevrabotenosta, dokolku se imaat predvid
prognozite za nizok rast (pa makar i po vladinite
procenki), kako i ocenkite na EK deka dosega{niot
mal rast na vrabotenosta, glavno se dol`i na: 1.
vrabotuvawata vo zemjodelstvoto (registracija na
vrabotuvawata), i na 2. vrabotuvawata vo javniot
sektor na lokalno nivo.
- Alarmantnata nevrabotenost kaj mladite (52%
- EK) i kaj niskoobrazovanite nevraboteni, kako
i golemoto prisustvo na siva ekonomija, kako
su{tinski problem {to vodi do iskrivuvawa na
pazarot na trud, ne se tretirani nitu godinava.
Monetarna politika
- Monetarnata politika pretpazlivo go
podr`uva{e ekonomskoto zazdravuvawe,
dodeka politikata na devizniot kurs
be{e naso~ena kon odr`uvawe na
cenovnata stabilnost i kon odr`uvawe
na nivoto na kursot na denarot, koj e
vrzan za evroto.
Monetarna politika
- Monetarnata politika vo 2012 }e bide
fokusirana na odr`uvawe na cenovnata
stabilnost, preku odr`uvawe na stabilniot
devizen kurs na denarot.
-
NPAA godinava gi spomenuva i rizicite za
monetarnata politika vo 2012 godina, povrzani
so posledicite od dol`ni~kata kriza vo evrozonata, vrz makedonskata ekonomija. ^udno e
{to Vladata ne gi zema predvid ovie faktori
pri sproveduvaweto na svoite politiki, a pred
s# na fiskalnata i dano~nata politika, pa za
2012 povtorno donese zgolemen buxet, odnosno
predvide tro{ewe pove}e pari {to }e treba da
gi obezbedi ekonomijata.
79
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Inflacija
Inflacija
- Zabavuvawe na rastot na cenite pri
- Prose~nata inflacija za prvite pet
proektirana stapka na inflacija od 2%
meseci od 2011 iznesuva{e 4,2%.
vo 2012 god. (ovie proekcii go vklu~uvaat
- Baznata inflacija merena bez vlijanie
porastot na cenata na energijata i na
na cenata na energijata i hranata, vo
parnoto od po~etokot na godinata).
2010 be{e blizu nula, no porasna na 1,3%
- Vo 2013-2014 god. se o~ekuva inflacijata
vo prvite pet meseci od 2011.
da ostane relativno niska i stabilna.
80
Komentar
- Proektiraniot rast na inflacijata na godi{no
nivo, sudej}i spored dvi`ewata na cenite od
po~etokot na godinata, verojatno }e se dostigne
u{te vo prvite meseci od godinava. Toa go
potvrduva i minatogodi{noto iskustvo, koga
prose~nata inflacija be{e pove}e od dvojno
pogolema od proektiranata inflacija.
- I godinava NPAA ne spomenuva nikakvi merki
za stabilizirawe na inflacionite dvi`ewa,
osobeno ne merki za ubla`uvawe na negativnite
efekti vrz najsiroma{nite sloevi na
naselenieto.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Fiskalna politika
Fiskalna politika
- Proektiranite prihodi na Buxetot za 2011
- Za da go postignat zacrtaniot deficit za
god. }e se namalat od 34,7% od BDP na
2010 godina, a poradi pomalite buxetski
32,6% od BDP vo 2014 god.
prihodi od planiranite, vlastite
- Proektiranite rashodi na Buxetot za
zna~itelno gi namalija tro{ewata
2012-2014 se vo funkcija na poddr{ka
za stoki i uslugi i zna~itelno go
na zazdravuvaweto na ekonomijata,
ograni~ija planiraniot porast na
nadminuvawe na posledicite od krizniot
kapitalnite investicii.
period i zgolemuvawe na investiciite
- Vo prvite sedum meseci od 2011 god.
vo infrastrukturni proekti. Se planira
prihodite bea na sli~no nivo od BDP
podobruvawe na nivnata struktura, so
kako i vo 2010, {to dovede do povisok
zgolemeno u~estvo na kapitalnite rashodi
akumuliran deficit vo juli 2011 vo
od 13,1 % vo 2011 na 16,5% vo 2013, za
sporedba so juli 2010 god. Del od ovoj
smetka na namaluvawe na tekovnite rashodi
porast e odraz glavno na rashodite
od 86,9 % vo 2011 na 83,5 % vo 2014.
vo grade`ni{tvoto, a vo vrska so
- Zadr`uvawe na deficitot na odr`livo
predvremenite izbori vo juni.
nivo na sreden rok od okolu 2,5-2,2 % od
- Kvalitetot na javnite finansii i
planiraniot BDP za periodot 2011-2013.
ponatamu strada poradi slabostite
- Poradi umerenoto nivo na javniot i na
vo buxetskoto planirawe i odlukite
dr`avniot dolg vo 2012-2014 se predviduva
za tro{ewa na kratok rok, {to ja
zgolemuvawe na dr`avniot dolg, kako
odlo`uva akumulacijata na produktivni
rezultat na zgolemenite investicii
investicii.
vo infrastruktura (patna, `elezni~ka,
- Visokite deficiti, kako i zgolemenite
vodovod, kanalizacija), sportski objekti,
javni rashodi finansirani preku
socijalni stanovi, obrazovanie, itn.
zadol`uvawa, pridonesoa za zgolemuvawe
na procentot na javniot dolg.
Komentar
- Vladata lo{o planira, gi precenuva buxetskite
prihodi, a gi potcenuva buxetskite rashodi.
Najdobar dokaz za toa e dosega{noto dosie na
ostvaruvawe na proektiranite prihodi i rashodi na
buxetot, koi se vo postojan ras~ekor. Zatoa, Vladata
mora{e da pravi rebalansi i razli~ni „{minkawa i
doteruvawa” na buxetot; povlekuvawe na kreditot za
pretpazlivost od MMF; da zema kredit so garancija
od Svetska Banka itn., kako i da se zadol`uva na
doma{niot pazar! Vladata gi menaxira javnite pari
spored principot „ kupi den - pomini”. Ottuka e
mnogu verojatno deka se neodr`livi i nejzinite
procenki za buxetskiot deficit vo ramkite na
mastri{kite kriteriumi (mak. 3% od BDP), odnosno
deka se ostvaruvaat po mnogu visoka cena.
- Kvalitetot na javnite tro{ewa i godinava be{e
kritikuvan vo Izve{tajot na EK. Toa o~igledno ne ja
zagri`uva Vladata, bidej}i taa povtorno predviduva
zgolemen buxet, {to avtomatski zna~i deka }e ima
i zgolemuvawe na javnite rashodi vo apsoluten
iznos, a tie, dokolku ne se obezbedat od zgolemenite
javni prihodi ({to e mnogu te{ko so ogled na
lo{ata kondicija na biznis-sektorot), }e mora da se
obezbedat preku zadol`uvawa.
- Spored informacii za realizacijata na javnite
prihodi i rashodi za 2011, od samata NPAA se gleda
deka ne se postignati proekciite. Taka, najgolem del
od planiranite kapitalni tro{ewa, iako vo skromni
iznosi, ne se realizirani. Istoto va`i i za javnite
prihodi, taka {to Vladata mora{e prekumerno da se
zadol`i.
81
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
- Zgora na toa, bidej}i nivoto na dolg, spored Vladata,
bilo umereno, taa vo predizbornata godina i
natamu }e se zadol`uva i svesno }‌e proektira
zgolemuvawe na dolgot zaradi „investicii”,
odnosno tro{ewa koi so podoma}‌insko rabotewe
mo`at da se obezbedat od buxetot, bez dopolnitelno
optovaruvawe na gra|anite i na ekonomijata.
O~igledno e deka Vladata ne ja interesiraat ovie
fakti. Va`ni se samo izborite.
Makroekonomska politika
- Strukturata na javnite rashodi glavno se
odr`a i se fokusira{e na transferite
so mal porast na kapitalnite investicii
i natamo{no namaluvawe na rashodite za
nabavka na stoki i uslugi.
- Del od javnite investicii mo`ea
da bidat potro{eni na na~in {to vo
pogolema mera go poddr`uva rastot.
- Kvalitetot na javnite investicii ne
e zna~itelno podobren, a pra{aweto
na visokata nevrabotenost, osobeno
kaj mladite, ostanuva da bide klu~en
predizvik za politikite.
82
Makroekonomska politika
- Makroekonomskite politiki i vo 2012
}‌e bidat naso~eni kon redovno sledewe
na dvi`ewata vo doma{nata ekonomija i
me|unarodnoto opkru`uvawe i prezemawe
merki vo nasoka na odr`uvawe na
makroekonomskata stabilnost.
- Vladata gi kreira ekonomskite politiki vodena
od ~ist politi~ki, pragmati~en interes, a ne od
razvojnite potrebi na dr`avata. S# dodeka e taka,
}e prodol`at komentarite vo site relevantni
izve{tai spored koi kapitalnite investicii se
nedovolni , a onie koi gi ima se nesoodvetni,
deka nevrabotenosta e visoka, isto kako i
siroma{tijata, deka rastot e nedovolen, itn.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
Slobodno dejstvuvawe na pazarnite sili
- Ulogata na dr`avata se zgolemi kako
rezultat na krizata, a dr`avnata
sopstvenost e skoncentrirana glavno vo
telekomunikaciite, energijata i javni
uslugi.
NPAA 2012
Slobodno dejstvuvawe na pazarnite sili
- Prestruktuirawe na javniot sektor preku
proda`ba na akcii na dr`avata i/ili na
PIOM i proda`ba na izdvoeni delovi od
javnite pretprijatija (JP) 128
- Podgotovka na nov zakon za privatizacija
na dr`avniot kapital.
Komentar
- Potvrda za toa kolku e lo{a sostojbata so
dr`avnata kasa e nastojuvaweto na dr`avata po
sekoja cena da gi prodade drugite dr`avni akcii
vo golemite kompanii, kako i akciite so koi s#
u{te raspolaga PIOM.
- Drugo pra{awe {to se postavuva e od kade
}‌e se polni kasata na PIOM, dokolku se znae
deka prihodite na Fondot od godina vo godina
drasti~no se namaluvaat i deka toj e prakti~no
neodr`liv na sreden rok?
- I pokraj mnogute povici i anga`iraweto na
stranski konsultanti (za model na proda`ba),
NPAA 2012 go konstatira neuspehot vo
proda`bata na akciite na 5-te golemi dr`avni
pretprijatija, no povtorno ne dava ot~et za
750.000 evra koi se dadeni za konsultantskata
pomo{.
- NPAA 2012 ne dava nitu plan za toa kako }e se
prodavaat delovi od drugite javni pretprijatija,
{to e mnogu te{ka zada~a, ako se ima vo
predvid postojanoto obezvrednuvawe na ovie
JP od strana na Vladata, preku prevrabotenost,
natrupuvawe dolgovi, neekonomi~no rabotewe i
ekstremno lo{ menaxment. Verojatno modelot za
proda`ba }e odi preku noseweto na nov Zakon za
privatizacija na dr`avniot kapital.
1
128
Slednive pretprijatija se predviduvaat za proda`ba na izdvoeni delovi: Makedonski `eleznici, Makedonska po{ta, Makedonija Pat, Dr`avno pretprijatie za stopanisuvawe
so stanben i deloven prostor.
83
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Vlez i izlez od pazarot
Vlez i izlez od pazarot
- Sistematsko i kontinuirano revidirawe
- Iako e postignat napredok vo
na zakonskata regulativa, zgolemuvawe na
namaluvaweto na pre~kite za vlez i izlez
kapacitet na regulatornite tela za nadzor
od pazarot, postoi zna~itelen prostor za
na pazarot i redoven dijalog so biznisot.
natamo{no skratuvawe na vremetraeweto
- Implementacija na “XBRL” strategija
na procedurite za bankrotirawe.
(Strategija za standardizirawe na
elektronskata razmena na finansiskite i
biznis informacii i podatoci vo RM).
- Proekt „Metabaza” (od 2012) za elektronsko
ozna~uvawe na to~ni lokacii na podatoci
na site registri vo RM.
- Regulatornata reforma }e ja prevzeme
Ministerstvo za informati~ko op{testvo
i administracija.
- Za po~etok na 2012 se predviduva
po~nuvawe na ~etvrtata faza od
regulatornata gilotina „Prednost na
malite” so fokus na poednostavuvawe na
rabotata na malite i sredni pretprijatija.
84
Komentar
- NPAA 2011 kako kriterium za ocenka na efektite
od site reformi za olesnuvawe na vodeweto
biznis gi naveduva edinstveno izve{taite na
Svetska Banka. Nema analiza za efektite od
reformite, osobeno kaj MSP. Ottuka, ne e jasno
kolku ovie reformi navistina pridonele za
namaluvawe na vremeto i na administrativnite
pre~ki za vodewe biznis. Vo krajna linija
reformite se uspe{ni samo ako pridonesuvaat
za zgolemuvawe na ekonomskiot rast i na
vrabotenosta. Me|utoa, takvi analizi ne
postojat.
- Drug problem so implementacijata na ovie
reformi e {to lo{o se planira pomo{ta od IPA
instrumentot, pa reformite {to ve}e treba da
se vo tek, }e se sproveduvaat so IPA 2011 i IPA
2012, {to zna~i najrano vo 2013 i 2014 god.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
Praven sistem
- Izvr{uvaweto na dogovorite s# u{te
odi te{ko i go popre~uva delovnoto
opkru`uvawe, osobeno za malite i
srednite pretprijatija (MSP).
- I pokraj zajaknatata pravna
i finansiska nezavisnost na
regulatornite i nadzornite tela,
administrativniot kapacitet i
dosieto na ostvaruvawe na nekoi od
niv (Agencijata za regulirawe na
`elezni~kiot soobra}aj,regulatorite na
pazarot na energija i telekomunikacii
(AEK, RKE), agenciite za regulirawe i
supervizija na dobrovolnite penziski
fondovi i Komisijata za hartii
od vrednost) s# u{te treba da se
zajaknuvaat.
- Slabostite vo vladeeweto na pravoto
(osobeno vo pravosudstvoto), {to se
karakterizira so bavni proceduri,
nedovolni resursi i nesigurno
sproveduvawe na dogovorite, kako i
op{toto prisustvo na korupcijata, i
ponatamu prodol`uvaat pogubno da
vlijaat vrz delovnoto opkru`uvawe.
NPAA 2012
Praven sistem
- Aktivnosti za obezbeduvawe na polesen i
pobrz pristap do pravdata za gra|anite.
- Imenuvawe na izvr{iteli za
nepopolnetite izvr{itelski mesta.
- -Implementacija na MATRA proektot
za poddr{ka na unapreduvaweto na
sproveduvaweto na medijacijata vo RM.
Komentar
- NPAA ne objasnuva kako }e se nadminat
zabele{kite za odol`uvaweto na izvr{uvaweto
na dogovorite i za za{tita na privatnata
sopstvenost.
- Jakneweto na administrativniot, stru~niot
i profesionalniot kapacitet na golem broj
regulatorni i nadzorni tela, iako postojano pod
lupata na EK, ne se tretirani voop{to.
- Voop{to ne se razgledani kriminalot i
korupcijata, kako glavni ko~ni~ari za
podobruvawe na biznis klimata.
- Nedostatocite vo dano~nata i vo fiskalnata
politika, postojano kritikuvani od EK, ne se ni
spomenuvaat.
85
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
Finansiski sektor
- Vo sektorot i natamu dominiraat
stranski banki (14 od vkupno 17).
Koncentracijata na pazarot i natamu
e visoka (pette najgolemi banki
dostignuvaat nad 77% od pazarot).
- Efikasnosta na bankarskiot sektor
ostanuva vo golema mera nepromeneta,
a profitabilnosta vo celina ostanuva
niska (pogolemite banki ostvarile
podobri performansi od pomalite).
- Soodvetnoto funkcionirawe na
regulatornite i supervizorskite
agencii (MAPAS i KHV) e s# u{te
popre~eno ili od postojano nedovolnata
finansiska nezavisnost i/ili od
nedovolnite ~ove~ki i IT resursi.
Institucionalnite nadle`nosti
ponekoga{ ne se dovolno jasno
definirani. Kako rezultat na toa,
vlijanieto na tie institucii s# u{te ne
go dostignalo potrebnoto nivo.
- Nivoto na finansiska intermedijacija
i konkurencija e nisko, a delovnoto
opkru`uvawe s# u{te strada poradi
sporoto pravosudstvo.
Finansiski sektor
- Obezbeduvawe kadrovski i tehni~ki
preduslovi za podgotovka i primena na
regulativata za naprednite pristapi od
Bazel 2.
- Donesuvawe na nov Zakon za osiguruvawe
so koj }e se transponira EU direktivata
2009/138/EC.
- Vospostavuvawe na supervizorski pravila,
standardi i principi usoglaseni so
pravilata na Me|unarodnata asocijacija
na osiguritelni supervizori (IAIS),
bankarski sistem, osiguruvawe, pazar na
kapital.
- Izmena na zakonot za investiciski
fondovi.
Do kraj na 2012, KHV }e izraboti Strategija
za razvoj na pazarot na kapital, so cel da
pottikne voveduvawe na novi finansiski
instrumenti za trguvawe na sekundarniot
pazar koi bi bile izvor na kapital za
trgovskite dru{tva.
- I godinava NPAA ne predviduva merki za
nadminuvawe na konstatiranite slabosti vo
Izve{tajot. Nema merki za zgolemuvawe na
konkurencijata vo bankarskiot sektor i za razvoj
na finansiskiot pazar, diverzifikacija na
finansiskite proizvodi i merki za podobruvawe
na pristapot na pretprijatijata do finansiite, ,
a posebno za MSP.
- Nema predvideno aktivnosti za jaknewe na site
kapaciteti (finansiski, tehni~ki, stru~ni) na
regulatornite i na supervizorskite agencii,
kako preduslov za soodvetno funkcionirawe na
finansiskiot pazar.
86
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
3.2. Kapacitet za spravuvawe so
konkurentskiot pritisok i pazarnite
sili vo ramki na Unijata
^ove~ki i fizi~ki kapital
- Op{toto nivo na obrazovanie i obuka
na rabotnata sila e s# u{te relativno
nisko, jazot me|u kvalifikaciite na
rabotnata sila i barawata na pazarot e
s# u{te zna~aen.
- S# u{te postoi zna~itelen prostor
za podobruvawe na efikasnosta na
javnite investicii vo obrazovanieto
i za podignuvawe na kvalitetot na
obrazovanieto.
- S# u{te niskoto nivo na obrazovanie
bara natamo{ni zajaknati napori, so
cel da se podobri raspolo`livosta na
zemjata so ~ove~ki kapital.
- Zemjata raspolaga so relativno mal
kapital, a negoviot kvalitet e mnogu
nizok, kako rezultat na dekadite na
dezinvestirawe.
- Niskoto obrazovno nivo i
raspolo`livosta so malku kapital vodat
do nisko op{to nivo na produktivnost.
- Op{toto nivo na investicii vo 2010
i vo po~etokot na 2011 be{e ponisko
otkolku vo prethodnata godina.
NPAA 2012
3.2 Kapacitet za spravuvawe so
konkurentskiot pritisok i pazarnite
sili vo ramki na Unijata
^ove~ki i fizi~ki kapital
- ]e se donesat zakoni za sredno
obrazovanie, za u~eni~ki i za studentski
standard i izmeni i dopolnuvawa na
zakonite za nau~no-istra`uva~ka dejnost,
Zakonot za visoko obrazovanie,,i Zakonite
za sredno i za osnovno obrazovanie.
- ]e prodol`i jakneweto na instituciite,
preku razvoj na mre`a na osnovni i sredni
u~ili{ta i razvoj na disperzirani studii.
- Kontinuirano jaknewe na kapacitetite,
preku kontinuirana obuka na vrabotenite
vo instituciite nadle`ni za sektorot
obrazovanie.
- ]e se osnova Sovet za razvoj i finansirawe
na visoko obrazovanie.
- Povrzuvawe na obrazovniot proces so
potrebite na ekonomijata, preku reformi
vo srednoto stru~no obrazovanie, visokoto
obrazovanie i promocija na konceptot
na do`ivotno u~ewe; pretpriema~ko
obrazovanie na site nivoa; podgotovki za
otvorawe na Akademija za menaxeri.
- Realizacija na proektot za spre~uvawe
na odliv na kadrite od Makedonija (Stop
Brain Drain).
- ]e se usvoi Nacionalna programa za nau~no
istra`uva~ka dejnost na RM.
Komentar
- NPAA naveduva izmeni na kup zakoni vo delot
na obrazovanieto, bez pritoa da ponudi jasna
vizija za toa kako site ovie izmeni }e dovedat
do re{avawe na su{tinskite problemi vo
obrazovanieto, do podobruvawe na efikasnosta
na javnite tro{ewa za obrazovanie i do pogolem
kvalitet na obrazovanieto, zgolemuvawe na op{toto
nivo na obrazovanie i obuka na rabotnata sila,
kako i do namaluvawe na jazot me|u kvalifikaciite
na rabotnata sila i barawata na pretprijatijata.
- Programata za javni investicii vo stopanskata i
nestopanskata infrastruktura celosno potfrli,
bidej}i ne zapo~na nitu edna klu~na investicija
vo transportot, energetikata i vo `elezni~kiot
soobra}aj.
- Dopolnitelno na ova, lo{o se tro{at i
sredstvata od pomo{ta od EU, odnosno proektite
od IPA komponenta 3 se realiziraat so ogromno
zadocnuvawe. Vsu{nost, proektite se s# u{te
na nivo na izgotvuvawe fizibiliti studii ili
proektna dokumentacija. (za pove}e, vidi poglavje
21/22).Dopolnitelen argument za ova tvrdewe e
i faktot {to samata NPAA „vo narednite godini
o~ekuva postepeno koristewe na sredstva od
pretpristapnite fondovi na EU”!
- Sumarno, mo`e da se konstatira deka Vladata
e daleku od ubla`uvawe na lo{ata sostojba so
raspolo`livosta so ~ove~ki i fizi~ki kapital
i so nivniot kvalitet. Ova vo golem del se dol`i
na nesoodvetnite vlo`uvawa vo obrazovanieto i
vo infrastrukturata, kako i na ve}e o~iglednata
nesposobnost na nadle`nite institucii navreme
da ja izgotvat seta neophodna dokumentacija
za realizacija na kapitalnite proekti vo
energetikata, transportot, snabduvaweto so gas,
`elezni~kiot i patniot soobra}aj.
87
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
- Vo nekoi slu~ai, bavnite pravni
proceduri (na primer, procedurite
za obezbeduvawe rabotni dozvoli
za stranci) i fragmentacijata na
odgovornostite me|u centralnata i
lokalnata vlast i natamu pretstavuvaat
prepreka za SDI.
- Rashodite za jaknewe na ekonomija
zasnovana na znaewe i natamu se niski.
- Akumulacijata na javen kapital e
popre~ena od slabite kapaciteti za
implementacija, no isto taka i od
upotrebata na sredstvata za nekoi
pomalku produktivni nameni, kako na
primer za razubavuvawe na glavniot
grad.
- Raspolo`livosta na dr`avata so kapital
ostanuva relativno niska.
- I natamu infrastrukturata bara
rekonstrukcija i modernizacija.
- ]e prodol`i Proektot za prevod na 1000
stru~ni, nau~ni knigi i u~ebnici i
proektot za laboratorii 2010/2020, so {to
}e se obezbedat 190 laboratorii; proekt
za izgradba i za rekonstrukcija na osnovni
i sredni u~ili{ta i sportski sali.
- Tvining proekti vo tri institucii }e se
finansiraat preku IPA komponenta 4.129
- Vo 2011-2013, Programata za javni
investicii predviduva 648 mil, evra za
razvoj na stopanskata infrastruktura, i
831 mil. evra za razvoj na nestopanskata
infrastruktura.
- Investicii vo energetika, izgradba i
rekonstrukcija na pati{ta, `elezni~ki
prugi od koridorot X (investicii vo
energetika, avio soobra}aj, pati{ta,
`eleznici).
Komentar
1
Stanuva zbor za: 1. Centarot za stru~no obrazovanie i obuka, 2. Upravata za unapreduvawe i razvoj na obrazovanieto na pripadnicite na zaednicite; i 3. Centarot za obrazovanie na vozrasni.
129
88
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
Sektorska i struktura na pretprijatija
- Na pazarite na gas i elektri~na energija
i natamu dominiraat mnogu mal broj mo}ni
snabduva~i, {to ja potkopuva efektivnata
konkurencija. Nema zna~ajni strukturni
promeni vo transportniot sektor.
- Porastot na vrabotenosta vo zemjodelskiot
sektor, so istovremenoto namaluvawe na
produktivnosta na sektorot, upatuvaat
na zaklu~okot deka stanuva zbor za
„administrativno “ kreirawe na rabotni
mesta, a ne za novi kapaciteti.
- Neformalniot sektor pottiknat od
dano~nata i fiskalnata politika, kako i
od sproveduvaweto na pravoto i borbata
protiv korupcijata, i natamu pretstavuvaat
klu~ni predizvici.
- Ograni~eni se strukturnite promeni kon
diverzifikacija i kon aktivnosti so
visoka novododadena vrednost.
- Konkurencijata vo mre`nite industrii
i natamu e ograni~ena od nekolku
dominantni snabduva~i.
- MSP s# u{te se soo~uvaat so problemi
vo pristapot do kapital i do pazarite, i
pokraj zgolemenata poddr{ka.
MSP i u~estvo na malite pretprijatija
- Implementacija na merki i aktivnosti
za podobruvawe na pretpriemni{tvoto
i konkurentnosta na MSP, predvideni so
Nacionalna strategija za razvoj na MSP i
aktivnosti vo soglasnost so Strategijata za
razvoj na zanaet~istvoto.
- Realizacija na godi{nata programa za MSP.
- Natamo{na realizacija na proektot
„Gradewe na kapaciteti za sozdavawe
ekonomija bazirana na znaewe”.
- Vo 2012 }e se usvoi Strategija za inovacii
na Republika Makedonija 2012-2020.
Srednoro~ni prioriteti
- Na sreden rok (2012-2014) aktivnostite }e
bidat generalno naso~eni kon zajaknuvawe
na institucionalnata infrastruktura
za poddr{ka na MSP, podobruvawe na
delovnoto opkru`uvawe i podobruvawe na
konkurentnosta i inovativnosta, i }e se
baziraat na Strategijata za inovacii i na
principite od Aktot za malite biznisi.
- I vo ovoj segment, NPAA nikade ne naveduva
analizi i evaluacii na sproveduvaweto na
dosega{nite proekti, planovi i strategii.
- NPAA 2012, isto taka, ne predviduva merki za
diverzifikacija na proizvodnata struktura, za
liberalizacija i demonopolizacija na mre`nite
industrii; nema aktivnosti za borba protiv
sivata ekonomija, za podobruvawe na pristapot
do kapital za MSP (duri i edinstvenata povolna
subvencionirana linija od EIB ja koristat
golemite pretprijatija, iako taa prvi~no be{e
nameneta za MSP). So toa, u{te sega e jasno
deka zabele{kite od Izve{tajot }e se povtorat
i narednata godina, bez realno podobruvawe
{to }e se ogleda vo jaknewe na sektorot na MSP,
zgolemenata vrabotenost i zgolemeniot rast.
Dr`avno vlijanie vrz konkurencijata
- Nivoto na sistematska dr`avna
intervencija e s# u{te mnogu nisko;
spored oficijalnite podatoci, toa e
pomalku od 1% od BDP, no ovaa brojka
e sepak nesporedliva so podatocite za
dr`avna pomo{, koi se dobivaat spored
standardite na EU.
Dr`avno vlijanie vrz konkurencijata
- Implementacija na Strategijata za izvoz
preku Akciski plan za promocija na izvozot
za 2012 god.
- Anga`irawe na 9 novi ekonomski promotori
vo Agencijata za stranski investicii i
promocija na izvozot (ASIPI), stru~no
i kadrovsko zajaknuvawe na ASIPI,
kontinuirana obuka na novite i postojnite
vraboteni itn.
- I vo NPAA 2012, kako i vo 2011, ume{no se
izbegnati kritikite za iskrivuvawata {to gi
predizvikuva dr`avnata pomo{ na pazarot na
elektri~na energija i gas. Zatoa, pak, se doneseni
odredeni podzakonski akti koi ja reguliraat
dr`avnata pomo{, dodeluvaweto i kontrolata
na istata, se predviduvaat obuki za kontrola na
dr`avnata pomo{ na davatelite, biznis zaednicata,
sudiite i samata KZK. Toa, pove}e od jasno, ka`uva
deka ima problemi vo kontrolata na dr`avna
pomo{ i deka tie mora da da se re{avaat.
89
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
- Obezbedenosta na KZK so resursi e s#
u{te nedovolna za da mo`e Komisijata
celosno da gi izvr{uva site svoi
nadle`nosti.
Ekonomskata integracija so EU
- Izvoznata struktura i natamu e
koncentrirana na ograni~en broj
proizvodi koi se cenovno ~uvstvitelni.
- Me|unarodnata cenovna konkurentnost
na makedonskata ekonomija i ponatamu e
nepromeneta.
90
NPAA 2012
Komentar
- Vo 2012 }e se sproveduvaat i slednite
proekti i aktivnosti: One Stop Shop za
doma{ni i stranski investitori, aktivnosti
za formirawe na Ekviti investiciski
fondovi, proektot „U~ime od bizniszaednicata”, izrabotka na Akcionen plan za
podobruvawe na globalnata konkurentnost
na RM i negovo revidirawe vo soglasnost
so novata Programa za rabota na Vladata i
so potrebite na biznis-zaednicata vo t.n.
Master plan.
- ]e se izraboti Akcionen plan 2012-2013 za
implementacija na Industriskata strategija
2009-2020
- Vo 2012 }e se izraboti godi{na programa
za poddr{ka i razvoj na klasterskoto
zdru`uvawe. Vo ramkite na sekoj klaster }e
se formira registar na kompanii so najgolem
kapacitet za inovacii i za istra`uvawe; }‌e
se poddr`uvaat proektite na klasterskite
zdru`enija i }e se organiziraat obuki na
nivo na klaster.
Srednoro~ni prioriteti
- Na sreden rok, usoglasuvawe na
zakonodavstvoto vo delot na za{titata na
konkurencijata so EU acquis, vo soglasnost
so relevantnite promeni na istoto.
- [to se odnesuva do privlekuvaweto SDI
i promocijata na izvozot, NPAA povtorno
predviduva kup aktivnosti za jaknewe na
kapaciteti, za novi vrabotuvawa, za postojani
obuki itn. Deka za toa deka site ovie napori
ne vroduvaat so plod e prilivot na SDI vo
dr`avata ,koj opa|a na rekordno niski nivoa.
Investitorite baraat pravna sigurnost i
izvr{uvawe na dogovorite, ~ove~ki kapital,
moderna infrastruktura, potro{uva~ka mo} itn.
S# dodeka gi nema ovie elementi, SDI }e ostanat
na nivoto {to go imaat sega, a verojatno i }e
prodol`at da se namaluvaat.
Ekonomskata integracija so EU
- NPAA ne predviduva nikakvi aktivnosti.
- I godinava NPAA 2012 ne predviduva merki
za olesnuvawe na pristapot na makedonskite
firmi do otvorenite pazari, finansiska i druga
poddr{ka za izvoznite firmi, namaluvawe na
tro{ocite i birokratskiot i administrativniot
tovar itn. Uvozot drasti~no se zgolemi vo
sporedba so izvozot, koj se namaluva, kako
rezultat na {to raste trgovskiot deficit.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
POGLAVJE 1. SLOBODNO DVI@EWE NA STOKITE
Pristapno partnerstvo - - Donesuvawe i sproveduvawe na horizontalnata zakonska ramka za zaokru`uvawe na neophodnata infrastruktura i za
razdvojuvawe na nadle`nostite na razli~nite funkcii (regulacija, standardizacija, akreditacija, metrologija, procenka na usoglasenosta i inspekciski
nadzor) zaradi postignuvawe procedurite za procena na usoglasenosta, Izgotvuvawe strategija za sproveduvawe na evropskoto zakonodavstvo za
relevantnite horizontalni organizacii (standardizacija, akreditacija, metrologija i inspekciski nadzor) so krajni datumi i jasni nadle`nosti
za voveduvawe i sproveduvawe zakonodavni merki i za jaknewe na administrativniot kapacitet vo razli~nite sektori, Izgotvuvawe Akciski plan za
soobraznost so ~lenovite 28-30 od DEZ, so to~ki opredeleni za vnatre{no skenirawe na doma{noto zakonodavstvo i na administrativnite praktiki,
{to doveduva do voveduvawe klauzuli za zaemno priznavawe i za neophodnite amandmani,.Zabrzano donesuvawe na evropskite standardi i zabrzani
napori za da se stane polnopraven ~len na Evropskite organizacii za standardizacija.
Srednoro~ni prioriteti - Razvoj na strukturata za inspekciski nadzor, vo soglasnost so evropskoto zakonodavstvo.
Izve{taj za napredokot 2011
1. Op{ti principi
- Postoi jasno odlo`uvawe na
sproveduvaweto na akcioniot
plan.
NPAA 2012
Komentar
1. Op{ti principi
- Prodol`uvawe na realizacijata na merkite od
Akciskiot plan za soobraznost so ~lenovite 34-36
od DFEU.
- Izve{taj za realizacijata na merkite od
Akciskiot plan vo 2011 do fevruari 2012.
- Finalizacija na pregovorite za AKA dogovorot za
7 industriski sektori do krajot na 2012.
- Jaknewe na administrativnite kapacite vo ME i
na drugite nadle`ni institucii
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Implementacija na strategijata za sproveduvawe
na acquis za soodvetnite horizontalni
organizacii.
- Podnesuvawe barawe za koristewe i primena na
RAPEX od Dr`avniot pazaren inspektorat (DPI).
- Aplikacijata za primena na RAPEX od DPI e
planirana kako aktivnost u{te vo NPAA 2009, vo
NPAA 2010 se planira{e po~etok na primenata
na sistemot, a vo NPAA 2011 podnesuvaweto
na aplikacija se navede kako kratkoro~en
prioritet. Vo NPAA 2012, pak, baraweto za
koristewe i primenata se pomestat so rok do
2014 god. Ova e potvrda za op{tiot zaklu~ok
na EK deka aktivnostite vo ova poglavje se
sproveduvaat mo{ne bavno. Pokraj toa, ne
samo vo slu~ajot so primenata na RAPEX, tuku
i vo slu~ajot so AKA Dogovorot, kratkoro~nite
se me{aat so srednoro~nite prioriteti, pa
vo edna godina odredena zada~a se tretira
kako kratkoro~na, a vo slednata namesto da se
izvestuva za nejzinoto ostvaruvawe, zada~ata
se pomestuva na sreden rok. Indikativno e
toa {to ne se analizira koja e pri~inata za
odol`uvaweto na sproveduvaweto na zada~ite,
kako pojdovna osnova za predlagawe konkretni
re{enija i merki.
91
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
2. Horizontalni merki
- Ramkovnoto zakonodavstvo s#
u{te ne e celosno usoglaseno so
horizontalnoto acquis vo oblasta
na slobodnoto dvi`ewe na
stokite.
2.1 Standardizacija
- Administrativniot kapacitet
ne e dovolen, osobeno vo odnos
na obvrskata na ISRM da stane
~lenka na CEN i CENELEC.
- Vladata ne raspredeluva
dovolno sredstva za ~lenarini
vo evropskite organizacii za
standardicazija, sprotivno na
Zakonot za standardizacija.
Nedostigot od sredstva se
nadopolnuva so skromnite
prihodi na ISRM.
2.2 Tela za ocenuvawe na
soobraznosta
- Zakonot za bezbednost na
proizvodite be{e revidiran vo
2011, no s# u{te ne e celosno
usoglasen so horizontalnite
acquis.
2.3 Akreditacija
- S# u{te ne se potpi{ani
multilateralnite dogovori
za testirawe na laboratoriite,
inspekciskite tela i telata za
sertificirawe na proizvodite so
EA.
2. Horizontalni merki
2.1. Standardizacija
- Usvojuvawe na Zakonot, Statutot i pravilnicite
povrzani so procesot na usvojuvawe na
standardite koi treba da bidat usoglaseni so
vnatre{nite pravila na Evropskite tela za
standardizacija (ETS).
- Aktivna sorabotka so ETS i so nacionalnite tela
za standardizacija.
- Zajaknuvawe na kadrovskite kapaciteti na ISRM.
- Natamo{no razvivawe na sertifikacijata
- Zabrzuvawe na prevodot na standardite na
makedonski jazik.
- Izdavawe prv sertifikat od ISRM za ISO 9001.
- Realizacija na razni obuki.
- Odr`uvawe i nabavka na nova IT oprema, nabavka
na licenciran softver i programi.
- Promotivni kampawi, tematski rabotilnici,
publikacii, plakati, letoci itn. za vklu~uvawe na
biznisot vo procesot na standardizacija.
- Izdavawe oglasnik za usvoenite makedonski
standardi.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Sproveduvawe na Strategijata za voveduvawe
zakonodavni merki i jaknewe na kapacitetite na
instituciite.
- Sozdavawe prihodi preku obuki i sertifikacija.
2.2. Akreditacija
- Akreditacija na tela za ocenuvawe na
soobraznosta.
- Potpi{uvawe na Dogovorot za priznavawe na
rezultatite (EA-MLA) do krajot na 2012.
- Obuki za ocenuva~ite, vode~kite ocenuva~i,
potencijalnite klienti i novi {emi za
akreditacija.
- I ovaa NPAA, kako i prethodnite (2011, 2010
i 2009) konstatiraat deka pravnata ramka e
zaokru`ena, {to e vo sprotivnost so naodite na
Izve{tajot 2011. Samata NPAA vo aktivnostite
planira dopolnitelno usoglasuvawe so acquis,
dodeka EK konstatira deka e potrebna proverka
na usoglasenosta na aktite. Vakvata nejasnotija
okolu usoglasenosta celosno zbunuva i vodi do
zaklu~ok deka se nema celosna slika za tempoto i
za metodologijata na usoglasuvawe.
2.1. Standardizacija
- Ispolnuvaweto na devette uslovi za ~lenstvo
vo evropskite tela za standardizacija CEN i
CENELEC, spored NPAA e realizirano, {to treba
da go potvrdi misijata za ocenuvawe na ovie
institucii. Bidej}i glavnite nedostatoci za
~lenstvo (finansii, novi vrabotuvawa) se vo
racete na Vladata, mo`e da se konstatira deka
toa ne e nejzin prioritet.
2.2. Akreditacija
- I godinava nedovolno se tretira nedostigot od
~ove~ki resursi vo IARM, {to kako problem se
provlekuva vo sekoj Izve{taj na EK. Toa povtorno
uka`uva deka Vladata ima drugi prioriteti,
koga se stanuva zbor za tro{eweto na javnite
sredstva.
- Sekoja NPAA, pa i ovaa, predviduva „zajaknuvawe
na sorabotkata so ministerstvata, zaradi jasno
definirawe na zada~ite vo odnos na postapkite
za ocenka na soobraznosta”. Nemo`nosta
so godini da se sprovede jasna podelba na
odgovornostite i na obvrskite uka`uva na
toa deka Vladata nema interes da dozvoli
operativna nezavisnost na instituciite.
92
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
2.4. Biro za metrologija
- Najgolem del od buxetot na Biroto
za metrologija se upotrebuva
za nabavka na oprema za
laboratoriite.
- Opremata vo laboratoriite ne se
kalibrira redovno, a nitu edna od
laboratoriite ne e akreditirana.
- Planiranoto zgolemuvawe
na personalot ne se slu~i i
administrativniot kapacitet i
natamu ostanuva nezadovolitelen.
2.5. Inspekciski nadzor na pazarot
- Organite za istra`uvawe na
pazarot s# u{te imaat ograni~eni
~ove~ki i finansiski kapaciteti
za sproveduvawe na seopfatna
proverka na tehni~kata
soobraznost na proizvodite.
- Zajaknata sorabotka so ministerstvata vo nasoka
na jasno definirawe na zada~ite vo odnos na
postapkite za ocenuvawe na soobraznosta.
- Zajaknuvawe na tehni~kata infrastruktura na IARM,
preku obuki na tehni~kite i sektorskite komiteti.
- Realizacija na proektot IPA 2008 do avgust 2012.
- Zajaknata sorabotka so telata za akreditacija od
regionot.
- Promotivni kampawi, rabotilnici i publikacii.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Efikasna primena na sistemot za akreditacija
(2013).
- Namaluvawe na periodot od podnesuvawe na
baraweto do dodeluvaweto akreditacija zaradi
zgolemuvawe na brojot na akreditirani tela.
- Zajaknuvawe na kadrovskite kapaciteti na IARM
za sproveduvawe na ocenuvaweto za oblastite na
akreditacija.
- Natamo{no sproveduvawe na Nacionalnata
strategija.
- Zajaknuvawe na tehni~kata infrastruktura.
- Razvivawe novi {emi za akreditacija.
- Potpi{uvawe na MLA za cel opseg.
2.3. Metrologija
- Izmena i dopolnuvawe na Zakonot za metrologija
(voveduvawe inspekciski nadzor nad upotrebata na
merilata od zakonskata oblast).
- Usoglasuvawe na nacionalnite podzakonski akti so
me|unarodnite normativni dokumenti.
- Novi vrabotuvawa (nau~na i zakonska metrologija,
pravno i finansisko rabotewe).
- Nabavka na metrolo{ka oprema za
operacionalizacija na laboratoriite za
kalibracija, za verifikacija na mehani~ki i
elektri~ni merila, osobeno vo delot za ocenuvawe
na soobraznosta na merilata (NAWI i MID)
- Faktot {to proektot IPA 2008 }e po~ne da se
realizira duri vo osmi mesec 2012, zboruva za
administrativnite kapaciteti na upravuva~kite
strukturi so evropskata pomo{.
- Rokovite za klu~nite aktivnosti postojano se
pomestuvaat, {to go onevozmo`uva sledeweto
na realniot napredok, a osobeno se nejasni
pri~inite za postojanite docnewa. Soodvetno na
toa, se razvodnuva i odgovornosta za docneweto.
2.3. Metrologija
- Nedostatocite konstatirani vo poslednite
3 izve{tai na EK, vo odnos na nedostigot
od laboratoriska oprema, akreditirani
laboratorii i obu~en personal, se povtoruvaat i
godinava. Iako vo NPAA so godini se planiraat
kratkoro~ni aktivnosti, ovie pra{awa i
ponatamu ostanuvaat nere{eni. Namesto da se
identifikuvaat pri~inite za vakvata dinamika
na realizacija na predvidenite aktivnosti, tie
se prefrlaat vo sekoja nova NPAA, kako da se
novi aktivnosti, i povtorno se razvlekuvaat.
- Realizacijata na proektot IPA 2008 za poddr{ka
na implementacijata na zakonodavstvoto i za
jaknewe na kapacitetite zapo~nal duri vo 2011
god., pove}e od 3 godini po programiraweto.
Zabele{kite za haoti~noto programirawe, no i
koristewe na pomo{ta od EU i nejzinoto stavawe
vo funkcija na potrebnite reformi, samo se
potvrduvaat. Zgora na toa, Vladata treba da gi
poddr`i tekovnite reformi, so alocirawe na
pove}e sredstva za Biroto za metrologija.
93
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
94
NPAA 2012
Komentar
- Prezentacija na sistemot za upravuvawe so
kvalitet (ISO 17025) pred EURAMET TK – Q.
- Realizacijata na IPA 2008 za tehni~ka i
materijalna pomo{ i poddr{ka za implementacija
na legislativata.
- Podgotovka za akreditacija na laboratorii/
Akreditacija/ odr`uvawe na akreditacijata vo
soglasnost so ISO/IEC 17025.
- Aktivno u~estvo vo rabotata na tehni~kite
komiteti na EURAMET, rabotnite grupi na WELMEC i
IAAO.
- U~estvo vo proekti na me|ulaboratoriski
sporedbi, organizirani na regionalno nivo
i proekti na interkomparacii vo ramkite na
EURAMET.
- Rekalibracija na etalonite vo nacionalnite
metrolo{ki instituti so registrirani merni
i kalibracioni mo`nosti vo bazata na BIPM
(Me|unarodnoto biro za tegovi i merki).
- Specijalizirani obuki na stru~niot kadar od
Biroto za metrologija vo oblasta na nau~nata/
industriskata i zakonskata metrologija.
- Organizirawe seminari i rabotilnici.
- Sklu~uvawe bilateralni dogovori za sorabotka
so metrolo{kite institucii vo Republika Srbija,
Republika Hrvatska i Republika Crna Gora.
- Usoglasuvawe na nacionalnite podzakonski akti.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Aktivno u~estvo vo EURAMET I WELMEC.
- Akreditacija na laboratoriite (ISO 17025).
- U~estvo na proekti na me|ulaboratoriski
sporedbi.
- Proglasuvawe nacionalni etaloni na mernite
edinici.
2.4. Ocenuvawe na soobraznosta
- Zgolemuvaweto na brojot na tela koi }e bidat
akreditirani za ocenuvawe na soobraznosta odi
mnogu bavno, iako sekoja godina se predviduvaat
aktivnosti za animirawe na potencijalnite
subjekti, za nivna obuka i zajaknuvawe. Bidej}
i nema analiza, ne e jasno na {to se dol`i
vakvata situacija – dali na nezainteresiranosta
na pravnite subjekti ili, mo`ebi, na dolgite i
skapi proceduri za akreditacija. Vo sekoj slu~aj,
vakvata sostojba ja reducira konkurencijata
vo ovoj segment na pazarot, so {to otsustvuva
motivot za podobra usluga i poniski ceni za
klientite.
2.5. Nadzor na pazarot
- I godinava ne se posvetuva vnimanie na
jakneweto na kapacitetite na Dr`avniot
pazaren inspektorat i na Dr`avniot tehni~ki
inspektorat, iako EK povtorno zabele`uva
na nedostigot od ~ove~ki i finansiski
kapacitet vo ovie dve slu`bi, koi se klu~ni za
po~ituvaweto na pravilata na vnatre{niot pazar
i za nadzor na pazarot.
- I vo dolgoro~nite i vo srednoro~nite
prioriteti, NPAA predviduva podnesuvawe
godi{ni izve{tai za rabotata, {to e vpro~em
redovna godi{na obvrska i ne e nekoja posebna
reformska zada~a. Pritoa, nema analiza na
sostojbite, postignuvawata i pri~inite za
nedostatocite, pa ottuka ne mo`e da proizleze
nitu nekakov plan za nivno nadminuvawe.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
- Implementacija na ISO 17020 vo sektorot za
verifikacija.
- Upis na mernite mo`nosti na laboratoriite vo
BIPM.
- Specijalizirani obuki na stru~niot kadar na
Biroto za metrologija.
2.4. Ocenuvawe na soobraznosta
- Novi ovlastuvawa na telata za ocenuvawe na
soobraznosta po prethodno podneseno barawe od
strana na zainteresirani lica.
- Obuki na zainteresiranite pravni lica za
postapkite za akreditacija za inspekciski,
sertifikaciski tela i laboratorii.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Zgolemen broj makedonski tela na pazarot.
2.5. Nadzor na pazarot
- Izrabotka na Nacionalna programa za nadzor na
pazarot za 2012 i 2013.
- Sproveduvawe obuki za biznis-zaednica vo
stopanskite komori vo vrska so CE oznakata.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Godi{en izve{taj za rabotata na Koordinativnoto
telo za nadzor na pazarot za 2011 god.
- Istoto se odnesuva i na Nacionalnata programa
za koordinacija i prezemawe efektivni
merki za nadzor na pazarot, koja ne e reforma,
tuku e redovna zada~a. I vo ovoj slu~aj nema
objasnuvawe za aktivnostite {to treba da gi
opfati programata, nitu pak plan za potrebnite
resursi za nejzina realizacija.
- Ne e jasno {to e proizvodot na Koordinativnoto
telo za sorabotka, so ogled na faktot deka i
godinava edinstveniot zacrtan prioritet glasi:
da se podgotvi godi{en izve{taj za rabotata.
95
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
3. Zakonodavstvo za proizvodi od
„stariot priod”
- Be{e donesen nov Zakon za
hemikalii, no celosnoto
transponirawe na
zakonodavstvoto na EU vo ovaa
oblast doprva treba da se
obezbedi,preku legislativata za
implementacija.
96
NPAA 2012
3. Zakonodavstvo za proizvodi od „stariot priod”
- Analiza na Zakonot za bezbednost na kozmeti~kite
proizvodi vo odnos na novata EU regulativa za
kozmetika.
- Obuka na vrabotenite vo IJZ za metodite za
analiza na kozmeti~kite proizvodi.
- Formirawe organizaciona edinica vo MZ
zadol`ena za podgotovka na nacionalno i
kontinuirano usoglasuvawe so evropskoto
zakonodavstvo.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Pravilnik za paralelen uvoz na lekovite i
implementacija na ovaa postapka.
- Podzakonski akti koi proizleguvaat od
noviot Zakon za hemikalii i nadgraduvawe
i nadopolnuvawe na Nacionalnata lista na
klasificirani supstancii.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Pravilnik za grani~nite koli~estva novi
supstancii, vidot, opfatot i metodite za
ispituvawe (merka 31967L0548).
- Pravilnik za svojstvata na supstancijata,
sodr`inata na baraweto za upotreba na
alternativnoto hemisko ime (merka 32006R1907).
- Izmena na Zakonot za vozilata, zaradi podobro
usoglasuvawe so EU direktivite i regulativite
- Ovlastuvawe na pravnite lica za identifikacija
i ocenuvawe na tehni~kata sostojba na vozilata,
- Izmena na Pravilnikot za postapkata za
izbor na metodi za kvantitativna analiza na
dvokomponentnite me{avini na tekstilni vlakna
Komentar
- I godine{nava NPAA se zadr`uva na povr{ni
i deklarativni opisi na napravenoto vo
izminatata godina, namesto da se targetiraat
nedostatocite, so konkretni aktivnosti i
prioriteti. Nedostiga plan za zabrzano
usoglasuvawe vo ovoj del od poglavjeto za
slobodno dvi`ewe na stokite.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
4. Zakonodavstvo za proizvodi od
„noviot i globalen priod”
- Treba da se potvrdi usoglasenosta
na donesenite pravilnici so
acquis.
4. Zakonodavstvo za proizvodite od „noviot i
globalen priod”
- Zakon za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za
bezbednost na proizvodi.
- Usvojuvawe na novite podzakonski akti:
- Uredba za zaedni~ka ramka za ozna~uvawe
na proizvodite i notifikacija na telata za
ocenuvawe na soobraznost vo EK.
- Izmena na Uredbata za postapkata za
izvestuvawe na EK za donesuvaweto tehni~ki
i neharmonizirani propisi, tehni~ki
specifikacii i standardi, zaradi usoglasuvawe
na ~lenovite koi se odnesuvaat na ISRM so
potrebite za nivno aplicirawe za polnopravno
~lenstvo vo CEN/CENELEC.
- Usoglasuvawe na pravilnicite vo soglasnost
so Zakonot za bezbednost na proizvodi spored
preporakite na EK
- Podgotovka na barani evrokodovi od biznis za
grade`ni{tvo
- I vo ovoj del se naveduva hronologijata i
istorijata na ostvarenite aktivnosti, namesto
da se posveti pove}e vnimanie na pregledot na
celiot progres i na idnite konkretni ~ekori
za usoglasuvawe. Odredeni aktivnosti se
prenesuvaat od minata vo ovaa godina, iako toga{
bile predvideni kako kratkoro~ni prioriteti.
- Zakonot za bezbednost na proizvodite povtorno
}‌e se izmenuva, iako od EK ne e potvrdeno
dali ve}e doneseniot Zakon e usoglasen so
acquis ili ne. Vpe~atok e deka se nosi Zakon
bez jasna pretstava za nivoto i za tajmingot na
usoglasenost.
97
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
5. Proceduralni merki
- Nema napredok. Vo ovaa oblast
dr`avata e vo napredna faza.
98
NPAA 2012
Komentar
5. Proceduralni merki
- Poednostavuvawe i zabrzuvawe na carinskite i na
dano~nite postapki.
- Nadgradba na elektronskiot edno{alterski sistem
za izdavawe uvozni i izvozni dozvoli i tarifni
kvoti – EXIM.
- Institucionalizirana uloga na Carinskata uprava
za nadzor na pazarot.
- Proekt za vospostavuvawe edinstven i integriran
elektronski sistem za analiza na rizikot (SAR).
- Izgradba na grani~niot premin Blace (makedonsko
- kosovska granica).
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Povrzuvawe i interoperabilnost so
informati~kite sistemi na EU.
- Akreditacija na carinskata laboratorija za
ispolnuvawe na standardot ISO 17025.
- Voveduvawe i implementacija na noviot Sistem
za obrabotka na carinskite deklaracii i akcizni
dokumenti (SOCDAD).
- Edno od retkite podra~ja kade {to postoi dobra
pretstava za napredokot, kako i za idniot razvoj
vo oddelni segmenti i vo aktivnostite koi{to
sleduvaat.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
POGLAVJE 2. SLOBODNO DVI@EWE NA RABOTNICITE
Pristapno partnerstvo
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
1. Pristap na pazarot na trudot
- Ne e zabele`an napredok vo oblasta na
pristapot do pazarot na trudot.
- Treba da se izmeni Zakonot za javnite
slu`benici za da im se ovozmo`i pristap
do rabotnite mesta vo javnite slu`bi na
gra|anite na EU.
1. Pristap na pazarot na trudot
- Donesuvawe Zakon za dopolnuvawe na
Zakonot za vrabotuvawe i rabota na
stranci.
- Metodologija za ocenuvawe na
migracioniot potencijal na Makedonija.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Utvrduvawe na indikativna vremenska
ramka za ovozmo`uvawe pristap na
dr`avjanite na EU do slobodni rabotni
mesta vo javniot sektor (primena po
vlezot na RM vo EU).
- Elektronsko povrzuvawe na nadle`nite
institucii (planirano u{te so NPAA
2009) i integriranata baza na podatoci za
stranci (planirana za 2011), spored NPAA
se operativni i funkcionalni. Ostanuva
da se vidi kako toa }e se reflektira
vo zabrzuvaweto i vo olesnuvaweto na
dobivaweto rabotni dozvoli na strancite koi
rabotat vo Makedonija. Duri toga{ }e mo`e
da se oceni deka bazata i povrzuvaweto se
funkcionalni.
- Po nekolku povtoruvawa na zabele{kite na
EK se planiraat izmeni vo Zakonot za javnite
slu`benici, so koi }e im se ovozmo`i pristap
na gra|anite na EU vo javnite slu`bi vo
Makedonija.
2. Evropskata mre`a na slu`bi za vrabotuvawe
- Se implementira akciskiot plan za merkite i
aktivnostite za u~estvo vo EURES.
2. Evropskata mre`a na slu`bi za
vrabotuvawe
- Otvorawe novi migraciski centri.
- Implementacija od AP za u~estvo na
AVRM vo EURES.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- -Implementacija od AP za u~estvo na
AVRM vo EURES.
- Akciskiot plan za merkite i aktivnostite za
podgotovka za u~estvo vo EURES kone~no se
donese i namesto da se analizira kako }e se
sproveduva i {to treba da se podobri, samo se
konstatira deka se sproveduva!
- Ne e jasno kolku i kakvi resursi se potrebni
za podgotovka na AVRM za u~estvo vo EURES,
nitu za biznis-sektorot. Ostanuva da se vidi
kako }e te~e negovata realizacija, bidej}
i ne se predvideni drugi aktivnosti osven
implementacijata na AP.
- Nema informacija za statusot na planiraniot
proekt IPA 2010 i za integriraweto na istiot
vo reformite vo ova poglavje.
99
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
3. Koordinacija na sistemite za socijalna
za{tita
- Sprovedena e obuka za jaknewe na
kapacitetite na slu`bite.
100
NPAA 2012
Komentar
3. Koordinacijata na sistemite za
socijalna za{tita
- Donesuvawe Zakon za ratifikacija na
dogovorot za socijalno osiguruvawe me|u
RM i Italija.
- Inicirawe pregovori za sklu~uvawe
dogovori za socijalno osiguruvawe so
Slova~ka Republika i so Francija.
- Donesuvawe Zakon za isplata na penzii
i penziski nadomestoci od kapitalno
finansirano penzisko osiguruvawe.
- Otvoreni denovi za zapoznavawe na
gra|anite so dogovorite za socijalno
osiguruvawe.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Inicirawe pregovori za sklu~uvawe
dogovori za socijalno osiguruvawe so
[vedska, Velika Britanija i so Ungarija.
- Donesuvawe zakoni za ratifikacija na
dogovorite za socijalno osiguruvawe
me|u RM i Albanija, Severna Irska,
Norve{ka, Anglija, [vedska, Francija i
Slova~ka Republika.
- Od 2013, prv kvartal, po~etok na IPA
proektot za jaknewe na kapacitetite za
efektivna implementacija na pravoto na
EU vo oblasta na slobodnoto dvi`ewe na
rabotnici.
- Zakonot za isplata na penzii i i penziski
nadomestoci od kapitalno finansiranoto
penzisko osiguruvawe godinava, kako i
izminata, e kratkoro~en prioritet vo
matricata aktivnosti, dodeka vo NPAA stoi
deka Zakonot e donesen.
- Osven nabrojuvaweto na zakonite koi{to treba
da se donesat za ratifikacija na dogovorite
za socijalno osiguruvawe so razni EU-~lenki,
nema drugi konkretni prioriteti.
- I vo ovoj del na poglavjeto 2 IPA pomo{ta
nesoodvetno se programira i ne e vremenski
usoglasena so potrebite za reformi.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
4. Evropskata karta za zdravstveno osiguruvawe 4. Evropskata karta za zdravstveno
- Podgotovkite se vo po~etna faza.
osiguruvawe
- Potpi{uvawe dogovor za koristewe na
evropskata karti~ka za zdravstveno
osiguruvawe (EHIC) so Republika
Romanija i so Republika Avstrija.
- Formirawe koordinativo telo za
sledewe na napredokot na proektot
„Integriran zdravstven informati~ki
sistem”.
- Prenesuvawe na iskustvata od EHIC od
evropskite dr`avi.
- Obuka za korisnost od voveduvaweto
na EHIC i na~inite za podobruvawe na
funkcioniraweto na EHIC.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Potpi{uvawe dogovor za koristewe na
evropskata karti~ka za zdravstveno
osiguruvawe so Republika Ungarija i so
Republika Italija.
- Odr`uvawe obuki i terenski poseti na
korisnicite na sistemot, promocija
na elektronskata karti~ka i nejzino
voveduvawe.
Komentar
- Koordinativno telo, iako se predviduva
tri godini po red, s# u{te ne e formirano.
Sledstveno, nema nikakvi informacii za
napredokot vo proektot za voveduvawe i
implementacija na integriran zdravstven
informati~ki sistem.
- Voveduvaweto na elektronskata zdravstvena
karti~ka be{e predvidena vo NPAA 2009
i treba{e da bide realizirano vo 2010.
Obvrskata se povtoruva i vo ovaa NPAA.
- Ne e jasno kako se planira za`ivuvawe
na dobrovolno dopolnitelno zdravstveno
osiguruvawe, bidej}i NPAA ne sodr`i nikakvi
merki.
101
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
POGLAVJE 3. PRAVO NA OSNOVAWE PRETPRIJATIJA I SLOBODA NA DAVAWE USLUGI
Pristapno partnerstvo - Otstranuvawe na drugite pre~ki za osnovawe i obezbeduvawe prekugrani~ni uslugi za fizi~ki i pravni lica od EU.
Definirawe vo zakonodavstvoto na razlikata me|u obezbeduvaweto uslugi preku postojana delovna edinica i na vremena osnova.
Srednoro~ni prioriteti - Usoglasuvawe so acquis na zaemnoto priznavawe na profesionalnite kvalifikacii za obuka i razvoj na potrebnite
administrativni strukturi. Usoglasuvawe so acquis za po{tenskite uslugi, vklu~uvaj}i go i vospostavuvaweto nezavisen nacionalen regulator.
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
1. Pravo na osnovawe
- Re`imot za izdavawe dozvoli vo izmenetiot Zakon za
gradba ne e harmoniziran.
- I pokraj izmenite na Zakonot za turisti~ka dejnost,
uslovite za licencirawe na turisti~kite vodi~i ne
se izmeneti.
- Horizontalniot zakon za transponirawe na
Direktivata za uslugi s# u{te ne e usvoen. S# u{te ne
e nazna~ena „edinstvenata kontakt to~ka”.
- Lokalnite i sudskite vlasti s# u{te ne se del od
procesot na koordinacija, {to ima za cel da se
zgolemat poznavawata od sudskata praktika na EU za
relevantnite uslugi.
1. Pravo na osnovawe
- Studiska poseta na dr`ava {to ja
implementirala Direktiva za uslugi
preku TAIEX.
- A`urirawe na Akciskiot plan za
usoglasuvawe so Direktivata za uslugi.
- Realizacija na Akciskiot plan za
usoglasuvawe so Direktivata za uslugi.
- Vospostavuvawe na edinstvena to~ka za
kontakt (single point of contact).
- Obuka TAIEX za usoglasuvawe na
Direktivata 2006/123/EZ.
- Se docni so vospostavuvaweto na
edinstvenata to~ka za kontakt, koja
za prvpat e navedena vo NPAA 2009,
a so NPAA 2011 se predviduva kako
srednoro~en prioritet.
- Se docni, isto taka, i so TAIEX obukite
za studiskite poseti.
- Ne se predvideni aktivnosti za
otstranuvawe na nekoi zabele{ki od
godine{niov izve{taj na EK.
2. Sloboda za obezbeduvawe prekugrani~ni uslugi
- Stranskite operatori treba da osnovaat podru`nica
ili filijala, so cel da nudat uslugi vo zemjata, {to
ne e vo soglasnost so acquis.
- Ne postoi op{ta pravna odredba na sila koja
ovozmo`uva nudewe prekugrani~ni uslugi.
- Nacionalnosta e s# u{te uslov vo nekolku uslu`ni
sektori.
- Administrativniot kapacitet na razli~nite tela
ostanuva slab.
2. Sloboda za obezbeduvawe prekugrani~ni
uslugi
- Realizacija na Akciskiot plan za
usoglasuvawe so Direktivata za uslugi.
- Donesuvawe Zakon za uslugi.
- Obuka TAIEX, ekspertska misija za
usoglasuvawe na Zakonot za uslugi i
za AP za usoglasuvawe so Direktivata
2006/123/EZ.
- Natamo{ni aktivnosti za usoglasuvawe
na zakonodavstvoto so ona na EU.
- Se docni i so usvojuvawe na Zakonot za
uslugi, iako toa be{e predvideno u{te
so NPAA 2010 i 2011.
- So NPAA 2011 kone~no se predvide
izmena na Zakonot za katastar,
zaradi obvrskata za ist tretman na
stranskite operatori koi obezbeduvaat
prekugrani~ni uslugi i onie koi
obezbeduvaat uslugi preku postojani
sedi{ta vo zemjata - prioritet u{te
od Pristapnoto partnerstvo, no
Izve{tajot zabele`uva deka Zakonot
ne e soodvetno usoglasen. Vo ovaa
NPAA, nema nikakov komentar okolu ova
pra{awe.
102
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
3. Po{tenski uslugi
- Potrebna e natamo{na rabota na planot na
usoglasuvaweto na zakonodavstvoto, osobeno vo delot
na natamo{nata liberalizacija na pazarot itn.
- Potrebno e zajaknuvawe na nadzorot na pazarot, so
cel da se onevozmo`i izbegnuvaweto na postojnite
zakonski propisi.
- Potrebno e natamo{no podobruvawe na kvalitetot na
uslugite na nazna~eniot davatel na univerzalnata
po{tenska usluga.
- Kapacitetot za kreirawe politiki na MTSP na poleto
na po{tenskite uslugi, ostanuva slab.
3. Po{tenski uslugi
- Implementacija na Zakonot za
po{tenskite uslugi i sozdavawe uslovi
za natamo{no otvorawe na pazarot na
po{tenskite uslugi.
- Revizija na postojnite dozvoli i
odobrenija na davatelite na po{tenskite
uslugi i izdavawe op{ti ovlastuvawa.
- Analiza na pazarot na po{tenskite
uslugi za 2011 godina i izgotvuvawe
statisti~ki izve{taj za po{tenskite
aktivnosti vo RM.
- Evaluacija na kvalitetot na
obezbeduvawe na univerzalnata usluga.
- Kreirawe programa za vodewe podatoci
za prijavenite poplaki, `albi i
reklamacii od strana na korisnicite na
po{tenskite uslugi.
- Monitoring nad obezbeduvaweto na
obvrskite od univerzalnata usluga.
- Realizacija na kampawata za podigawe na
javnata svest za neregularnite po{tenski
pratki.
- Obuka za vrabotenite vo Oddelenieto za
po{tenski soobra}aj.
- U~estvo vo proektni timovi
organizirani od CERP – Evropski
komitet za po{tenska regulacija.
- Obuka za vrabotenite vo Agencijata za
po{ti.
- Aktivnostite predvideni kako
natamo{ni aktivnosti za usoglasuvawe
so acquis se op{ti i ne ka`uvaat
ni{to.
- Na krajot na 2010 e donesen noviot
Zakon za po{tenskite uslugi,
so koj se o~ekuva da se usoglasi
zakonodavstvoto. Izve{tajot, od druga
strana, konstatira deka e potrebno
ponatamo{no usoglasuvawe.
- Nema konkretni aktivnosti za
otstranuvawe na zabele{kite
od Izve{tajot na EK vo delot na
podobruvaweto na kvalitetot na
uslugite na davatelot na univerzalnata
po{tenska usluga i za podobruvawe na
kvalitetot na negovite uslugi.
- Golem del od podzakonskite akti se
prethodno utvrdeni so NPAA 2009 i
NPAA 2010, a sega se povtoruvaat.
- Drugite aktivnosti se redovni obvrski
na nadle`nite tela i agencii. Nema
jasna pretstava za usvojuvaweto na
acquis na sreden rok.
103
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
4. Zaemno priznavawe na stru~nite kvalifikacii
- Usvoen e Zakonot za priznavawe na profesionalnite
kvalifikacii, no s# u{te ne e vo celost soglasen
so Direktivata za priznavawe na profesionalnite
kvalifikacii, osobeno vo delot {to se odnesuva na
privremenata mobilnost.
- Dopolnitelno, zakonodavstvoto koe gi regulira
razli~nite profesii s# u{te sodr`i uslovi vo
odnos na nacionalnosta, jazikot i reciprocitetot.
- S# u{te ne e formirana koordinativna grupa
me|u telata za avtorizacija. Ne e nominiran nitu
Nacionalniot koordinator na telata odgovorni za
priznavawe na profesionalnite kvalifikacii.
- Zakonodavstvoto doprva treba da se usoglasuva so
Direktivata za advokatite.
- Zakonodavstvoto doprva treba da se usoglasuva
so Direktivata za trgovskite agenti i toksi~ni
proizvodi.
4. Zaemno priznavawe na stru~nite
kvalifikacii
- Protokol za rabota na me|uresorskata
rabotna grupa za profesionalni
kvalifikacii.
- Institucionalna ramka za
profesionalni kvalifikacii vo
Republika Makedonija.
- Preporaki za promena na Zakonot za
profesionalni kvalifikacii.
- Metodologija za registar na regulirani
profesii (definirani vlezni
proceduri, forma, nivo na pristapi,
vidovi vlezni informacii, odr`uvawe i
dr.).
- Formirawe me|uresorska rabotna grupa
za priznavawe na profesionalnite
kvalifikacii.
- Nominacija na Nacionalniot
koordinator od strana na MON.
- Usvojuvawe na podzakonskite akti {to
proizleguvaat od Zakonot za priznavawe
na profesionalnite kvalifikacii.
- Mnogu bavno se odviva usoglasuvaweto
so Direktivata za priznavawe na
profesionalnite kvalifikacii,
odnosno usoglasuvaweto ne e
sprovedeno i so novodonesenoto
zakonodavstvo. Zabele{kite za razni
elementi na diskriminacija na
profesiite kaj zakonodavstvoto s#
u{te se prisutni vo Izve{tajot na EK.
Zaklu~okot e deka usoglasuvaweto se
vr{i neplanski.
- Iako pove}e godini se kritikuva
nedostigot od koordinativna
grupa me|u telata za avtorizacija
i imenuvaweto na Nacionalen
koordinator, toa s# u{te ne e
napraveno. Obvrskite se zavr{uvaat
bavno i se prefrlaat od godina vo
godina, bez da se poso~i na problemite
i na aktivnostite za nivno re{avawe.
- Ne se spomenuva Direktivata za
advokatite za trgovski agenti i
toksi~ni proizvodi, koi gi naveduva
Izve{tajot.
104
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
POGLAVJE 4. SLOBODNO DVI@EWE NA KAPITALOT
Pristapno partnerstvo - Natamo{no zajaknuvawe na ramkata protiv perewe pari preku podigawe na svesta na instituciite koi izvestuvaat i
sozdavawe verodostojna evidencija od primenata na relevantnite institucii. Zajaknuvawe na kapacitetot i spodeluvawe istra`ni informacii me|u
instituciite. Natamo{en napredok vo otstranuvaweto na pre~kite za dvi`ewe na kapitalot.
Izve{taj za napredokot 2011
1. Dvi`ewe na kapitalot i pla}awe
- Iako ima{e nekakvo relaksirawe na uslovite,
site ograni~uvawa za dr`avjanite vo odnos na
portfolioto investicii vo stranstvo se zadr`ani.
- S# u{te ima ograni~uvawa na iznosite {to
nerezidentite mo`at da gi prefrlat preku nivnite
denarski i devizni smetki.
- Restrikcijata na prenesuvaweto ke{ iznosi preku
granica ne e sosema vo soglasnost so evropskoto
zakonodavstvo.
- Na gra|anite na EU s# u{te ne im e dozvoleno da
kupuvaat zemjodelsko zemji{te.
- Mora da se sprovede modernizacija na
infrastrukturata.
- Dr`avjanite s# u{te ne smeat da kupuvaat imot vo
stranstvo, da otvoraat smetki vo stranskite banki
ili da kupuvaat hartii od vrednost.
NPAA 2012
Komentar
1. Dvi`ewe na kapitalot i pla}awe
- Se o~ekuva vlez vo vtorata faza na SSA vo
2012 godina po {to Zakonot za deviznoto
rabotewe predviduva celosna liberalizacija
na raboteweto so hartii od vrednost i
vlo`uvawe vo nedvi`nosti od strana na
rezidentite vo stranstvo.
- Po vleguvaweto vo vtorata faza, NBRM
}‌e izvr{i soodvetno usoglasuvawe na
podzakonskite akti {to se vo nejzina
nadle`nost.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Po istekot na vtorata etapa od SSA, so
preodnite odredbi od Zakonot za deviznoto
rabotewe se predviduva liberalizacija na
depozitnite raboti od strana na rezidentite
vo stranstvo.
-
- NPAA 2012 naveduva deka site
ograni~uvawa }e bidat otstraneti
so vlezot vo vtorata faza na SSA,
bez pritoa da se zabele`i deka
na taa odluka Makedonija ~eka
isto onolku kolku {to ~eka na
Odlukata na Sovetot za po~etok na
pregovorite.
- Drugite zabele{ki od Izve{tajot,
koi se povtoruvaat ve}e nekolku
godini nanazad, a ne zavisat od
SSA, NPAA voop{to ne gi tretira.
- I godinava ne se ni spomenuva
liberalizacijata na dvi`eweto na
kapitalot za stranskite rezidenti.
- Ne se tretiraat i drugite
restrikcii za rezidentite, koi ne
se vo vrska so SSA.
105
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
2. Platen promet
- Taksite za prekugrani~ni plate`ni transakcii po
elektronski pat i natamu se disproporcionalni so
doma{nite plate`ni transakcii po elektronski pat.
2. Platen promet
- Donesuvawe na potrebnata zakonska ramka za
implementirawe na Direktivata 2007/64.
- Petta konferencija za platnite sistemi
i sistemite za poramnuvawe na hartii od
vrednost, vo sorabotka so centralnata banka
na Holandija.
- Po~nuvawe vo vtorata polovina na 2012 na
IPA 2009 proektot „Pregled na pravnite i
organizaciskite potrebi, kako i potrebata od
resursi za NBRM”
- U{te vo Izve{tajot 2009 se
konstatira{e deka i Zakonot za
platen promet ne e usoglasen
so direktivata 2007/64/ES, a
analizata na istata e sprovedena
vo tekot na 2010 god. So IPA 2010
(koja }e se implementira najrano
vo 2012) se predviduva tehni~ka
pomo{ za implementacija na
Direktivata(?!). Konstatacijata
e deka sredstvata od IPA se
programiraat nenavremeno,
odnosno ne se usoglasuvaat so
realnite potrebi za reformi.
3. Borba protiv pereweto pari
- Brojot na izve{tai za somnitelni transakcii opadna
za dopolnitelni 15%.
3. Borba protiv pereweto pari
- Donesuvawe na Zakonot za spre~uvawe na
perewe pari i finansirawe na terorizam.
- Intenzivirawe na rabotata na Sovetot za
spre~uvawe na perewe pari i finansirawe
na terorizam.
- Podgotovka za sproveduvawe na IV krug
evaluacija na MONEYVAL komitetot na
Sistemot za spre~uvawe na pereweto pari i
finansiraweto terorizam.
- Zabele{kite od minatogodi{niot
Izve{taj za neusoglasenost na
Zakonot za spre~uvawe na perewe
pari treba{e da se nadminat
so negovite izmeni. Toa ne se
slu~i i sega }e se nosi nov
Zakon {to povtorno zboruva za
haoti~nost vo planiraweto na
vremenskite rokovi i obemot na
transponiraweto.
- Nema nikakov komentar za toa
na {to se dol`i namaluvaweto
na brojot na izve{taite za
somnitelni transakcii, iako toa
se slu~uva vo kontinuitet.
106
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
POGLAVJE 5. JAVNI NABAVKI
Pristapno partnerstvo - Zajaknuvawe na komisiite za `albi zaradi obezbeduvawe efektiven sistem na pravni lekovi.
Srednoro~ni prioriteti - Celosno funkcionalni strukturi za javni nabavki, za da se garantira deka javnite nabavki se sproveduvaat vo celosna
soglasnost so standardite na EZ. Razvoj na e-nabavki.
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
1. Op{ti principi
- Zakonot za koncesii i drugi vidovi
javno-privatni partnerstva ne e vo
soglasnost so acquis .
- Treba da se zajakne sudskata statistika
za javni nabavki, povrzana so sudskite
predmeti.
- Prodol`uva trendot na poni{tuvawa i
neuspe{ni tenderski postapki.
- Kapacitetot na Oddelenieto za
koncesii vo Ministerstvoto za
ekonomija e nedovolen za spravuvawe
so golemi proekti.
- Treba da se zajakne koordinacijata so
drugite dr`avni tela vo oblasta na
javno-privatnite partnerstva
1. Op{ti principi
- Preku Tvining proektot so Germanija, da se postigne
usoglasuvawe so evropskoto zakonodavstvo i da se
primenat dobrite praktiki.
- Otpo~nuvawe so sertificirawe na slu`benicite
koi rabotat na javnite nabavki.
- Vtora faza od regionalniot IPA proekt.
- Donesuvawe na Zakonot za koncesii i drugi vidovi
javni partnerstva.
- Vospostavuvawe Registar na dodelenite dogovori za
vospostavuvawe javno-privatno partnerstvo.
- Formirawe nov Sovet za javno-privatno partnerstvo.
- Sorabotka i tehni~ka pomo{ od SIGMA.
- Kadrovsko doekipirawe na Oddelenieto za koncesii
i javno-privatno partnerstvo.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Podgotovka i usvojuvawe na Nacionalnata strategija
za sistemot na javni nabavki.
- Izrabotka na softversko re{enie za na~inot
na vodewe na Registarot za dodeleni dogovori,
izgotvuvawe na Upatstvo (Prira~nik) za koncesii
i javno-privatno partnerstvo, kako i izgotvuvawe
Strategija za koncesii i javno-privatno partnerstvo
- Vo 2012 godina povtorno }e se menuva
Zakonot za koncesii i javno-privatni
partnerstva, ovojpat vo soglasnost so
uka`uvawata i sugestiite na SIGMA. Isto
taka, povtorno se predviduva kadrovsko
ekipirawe na Oddelenieto za koncesii
i javno- privatno partnerstvo Zatoa, se
postavuva pra{aweto koga Makedonija }e
dobie „celosno funkcionalni strukturi
za javni nabavki”. koi bile srednoro~en
prioritet u{te vo Pristapnoto
partnerstvo od 2007 godina?
107
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
2. Dodeluvawe javni dogovori
- Nekoi od dogovorite za rabotata od
proektot „Skopje 2014” bea izmeneti
vo odnos na kriteriumite koi va`ea
vo periodot na nivnoto dodeluvawe, so
zgolemuvawe na dogovorenite sumi i
zgolemuvawe na obemot na rabotite.
- DKSK potvrdi deka dr`avnite fondovi
~esto se zloupotrebuvaat za javni
kampawi i deka predmetot na tenderot
bil ispora~uvan dodeka soodvetniot
tender s# u{te bil vo tek.
2. Dodeluvawe javni dogovori
- Podignuvawe na granicata za zadol`itelni
e-nabavki na 100%.
- Donesuvawe Tarifnik za koristeweto na
sofisticiraniot Elektronski sistem za javni
nabavki.
- Sproveduvawe na proektot – Portal za malite javni
nabavki.
- Redovni obuki, vo soglasnost so Planot za edukacija
za javnite nabavki.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Vospostavuvawe stabilen i efikasen sistem na
javni nabavki, preku uspe{na dorealizacija na
Tvining proektot, kako i nadgraduvawe na postojnite
tenderski dokumenti, prira~nici i vodi~i.
- Koruptivniot trend za koj stana zbor
vo lanskata analiza, najde svoe mesto
i vo Izve{tajot od 2011 godina, kade
{to Evropskata komisija kako primer go
poso~i proektot „Skopje 2014”. Duri i
porane{niot pretsedatel na Dr`avnata
komisija za spre~uvawe na korupcijata,
Ilmi Selami, potvrdi deka dodeluvaweto
na dogovorite za reklamirawe e
„ozakoneta korupcija” vo RM. Vo
istiot kontekst, Svetskiot ekonomski
forum vo svojot Izve{taj za globalnata
konkurentnost 2011-2012 vo odnos na
indikatorot „rasipni{tvo na vladini
tro{ewa” registriral pad na Makedonija
za 10 mesta.
- Nasproti ovie zagri`uva~ki trendovi,
vo NPAA 2012 nema aktivnosti koi{to
bi zna~ele zajaknuvawe na ulogata na
nezavisnite kontrolni mehanizmi, kako
DZR i DKSK i Javnoto obvinitelstvo,
vo sistemot za javni nabavki. Nema
nitu aktivnosti koi{to bi zna~ele
podobruvawe na kvalitetot na tro{ewe
na javnite sredstva i zajaknuvawe na
kapacitetot za podobro i pokvalitetno
planirawe na javnite tro{ewa.
108
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
3. Pravni lekovi
- Dr`avnata ostanuva so seriozno
nedovolen buxet i kadar.
- Doprva treba da se postigne
usoglasenost so izmenetata Direktiva
na EU za pravni lekovi i Komisijata za
`albi za javni nabavki (DK@JN)
3. Pravni lekovi
- Dobli`uvawe na novite zakonski re{enija do
dogovornite organi i ekonomskite operatori.
- DK@J so BJN }e prodol`at da ja prodlabo~uvaat
sorabotkata.
- U~estvo na rabotilnici i obuki.
- DK@J prodol`uva so podobruvawe na uslovite za
rabota i opremuvawe so najsovremena kompjuterska
oprema i so nabavka i razvoj na softverski
re{enija.
- Implementacija na Sistem za upravuvawe so
dokumenti (DMS – Document Management System) i
elektronska sednica.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Implementacija na novinite na nivo na EU vo
doma{nata regulativa i dobli`uvawe na rabotata na
DK@J do javnosta.
- Iako zajaknuvaweto (finansisko i
kadrovsko) na kapacitetot na DK@JN e
kratkoro~en prioritet na Pristapnoto
partnerstvo od 2007 godina, vo NPAA 2012
povtorno ne stanuva zbor za otstranuvawe
na nedostatocite {to se provlekuvaat vo
izve{taite za napredokot vo izminative
nekolku godini. Dopolnitelno, Buxetot
na Republika Makedonija za 2012 godina
predviduva 9,7 milioni denari (160.000
evra) za DK@JN, {to pretstavuva kratewe
za okolu 20% vo odnos na i onaka
nedovolnite sredstva za 2011 godina (11,6
milioni denari, odnosno 190.000 evra)
- Vo odnos na pravnata ramka, s# u{te ne
postoi usoglasenost so Direktivata
za pravni lekovi, {to NPAA 2012 go
predviduva kako srednoro~en prioritet.
109
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
POGLAVJE 6. PRAVO NA TRGOVSKITE DRU[TVA
Pristapno partnerstvo - Razvoj na efektivni i nezavisni sistemi za garancija na kvalitetot i za javen nadzor za ovlastenite revizori i
za revizorskite firmi. Zajaknuvawe na relevantnite administrativni kapaciteti.
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
1. Pravo na trgovski dru{tva
- Doprva treba da se postigne
usoglasuvawe so ~lenot 16 za u~estvo
na vrabotenite vo odlu~uvaweto.
1. Pravo na trgovski dru{tva
- Donesuvawe na Zakon za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za trgovskite dru{tva.
- Implementacija na proektot „Metabaza” zaradi implementacija na Strategijata za XBRL standardot vo
Republika Makedonija.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Implementacija na Preporakata za podobruvawe na korporativnoto upravuvawe vo postojnite kodeksi
za dobro korporativno upravuvawe.
- Sledewe na funkcioniraweto na Edno{alterskiot sistem faza III vo Republika Makedonija.
2. Korporativno smetkovodstvo i revizija
2.1. Smetkovodstvo
- Donesuvawe Zakon za vr{ewe na smetkovodstvenite raboti.
- Formirawe Institut na smetkovoditeli i ovlasteni smetkovoditeli na RM.
- Izdavawe uverenija za smetkovoditeli i ovlasteni smetkovoditeli od Ministerstvoto za finansii
(MF) do formirawe na Institutot.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Osposobuvawe na Institutot na smetkovoditeli i ovlastenite smetkovoditeli za organizirawe ispit
za revizori i ovlasteni revizori i za prezemawe na site zakonski utvrdeni nadle`nosti.
- Ministerstvoto za finansii }e ostane nadle`no za pravnata ramka za sistemot na smetkovodstvoto
i za natamo{nata harmonizacija na nacionalnoto zakonodavstvo so zakonodavstvoto na Evropskata
unija.
2.2. Revizija
- Sovetot za unapreduvawe i nadzor na revizijata (SUNR) }e gi donese i predvidenite podzakonski akti
za negovo rabotewe. Institutot na ovlasteni revizori (IOR) }e gi usoglasi svoite akti vo soglasnost
so odredbite od noviot Zakon:
- Pravilnik za uslovite i za na~inot na polagawe na ispitot za steknuvawe na zvaweto revizor.
110
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Komentar
- Zakonskata izmena, spored NPAA 2012, ima za cel usoglasuvawe so Direktivata 32007L0063 vo odnos
na baraweto za podgotovka na izve{taj na nezavisen ekspert vo slu~aj na spojuvawe, podelba na javnite
dru{tva so ograni~ena odgovornost, Direktivata 32006L0068 za osnovawe na javnite dru{tva so ograni~ena
odgovornost, promenite i odr`uvaweto na nivnata glavnina. Vo Zakonot }e se usoglasat i ~lenovite od
sedmata Direktiva 31983L0349 za uslovite za podgotvuvawe konsolidirani smetki. Sepak, ne se zema
predvid nitu pak se re{ava kritikata sodr`ana vo Izve{tajot za napredokot 2011 godina za re{avawe na
u~estvoto na vrabotenite vo odlu~uvaweto.
- Proektot „Metabaza” ima za cel da ovozmo`i interoperabilnost me|u Centralniot registar na Republika
Makedonija, Komisija za hartii od vrednost, Narodna banka na Republika Makedonija, Makedonskata berza
i Centralniot depozitar za hartii od vrednost. Ovaa opredelba e stavena kako srednoro~na vo NPA 2011,
bez da se precizira so kakov uspeh e implementirana dosega i dali podveduvaweto po kratkoro~nite
prioriteti vo NPAA 2012 zna~i deka nejzinata implementacija e pri kraj. U{te pokontradiktorno e {to
ovaa aktivnost e navedena kako kratkoro~en prioritet, a rokot za nejzinata implementacija e krajot na
2013 godina. Isto taka, ako ovoj proekt e faza II od Edno{alterskiot sistem, pra{awe e koga }e se prejde
na fazata III, koja e navedena kako srednoro~en prioritet, dokolku znaeme deka taa ne mo`e da zapo~ne pred
2014 godina, bidej}i zavr{nicata od vtorata faza e predvidena za krajot na 2013 godina.
- Nitu edna predlo`ena merka ne e potkrepena so finansiski sredstva za nejzinoto sproveduvawe.
111
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
2. Korporativno smetkovodstvo i
revizija
- Doprva treba da se postigne
usoglasenost so sedmata direktiva
na Zakonot za trgovskite dru{tva,
vklu~itelno i uslovite za
podgotovka na konsolidirani
smetki.
- Doprva treba da se usvoi Zakonot
za javen nadzor vo oblasta na
smetkovodstvoto.
- Iako ima status na pravno lice,
IOR sepak raboti so nedovolen broj
vraboteni.
- Pravilnik za na~inot i postapkata za utvrduvawe na povredite i za disciplinskite merki na ~lenovite
na IOR.
- Pravilnik za na~inot i postapkata za dobivawe uverenie za revizor; na~in i postapka za izdavawe na
licencata za rabota na Dru{tvoto za revizija i na Ovlasteniot revizor-trgovec poedinec.
- Pravilnikot za na~inot i postapkata za kontrola na kvalitetot na dru{tvata za revizija i na ovlasten
revizor- trgovec poedinec.
- Pravilnikot za na~inot i postapkata za utvrduvawe i izrekuvawe na merkite od strana na SUNR.
- Pravilnikot za na~inot i postapkata za dobivawe uverenie za revizor na licata koi poseduvaat
uverenie izdadeno od druga dr`ava.
- Pravilnikot za izdavawe na licencata za rabota za vr{ewe na raboti na revizija na dru{tvata za
revizija, ovlasteniot revizor i ovlasteniot revizor-trgovec poedinec;
- Zajaknuvawe na relevantnite administrativni kapaciteti.
- Statutot na IOR.
- Statutot na SUNR.
- Delovnikot za rabota na SUNR.
- Godi{nata programa za rabota na SUNR za 2012.
- Finansiskiot plan na SUNR.
- Tarifnikot za izdavawe licenci za rabota za vr{ewe raboti na revizija na dru{tvata za revizija,
ovlasteniot revizor trgovec-poedinec i na ovlastenite revizori.
- Godi{en plan za kontrola na kvalitetot za 2012.
- Izve{taj za sprovedenata kontrola na kvalitetot na revizijata za 2011.
- Obuka „Kontinuirano profesionalno usovr{uvawe za steknuvawe na zvaweto revizor”.
- Sproveduvawe ispit za steknuvawe uverenie za revizori.
- Sproveduvawe na proverkite na kontrolata na kvalitetot
- Predvideni se novi vrabotuvawa vo Oddelenieto za smetkovodstven sistem, platen promet i revizija vo
MF i vo SUNR.
- Predvideno e vrabotuvawe na vtor kontrolor na kvalitetot vo IOR.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- ]e se prodol`i na usoglasuvawe na Zakonot za revizija so Direktivata 32006L0043.
- Predvideni se novi vrabotuvawa vo Oddelenieto za smetkovodstven sistem, platen promet i revizija vo
MF i vo SUNR.
- Predvideni se novi vrabotuvawa vo IOR i vo najgolemite regulatorni institucii koi ja sledat
primenata na Me|unarodnite standardi za finansisko izvestuvawe (MSFI) (NBRM, Komisijata za hartii
od vrednost itn).
- Dobivawe status polnopravna ~lenka na Me|unarodnata federacija na smetkovoditelite (IFAC).
112
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Komentar
- Vo delot za smetkovodstvoto, kratkoro~nite i srednoro~nite prioriteti prakti~no ne se razlikuvaat.
Ne se predviduva donesuvawe na poseben zakon za javen nadzor vo oblasta na smetkovodstvoto, iako e
logi~no deka del od pra{awata za javen nadzor vo smetkovodstvoto da se re{at so Zakonot za vr{ewe na
smetkovodstveni raboti koj e predviden da se donese. Iako e logi~no najprvo da se formira Institutot
za smetkovoditeli i ovlasteni smetkovoditeli, pa potoa da se po~ne so primena na Zakonot, sepak
privremenoto re{enie so ovlastuvawe na MF e prakti~no i korisno, no ostava prostor za samovolnost na
izvr{nata vlast.
- Vo NPAA 2010 be{e predvideno Institutot na ovlastenite revizori (IOR) da izgotvi i da donese Pravilnik
za na~inot i postapkata za dobivawe uverenie za ovlasten revizor za licata koi poseduvaat uverenie za
ovlasten revizor od drugi dr`avi, no toa s# u{te ne e napraveno, a rokot e do krajot na 2012 godina.
- Srednoro~nite prioriteti ne se razlikuvaat mnogu od kratkoro~nite.
- SUNR ima lista na zada~i koi se va`ni i mnogubrojni i se odnesuvaat na donesuvaweto akti i nivnata
uspe{na implementacija do krajot na 2012. Sepak, krajno nelogi~no i neodgovorno pri strate{koto
planirawe e so istiot rok da bide i formiraweto na ovoj Sovet i negovoto stavawe vo funkcija so
najva`nite dokumenti, kako Statutot, Delovnikot, Godi{nata programa za rabota i finansiskiot plan za
2012 godina. Kako e vozmo`no rokot za utvrduvawe na aktivnostite na SUNR i nivnata finansiska potkrepa
za 2012 da bide do krajot na 2012 godina?
- Iako ve}e tri godini Izve{tajot na EK notira deka nema dovolen broj vraboteni vo IOR, NPAA 2012
predviduva samo edno kratkoro~no vrabotuvawe na mestoto kontrolor na kvalitetot. Od druga strana, ne
se odreduva brojot na novi vrabotuvawa, iako se spomenuvaat pove}e, vo Ministerstvoto za finansii i vo
SUNR. Ova uka`uva na nedostig od volja od strana na Vladata za jaknewe na nezavisnite tela i instituti
koi imaat va`na uloga vo gradeweto na nezavisnite sistemi za garancija na kvalitetot i javen nadzor za
ovlastenite revizori i revizorski firmi, a nasproti toa `elba za jaknewe na vladinite kapaciteti i
instituciite pod nejzina direktna kontrola.
- Srednoro~no se predvideni pove}e novi vrabotuvawa vo IOR, no ova e problemati~no, bidej}i kritikata od
EK za nedovolnite ~ove~ki kapaciteti vo ovaa institucija se provlekuva godini nanazad i poradi toa se
o~ekuva vrabotuvawata da bidat prioritet, a ne da se odlagaat za sreden rok.
- Nitu edna predlo`ena merka ne e potkrepena so finansiski sredstva za nejzinoto sproveduvawe.
113
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
POGLAVJE 7. PRAVO NA INTELEKTUALNA SOPSTVENOST
Pristapno partnerstvo - Izgotvuvawe nacionalna strategija/akciski plan za gradewe na kapacitetite za sproveduvawe na evropskoto
zakonodavstvo vo sekoja od oblastite opfateni vo ova poglavje, so fokus na potrebata od obezbeduvawe specijalizirana obuka za organite koi
go sproveduvaat zakonot, za sudiite, obvinitelite i carinskite rabotnici. Izgotvuvawe kampawi za razvivawe na javnata svest, podobruvawe na
sorabotkata me|u organite {to go sproveduvaat Zakonot i me|u site relevantni zasegnati strani.
Srednoro~ni prioriteti - Gradewe na kapacitetite za sproveduvawe/primena na evropskoto zakonodavstvo i vospostavuvawe evidencija za dobro
vodena istraga, progon i sudska razre{nica na piratstvoto i falsifikuvaweto.
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
1. Avtorski i srodni prava
- Ostanuva da se potvrdi
usoglasenosta na Zakonot so
evropskoto zakonodavstvo.
- Zdru`enijata za upravuvawe
so kolektivnite prava (ZUKP)
ostanuvaat neaktivni i/ili s#
u{te nemaat dobieno licenca,
vo soglasnost so noviot Zakon za
avtorski prava.
- Administrativniot kapacitet na
Oddelenieto za avtorski prava
pri Ministerstvoto za kultura e
s# u{te nedovolen.
1. Avtorski i srodni prava
- MK }e imenuva sovetodavno telo za APSP,
sostaveno od istaknati nezavisni nadvore{ni
eksperti.
- MK }e prodol`i so participirawe vo
izrabotkata na noviot Zakon za radiodifuzna
dejnost, kako i so participirawe vo
izrabotkata na drugi propisi povrazni so
APSP.
- ]e se prodol`i so poddr{kata za
vostanovuvawe na organizaciite za kolektivno
upravuvawe, a rabotata na postojnoto (ZAMP),
}‌e se kontrolira najmalku edna{ godi{no.
- ]e se posveti vnimanie na soodvetnite
programi za informirawe i obrazuvawe na
potesnata stru~na javnost.
- MK }e prodol`i da gi sproveduva obvrskite
od Zakonot za procenka – za sproveduvawe
na programata za obuka i za sproveduvawe na
stru~niot ispit za procenitel.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- ]e se sledi sproveduvaweto na ZAPSP.
- ]e se iniciraat natamo{ni izmeni i
dopolnuvawa na propisite {to se vo vrska so
APSP.
- Sektorot za APSP treba da se zajakne na barem
osum (8) -10 obu~eni i kvalifikuvani dr`avni
slu`benici.
- Veb-stranicata copyright.gov.mk i natamu ne e
soodvetno a`urirana. Vo momentov na nea se
dostapni samo relevantnite zakoni od oblasta, no
nema nikakvi drugi vesti i informacii. Sostojbata
bi trebalo soodvetno da se podobri so kadrovsko
zajaknuvawe na sektorot za APSP.
- Neophodno e, vo najkratok mo`en rok, da se napravi
kadrovsko zajaknuvawe na sektorot za APSP.
- Iako edna od ideite na noviot zakon za APSP od
2010 godina be{e da se demonopolizira oblasta
na kolektivnite zdru`enija, spored informaciite
dostapni na javnosta nositel na licencata za
kolektivno zdru`enie s# u{te e samo ZAMP. Potrebni
se aktivnosti za informirawe i za edukacija
na profesionalnata javnost za mo`nostite od
kolektivno zdru`uvawe.
- Pred da se prodol`i so aktivnostite za podigawe na
javnata svest/informirawe za APSP, bi trebalo da
se izmeri efektot od dosega{nite aktivnosti, za da
mo`at soodvetno da se planiraat idnite aktivnosti.
- Za pozdravuvawe se predvidenite aktivnosti za
zajaknuvawe na kadrite od sektorot za APSP.
- Za pozdravuvawe se i predvidenite aktivnosti za
sledewe i za usoglasuvawe na regulativata vo vrska
so APSP.
- Neophodno e sledewe na donesenata Metodologijata
za procenka na avtorskite prava.
114
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
2. Prava na industriska
sopstvenost
NPAA 2012
Komentar
- ]e prodol`i poddr{kata na postojnite
kolektivni zdru`enija, vo soglasnost so
nadle`nostite i mo`nostite na MK.
- ]e prodol`at aktivnostite za jaknewe na
javnata svest/informirawe za APSP.
- ]e se organiziraat kontinuirani aktivnosti
za stru~no osposobuvawe i usovr{uvawe na
kadrite od Sektorot za APSP.
- Unapreduvawe na pristapot do informacii na
veb-stranicata za APSP.
2. Prava na industriska sopstvenost
- Kontinuirano }e se sledat promenite vo
evropskoto zakonodavstvo.
- ]e se izgotvi Metodologija za procenka na
pravata od industriska sopstvenost, programa
za obuka i za sproveduvawe stru~en ispit za
procenuva~i, zaradi sproveduvawe na Zakonot
za procenka.
- Za zajaknuvawe na kapacitetot na DZIS
}‌e se vrabotat novi lica i }e prodol`i
kontinuiranoto stru~no nadgraduvawe na
vrabotenite.
- Obukata na vrabotenite vo sistemot na
za{tita, }e se ostvaruva preku nacionalni i
regionalni seminari.
- DZIS }e prodol`i so sproveduvawe redovni
aktivnosti za jaknewe na javnata svest za
zna~eweto na industriskata sopstvenost.
- Vo ramkite na sorabotkata na DZIS so EPO, }‌e
se sproveduva Akcioniot plan za sorabotka
(2010–2012).
- ]e se sproveduva Programata za sorabotka so
SOIS.
- ]e se donese Programata za razvoj na
pretpriemni{tvoto, konkurentnosta i
inovativnosta na malite i na srednite
pretprijatija.
- Metodologijata za procenka na pravata od
industriska sopstvenost e donesena i doprva treba
da se sledi nejzinata implementacija.
- Itno treba da se zajaknat kadrovskite kapaciteti na
DZIS so obu~eni kadri, osobeno vo oddelenieto za
trgovski marki.
- Itno da se a`urira javnata baza na podatoci na DZIS.
- Za pozdravuvawe e kontinuiranata sorabotka na DZIS
so Evropskata patentna organizacija i so Svetskata
organizacija za intelektualna sopstvenost.
115
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
3. Sproveduvawe
- Podelbata na nadle`nostite
me|u telata za sproveduvawe na
zakonite e nejasna.
- Svesta za rizicite po
bezbednosta i zdravjeto od
falsifikuvani farmacevtski
proizvodi e niska.
- Piraterijata i falsifikuvaweto
i natamu se masovno
rasprostraneti.
- Proda`bata na falsifikuvani
farmacevtski proizvodi
preku internet s# u{te ne e
inkriminirana.
- S# u{te nema uspe{no dosie za
sproveduvaweto na pravata.
- Metodot za sobirawe statisti~ki
podatoci za sproveduvaweto na
intelektualnite prava s# u{te ne
e razvien.
- Doprva treba da se razvie sistem
za razmena na informacii
me|u telata za sproveduvawe na
zakonot.
- Falsifikatorskite kanali
retko se sledat i se pravi mnogu
malku za da se urne vrvot na
piramidata.
- Potrebno e centralno telo
koe }e gi obedini razli~nite
institucii i slu`bi
involvirani vo sproveduvaweto
na intelektualnite prava i }e
napravi procenka na sostojbata i
akciski plan.
- Carinskata uprava }e prezeme aktivnosti za
obezbeduvawe finansiski sredstva za realizacija
na javnata kampawa za podigawe na svesta za
{tetnite posledici po zdravjeto od koristeweto i
upotrebata na falsifikuvani proizvodi.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- ]e se ratifikuva Dogovorot od Najrobi za
za{tita na olimpiskite simboli.
- Kontinuirano }e se sledat promenite vo
evropskoto zakonodavstvo.
- Vo DZIS }e se vrabotat novi lica.
- DZIS }e prodol`i so sproveduvawe redovni
aktivnosti za jaknewe na javnata svest za
zna~eweto na industriskata sopstvenost.
- ]e prodol`i da se sproveduva sorabotkata so
Evropskata patentna organizacija i so Svetskata
organizacija za intelektualna sopstvenost.
3. Sproveduvawe
- ]e se podgotvi revizija na Akcioniot plan za
sproveduvawe na Strategijata za intelektualna
sopstvenost.
- ]e se donese Metodologija za statisti~ko
sledewe i statisti~ka obrabotka na podatocite.
- Carinskata uprava }e podgotvi novi izmeni
i dopolnuvawa na Zakonot za carinskite
merki za za{tita na pravata od intelektualna
sopstvenost.
- Carinskata uprava }e podgotvi izmeni i
dopolnuvawa na Pravilnikot za primena na
Zakonot za carinski merki za za{tita na
pravata od intelektualna sopstvenost.
- ]e se prodol`i so obuka na vrabotenite
vo instituciite vklu~eni vo sistemot za
sproveduvawe na pravata.
- Potrebno e najitno horizontalno povrzuvawe
na instituciite koi se vklu~eni vo procesot,
so cel me|usebno da se koordiniraat i brzo da
interveniraat.
- Potrebno e finansisko i kadrovsko zajaknuvawe na
koordinativnoto telo so soodveten administrativen
kadar {to }e bide vo slu`ba, kako na ~lenovite na
KTIS, taka i na nositelite na pravata od IS i na
gra|anite.
- Koordinativnoto telo da gi pro{iri i da gi napravi
povidlivi svoite aktivnosti i tie da ne bidat
naso~eni samo na za{tita na avtorskite prava
(piraterija na softver, muzika i filmovi), tuku i na
za{tita na industriskata sopstvenost.
- Najitno da se izvr{i tehni~ko zajaknuvawe na
Dr`avniot pazaren inspektorat.
- Najitno da se izvr{i obuka na kadrite vo Dr`avniot
pazaren inspektorat, za sistemot i postapkite pri
za{tita na pravata od IS.
- Da se razmisluva za izmeni na postojnoto
zakonodavstvo vo delot na ingerenciite na DPI,
pri {to bi se vovel poseben zakon po terkot na
Zakonot za carinskite merki za za{tita na pravata od
intelektualna sopstvenost.
- Da se zajaknat aktivnostite za zgolemuvawe na javnata
svest za pravata od IS, preku obuki za firmite i
kampawi za gra|anite.
116
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
Carinskata uprava predviduva nova aplikacija za
evidentirawe na zaplenite po osnova na povreda
na pravata od intelektualna sopstvenost.
- Sistemot za za{tita na pravata od
intelektualna sopstvenost }e prodol`i da se
ostvaruva preku realizirawe na Programata na
KTIS.
- Predvidena e promocija na bro{uri i
drugi promotivni materijali za pravata na
potro{uva~ite, vo soglasnost so legislativata
od oblasta na za{titata na potro{uva~ite.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- ]e se sledat me|unarodnite trendovi vo
sproveduvaweto na za{tita na pravata od
intelektualna sopstvenost.
- ]e se donese Strategija za intelektualna
sopstvenost 2013–2016.
- Po donesuvaweto na novata regulativa za
carinskite merki za za{tita na pravata
od intelektualna sopstvenost, Carinskata
uprava }e izvr{i usoglasuvawe na Zakonot
za carinski merki za za{tita na pravata od
intelektualna sopstvenost.
- Kontinuirano }e se zajaknuvaat tehni~kite i
kadrovskite kapaciteti na instituciite, preku
novi vrabotuvawa, nabavka na neophodnata
tehni~ka oprema i kontinuirani obuki na
subjektite.
- ]e se sproveduva Programata za za{tita na
potro{uva~ite.
117
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
POGLAVJE 8. POLITIKA NA KONKURENCIJA
Pristapno partnerstvo - Vospostavuvawe verodostojna evidencija za primenata vo oblasta na antitrustot i fokus na najserioznite prekr{uvawa
na Zakonot za konkurencija. .Vospostavuvawe efektivna ex-ante kontrola na dr`avnata pomo{. Zajaknuvawe na administrativniot kapacitet na
Komisijata za za{tita na konkurencijata i obezbeduvawe adekvaten buxet i personal. Celosno obezbeduvawe transparentna i nediskriminatorska
primena na Zakonot za konkurencija.
Srednoro~ni prioriteti - Natamo{no usoglasuvawe na zakonodavstvoto so pravoto na EU za antitrust i dr`avna pomo{. Natamo{no podobruvawe na
evidencijata za primenata vo oblasta na antitrustot i kontrolata na dr`avnata pomo{. Zgolemuvawe na svesta na dr`avnite institucii, biznisot i
na op{tata javnost.
Izve{taj za napredokot
2011
NPAA 2012
1. Antitrust i spojuvawa
1. Antitrust i spojuvawa
- Vo prviot kvartal od 2012 godina }e bidat doneseni uredbite:
- Vo slu~aj na prekr{o~nite
za uslovite za grupno izzemawe na odredeni vidovi dogovori
postapki, klauzulata za
za transfer na tehnologija, za licenca ili za know-how; za
suspenzija mo`e da go
uslovite za grupno izzemawe na odredeni vidovi dogovori
odlo`i sproveduvaweto na
za istra`uvawe i razvoj; za uslovite za grupno izzemawe na
odlukite na Komisijata za
odredeni vidovi horizontalni dogovori za specijalizacija;
za{tita na konkurencijata
za grupno izzemawe na odredeni vidovi dogovori za
(KZK).
osiguruvawe; za grupno izzemawe na odredeni vidovi
- Kadrite vo KZK koi rabotat
dogovori za distribucija i servisirawe na motorni vozila;
na antitrust i spojuvawa i
za grupno izzemawe na odredeni vidovi vertikalni dogovori;
natamu se neadekvatni.
za formata i sodr`inata na izvestuvaweto za koncentracija;
- Evidencijata za primenata
za uslovite za dogovori od malo zna~ewe, i za uslovite i
vo oblasta na kartelite
postapkata pod koi Komisijata za odlu~uvawe po prekr{ok
ostanuva na nisko nivo.
odlu~uva za osloboduvawe ili za namaluvawe na globata.
- Buxetot na KZK ostanuva
- KZK vo 2012 godina }e gi donese nasokite: za postapkata za
nesoodveten.
ocenuvawe na koncentraciite; za vertikalnite ograni~uvawa;
za primenata na ~lenot 7 kaj horizontalnite dogovori; za
konceptot na koncentracija; za primenata na ~lenot 7 stav 3.
- ]e se izmeni ~lenot 283 od Krivi~niot zakonik.
- ]e se sprovedat novi vrabotuvawa do krajot na 2012 godina i
TAIEX obuka.
118
Komentar
- So ovaa NPAA se predviduvaat novi dopolnitelni
aktivnosti koi }e treba da gi sproveduva KZK vo
naredniot period. Sepak, analiziraj}i ja matricata
na NPAA ne mo`e da se utvrdi na koj na~in }e se
zajakne kapacitetot na institucijata za da mo`e da
se obezbedi sproveduvaweto na site predvideni
aktivnosti.
- Osven predvidenite obuki preku TAIEX, za koi
odnapred znaeme deka }e bidat sprovedeni so
sredstva na EU, vo matricata ne se predvideni novi
vrabotuvawa, iako NPAA veli deka novi vrabotuvawa
}e ima, a ne se predviduvaat nitu sredstva za
zajaknuvawe na kapacitetot na administracijata.
- Imaj}i ja predvid zabele{kata navedena vo
izve{tajot 2011 ostanuva pra{aweto kako }e se
podobri soodvetnosta na kadrite vraboteni vo
KZK, bez pritoa da se predvidat ili da se potro{at
sredstva za istata namena.
- NPAA 2012 ne predviduva ni{to za spravuvawe so
problemite {to nastanuvaat pri sproveduvaweto na
prekr{o~nite postapki, nitu pak za podobruvaweto
na nivoto na implementacija na zakonodavstvoto za
za{tita na konkurencijata.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot
2011
NPAA 2012
SREDNORO^NI PRIORITETI
- ]e se realizira natamo{noto usoglasuvawe na nacionalnoto
zakonodavstvo so EU acquis, vo soglasnost so relevantnite
promeni na istoto.
- Administrativnite kapaciteti na KZK kontinuirano }e se
zajaknuvaat so novi vrabotuvawa i TAIEX obuki za ~lenovite
na KZK i vrabotenite vo stru~nata slu`ba na KZK.
- ]e se realiziraat aktivnosti za podigawe na svesta.
2. Dr`avna pomo{
- Kvalitetot na odlukite
vo odnos na pra{aweto za
kvalifikacija na dr`avnata
pomo{ treba da se podobri.
- Kaj odredeni institucii
postoi kolebawe vo odnos na
izvestuvaweto za pomo{ do
KZK.
- Pove}eto od rezervite na
lignit se s# u{te upravuvani
od strana na kompanijata za
proizvodstvo na elektri~na
energija i s# u{te ne postoi
pravno i finansisko
razgrani~uvawe me|u
aktivnostite za iskopuvawe
lignit i raboteweto na
termo-centralite.
- Na pazarite na gas i
elektri~na energija
dominiraat poedine~ni
snabduva~i, koi ja
potkopuvaat efektivnata
konkurencija.
2. Dr`avna pomo{
- KZK vo 2012 godina }e donese: uredba za uslovite
i postapkata za dodeluvawe na regionalnata
i horizontalnata dr`avna pomo{; i nasoki za
metodologijata za opredeluvawe na nivoto na
kompenzacija na pretprijatijata na koi im e dovereno
vr{eweto uslugi od op{t ekonomski interes.
- Vo KZK }e se realiziraat pove}e obuki, studiski poseti i
seminari za vrabotenite.
- ]e se realiziraat obuki za sudiite koi rabotat na
predmeti od dr`avnata pomo{, za davatelite na dr`avna
pomo{, za organite na lokalnata samouprava, bizniszaednicata i za novinarite.
- ]e se raboti na vospostavuvawe efikasna kontrola na
dr`avnata pomo{.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- ]e se realizira natamo{no usoglasuvawe na
nacionalnoto zakonodavstvo so EU acquis, vo soglasnost
so relevantnite promeni na istoto.
- Administrativnite kapaciteti kontinuirano }e se
zajaknuvaat preku vrabotuvawa, obuki i seminari.
- ]e se vospostavi operativna baza na podatoci za
dr`avnata pomo{.
Komentar
Imaj}i go predvid sevo ova, kako i aktivnostite
predvideni vo narativot na NPAA, a koi se odnesuvaat
na zakonodavnata aktivnost i faktot deka matricata
na aktivnostite predviduva kampawa za podigawe na
svesta na javnosta za koja nema opredeleno sredstva,
se postavuva pra{aweto koga }e mo`e da se o~ekuva
podobruvawe na nivoto na implementacija.
- Prioritetite od ovoj del i natamu se
povtoruvaat. Ona {to be{e ve}e predvideno so
NPAA 2009 i NPAA 2010 sega se povtoruva vo
NPAA 2012, dokolku kako napredok ne se smeta
toa {to godinava e na kratok rok (metodologijata
za opredeluvawe na nivoto na kompenzacija
na pretprijatija na koi im e dovereno vr{ewe
uslugi od op{t ekonomski interes).
- Novoto zakonodavstvo za objasnuvawe na odlukite
i odlu~uvaweto za dr`avna pomo{ ne mo`e da
bide re{enie za podobruvawe na kvalitetot na
odlukite, no ako obukite na sudiite i na drugite
zainteresirani za davawe i dobivawe dr`avna
pomo{ imaat efekt, toga{ mo`e da se o~ekuva
podobruvawe na kvalitetot na odlukite. Sepak,
matricata na NPAA i na site silni aktivnosti
predvideni vo nea nema predvideno finansiski
sredstva za sproveduvawe na obukite, nitu pak za
drugite aktivnosti.
- NPAA 2012 ne predviduva nikakvi aktivnosti so
koi }e se odgovori na zabele{kite na Komisijata
za upravuvawe so rezervite na lignit i za
snabduvawe so gas i elektri~na energija.
119
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
POGLAVJE 9. FINANSISKI USLUGI
Pristapno partnerstvo - Zajaknuvawe na zakonodavstvoto, ramkata za nadzor i primena, za finansiskiot sektor, osobeno za sektorot na osiguruvawe
i za pazarot na hartii od vrednost. Obezbeduvawe operativna i nezavisna nadzorna vlast za sektorot osiguruvawe, koja e pravilno kadrovski
ekipirana.
Srednoro~ni prioriteti - Sozdavawe dosie za primenata na borbata protiv vozewe bez osiguruvawe. Natamo{no usloglasuvawe so evropskoto
zakonodavstvo.
Izve{taj za napredokot 2011
1. Banki i finansiski konglomerati
- Slabo sledewe na posledniot regulatoren
razvoj na me|unarodno nivo.
- Nema aktivnosti za podobruvawe na
za{titata na potro{uva~ite.
- Slaba konkurencija vo finansiskoto
posredni{tvo. Bankite ne se skloni kon
prifa}awe na rizicite.
- Ne e zavr{eno transponiraweto na
Direktivata za adekvatnost na kapitalot
za investiciskite fondovi i kreditnite
institucii.
120
NPAA 2012
Komentar
1. Banki i finansiski konglomerati
- Dopolnuvawe na Zakonot za bankite vo nasoka
na ponatamo{no usoglasuvawe so bankarskata
Direktiva 2006/48/ES vo delot na prekugrani~no
davawe na uslugi.
- Donesuvawe na Zakon za {tedilnici soglasno Evropa
2020 za jaknewe na ulogata na {tedilnicite kako
izvor na kapital za malite subjekti
- Podgotovka na kadrovskite i tehni~kite preduslovi
potrebni za podgotovka na regulativata za
naprednite pristapi za utvrduvawe na potrebniot
kapital
- Izrabotka na Upatstvo za sproveduvawe na Odlukata
za utvrduvawe na metodologijata za adekvatnost
na kapitalot vo vrska so odredbi za operativen i
krediten rizik
- Izrabotka na Supervizorski cirkular za osnovnite
elementi na procesot na interno utvrduvawe i
ocenka na potrebnata adekvatnost na kapitalot
- Odluka za metodologija za utvrduvawe na adekvatnost
na kapitalot
- Jaknewe na tehni~kite i kadrovskite kapaciteti na
NBRM i MF
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Izgotvuvawe na regulativa za napredni pristapi od
Novata kapitalna spogodba (Bazel 2) vo soglasnost
so sostojbite na bankarskiot sektor i bankarskata
supervizija
- Planiranite aktivnosti, kako
i izmenite i dopolnuvawa na
zakonskata regulativa, se vo nasoka
na dobienite preporaki od EK.
Sepak, i ovaa, kako i prethodnite
godini, predvidenite aktivnosti
se odvivaat premnogu bavno, iako
spored NPAA vo 2011 se zavr{eni
site zacrtani kratkoro~ni
prioriteti. Taka, identi~ni
kratkoro~ni prioriteti se navedeni
i vo NPAA 2011 i NPAA 2012 (na
primer, Izrabotka na upatstva za
sproveduvawe na metodologijata za
adekvatnost na kapitalot, izrabotka
na Supervizorski cirkular za
ocenuvawe na adekvatnosta itn.).
- Iako vo NPAA 2011 be{e
predvidena promena na Zakonot
za potro{uva~ite, EK i natamu
konstatira deka nedostiga
implementacija, pa ottuka i podobra
za{tita na potro{uva~ite, i toa ve}e
nekolku godini po red.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
2. Osiguruvawe i profesionalni penzii
- Agencijata za supervizija na osiguruvaweto
sega vr{i nadvore{na i vnatre{na
supervizija.
- Nema rezultati od postapkite za
izvr{enite prekr{oci od strana na
neosiguranite voza~i.
- Zakonodavstvoto za osiguruvawe na
motornite vozila }e se primenuva od 1
januari 2012.
- Zakonot za zadol`itelno osiguruvawe na
patnite vozila, spored koj Ministerstvoto
za finansii gi odreduva premiite, e
efektivna pre~ka za konkurencijata me|u
osiguritelnite kompanii.
- Soodvetnoto acquis na EU za supervizija ne
mo`e da se primenuva poradi penziskata
{ema koja se razlikuva od onaa vo EU.
- Ograni~uvaweto vo investiraweto vo
stranski obvrznici prodol`uva, sprotivno
na acquis na EU. Limitot e postaven na 50%
(30% vo 2010).
- Necelosna finansiska nezavisnost na
MAPAS.
2. Osiguruvaweto i profesionalni penzii
- Donesuvawe na nov Zakon za osiguruvawe vo koj }e
bidat implementirani odredbite od Solventnost II
- Implementacija na softver za potrebite na
Agencijata za supervizija na osiguruvaweto (ASO)
- Zakon za izmena i dopolnuvawe na Zakonot za
zadol`itelno kapitalno finansirano penzisko
osiguruvawe
- Donesuvawe na 7 podzakonski akti (Pravilnici)
od strana na ASO, a koi proizleguvaat od Zakonot za
supervizija na osiguruvawe
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Donesuvawe podzakonski akti {to proizleguvaat
od Zakonot za isplata na penziite i penziskite
nadomestoci od kapitalno finansiranoto penzisko
osiguruvawe.
- ASO }e raboti na vospostavuvawe i soodvetna
implementacija na supervizorskite pravila,
standardi i principi usoglaseni so pravilata na
IAIS.
- ASO }e izraboti plan za mo`nostite i potrebite za
premin kon supervizija bazirana na rizik.
- Analiza na mo`nosta i na~inot na vospostavuvawe
multifondovi vo vtoriot i vo tretiot stolb na
penziskiot sistem od strana na MAPAS.
- Zgolemuvawe na kapacitetite na MF, ASO i na MAPAS
so novi vrabotuvawa i obuki
- Preporakite na EK se zemeni predvid
pri planiraweto na aktivnostite,
me|utoa za del od zabele{kite
(usoglasuvawe vo delot na
osiguruvaweto na patni~kite vozila
i kontrolata na neosiguranoto
vozewe-prioritet od Pristapnoto
partnerstvo) nema napredok.
- MAPAS, iako od 2011 so sopstvena
smetka spored novite zakonski
izmeni, spored EK s# u{te nema
dovolna finansiska nezavisnost,
potrebna za vakvo supervizorsko
telo.
- Postoi izvesno zadocnuvawe vo
sproveduvaweto na planiranite
aktivnosti (na primer, donesuvaweto
nov Zakon za osiguruvawe, vo
koj }e se vgradat odredbite od
Solventnost II, be{e predvideno
kako srednoro~en prioritet u{te so
NPAA 2009, vo NPAA 2011, a sega e
kratkoro~en prioritet).
121
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
3. Infrastrukturata na finansiskiot pazar
- Donesen e nov Zakon za lizing
3. Infrastrukturata na finansiskiot pazar
- IPA 2010 TAIB za implementacija na Direktivata
32007L0064 so po~etok vo 2012.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Plan i analiza za transponiraweto na Direktivata
32007L0064 za sistemite na pla}awa na vnatre{niot
pazar vo doma{noto zakonodavstvo.
- Plan i analiza za transponiraweto na Direktivata
31998L0026 za kone~nost na poramnuvawata vo
platnite sistemi i sistemite za poramnuvawe so
hartii od vrednost.
- Osven implementacijata na proektot
IPA 2010, nema drugi kratkoro~ni
prioriteti! Samiot proekt, dokolku
zapo~ne godinava, }e se sproveduva
pove}e od edna godina.
- So nego povrzanata Direktiva be{e
predvidena za transponirawe u{te
so prethodnite NPAA, {to povtorno
uka`uva na haoti~no programirawe,
t.e. na vremenskoto nesovpa|awe na
potrebata za pomo{ vo reformite i
vo programiraweto.
4. Pazar so hartii od vrednost i
investiciski uslugi
- Iako pove}e direktivi se transponirani,
usoglasuvaweto treba da se potvrdi.
- Za~estenite izmeni na superviziskite
propisi sozdavaat pote{kotii pri
implementacijata na prezemawata na
pazarot na kapitalot.
- ^lenovite na KHV s# u{te ne se so polno
rabotno vreme, a nedovolen e i brojot na
kadri vo KHV.
4. Pazar so hartii od vrednost i investiciski uslugi
- Zakon za izmena i dopolnuvawe na Zakonot za
investiciskite fondovi – Direktiva 2011/31/EZ.
- Nov Zakon za pazarot na kapital zaradi celosno
usoglasuvawe so EU zakonodavstvoto, so koristewe
na konsultantska pomo{ od IPA 2010, koj }e po~ne do
krajot na 2012 god.
- KHV }e izraboti Strategija za razvoj na pazarot
na kapital za pottiknuvawe na izdavaweto novi
finansiski instrumenti na sekundarniot pazar na
kapital (vo poddr{ka na u~estvoto na trgovskite
dru{tva)
- Podgotovka na Pravilnik vo nasoka na usoglasuvawe
so Direktivata 2007/16/EZ (t.e. vo narativniot
del Implementacija na Direktivata 2007/16/EZ za
definirawe na finansiskite instrumenti vo koi
vlo`uvaat investiciskite fondovi).
- Jaknewe na kapacitetot na MF i na KHV preku preku
novi vrabotuvawa, obuka i edukacija na vrabotenite
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Podgotovka na predlog za supervizija na pazarot
preku {alter.
- IPA proektot {to treba da pomogne
za celosno usoglasuvawe na noviot
Zakon za pazarot na kapital so
evropskoto zakonodavstvo, }e po~ne
do krajot na 2012, a Zakonot }e se
donese vo 2012! Spored narativniot
del na NPAA, Zakonot }e se nosi na
sreden rok! Povtorno ima me{awe,
t.e. prelevawe na kratkoro~nite i na
srednoro~nite prioriteti.
- Postoi me{awe na fazite na
postignatiot napredok, duri i vo
samite dokumenti. Taka, spored
matricata }e se nosi Pravilnik za
usoglasuvawe so Direktivata, dodeka
vo narativniot del se naveduva deka
istata }e se implementira.
- I pokraj site taksativno naredeni
aktivnosti za jaknewe na
kapacitetite na KHV, so godini se
provlekuva zabele{kata na EK za
nedovolna opremenost na KHV so
~ove~ki resursi.
122
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
POGLAVJE 10. INFORMATI^KO OP[TESTVO I MEDIUMI
Pristapno partnerstvo - Da se otstrani prekr{uvaweto na SSA preku prezemawe na site neophodni merki za liberalizacija na sektorot za
elektronski komunikacii, donesuvawe na potrebnite podzakonski akti i natamo{no zajaknuvawe na regulatornite tela. Primena na za{titni
mehanizmi za konkurencija za operatorite so zna~itelna pazarna mo}. Zajaknuvawe na nezavisnosta i administrativniot kapacitet na regulatornite
vlasti za elektronski komunikacii i mediumi Obezbeduvawe stabilen i odr`liv izvor za finansirawe na javniot difuzen servis i za Sovetot za
radiodifuzija.
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
1. Elektronski komunikacii i mediumi
- Procesot na nazna~uvawe direktor
na regulatorot pokrenuva gri`a za
mo`na politizacija.
- Visokite taksi {to gi napla}a
regulatorot na operatorite koi go
nadminuvaat nivoto neophodno za
pokrivawe na upravnite tro{oci
go stavija pod znak pra{alnik
neprofitabilniot karakter
na regulatorot i pretstavuvaat
bariera za vlez na pazarot, {to e
sprotivno na zakonodavstvoto.
- Da se zajaknat kapacitetite vo
resornoto ministerstvo.
- Ne e voveden brojot 112 za itni
slu~ai, no e ostvaren napredok.
1. Elektronski komunikacii i mediumi
- AEK }e izraboti pove}e revizii i izmeni
na sekundarnata regulativa (Pravilnikot za
obezbeduvawe bit-strim pristap; Pravilnikot
za obezbeduvawe terminirani i/ili prenosni
segmenti na iznajmeni linii; Pravilnikot za
minimalen paket iznajmeni linii; Pravilnikot
za regulacija na maloproda`nite ceni; Planot
za numeracija na javnite komunikaciski mre`i
i uslugi; Pravilnikot za vidot i sodr`inata na
podatocite... ).
- Sproveduvawe niza aktivnosti za
implementacija na sekundarnata legislativa
(str. 131–132).
- Stru~na obuka, koristewe na instrumentot
TAIEX na EU, u~estvo vo me|unarodni
organizacii i tela, sorabotka so nevladiniot i
akademskiot sektor, zajaknuvawe na sorabotkata
doma i nadvor (Ministerstvo za transport i
vrski).
- Stru~na obuka, tehni~ka konsultantska pomo{,
izgradba/kupuvawe na nova zgrada za AEK,
nabavka na softver, zajaknuvawe na sorabotkata
doma i nadvor, zajaknuvawe na kapacitetite
za koristewe na IPA fondovite, izrabotka i
implementacija na primarnata legislativa
i na strategiite, sledewe na usoglasenosta
so acquis na EU, registar na elektronskite
komunikaciski mre`i (AEK).
- Iako AEK generira ogromni prihodi, so {to spored
Izve{tajot za 2011 godina se doveduva vo pra{awe
neprofitabilniot karakter na regulatorot, vo NPAA
2012 nema nikakvi aktivnosti {to bi odele vo
nasoka na adresirawe na ovaa zabele{ka.
- Vo ramkite na ova poglavje, EU preku svojata
Regionalna programa za gra|ansko op{testvo –
Mediumska komponenta vo JIE – pove}ekorisni~ka
IPA 2007 nameneta za Albanija, Hrvatska,
Makedonija, Crna Gora i Srbija, vklu~uvaj}i gi
i Kosovo i Turcija, ima predvideno 1,5 milioni
evra, za tri vidovi potproekti: poddr{ka na TVmediumskata produkcija; zajaknuvawe na razmenata
na regionalnite vesti od Ha{kiot tribunal,
Me|unarodniot sud na pravdata i Me|unarodniot
krivi~en sud i za Usoglasuvawe na mediumskiot
sektor so evropskite standardi. Me|utoa, namesto
aktivnostite vo NPAA da se naso~at kon koristewe
na ovie sredstva, AEK doprva }e organizira zasilena
stru~na obuka i koristewe na tehni~ka pomo{ od
nadvore{ni konsultanti za idno koristewe na
sredstvata od IPA fondovite. Ako se ima predvid
deka AEK tro{i buxetski pari za sebepromocija,
reklama na dr`avniot monopol i izgradba na skapi
administrativni objekti, se postavuva pra{aweto
dali javnosta e dovolno zapoznaena so rabotata
na ovaa Agencija koja ima pogolem buxet i od
Sobranieto na RM?
123
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
2. Uslugi na informati~koto
op{testvo
- Ostanuva da se utvrdi nacionalnata
to~ka za razmena na internet
soobra}ajot.
- Internet trgovijata e na nisko
nivo, a noviot „prag” za internet
trgovija so visoka carinska tarifa
ne e vo soglasnost so tekovnata
strategija.
124
NPAA 2012
Komentar
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Izmeni vo Zakonot za elektronski
komunikacii, za da se implementiraat
direktivite na EU.
No, o~igledno, Agencijata e ve}e naso~ena kon
izgradba/kupuvawe rabotni prostorii za svoite
vraboteni, a ne za ispolnuvawe na evropskite
standardi vo ovaa sfera.
- Nema srednoro~ni prioriteti.
2. Uslugi na informati~koto op{testvo
- Donesuvawe merki i standardi na
informaciska bezbednost.
- Vodi~ za implementacija na standardot WCAG
2.0.
- Obuka na IKT-kadrite vo dr`avnata
administracija; zajaknuvawe na sorabotkata
so doma{nite i so nadvore{nite institucii;
nabavkata na softver, oprema i stru~na
literatura; vrabotuvaweto novi kadri vo
MIOA, tehni~ka pomo{ na instrumentot TAIEX
na EU; zajaknuvawe na kapacitetite za idnoto
koristewe na sredstvata od IPA fondovite.
- Ne e jasno vo koj sektor }e se vrabotat novite
kradri, kako {to stoi vo kratkoro~nite prioriteti,
poradi faktot {to Ministerstvoto za informati~ko
op{testvo stana nadle`no i za reformite vo javnata
administracija.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
3. Audiovizuelna politika
- Zakonot za radiodifuzija ne
se primenuva celosno, osobeno
vo odnos na koncentracijata na
mediumskata sopstvenost.
- S# u{te nema odr`liv sistem za
finansirawe na MRTV i na Sovetot
za radiodifuzija.
- S# u{te ne e dovolno
monitoriraweto na pazarot.
- Spre~eni se investiciite vo
pazarot na mediumite, poradi
odlo`uvaweto na preminot na
digitalna televizija za 2013.
- Piraterijata e s# poprisutna,
osobeno vo kabelskite TVoperatori.
- Iskoristuvaweto na sredstvata
predvideni za digitalizacija
na javniot radiodifuzen servis
ne e vo soglasnost so evropskite
praktiki.
- Upadot vo mediumskata sloboda
go spre~uva nepre~enoto
funkcionirawe na mediumite bez
politi~ko me{awe.
- Golemite kazni za klevetewe na
javnite li~nosti se sprotivni na
evropskata praktika.
3. Audiovizuelna politika
- Nov zakon za regulirawe na mediumskite
uslugi, usoglasen so Direktivata za
audiovizuelnite mediumski uslugi
(Ministerstvo za transport i vrski).
- Organizirawe javni debati vo ramkite na
podgotovkite za nosewe na noviot Zakon i
za podzakonskite akti {to }e proizlezat od
istiot zakon, so vklu~ena AVMSD.
- Izrabotka na ednodnevni analizi
za nadzorot vrz sproveduvaweto na
obvrskite utvrdeni so legislativata na: 1)
nacionalnite komercijalni radiodifuzeri;
2) javniot radiodifuzen servis, i 3)del od
lokalnite radiostanici.
- Izrabotka na polugodi{na analiza za
sledeweto na sopstveni~kata struktura na
radiodifuzerite i na nivnite obvrski vo
pogled na transparentnosta na sopstvenosta i
na izvorite za finansirawe.
- Implementacija na proekti realizirani
preku IPA: 1. IPA TAIB 2009 – zajaknuvawe
na kapacitetite na SRD; 2) IPA
Transnational - SEE Digi-TV za analognodigitalna konverzija, i 3) IPA TAIB 2011
- sloboda na mediumite- poddr{ka na
reformite vo mediumite).
- SRD }e dodeluva dozvoli za novi programski
servisi nameneti za emituvawe preku
javnata komunikaciska mre`a: digitalni
terestrijalni televiziski uslugi (DVB-T),
kabelska mre`a i Internet.
- SRD }e dodeluva dozvoli za programski
servisi na regionalno nivo, vo ramkite
na procesot na digitalizacija na
terestrijalnata televizija.
- Iako so godini od Makedonija se o~ekuva dosledno
da gi primenuva Zakonot za radiodifuzna dejnost,
i godinava vo NPAA ne se predvideni nikakvi
aktivnosti so koi dr`avata bi se spravila so
sopstveni{tvoto na elektronskite mediumi od
strana na koalicionite partneri na vlasta, {to
spored relevantnite me|unarodni izve{tai e glavna
pri~ina za katastrofalnata sostojba na poleto na
mediumskata sloboda.
- Pove}eto od aktivnostite predvideni vo NPAA 2012
se povtoruvaat od prethodnite godini i spa|aat vo
tekovnite obvrski na AEK.
125
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
POGLAVJE 11. ZEMJODELSTVO
Pristapno partnerstvo - Zabrzuvawe na registracijata na zemjodelskoto zemji{te i katastarot za nedvi`en imot. Sobirawe i obrabotka na sigurni i
verodostojni zemjodelski podatoci. Natamo{ni podgotovki za vospostavuvawe efektivni i finansiski zdravi plate`ni tela za upravuvawe i kontrola
na zemjodelskite sredstva, vo soglasnost so barawata na EU i me|unarodnite standardi za revizija.
Izve{taj za napredokot 2011
1. Horizontalni pra{awa
- Institucionalniot kapacitet ostanuva nedovolen,
so zna~itelno namalen buxet vo 2011 za platite
na javnite slu`benici vo sektorot i zastoj vo
popolnuvaweto na ispraznetite mesta.
- Registarot na zemjodelski stopanstva e kone~no
operativen, no avtomatskiot sistem za poddr{ka i
internet serverot se slabi.
- Kompatibilnosta na registrite s# u{te ne e
postignata.
- ^ove~kite resursi ne se dovolni za odr`uvawe i
upravuvawe na integriraniot administrativen i
kontrolen sistem.
- Kapacitetot na plate`nata agencija e zajaknat, a
vrabotenite se obu~eni i motivirani, no nivniot
broj ne soodvetstvuva na obemot na nivnite
zadol`enija.
- Ograni~en napredok e postignat vo razvojot na
odr`liviot i efikasen zemjodelski informativen
sistem.
126
NPAA 2012
1. Horizontalni pra{awa
- ]e bide donesena Nacionalna strategija za operativnite programi za rabota na
grupite proizvoditeli i organizaciite na proizvoditeli.
- ]e se donese podzakonski akt so koj }e se uredi dodeluvaweto finansiska poddr{ka
za skladirawe, potrebnata dokumentacija, korisnicite, visinata na poddr{kata,
uslovite za skladirawe i vidot i kvalitetot na zemjodelskite proizvodi.
- ]e se usvoi i }e se realizira Programata za finansiska poddr{ka na zemjodelstvoto
vo 2012 godina.
- ]e se donese trigodi{na programa za poddr{ka na zemjodelstvoto i na ruralniot
razvoj.
- ]e se izmeni i }e se dopolni Zakonot za osnovawe na Agencijata za finansiska
poddr{ka vo zemjodelstvoto i ruralniot razvoj.
- Agencijata za finansiska poddr{ka vo zemjodelstvoto i ruralniot razvoj }e ja zavr{i
akreditacijata na merkata 501 tehni~ka poddr{ka.
- ]e bide donesen Pravilnikot za metodologijata za presmetka na Standard autputot,
kako i na~inot za pribirawe podatoci i informaciite od mre`ata.
- ]e se izmeni i dopolni Zakonot za zemjodelstvo i ruralen razvoj, so cel da se
vospostavi zakonska ramka za izdavawe potvrdi za evidentiranite zemjodelski
stopanstva vo ERZS.
- ]e se napravat izmeni i dopolnuvawa na Pravilnikot za formata, sodr`inata,
potrebnata dokumentacija i na~inot na vodewe na ERZS.
- ]e se zajaknat kapacitetite na site sektori koi imaat uloga vo horizontalnite
aktivnosti za potrebite za intenzivirawe na evrointegrativniot proces vo oblasta.
- ]e se integriraat podatocite me|u ERZS i Sistemot za identifikacija na zemji{nite
parceli (LPIS) i ERZS i Sistemot za identifikacija i registracija na `ivotnite i
}‌e se povrzat so registrite i bazite nadvor od MZ[V.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Srednoro~ni prioriteti - Nadgradba na kapacitetot na administracijata i zaokru`uvawe na podgotovkite za prakti~na primena na upravuva~kite
mehanizmi na Zaedni~kata zemjodelska politika, osobeno integriraniot sistem za administracija i kontrola (IACS) i postoewe na funkcionalen
sistem za identifikacija na zemji{nite parceli (LPIS).
NPAA 2012
Komentar
- ]e se vospostavi Sistemot za identifikacija na zemji{nite
parceli (LPIS).
- Vo Dr`avniot inspektorat za zemjodelstvo e predvideno
zajaknuvawe na kapacitetite za 2012 godina (so 9 inspektori).
- Vo Agencijata za finansiska poddr{ka na zemjodelstvoto i
ruralniot razvoj, predvideno e neophodno zajaknuvawe na
kapacitetot, vo soglasnost so potrebite za akreditacija na
novi merki.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- ]e se prodol`i so podgotovka i realizacija na Programata za
finansiska poddr{ka na zemjodelstvoto vo 2013 i 2014 godina.
- ]e se izgotvi Plan za selekcija na zemjodelskite stopanstva
i izbor na reprezentativen primerok za 2013 godina i Plan
za postavuvawe reprezentativen primerok na zemjodelski
stopanstva za 2012 godina i 2013 godina.
- ]e se obezbedi akreditacija na Zemjodelskiot pazaren
informativen sistem (ZPIS) vo 2012 – 2013.
- Vo Agencijata za finansiska poddr{ka na zemjodelstvoto
i ruralniot razvoj }e se donesat vnatre{ni proceduri za
realizacija na merkite: organizacii i grupi proizvoditeli;
unapreduvawe na `ivotnata sredina i prirodata; lokalni
strategii za ruralen razvoj, i ruralna infrastruktura.
- ]e se zajaknuva kapacitetot na site sektori koi imaat uloga
vo horizontalnite aktivnosti za potrebite vo oblasta na
intenzivirawe na evrointegrativniot proces.
- Celosno }e se vospostavi Sistemot za identifikacija na
zemji{nite parceli (LPIS).
- Kako i prethodnite godini, re~isi site zabele{ki vo izve{tajot za
napredokot od 2011 godina se odnesuvaat na administrativnite kapaciteti
i na ~ove~kite resursi. So NPAA 2012 se predviduvaat novi vrabotuvawa,
kako na~in na zajaknuvawe na administrativnite kapaciteti na instituciite
vo sektorot. No, istite aktivnosti ne gi sledi i matricata na aktivnostite
kon NPAA, koja pokraj toa {to ne predviduva sredstva za sproveduvawe na
aktivnostite, ne utvrduva nitu novi vrabotuvawa, iako istite se navedeni
vo narativot na programata. Vo ovaa smisla, problem }e pretstavuva i
spravuvaweto so zabele{kata za slabiot kapacitet na Agencijata, koj
mo`e dopolnitelno da ja ote`ne i onaka zadocnetata akreditacija za
merkata tehni~ka pomo{. Nova akreditacija i novi merki voop{to ne se
predviduvaat, a so ovoj kapacitet istoto }e bide ludost!
- Otkako za minatata NPAA ve}e zabele`avme deka izmenite i dopolnuvawata
na podzakonskite akti nema zna~itelno da ja izmenat sostojbata, vo
Izve{tajot od 2011 povtorno se naveduva deka kompatibilnosta s# u{te ne e
postignata, a avtomatskiot sistem za poddr{ka i internet serverot se slabi.
Ottamu, novite izmeni na pravilnicite i integriraweto na podatocite
od razli~nite registri samo }e ja ote`nat sostojbata i }e ja namalat
funkcionalnosta, dokolku ne se prezeme ne{to konkretno za internet
serverot i avtomatskiot sistem za poddr{ka.
127
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
2. Organizacii na zaedni~ki pazar
2. Organizacii na zaedni~ki pazar
- ]e bidat doneseni izmeni i dopolnuvawa na Zakonot za kvalitet na zemjodelskite
proizvodi, od koj }e proizlezat {est novi podzakonski akti, ~ie{to donesuvawe e
predvideno za mart 2012.
- ]e se donesat 5 podzakonski akti, so koi se regulira zaedni~koto ureduvawe na
pazarite po proizvodi od rastitelno i `ivotinsko poteklo, kako i za{tita na
zemjodelskite i na prehranbenite proizvodi so za{titena oznaka na potekloto,
geografska oznaka i oznaka za tradicionalen specijalitet, koi proizleguvaat od
Zakonot za kvalitet na zemjodelskite proizvodi.
- ]e se donesat i izmeni i dopolnuvawa na Zakonot za vinoto i podzakonski akti na
Zakonot.
- So novi vrabotuvawa }e se zajaknat kapacitetite na nekolku oddelenija vo ramkite na
novite dva sektora.
- So novi vrabotuvawa, }e se zajakne Dr`avniot inspektorat za zemjodelstvo.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- ]e se donesat eventualni dopolnitelni podzakonski akti, vo soglasnost so Zakonot za
kvalitetot na zemjodelsko-prehranbenite proizvodi.
- ]e se izmeni Zakonot za tutun i tutunski proizvodi.
- ]e se donese Zakon za rakija i alkoholni pijalaci.
- ]e se zajaknat kapacitetite na nekolkute oddelenija vo MZ[V.
- So novi vrabotuvawa, }e se zajakne Dr`avniot inspektorat za zemjodelstvo.
3.Proizvodi od `ivotinsko poteklo
NPAA ne sodr`i ni{to za ovaa oblast
4. Posebni kulturi
- Zakonodavstvoto za geografski oznaki za vinoto
treba da se usoglasi so zakonodavstvoto na EU.
NPAA ne sodr`i ni{to za ovaa oblast
128
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
NPAA 2012
Komentar
- Povtorno se koristi istata terminologija, kako i minatata godina, a
predvidenite podzakonski akti se samo brojki od koi ne mo`e da se zaklu~i
ni{to.
- I natamu glaven proizvod na koj se raboti e vinoto i proizvodstvoto na
vinova loza i rakija i alkoholni pijalaci.
129
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
5. Ruralen razvoj
- Zagri`uva kapacitetot za apsorpcija na alociranite
sredstva od V komponenta na IPA za 2007 i 2008
godina.
5. Ruralen razvoj
- ]e se izgotvi predlog za IV modifikacija na IPARD programata i soodvetna izmena
na podzakonskite akti za sproveduvawe na IPARD programata.
- ]e se obezbedi akreditacija za merkata tehni~ka pomo{.
- ]e se izgotvi Akcionen plan za vospostavuvawe i funkcionirawe na Nacionalnata
mre`a za ruralen razvoj.
- ]e prodol`i realizacijata na aktivnostite za publicitet, so sproveduvawe kampawa.
- Podgotvitelni aktivnosti za voveduvawe i sproveduvawe novi merki vo ramkite na
IPARD programata 2007–2013, osobeno LEADER merkata, i podobruvawe na obukite vo
zemjodelstvoto.
- ]e se donesat podzakonski akti od Zakonot za zemjodelstvoto i ruralniot razvoj.
- ]e se izmeni i dopolni Zakonot za zemjodelstvoto i ruralniot razvoj.
- Predvideno e donesuvawe na pogolem broj podzakonski akti, koi celosno bi ja
regulirale oblasta.
- ]e se izmenat aktite za organizacija i sistematizacija, zaradi vklu~uvawe na
rabotnite procesi za sproveduvawe na pravnata ramka za politikata za ruralen
razvoj, osobeno od aspekt na upravuvaweto so novite programski merki vo IPARD
programata i nivnoto sproveduvawe, kako i za sproveduvaweto na merkata za tehni~ka
pomo{.
- ]e se vospostavat sistemite za sledewe na realizacijata i za procenka na vlijanieto
na merkite za ruralen razvoj.
- ]e prodol`i programiraweto na merkite za poddr{ka, osobeno vo delot na podra~jata
so ograni~eni mo`nosti, i agroekolo{kite merki.
- ]e se izraboti softver za kreirawe novi politiki vo ramkite na utvrdenite merki.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- ]e se realiziraat predvidenite godi{ni izmeni i dopolnuvawa na programata (2012–
2013), vo nasoka na pro{iruvawe na merkite od IPARD programata.
- ]e se prodol`i so aktivnostite za tekovna procenka na sproveduvaweto na IPARD
programata.
- Komunikacijata na IPARD programata }e se odviva vrz osnova na izrabotka na redovni
godi{ni akciski planovi za komunikacija so javnosta.
- ]e bidat usvoeni programite za finansiska poddr{ka za ruralen razvoj za 2013–
2014.
- ]e se napravi izmena na aktite za organizacija i sistematizacija, zaradi vklu~uvawe
na rabotnite procesi za sproveduvawe na pravnata ramka za politikata za ruralen
razvoj i efikasno i efektivno upravuvawe so IPARD programata i sproveduvawe na
merkata za tehni~ka pomo{.
130
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
NPAA 2012
Komentar
- Nitu edna od predvidenite merki nema da pridonese da se olesni
obezbeduvaweto razli~ni dozvoli i potvrdi pri apliciraweto za sredstvata
od IPARD, nitu pak }e se olesni samoto aplicirawe za da mo`e da se zgolemi
kapacitetot za apsorpcija na alociranite sredstva.
131
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
6. Politika na kvalitetni proizvodi
6. Politika na kvalitetni proizvodi
- ]e se donesat preostanatite podzakonski akti, vo soglasnost so Zakonot za kvalitet na
zemjodelskite proizvodi.
- Vo ramkite na Programata za finansiska poddr{ka vo zemjodelstvoto za 2012 godina,
}e se predvidi i potprogramata za finansiska poddr{ka na standardite za kvalitet i
bezbednost na hranata.
- ]e se izrabotat elaborati za za{tita na dva zemjodelski proizvoda.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- ]e se podgotvuvaat elaborati za za{titata na oznakite za potekloto i za
tradicionalen specijalitet na zemjodelskite proizvodi, kako i potprogramata za
standardite za kvalitet i bezbednost na hranata za
2013–2014 godina.
- ]e se zajaknat kapacitetite na pove}e sektori so novi vrabotuvawa vo 2013 i 2014
godina, a }e se sproveduva i obuka za tekovno vrabotenite i novovrabotenite lica
od oblasta za{tita na geografskite nazivi, kvalitetot na zemjodelskite proizvodi i
nivna promocija.
7. Organsko zemjodelstvo
- Usoglasuvaweto so zakonodavstvoto na EU vo ovoj
sektor doprva treba da se postigne.
- Administrativniot kapacitet e nezadovolitelen.
7. Organsko zemjodelstvo
- ]e bidat doneseni slednive podzakonski akti: Pravilnikot za pravilata za
odgleduvawe vodni `ivotni; Pravilnikot za formata, sodr`inata i obrazecot
na sertifikatot deka proizvodot, procesot na proizvodstvo, podgotovkata ili
pu{taweto vo promet e vo soglasnost so pravilata i postapkite od Zakonot, kako i
so evidencijata {to ja vodat subjektite i Pravilnikot za formata, sodr`inata i
obrazecot na sertifikatot za soobraznost na proizvodstvoto na organski proizvodi
so zemjata uvoznik, na~inot na izdavawe, kako i pridru`nata dokumentacija na
pratkata proizvodi so organsko poteklo.
- ]e se usvoi i }e se realizira Programata za pottiknuvawe i razvoj na organskoto
zemjodelstvo za 2012 godina.
- ]e se zajaknat kapacitetite na pove}e sektori so novi vrabotuvawa i obuka.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- ]e se izraboti Nacionalna strategija so Akcionen plan za organsko zemjodelstvo vo
Republika Makedonija 2012–2017.
- ]e se izraboti i }e se realizira Programata za pottiknuvawe i razvoj na organskoto
zemjodelstvo za
2013–2014 godina.
- ]e se zajaknat kapacitetite na Oddelenieto za organsko zemjodelsko proizvodstvo.
132
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
NPAA 2012
Komentar
- I natamu planiranite aktivnosti vo ovoj sektor se na mnogu nisko nivo i vo
isklu~itelno rana faza, osobeno za{titata na zemjodelskite proizvodi i
nivniot tradicionalen kvalitet.
- NPAA 2012 voop{to ne korespondira so zabele{kite navedeni vo Izve{tajot
2011, kako da stanuva zbor za sosema porazli~en sektor od onoj za koj se
programira, a pritoa ne se vodi smetka nitu za utvrdeniot administrativen
kapacitet, za koj - patem re~eno - ne se predviduvaat aktivnosti za negovo
zajaknuvawe.
133
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
POGLAVJE 12. BEZBEDNOST NA HRANATA, VETERINARNA I FITOSANITARNA POLITIKA
Pristapno partnerstvo - Natamo{no usoglasuvawe na zakonodavstvo so veterinarnoto i fitosanitarnoto acquis, so fokus na zakonodavna ramka
kompatibilna so acquis. Natamo{no jaknewe na kapacitetot na veterinarnite uslugi na centralno/lokalno nivo, zaradi vospostavuvawe kontrolen
sistem za kontrola na uvozot kompatibilen so EU. Obezbeduvawe operativen sistem za identifikacija na govedata i registracija na dvi`ewata.
Zapo~nuvawe na sistem za identifikacija na prasiwata, ovcite i kozite. Natamo{no usoglasuvawe na kontrolnite sistemi za bolesti i zdravje na
`ivotnite so onie na EU, kako i vonredni planovi za bolestite {to se prijavuvaat. Procenka na rabotata na agri-hrana operatorite, zaradi izgotvuvawe
plan za nadgradba vo idnina.
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
1. Op{ti principi
- S# u{te postoi potreba od zajaknuvawe na
administrativniot kapacitet na Agencijata
za veterina i hrana (AVH).
1. Op{ti principi
- ]e se usvoi Nacrt-strategijata za transpozicija i implementacija na evropskoto zakonodavstvo,
opfateno so Poglavjeto 12.
- ]e se prodol`i usoglasuvaweto so relevantnoto EU acquis.
- ]e se donesat podzakonski akti i proceduri za na~inot na postapuvawe na Oddelenieto, vo
soglasnost so Odlukata 677/2006, i za zapo~nuvawe na sistemski interna revizija i kontrola vo
Agencijata za hrana i veterinarstvo.
- ]e se vrabotat 20 sovetnici /oficijalni veterinari i dr`avni inspektori za hrana.
- ]e se izrabotat proceduri za oficijalna kontrola vrz baza na rizik, kontrolni planovi vo
soglasnost so pove}egodi{niot kontrolen plan, nadgradba na sistemot za brzo predupreduvawe,
vospostavuvawe i celosna funkcionalnost na sistemot za analiza na rizikot, vospostavuvawe
sistem za upravuvawe so krizi i za, zajaknuvawe na sledlivosta vo oblasta na bezbednosta na
hranata.
- ]e se dorazvie sistemot za obuki na Agencijata za hrana i veterinarstvo.
- ]e zapo~ne implementacijata na zakonodavstvoto {to se odnesuva na reduciranite pregledi.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Izmenite i dopolnuvawata na evropskoto zakonodavstvo }e bidat sledeni vo kontinuitet i
posledovatelno }e se transponiraat vo nacionalnoto zakonodavstvo.
134
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Srednoro~ni prioriteti - Natamo{no usoglasuvawe na zakonodavstvoto (prenosliva spongioformna encefalopatija) i `ivotinskite nus-proizvodi,
sproveduvawe/kontrola na primenata i vospostavuvawe sistem za sobirawe/tretman. Vospostavuvawe kadrovski adekvatna Uprava za zdravje na
rastenijata. Natamo{no usoglasuvawe na fitosanitarnoto zakonodavstvo. Donesuvawe plan za nadgradba na agri-hrana operatorite i za po~etok na
implementacijata. Zajaknuvawe na kapacitetite od domenot na bezbednosta na hranata, veterinarstvoto i fitosanitarnata za{tita.
Komentar
- Dokumentite vo ova podra~je ne soodvetstvuvaat. Matricata ne gi
sodr`i vrabotuvawata koi se predvideni vo narativot na NPAA, a od
drugata strana narativot na NPAA e nekompleten koga stanuva zbor
za site obuki koi{to se planiraat. Sepak, ostanuva pra{aweto kako
site ovie aktivnosti i vrabotuvawa }e ja podobrat sostojbata dokolku
pritoa ne se predvideni sredstva za sproveduvawe na istite.
135
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
2. Veterinarna politika
- AVH ima potreba od zajaknuvawe na
administrativniot kapacitet.
- Treba da se potvrdi usoglasenosta so acquis
za merkite za kontrola i istrebuvawe na
bolesta wukasl, kako i za afrikanskata
kowska bolest.
- Poradi nedostig od finansii, ne se
primenuva Nacionalniot akciski plan za
kontrola na salmonelata kaj piliwata.
- Administrativniot kapacitet za
sproveduvawe na odredbite za sistematska
kontrola na prenoslivite zoonozi kaj AHV ne
e dovolen.
- Buxetot vo 2011 godina za tro{oci za merkite
za spre~uvawe i kontrola na bolestite kaj
`ivotnite be{e namalen za 18% vo sporedba
so istiot za 2010 godina.
- Predvideno e tro{ocite za implementacija
na programata za 2011 godina da se platat vo
2012.
- Ostanuva da se potvrdi usoglasenosta na
zakonodavstvoto za dobrosostojbata na
`ivotnite.
- Treba da se dousoglasi zakonodavstvoto za
trgovijata so `ivi `ivotni, seme, jajce-kletki
i embrioni.
- Treba da se potvrdi usoglasenosta na
zakonodavstvoto za doma{ni milenici i
uslovite za uvoz na `ivotni i na proizvodi
od `ivotinsko poteklo so acquis.
- Administrativniot kapacitet na
Veterinarniot inspektorat ne e dovolen.
2. Veterinarna politika
- ]e prodol`at aktivnostite od aspekt na usoglasuvaweto na nacionalnoto zakonodavstvo so
relevantnoto EU acquis.
- Predvideni se izmeni i dopolnuvawa na slednive zakoni: a) Zakonot za veterinarno zdravstvo;
b) Zakonot za identifikacija i registracija na `ivotnite, i v) Zakonot za blagosostojba na
`ivotnite i za nivna za{tita.
- Se o~ekuva da bidat doneseni golem broj podzakonski akti od razli~ni oblasti, i toa: vo
soglasnost so Zakonot za veterinarno zdravstvo (kontrolni merki za bolestite kaj `ivotnite;
vnatre{en promet vo Evropskata zaednica so `ivi `ivotni, embrioni, jajce-kletki i seme za
ve{ta~ko osemenuvawe; sistemi za kontrola na uvozot); vo soglasnost so Zakonot za blagosostojba
i za{tita na `ivotnite i Zakonot za veterinarno-medicinski preparati (identifikacija i
registracija na `ivotnite; zootehnika).
- ]e ima novi vrabotuvawa na oficijalni veterinari i obuki za istite.
- ]e se realiziraat obuki za kontrola i suzbivawe na klasi~nata svinska ~uma, besniloto, obuki
za obu~uva~i od razli~ni oblasti vo veterinarstvoto, kako i obuka za primena na pravilata za
blagosostojba na `ivotnite, nameneti za lica {to se direktno zasegnati so tematskata oblast.
- ]e se vospostavi sistemot za identifikacija i registracija (IiR) na `ivotnite od vidot sviwi.
- ]e se vospostavi sistemot za identifikacija i registracija na doma{nite milenici od vidot
ku~iwa i ma~ki.
- Vo delot na zootehni~kite pra{awa, }e se vospostavat registri na priznatite organizacii na
odgleduva~i po oddelni vidovi dobitok, kako i registar na avtohtonite rasi/linii dobitok vo
Republika Makedonija.
- ]e se sprovede registracija na `ivotnite nameneti za farmski celi, }e se podgotvi Strategija
za implementacija na preodnite periodi utvrdeni so Zakonot, vo pogled na osnovniot kafezen
sistem za odgleduvawe, registracija na prevozni sredstva koi vr{at prevoz na `ivotni,
sproveduvawe na obukite za odgleduva~ite na sviwi i brojleri, kako i prevoznicite, i }e se
finaliziraat pove}egodi{nite kontrolni planovi za blagosostojba i za{tita na `ivotnite.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Vo kontinuitet }e se vr{i usoglasuvawe so evropskoto zakonodavstvo. ]e se izmeni i }e se
dopolni Zakonot za veterinarno-medicinski preparati; od oblasta na identifikacijata i
registracijata na `ivotnite, }e bide donesen Pravilnik za identifikacija i registracija na
doma{nite kopitari; od oblasta na zootehnikata, predvideno e donesuvaweto Pravilnik za
na~inot na stavawe vo promet na priplodniot dobitok namenet za natprevaruvawe.
- Predvideni se niza obuki za novovrabotenite lica.
- Se predviduva gradewe objekti za veterinarna i za fitosanitarna kontrola na grani~niot premin
Blace, kako i kompletno opremuvawe na istite.
136
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Komentar
- Namaluvaweto na buxetot na programata za zdravstvena za{tita
na `ivotnite ve}e vtora godina po red povtorno ni go potvrduva
misleweto deka Vladata nema namera da n# odnese vo EU, osobeno
ako se ima predvid deka vo istata godina koga se slu~i krateweto na
buxetot bea promovirani pove}eto od objektite na proektot „Skopje
2014”.
- NPAA i natamu predviduva ogromen broj zakonski izmeni i donesuvawe
na golem broj podzakonski akti, no pritoa se zaborava na potrebata
od implementacija i na kapacitetot za implementacija, osobeno zatoa
{to izve{tajot ve}e zabele`uva deka zakonite ne se primenuvaat ili
pak ne se primenuvaat nasekade podednakvo.
137
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
3. Pu{tawe vo promet prehranbeni proizvodi 3. Pu{tawe vo promet na prehranbeni proizvodi i dobito~na hrana
- Procesot na usoglasuvaweto na nacionalnoto zakonodavstvo }e prodol`i so donesuvaweto na
i dobito~na hrana
podzakonskite akti, vo soglasnost so Zakonot za bezbednost na hranata.
- Operatorite so hrana ne sekoga{ gi
- Podzakonskite akti usvoeni vo soglasnost so Zakonot za veterinarno javno zdravstvo, odnosno
primenuvaat HACCP standardite, a
Zakonot za bezbednost na hranata i materijalite {to doa|aat vo kontakt so hranata, }e bidat
kontrolata ne se sproveduva vo soglasnost
ukinati i zameneti so novi podzakonski akti.
so Zakonot.
- ]e se donese Pravilnikot za na~inot i postapkata za uvoz na nus-proizvodi od `ivotinsko
- Evaluacijata na postrojkite za prerabotka
poteklo, listata na zemji od koi e odobren uvoz i modelite na sertifikati za uvoz na nusna hranata od aspekt na nivnata
proizvodi od `ivotinsko poteklo.
usoglasenost so EU-standardite ne se
- ]e se donese Strategijata za sobirawe, ne{tetno otstranuvawe i prerabotka na nus-proizvodite
sproveduva soodvetno.
od `ivotinsko poteklo.
- S# u{te ne se usvoeni odredeni pravila za
- ]e bidat izraboteni operativni vodi~i za zdravstvenite barawa vo odnos na nus-proizvodite
higienata, za proizvodite od `ivotinsko
od `ivotinsko poteklo koi ne se nameneti za ~ove~ka ishrana, a }e se sprovedat i obuki za
poteklo, za kontrola i specifi~na kontrola
oficijalnite veterinari.
na proizvodite od `ivotinsko poteklo.
- ]e zapo~ne implementacijata na pravilata za kvalitet na surovoto mleko.
- Ne se sprovedeni planiranite aktivnosti
- Predvidena e izrabotka na pove}egodi{en plan za oficijalni kontroli.
za podobruvawe na kvalitetot na sve`oto
- Predvideno e da se napravi isklu~ok za operatorite so hrana so mali kapaciteti, vo pogled na
mleko.
nivnata nadgradba, i monitoring na nivnata nadgradba na fleksibilen na~in.
- S# u{te ne se vospostaveni sistemite za
SREDNORO^NI PRIORITETI
kontrola i tretman na nus-proizvodite od
- ]e se izmeni Zakonot za nus-proizvodi od `ivotinsko poteklo.
`ivotinsko poteklo.
- ]e se sprovede analiza na aktuelnata sostojba vo odnos na lokacijata, transportot i
ne{tetnoto uni{tuvawe na nus-proizvodite od `ivotinsko poteklo; }e se vospostavat
informativni sistemi i platformi za nadle`nite organi za bezbednost na hranata, nadgradeni
i povrzani so operatorite za hrana i hrana za `ivotni, kako i centar za obuka na obu~uva~ite
od oblasta na veterinarnoto javno zdravstvo.
- Predvidena e podgotovka na pove}egodi{na programa so merki i indikatori za podobruvawe
i sledewe na kvalitetot na mlekoto i vospostavuvawe sistem za sledewe na kvalitetot na
mlekoto.
- Planirano e formirawe na u{te 2 regionalni laboratorii za ju`niot i za isto~niot del od
Republika Makedonija, za ispituvawe na higiena i kvalitet na mlekoto.
- Predvidena e izrabotka i ocenka na prira~nicite.
138
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Komentar
- NPAA i natamu predviduva ogromna lista podzakonski akti, kako i
aktivnosti za izmena i dopolnuvawe na postojnite zakoni. Sepak, ona
{to zagri`uva e nepostoeweto merki so koi }e se nadmine zabele{kata
deka NASSR standardite ne se sproveduvaat sekoga{ vo soglasnost
so Zakonot. Samiot fakt deka se iznesuva vakva zabele{ka, uka`uva
na postoeweto korupcija vo sistemot, {to novoto zakonodavstvo i
zajaknuvaweto na nadle`nostite samo dopolnitelno }e ja zajaknat.
- Golem del od predvidenite aktivnosti vo narativot na NPAA
ne soodvetstvuvaat so aktivnostite navedeni vo matricata kon
programata.
139
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
4. Pravila za bezbednost na hranata
- Ne e doneseno implementacionoto
zakonodavstvo za razreduva~i i za
zbogatena hrana.
- Laboratorijata pri Institutot za javno
zdravstvo nema dovolen kapacitet da
obezbedi poverlivi rezultati, kako vo
odnos na ~ove~kite resursi, taka i za
postapkite {to gi primenuva.
- Kapacitetot na Inspektoratot za hrana vo
Direkcijata za hrana e zajaknat, no brojot,
obukata i kapacitetot na personalot
ostanuva nedovolen.
NPAA 2012
4. Pravila za bezbednost na hranata
- Planirano e donesuvawe Zakon za izmeni i dopolnuvawe na Zakonot za bezbednost na hranata.
- Vo soglasnost so Zakonot za bezbednost na hranata, e predvideno donesuvawe pravilnici za:
aditivite {to mo`at da se upotrebuvaat vo proizvodstvoto na hrana; op{tite i posebnite
barawa za higiena na hranata; na~inot na ozna~uvawe na hranata; posebnite barawa za sostavot
i na~inot na ozna~uvawe na dodatocite vo hranata; posebnite barawa za bezbednost na brzo
zamrznatite prehranbeni proizvodi; posebnite barawa za bezbednost na prirodnata mineralna
voda; posebnite barawa za bezbednosta na hranata proizvedena so inovirani tehnologii;
posebnite barawa za bezbednosta na hranata {to sodr`i ili e proizvedena od genetski
modificirani organizmi; posebnite barawa za bezbednosta na materijalite {to doa|aat
vo kontakt so hranata; za nutritivnite i zdravstvenite tvrdewa; sostavot i ozna~uvaweto
na prehranbenite proizvodi soodvetni za licata koi se netolerantni na gluten; izmena i
dopolnuvawe na Pravilnikot za posebnite barawa za bezbednost na hranata vo koja se dodadeni
vitamini, minerali i odredeni drugi supstancii, i posebnite barawa za bezbednosta na
hranata tretirana so jonizira~ko zra~ewe.
- Predvideni se novi vrabotuvawa na dr`avni inspektori za hrana, kako i novi vrabotuvawa od
redot na stru~nite dr`avni slu`benici, i obuki za zajaknuvawe na kapacitetite na slu`bite za
kontrola na hranata.
- Planirani se soodvetni obuki nameneti za dr`avnite inspektori za hrana.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Agencijata za hrana i veterinarstvo }e prodol`i so sledewe i usoglasuvawe na
zakonodavstvoto.
- Pokraj vrabotuvawata, predvideni se i soodvetni obuki za dr`avnite inspektori za hrana, kako
i obuki za stru~no - administrativniot personal.
5. Posebni pravila za dobito~nata hrana
5. Posebni pravila za dobito~nata hrana
- S# u{te ne e transponirano zakonodavstvoto - Vo soglasnost so Zakonot za bezbednost na hranata za `ivotni, planirano e donesuvawe na
pove}‌e podzakonski akti.
- ]e se sproveduvaat teoretski i prakti~ni obuki za stru~niot kadar od Agencijata za hrana i
veterinarstvo.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- ]e se donese Zakonot za izmeni i dopolnuvawa na Zakonot za bezbednost na hranata za `ivotni.
140
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Komentar
- Del od podzakonskite akti predvideni za ovaa godina bea predvideni
u{te so NPAA 2009 i NPAA 2010.
- Vo odgovor na slabiot kapacitet na Inspektoratot za hrana se
predviduva vrabotuvawe novi inspektori za hrana, koe ne se povtoruva
vo matricata kon programata. Ostanuva nejasno koj od dokumentite }e
treba da se sledi.
- Pove}e od o~igledno e deka nitu godinava nema da zavr{i
transponiraweto na zakonodavstvoto, osobeno zatoa {to site
podzakonski akti ne mo`at da bidat doneseni vo edna godina.
Me|utoa, ona {to zagri`uva e predvidenata dopolnitelna izmena na
Zakonot na sreden rok, {to mo`e da povle~e izmeni na ve}e usvoenoto
vtorostepeno zakonodavstvo.
141
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
6. Fitosanitarna politika
- Ne se prezemeni aktivnosti za
implementirawe na me|unarodnite
standardi za fitosanitarni merki,
osobeno za nadzor, izvoz, sertifikacija
i utvrduvawe na statusot na {tetnik vo
odredena oblast.
- Pokraj odredeni novi vrabotuvawa,
kapacitetot na Fitosanitarnata uprava s#
u{te ne e dovolen.
- Kapacitetot na fitosanitarnata
laboratorija ne se koristi dovolno,
bidej}‌i nejzinata uloga ne e dokraj
definirana.
- Nema napredok vo odnos na pu{taweto vo
promet na genetski izmenetite organizmi
i hranata dobiena od genetski izmeneti
organizmi.
142
NPAA 2012
6. Fitosanitarna politika
- ]e se prodol`i so donesuvaweto podzakonski akti koi proizleguvaat od postojnite zakoni {to
ja ureduvaat fitosanitarnata politika; soglasnost so Zakonot za zdravjeto na rastenijata;
soglasnost so Zakonot za proizvodite za za{tita na rastenijata; soglasnost so Zakonot za
ve{ta~ki |ubriwa
- ]e se donese Zakonot za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za reproduktiven materijal od
{umskite vidovi drvja.
- Planirani se 5 novi vrabotuvawa vo Fitosanitarnata uprava i drugi dopolnitelni vrabotuvawa
{to se direktno povrzani so evrointegraciskite procesi, kako i 5 novi vrabotuvawa vo
Dr`avnata fitosanitarna laboratorija (DFL).
- Predvideni se 5 novi vrabotuvawa zaradi zajaknuvawe na kapacitetite na Upravata za seme i
saden materijal.
- ]e se prezemat aktivnosti za realizirawe na 2 novi vrabotuvawa i za studiska poseta preku
TAIEX programata vo delot na implementacijata na Zakonot za reproduktiven materijal od
{umski vidovi drvja.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Vrz osnova na Zakonot za zdravjeto na rastenijata predvideno e da se donesat 24 podzakonski
akti.
- Vrz osnova na Zakonot za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za reproduktiven materijal od
{umskite vidovi drvja, }e se donesat pove}e podzakonski akti.
- Predvideni se obuki za postojnite i za novovrabotenite lica.
- Predvideno e opremuvawe na objekt za fitosanitarna kontrola na grani~niot premin na
Aerodromot „Aleksandar Veliki” vo Skopje.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Komentar
- Del od podzakonskite akti predvideni za godinava bea predvideni za
donesuvawe u{te so NPAA 2009 i NPAA 2010.
- Vo odgovor na slabiot kapacitet na Inspektoratot za hrana, se
predviduvaat novi vrabotuvawa vo Fitosanitarnata uprava i vo
Dr`avnata fitosanitarna laboratorija, koi ne se povtoruvaat vo
matricata kon programata. Ostanuva nejasno koj od dokumentite }e
treba da se sledi.
- Vo Matricata kon programata, ne se predvideni nitu nabavkite na
oprema,nitu pak se identifikuvaat sredstvata za sproveduvawe na
nabavkata.
143
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
POGLAVJE 13. RIBARSTVO
Pristapno partnerstvo
Izve{taj za napredokot 2011
Izve{taj za napredokot 2012
Komentar
1. Upravuvaweto so resursite
i flotite
1. Upravuvaweto so resursite i floti
- Pridru`nite propisi koi se doneseni se
odnesuvaat na upravuvaweto so resursite,
inspekcijata i kontrolata vo ribarstvoto,
a gi dopreciziraat i odredbite okolu
iskoristuvaweto na prirodnite resursi
(ribite) preku doureduvawe na na~inot na
vr{ewe na rekreativniot ribolov. Vo ova
podra~je, za dooformuvawe na pravnata ramka se
izraboteni ribolovni osnovi za ribolovnite
vodi vo Republika Makedonija i istite se
objaveni vo Slu`ben vesnik na Republika
Makedonija.
- NPAA vo ova podra~je predviduva dva tipa aktivnosti:
zaokru`uvawe na pravnata ramka i IKT sistem vo
oblasta, me|utoa bez precizirawe i bez pritoa da
bidat utvrdeni ili identifikuvani sredstvata i
izvorite na sredstvata za sproveduvawe na ovie
aktivnosti.
2. Inspekcija i kontrola
- Administrativniot kapacitet
na Oddelenieto za ribarstvo
i akvakultura vo MZ[V i vo
Zemjodelskiot inspektorat s#
u{te ne e dovolen.
2. Inspekcija i kontrola
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Zaradi pro{iruvawe na obemot na aktivnostite
vo oblasta i zajaknuvawe na administrativniot
kapacitet, na sreden rok vo Oddelenieto
za ribarstvo i akvakultura se predviduva
vrabotuvawe na edno lice, a vo Oddelenieto
za inspekciski nadzor na ribarstvoto i
akvakultura pri DIZ vrabotuvawe na u{te 2
lica.
- Vo odgovor na slabiot administrativen kapacitet, se
predviduvaat novi vrabotuvawa, koi ne se povtoruvaat
vo matricata kon programata. Ostanuva nejasno koj od
dokumentite }e treba da se sledi.
144
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
Izve{taj za napredokot 2012
Komentar
3. Pazarna politika
- Nacionalnite {emi na
dr`avna pomo{ treba
da bidat usoglaseni so
strukturnite politiki na EU
za dr`avna pomo{, osobeno
pomo{ta za poribuvawe na
ribolovnite vodi.
3. Pazarna politika
- Za zajaknuvawe na administrativniot
kapacitet, vo tekot na 2012 godina vo
Oddelenieto za ribarstvo i akvakultura se
predviduva vrabotuvawe na edno lice za
podra~jeto Pazarna politika, so ogled na
pro{iruvaweto na obemot na rabota vo oblasta,
a za zajaknuvawe na inspekciskata kontrola i
vr{eweto na inspekciskiot nadzor vo oblasta,
vo Oddelenieto za inspekciski nadzor na
ribarstvoto i akvakulturata pri DIZ vo 2012
godina treba da se vrabotat dopolnitelni 7
lica.
- Vo odgovor na slabiot administrativen kapacitet, se
predviduvaat novi vrabotuvawa, koi ne se povtoruvaat
vo matricata kon programata. Ostanuva nejasno koj od
dokumentite }e treba da se sledi.
4. Strukturna politika
4. Strukturna politika
- Vo prviot kvartal od 2012 godina vo oblasta
na strukturnite aktivnosti e predvideno
donesuvawe na godi{nata Programa za
finansiska poddr{ka vo ribarstvoto i
akvakulturata vo 2012 godina, so na~in/upatstvo
za realizacija na istite, kako i donesuvawe
Programa za unapreduvawe na ribarstvoto i
akvakulturata vo Republika Makedonija za
period od 12 godini.
- Usvojuvaweto na programite za finansiska poddr{ka
na ribarstvoto }e zna~at pravilen razvoj vo oblasta
na strukturnata politika, no se postavuva pra{aweto
kolku mo`e da se o~ekuva istite da se sproveduvaat,
dokolku Vladata ne predviduva sredstva za istite.
5. Dr`avna pomo{
5. Dr`avna pomo{
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Vo ovoj vremenski period }e se izrabotat
i }e se realiziraat godi{nite programi
za finansiska poddr{ka na ribarstvoto i
akvakulturata vo 2013 i 2014 godina.
- Usvojuvaweto na programite za finansiska poddr{ka
na ribarstvoto }e zna~at pravilen razvoj vo oblasta
na dr`avnata pomo{, no se postavuva pra{aweto kolku
mo`e da se o~ekuva istite da se sproveduvaat, dokolku
Vladata ne predviduva sredstva za istite.
145
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
POGLAVJE 14. TRANSPORTNA POLITIKA
Pristapno partnerstvo - Natamo{no sproveduvawe na Memorandumot za razbirawe za razvoj na South East Europe Core Regional Transport Network i
jaknewe na sorabotkata so opservatorijata za SouthEast Europe Transport. Usoglasuvawe na zakonite za pati{ta – prevoz na opasni stoki, pristap do
pazar, socijalni uslovi, implementacija na digitalni tahografi i podobruvawe na bezbednosta na pati{tata, Vo `eleznicata, vospostavuvawe na
regulatorno telo nezavisno od infrastrukturata i operatorot, kako i uprava za bezbednost {to }e izdava sertifikati za bezbednost, usoglasuvawe so
EU pravilata za transport na opasni stoki so `eleznica. Garancija na finansiska stabilnost, preku kompenzirawe na javnite uslugi vo patni~kiot
soobra}aj i namaluvawe na dolgovite. Sproveduvawe na obvrskite od I tranziciona faza na European Common Aviation Area Agreement (ECAAA) i
relevantnoto zakonodavstvo. Jaknewe na administrativniot kapacitet na Agencijata za civilno vozduhoplovstvo.
Srednoro~ni prioriteti - Zaokru`uvawe na acquis: paten (digitalen tahograf), `eleznica (I i II paket i interoperabilnosta), vozdu{en i primena
na soodvetnoto zakonodavstvo. Sproveduvawe na obvrskite od II tranziciona faza na ECAAA.
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
1. Paten soobra}aj
- Brojot na inspekcii od Dr`avniot
inspektorat za transport s# u{te ne e
dovolen.
- Administrativnite kapaciteti za
sproveduvawe na politikata za
bezbednost na pati{tata i socijalnoto
acquis treba da se podobrat.
1. Paten soobra}aj
- Spogodbi za me|unaroden paten transport so ^e{ka
(31.3.2012) i [vedska (31.12.2012) i so Finska i
Litvanija (kraj na 2012).
- Zgolemuvawe na kontrolite na Dr`avniot inspektorat
za transport i soobra}ajna policija.
- Zapo~nuvawe na prvata faza od proektot za
modernizacija na sistemot za naplata na patarina po
dol`inata na Koridor 10 (raspi{an tender vo prviot
kvartal od 2012).
- Sklu~uvawe dogovor za izgradba na Demir KapijaSmokvica (do juni 2012).
- Kampawi na MVR za bezbednost na pati{tata.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Sklu~uvawe spogodbi za me|unaroden prevoz na patnici
i stoki so Portugalija (12/2013) i so Irska (12/2014).
- Usoglasuvawe so Evropskata spogodba za me|unaroden
paten prevoz na opasni materii (1.1.2013).
- Zavr{uvawe na prvata faza od modernizacijata na
patarinite (18 meseci po potpi{uvawe na dogovorot)
- Prodol`uva praktikata spogodbite za
me|unaroden prevoz na stoki i patnici
da se navedeni prvo vo NPAA 2009,
pa vo NPAA 2010 i 2011, a sega i vo
NPAA 2012, a se pomestuvaat za 20122014, {to pokrenuva somnevawa vo
kapacitetite na Vladata.
- Zaboraveno i nezapo~nato
prestrukturiraweto na Makedonija
pat.
- Za pozdravuvawe e formiraweto na
Koordinativnoto telo za bezbednost
vo soobra}ajot na pati{tata,
rezultatite od rabotata s# u{te ne se
zabele`uvaat.
- Sproveduvaweto na regulativata za
digitalni tahografi }e se potvrduva vo
tekot na 2012.
- IPA proektot za jaknewe na DIT e
s# u{te vo faza na evaluacija na
pretkvalifikuvanite ponuduva~i.
146
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
2. @elezni~ki soobra}aj
- Treba da se zajaknat administrativnite
kapaciteti na Nadle`niot organ za
bezbednost pri Ministerstvoto za
transport.
- Teloto za istra`uvawe na nesre}i,
osnovano vo 2010, ne be{e efikasno.
- S# u{te se potrebni napori za
dosledno sproveduvawe na acquis.
- Visinata na naplatata za pristap do
`eleznicata s# u{te negativno vlijae
vrz konkurentnosta na `elezni~kiot
soobra}aj nasproti patni~kiot
soobra}‌aj.
- Ma~nite, netransparentnite i
skapite postapki za izdavawe
dozvoli, bezbednosni sertifikati
i obezbeduvawe sudski postapki,
gi obeshrabruvaat kompaniite koi
vleguvaat na ovoj monopolisti~ki
pazar.
2. @elezni~ki soobra}aj
- Izrabotka na podzakonski akti i upatstva.
- Spogodbi za grani~no regulirawe na `elezni~kiot
soobra}aj so Srbija i so Grcija, ratifikacija na
spogodbata so Kosovo.
- Upravata za bezbednost vo `elezni~kiot sistem
}e propi{e upatstva za izdavawe sertifikati i
odobrenija za sigurnost.
- Ekipirawe na Komitetot za vodewe istraga vo slu~aj na
seriozna nesre}a.
- Zajaknuvawe na Upravata so novi vrabotuvawa, tehni~ka
opremenost i organizirawe obuki za vrabotenite.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Usoglasuvawe na nacionalnoto zakonodavstvo so
novite direktivi na EU vo delot za `eleznicite.
- Predvidenite kratkoro~ni prioriteti
vrzani so izmeni na zakonite i
podzakonskite akti se ispolneti, no
ne postojat indikacii deka preku
niv e podobrena konkurentnosta na
`elezni~kiot soobra}aj, nitu pak
vlezot na novi transportni operatori.
- Zagri`uva neuspehot vo propi{uvaweto
na upatstvata za izdavawe na
sertifikatite i odobrenijata za
sigurnost.
- Ratifikacijata na spogodbite
za grani~na kontrola docni i se
povtoruva i vo 2012.
- Ne e jasna relevantnosta na tehni~kata
pomo{ dadena na Upravata za sigurnost.
- Ne se predvideni posebni merki za
jaknewe na Upravata za sigurnost vo
`elezni~kiot sistem.
- Ne se predvideni dopolnitelni
aktivnosti za potvrduvawe na
adekvatnosta na visinata na pristapot
na mre`ata, nitu pak se navestuva
podetalna anliza na konkurentnosta
na `elezni~kiot soobra}aj, nasproti
patniot, ili na konkurentnite
`elezni~ki koridori.
- Nejasno e dali i kako e planirano
sozdavaweto uslovi za vlez na novi
transportni operatori na pazarot.
147
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
3. Vnatre{en voden soobra}aj
3. Vnatre{en voden soobra}aj
- Rekonstrukcija na pristani{teto vo Ohrid.
- Usoglasuvawe na nacionalnoto zakonodavstvo za
zaemno priznavawe na dozvolite za plovidba (juni
2012).
- Rekonstrukcijata na pristani{teto
vo Ohrid be{e predvidena prvo vo
NPAA 2009, pa vo NPAA 2010 i 2011.
Realizacijata na sanacionite raboti
prodol`uva i vo 2012.
4. Kombiniran transport
4. Kombiniran transport
- Za razlika od NPAA 2011, kade {to
bea konkretno navedeni predvidenite
aktivnosti za promovirawe na
kombiniraniot transport, vo
NPAA 2012 nedostigaat kakvi bilo
aktivnosti. Se postavuva pra{aweto
dali delot od Nacionalnata
transportna strategija, koj se odnesuva
na kombiniraniot transport, e
navistina cel ili samo poglavje.
148
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
5. Vozdu{en soobra}aj
5. Vozdu{en soobra}aj
- ^ove~kite resursi na ACV s# u{te ne se - Izmeni na Zakonot za vozduhoplovstvo.
- Donesuvawe Pravilnik za na~inot, pravilata i
zajaknati.
posebnite uslovi za inspekcija na davaweto uslugi na
- So izmenite na Zakonot za
vozduhoplovnata navigacija (prv kvartal od 2012).
vozduhoplovstvo ne e re{eno
namaluvaweto na finansiskite resursi - Formirawe Civilno-voen komitet i Komitet za istraga
na vozduhoplovnite nesre}i i seriozni incidenti.
na nadle`niot organ za civilno
SREDNORO^NI PRIORITETI
vozduhoplovstvo.
- Potrebni se zna~itelni napori za da se - Sproveduvawe na obvrskite prezemeni vo vtorata faza
na Spogodbata za evropskata zaedni~ka vozduhoplovna
kompletira usoglasuvaweto so pravnata
oblast.
ramka za Edinstvenoto evropsko nebo.
- Potrebni se dopolnitelni napori za
ispravno funkcionirawe i odr`liva
struktura na zaedni~kiot Nacionalen
nadzoren organ.
- Treba da se osnova Komisija za
istra`uvawe na nesre}ite vo
vozdu{niot soobra}aj.
- Kadarot vo upravata za kontrola na
letawe nema soodvetna stru~nost.
- S# u{te nedostiga administrativniot
kapacitet vo sektorot za vozdu{en
soobra}aj.
- Predvidenite izmeni vo Zakonot za
vozduhoplovstvo vo NPAA 2011 ne se
sprovedeni i se prenesuvaat vo NPAA
2012.
- Ne e formiran Civilno-voen
komitet, nitu Komitet za istraga na
vozduhoplovnite nesre}i i seriozni
incidenti, kako {to be{e predvideno
vo NPAA 2011.
- NPAA 2012 ne navestuva deka se
revidirani postojnite bilateralni
spogodbi za redoven vozdu{en
soobra}‌aj, so cel da se otstranat
onie odredbi {to gi diskriminiraat
stranskite aviokompanii i
aviokompaniite od Republika
Makedonija.
- Vo me|uvreme, po sproveduvaweto
na novata postapka za imenuvawe
na Upravniot odbor i noviot
direktor na ACV, na ovaa pozicija
e izbran Dejan Mojsovski, ime
povrzano so vladeja~kata partija.
Vakvite kadrovski re{enija nema da
pridonesat za pogolema nezavisnot na
ACV.
- I ovde, kako i vo drugite poglavja,
gradeweto na administrativniot
kapacitet se gleda samo niz prizmata
na novite vrabotuvawa.
6. Dr`avna pomo{ i satelitska
navigacija
- O~igledno deka Vladata nema namera vo
dogledno vreme da se zanimava so ova
pra{awe, a zborovite „dr`avna pomo{“
ne se ni spomenuvaat.
6. Dr`avna pomo{ i satelitska navigacija
- Nema
149
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
POGLAVJE 15. ENERGIJA
Pristapno partnerstvo - Natamo{no usoglasuvawe na zakonodavstvoto za vnatre{nite pazari za elektri~na energija i gas, energetskata efikasnost i
obnovlivi izvori na energija so acquis, so cel postepeno otvorawe na pazarot za energija za konkurencijata. Natamo{no zajaknuvawe na nezavisnosta
na Regulatornata komisija za energetika. Ispolnuvawe na obvrskite od Dogovorot za energetska zaednica za celosno sproveduvawe na acquis za
vnatre{niot pazar na gas i elektri~na energija i za prekugrani~nata razmena na elektri~na energija.
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
1. Bezbednost pri snabduvaweto
1. Bezbednost pri snabduvaweto
- Doprva treba da se postigne usoglasuvawe so novite direktivi za rezervi na - Da se izgotvi Programa za realizacija na Strategijata za razvoj
nafta.
na energetikata (kraj na 2012), vklu~uvaj}i gi i potrebnite
finansiskite sredstva i izvorite i na~inot na obezbeduvawe na
sredstvata.
- Da se donese Uredba za kvalitetot na te~nite goriva (fevruari
2012).
- Realizacija na TAIEKS ekspertskata misija za zakonskoto re{enie
{to }e ja transponira Direktivata 2009/119/EZ.
- Novi vrabotuvawa i obuka na kadarot vo delot na sigurnosta vo
snabduvaweto vo MOE.
- Novi vrabotuvawa vo Direkcijata za zadol`itelni rezervi na
nafta i nafteni derivati.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Da se dostavi Izjavata za sigurnost vo snabduvaweto na Republika
Makedonija do Sekretarijatot na Energetskata zaednica vo 2013, vo
soglasnost so obvrskite od Dogovorot za energetskata zaednica.
- Donesuvawe nov Zakon za zadol`itelnite rezervi na nafta
i nafteni derivati, so koj }e se implementira Direktivata
2009/119/EZ (2013) i usoglasuvawe na podzakonskite akti.
- Novi vrabotuvawa i obuka vo MOE i vo Direkcijata za
zadol`itelni rezervi na nafta i nafteni derivati.
150
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Zajaknuvawe na administrativniot kapacitet vo site energetski sektori, vklu~uvaj}i ja i Agencijata za energetika vo oblasta na energetska efikasnost
i obnovlivi izvori na energija. Izgradba i soodveten objekt za skladirawe na radioaktivni materijali. Obezbeduvawe pravilno i nezavisno
funkcionirawe na Direkcijata za radijaciona sigurnost.
Srednoro~ni prioriteti - Natamo{ni napori za obezbeduvawe soodvetno snabduvawe so energija i razvoj i sproveduvawe na energetska politika, vo
soglasnost so obvrskite od Dogovorot za energetskata zaednica.
NPAA 2012
Komentar
- Predvidenite aktivnosti od 2011 se prefrlaat vo 2012 (Programata
za realizacija na Strategijata za razvoj na energetikata, Uredbata za
kvalitetot na te~nite goriva).
- Nema indikacii deka e planirano potpi{uvawe na dogovorite za
koncesija za voda za izgradba na mali hidroelektri~ni centrali, za
koi postapkata e celosno zavr{ena vo 2011.
- Kako i vo drugite poglavja, nema podatok za potrebniot broj i za
stru~nosta na novovrabotenite vo ME, nitu pak za Direkcijata za
zadol`itelni rezervi na nafta.
- Vo srednoro~nite prioriteti nema materijal {to uka`uva na toa deka
se planiraat me|unarodni oglasi za koncesija na voda.
151
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
2. Vnatre{en pazar na energija
- Cenite na elektri~nata energija za doma}instvata vo 2011 se zgolemija za
pove}e od 5%, no s# u{te ne gi odrazuvaat realnite tro{oci.
- Pazarnite pravila s# u{te se vo podgotovka.
- Stapkata na naplata na smetkite ostanuva nedovolna za obezbeduvawe na
odr`livosta na sistemot.
- Sopstvenosta na sistemot za prenos na gas ostanuva nere{ena me|u Vladata i
kompanijata za distribucija na gas.
- Adiministrativniot kapacitet na Sektorot za energetika vo Ministerstvoto
za ekonomija ostanuva nedovolen za da se spravi so site predizvici vo
energetskata politika.
2. Vnatre{en pazar na energija
- Site potro{uva~i na elektri~na energija i priroden gas koi
ne se doma}instva, da se steknat so status na kvalifikuvani
potro{uva~i. Preduslov e donesuvawe na pet pravilnici do 18
avgust 2012.
- Potro{uva~ite na priroden gas, koi{to na denot na vleguvaweto
vo sila na Zakonot za energetikata se tarifni potro{uva~i, }e se
steknat so status na kvalifikuvani potro{uva~i po vleguvaweto
vo sila na pette pravilnici, ~ij kraen rok za donesuvawe e 18
avgust 2012.
- Da se donesat potrebnite podzakonskite akti za funkcionirawe
na pazarite na energija.
- RKE da donese 17 podzakonski akti potrebni za vospostavuvawe
funkcionalni pazari na energija, vo soglasnost so noviot Zakon
za energetika i EU zakonodavstvoto.
- 3 novi vrabotuvawa vo MOE.
- RKE da se vrabotat vkupno 5 lica za slednive rabotni mesta: 1
pomo{nik-rakovoditel vo Sektorot za pravni raboti; 1 pomo{nikrakovoditel vo Sektorot za ekonomski raboti; 1 sovetnik vo
Sektorot za tehni~ko-energetski raboti od oblasta na prirodniot
gas, te~nite goriva, toplinskata i geotermalnata energija; 1
stru~en sorabotnik vo Sektorot za tehni~ko-energetski raboti
od oblasta na prirodniot gas, te~nite goriva, toplinskata i
geotermalnata energija, i 1 stru~en sorabotnik vo Sektorot za
tehni~ko-energetski raboti od oblasta na elektri~nata energija.
3. Dr`avna pomo{
3. Dr`avna pomo{
- Nedostiga celoto poglavje.
152
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
NPAA 2012
Komentar
- Da zapo~ne IPA proektot (2009) „Zajaknuvawe na administrativnite
kapaciteti na Sektorot energetika pri Ministerstvoto za ekonomija i
Agencijata za energetika. (sredina na 2012)”. Da se utvrdat konkretnite
aktivnosti na konsultantot i da zapo~ne implementacijata na proektot
(krajot na 2012).
- Da zapo~ne implementacijata na proektot „Poddr{ka na Regulatornata
komisija za energija za voveduvawe na EU zakonodavstvoto za efikasen
pazar na energija vo Republika Makedonija”, poddr`an od strana na
Kralstvoto Norve{ka.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Da se napravat izmeni vo Zakonot za energetika, so cel da se izvr{i
usoglasuvawe so Odlukata na Ministerskiot sovet na Energetskata
zaednica od 6.10.2011 godina, za implementacija na Direktivata
2009/72/ES, Direktivata 2009/73/ES, Regulativata (ES) 714/2009 i
Regulativata (ES) 715/2009 i amandmanot na ~lenovite 11 i 59 od
Dogovorot za osnovawe na energetskata zaednica (2013 i 2014).
- Doma}instvata }e se steknat so status kvalifikuvani potro{uva~i na
elektri~na energija (od 1 januari 2015).
- ]e prodol`i otvoraweto na pazarite na elektri~na energija i priroden
gas.
- ]e prodol`i transponiraweto i implementacijata na Tretiot paket
na zakonodavstvoto za vnatre{en pazar na energija, sigurnost vo
snabduvaweto i pristapot na mre`ite za prekugrani~na razmena na
elektri~na energija i priroden gas.
- Relativen uspeh vo donesuvaweto na pravilnicite, pa zatoa nekoi od
aktivnostite se prefrlaat vo 2012.
- Dominantno e ~uvstvoto deka ovie sektori se celosno zavisni
od stranska pomo{, a konkretnite rezultati izostanuvaat ili se
odlo`uvaat.
- Neobjasneta e potrebata od dopolnitelni vrabotuvawa, koi ne
sodr`at podatoci za stru~nite kvalifikacii.
- Nerazbirlivo e kako e mo`no da zapo~ne realizacija na IPA proektot
(2009) do sredinata na 2012, a konkretiziraweto na aktivnostite da
se odviva kon krajot na godinata.
- Nema navestuvawa deka Vladata ima namera da postapi po zabele{kite
od Izve{tajot vo vrska so sopstvenosta na sistemot za prenos na gas.
153
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
4. Obnovliva energija
- Zemjata za prvpat e kvalifikuvana za podnesuvawe predlozi za Programata
za inteligentna energija vo 2011. Sepak, Memorandumot za u~estvo vo
programata s# u{te ne e potpi{an.
- Zemjata ne go iskoristuva celosno potencijalot na obnovlivite izvori
na energija. Potrebni se napori za zgolemuvawe na udelot na obnovlivata
energija vo krajnata potro{uva~ka na energija.
154
NPAA 2012
4. Obnovliva energija
- Donesuvawe na podzakonski akti: Akcionen plan za
obnovlivite izvori na energija; Odlukata za godi{nata
procentualna zastapenost na biogorivata vo vkupnite
koli~estva na gorivata za transport vo Republika Makedonija
(do krajot na avgust 2012).
- Objavuvawe na ~etvrtiot javen povik za subvencionirawe na
doma}instvata za kupuvawe i vgraduvawe son~evi termalni
kolektorski sistemi vo doma}instvata.
- Promocija na mo`nostite na Potprogramata za inteligentna
energija na Evropa.
- Ministerstvoto za ekonomija }e izdava ovlastuvawa za
energetska kontrola i }e vodi registar na ovlastenite lica za
vr{ewe energetski kontroli.
- Da se donese Pravilnikot za energetskite karakteristiki na
zgradite, najdocna do 30.9.2012.
- Preku GEF Proektot za odr`liva energija, {to zapo~na vo 2007
godina, da se realizira nabavka na 4 merni stanici za merewe
na potencijalot na veternata energija.
- Donacija na M@SZM na Republika Italija za del od Proektot
za formirawe podatoci za veternata energija: nabavka na
edna merna stanica za merewe na potencijalot na veternata
energija.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
NPAA 2012
Komentar
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Na sekoi dve godini da se izgotvi izve{taj za realizacijata na
Akcioniot plan za obnovlivite izvori na energija.
- Da se obezbedat sredstva za subvencionirawe na doma}instvata za
kupuvawe i vgraduvawe son~evi termalni kolektorski sistemi (20132014).
- Da se izgotvi predfizibiliti studija za izvr{enite merewa (po
zavr{uvaweto na merewata na potencijalot na veternata energija na 5
lokacii).
- Solarna elektri~na centrala - realizacijata na Solarnata elektri~na
centrala e planirana za periodot 2013–2015.
- Odlo`eni se predvidenite celi od 2011 vo 2012 (Akcionen plan za
obnovlivite izvori na energija).
- Dominantno e ~uvstvoto deka ovie sektori se celosno zavisni od
stranskata pomo{, a konkretnite rezultati izostanuvaat ili se
odlo`uvaat.
- Nejasno e dali (1) donesenite odluki za odobruvawe na koristeweto
na povlastenite tarifi za kupoproda`ba na elektri~na energija
proizvedena od mali hidroelektri~ni centrali i od fotovoltai~ni
sistemi, kako i (2) planiranite merewa za veterni elektri~ni
centrali, zna~itelno }e pridonesat kon ostvaruvawe na celite od
Strategijata za iskoristuvawe na OIE i vo koj rok.
- Povtorno novi vrabotuvawa, no sega za drugi celi. Stanuva li zbor za
drugi lica ili ne?
155
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
5. Energetska efikasnost
- Administrativniot kapacitet i potrebnite resursi na Agencijata
za energetika se s# u{te nedovolni za efektivno da se promoviraat
energetskata efikasnost i obnovlivite izvori na energija.
156
NPAA 2012
5. Energetska efikasnost
- Da se donese Pravilnik za energetskite karakteristiki na
zgradite (do 30.9.2012).
- Da se donese Pravilnik za energetska kontrola (do 18.2.2012).
- Da se donese Pravilnik za dopolnuvawe na Pravilnikot za
ozna~uvawe na potro{uva~kata na energija i drugite resursi na
proizvodite {to koristat energija (rok 30.6.2012).
- Da se donese Vtor akcionen plan za energetska efikasnost na
Republika Makedonija (rok 30.6.2013).
- Da se realiziraat site aktivnosti od GEF Proektot za odr`liva
energija (EE merki vo u~ili{tata - faza 2), da se donese
Nacionalnata programa za energetska efikasnost na zgradite vo
javniot sektor za periodot od 2012 do 2018 godina;
- Zavr{uvawe na pilot-proektot za podobruvawe na energetskata
efikasnost vo zgradata na gradinkata na podra~jeto na Op{tina
Aerodrom vo Skopje (vo ramkite na Proekt za ubla`uvawe
na klimatskite promeni preku podobruvawe na energetskata
efikasnost vo grade`niot sektor, oktomvri 2009 - mart 2012):
SREDNORO^NI PRIORITETI
- MOE da izdava ovlastuvawa za vr{ewe energetska kontrola i
da vodi registar na ovlastenite lica za vr{ewe energetski
kontroli.
- Agencijata za energetika }e prodol`i so realizacija na
zakonodavnite aktivnosti, vo nasoka na promocija na energetskata
efikasnost i obnovlivite izvori na energija.
- Po 2 novi vrabotuvawa vo ME vo 2013-2014, a 2 vrabotuvawa vo AE
za 2103-2014.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
NPAA 2012
Komentar
- Kaj energetskata efikasnost dominantno e ~uvstvoto deka ovoj
sektor e celosno zavisen od stranskata tehni~ka pomo{ vo odnos na
izgotvuvaweto na soodvetnite akcioni planovi.
- Istite zabele{ki, kako i pogore, za gradeweto na kapacitetite
na instituciite va`at i ovde, vklu~uvaj}i go i delot za novite
vrabotuvawa.
- Nejasno e dali se utvrdeni i koi se merkite {to gi sproveduva
Vladata so cel da go ovozmo`i ostvaruvaweto na celite od
Akcioniot plan za energetska efikasnost (osven studiite, obukite,
metodologiite).
157
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
6. Nuklearna bezbednost i za{tita od radijacija
- Doprva treba da se potvrdi usoglasenosta na postojnite va`e~ki regulativi
so acquis.
- Ne mo`e efikasno da se sledi sproveduvaweto na Zakonot, bidej}i
Direkcijata za za{tita od radijacija ima samo dva inspektora.
- Buxetot na Direkcijata za 2011 be{e zna~itelno namalen i taa s# u{te ne e
finansiski nezavisna od Ministerstvoto za zdravstvo, iako e zadol`ena za
licencirawe na medicinskata praktika.
- Objektot predviden za skladirawe na radioaktiven otpad s# u{te ne e
licenciran (ne gi ispolnuva me|unarodnite standardi i ne e izvr{ena
procenka na vlijanieto vrz `ivotnata sredina).
6. Nuklearna bezbednost i za{tita od radijacija
- Direkcijata za radijaciona sigurnost }e donese Pravilnik za
prostorot, uredite, opremata i licata koi mo`at da rabotat so
izvorite na jonizira~ko zra~ewe.
- Potpi{uvawe memorandumi za sorabotka so regulatornite tela
na Albanija i Bosna i Hercegovina (2012).
- U~estvo na pove}e sostanoci i konferencii.
- Jaknewe na administrativnite kapaciteti na Direkcijata za
radijaciona sigurnost, so realizacija na novi vrabotuvawa,
dokolku se obezbedat finansiski sredstva.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Da se izmeni i da se dopolni Zakonot za za{tita od jonizira~ko
zra~ewe i radijaciona sigurnost, zaradi natamo{no
usoglasuvawe so evropskoto zakonodavstvo (2013).
- Direkcijata za radijaciona sigurnost }e donese Pravilnik za
kriteriumite i merkite za za{tita od jonizira~ko zra~ewe
pri vr{eweto na dejnosta so izvori na jonizira~ko zra~ewe
(2013).
- Novi vrabotuvawa vo DRS i obuka na kadarot.
158
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
NPAA 2012
Komentar
- Povtorno se predviduvaat vrabotuvawa bez nikakvo objasnuvawe
za toa koi se potrebite vo odnos na stru~nosta na kadarot i
organizacionata postavenost.
159
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
POGLAVJE 16. ODANO^UVAWE
Pristapno partnerstvo - Da se zgolemi administrativniot kapacitet za sproveduvawe na zakonodavstvoto za danoci i za borba protiv fiskalnata
evazija. Itno da se prezemat strukturni merki za reformirawe na politikata za kontrola i za podobruvawe na kapacitetot za kontrolata. Da
se podgotvi strategija za inspekciska kontrola i soodvetni informati~ki sistemi. Da se po~ituvaat na~elata na Eti~kiot kodeks za delovnoto
odano~uvawe i da se obezbedi usoglasenost na novite merki za odano~uvawe so na~elata.
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentari i preporaki
1. Indirektno odano~uvawe
- Ograni~en napredok vo
usoglasuvaweto na zakonodavstvoto
na poleto na indirektnoto
odano~uvawe.
- Zakonite za DDV i za akcizi se
samo delumno usoglaseni so acquis,
nekoi stapki i natamu ostanuvaat
poniski od ona {to e minimalno
neophodno.
1. Indirektno odano~uvawe
- ]e prodol`i analizata na postojnite zakonski
re{enija {to se odnesuvaat na DDV i nivnata
usoglasenost so dano~nite propisi na
Evropskata unija.
- ]e prodol`i analizata za usoglasenost vo
odnos na sistemot na akcizite.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- ]e se utvrdi potrebata od donesuvawe Zakon za
izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za DDV
ili, pak, od nov Zakon za DDV, so soodvetni
podzakonski akti.
- ]e se usoglasuva zakonodavstvoto za akcizite.
- ]e se izvr{i usoglasuvawe i vgraduvawe na
odredbite na Direktivata za prestrukturirawe
na ramkata na Zaednicata za odano~uvawe
na energetskite proizvodi i elektri~nata
energija, kako i na stapkite na akciza na
tutunskite proizvodi i alkoholnite pijalaci.
- Kratkoro~nite prioriteti za 2012 godina ne
se razlikuvaat od onie vo prethodnite nekolku
godini. Prodol`uva usoglasuvaweto na DDV so
Direktivata 32006 L0112 na EU. Vo delot na
akcizite, nema konkretna cel, tuku edinstveno
e zacrtano prou~uvawe na akcizite i mo`nite
zakonski izmeni na istite.
- Vo delot za srednoro~nite prioriteti kaj DDV
i akcizite se povtoruvaat prioritetite za
usoglasuvaweto na direktivite od NPAA 2009, 2010,
2011 i 2012, {to uka`uva na nivnoto necelosno
sproveduvawe.
- Kako rezultat na necelosnoto usoglasuvawe na
Zakonot za DDV i Zakonot za akcizi so evropskoto
acquis, a vo soglasnost so preporakite od
Izve{tajot na Evropskata komisijata vo 2010 i
2011 godina, potrebno e Vladata na RM celosno
da go usoglasi zakonodavstvoto od oblasta na
indirektnoto odano~uvawe. Ova podrazbira
i usoglasuvawe na stapkite so minimalno
predvidenite, ne{to {to EK go sugerira godini
nanazad vo izve{taite za napredokot na RM.
160
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentari i preporaki
2. Direktno odano~uvawe
- Nema napredok, i pokraj izmenite
vo Zakonot za danok na dobivka,
i doprva treba da se re{at
pra{awata kako potencijalnata
diskriminacija na pravnite lica
koi se nerezidenti vo pogled na
pla}aweto na danokot na dividenda
i idnata primena na Direktivata
za mati~ni pretprijatija i zavisni
dru{tva.
Osloboduvaweto od personalniot
danok na dohod za vrabotenite vo
tehnolo{ko-industriskite razvojni
zoni se zgolemi od 5 na 10 godini.
2. Direktno odano~uvawe
- ]e prodol`i kontinuiranoto prou~uvawe
na direktivite na EU koi se odnesuvaat na
sistemot za danokot na dobivka.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- ]e prodol`i procesot na usoglasuvawe na
Zakonot za danokot na dobivka so direktivite
na EU.
- ]e prodol`i procesot na usoglasuvawe na
Zakonot za personalniot danok na dohod so
direktivite i so preporakite na EU.
- Kratkoro~nite prioriteti se premnogu op{ti i isti
kako onie zacrtani vo NPAA 2009, 2010 i 2011, {to go
otvora pra{aweto „kolku godini i trebaat na Vladata
za da gi „prou~i” direktivite na EU (a vo ovaa oblast
ima mnogu malku, bidej}i s# u{te nema zaedni~ka
evropska dano~na politika).
- Srednoro~nite prioriteti kaj Zakonot za dobivka
se povtoruvaat od NPAA 2009, 2010 i 2011. Na
primer, prioritetot za dobivka za „odredbite na
direktivite koi se odnesuvaat na zaedni~kiot
sistem na odano~uvawe vo slu~aj na spojuvawe,
podelba, transfer na sredstva i razmena na akcii
me|u firmi” koi povtorno se zacrtuvaat kako
srednoro~ni.
- Se povtoruvaat i srednoro~nite prioriteti kaj
Zakonot za personalen danok na dohod. Ve}e ~etvrta
godina po red niz NPAA izve{taite na Vladata
se provlekuva prioritetot za „direktivite i
preporakite od ovaa oblast, i toa: direktivata za
zaedni~kiot sistem na odano~uvawe {to se primenuva
na integraciite, podelbite, delumnite podelbi,
prefrluvaweto sredstva i razmenata na akcii”.
- Potrebno e Vladata da go izedna~i statusot na
stranskite pravni lica so doma{nite pravni lica,
vo soglasnost so preporakite od Izve{tajot na EK.
Imeno, ve}e vtora godina po red EK dava zabele{ka za
diskriminira~ki i neednakov status na stranskite
pravni lica vo odnos na doma{nite vo vrska so
isplatata na dividendite, a Vladata go nema zacrtano
toa vo prioritetite na NPAA.
- Vladata ima legitimno pravo da re{i podocna da
ja usoglasuva ovaa oblast, no pritoa treba javno da
soop{ti zo{to go pravi toa.
- Poradi ova se postavuva pra{aweto dali navistina
Vladata pravi ne{to vo oblasta na ovie zakoni ili
samo deklarativno se zalaga za promeni vo NPAA
programata.
161
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentari i preporaki
3. Administrativen kapacitet i
vzaemna pomo{
- Potpi{anite dogovori za
izbegnuvawe na dvojnoto
odano~uvawe ne opfa}aat vra}awe
na dolgot i avtomatska razmena na
podatoci.
3. Administrativen kapacitet i vzaemna
pomo{
- Potpi{uvawe i ratifikacija na Dogovorite
za odbegnuvawe na dvojnoto odano~uvawe so
Luksemburg, BiH i so Kuvajt, kako i so drugite
zemji-~lenki na EU, i toa so Portugalija,
Grcija, Kipar i so Malta.
- Prioriteti na UJP, vo soglasnost so ~lenot
26 od OECD modelot na dano~na konvencija
za danok na dohod i danok na kapital se:
a`urirawe i kompletirawe na registarot na
ovlastenite lica za razmena na informacii
so ovlastenite lica; vospostavuvawe
neposreden kontakt so ovlasteni lica od
drugite dr`avi zaradi razmena na iskustvo.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- ]e prodol`i vodeweto pregovori so cel
sklu~uvawe dogovori za izbegnuvawe na
dvojnoto odano~uvawe so zemjite-~lenki na
EU, kako i so drugite vonevropski dr`avi.
- ]e se vospostavi elektronska i spontana
razmena na podatoci so zemjite-~lenki na EU
i so drugite zemji.
- Od kratkoro~nite prioriteti na NPAA 2009 i 2010
za potpi{uvawe na dogovorite za izbegnuvawe
na dvojnoto odano~uvawe e ostvarena samo
ratifikacijata na dogovorot so Belgija.
- Ostanuva neostvarena celta da se potpi{at
dogovorite so u{te 5 ~lenki na EU: Luksemburg,
Portugalija, Grcija, Kipar i Malta, kako i so BiH i
Kuvajt.
- Od NPAA 2010 i 2011 se povtoruvaat kratkoro~nite
prioriteti „A`urirawe i kompletirawe na
registarot” i „vospostavuvawe neposreden
kontakt”.
- Srednoro~nite celi ve}e treta godina po red
ostanuvaat isti, premnogu op{ti i nedovolno
precizni.
- Potrebno e Vladata da zacrta konkretni i realni
vremenski ramki za sklu~uvawe na dogovorite so
drugite 5 zemji-~lenki na EU za izbegnuvawe na
dvojnoto odano~uvawe. Paralelno so toa, potrebno
e da se dogovori i razmenata na podatoci za
dano~nite celi, zaradi poefikasna rabota na
dano~nata administracija.
162
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentari i preporaki
4. Operativen kapacitet i
kompjuterizacija
- Nedovolno personal, osobeno na
poleto na revizijata.
- IT kapacitetot na dano~nata
administracija i natamu ostanuva
slab.
- Potrebno e podobruvawe na
vnatre{nata revizija, prisilnata
naplata, dano~noto istra`uvawe,
dano~nata revizija, kako i na
naporite za namaluvawe na
neformalnata ekonomija.
- UJP ima nedostig od kapacitet
za dano~no istra`uvawe i
razuznava~ki kapacitet.
- Koordinacijata so finansiskata
policija treba da bide zna~itelno
zajaknata.
- S# u{te ne e donesen Kodeksot za
odano~uvawe na delovnite subjekti.
4. Operativen kapacitet i kompjuterizacija
- UJP }e se fokusira na zajaknuvaweto na
administrativnite kapaciteti i podigaweto
na kvalitativnite standardi na raboteweto.
- ]e se postigne: unapreduvawe na IT sistemot
za delovnite procesi vo UJP; sistemot na
numerirani DDV fakturi; interkonekcijata
so treti strani; podobruvawe na sistemot
za komunikacija vo ramkite na UJP i
informiraweto na javnosta; jaknewe na
kapacitetot na nadvore{nata kontrola;
unapreduvawe na sistemskata edukacija
na vrabotenite; razvoj na sistemot na
profesionalni standardi.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- UJP }e se fokusira na zajaknuvawe na
administrativnite kapaciteti, kako i na
nadgraduvawe na IT sistemot.
- ]e se postigne: voveduvawe integriran
informati~ki sistem; zajaknuvawe na
Generalniot dano~en inspektorat; razmena na
podatoci na UJP so dano~nite administracii
od dr`avite ~lenki na EU; razvoj na
komunikaciskite kapaciteti i usovr{uvawe
na intranet; vospostavuvawe elektronska i
spontana razmena na podatoci; sozdavawe
hardverska i softverska osnova za razmena na
podatocite za dano~nite izmami; formirawe
Kancelarija za vrski za razmena na podatoci
od oblasta na DDV.
- To~kite 1,3, 5 i 6 se povtoruvaat od prioritetite na
NPAA 2010 i 2011, {to zna~i deka ne se ostvareni i
povtorno se zadavaat kako kratkoro~ni za 2012 g.
- Zapo~nuvaweto so rabota na Dano~nata akademija
(prvi~no vo NPAA 2011 i vo praktikata najavuvana
kako Regionalna dano~na akademija) e samo na
hartija, so postaven rakovoditel, no bez obezbedeni
prostorii i kadar za istata. Iako kako nastaven
kadar se planiraat rakovoditelite vo UJP,
diskutabilen e nivniot akademski kapacitet, kako
i mo`nosta paralelno da gi izvr{uvaat svoite
redovni obvrski vo Upravata i vo Dano~nata
akademija. Pokraj gorespomenatoto, UJP nema
podgotveno detalen nastaven plan, t.e. kurikulum,
materijali i programa za nastavata, t.e. obuki {to
bi se odr`uvale vo Akademijata.
- Kaj srednoro~nite kapaciteti, vo sporedba so
minatite godini, se povtoruvaat site to~ki so
isklu~ok na to~kata 2.
- Vo praktikata, Sektorot za ~ove~ki resursi
s# u{te nema dovolno kvalifikuvani kadri i
profesionalci {to bi vr{ele soodvetna selekcija,
obuki i drugi poslo`eni aktivnosti. Aktivnostite
na vrabotenite vo ovoj sektor se ograni~eni
na osnovnite funkcii, kako {to se: bele`ewe
na boleduvawata, otsustvata, anga`irawe na
nadvore{ni kompanii za obuki i sl. Ovoj sektor
ne raspolaga nitu so softver za upravuvawe
so portfolijata, t.e. so li~nite biografii i
kvalifikaciite na vrabotenite.
- Nedostig od vraboteni ima vo re~isi sekoj sektor,
a osobeno zajaknuvawe e potrebno vo nadvore{nata
kontrola na Direkcijata za golemite dano~ni
obvrznici, koja naplatuva re~isi polovina od
prihodite, i vo sektorite za prisilna naplata i
revizija.
163
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentari i preporaki
- IT sektorot nema kapacitet samiot da podgotvi
seopfaten sistem {to }e go zameni sega{niot
DANIS, a anga`iraweto nadvore{ni kompanii
dosega se poka`a kako skap i baven proces. S# na
s#, IT sistemot vo UJP so godini tapka vo mesto.
Osven celokupniot IT sistem, odredeni sektori
voop{to nemaat IT sistem ili imaat delumna
IT poddr{ka. Sektorot za prisilna naplata i
gorespomenatiot Sektor za ~ove~ki resursi nemaat
sistem vo soglasnost so potrebite, pa svoite
operacii gi rabotat vo tabelarni programi, a
Sektorot za statistika samo delumno crpi podatoci
od IT sistemot na UJP, dodeka drugite podatoci se
podgotvuvaat manuelno.
- Iako IT sistemot ve}e nekolku godini po red e
staven kako srednoro~en prioritet, s# u{te ne
postoi nikakva realizacija na ovaa ideja.
- Kodeksot za odano~uvawe na delovnite subjekti
vtora godina po red se sugerira vo Izve{tajot.
- S# u{te nema najava za mo`nosta za elektronsko
podnesuvawe na dano~nite prijavi za fizi~ki
lica i za elektronsko pla}awe na danokot za
fizi~ki lica.
- Proektot za poddr{ka na dano~nata reforma
IPA 2007 e zacrtan vo NPAA prioritetite na
Vladata, no ne e celosno realiziran i s# u{te
ostanuva potrebata da se usoglasi zakonodavstvoto
i da se zajaknat administrativnite kapaciteti
na UJP, preku obuki i da se podobri dano~noto
razuznavawe i istragi.
- Proektot za zajaknuvawe na administrativnite
kapaciteti na UJP, IPA 2010, koj e isto taka
vklu~en vo NPAA prioritetite, ostanuva da gi
razvie programite za obuka i najslabata to~ka na
UJP – IT sistemot.
164
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
POGLAVJE 17. EKONOMSKO-MONETARNA UNIJA
Pristapno partnerstvo - Srednoro~en prioritet - Da se usoglasi pravnata ramka, zaradi obezbeduvawe celosna nezavisnost na Centralnata banka.
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
1. Monetarna politika
- Izvestuvaweto na NBRM za
makroekonomskata situacija
se podobri, no brojkite
s# u{te ne se celosno
harmonizirani so onie na
DZS.
- S# u{te ima nedostatoci
vo pravnata ramka vo nekoi
klu~ni oblasti, kako {to
se: celosnata nezavisnost
na NBRM, zabranata na
monetarnoto finansirawe na
javniot sektor i zabranata
za preferencijalen pristap
na javniot sektor do
finansiskite pazari.
1. Monetarna politika.
- Izmeni vo podzakonskata regulativa za statisti~ko
izvestuvawe za direktnite investicii, zaradi
prisposobuvawe na statistikata na direktnite investicii
kon novite me|unarodni preporaki predvideni so
Prira~nikot za direktni investicii na OECD.
- Izmeni na aplikativniot softver za obrabotka na
podatocite za SDI.
- Izmena na podzakonskata regulativa, so cel da se
vospostavi sistem za redovno izvestuvawe za trguvaweto na
rezidentite so hartii od vrednost na stranskite pazari.
- izgotvuvawe aplikativen softver za obrabotka na
podatocite za transakcii so hartii od vrednost.
- Izgotvuvawe bilansi i pregledi na ostanati finansiski
institucii i izrabotka na konsolidiran pregled na
finansiskiot sektor
- Izgotvuvawe na akcionen plan za aktivnostite i
potpi{uvawe me|uinstitucionalen dogovor za razmena
na podatocite potrebni za izgotvuvawe na finansiskite
smetki.
- Preispituvawe na sistemot na zadol`itelna rezerva.
- Prou~uvawe na me|uzavisnosta na instrumentite za
monetarno regulirawe i prudentna regulativa na
Centralnata banka.
- Razgleduvawe na mo`nosta za voveduvawe nova referentna
kamatna stapka, kamaten svop.
- Promovirawe na ulogata na repo-pazarot, preku
organizirawe rabotilnica za bankite i revidirawe na
Generalniot repo-dogovor.
- Razgleduvawe na mo`nosta za primena na terminski
transakcii.
- Strukturata na narativniot del od NPAA
i Nacrt-matricata na celi i aktivnosti
2012–2104 za ova poglavje se usoglaseni.
- Podgotvitelniot proces za redoven
prenos na podatoci za platno-bilansnite
statistiki do EVROSTAT i vospostavuvaweto
statistika na investiciskite i privatnite
penziski fondovi se povtoruvaat treta
godina po red (od NPAA 2010). So NPAA 2010
i 2011 bea predviduvani kako kratkoro~ni
prioriteti, a ne e jasno zo{to vo 2012
stanuvaat prioritetni na sreden rok.
- Najgolem del od zada~ite za usoglasuvawe so
ECB i ESCB se predvideni kako prioriteti
na sreden rok.
- Proektot “Needs Assesment Project for
the NBRM in the Process of ECB and ESCB
accession”, od I komponenta IPA vo NPAA
2010 se najavi vo poslednoto tromese~ie
od 2010 godina, dodeka vo NPAA 2011 se
najavuva vo vtorata polovina od 2011
godina.
165
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
- Izrabotka na blueprint za implementacija na proektot za
integriran smetkovodstven sistem.
- Implementacija na softversko re{enie za smetkovodstvo.
- Aktivno otpo~nuvawe so realizacija na proektot za
utvrduvawe na pravnite, organizaciskite i potrebite od
resursi na NBRM, vo procesot na pristapuvawe kon ECB i
ESCB.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Promeni vo aplikativnite re{enija za odredeni stavki vo
bilansot na pla}awa.
- Metodolo{ko usoglasuvawe na izvorite na podatoci za
platno-bilansnata statistika kon barawata na noviot
Prira~nik za me|unarodna investiciona pozicija i platen
bilans na MMF.
- Razvoj i adaptacija na aplikativnite softveri za
racionalizacija na izgotvuvaweto na podatocite i
zadovoluvawe na potrebite za izvestuvawe do EVROSTAT.
- Usovr{uvawe na postojnite izvori na podatoci za platnobilansnata i monetarna statistika, zaradi obezbeduvawe
podatoci so soodvetna sektorska i valutna distribucija i
podelba po finansiskite instrumenti.
- Postepena realizacija na aktivnostite od akcioniot plan
za oddelnite institucionalni sektori i finansiski
instrumenti, vo ramkite na finansiskite smetki.
- Nadgradba na elektronskite platformi za sproveduvawe na
monetarnite operacii na finansiskite pazari.
- Izrabotka na plan na aktivnostite za preminuvawe
od smetkovodstvenite politiki, spored IFRS, na
smetkovodstvenite politiki na ECB.
166
Komentar
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
2. Ekonomska politika
2. Ekonomska politika
- Kontinuirano zajaknuvawe na kapacitetite za
- Pettata PEP e dostavena
makroekonomski analizi i makroekonomski proekcii, preku
navreme.
sledewe na obukite od oblasta na makroekonomijata.
- Podobreno e pretstavuvaweto
- Kontinuirano sledewe na obukite od oblasta na
na informaciite, osobeno
upravuvaweto so javniot dolg i pazarite na dr`avni hartii
za makroekonomskata i za
od vrednost.
fiskalnata ramka.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- S# u{te postoi prostor za
- Realizacija na proektot za jaknewe na kapacitetite na
podobruvawe na presmetkite
MF – Sektor za makroekonomska politika, analizi i
za autputot i kvalitetot na
formulirawe na politikite, so cel unapreduvawe na
podatocite za zalihata na
procesot na kreirawe na politikite i ispolnuvawe na
akumuliran kapital i za
kriteriumite za pristapuvawe kon EU.
pazarot na rabotna sila.
- Podobruvawe na organizacijata na podatocite, preku
- Na strukturniot del mu
razvivawe efektivna baza na podatoci vo Sektorot za
nedostiga poseopfaten opis
makroekonomska politika.
na reformskite strategii.
- Zajaknuvawe na kapacitetite na MF - Sektor za
- PEP s# {to ne se upotrebuva
makroekonomska politika, analizi i kreirawe politiki
kako osnoven dokument za
kreirawe na ekonomskite
politiki.
- Administrativniot kapacitet
za implementacija ne
ekonomskite politiki na
nekoi op{tini, osobeno na
pomalite, i natamu e slab.
Komentar
- Ne e vidliva povrzanosta na PEP so drugite
merki i aktivnosti za izgotvuvawe analizi
i kreirawe na makroekonomskite politiki.
- Ne se adresira problemot so slabiot
administrativen kapacitet na op{tinite za
implementacija na ekonomskite politiki.
167
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
POGLAVJE 18. STATISTIKA
Pristapno partnerstvo - Zajaknuvawe na kapacitetot na Dr`avniot zavod za statistika za da se obezbedi navremeno sproveduvawe na naredniot
popis na naselenieto i da se ovozmo`i postojan razvoj na nacionalnite smetki i statistikite {to tie gi sodr`at, osobeno da se re{at preostanatite
nedostatoci vo pribiraweto i obrabotkata na zemjodelskite statistiki i delovnite statistiki, vo soglasnost so EU standardite i metodologijata i
da se zgolemi ispra}aweto na statisti~kite podatoci do Evrostat. Zaokru`uvawe na vospostavuvaweto statisti~ki deloven registar i registar na
farmi, vklu~uvaj}i gi i standardnite proceduri za registrite da sodr`at a`urirani informacii.
Izve{taj za napredokot 2011
1. Statisti~ka infrastruktura
- Op{tata sostojba so resursite vo DZS i
natamu treba da se podobruva.
168
NPAA 2012
1. Statisti~ka infrastruktura
- Prou~uvawe na iskustvoto vo implementacijata na Evropskiot zakon za statistika kaj zemjite-~lenki.
- Predlog i Usvojuvawe na Zakonot za dr`avna statistika.
- Realizirawe na aktivnostite od Akcioniot plan.
- Analiza na rezultatite od primenata na sistemot za sledewe na tro{ocite po aktivnosti.
- Analiza na rezultatite od tretoto samoocenuvawe, spored CAF (Common Assessment Framework).
- ^etvrto samoocenuvawe, spored zaedni~kata ramka za ocenuvawe.
- Izgotvuvawe izve{tai za kvalitetot na zavr{uvaweto na statisti~kite istra`uvawa.
- Podgotvuvawe dokument za sledeweto na kvalitetot na procesite.
- Podgotvuvawe prira~nici i proceduri za sobirawe, kontrola, {ifrirawe, vnesuvawe i obrabotka na
podatoci.
- Podobruvawe na kapacitetot na kompjuterskata mre`a so regionalnite oddelenija.
- Voveduvawe na elektronsko pribirawe podatoci za selektiranite statisti~ki istra`uvawa.
- Zgolemuvawe na data-setovite dostaveni do Evrostat.
- Izrabotka na aplikacii za transkodifikacija na podatocite od statisti~kite istra`uvawa, koi se
dostavuvaat do Evrostat.
- Transkodifikacija i transmisija na podatocite od APD (Anketa za potro{uva~kata na doma}instvata)
za 2010 godina.
- Transmisija na podatocite od Anketata za prihodi i `ivoten standard - SILK do Evrostat.
- Dostavuvawe na podatocite do Evrostat, vo soglasnost so Regulativata br. 1392/2007.
- Transmisija na podatocite od istra`uvaweto EHIS do Evrostat, vo soglasnost so EU standardite.
- Podobruvawe na obemot i kvalitetot na podatocite od temata 1.05 Zdravje i bezbednost, vo soglasnost
so EU standardite.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Srednoro~ni prioriteti - Natamo{en razvoj na site oblasti na statistikata, celosno usoglasuvawe vo klu~nite oblasti, vo odnos na
frekventnosta, opsegot, klasifikacijata, rokovite i kvalitetot i postavuvawe edinstven sistem za upravuvawe i obrabotka. Vospostavuvawe dobro
koordiniran nacionalen statisti~ki sistem.
NPAA 2012
Komentar
- Polnewe na bazata na referentni metapodatoci spored
ESMS strukturata za site statisti~ki istra`uvawa.
- Natamo{na implementacija na statisti~kiot biznis
proces model vo DZS.
- Izrabotka na akciski plan za implementacija na
Strategijata za razvoj na metainformaciskiot sistem
na DZS.
- Implementacija na Strategijata za razvoj na
metainformaciskiot sistem na DZS
- Opis na statisti~kite varijabli i po~etok na procesot
na nivno registrirawe.
- Nabavka i stavawe vo funkcija na hardver i softver za
centralizirano arhivirawe i bekapirawe.
- Implementacija na procedurite za pristap do
mikropodatocite od razli~ni statisti~ki oblasti, za
nau~noistra`uva~ki celi.
- Implementacija na kontrola na statisti~koto
razotkrivawe vo razli~ni statisti~ki oblasti, so
prisposobuvawe na raspolo`livite softveri vo ESS.
- Podgotovka na prira~nik i kodeks za upravuvawe so
informati~kata bezbednost.
- Sproveduvawe Anketa za merewe na zadovolstvoto na
korisnicite.
- Vospostavuvawe i odr`uvawe na registarot na
korisnicite.
- Analiza na imixot na institucijata.
- Anketa za misleweto na davatelite na podatoci
RE^ISI SITE AKTIVNOSTI PRODOL@UVAAT NA SREDEN ROK.
- Od aspekt na prioritetite za reforma na Dr`avniot zavod za statistika preku jaknewe
na sevkupnite negovi kapaciteti, o~igledno e deka postoi zna~itelen napredok, no
vlo`uvawata vo DZS se nedovolni vo sporedba so tovarot na zada~ite {to treba da gi
sprovede istiot. Edna od pri~inite za toa se nedovolnite finansiski resursi so koi
raspolaga DZS.
- DZS ne uspea da ja realizira svojata glavna zada~a i obvrska, i toa ne samo od aspekt na
Pristapnoto partnerstvo, odnosno uspe{no da go sprovede popisot. Ova e celosno vo
ras~ekor so kvalitetot na planiraweto i usoglasuvaweto so EU normite vo ova poglavje,
spored koi statistika e me|u prvite poglavja. Imeno, i narativniot del na NPAA i
Matricata na celi i aktivnosti se konzistentni i komplementarni. Vo narativniot del
e dadena jasna slika za napredokot na reformite, za kratkoro~nite i za srednoro~nite
obvrski {to treba da se sprovedat spored oblastite, dodeka vo Matricata spored
nadle`ni institucii.
- NPAA 2012 ne go ni spomenuva problemot na pravi~nata zastapenost vo Dr`avniot zavod
za statistika. Verojatno i ova pra{awe }e se re{ava vo dogovor me|u glavnite koalicioni
partneri vo Vladata, na netransparenten na~in kako i dosega.
- Razvojot i usoglasuvaweto na nacionalnite smetki i soodvetnite sektorski i delovni
statistiki so onie na EU i hraneweto na EVROSTAT so pove}e podatoci ostanuva da bide
postojana zada~a na DZS i vo naredniot period, osobeno imaj}i gi predvid ocenkite za
nivno necelosno, odnosno bavno usoglasuvawe.
- Glaven predizvik vo naredniot period ostanuva da bide organizacijata i sproveduvaweto
na popisot na naselenieto. Ispolnuvaweto na ovaa obvrska }e bide test za
profesionalnosta, stru~nosta i nezavisnosta na DZS, no u{te pove}e test za politi~kata
volja na dvata koalicioni partnera za regularno i dostoinstveno sproveduvawe na
popisot. Bez toa, ne mo`e da stane zbor za nezavisnost i profesionalnost na DZS.
169
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
2. Klasifikacii i registri
- Podgotovkite vo ovaa oblast skromno
napreduvaat.
170
NPAA 2012
2. Klasifikacii i registri
- Sledewe na promenite vo ekonomskite klasifikacii (NKD Rev.2, KPD, NNIP, Carinska
nomenklatura).
- Sledewe na procesot na donesuvawe na ISCED 2011 i negova primena.
- Transfer na metodolo{ko-organizacionata i tehni~ka obrabotka na podatocite od Izbira~kiot
spisok vo DIK.
- Razvivawe na metodolo{kite osnovi i funkcionalnosta na SDR, usoglaseni so evropskite
standardi i preporaki.
- Statisti~ko istra`uvawe za podobar kvalitetot na podatocite vo Delovniot registar i
vklu~uvawe vo EVROGROUP registarot.
- Voveduvawe varijabli za potrebite na SRN, usoglaseni so evropskite standardi i preporaki, kako
i so metodolo{kite podobruvawa vo administrativniot registar na naselenieto (vo MVR)
- Redovno a`urirawe na SRN so podatoci od statisti~kite istra`uvawa.
- Implementacija i voveduvawe novi proceduri za a`urirawe na Registarot na farmi.
- Vospostavuvawe proceduri za prezemawe podatoci od administrativniot registar na prostornite
edinici i podatoci od drugite administrativni izvori.
- Sproveduvawe na statisti~ko istra`uvawe za podobruvawe na kvalitetot na podatocite vo SDR.
- Vklu~uvawe vo EVROGROUP registarot – transmisija na podatocite od SDR.
RE^ISI SITE AKTIVNOSTI PRODOL@UVAAT NA SREDEN ROK.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
NPAA 2012
Komentar
- Bavno se odvivaat i aktivnostite za usoglasuvawe na sistemot na nacionalni
standardi so evropskite. Ovoj prioritet e zacrtan u{te vo NPAA 2009, i toa kako
kratkoro~en, a se povtoruva vo sekoja naredna NPAA. Glavna pri~ina verojatno e
nedostigot od vkupni neophodni kapaciteti za sproveduvawe na reformite.
171
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
3. Sektorski statistiki
- Dr`avnata popisna komisija (DPK)
postigna spogodba za sostavot na
popisnite komisii duri vo sredinata na
septemvri, {to dovede do odol`uvawe
na anga`iraweto i obukata na
popi{uva~ite.
- Ne e odlu~eno koja institucija }‌e
bide odgovorna za statistikite
na finansiskite smetki, DZS ili
Ministerstvoto za finansii (MF).
- ]e bidat potrebni zna~itelni napori i
finansiski resursi za da se postigne
celosna usoglasenost so ESA 95,
vklu~itelno i podobrena seopfatnost/
iscrpnost na podatocite.
3. Sektorski statistiki
- Obrabotka i analiza na podatocite od anketata za strukturata na zarabotuva~kata i publikuvawe na
podatocite;
- Sproveduvawe Anketa za slobodni rabotni mesta.
- Istra`uvawe na mo`nosta za dobivawe i koristewe na administrativnite podatoci vo anketata za
slobodni rabotni mesta.
- Analiza na podatocite od administrativnite izvori od aspekt na nivnoto koristewe vo
statisti~koto istra`uvawe za slobodni rabotni mesta.
- Presmetkata na tro{ocite za socijalna za{tita po kategorii na korisnici, spored ESSPROS, i
dostavuvaweto podatoci prodol`uva i po 2012 g.
- Podgotovka i sproveduvawe na pilot-istra`uvawe za tro{ocite za `ivotnata sredina.
- Upotreba na pesticidi vo doma}instvata i vo delovnite subjekti.
- Sostavuvawe godi{ni nefinansiski smetki
- Prodol`uvawe na aktivnostite vo ramkite na Proektot PPP (paritet na kupovnata mo}), runda 2012.
- Ispituvawe na raspolo`livite podatoci za procenka na vrednosta na investiciite za softver od
sopstveno proizvodstvo.
- Rabota na integrirawe na izvornite podatoci.
- Bilansirawe me|u smetkite po sektori, vklu~itelno i smetkata Stranstvo.
- Unapreduvawe na metodite za presmetka.
- Revizija na podatocite, vo soglasnost so podobrenite metodi za presmetka, vklu~uvaj}i i NACE Rev.
2.
- Podgotvuvawe tabela za vrabotenite i investiciite po regioni.
- Podobruvawe na kategoriite na BDP i presmetka na dodadenata vrednost na kvartalno nivo.
- Presmetka na BDP na kvartalno nivo, vo soglasnost so NKD Rev. 2.
- Presmetka na desezoniranite podatoci za BDP, vo ramkite na IPA 2009.
- Unapreduvawe na metodolo{kite postapki pri balansiraweto na podatocite vo tabelata ponuda i
upotreba.
- Presmetka na tabelite na ponuda i upotreba po postojani ceni.
- Unapreduvawe na vospostaveniot set indikatori za odr`liviot razvoj.
- Analiza i podgotvuvawe na raspolo`livite podatoci za smetkite vo zdravstvoto.
- Sostavuvawe eksperimentalna tabela za zdravstvena potro{uva~ka.
- Podobruvawe na podatocite za smetkite.
- Podgotvuvawe na podatocite za nacionalnite smetki, spored NKD Rev. 2.
- Podgotvitelni aktivnosti za implementirawe na SNA 2008.
172
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
NPAA 2012
Komentar
- Podgotvitelni aktivnosti za implementirawe na
revidiranata ESA 2010.
- Razvivawe na statistikata na grade`ni{tvoto, vo
soglasnost so Regulativata za kratkoro~ni statistiki
(1165/98).
- Presmetka na indeksite na cenite na industriskite
proizvoditeli za stranski pazar i vkupen indeks.
- Promena na baznata godina vo industrijata (2010 =
100).
- Razvivawe na statistikata na prometot vo industrijata.
- Promena na baznata godina vo cenite na industriskite
proizvoditeli (2010 = 100).
- Izrabotka na rotira~ki primerok za malite
pretprijatija za godi{noto istra`uvawe PRODKOM.
- Presmetka na varijablite od SDS, definirani vo
Aneks 2 (modul za strukturni statistiki od oblasta na
industrijata).
- Implementirawe na NKD Rev. 2 vo sistemot na
presmetki na SDS.
- Harmonizirawe so evropskite regulativi za patni~ka
mobilnost.
- Voveduvawe statistika na organsko proizvodstvo.
- Podgotovka na set podatoci za regionalnite smetki vo
zemjodelstvoto.
- Razvivawe na strukturnoto istra`uvawe, vo soglasnost
so evropskata regulativa.
- Podgotovka na bilansi za rastitelnoto proizvodstvo.
- Podgotovka i dostavuvawe na podatoci do DZS za
potrebite na Statistikata na nacionalnite smetki za
sektorot Dr`ava.
- Izmeni vo podzakonskata regulativa za statisti~ko
izvestuvawe za direktnite investicii (Prira~nikot za
direktni investicii na OECD).
- Harmonizacijata so evropskiot sistem na smetki ESA 95, se odviva bavno. Potvrda za
ova e redovnoto prefrlawe na aktivnostite predvideni kako kratkoro~ni prioriteti
od edna vo druga godina, i toa ve}e 4 godini po red.
- Nerazbirlivo e zo{to se odol`uva odlukata za toa koja odgovorna institucija }e bide
primaren nositel za izgotvuvawe na finansiskite smetki (MF ili DZS).
- Sproveduvaweto na Popisot na naselenieto 2011 poradi oddol`uvaweto i poradi
vremenskiot period na izvestuvaweto na EK, ne be{e zemeno predvid pri ocenuvaweto
na napredokot vo ova poglavje, no so sigurnost }e vleze vo naredniot izve{taj i }e
pretstavuva eden ogromen minus za kredibilitetot na dr`avata.
- Vtoriot i ne pomalku zna~aen predizvik ostanuva da bide zaokru`uvaweto na
statisti~kiot sistem so site sektorski statistiki, kako osnova za vodewe kvalitetna
ekonomska politika.
- Tesno povrzan so ovoj zaklu~ok e i problemot so Pretpristapnata ekonomska programa
(PEP), koja sodr`i premnogu optimisti~kite prognozi za ekonomijata, problem {to
se provlekuva vo site strategiski dokumenti. Zatoa e pove}e od neophodno da postoi
politi~ka volja za vistinski reformi vo Statistika. Vo sprotivno, i natamu }e se
pravat dokumentite, bidej}i „EU bara” da se napravat, a ne za da poslu`at kako jasna
ramka i vodi~ vo evropskite reformi.
173
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
- Izmeni na aplikativniot softver za obrabotka na podatocite za stranskite direktni investicii.
- Promeni vo aplikativnite re{enija za odredeni stavki vo bilansot na pla}awata (stoki, uslugi,
direktni investicii).
- Izmeni vo podzakonskata regulativa, so cel da se vospostavi sistem za redovno izvestuvawe za
trguvaweto na rezidentite so hartii od vrednost na stranskite pazari.
- Izgotvuvawe aplikativen softver za obrabotka na podatocite za transakciite so hartii od vrednost.
- Razvoj i adaptacija na aplikativnite softveri, so cel da se racionalizira izgotvuvaweto na
podatocite i da se izvesti EVROSTAT.
- Izgotvuvawe bilansi i pregledi na drugite finansiski institucii i izrabotka na konsolidiran
pregled na finansiskiot sektor.
- Me|uinstitucionalna sorabotka, so cel da se utvrdi institucijata koja }e bide primaren nositel za
izgotvuvawe na finansiskite smetki.
- Izgotvuvawe akcionen plan na aktivnostite i potpi{uvawe na me|uinstitucionalen dogovor za
razmena na podatocite potrebni za izgotvuvawe na finansiskite smetki.
174
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
NPAA 2012
Komentar
- Podobruvawe na kvalitetot na podatocite za
nadvore{notrgovskata razmena so voveduvawe
dopolnitelni kontroli na carinskoto rabotewe.
- Pilot- istra`uvawe za realnite uvozno-izvozni ceni.
- Metodolo{ki usoglasuvawa i prisposobuvawa na
izvorite na podatoci za platno-bilansnata statistika
- Usovr{uvawe na postojnite izvori na podatoci
za platno-bilansnata i monetarnata statistika i
soodvetna podelba po finansiski instrumenti.
- Realizacija na akcioniot plan za oddelnite
institucionalni sektori i finansiski instrumenti vo
ramkite na finansiskite smetki.
- Voveduvawe redovno statisti~ko istra`uvawe
za realni uvozno-izvozni ceni, vo soglasnost so
Regulativata za kratkoro~ni statistiki.
RE^ISI SITE AKTIVNOSTI PRODOL@UVAAT I NA SREDEN
ROK
175
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
POGLAVJE 19. SOCIJALNA POLITIKA I VRABOTUVAWE
Pristapno partnerstvo - Natamo{no transponirawe na acquis i zajaknuvawe na administrativnite i operativnite strukturi, vklu~uvaj}i go i
Inspektoratot za trud. Obezbeduvawe administrativen kapacitet za sproveduvawe na politikite za socijalna inkluzija i socijalna za{tita.
Obezbeduvawe funkcionalen i reprezentativen socijalen dijalog. Natamo{ni napori za podobruvawe na sostojbata na licata so posebni potrebi.
Srednoro~ni prioriteti - Razvoj na postojan mehanizam za socijalen dijalog. Razvoj na dolgoro~ni politiki za socijalna vklu~enost i podobruvawe
na pristapot na ranlivite grupi do pazarot na trudot. Natamo{no podobruvawe na politikite za socijalna za{tita. Razvoj na mehanizmi za sledewe
na sostojbata na licata so pre~ki vo razvojot.
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
1. Trudovo zakonodavstvo
1. Trudovo zakonodavstvo
- Zasilen nadzor na sproveduvaweto na zakonskite
- Bavna implementacija na izmenetiot Zakon
odredbi od strana na Dr`avniot inspektorat za
za rabotni odnosi i na Zakonot za agenciite
trud.
za privremeni vrabotuvawa.
- Administrativniot kapacitet i natamu e
nedovolen.
- Nacionalnoto trudovo zakonodavstvoto s#
u{te ne e efektivno usoglaseno so EU.
176
Komentar
- Predvideniot zasilen nadzor ne
utvrduva mehanizam za merewe na
uspe{nosta na implementacijata,
nitu pak pokazateli so koi }‌e se meri
efikasnosta na rabotata na Dr`avniot
inspektorat za trud.
- NPAA 2011 predviduva{e donesuvawe
poseben Zakon za za{tita na
rabotnicite vo slu~aj na nesolventnost
na rabotodava~ot, koj NPAA 2012
voop{to ne go spomenuva.
- NPAA 2012 ne predviduva aktivnosti
so koi }e odgovori na zabele{kite od
Izve{tajot 2011.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
2. Zdravje i bezbednost pri rabota
- I pokraj zgolemeniot broj obu~eni
inspektori, inspekciskiot kapacitet e
nedovolen.
- Nema harmonizirani kriteriumi i metodi
za evidentirawe na povredite na rabotnoto
mesto i nivna analiza za soodvetno da se
razvie Nacionalna strategija za za{tita.
- Treba da se zajaknat administrativnite
kapaciteti.
2. Zdravje i bezbednost pri rabota
- Harmonizacija na nacionalnoto so evropskoto
zakonodavstvo vo oblasta na bezbednosta i
zdravjeto pri rabota (Direktivi 92/104/EEC i
2006/25/ES).
- Donesuvawe Pravilnik za kontinuirana edukacija
na stru~nite lica od oblasta na bezbednosta pri
rabota.
- Akciski plan za implementacija na Strategijata
za bezbednost i zdravje pri rabota za periodot
2012–2013 g.
- Obuki i drugi aktivnosti za podobruvawe na
znaeweto i kapacitetite na DIT vo delot na BZR,
osobeno so poddr{ka od strana na Me|unarodnata
organizacija na trudot.
- Pe~atewe i distribucija na site pravilnici vo
oblasta na BZR, kako i drugi promotivni i infomaterijali.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Pravilnici od transponiranite direktivi
2004/40/EC i 93/103/EC.
- Natamo{no zajaknuvawe na administrativniot
kapacitet na DIT, podobro sproveduvawe
na postojnata regulativa vo delot na BZR i
aktivno vklu~uvawe na socijalnite partneri
vo izgotvuvaweto i implementacijata na
regulativata od ovaa oblast.
- NPAA 2012 ne predviduva donesuvawe
kriteriumi i metodi za evidentirawe
na povredite na rabotnoto mesto
i nivna analiza, za da se razvie
strategija za za{tita.
- DIT s# u{te nema potpi{ano
Memorandum za sorabotka so Fondot za
zdravstveno osiguruvawe, iako toa be{e
predvideno u{te so NPAA 2010.
- Usoglasuvaweto so 11-tata
individualna direktiva (za{tita na
rabotnicite vo industriite za vadewe
minerali so bu{ewe) ja nema ve}e na
spisokot na prioriteti (prvpat is~ezna
vo NPAA 2010).
177
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
3. Socijalen dijalog
- Bipartitniot i tripartitniot socijalen
dijalog s# u{te treba da se podobrat.
- Socijalnite partneri s# u{te nemaat
kapacitet za razvoj, primena i evaluacija
na socijalnite politiki.
178
NPAA 2012
Komentar
3. Socijalen dijalog
- Poefikasen Ekonomsko-socijalniot sovet.
- Preku Zaedni~kiot konsultativen komitet
za gra|anskoto op{testvo na EU i RM, }‌e se
kanaliziraat predlozite na socijalnite partneri
za procesot na evrointegracija.
- Pottiknuvawe na dijalogot na lokalno nivo.
- Podobruvawe i jaknewe na kapacitetite na
socijalnite partneri, preku obuki, seminari,
rabotilnici, konferencii itn.
- Tvining proekt (IV komponenta IPA) za jaknewe
na kapacitetite na socijalnite partneri
za dolgoro~ni predviduvawa i proekcii na
pazarot na trudot i monitoring i ocenuvawe na
politikite i programite za vrabotuvawe.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Poddr{ka na mehanizmite za poefikasen
socijalen dijalog.
- Aktivnostite navedeni vo izminatiot
period ne korespondiraat so naodite
od Izve{tajot 2011. Imeno, NPAA 2012
}e gi sproveduva istite akcii koi ve}e
se oceneti kako nedovolni od strana na
EK.
- NPAA 2012 tvrdi deka }e ja zgolemi
efikasnosta na ESS, a ne ka`uva kako
(isto kako i vo NPAA2011),
- Zaedni~kiot konsultativen komitet
za gra|anskoto op{testvo na EU
i RM nitu ima legitimitet, nitu
pak kapacitet da gi „kanalizira”
predlozite na socijalnite partneri vo
evrointegracijata.
- I kratkoro~nite i srednoro~nite
prioriteti se povtoruvaat u{te
od NPAA 2010 i se sveduvaat na
pottiknuvawe na tripartitniot i
bipartitniot socijalen dijalog. Fakt
e deka se nema vizija za vistinskite
potrebi i za toa {to da se prezeme.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
4. Politika na vrabotuvawe
- Ne e namaleno vrabotuvaweto vo sivata
ekonomija. DIT sprovede nekoi inicijativi
na centralno nivo za podigawe na svesta
za potrebata od borba so neprijavenite
rabotnici, no so ograni~en rezultat.
- Nedostiga efikasna sorabotka i
koordinacija me|u relevantnite
institucii.
- U~estvoto na pazarot na trudot i natamu e
mnogu nisko, a nevrabotenosta visoka.
- Buxetot namenet za aktivnata programa na
pazarot za trudot vtora godina po red se
namali i s# u{te ne e adekvaten.
- AVRM s# u{te nema seopfaten pristap kon
monitoringot i evaluacijata na aktivnite
merki za vrabotuvawe.
4. Politika na vrabotuvawe
- Zgolemeno u~estvo na pazarot na trudot i
namaluvawe na strukturalnata nevrabotenost.
- Implementacija na aktivni politiki za
vrabotuvawe.
- Jaknewe na institucionalnite kapaciteti za
planirawe, kreirawe i sledewe na politikite na
pazarot na trudot.
- Ocenuvawe na merkite za obuka za deficitarni
zanimawa.
- Proektot „Poddr{ka za vrabotuvawe na mladite
lica, dolgoro~no nevrabotenite i `enite” – IV
komponenta IPA.
- Vtor grant na AVRM (proekt „Poddr{ka za
vrabotuvawe na mladite lica, dolgoro~no
nevrabotenite i `enite II”)
- Tvining-proekt „Poddr{ka na politikite za
vrabotuvawe”, IPA IV-komponenta - sistem
za dolgoro~no planirawe so metodi, tehniki,
postapki i institucionalna ramka.
- Implementacija na proektot za „Modernizacija na
AVRM”, - IPA komponenta IV.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Jaknewe na kapacitetite na relevantnite subjekti
vo planiraweto, kreiraweto, implementacija,
monitoringot i ocenuvaweto na politikite za
vrabotuvawe.
- Zajaknuvawe na me|uinstitucionalnata sorabotka.
- Kontinuirano zgolemuvawe na sredstvata za
aktivni merki i programi za vrabotuvawe.
- Osven kratok opis na proektite od
IPA komponenta IV, NPAA 2012 ne
predviduva nikakvi drugi merki.
Proektite se samo del (mal) od
aktivnostite na zasegnatite institucii
i nikako ne smeat da bidat glavna cel.
- I natamu ne se predviduva donesuvawe
strategija {to }e gi definira glavnite
predizvici na pazarot na trudot, vo
soglasnost so Evropa 2020.
- Kratkoro~nite aktivnosti vo NPAA 2012
se vo ras~ekor so problemite utvrdeni
vo Izve{tajot 2011. Otsega mo`e da
se zaklu~i deka i sledniot izve{taj
na EK }e gi sodr`i istite zabele{ki,
osobeno zatoa {to proektite od IPA
IV-komponenta nema da bidat zavr{eni
za da dadat nekakvi rezultati.
179
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
5. Evropski socijalen fond
- Zapo~naa proekti kofinansirani od
IV IPA komponenta, no poradi zna~ajni
odlo`uvawa postoi rizik da se izgubat del
od sredstvata.
- S# u{te ne e dovolen administrativniot
kapacitet vo ramkite na resornite
ministerstva, vklu~eni vo
implementacijata, i vo smisla na brojnosta
na kadarot i vo smisla na stru~nosta.
5. Evropski socijalen fond
- Efektivna implementacija na OP za razvoj na ^R
na IPA.
- Podgotovka na proekt za IPA 2010–2011, IV
komponenta.
- Revizija na OP za razvoj na ^R i alokacii za
2012–2013.
- Zgolemuvawe na kapacitetite na organizacionite
edinici {to ja so~inuvaat Operativnata
struktura, preku vrabotuvawe na novi lica.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Efektivna implementacija na OP za razvoj na ^R
na IPA.
- Unapreduvawe na institucionalniot kapacitet
za apsorpcija na IPA, preku optimizacija
na strukturite i natamo{no podobruvawe na
kadrovskite kapaciteti i proceduri.
- Podgotvitelni aktivnosti za programskiot period
po 2014.
- Prakti~no, kratkoro~nite i
srednoro~nite prioriteti vo NPAA
2012 se isti i se sveduvaat na
aktivnostite predvideni so IPA IVkomponenta.
- NPAA 2011, isto taka, be{e prazna vo
ovoj del.
- Na sreden rok, se zboruva za nekakvi
podgotvitelni aktivnosti za periodot
po 2014, {to e mnogu ~udno so ogled na
toa deka Operativnata programa na IPA
e so va`nost do 2013. Ne e jasno zo{to
treba da pomine cela godina za da
zapo~nat podgotvitelnite aktivnosti
za periodot 2014–2020, osobeno ako se
znae deka nacrt-regulativata za novata
IPA e ve}e podgotvena.
180
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
6. Socijalna vklu~enost
6. Socijalna vklu~enost
- Formirawe na Koordinativen mehanizam koj }‌e
- S# u{te nema buxet za implementacija na
ja koordinira i }e ja sledi implementacijata
operativnite programi od Strategijata za
na Nacionalnata strategija za namaluvawe na
borba protiv siroma{tijata i socijalnata
siroma{tijata i socijalnata isklu~enost 2010–
isklu~enost.
2020 i podgotvuvawe na Operativen plan
- Napredokot na planot na administrativnata
- Jaknewe na kapacitetite za socijalna inkluzija
i fiskalnata decentralizacija na
i borba protiv siroma{tijata na lokalno nivo,
socijalnite uslugi i natamu e ograni~en.
preku rabotilnici so gradona~alnicite na 8
- Doprva treba da se proceni celosnoto
op{tini, obuki so pretstavnicite na platformata
vlijanie na ekonomskata situacija vrz
protiv siroma{tija i sproveduvawe mikroproekti
siroma{tijata, a stapkata na siroma{tija e
za socijalna inkluzija i za{tita od siroma{tija.
s# u{te mnogu visoka.
- Stapkata na osipuvawe na u~enici vo ranite - Proektot „Zajaknuvawe na relevantnite akteri
za socijalna inkluzija na lokalno nivo”, (IPA,
u~ili{ni godini, osobeno kaj decata Romi,
komponenta IV),
iako malku se namali, sepak e mnogu visoka.
- Razvivawe socijalni servisi za stari i
- Nema napredok vo implementacijata na
iznemo{teni lica vo op{tinite kade {to ima
Nacionalnata strategija za ednakvost na
potreba i mo`nost za realizacija.
licata so posebni potrebi 2010–2018.
- Otvorawe Regionalen dom za stari lica vo
Peh~evo.
- Vospostavuvawe Nacionalno koordinativno telo
za sproveduvawe na strategijata za stari lica.
- Stru~ni obuki na CSR i JU za socijalna za{tita.
- Pro{iruvawe na mre`ata-sovetuvali{ta za
rabota so roditeli i deca-`rtvi na nasilstvoto.
- Podobra socijalna i zdravstvena za{tita na
decata pod 18 godini probatori na psihoaktivni
supstanci.
- Pro{irena mre`a na tranzitni centri za decata
na ulica, so otvorawe nov centar vo op{tina
Ohrid.
- Revizija na Strategijata za za{tita na semejnoto
nasilstvo za periodot 2012–2015 godina i
sprovedeno istra`uvawe.
- Nevrabotenite Romi da bidat vklu~eni kako
posebna celna grupa vo site programi i merki {to
Komentar
- Otsustvuva strategiska ramka,
bidej}‌i prioritetite vsu{nost ne se
prioriteti, tuku redovni aktivnosti.
- NPAA 2012 nema re~isi nikakvi
planirani aktivnosti za namaluvawe
na pri~inite za visokata stapka
na siroma{tija, nitu pak merki
za ekonomsko integrirawe na
najranlivite grupi.
- Od aktivnostite navedeni za
podobruvawe na sostojbata so Romite,
nema ni{to novo. Tie se istite kako
i vo NPAA 2010 i 2011, iako tie se
poka`aa kako nedovolni i zatoa bea
kritikuvani vo Izve{tajot 2011.
- Do`ivotnoto u~ewe – preku koe se
ovozmo`uva podobar pristap na
marginaliziranite grupi na pazarot
na trudot, voop{to ne se spomenuva,
nitu pak se zboruva za otstranuvawe na
nedoslednostite vo ovaa oblast.
- Sproveduvaweto kratki formi na ran
detski razvoj preku rabota so deca
nadvor od gradinkite vo ruralnite
i vo marginaliziranite podra~ja
(prvpat spomenati vo NPAA 2010) ne se
spomnuva.
- Otvoraweto na Regionalniot dom za
stari lica vo Peh~evo se spomenuva i
kako kratkoro~na i kako srednoro~na
aktivnost.
- I ovde nema direktna relacija me|u
aktivnostite i merkite predvideni
so NPAA 2012 i problemite
identifikuvani vo Izve{tajot na EK za
2011.
181
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
}e se implementiraat.
- Programa za stipendirawe/mentorstvo na Romite
sredno{kolci.
- Poddr{ka na 9-te romski prifatni centri i
otvorawe u{te eden.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Implementacija na aktivnostite za podobruvawe
na sostojbite vo vrska so socijalnata inkluzija/
siroma{tijata.
- Kontinuirana implementacija na strate{kite
dokumenti.
- Obuki za izu~uvawe na znakovniot jazik.
- Otvorawe 3 novi dnevni centri za decata so
pre~ki vo razvojot.
- Vospostavuvawe servisni uslugi vo doma{ni
uslovi vo najmalku 6 op{tini, vo sorabotka so
nevladinite organizacii.
- Otvorawe mali grupni domovi za deca so vospitno
socijalni problemi.
- Pro{iruvawe na mre`ata dnevni centri za decata
na ulica vo Op{tina Prilep.
- Pro{iruvawe na mre`ata sovetuvali{ta za
roditelite i decata vo Kratovo.
182
Komentar
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
7. Socijalna za{tita
- Prodol`uva bavnoto sproveduvawe na
Zakonot za socijalna za{tita.
- Ne e dovolen administrativniot kapacitet
za da se razvie odr`liv i pravi~en sistem
za socijalna za{tita.
NPAA 2012
Komentar
7. Socijalna za{tita
- Posebni programi za subvencionirawe na
potro{uva~kata na energija i uslovuvawe so
redovno sredno obrazovenie.
- Natamo{ni merki/aktivnosti vo Operativniot
plan 2012.
- Dlabinska analiza na sostojbite i kapacitetite
na lokalno nivo i zajaknuvawe na kapacitetite za
socijalni uslugi.
- Dizajnirawe na natamo{nite merki.
- Po~etna obuka i proverka na znaeweto zaradi
dobivawe licenca za rabota vo ustanovite na
socijalna za{tita.
- Izmeni na Zakonot za zadol`itelno kapitalno
finansirano penzisko osiguruvawe, so koi }e se
izvr{i promena na postavenosta na MAPAS.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Koordinacija na Nacionalnata programa za razvoj
na socijalnata za{tita 2011–2021 godina preku
godi{ni operativni planovi.
- Poddr{kata na najzagrozenite kategorii
gra|ani so dopolnitelni programski pari~ni
nadomestoci.
- Vospostavuvawe multifondovi vo II i III
penziski stolb.
- Nedovolniot administrativen
kapacitet, kritikuvan vo poslednite
5 izve{tai na EK, voop{to ne e zemen
predvid vo NPAA 2012.
- NPAA 2010 predviduva{e, na kratok
rok, donesuvawe na Programa za
kontinuirano obrazovanie na stru~nite
lica vo oblasta na socijalnata rabota
i voveduvaweto sistem za licencirawe.
Istata se spomenuva{e i vo NPAA 2011,
a sega e navedena po tretpat.
- Pogolemiot del od aktivnostite i
merkite vo ovaa oblast se povtoruvaat
u{te od NPAA 2010, na primer Zakonot
za kapitalnoto finansirawe ili
analizata na mo`nostite na lokalno
nivo ili, pak, vospostavuvaweto na
multifondovite. O~igledno e deka
NPAA 2012 se izgotvuvala po principot
copy-paste.
183
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
8. Antidiskriminacija
- Zakonot za antidiskriminacija ne e
celosno vo soglasnost so zakonodavstvoto
na EU, poradi toa {to eksplicitno ne ja
zabranuva diskriminacijata vrz osnova na
seksualnata orientacija pri vrabotuvaweto
ili zanimaweto.
- Formirana e Komisija za za{tita od
diskriminacijata, no postoi zagri`enost
okolu funkcionalnosta i nezavisnosta na
ova telo.
- Jaknewe na finansiskiot i
administrativniot kapacitet i ekspertiza
na Komisijata, so koja treba da se utvrdi
vodeweto na evidencijata.
- Kriti~en e administrativniot kapacitet na
Sekretarijatot na Komisijata.
- Sobiraweto, razrabotuvaweto i analizata
na podatocite s# u{te se mnogu ograni~eni.
8. Antidiskriminacija
- Implementacija na Zakonot za
antidiskriminacija i na Nacionalnata strategija
za ednakvost i nediskriminacija.
- Izgotvuvawe na dvegodi{ni akciski planovi za
razli~nite oblasti, so zada~i i aktivnosti na
kratok i na sreden rok.
- Jaknewe na kapacitetite na Komisijata.
- Promocija i implementacija na novinite vo
noviot Zakon za ednakvi mo`nosti na `enite i
ma`ite.
- Izrabotka na Operativen plan za 2012 godina, za
implementacija na Nacionalniot plan za akcija
za rodova ramnopravnost 2007–2012.
- NPAA 2012 ne predviduva izmena na
doneseniot zakon, so cel istiot da se
harmonizira so evropskite standardi,
osobeno vo odnos na vnesuvaweto na
seksualnata orientacija kako uslov
za diskriminacija i postapkata za
za{tita od diskriminacija.
- Problemot so nezavisnosta i
kompetentnosta na ~lenovite na
Komisija za za{tita od diskriminacija
ne e adresiran nitu vo NPAA 2012,
iako ova ja minira celta za postoeweto
na zakonot i negovata uspe{na
implementacija
- Ne se predviduvaat nikakvi
aktivnosti so koi }e se vospostavi
mehanizam za sledewe na slu~aite od
diskriminacijata i nivna statisti~ka
evidencija vo site sferi.
- Ne se predvideni nikakvi aktivnosti
na sreden rok.
184
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
9. Ednakvi mo`nosti
9. Ednakvi mo`nosti
- Donesuvawe na Strategija za rodova
- Sektorot za ednakvi mo`nosti vo ramkite
ramnopravnost i formirawe na me|uresorska
na Ministerstvoto za trud i socijalna
sovetodavna grupa za ednakvi mo`nosti na `enite
politika s# u{te nema soodveten
i ma`ite
finansiski kapacitet i ~ove~ki resursi.
- Izrabotka na Strategija za rodovo odgovorno
- Stapkata na vrabotenost kaj `enite se
buxetirawe
zgolemuva na 36%, no s# u{te e mala vo
- Donesuvawe na Nacionalen akciski plan za
sporedba so prosekot na EU.
realizacija na Rezolucijata na OON 1325 za
- Kapacitetot na komisiite za ednakvi
`enata, mirot i sigurnosta
mo`nosti na lokalno nivo s# u{te ne e
SREDNORO^NI PRIORITETI
adekvaten.
- Evaluacija na Nacionalniot plan za akcija za
- Poddr{kata na inicijativite za borba
rodova ramnopravnost,
protiv diskriminatorskite obi~ai,
tradicii i stereotipi ostanuva ograni~ena. - Donesuvawe Akciski plan soglasno Strategijata
za rodova ramnopravnost,
- Jaknewe na kapacitetite na mehanizmite za
rodova ramnopravnost.
Komentar
- Za `al, NPAA 2012 ne predviduva
nikakvi aktivnosti so koi }e se re{at
zabele{kite od posledniot izve{taj na
EK.
- Vladata i natamu snima seksisti~ki
spotovi za svoite kampawi.
- Aktivnostite za vgraduvawe na
rodoviot koncept vo zakonskata
regulativa, spomenati u{te so NPAA
2010, se vetuvaat i vo NPAA 2012.
- Aktivnite merki za vrabotuvawe
nezna~itelno gi targetiraat `enite,
a ne se prezemaat nitu dopolnitelni
aktivnosti za da se olesni tranzicijata
na `enite na pazarot na trudot.
- Strategijata za rodovata ramnopravnost
vo NPAA e u{te edna beskrajna prikazna
na Vladata.
185
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
POGLAVJE 20. PRETPRIJATIJATA I INDUSTRISKATA POLITIKA
Pristapno partnerstvo - Definirawe i sproveduvawe na strategija za industrijata, koja{to pottiknuva razvoj i inovacii. Voveduvawe sistematska
procenka za vlijanieto na novite propisi vrz pretprijatijata. Zajaknuvawe na resursite na Oddelot /Agencijata za MSP i obezbeduvawe primena na
Strategijata i Akciskiot plan za MSP, kako i Evropskata povelba za malite pretprijatija. Natamo{no poednostavuvawe na propisite „regulatorna
gilotina” i namaluvawe na birokratskite pre~ki za biznisot. Voveduvawe procenka za vlijanieto na propisite.
Srednoro~ni prioriteti - Natamo{en razvoj na mehanizmite za poddr{ka na MSP i podobar pristap do finansiskite uslugi. Definirawe i
sproveduvawe na strategijata za industrija {to pottiknuva razvoj i inovacii. Zaokru`uvawe na sproveduvaweto na Strategijata za vgraduvawe na
pretpriema~koto obrazovanie vo op{testvenite tekovi, vrz osnova na uspe{nite donatorski pilot-proekti.
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
1. Na~elata na industriskata politika i
pretprijatijata
- Dopolnitelno, treba da se obezbedat
vnesot na podatoci, funkcionalnosta i
interoperabilnosta na novite registri.
- Organite go zedoa predvid principot
„Malite, pred s#” , me|utoa neophodna e
dopolnitelna rabota na ovoj plan.
- Centralnata baza na podatoci za site pravni
akti ne se a`urira redovno i s# u{te ne e
celosno funkcionalna.
- Se usvoi Strategijata za razvoj na
zanaet~istvoto, no ne se dodelija buxetskite
sredstva za nejzinata implementacija.
- ^ove~kite resursi na Oddelenieto za
MSP i Agencijata za malite i srednite
pretprijatija i natamu se nedovolni.
- I pokraj umereniot napredok, biznisklimata i natamu e slaba, so niski stapki na
investicii.
1. Na~elata na industriskata politika i
pretprijatijata
- ]e se prodol`i so novi konsultacii i }‌e
zapo~ne ~etvrtata faza na regulatornata
gilotina.
- Zapo~na nov proekt - „Regulatorna gilotina za
poednostavuvawe na propisite i namaluvawe na
tro{ocite za zanaet~iite”.
- Se planira sproveduvawe na usvoenite
Preporaki i na Akciskiot plan za podobruvawe
na regulatornata reforma vo Makedonija,
preku: formirawe Centralno telo za podobra
regulativa; podobruvawe na pravnata ramka
za procenka na vlijanieto na regulativata;
pro{iruvawe na opsegot na procenkata na
vlijanieto na regulativata; poddr{ka pri
nejzinata primena vo Parlamentot i pri
vr{eweto ex-post analiza; postojano gradewe
na kapacitetite na ministerstvata.
- Formirawe Edno{alterski sistem za
investitori (Registar).
- Ako PVR e del od postapkata za
donesuvawe na regulativata, toga{ do
koga }e bide predmet na aktivnostite
predvideni vo NPAA?
- Povtorno nema merki za razvoj na
politikite za poddr{ka na MSP, vo
soglasnost so principot „Malite
pred s#”, {to se gleda od skromnite
finansiski sredstva za taa namena.
- I ponatamu ostanuva nejasno zo{to ne e
predvidena pogolema uloga na Agencijata
za poddr{ka na pretpriema{tvo na RM
i mre`ata organizacii, osobeno ako se
znae deka milionski sumi od buxetot
na RM se davaat na UNDP, namesto na
nacionalnite ~initeli.
186
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
- ]e prodol`i da se sproveduva proektot „U~ime
od biznis-–zaednicata”.
- Implementacija na strate{kite dokumenti
za industriskata politika na RM 2009–2020,
Strategijata za razvoj na MSP, Strategija za
zanaet~istvoto, Programata za pottiknuvawe na
investiciite vo Republika Makedonija 2011–
2014 i Strategijata za inovacii za periodot
2012–2020.
- Zajaknuvawe na institucionalniot kapacitet
za implementacija na industriskata politika
i implementacija na del od merkite na
industriskata politika opfateni vo pove}e
strate{ki dokumenti.
- ]e prodol`i aktivnosta za vodewe efikasen
dijalog so biznis-zaednicata.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- ]e se raboti na kontinuirano podobruvawe
na delovnata klima, na privlekuvawe na SDI,
zgolemen izvoz, zgolemuvawe na konkurentnosta
bazirana na znaewe i inovacii, razvoj na
pretpriemni{tvoto, pottiknuvawe i razvoj
na zanaet~istvoto, preku implementacija
na strate{kite dokumenti, zajaknuvawe na
institucionalniot kapacitet i kontinuiran
dijalog so biznis-zaednicata. Vo nasoka na
odr`liviot ekonomski razvoj, }e sleduva
efikasno koristewe na strukturnite fondovi.
187
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
2. Instrumentite na industriskata
politika i pretprijatijata
- I pokraj prezemaweto novi merki za
podobruvawe na biznis-klimata, uslugite
koi gi nudat nekoi centralni i lokalni
vlasti s# u{te pretstavuvaat pre~ka za
nepre~enoto odvivawe na biznisot.
- Iako privlekuvaweto na SDI i promocijata
na izvozot i natamu se glaven fokus na
ekonomskata politika, instrumentite
doprva treba da gi ispora~aat posakuvanite
rezultati.
- Podgotovkite vo delot na instrumentite
se umereno naprednati, no relativno
neefektivni.
2. Instrumentite na industriskata politika
i pretprijatijata
- Planirano e da se usvojat i da se
implementiraat novite godi{ni programi.
- ]e se implementiraat merkite i aktivnostite
od Programata za implementacija na
industriskata politika.
- ]e se realiziraat aktivnostite utvrdeni so
godi{nata programa za MSP.
- Dokumentot „Strategija za inovacii na
Republika Makedonija 2012–2020” se o~ekuva
da bide usvoen vo tekot na 2012 godina.
- Aktivnostite }e bidat naso~eni kon
zajaknuvawe na institucionalnata
infrastruktura za poddr{ka na MSP i na
zanaet~istvoto, podobruvawe na delovnoto
opkru`uvawe i podobruvawe na konkurentnosta
i inovativnosta bazirana na principite na
Aktot za malite biznisi (Small Business Act)
i na Strategijata za inovacii na Republika
Makedonija 2012–2020.
- Del od strategiite {to se planiraat za
donesuvawe bea predvideni u{te so NPAA
2009, a od niv s# u{te nema ni{to. Zna~i
li toa deka istite }e se pojavuvaat i vo
NPAA 2013?
- I godinava za poddr{ka na investiciski
vlo`uvawa se predviduvaat u{te
pogolemi sredstva. I natamu }e ima
subvencii za stranskite promotori
i za tehnolo{kite zoni. So ogled
na otsustvoto na rezultati na
ASIPI, opravdanosta na tro{eweto e
diskutabilna.
- Faktot deka USAID se zanimava so EU
fondovite zboruva za ograni~eniot
kapacitet na Vladata da gi programira
evropskite sredstva, no i bilateralnata
pomo{.
188
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
- Vo 2012 godina Agencijata za stranski
investicii i promocija na izvozot na Republika
Makedonija }e prodol`i so sledewe na najnovite
i najuspe{nite praktiki za promocija na
investiciite i za promocija na izvozot, }‌e
predlaga noviteti vo paketot investicioni
povolnosti za potencijalni investitori i
aktivno }e raboti na koordinacija so resornite
ministerstva i so drugite institucii za
olesnuvawe na administrativnite proceduri pri
uslu`uvaweto na investitorite vo realizacija na
investicionite proekti.
- Vo tekot na mesec januari 2012 dopolnitelno
}‌e bidat upateni na rabota 9 novi ekonomski
promotori vo Velika Britanija, Belgija, Francija,
Turcija (Ankara), Kanada, Republika Koreja,
Italija, Kosovo i vo Holandija.
- Vo tek e procesot na selekcija za ekonomski
promotor za Kazahstan.
- Predvideno e da se obezbedi stru~no i kadrovsko
zajaknuvawe so novi vrabotuvawa, kako i
kontinuirana obuka na novite i postojnite
vraboteni za najdobrite praktiki i sovremeni
metodologii za realizacija na promocijata
(izvozna i investiciona), za poefikasna
logistika za podobruvawe na ponudenite
uslugi, sorabotka, komunikacija i poddr{ka na
targetnite grupi investitori i izvoznici.
- Vo nasoka na privlekuvawe stranski
investicii vo TIRZ, }e prodol`i sorabotkata i
koordinacijata me|u instituciite.
- Noviot proekt na USAID - IDEAS - Investment
Development and Export Advancement Support,
}‌e nudi konkretna pomo{ vo realizacijata na
aktivnostite za implementacija na industriskata
politika.
189
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
- Se planira izrabotka na veb-re{enie, vo koe
site informacii }e bidat polesno dostapni do
firmite.
- Podgotovkite za u~estvo na Republika Makedonija
vo Pot- programata za poddr{ka na informaciskite
i komunikaciskite tehnologii se zavr{eni i se
o~ekuva odgovor od Evropskata komisija.
- ]e prodol`at da se implementiraat pove}e
merki za promocija na mo`nostite {to gi nudat
klasterite.
- Ministerstvoto za obrazovanie i nauka vo 2012
}e gi prodol`i aktivnostite za donesuvawe
i implementacija na godi{na Programa za
tehnolo{kiot razvoj.
- So poddr{ka na OECD, se izrabotuva Strategija za
inovacii.
- Ministerstvoto za ekonomija se vklu~uva vo
nekolku regionalni proekti za poddr{ka na
inovativnosta, i toa: WBC, INCO, NET i FINNO.
- Planirani se pove}e aktivnosti na MBPR
za natamo{no podobruvawe na pristapot do
finansiskite sredstva vo 2012.
- ]e se implementira noviot godi{en Operativen
plan za aktivni programi i merki za vrabotuvawe
za 2012 i 2013 godina.
- Agencijata za vrabotuvawe }e prodol`i so
implementacija na Proektot za samovrabotuvawe so
kreditirawe.
- Agencijata za vrabotuvawe vo 2012 godina
}‌e prodol`i so implementacija na proektot
„Poddr{ka za vrabotuvawe na mladi lica,
dolgoro~no nevraboteni i `eni”.
190
Komentar
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
SREDNORO^NI PRIORITETI
- ]e prodol`i koordinacijata i implementacijata
na site programski dokumenti od strana na
ministerstvata i soodvetnite agencii.
- Aktivnostite }e bidat naso~eni kon zajaknuvawe na
institucionalnata infrastruktura za poddr{ka na
MSP i na zanaet~istvoto.
- Se o~ekuva implementacija na pove}e proekti koi
imaat za cel sozdavawe ekonomija bazirana na
znaewe i inovacii.
3. Sektorski politiki
- Napraveni se izmeni na Zakonot za
turisti~kata dejnost i na povrzanite
akti, za da se poednostavi negovata
implementacija, a subvenciite da stanat
poprivle~ni za strancite.
- Buxetot na Programata za razvoj na turizmot
e zgolemen za 72% vo odnos na 2010 (na
932.000 evra)
3. Sektorski politiki
- Prodol`uva praktikata za podgotvuvawe na
Informacijata za procesot na implementacija
na Nacionalnata programa za restrukturirawe
na ~eli~nata industrija.
- ]e se implementiraat Programata za razvoj
na turizmot za 2012 godina i Programata za
promocija na turizmot za 2012 godina, koi
vklu~uvaat golem broj aktivnosti vo delot na
razvojot na turizmot.
- Vo delot na promoviraweto na Makedonija
kako turisti~ka destinacija e predvideno
sproveduvawe na pove}e aktivnosti.
- Svetska banka vo 2012 godina }e podgotvi
~etiri sektorski analizi za trgovskata
konkurentnost.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Natamo{na implementacija na strate{kite
dokumenti i proekti.
- Problemot so nedovolnoto finansirawe,
od edna strana, i neracionalnoto
postavuvawe na prioritetite, od druga
strana, {to go zabele`avme minatata
godina, prodol`uva i godinava. Novina
e planiraweto sitni aktivnosti koi
pove}‌e prilegaat na rabota na edno MSP
ili gradona~alnik, otkolku na vistinsko
planirawe na sektorskite politiki.
- I natamu, i pokraj site zabele{ki, }e se
subvencionira stranskiot organiziran
turizam.
- Finansiraweto ne e predmet na
objasnuvawe vo NPAA 2012, pa
ottamu ne mo`e nitu da se o~ekuva
nitu podobruvawe vo odnos na
minatogodi{nite zabele{ki za buxetite
na tradicionalnite sektori.
- Se postavuva pra{aweto: „Kako e
vozmo`no pri tolku mnogu strategiski
dokumenti, da ne mo`e poprecizno da se
navedat aktivnostite {to }e se prezemat
na sreden rok”?
191
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
POGLAVJE 21. TRANSEVROPSKI MRE@I (TENS)
Pristapno partnerstvo
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
1. Soobra}ajni mre`i
- Procesot na nabavki za delnicata na
avtopatot Demir Kapija – Smokvica,
kofinanasiran od IPA fondovite,
s# u{te ne e zavr{en.
- S# u{te ostanuva da se zajakne
administrativniot kapacitet so
soodvetna tehni~ka stru~nost.
- S# u{te e odlo`eno sproveduvaweto
na Koridorot X, bidej}i be{e
potrebno dopolnitelno vreme za
vospostavuvawe na finansiskata
ramka.
1. Soobra}ajni mre`i
- Da se sklu~i dogovorot so izbranata kompanija za
Realizacija na proektot Demir Kapija–Smokvica (vo
po~etokot na 2012).
- Da zapo~ne gradbata na Demir Kapija–Smokvica vo
prvata polovina od 2012 godina, so traewe od 48
meseci.
- Zapo~nuvawe na rehabilitacijata na `elezni~kata
stanica Skopje (posledniot kvartal od 2012, traewe
do 2014).
- Podgotovka na proektnite studii i dokumentacijata
za `elezni~kite delnici: Kumanovo–Deqadrovce,
Dra~evo–Veles i Bitola – Kremenica (do sredinata
na 2012), i Kumanovo-Beqakovce (prva polovina na
2012),
- Da bide odobrena Studijata za ocenuvawe na
vlijanieto na `ivotnata sredina i socioekonomskiot `ivot za remont na delot od Koridor
VIII -`eleznica pome|u Kumanovo - Deve Bair od
strana na Ministerstvoto za `ivotna sredina i
prostorno planirawe (maj 2012).
- Da se izraboti osnoven i izvedben proekt za prugata
od Ki~evo do Lin (konsultantot da zapo~ne so
rabota do krajot na 2012 i da zavr{i se do krajot na
2012.)
- Objavuvawe tenderite za grade`nite raboti na
remont na prugata na delnicata od NogaevciNegotino, Bitola-Kremenica (tret kvartal na 2012),
Kumanovo-Beqakovce, (vo sredinata na 2012).
- da se sklu~i dogovor za rehabilitacijata na
delnicata Kumanovo-Beqakovce, so izbrana firma,
do krajot na 2012 godina.
- Poradi bavniot napredok, golem del od
predvidenite aktivnosti se prefrleni od
prethodnite godini.
- Nejasno e kako vo relativno kratok period
(prvite tri kvartali od 2012) se planira
podgotvuvawe na proektna dokumentacija i
objavuvawe tender za Bitola –Kremenica.
- Nejasna e planiranata dinamika za da se
izraboti osnoven i izvedben proekt za
prugata od Ki~evo do Lin (predvideno e
konsultantot da po~ne so rabota do krajot
na 2012 i da zavr{i s# do krajot na 2012).
- Predvideno e ~etvrto a`urirawe na
Nacionalnata transportna strategija
(donesena vo 2007) – dali MOT ima
napraveno izve{taj za postignatite
rezultati od dosega{nata implementacija
na strategijata, koja e procedurata za
priprema na a`uriraweto, dali ima
vklu~enost na stru~nata javnost, itn.?
- Srednoro~nite prioriteti za
rehabilitacija na `elezni~kite stanici,
oprema za radiodispe~er i avtomatska
regulacija na brzinite na Koridor 10,
zavisat od odgovorot na EK po podnesenite
predlozi. Ne e navedena dinamikata na ovie
odluki.
192
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
- Da zapo~nat grade`nite raboti za modernizacija na
Koridor X –`eleznica Tabanovce-Kumanovo (11,7 km)
i Miravci –Smokvica ( 12,5km ) (vo prviot kvartal
od 2012).
- ]e se napravi ~etvrtoto a`urirawe na Nacionalnata
transportna strategija (vo april 2012).
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Da se izraboti osnoven i izvedben proekt za
delnicata od magistralniot pat Klu~ka Drenovo Klu~ka Gradsko i Most Raec - Klu~ka Drenovo.
- Da se sklu~i dogovor za remont na delnicata
(`elezni~kata pruga) Bitola – Kremenica (granica
so R. Grcija) (sredina na 2013) i da se zavr{i so
grade`nite raboti (do sredinata na 2015).
- Da zapo~nat grade`nite raboti na delnicata
Kumanovo-Beqakovce (2013-2015).
- Izrabotka na osnovnata tehni~ka dokumentacija i
tenderska dokumentacija za gradba za delnicata
od Beqakovce do Deva Bair, granica so Republika
Bugarija. (2013 i 2014).
- Da zapo~ne rehabilitacijata na pogolemite
`elezni~ki stanici na Koridorot 10 i krakot 10D,
spored najdobrite praktiki vo EU (vtorata polovina
na 2013 do juli 2016); oprema za radiodispe~er po
dol`inata na Koridor 10 (Tabanovce – Gevgelija)
(vtorata polovina na 2013 do krajot na 2015);
oprema za avtomatska regulacija na brzinata na
vozovite po dol`inata na Koridor 10 (Tabanovce –
Gevgelija) (vtorata polovina na 2013 do krajot na
2015).
193
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
2. Energetski mre`i
194
NPAA 2012
Komentar
2. Energetski mre`i
- Prodol`uvaat aktivnostite vo proektot „Izgradba na
objekti od elektri~na mre`a” (zapo~nat vo 2004) so:
Tenderska postapka i izvedba na 110 kV TS Petrovec
i izgradba na vtora i treta delnica od 2 X 110 kV od
dalnovodot Vrutok-Tetovo.
- Proekt za razvoj na EES na RM, strukturiran
vo 5 komponenti: Komponenta 2: Postapka za
eksproprijacija, odobrenie za gradba i izgradba na
2 X 110 kV DV TS Bitola 3-TS Bitola 4 i Postapka za
eksproprijacija, odobrenie za gradba i objavuvawe
me|unaroden tender za 110 kV DV TS Skopje 1-TS
Tetovo 1; Komponenta 4: Nadgradba i rekonstrukcija
110/x trafostanici prodol`uva; Komponenta
5:Poddr{kata na institucionalniot razvoj na MEPSO
prodol`uva.
- Realizacija na proektot ^etiri trafostanici
400/110 kV prodol`uva.
- ]e se potpi{e dogovor so izveduva~ za proektot Nov
SCADA/EMS sistem (krajot na 2012)
- Koridor 10: Eksproprijacija, tenderska postapka
i po~etok na gradba kon krajot na 2012 za 400
kV interkonektivna vrska [tip(Makedonija)Ni{(Srbija)
- Koridor 10: Izrabotka na proektna zada~a za
fizibiliti studija za 400 kV interkonetktivna
vrska Skopje (Makedonija)-Kosovo(Novo Kosovo)
i barawe na finansiski sredstva za negova
realizacija
- Koridor 8:400 kV interkonektivna vrska Makedonija
–Albanija; Proektna zada~a za fizibiliti studija
za 400 kV interkonetktivna vrska MakedonijaAlbanija.
- Da zapo~ne izgradbata na gasovodnata delnica
Kle~ovce-[tip-Hamzali-Stojakovo-granica so Grcija
(2012).
- Glaven vpe~atok e deka mnogu se docni so
ostvaruvaweto na zacrtanite energetski
proekti, {to ja namaluva atraktivnosta
na dr`avata za SDI i direktno vlije vrz
nejzinata konkurentska sposobnost na EU
pazarot.
- Proekt „^etiri trafostanici” 400/110 kV
prodol`uva (nema nikakov opis za statusot
na ovoj proekt vo 2011).
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Proekt za razvoj na EES na RM, struktuiran vo 5
komponenti: Komponenta 2: Zavr{uvawe na gradbata
na 110 kV DV TS Skopje 1-TS Tetovo 1 (kraj na 2013);
Komponenta 4: zavr{uvawe na proektot za nadgradba
i rekonstrukcija 110/x trafostanici .
- Zavr{uvawe na proektot Nov SCADA/EMS sistem (vo
2014).
- Zavr{uvawe na proektot ^etiri trafostanici
400/110 kV (kraj na 2014).
Koridor 10.
- Zavr{uvawe na gradbata na 400 kV interkonektivna
vrska [tip(Makedonija)-Ni{(Srbija) vo 2014.
- Izrabotka na fizibiliti studija i tehni~ka
dokumentacija za 400 kV interkonetktivna vrska
Skopje (Makedonija)-Kosovo(Novo Kosovo)
Koridor 8:
- Podgotovka na tehni~kata i tenderskata
dokumentacija, eksproprijacija i obezbeduvawe
finansiski zaem za 400 kV interkonetktivnata
vrska Makedonija-Albanija (2013).
- Prodol`uvawe so izgradba na gasovodnata delnica
Kle~ovce-[tip-Hamzali-Stojakovo-granica so
Grcija.
- Izgradba na gasovodni delnici: Skopje-TetovoGostivar; [tip-Negotino-TE Negotino-KavadarciPrilep-Bitola; REK Bitola-Kremenica-granica so
R.Grcija (2013 i da zavr{i do krajot na 2015).
195
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
3. Telekomunikaciski mre`i
196
NPAA 2012
Komentar
3. Telekomunikaciski mre`i
- Da se potpi{e Memorandumot za razbirawe za
u~estvo na Republika Makedonija vo Potprogramata
za poddr{ka na politikite za informati~kokomunikaciski tehnologii. (prv kvartal od 2012).
- Pla}awe na vlezniot bilet na RM za Potprogramata
za poddr{ka na politikite za informati~kokomunikaciski tehnologii za 2012 godina,
imenuvawe ~len na RM za u~estvo vo koordinativnoto
telo na ovaa programa.
- ^etiri godini otkako NPAA prvpat go
spomenuva u~estvoto vo Potprogramata za
poddr{ka na politikite za IKT, pri krajot
na 2011 e odobreno potpi{uvaweto na
Memorandumot za u~estvo.
- Ostanuva da se vidi dali predvidenata
dinamika na potpi{uvawe }e se realizira.
- Za~uduva~ki e zo{to NPAA ne objasnuva
jasno dali se obezbedeni sredstva za
pla}‌awe na vlezniot bilet, tuku informira
deka „vo ramkite na predlog -buxetot za
2012 se pobarani sredstva”.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
POGLAVJE 22. REGIONALNA POLITIKA I KOORDINACIJA NA STRUKTURNITE INSTRUMENTI
Pristapno partnerstvo - Zajaknato vospostavuvawe na institucionalnite strukturi i zajaknat administrativen kapacitet za programirawe,
podgotovka na proekti, monitoring, evaluacija i finansisko upravuvawe i kontrola, osobeno kaj resornite ministerstva, zaradi sproveduvawe na
pretpristapnite programi na EU, kako podgotovka za sproveduvawe na kohezionata politika na Zaednicata. Zaokru`uvawe na Nacionalnata strategija
za regionalen razvoj.
Srednoro~ni prioriteti – Zajaknuvawe, na centralno nivo, i razvoj na administrativnite kapaciteti na regionalno i na lokalno nivo. Jasno
raspredeluvawe na odgovornostite i jaknewe na kapacitetite za koordinacija me|u nadle`nite tela/ strukturi za sproveduvawe, vklu~uvaj}i gi i
lokalnite vlasti.
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
1. Zakonska ramka
1. Zakonska ramka
- Izmeni vo Zakonot za ramnomeren regionalen
- Potrebni se dopolnitelni napori
razvoj.
za da se osiguri implementacijata
- Donesuvawe i sproveduvawe na Programata za
na Kohezionata politika, vo
ramnomeren regionalen razvoj za 2012 godina i
soglasnost so pravilata i
Programata za ramnomeren regionalen razvoj na
politikite na EU, osobeno vo
Biroto za regionalen razvoj za 2012 godina.
sektorot na `ivotna sredina.
- Potpi{uvawe finansiska spogodba za
- Pove}egodi{noto programirawe
Operativnata programa za regionalen razvoj i
i buxetskata fleksibilnost i
za Operativnata programa za razvoj na ~ove~ki
natamu se nedovolni.
resursi.
- Izgotvuvawe programa za ramnomeren
regionalen razvoj i tri odluki za dodeluvawe
sredstva za finansirawe na proekti na
centrite na planskite regioni.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Utvrduvawe kade se potrebni izmeni vo
postojnata relevantna pravna ramka.
Komentar
- Ako NPAA 2010 tvrde{e deka „e kompletirana
relevantnata legislativa” (str. 254) za
regionalen razvoj, NPAA 2011 predviduva{e
izmeni na Zakonot za regionalen razvoj, NPAA 2012
ja konstatira istata potreba od izmenuvawe na
Zakonot.
- Istoto se odnesuva i na Programata za ramnomeren
razvoj – povtorno gi ima vo NPAA 2012.
- NPAA 2012 voop{to ne go spomenuva problemot na
pove}egodi{noto programirawe.
- I ovaa NPAA 2012, kako i lanskata NPAA 2011, ima
mo{ne skromni o~ekuvawa, dokolku se znae deka e
izvesno potpi{uvaweto na finansiskite spogodbi
za operativnite programi, poradi rokovite od
Brisel.
197
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
2. Institucionalna ramka
- Neophodni se zna~itelni
natamo{ni podobruvawa, so cel
da se zgolemi efikasnosta na
IPA operativnite strukturi za
III i IV komponenta.Ova vklu~uva
i nadminuvawe na nedostigot od
me|uministerska koordinacija vo
operativnite strukturi.
2. Institucionalna ramka
- Donesuvawe odluka za vklu~uvawe na
regionalnata konkurentnost vo OP za III
komponenta IPA.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Nacionalna akreditacija na Operativnata
struktura za IPA komponenta II, podgotovka
i dostavuvawe akreditaciski paket do EU i
dobivawe odluka za prenos na nadle`nostite
za decentralizirano sproveduvawe na istata
komponenta.
- Kratkoro~nite i srednoro~nite prioriteti vo
NPAA 2012 se povtoruvaat od NPAA 2011 (za
regionalnata konkurentnost i akreditacija
za vtorata komponenta), {to zboruva mnogu za
kadarnosta na makedonskata administracija.
- Akreditacijata na IPA II komponenta za prvpat se
spomena vo NPAA 2010, pa vo NPAA 2011 i sega.
- NPAA 2012 ne predviduva merki za zajaknuvawe na
me|uministerskata koordinacija, iako problemot e
identifikuvan u{te vo Izve{tajot 2009.
3. Administrativen kapacitet
- Ograni~enata dostapnost
na soodvetnite eksperti go
popre~uva procesot na nabavka vo
pove}eto programi; soodvetnite
ministerstva doprva treba da
demonstriraat sopstvenost pri
implementacijata na programite.
- Neophodno e jaknewe na
administrativnite kapaciteti vo
site institucii, so izvlekuvawe
celosna korist od obukite i
u~ewe od steknatoto dosega{no
iskustvo so razli~nite
komponenti.
- Administrativniot kapacitet vo
zemjata vo ovaa oblast i natamu e
nedovolen.
3. Administrativen kapacitet
- Jaknewe na administrativniot kapacitet na
Nacionalniot fond i instituciite koi se del
od Operativnite strukturi za IPA komponentite
II, III i IV, kako podgotovka za kohezionata
politika na EU.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Jaknewe na administrativnite kapaciteti preku
vrabotuvawa i intenzivni obuki na strukturite
za upravuvawe so IPA sredstvata, a potoa i
za upravuvawe so kohezionite i strukturnite
fondovi {to im se dostapni na dr`avite~lenki.
- Kratkoro~nite i srednoro~nite prioriteti se isti
kako vo NPAA 2010 (str. 257) i se premnogu op{ti.
- Vo ovoj del na NPAA 2012 to~no mo`e da se vidi
kakvi s# {emi pravela Vladata so vrabotuvawata.
Se postavuva pra{aweto zo{to vrednite
administrativni rabotnici ne mo`at da se zadr`at
na ovie bitni rabotni mesta.
198
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
4. Programirawe
- Glaven problem ostanuva razvojot
na niza posledovatelni proekti,
osobeno vo oblastite obrazovanie
i `ivotna sredina.
- Neophodno e zna~itelno jaknewe
na administrativnite kapaciteti
za programirawe i podgotovka na
proekti.
4. Programirawe
- Doprogramirawe na finansiskite alokacii za
2010 i 2011 godina, vo ramkite na revidiranata
Operativna programa za Regionalen razvoj i za
razvoj na ~ove~ki resursi.
- Podgotovka na Operativnata programa za razvoj na
~ove~ki resursi za periodot 2012–2013.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Podgotovka na Operativnata programa za Regionalen
razvoj za periodot 2012–2013 godina.
- Programirawe na finansiskite alokacii za
2012 i 2013 g., vo ramkite na revidiranata OP za
regionalen razvoj.
- Programirawe na finansiskite alokacii za 2012 i
2013 g., vo ramkite na revidiranata OP za razvoj na
^R.
- Redovno revidirawe i odr`uvawe na Listata na
proekti vo podgotovka.
- Podgotvitelni aktivnosti za programirawe na
pretpristapnata pomo{ po 2014 godina.
- So NPAA 2010 se predviduva{e donesuvawe Nacionalen
razvoen plan, od koj do den denes nema ni traga. Site
aktivnosti povrzani so programiraweto se re~isi
nevozmo`ni bez ovoj biten dokument.
- Osven poslednite dve to~ki od srednoro~nite
prioriteti, s# drugo se povtoruva od NPAA 2011.
- Ona {to, za `al, ne se naveduva vo NPAA 2012 e faktot
deka Makedonija izgubi 1,3 milioni evra vo delot za
Prekugrani~na sorabotka, odnosno II komponenta od
IPA.
- Sevo ova pretstavuva jasen indikator za niskiot
administrativen kapacitet identifikuvan vo
Izve{tajot 2011, Izve{tajot 2010 i vo Izve{tajot 2009.
5. Monitoring i evaluacija
- S# u{te ne e sprovedena
periodi~nata evaluacija na III
Komponenta od IPA.
5. Monitoring i evaluacija
- Podobruvawe na sistemot za upravuvawe so
informacii.
- Nabavka na informati~ka oprema spored
specifikacijata.
- Sproveduvawe periodi~na evaluacija za
Operativnata programa za regionalen razvoj i za
razvoj na ^R.
- Sistemot za upravuvawe so informaciite prvpat se
spomenuva u{te vo NPAA 2009, a se spomenuva i vo
NPAA 2012.
- Evaluacijata ne mo`e da bide prioritet, bidej}i e
sostaven del od rabotata.
6. Finansiski menaxment i kontrola
- Nominacijata na {efot na
revizorskiot organ pokrena
pra{awa za kriteriumite na izbor.
- Administrativniot kapacitet na
Decentraliziraniot sistem za
sproveduvawe (DIS), iako podobren,
i natamu e nezadovolitelen.
6. Finansiski menaxment i kontrola
- Nema prioriteti... se upatuva na Poglavje 32.
- NPAA 2011 predviduva{e 3 prioriteti: 1) po~ituvawe
na praviloto N+3 i namalen rizik od gubewe na
sredstvata od IPA; 2) visok procent sklu~eni dogovori,
i 3) podobri vnatre{ni postapki. Ni{to od ova
sega, se ~ini, ne e bitno. Zgora na toa, nema plan za
nadminuvawe na zabele{kite od Izve{tajot 2011, pa
duri ni promena na g. Bah~ovanovski, koj kako partiski
vojnik treba da ja igra ulogata na revizorska vlast.
199
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
POGLAVJE 23. SUDSTVO I TEMELNI PRAVA
Pristapno partnerstvo - Sproveduvawe na nacionalniot Zakon za za{tita na li~nite podatoci. Da se potpi{e i da se ratifikuva dopolnitelniot
Protokol kon Konvencijata na Sovetot na Evropa za za{tita na licata vo odnos na avtomatskata obrabotka na li~nite podatoci od strana na nadzornite
tela i pri prekugrani~niot protok na podatoci.
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
1. Sudstvo
1. Sudstvo
- Aktivnosti za implementacija na Zakonot za krivi~nata postapka, preku donesuvawe izmeni
- Potrebni se dopolnitelni napori za za{tita
na zakonite od aspekt na usoglasuvawe so ZKP i donesuvawe podzakonski akti za negovo
na bezbednosta na mandatot na sudiite,
sproveduvawe.
vklu~uvaj}i ja i potrebata od jasno definirano
- Zakon za izmeni i dopolnuvawe na Zakonot za Javnoto obvinitelstvo.
i predvidlivo zakonodavstvo, izlo`uvaj}‌i
- Zakon za izmeni i dopolnuvawe na Krivi~niot zakonik.
pomalku {iroki i poprecizni osnovi za
- Zakon za izmeni i dopolnuvawe na Zakonot za sudovite.
razre{uvawe, kako i podobra ramnote`a me|u
- Zakon za izmeni i dopolnuvawe na Zakonot za advokaturata.
disciplinskite i postapkite za razre{uvawe.
- Akt za visinata i na~inot na opredeluvawe na tro{ocite vo krivi~nata postapka.
- Poslednite izmeni vo Zakonot za sudovite ne gi
- Akt za na~inot na vr{ewe na snimaweto na obvinetiot.
re{ija nedostatocite, tuku samo gi nadopolnija
pri~inite za razre{uvawe na sudiite, koi mo`at - Akt za ureduvawe, na~inot na vodewe i ~uvawe na kaznenata evidencija.
- Akt za na~inot na primawe i rasporeduvawe na pritvorenite vo zatvorite, kako i za uslovite za
da go zagrozat nezavisnoto donesuvawe odluki.
rabota na pritvorenicite.
- Odredbite {to go izmenija Zakonot za sudovite,
- Odluka za formirawe istra`en centar.
vo nasoka na utvrduvawe na uslovite za
- Jaknewe na kadrovskite kapaciteti na javnite obvinitelstva za primena na noviot ZKP.
obrazovanie i testirawe na sudskite kadri,
- Obuka „Sproveduvawe bazi~ni obuki za sudiite, javnite obviniteli, pretstavnicite na MVR,
vleguvaat vo sila duri vo sredinata na 2013,
MF- Finansiskata policija, MF- Carinskata uprava i advokatite”.
so {to zna~itelno se odlo`uva pozitivnoto
- Aktivnosti za realizacija na novinite vo pravnata ramka, vo odnos na izborot na sudiite,
vlijanie vrz profesijata.
sledeweto i ocenuvaweto na sudiite spored novite kriteriumi, sistemot na kariera vo
- Brojot na izbrani sudii od redot na kandidatite
napreduvaweto na sudiite, finansiraweto na sudstvoto, kako i aktivnostite za obezbeduvawe
koi doa|aat od AOSJO e daleku pomal otkolku
polesen i pobrz pristap na gra|anite do pravdata.
kandidatite od drugite pravni profesii (mnogu
- Izve{taj za sledewe i ocenuvawe na rabotata na sudiite i pretsedatelite na sudovite za 2011,
pove}e od 50%).
vo soglasnost so novite kriteriumi.
- Novite odredbi za sledewe i za ocenuvawe na
rabotata na sudiite vo Zakonot za sudskiot sovet, - Kontinuirano izvestuvawe na postapkite za utvrduvawe na nestru~noto i nesovesnoto vr{ewe
na sudiskata funkcija i disciplinska odgovornost.
ne se odnesuvaat na kvalitetot na presudite,
- Mese~no izvestuvawe za brojot na izbranite i razre{enite sudii.
nitu pak na potrebite za obuka, i mo`at da imaat
- Izve{taj za aktivnostite na kancelariite za odnosi so javnosta (polugodi{no).
negativen efekt vrz nezavisnosta.
- Sproveduvawe na Planot za izbor na sudii i javni obviniteli od II i III, kako i od IV
generacija kandidati od ASJO.
- Realizacija na aktivnostite za priem na V generacija kandidati za po~etna obuka na ASJO.
200
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
- Za drugite prioriteti, da se vidi vo delot za politi~kite kriteriumi.
Komentar
(Vidi i vo delot za politi~ki kriteriumi)
- Imaj}i predvid deka nezavisnosta na sudstvoto be{e poso~ena kako edna od najserioznite zabele{ki od strana na EK, predlo`enite merki ne se
dovolni.
- NPAA 2012 ne predviduva prioriteti koi direktno gi adresiraat golemiot del od su{tinskite zabele{ki od Izve{tajot za napredokot koi se
odnesuvaat na nezavisnosta na sudstvoto, osobeno vo delot na za{titata na integritetot, rabotata i nezavisnosta na sudovite vo postapuvaweto.
- Evropskata komisija zabele`uva deka kriteriumite za ocenuvawe na sudiite, koi se samo kvantitativni i tehni~ki, mo`at da bidat osnova za
politi~ki pritisok i samovolie vrz nezavisnoto sudstvo, no NPAA 2012 ne predviduva prioriteti {to bi ja adresirale ovaa zabele{ka i ne
opfa}a mnogu kvalitativni kriteriumi. Osven implementacija na postojnata regulativa, nekoi kriteriumi {to so na{eto zakonodavstvo se
predvideni kako kvalitativni, Evropskata komisija o~igledno gi smeta za kvantitativni.
- Golem del od predvidenite merki za re{avawe na su{tinskite problemi vo sudstvoto se del od pove}egodi{nite proekti poddr`ani od IPA
fondovite ili od drugi stranski fondovi. Nedostigaat novi kvalitativni merki za podobruvawe na polo`bata na sudskata vlast, kako nezavisen
entitet vo podelba na vlasta.
- Usvojuvaweto na strate{kite planovi za utvrduvawe na brojot na sudiite i javnite obviniteli za periodot 2011–2013 i regrutiraweto na
zavr{enite kandidati od Akademijata vo sudstvoto i vo Javnoto obvinitelstvo, mo`e da gi ubla`i sostojbite i soodvetno da odgovori na
zabele{kite vo Izve{tajot za napredokot vo 2011. Sepak, ni{to nema da go kompenzira nedostigot od koherenten sistem za upravuvawe so
~ove~kite resursi.
- Celosnata implementacija na Zakonot za izvr{uvawe ostanuva zadocneta.
- Napravenata zakonska izmena i voveduvaweto na Vi{iot upraven sud obezbeduva mo`nost za `alba po odlukite vo upraven spor, no sepak istite se
zadocneti bidej}i sistemot otsustvuva u{te od samiot po~etok. Osobeno se vidlivi nedostatocite i politi~koto vlijanie vrz ovoj sud vo delot na
postapuvaweto vo slu~aite od lustracija.
- Ne se predvideni aktivnosti {to bi gi adresirale zabele{kite vo odnos na odlo`enata primena na noviot Zakon za krivi~nata postapka i
Zakonot za Javnoto obvinitelstvo, nitu pak zabele{kite vo odnos na slabite efekti od Zakonot za medijacija.
- Ima golem broj predvideni aktivnosti so koi ne se adresiraat zabele{kite od Izve{tajot za napredokot vo 2011 godina (na primer, povrzanosta
na vremetraeweto na sudskite postapki so kr{eweto na ~ovekovite prava, kvalitetot na rabotata na upravnite sudovi itn.).
- Rabotata na Vi{iot upraven sud treba doprva da se ocenuva i treba da se raboti na negovite kapaciteti, bidej}i reformite predlo`eni od strana
na Vladata se odnesuvaat samo na reorganizacijata na nadle`nostite i na tehni~kite podgotovki.
- Vo vrska so zgolemuvaweto na sudskiot buxet, {to kako trend se planira da prodol`i i slednive godini, e napraveno bez prethodna analiza za
realnite buxetski sredstva potrebni na sudstvoto. Od ovie pri~ini, ve}e nekolku godini se zabele`uva popre~en napredok vo sudstvoto zaradi
nesoodvetno finansirawe.
201
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
- Mese~no izvestuvawe za realizacijata na kontinuiranite obuki za sudiite i javnite obviniteli,
- Da se vnimava pri voveduvaweto kvantitativni
kako i za sudskata i javno obvinitelskata slu`ba.
merila pri ocenuvaweto na sudiite (na primer,
- Povrzuvawe na data-bazite pome|u SSRM i ASJO za evidencija na kontinuiranata obuka na sudiite.
broj na mese~no obraboteni predmeti) i tie da ne
se primenuvaat premnogu formalisti~ki, so {to bi - Natamo{no jaknewe na institucionalnite kapaciteti na ASJO.
- Izvestuvawe za zgolemuvaweto na sudskiot buxet za 2012.
mo`el da se zanemari kvalitetot i nezavisnosta
- Analiza na tekovnite tro{oci od raboteweto na sudovite.
pri donesuvaweto na odlukite, nasproti
- Zakon za javnoobvinitelskata slu`ba.
efikasnosta pri donesuvaweto.
- Izve{taj za sostojbata so sovladuvaweto na prilivot i namaluvaweto na zaostatokot na predmetite
- Vkupnoto traewe na sudskite postapki s# u{te e
(polugodi{no).
dolgo, so {to e popre~ena sposobnosta na dr`avata
- Imenuvawe izvr{iteli na nepopolnetite izvr{itelski mesta (kontinuirano).
da se spravi so nesoodvetnosta na statisti~kite
- Izvestuvawe za primena na Zakonot za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za izvr{uvawe.
podatoci.
- Implementacija na MATRA proektot za poddr{ka na unapreduvaweto na sproveduvaweto na
- Va`no e da se prepoznaat i da se poso~at
medijacijata vo RM.
nerazumno dolgite postapki i zaostanatite
- Nabavka i testirawe na softverska aplikacija za implementacija na Metodologijata za vodewe
slu~ai koi negativno vlijaat vrz osnovnite prava
unificirana sudska statistika.
na gra|anite za pristap do pravdata, kako i vrz
- Analiza za potrebata od donesuvawe Zakon za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za upravnite
atraktivnosta na zemjata za stranski direktni
sporovi.
investicii.
- Obuka „Kontinuirani obuki za sudiite, sovetnicite i slu`benicite vo Upravniot sud i Vi{iot
- S# u{te ne e dovolen brojot na izvr{itelite.
upraven sud”.
- Reorganizacijata na nadle`nosta na sudovite (Vi{
- Poefikasno, efektivno i moderno funkcionirawe na Upravniot sud.
administrativen sud) ne mo`e, sama po sebe, da
SREDNORO^NI PRIORITETI
obezbedi efikasnost i kvalitet na pravdata bez
- Natamo{na realizacija na Programite za po~etna i kontinuirana obuka na sudiite i obvinitelite,
soodvetni resursi, obuka i podobrena procedura
stru~niot sudski i obvinitelski kadar, kako i sudskite i javnoobvinitelskite slu`benici.
za nepre~eno funkcionirawe na sudskiot sistem.
- Aktivnosti za popolnuvawe na slobodnite sudiski odnosno javnoobvinitelski mesta, vo
- Nivoto na prezemawe medijacija pri
soglasnost so Strategijata za utvrduvawe na brojot na sudiite i javnite obviniteli za period
alternativnoto re{avawe na sporovite e s# u{te
2011–2013.
nisko.
- Programi za primena na kriteriumite za opredeluvawe na brojot na sudiite i javnite obviniteli
- Natamo{niot napredok na sudstvoto e popre~en od
za 2012–2019
nesoodvetnoto finansirawe.
- Generirawe na unificirani statisti~ki izve{tai, vo soglasnost so Metodologija za vodewe na
- Strategijata za podobruvawe na uslovite za rabota
unificirana sudska statistika.
i IT infrastruktura na JO ne se sprovedeni poradi
- Jaknewe na kapacitetite na javnite obviniteli, pravosudnata policija i drugite relevantni
buxetskite ograni~uvawa, a vo AOSJO nedostigaat
institucii, so cel da se implementira novata zakonodavna ramka.
kadar i soodvetni prostorii, so ogled na golemiot
- Natamo{na poddr{ka za nezavisnoto, odgovorno, stru~no i efikasno sudstvo.
broj organizirani obuki.
- Za implementacija na Zakonot za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za sudskiot buxet, vo 2012
- Sistemot na pravna pomo{ e s# u{te vo rana faza
}e se zapo~ne so postepeno zgolemuvawe na sudskiot buxet za 0,1%, s# do dostignuvawe na 0,8% od
na razvoj.
BDP do 2015 godina.
202
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Komentar
203
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
2. Politika za antikorupcija
- Treba da se donesat Dr`avnata programa 2011–
2015 za prevencija i suzbivawe na korupcijata
i Dr`avnata programa za namaluvawe na sudirot
na interesi, prosledeni so akciski planovi.
- Treba da se izmeni Zakonot za finansirawe
na politi~kite partii (zemaj}i gi predvid
preporakite od GRECO).
- Treba da bide ratifikuvana Konvencijata na
OECD za spre~uvawe na potkupot na stranskite
javni slu`benici vo me|unarodnite delovni
transakcii.
- Vo DKSK, Antikorupciskata edinica pri Oddelot
za organiziran kriminal na MVR, OJO za borba
protiv organiziraniot kriminal i korupcijata
nedostigaat personal i finansii.
- Ostanuva nedovolna specijalizacijata na
sudskite izvr{iteli i sudstvoto na lokalno
nivo, osobeno za borba so sitnata korupcija.
- I pokraj izmenite na Zakonot za spre~uvawe na
korupcijata i aktivnostite {to bea prezemeni
vo nasoka na zgolemuvawe na doverbata na
javnosta vo nezavisnosta i nepristrasnosta na
DKSK, taa s# u{te ostanuva krevka. Nejziniot
pristap e reaktiven, a ne proaktiven, a
vlijanieto vrz antikorupciskite politiki e
slabo.
- Kapacitetot na sudstvoto da se spravi so
~uvstvitelnite korupciski slu~ai na visoko
nivo ostanuva slab.
2. Politika za antikorupcija
- Zakon za izmeni i dopolnuvawe na Zakonot za spre~uvawe na korupcijata, vo nasoka na
institucionalna za{tita na licata prijaviteli na korupcija.
- Akt za na~inot na proverka na sodr`inata na izjavite za interesi.
- Kontinuirano izvestuvawe za proverka na anketnite listovi, vo soglasnost so
kriteriumite za na~inot na opredeluvawe na anketnite listovi {to }e bidat predmet na
proverka.
- Kontinuirano izvestuvawe za proverka na sodr`inata na izjavite za interesi, vo
soglasnost so podzakonskiot akt (kvartalno).
- Izve{taj za realizacijata na Akciskiot plan od Dr`avnata programa za prevencija i
represija na korupcijata i Dr`avnata programa za prevencija i namaluvawe na pojavata na
sudir na interesi 2011–2015 (kontinuirano).
- Analiza na naodite na GREKO za stepenot na ispolnetost na preporakite od Tretiot krug na
evaluacijata.
- Podgotovki i realizacija na ^etvrtiot krug na evaluacija od strana na GREKO.
- Izvestuvawe za rabotata na Me|uresorskoto telo za koordinacija na aktivnostite protiv
korupcijata.
- Polugodi{ni informacii za sproveduvaweto na Protokolot za sorabotka za prevencija i
represija na korupcijata i na sudirot na interesi.
- Donesuvawe Strate{ki plan za unapreduvawe na odnosite so javnosta (2012–2014).
- Izvestuvawe za realizacijata na Strate{kiot plan za unapreduvawe na odnosite so
javnosta 2012–2014 (polugodi{no).
- Obuka „Antikorupciski merki i Etika vo dr`avnata slu`ba” i obuka na carinskite
slu`benici za spre~uvawe na korupcijata.
- Analiza na preporakite od kone~niot izve{taj na OBSE/ODIHR vo delot na finansiraweto
na politi~kite partii i zaedni~ko mislewe na Venecijanska komisija i ODIHR po odnos na
poslednite izmeni na Izborniot zakon (rok do 30. 1.2012) (ne se predvideni finansiski
sredstva).
- Analiza na preporakite na DKSK od Informacijata za primenata na zakonskite propisi vo
predvremenite parlamentarni izbori 2011 godina (rok do 30.1.2012) (ne se predvideni
finansiski sredstva).
- Izvestuvawe za statusot na ispolnuvawe na preporakite od podgotvenite analizi (OBSE /
ODIHR, DKSK, GREKO).
- Revizija na finansiskoto rabotewe na politi~kite partii i analiza na primenata na
zakonskite odredbi za finansirawe na izbornata kampawa.
204
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Komentar
- Problemot notiran od strana na EK vo Izve{tajot od 2011 vo vrska so nedostigot od personal i finansii na instituciite koi se zadol`eni za
borba protiv korupcijata i specijalizacija na sudskite izvr{iteli, ne se tretira na sistemsko nivo, nitu pak se predvideni seriozni merki
na ova pole, iako ovaa zabele{ka se povtoruva pove}e godini. Ova uka`uva deka iskrenata volja i serioznata namera na Vladata za borba protiv
korupcijata e pod znak pra{awe.
- Site pravni i dokumenti za kreirawe na javnite politiki koi se usvoeni ili se planirani za usvojuvawe vo ovaa oblast ne bea dovolni za da
se podobri doverbata na javnosta vo DKSK, poradi reaktivniot pristap i slaboto vlijanie vrz antikorupciskite politiki. Pritoa, treba da
se ima na um selektivnoto postapuvawe na DKSK vo slu~aite na sudir na interesi na lu|e od vlasta, kako i pri sproveduvaweto na zakonite
za finansirawe na politi~kite partii i izbornite aktivnosti. Imeno, DKSK, tolkuvaj}i gi svoevolno revizorskite izve{tai, vr{i kontrola
isklu~ivo na poedinci i politi~ki partii od opozicijata, iako mediumite pove}epati uka`aa na nedore~enostite vo finansiraweto na
kampawata na vladeja~kata partija. Ova go potkopuva kredibilitetot na DKSK i konceptot za borba protiv korupcija i manipulacija so javnata
mo} i pari, kako i zakonskite ovlastuvawa na funkcionerite. Dopolnitelen somne` vleva faktot {to revizorskite izve{tai za finansiskoto
rabotewe na politi~kite partii se zavr{eni do krajot na januari 2012, a }e se objavuvaat na veb-stranicata na DZR duri na krajot na 2013 godina.
- Informaciite za javnite nabavki se s# u{te nedovolno dostapni na javnosta, {to ostava prostor za somnevawe vo postapkite povrzani so javnite
nabavki, i pokraj donesenite akti kako {to e Eti~kiot kodeks pri javnite nabavki ili Nacionalnata strategija za sistemot na javnite nabavki.
- Carinskata uprava i drugite institucii kade {to mo`e da se javi korupcija treba da bidat pove}e educirani za sproveduvawe na
antikorupciskite programi.
- Vo srednoro~nite prioriteti ne se sodr`i nikakov plan na aktivnosti, osven na~elnoto sledewe na strate{kite dokumenti koi{to treba da se
sproveduvaat.
Vidi Politi~ki kriterium – Politika za antikorupcija
205
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
- Izvestuvawe za podnesenite inicijativi za poveduvawe postapki, povedeni postapki
- Otsustvuva konsolidirana statistika koja jasno
i ishodot od istite za eventualno utvrdenite nepravilnosti vo godi{nite finansiski
}e gi sledi istragata, goneweto, presudata i
izve{tai na politi~kite partii, izve{tai za donacii i izve{tai za izbornite kampawi.
izrekuvaweto na kaznite povrzani so slu~aite
- Izvestuvawe za raspredelbata na javnite sredstva za finansirawe na partiite, predvideni
na korupcija. Toa e slabost {to bara vnimanie,
so buxetot.
so cel da se olesni podgotovkata na strategiite
- Obuki za sudii i javni obviniteli za pro{irena konfiskacija, protivpravno steknuvawe
za borba protiv kriminalot i podobro da se
imot i krivi~na odgovornost na pravnite lica.
informira javnosta za napredokot postignat na
- Obuki za rizicite od korupcija, preventivni merki i podigawe na javnata svest.
toj plan.
- Dosie na eventualni slu~ai na pro{irena konfiskacija i nezakonsko zbogatuvawe.
- Vo razvojot i sproveduvaweto na idnite
- Izvestuvawe za slu~aite na visoka korupcija (kvartalno).
antikorupciski programi, Carinskata uprava
- Pravilnik za izmenuvawe i dopolnuvawe na Programata za sproveduvawe edukacija za
treba da im dava prednost na rizicite na visoko
javnite nabavki.
nivo.
- Pravilnik za Kodeksot na odnesuvawe pri sproveduvaweto na javnite nabavki.
- Informaciite od javen karakter, koi se
- Nacionalna strategija za sistemot na javni nabavki.
povrzani so tro{eweto na javnite sredstva,
SREDNORO^NI PRIORITETI
i ponatamu se predmet na brojni isklu~oci
utvrdeni so Zakonot za pristap do informaciite - Objavuvawe na kone~nite revizorski izve{tai na veb- stranicata na DZR.
- Realizacija na Strate{kiot plan za unapreduvawe na odnosite so javnosta (2012–2014).
od javen karakter, {to gi pravi nedostapni.
- Kontinuirano izvestuvawe za realizacija na Akciskiot plan od Dr`avnata programa za
prevencija i represija na korupcijata i Dr`avnata programa za prevencija i namaluvawe
na pojavata na sudir na interesi 2011–2015.
- Poddr{ka za efikasna prevencija i borba protiv korupcijata.
206
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Komentar
207
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
3. Temelni prava
3. Temelni prava
3.1. Gra|anski i politi~ki prava
- Vtorostepenite komisii na Vladata i natamu
- Memorandum za razbirawe me|u Sektorot za vnatre{na kontrola i profesionalni
najmalku odgovaraat na upatstvata na Narodniot
standardi vo MVR na RM i Direkcijata za vnatre{na kontrola i Direkcijata za
pravobranitel, a vedna{ zad niv se edinicite na
profesionalni standardi pri MVR na Albanija.
lokalnata samouprava.
- Dopolnitelno, vo SVKPS }e bidat vraboteni 11 lica, vo soglasnost so Sistematizacijata na
- Za efektivno ispolnuvawe na misijata na
rabotnite mesta na MVR.
nacionalniot preventiven mehanizam na
fakultativniot protokol kon Konvencijata protiv - Vo ramkite na redovniot dijalog me|u Vladata i ZNM }e bide izrabotena i Komparativna
analiza na site dr`avi kade {to e uredeno pra{aweto na dekriminalizacijata na
tortura, nedostigaat ovlastuvawa i resursi.
klevetata i navredata vo odnos na mediumite.
- Sektorot za vnatre{na kontrola i profesionalni
- Balkanska konferencija – „Verskiot identitet kako osnoven fundament za identitetot
standardi pri MVR treba doprva da stane organ
na naciite” organizirana od Komisijata za odnosi so verskite zaednici i religioznite
{to e potpolno nezavisen od policijata, so
grupi.
sposobnost za sproveduvawe efikasni istragi.
- Pokraj rekonstrukcijata na poluotvorenoto krilo 3.2. Ekonomski i socijalni prava
- Izrabotka na godi{nata Operativna programa za implementacija na Nacionalniot plan za
na zatvorot Idrizovo, nekoi negovi delovi s#
akcija za rodova ramnopravnost 2007–2012
u{te se pod potrebnite standardi.
- Komisijata za za{tita od diskriminacija }e anga`ira dvajca nadvore{ni sorabotnici,
- Treba da se razvie strate{ki plan za seopfatno
kontinuirano }e prodol`i so posetuvaweto obuki, rabotilnici, studiski poseti i
re{avawe na predizvikot na upravuvawe
sorabotka so stranskite tela, ekvivalenti na Komisijata.
so zatvorskiot sistem, vo soglasnost so
- Razvivawe na formata na specijaliziranite zgri`uva~ki semejstva za decata vo rizik i
me|unarodnite i evropskite standardi.
maloletnite storiteli na krivi~ni dela.
- Upravata za izvr{uvawe sankcii treba da
- Implementacija na Nacionalnata strategija za prevencija na maloletni~koto
go zajakne kapacitetot za prosleduvawe na
prestapni{tvo i na me|unarodnite dokumenti od ovaa oblast.
reformite vo zatvorot.
- Inicirawe na izrabotka na operativni planovi za prevencija na maloletni~koto
- Treba da se obrne vnimanie na doslednoto i
prestapni{tvo od relevantnite ministerstva.
transparentno sproveduvawe na zakonskata ramka
- Obezbeduvawe sredstva i mehanizmi za sproveduvawe na pomo{ i za{tita na decata
za slobodata na izrazuvawe i mediumite, vo
od seksualna zloupotreba i pedofilija i unapreduvawe na koordiniraniot sistem na
soglasnost so sudskata praktika na ES^P.
sorabotka me|u vladinite institucii, kako i me|u vladinite institucii i nevladinite
- Odredeni obuki za novinarite i sudiite ne
organizacii.
bea izvr{eni, no vo sekoj slu~aj neophodna e
- Izve{taj za sprovedeni aktivnosti za evaluacija na stepenot na implementacija na
posistematska obuka i podigawe na svesta za
revidiranata Nacionalna strategija za izedna~uvawe na pravata i mo`nostite na licata so
pra{awata od ovaa oblast.
invalidnost 2010–2020.
- Klevetata ne e dekriminalizirana, nivoto na
nametnatite sankcii ~estopati e povisoko od
prose~nata mese~na plata, {to mo`e da vodi do
samocenzura.
208
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Komentar
- Kako i minatata godina, vo NPAA 2012 (Matrica na celi i aktivnosti) vo poglavjeto 23 vo delot „Temelni prava” i „prava na gra|anite na EU”
ne e predvidena nitu edna merka za nadminuvawe ili sanirawe na zabele{kite sodr`ani vo Izve{tajot za napredokot vo 2011. Namesto toa, vo
NPAA 2012 vo poglavjeto 23 vo delot „Temelni prava” se predviduvaat isklu~ivo merki {to se odnesuvaat na oblasta „Za{tita na li~nite
podatoci”, koja vo Izve{tajot za napredokot se spomenuva samo vo kontekst na namaleniot buxet na Direkcijata za za{tita na li~nite podatoci
i nedostigot na sudska intervencija (za{tita) pri neodamne{nite izmeni na zakonskata ramka.
- Mnogu od srednoro~nite prioriteti se nejasni, premnogu op{ti ili samo gi povtoruvaat kratkoro~nite.
- Vo postapuvaweto na sudovite vo slu~ai na sloboda na izrazuvawe na mediumite, re~isi celosno se ignorira sudskata praksa na ES^P, i pokraj
toa {to EK postojano uka`uva na ovoj problem, a za toa doprva se predviduvaat obuki na ovaa tema organizirani od ASJO. Toa sepak ne ja
namaluva odgovornosta na sudovite samite da ja prifatat praksata na ES^P bez posebna obuka, bidej}i Evropskata konvencija za ~ovekovi prava
e del od pravniot sistem na RM, a jurisprudencijata na ES^P e validno upatstvo za nejzino tolkuvawe.
- Problemite vo mediumite povrzani so mediumskata koncentracija, dekriminalizacijata na klevetata, politi~koto vlijanie i pritisoci
celosno se zanemaruvaat i NPAA 2012 tie se staveni vo ramki na pregovorite Vlada – ZNM (vidi go delot za politi~ki kriteriumi). Pritoa,
vo odnos na za{titata na slobodata na izrazuvawe i na mediumite celosno se zanemaruva ulogata na sudstvoto i obvinitelstvoto, a akcentot se
stava na odnosite Vlada – mediumi, {to samo po sebe e dovolno problemati~no vo odnos na pra{aweto za gradewe na stabilni institucii, no i
vo odnos na za{tita na ~ovekovite prava. Pra{awata na nedozvolenata mediumska koncentracija, tu`bite za kleveta koi vodat do samocenzura, i
govorot na omraza kako sredstvo za politi~ka presmetka, se direktno povrzani so ulogata na sudovite i na instituciite.
- Celosno se ignoriraat zabele{kite za nedostigot na resursi i ovlastuvawa za efektivna primena na nacionalniot mehanizam za prevencija na
torturata. Namesto da ja tretiraat ovaa su{tinska zabele{ka, planovite se fokusiraat samo na logisti~ki i infrastrukturni podobruvawa i na
obuki.
- Za edna od zabele{kite dadeni vo Izve{tajot za napredokot za 2011 - sostojbite vo zatvorite - NPAA 2012 edinstveno vo delot na tekovnite
sostojbi upatuva na tekovnite aktivnosti naso~eni kon izgradba i rekostrukcija, opremuvawe i odr`uvawe na KPU i VPU, izveduvawe na
odredeni obuki, no ne predviduva dopolnitelni aktivnosti i prioriteti.
- Preku povikuvawe na kontinuitet vo sostojbite, NPAA 2012 referira i na temite povrzani so socijalnata inkluzija na Romite i
implementacijata na pravi~nata zastapenost, a pritoa se zaborava deka tokmu takvite sostojbi naiduvaat na kritika vo Izve{tajot za
napredokot za 2011.
- Nedostigot na finansiski i ~ove~ki kapaciteti vo centrite za socijalna rabota na lokalno i na nacionalno nivo e nesoodvetno opfaten so
merkite predvideni vo NPAA 2012.
- S# u{te se ignorira neusoglasenosta na Zakonot za antidiskriminacija so Direktivite na EU, osobeno vo delot na za{tita od diskriminacija
vrz osnova na seksualnata orientacija. Nitu edna merka ne e predvidena za re{avawe na ovoj problem. Isto taka, iako Izve{tajot 2011
prepora~uva seriozno kadrovsko zajaknuvawe na Komisijata za za{tita od diskriminacija, NPAA 2012 predviduva anga`man na samo dvajca
nadvore{ni sorabotnici, dodeka Sektorot za vnatre{na kontrola i profesionalni standardi pri MVR se ekipira so 11 novi vraboteni.
Nadvore{nite sorabotnici se nedovolni za da ja zajaknat ulogata i kapacitetot na Komisijata za za{tita od diskriminacija. Dali ova
pretstavuva signal deka vrabotuvawa se predviduvaat samo vo instituciite koi{to se vo sostav na Vladata i deka nema sredstva za zajaknuvawe
na kapacitetot na nezavisnite tela i organi za za{tita na ~ovekovite prava?
- Problemite koi dolgo vreme se notiraat vo delot na verskite slobodi, kako i vra}aweto na imotot na verskite zaednici, ne se predvideni za
re{avawe ili za postignuvawe nekakov napredok.
209
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
- Mediumite i ponatamu se predmet na vlijanie na
ekonomskite i politi~kite interesi.
- Zapla{uvaweto na novinarite i selektivnoto
sproveduvawe na zakonite protiv mediumskite
kompanii gi zgolemuvaat pri~inite za
zagri`enost.
- Vodeweto evidencija na podatocite protiv
nedozvolena mediumska koncentracija e
slabo, delumno popre~eno od nedostigot na
transparentnost vo sopstveni{tvoto.
- Vo odnos na slobodata na sobirawe i
zdru`uvawe, s# u{te ne e formirana vladina
Komisija za status na javen interes, dano~noto
zakonodavstvo ne e usoglaseno so Zakonot za
zdru`enijata i fondaciite, {to go spre~uva
pristapot do dano~nite beneficii i odredeni
ekonomski aktivnosti.
- Sektorot za ednakvi mo`nosti pri MTSP se
soo~uva so nedosig na soodveten stru~en kadar,
finansiski i ~ove~ki resursi. Se sproveduvaat
samo mnogu ograni~eni akcii kon `enite Romi.
- U~estvoto na `enite vo politi~kiot `ivot na
lokalno nivo ostanuva slabo.
- Potrebni se dopolnitelni finansiski
i administrativni resursi, pobliska
institucionalna koordinacija, donesuvawe
standardi i protokoli i seopfaten sistem za
sledewe za pravilno sproveduvawe na Zakonot
za maloletni~ka pravda i Akciskiot plan 2010–
2012.
- Decata so psiholo{ki i posebni intelektualni
potrebi i natamu se visoko ranliva grupa i
nema specijalizirani medicinski ustanovi
posveteni na niv.
- Kriti~en e nedostigot od resursi i kapaciteti
na Centarot za socijalna rabota.
3.3. Malcinski i kulturni prava i za{tita na malcinstvata
- Odr`uvawe trimese~ni participativni forumi so site zasegnati strani vo nasoka na za{tita
na pravata na zaednicite (gra|anski organizacii, institucii, me|unarodni organizacii).
- Efektivna implementacija na Zakonot za za{tita na li~nite podatoci:
- Podgotovka na vodi~i/preporaki za za{tita na li~nite podatoci vo razli~ni sektori.
- Obuki na kontrolorite i obrabotuva~ite po Godi{nata programa za 2012.
- Analiza za implementacijata na Zakonot za za{tita na li~nite podatoci i potrebata od negovo
usoglasuvawe so legislativata na EU.
- Izrabotka na Strategija za vnatre{na komunikacija i komunikacija so javnosta
- Kreirawe i objavuvawe elektronski vesnik na DZLP.
- Zajaknuvawe na mehanizmite za pravna za{tita (vo soglasnost so Direktivata 46/95 na EK za
obrabotkata i slobodnoto dvi`ewe na li~nite podatoci).
- Podobruvawe na efikasnosta na inspekciskiot nadzor i implementacija na Godi{niot plan za
inspekciski nadzor 2012.
- Kadrovsko zajaknuvawe preku redovni i specijalizirani obuki i obezbeduvawe novi i
soodvetni rabotni prostorii za rabota na DZLP.
SREDNORO^NI PRIORITETI
(Vidi i vo delot za politi~kite kriteriumi)
Me|unarodno pravo za ~ovekovite prava
- ]e se realiziraat aktivnosti za jaknewe na nacionalniot sistem za navremeno i efektivno
izvr{uvawe na odlukite na ES^P.
3.1. Gra|anski i politi~ki prava
- Obezbeduvawe posebni prostorii za vr{ewe verski obredi vo bolnicite, domovite za deca i
domovite za stari lica, armiskite i policiskite institucii, zatvorite i kazneno-popravnite
domovi.
- Izrabotka na „Monografija na verskite objekti vo Republika Makedonija”.
3.2. Ekonomski i socijalni prava
- Otvorawe dneven centar za decata na ulica vo Prilep. Jaknewe na profesionalnite
kapaciteti na stru~nite lica koi rabotat so decata na ulica i zgolemuvawe na preventivnite
aktivnosti.
- Vrz osnova na dobrite praktiki na Sovetuvali{teto za rabota so storitelite na semejno
nasilstvo vo Skopje, }e se otvoraat vakvi sovetuvali{ta i vo drugite gradovi na teritorijata na
RM.
- Zajaknuvawe na kapacitetite preku otvorawe mali grupni domovi za decata so vospitnosocijalni problemi i otvorawe prijatni prostorii za decata vo site centri za socijalna
rabota.
210
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Komentar
- So NPAA 2012, Direkcijata za za{tita na li~nite podatoci ne se zajaknuva nitu finansiski nitu kadrovski, tuku samo preku obuki i pravni
instrumenti. Na ovoj na~in se ignorira dolgogodi{nata zabele{ka na EK deka ovaa institucija postojano se oslabnuva finansiski, a pritoa
~ovekovite prava {to spa|aat vo nejzina nadle`nost se nedovolno sudski za{titeni.
- Predlo`enite merki za Romite, no i za licata so posebni potrebi, ne se razlikuvaat mnogu od finansiskata i strate{kata ramka utvrdena
i finansirana od me|unarodnata zaednica. Dali ova gi poka`uva (ne)zainteresiranosta ili (nedovolniot) kapacitet na instituciite
posistemski i posu{tinski da se zanimavaat so pra{awata na socijalnata inkluzija i so dolgoro~no re{avawe na diskriminacijata i na
stereotipite.
Vidi Politi~ki kriterium –^ovekovi prava
211
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
- Socijalnata integracija na licata so posebni
potrebi ostanuva ograni~ena.
- Konvencijata na ON za pravata na licata so
posebni potrebi s# u{te ne e ratifikuvana.
- Administrativniot kapacitet na op{tinite
za prezemawe na neophodnite obvrski od
socijalnata politika ostanuva nedovolen.
- Zakonot za antidiskriminacija s# u{te ne
e celosno usoglasen so acquis, bidej}i e
ispu{tena diskriminacijata vrz osnova na
seksualnata orientacija.
- Treba da se zajakne administrativniot,
finansiskiot i tehni~kiot kapacitet na
Komisijata za za{tita od diskriminacija.
- Procesot na vra}awe na konfiskuvaniot imot
za vreme na SFRJ prodol`uva zna~itelno da se
{iri nadvor od zakonskite rokovi.
- Povtorno ne e postignat napredok vo odnos na
vra}aweto na imotot na verskite zaednici.
- Javnata administracija treba da vrabotuva
pokvalifikuvani i iskusni dr`avni
slu`benici od nemnozinskite zaednici vo site
sektori i na site pozicii.
- Treba da se zajakne i soodvetno da se finansira
sproveduvaweto na Strategijata za Romite i
nejzinite akciski planovi.
- Vo izmenite na Zakonot za za{tita na li~nite
podatoci nema upatuvawe na kakva bilo forma
na sudska intervencija.
- Buxetskata raspredelba za DZLP e namalena.
- Konvencijata na Sovetot na Evropa za za{tita na
poedincite vo odnos na avtomatskata obrabotka
na podatocite s# u{te ne e potpi{ana.
- Otvorawe na slu`bi za deinstitucionalizacija vo Skopje i vo regionot Negotino –
Kavadarci – Veles.
- Otvorawe dnevni centri za gri`a na decata so pre~ki vo razvojot vo op{tinite Kratovo,
Valandovo i Lipkovo.
3.3. Malcinski i kulturni prava
- Implementacija na Strategijata za komunikacija na Agencijata za ostvaruvawe na pravata
na zaednicite i kontinuirano sproveduvawe obuki na vrabotenite, kako i na pripadnicite
na nevladiniot sektor od redot na zaednicite.
- Sproveduvawe Strategijata za za{titata na li~nite podatoci 2012–2016.
- Implementacija na Strategijata za vnatre{na komunikacija i komunikacija so javnosta.
- Vklu~uvawe na gra|anskiot sektor, obrazovnite institucii i mediumite vo procesot na
podigawe na javnata svest.
- Otvorawe info-centri za za{tita na li~nite podatoci.
- Podigawe na svesta i nivoto na sorabotka so kontrolorite i obrabotuva~ite.
- Odr`liv sistem za kontinuirana edukacija na u~enicite i nastavnicite/profesorite
za na~elata i principite na za{tita na li~nite podatoci od osnovnoto i srednoto
obrazovanie.
- Zajaknuvawe na ulogata na oficerite za za{tita na li~nite podatoci.
- Zgolemuvawe na efikasnosta vo ostvaruvaweto na pravoto za pristap na gra|anite do
nivnite li~ni podatoci.
- Anonimizacija pri objavuvaweto na prekr{o~nite sankcii.
- Soobrazuvawe na nacionalnata legislativa so dokumentite na Sovetot na Evropa, EK,
koristeweto na dobrite praktiki od zemjite na EU.
- Vklu~uvawe na DZLP vo procesot na kreirawe na politikite i donesuvawe na zakonite.
- Promovirawe na Registarot na zbirkite na li~ni podatoci pred javnosta.
- Prodlabo~uvawe na sorabotkata i potpi{uvawe Memorandum za sorabotka so Komisijata za
sloboden pristap do informaciite od javen karakter.
- Sorabotka so Narodniot pravobranitel, NVO i so dr`avnite organi.
- Sledewe na promenite vo va`e~kata EU legislativa (Direktiva 95/46) i soodvetna
harmonizacija na doma{noto zakonodavstvo.
4. Prava na gra|anite na EU
- Nema poseben napredok.
212
4. Prava na gra|anite na EU
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Komentar
- Vo NPAA 2012 vo poglavjeto 23 vo „Pravata na gra|anite na EU” ne e predvidena nitu edna merka za nadminuvawe ili za sanirawe na zabele{kite
sodr`ani vo Izve{tajot za napredokot vo 2011.
Dopolnitelno vidi Politi~ki kriterium –^ovekovi prava
213
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
POGLAVJE 24. PRAVDA, SLOBODA I BEZBEDNOST
Pristapno partnerstvo - Natamo{no sproveduvawe na AP za integrirano grani~no upravuvawe (IGU), bazi na povrzani podatoci za GU, nadgradba na
opremata za analiza na dokumentite i nadzor na granicata, sproveduvawe na barawata za dostavuvawe patni dokumenti so visok kvalitet i natamo{na
obuka. Soodvetno finansirawe/obuka za sproveduvawe na reformite vo policijata, jaknewe na koordinacijata me|u policiskite tela i drugite
organi, zajaknuvawe na sorabotkata me|u krim-policijata i JO. Razvoj i sproveduvawe na strategija za ~ove~kite resursi i za obuka, i nadgradba na
nivnata oprema. Natamo{no jaknewe na borbata protiv organiziraniot kriminal, preku upotreba na posebni istra`ni merki i so pravilno izdavawe
i sledewe na me|unarodnite nalozi za apsewe (kompjuterski kriminal, detska pornografija) i formirawe integriran sistem za razuznavawe me|u
nadle`nite organi vo borbata protiv organiziraniot kriminal, trgovijata so lu|e, oru`je i droga. Zajaknuvawe na naporite za sproveduvawe na
nacionalniot akciski plan za borba protiv trgovijata so lu|e i kapacitetot za istraga na kompjuterski kriminal. Sproveduvawe na Spogodbata za
readmisija me|u EK/RM i vodewe pregovori so zemjite na poteklo na migrantite {to tranzitiraat. Zajaknuvawe na voveduvaweto pravni instrumenti
za garantirawe na pravata na licata na koi im e potrebna (me|unarodna) za{tita. Usoglasuvawe na aktite za azil i stranci so soodvetnoto acquis.
Srednoro~ni prioriteti - Usoglasuvawe na aktite za azil i stranci so soodvetnoto acquis.
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
1.Migracija
- Strategijata za integracija
na begalcite ne e vo celost
implementirana.
- S# u{te se razviva
centralnata baza na podatoci
za strancite; Podzakonskite
akti potrebni za upotreba i
odr`uvawe na Nacionalnata
baza za stranci doprva treba
da se donesat.
- Buxetot i ~ove~kite resursi
na MTSP se samo nezna~itelno
zgolemeni.
1.Migracija
- Vo soglasnost so Zakonot za strancite, }e se donesat pove}e
podzakonski akti.
- ]e se donese Zakon za izmeni i dopolnuvawa na Zakonot za
strancite.
- ]e bide donesen Migraciski profil na RM za 2011 godina.
- ]e se vospostavi Integriranata baza na podatoci za
strancite.
- Predvideni se izmeni i dopolnuvawa na Pravilnikot za
strancite.
- ]e prodol`at pregovorite za sklu~uvawe dogovori za
readmisija so Crna Gora i pregovori za potpi{uvawe
protokoli za sproveduvawe na Spogodbata za readmisija so
EZ, so Latvija, Litvanija i so Slova~ka.
- ]e se donese Programa za obezbeduvawe paket za osnovna
zdravstvena za{tita za povratnicite.
- ]e prodol`i implementacijata na merkite i aktivnostite
utvrdeni vo Akciskiot plan na Rezolucijata za
migracionata politika na RM 2009–2014.
- ]e se formira Me|uresorska grupa zadol`ena za iznao|awe
najefikasno re{enie povrzano so voveduvaweto na
kompjuterskata evidencija vo DKP na Republika Makedonija
vo stranstvo.
- Po viznata liberalizacija, zabele`livo e
namaluvaweto na tempoto na reformite vo
poglavjeto. Najgolemiot del od aktivnostite
se usoglasuvawe na zakonodavstvoto, pri
{to del od niv se prefrluvaat od godina
vo godina. Pra{aweto {to se postavuva e:
„Dali se docni so implementacijata ili
pak aktivnostite se implementiraat
nesoodvetno, poradi nedostig od sredstva
ili nemawe administrativen kapacitet?”
214
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Kontinuirano usoglasuvawe so zakonodavstvoto na EU i
kontinuirana obuka za istoto.
- ]e se implementiraat merkite utvrdeni vo Akciskiot
plan za Rezolucijata na migraciskata politika na RM.
- ]e se vospostavi kompjuterska evidencija vo DKP na RM
vo stranstvo.
- ]e se donesat uredbi za pristap do rabota za strancite,
za baza na podatoci za strancite i za tajnost, za{tita i
bezbednost na podatocite.
- ]e se prodol`i so usoglasuvawe na Zakonot za stranci.
- ]e se izmeni Zakonot za volonterstvo.
- ]e se sprovede gap-analiza na Zakonot za socijalna
za{tita.
- ]e se usoglasi obrazecot za odbivawe na vlez na stranec
vo Republika Makedonija.
- ]e se prodol`at pregovorite vo nasoka na sklu~uvawe
dogovori za readmisija so Crna Gora i so Island.
- Vo NPAA 2012 se predvideni merki za
harmonizacija na zakonodavstvoto i drugi
redovni aktivnosti, podnesuvawe izve{tai,
podgotovka na programi, formirawe
me|uresorski grupi i otvorawe cenrti, no ne i
merki za nivna efektivna implementacija.
- Integriranata baza na podatoci za strancite
s# u{te ne e vospostavena i samo se odlaga
od godina vo godina. Da se nadevame deka
godinava kone~no }e profunkcionira.
- Ne e predvideno ni{to vo nasoka na
nadminuvawe na zabele{kite na EK koi se
povtoruvaat godini nanazad, a se odnesuvaat
na buxetot i kadrovskite kapaciteti na MTSP.
215
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
2. Azil
- Administrativnite kapaciteti
vo MVR i koordinacijata
so drugite subjekti se
nesoodvetni.
- Golem broj zasegnati semejstva,
vo praktikata, nekolku meseci
ostanaa bez poddr{ka za
vdomuvawe, {to se dol`i na
docneweto vo sproveduvaweto
na programata za integracija
na licata so dodelen azil.
- Baratelite na azil s# u{te se
soo~uvaat so pote{kotii pri
pristapot do informaciite
za postapkite, socijalnite
prava i obezbeduvaweto li~ni
dokumenti.
- Dr`avata ne obezbedi
besplatna pravna pomo{,
a problem ostanuva i
opredeluvaweto na zakonskite
zastapnici za maloletnicite.
- Nedostiga pravna ramka za
pristap do javnoto zdravstveno
osiguruvawe na licata na koi
im e dodelen azil.
- Efikasnosta na Oddelenieto za
azil vo MVR pri donesuvawe na
prvostepenite odluki za azil
ne e zadovolitelna i treba da
se podobri.
2. Azil
- ]e se prodol`i so usoglasuvaweto na Zakonot za azil
i so privremenata za{tita i }e se donesat nekolku
podzakonski akti na istiot.
- ]e se regulira me|uinstitucionalnata sorabotka pome|u
MVR, MTSP, MON i MZ.
- Redovno }e se izvestuva za realizacijata na merkite
i aktivnostite od Nacionalniot akciski plan na
Strategijata za integracija na begalcite i strancite vo
RM 2008–2015.
- ]e se obu~uvaat sudiite za re{avawe na predmetite za
azil.
- ]e se donesat i }e se implementiraat planovi za obuka od
oblasta na azilot.
- Tehni~ki }e se doopremi i kadrovski }e se doekipira
Prifatniot centar za barateli na azil.
- ]e zapo~ne so rabota Vi{iot upraven sud.
216
Komentar
- Vo NPAA 2012 se predvideni merki za
harmonizacija na zakonodavstvoto i drugi
redovni aktivnosti, kako podnesuvawe
izve{tai, podgotovka na planovi za obuka,
formirawe me|uresorski grupi, no ne i
merki za efektivna implementacija na
zakonodavstvoto, kako i konkretni merki
za kone~no nadminuvawe na zabele{kite
od strana na EK, pri {to nekoi od niv se
povtoruvaat nekolku godini po red.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
- Treba da se iznajde na~in za
spre~uvawe na potencijalnata
zloupotreba na sistemot za
azil.
- I natamu postojat problemi
so obezbeduvaweto prevod pri
postapkite za azil.
- Odlukite po `albite od
Upravniot sud i natamu se
donesuvaat vo golema mera
po proceduralna, a ne po
su{tinska osnova.
- Sproveduvaweto na postojnoto
zakonodavstvo i strategii ne
e nedovolno i se potrebni
dopolnitelni napori.
217
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
3. Vizna politika
- Vlastite treba pove}e da
gi informiraat gra|anite
za pravata i za obvrskite
vo vrska so bezviznoto
patuvawe.
- Odredbite za vizi ne se
sosema usoglaseni so listata
na EU.
- Usoglasuvaweto so
negativnite i pozitivnite
vizni listi na EU s# u{te ne
e celosno zavr{eno.
- Vo nekolku dr`avi-~lenki
na EU, ima zgolemuvawe na
brojot na neosnovani barawa
za azil, iako se priznavaat
naporite {to se pravat vo
ovaa nasoka.
3. Vizna politika
- ]e se raboti na vizna liberalizacija za makedonskite
dr`avjani od strana na Velika Britanija i drugite
dr`avi za ~ii dr`avjani RM ednostrano gi ima ukinato
vizite za vlez i prestoj do 90 dena.
- Kontinuirano sproveduvawe na obukite na diplomatsko
konzularniot personal (vklu~itelno i obukite za
otkrivawe falsifikuvani dokumenti) pred zaminuvawe
na rabota vo DKP na Republika Makedonija vo stranstvo.
- Kontinuirano povrzuvawe so N-VIS i obuka na kadri
vo site novootvoreni DKP na Republika Makedonija vo
stranstvo.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Kontinuirano usoglasuvawe na vizniot re`im na RM so
onoj na EU.
- ]e se usoglasat Zakonot za strancite i Pravilnikot za
vizi so Kodeksot za vizi.
- ]e se donese novo upatstvo za Vizniot centar, dokolku se
utvrdi potreba od takvo ne{to.
- Po viznata liberalizacija, reformite vo ovoj
sektor se zapreni. Vidi komentar od pogore.
- Aktivnostite na koi{to treba da im se
dade prioritet vo ovoj sektor vidlivo
se zaboravaat i se zamenuvaat so drugi
~ija{to itnost e sporna. Potvrda za toa e
donesuvaweto na upatstvoto za vizen centar,
{to se provlekuva i se odlo`uva pove}e od 2
godini.
- Mnogu lica vo MNR za ~ii{to obuki i
usovr{uvawa bea potro{eni golemi sumi
pari i koi izminative godini rabotea na
reformite se prerasporedeni na nesoodvetni
pozicii, a na nivno mesto se doneseni
nesoodvetni i novi neiskusni partiski
kadri.
- Iako ne e od su{tinsko zna~ewe, sepak se ~ini
deka edna dr`ava kako Republika Makedonija,
koja ima problem so toa kako }e ja imenuvaat
drugite, treba da se potrudi drugite dr`avi
da gi imenuva so nivnoto ustavno ime. Za
`al, toa ne e sekoga{ taka. Dr`ava so ime
Velika Britanija ne postoi. Postoi dr`ava
Obedineto Kralstvo na Velika Britanija
i Severna Irska, ili skrateno Obedineto
Kralstvo.
- Evropskata komisija ve}e ~etvrta godina
po red ni zabele`uva deka ne sme sosema
usoglaseni so listata na EU za vizi, a
NPAA 2012, duri na sreden rok, utvrduva
kontinuirano usoglasuvawe na vizniot re`im.
218
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
4. Nadvore{nite granici i
[engen
- Grani~nata policija s# u{te
nema soodvetna tehni~ka
oprema i buxetski resursi.
- Policiskite stanici
nadle`ni za nadzor na
granicite s# u{te nemaat
pristap do centralnata baza
na podatoci na MVR.
NPAA 2012
Komentar
4. Nadvore{nite granici i [engen
- Vrz osnova na Zakonot za grani~na kontrola, }e se donesat
pove}e podzakonski propisi.
- ]e se potpi{e Protokolot za vospostavuvawe i
funkcionirawe na zaedni~kiot kontakt-centar za
policiska sorabotka so Albanija.
- Vospostavuvawe i operacionalizacija na zaedni~kite
me{ani patroli so Srbija.
- Vospostavuvawe zaedni~ki kontakt-centar za policiska
sorabotka so Republika Albanija.
- U~estvo vo zaedni~kite operacii na Fronteks.
- Kadrovski }e se ekipiraat timovite od mobilnata
edinica za operativna primena na analiza na rizik i
otkrivawe na ilegalni migranti.
- Zajaknuvawe na institucionalnite i funkcionalnite
kapaciteti na NKCGU, so prezemawe na del od
nadle`nostite na porane{nata Nacionalna komisija za
IGU, preku formirawe rabotno telo vo ramkite na NKCGU
za sledewe na aktivnostite predvideni so Akciskiot
plan za IGU.
- Implementacija na Elaboratot za minimum/optimum
standardi za tehni~ko opremuvawe na policiskite
stanici za grani~ni proverki i grani~en nadzor.
- Otpo~nuvawe so aktivnostite za IT povrzuvawe na PS za
grani~en nadzor so centralnata baza na podatoci vo MVR.
- Zavr{uvawe na vtorata faza na proektot „Tetra”, so {to
bi se postignala pokrienost na 65% od teritorijata.
- ]e se obezbedi celosna operativnost na digitalniot
radiosistem TETRA, so {to }e se zaokru`i informati~kotehnolo{kata struktura na IGU.
- Implementacija na potpi{anite memorandumi za
razbirawe me|u instituciite {to imaat nadle`nost vo
IGU (kontinuirana aktivnost).
- Vo NPAA 2012 se predvideni prete`no
merki za harmonizacija na zakonodavstvoto
i drugi redovni aktivnosti, kako
podnesuvawe izve{tai, implementacija na
akti, formirawe me|uresorski grupi, no ne
i merki za efektivna implementacija na
zakonodavstvoto, kako i konkretni merki
za kone~no nadminuvawe na zabele{kite od
strana na EK, od koi nekoi se povtoruvaat
nekolku godini po red.
- Del od aktivnostite se prefrluvaat od godina
vo godina. MVR prodol`uva so praktikata
na la`no prika`uvawe na napredokot i
sproveduvawe reformi za vreme na ocenskite
misii i vo izve{taite, preku nevidena
zloupotreba i verbalni manipulacii so
instrumentite, strategijata i akciskiot plan
i drugi akti i potapkite na donesuvawe i
primena na aktite, dokolku vo kontinuitet se
analiziraat site dokumenti od izminatite
godini, no i vo pretstojniot period, a vo
su{tina nema nikakvi zna~itelni fakti~ki
rezultati vo implementacijata na istite, u{te
od ocenskite misii za vizna liberalizacija,
koga pogolemiot broj aktivnosti na MVR se
sveduvaa na prefrlawe od {uplivo vo prazno.
- Aktivnostite na koi treba da im se dade
prioritet vo ovoj sektor vidlivo se
zaboravaat i se zamenuvaat so drugi ~ija{to
itnost e sporna.
219
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Sproveduvawe na Nacionalniot akciski plan za razvoj na
vospostaveniot sistem na IGU.
- Izmena na statusot na NKCGU, so cel zajaknuvawe na
negovite nadle`nosti i funkcii.
- Operacionalizacija na bazata na podatoci vo ramkite na
Informacioniot sistem za IGU.
- Povrzuvawe na PS za GN so centralnata baza na podatoci
vo MVR.
- Decentralizacija na buxetskoto rabotewe na grani~nata
policija.
- Celosna operativnost na digitalniot radiosistem Tetra
– Realizirawe na tretata faza od proektot, so {to }e se
obezbedi pokrienost na maksimum 90% od teritorijata.
- Nadgraduvawe na postojniot SKPV, so cel da se ovozmo`i
avtomatska i centralizirana proverka na dol`inata na
prestojot na strancite
220
Komentar
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
5. Sudska sorabotka vo
gra|anskite i vo krivi~nite
predmeti
- Donesen e nov Zakon za
me|unarodna sorabotka vo
krivi~nata materija, so koj
se obezbeduva obemna pravna
ramka, no negovata primena
}e zapo~ne so primenata na
noviot ZKP vo noemvri 2012.
- Ispra}aweto oficer za vrska
vo Evropravda dopolnitelno
}‌e ja zgolemi sorabotkata.
NPAA 2012
5. Sudska sorabotka vo gra|anskite i krivi~nite
predmeti
- Poveduvawe postapka za ratifikacija na Tretiot
dopolnitelen protokol na Konvencijata za ekstradicija
na Sovetot na Evropa od 10 septemvri 2010, potpi{an na
10.11.2010.
- Sklu~uvawe/ratifikacija na bilateralnite dogovori
so sosednite zemji, za pravna pomo{ vo gra|anskite i
vo krivi~nite predmeti, za me|usebno priznavawe i
izvr{uvawe na sudskite odluki i za ekstradicija i
za transfer na osudeni lica: sklu~uvawe so Kosovo,
ratifikacija so Srbija, Crna Gora i so Bosna i
Hercegovina, kako i ratifikacija na Dogovor za
ekstradicija so Hrvatska.
- Sproveduvawe na Dogovorot za sorabotka me|u Republika
Makedonija i EVROPRAVDA (EUROJUST).
Komentar
- Sli~ni manipulativni igri se primenuvaat
i so sistemot na IGU i so rezultatite vo
implementacijata na Strategija i Akciskiot
plan. Dovolno e da se zeme predvid faktot
deka zgradata koja{to be{e izgradena so
pari na EU za potrebite na NKC za IGU i za
grani~nata policija so godini, vo najgolem
del, e prenameneta za kancelarii na drugi
slu`bi od MVR, zaradi prevrabotenosta do
koja se dojde vo me|uvreme, vrabotuvawe
partiski vojnici, osven eden del vo
prizemjeto i na prviot kat, kade {to e
pritesnet NKC za IGU i kade {to zaradi
vizuelen efekt se {etaat ekspertite od EK i
od zemjite-~lenki vo ramkite na ocenskite
misii.
- Za sistemot „Tetra”, pak, e ve}e izli{no da
se komentira. Iako se vospostavuva godini
nanazad i so godini se nabavuva opremata
i se operacionalizira, toj e povtorno
nefunkcionalen, odnosno samo se manipulira
so faktot kolkava e i kolkava }e bide negovata
pokrienost vo odreden period. Najtragi~no e
toa {to se raboti za institucija so ogromen
buxet, i dodeka za drugi nebitni vedna{
se nao|aat sredstva, rabotite vo vrska so
TETRA so godini se odol`uvaat i s# u{te se
planiraat na sreden rok.
- So godini se prezemaat aktivnosti za
vospostavuvawe pristap na site involvirani
vo grani~noto upravuvawe i bezbednost do
bazite na podatoci vo MVR, no toj s# u{te ne e
vospostaven. Isto taka, so godini se zboruva
za nadgradba na bazite na podatoci, a tie s#
u{te se planiraat na sreden rok.
221
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
6. Policiska sorabotka
6. Policiska sorabotka
- ]e se donesat pove}e pravni akti vo oblasta na
- Operativniot dogovor so
policiskata sorabotka.
Evropol zna~itelno }‌e
- ]e se izvr{at izmeni i dopolnuvawa na pove}e zakoni.
ja olesni razmenata na
- Zakon za ratifikacija na Konvencija na za{tita na
analiti~ki podatoci, so cel
`enite od doma{no i seksualno nasilstvo.
da se podobri borbata protiv
- Potpi{uvawe na Dogovorot me|u Ministerstvoto
organiziraniot kriminal i
za vnatre{ni raboti na Republika Makedonija i
terorizmot.
Ministerstvoto za vnatre{ni raboti na Republika
- Formirana e rabotna grupa so
Albanija za otvorawe i funkcionirawe na zaedni~ki
cel da se razvie strategija za
kontakt-centar za policiska sorabotka.
obuka na policijata, no ova s#
- Donesuvawe na Upatstvo za definirawe na statusot i
u{te ne e napraveno.
nadle`nostite na ILECUs edinicata.
- Celosnoto sproveduvawe na
- So Evropol }e se potpi{e bilateralen dogovor za
novite organizacioni {emi
povrzuvawe na kompjuterskite mre`i i Memorandum
na regionalnite SVR sepak e
za razbirawe so cel da se vospostavi nova bezbedna
popre~eno, poradi nedostig
komunikaciska vrska.
od personal.
- Ministerstvoto za vnatre{ni raboti }e nominira oficer
- Postojat obidi za
za vrska vo sedi{teto na Evropol, vo Hag, Holandija.
politizacija na policijata i
- ]e se formiraat istra`nite centri i pravosudnata
nejzinata rabota, vklu~uvaj}i
policija, vo soglasnost so Zakonot za krivi~nata
go i sproveduvaweto istragi.
postapka.
- Izmenite vo Zakonot za
- Kapacitetite na Sektorot za me|unarodna policiska
vnatre{ni raboti sozdadoa
sorabotka }e se zajaknat so 8 novi izvr{iteli, od koi 2
mo`nost za namaluvawe
vo Oddelenieto za Evropol, i }e se nominiraat oficeri
na platite na vrabotenite
za vrska vo Edinicata za me|unarodna koordinacija na
vo MVR vo slu~aj na
organite nadle`ni za sproveduvawe na zakonot (ILECUs).
rasporeduvawe na ponisko
- ]e prodol`i procesot na materijalno-tehni~ko
rabotno mesto, kako
opremuvawe na Oddelenieto za za{tita na svedocite.
rezultat na promenite vo
- ]e prodol`at aktivnostite za sproveduvawe na Akciskiot
sistematizacijata, {to mo`e
plan za implementacija na Zakonot za krivi~nata
da ja namali stabilnosta na
postapka.
vrabotuvaweto vo policijata.
- ]e prodol`i realizacijata na aktivnostite od Akciskiot
plan za implementacija na Strategijata za malo i lesno
oru`je.
222
Komentar
- NPAA 2012 ne predviduva nitu edna
merka preku koja efektivno }e odgovori
na zabele{kata na Komisijata vo odnos
na depolitizacijata na policijata i
voveduvaweto sistem na kariera. O~igledno,
treba da se prodol`i partizacijata.
- Strukturata vo ova poglavje e haoti~na,
obremeneta so mnogu informacii koi ja
pravat nejasna, o~igledno od manipulativni
pobudi.
- Vo uslovi koga nema nikakov napredok na
poleto na reformite, MVR prodol`uva
so praktikata na la`no prika`uvawe na
napredokot i sproveduvawe reformi za vreme
na ocenskite misii i vo izve{taite, preku
nevidena zloupotreba i manipulacii so
instrumentite, strategijata i akciskiot plan.
Imeno, ako vo kontinuitet se analiziraat
site dokumenti vo izminative godini, no i
vo pretstojniot period, MVR postojano nosi
razni strategii i akciski planovi, pa gi
revidira, pa pravi analizi na postojnite
akciski planovi i na potrebata od revizija
i evaluacii za stepenot na realizacija, a vo
su{tina nema nikakvi fakti~ki rezultati
vo implementacijata na istite, u{te od
ocenskite misii za vizna liberalizacija,
od koga mnozinstvoto aktivnosti na MVR
se sveduvaat na prefrlawe od „{uplivo vo
prazno”.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
- Postojano se formiraat, pa se preimenuvaat i
transformiraat raznorazni oddeli, edinici
i koordinativni centri, komisii, a vsu{nost
se raboti samo za {minka bez nikakvi realno
merlivi rezultati od nivnoto funkcionirawe,
so cel da se postigne soodvetna politi~kopartiska kadrovska postavenost na istite i
eliminacija na preostanatite spored ovaa
Vlada nepodobni kadri od soodvetnite
pozicii vo MVR.
- So godini se rabote{e na sklu~uvaweto na
operativniot dogovor so Evropol, a sega i na
negovata implementacija.
- Faktot deka Centarot za
obuki nema poseben buxet vo
ramkite na MVR go ograni~uva
kapacitetot za terensko i
strate{ko planirawe na
obukite.
- Prijaveni se okolu 160
slu~ai na netransparentni
vrabotuvawa na slu`benici
vo SVR, bez prethodno
oglasuvawe na slobodni
rabotni mesta.
- Oddelenieto za za{tita
na svedoci s# u{te nema
soodvetna oprema. Ne
se dovolni merkite za
obezbeduvawe nadomest na
`rtvite na organiziraniot
kriminal.
7. Trgovija so lu|e
- Treba da se obezbedi
seopfaten i
multidisciplinaren pristap,
orientiran kon `rtvite
na nelegalnata trgovija so
lu|e, kako i da se podobri
proaktivnata identifikacija
na `rtvite od stranstvo i
onie vo zemjata.
Komentar
7. Trgovija so lu|e
- ]e se izvr{i evaluacija na ispolnetosta na
Nacionalniot akciski plan za borba protiv trgovijata so
lu|e i ilegalnata migracija 2009–2012.
- Nacionalnata komisija za borba protiv trgovijata so
lu|e i ilegalnata migracija }e donese nova Strategija so
Akciski plan za periodot 2013–2015.
- Vo NPAA 2012 ne e predvideno potpoglavje
so merki za borba protiv trgovijata so
lu|e. Najverojatno se smeta deka ovoj del e
opfaten vo potpoglavjeto policiska sorabotka
i organiziran kriminal. Planiraj}i gi
aktivnostite na ovoj na~in, nema da mo`e da
se odgovori na zabele{kite od Izve{tajot za
napredokot.
223
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
8. Borba protiv
organiziraniot kriminal
- Samo 64% od vkupniot
broj rabotni mesta vo
Centarot za suzbivawe na
organiziraniot i seriozen
kriminal se popolneti, so
{to se popre~uva nivnata
efikasnost.
- Nacionalnata baza za
razuznava~ki podatoci nema
da bide funkcionalna pred
krajot na 2012.
- Me|unarodniot centar za
koordinacija, koj mo`e da
ja podobri razmenata na
informacii me|u organite
za sproveduvawe na zakonot,
s# u{te ne e formiran.
Vladata donese Strategija
i Akcionen plan za taa cel,
no nedostigaat soodvetni
buxetski sredstva.
- Direktnata vme{anost na
ministerot za vnatre{ni
raboti vo odobruvaweto na
sledeweto ostanuva vo sila,
a Zakonot za sledewe na
komunikaciite doprva treba
da se izmeni.
- Postojniot parlamentaren
nadzor nad koristeweto na
naredbite za sledewe treba
da se zajakne.
224
NPAA 2012
Komentar
8. Borba protiv organiziraniot kriminal
- Natamo{no tehni~ko opremuvawe i obuki na
Ministerstvoto za vnatre{ni raboti, Upravata za
finansiska policija, Javnoto obvinitelstvo i Upravata
za spre~uvawe na perewe pari vo oblasta na borbata
protiv organiziraniot kriminal.
- ]e se zajaknat kapacitetite na Centarot za borba protiv
organiziraniot kriminal preku: kadrovsko zajaknuvawe,
materijalno-tehni~ko opremuvawe i specijalizirani
obuki.
- Vo 2013 godina }e se izgotvi studija za izvodlivost za
vospostavuvawe Nacionalen koordinativen centar za
borba protiv organiziraniot kriminal.
- ]e se donese praven akt so koj }e se uredi na~inot na
funkcionirawe na Nacionalniot koordinativen centar
za borba protiv organiziraniot kriminal.
- Za funkcioniraweto na Nacionalnata kriminalisti~korazuznava~ka baza na podatoci }e se donese: Odluka
za vospostavuvawe Komisija za upravuvawe so bazata
na podatoci, Uredba za na~inot na pristap, Uredba za
na~inot na obrabotka i ~uvawe na podatocite vo bazata.
- ]e se donese Strategija i Akciski plan za vospostavuvawe
Nacionalen model za kriminalisti~ko razuznavawe.
- Vo NPAA 2012 ne e predvideno potpoglavje
so merki za borba protiv organiziraniot
kriminal. Najverojatno se smeta deka ovoj
del e opfaten vo potpoglavjeto policiska
sorabotka i organiziran kriminal.
Planiraj}‌i gi aktivnostite na ovoj na~in,
nema da mo`e da se odgovori na zabele{kite
od Izve{tajot za napredokot, {to i se slu~uva,
bidej}i za golem del na zabele{kite MVR nema
isplanirano konkretni i merlivi aktivnosti
i rezultati, tuku razni redovni, proforma ili
manipulaciski aktivnosti i merki.
- Nacionalnata kriminalisti~ko-razuznava~ka
baza na podatoci se vospostavuva so godini
i nikako da se vospostavi, a kamoli da
profunkcionira. Se zabele`uva kontinuirano
odlagawe i brojni manipulacii vo vrska
so pri~inite i rokovite vo vrska so
vospostavuvaweto, a po tolku odlagawa s# u{te
se planira, duri i na sreden rok, taa da se
vospostavi i da se stavi vo funkcija.
- Se planira, duri i na sreden rok, da se
vospostavi i da se stavi vo funkcija
Nacionalniot koordinativen centar za borba
protiv organiziraniot kriminal.
- I ovde va`at istite zabele{ki za delot
policiska sorabotka.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
- Premnogu restriktivnata
i centralizirana primena
na sledeweto nesoodvetno
go tretira zgolemuvaweto
na zakanata od organiziran
kriminal.
- Carinskata uprava i
finansiskata policija nemaat
tehni~ki kapacitet za primena
na specijalnite istra`ni
merki.
- Upotrebata na specijalni
istra`ni tehniki e s# u{te
nedovolna i treba da se
zgolemi, kako i sistematskata
upotreba na finansiski
istragi.
- Strukturni problemi se s# u{te
vidlivi vo sproveduvaweto
na zakonite za borba protiv
organiziraniot kriminal.
- ^ove~kite resursi ne se
efikasno balansirani
vo razli~nite organi za
sproveduvawe na zakonite
(vi{ok policiski i carinski
slu`benici za smetka na
istra`nite sudii).
- Naporite na relevantnite
tela za sproveduvawe na
Zakonot (Ministerstvo za
vnatre{ni raboti, Javnoto
pravobranitelstvo, Carinskata
uprava i Finansiskata
policija) za borba protiv
organiziraniot kriminal
treba da se zajaknat.
NPAA 2012
Komentar
- Vo uslovi na nemawe nikakov napredok
na poleto na reformite, MVR prodol`uva
so praktikata na la`no prika`uvawe na
napredokot i sproveduvawe reformi za
vreme na ocenskite misii i vo izve{taite,
preku nevidena zloupotreba i manipulacii
so instrumentite strategija i akciski plan.
Imeno, ako vo kontinuitet se analiziraat
site dokumenti vo izminative godini, no i
vo pretstojniot period, MVR postojano nosi
razni strategii i akciski planovi, pa gi
revidira, pa pravi analizi na postojnite
akciski planovi i na potrebata od revizija
i evaluacii za stepenot na realizacijata, a
vo su{tina nema nikakvi fakti~ki rezultati
vo implementacijata na istite, u{te od
ocenskite misii za vizna liberalizacija, od
koga pove}eto aktivnosti na MVR se sveduvaat
na prefrlawe od „{uplivo vo prazno”.
- Postojano se formiraat, pa se preimenuvaat
i se transformiraat raznorazni oddeli,
edinici i koordinativni centri, komisii,
a vsu{nost se raboti samo za {minka, bez
nikakvi realno merlivi rezultati od nivnoto
funkcionirawe, so cel da se postigne
soodvetna politi~ko-partiska kadrovska
postavenost na istite i eliminacija na
preostanatite spored ovaa Vlada nepodobni
kadri od soodvetnite pozicii vo MVR.
225
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
9. Borba protiv terorizmot
- ]e se donesat izmeni i dopolnuvawa na Zakonot na
Agencijata za razuznavawe i Pravilnik za organizacija
i rabota na Upravata za bezbednost i kontrarazuznavawe,
}e se sprovede obuka na vrabotenite, kako i tehni~ko i
materijalno opremuvawe na dvete institucii.
- ]e se izgotvi Akciski plan za borba protiv terorizmot
za periodot 2012–2015 godina i }e se implementiraat
merki i aktivnosti koi proizleguvaat od Strategijata na
borba protiv terorizmot i }e se formira Koordinativno
telo.
- ]e se implementira Nacionalnata strategija za borba
protiv pereweto pari i finansiraweto terorizam.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- ]e se ratifikuva Konvencijata na ON za za{tita na
licata od prisilno is~eznuvawe.
- Natamo{no unapreduvawe i intenzivirawe na
sorabotkata na bezbednosno-razuznava~kite slu`bi,
vo me|unarodni ramki - kako na bilateralno, taka i na
multilateralno nivo.
- Usvoena e Nacionalnata strategija na
Republika Makedonija za borba protiv
terorizmot za periodot2012–2015, koja e vo
soglasnost so Strategijata na Evropskata unija
za borba so terorizmot, kako i Nacionalna
strategija za borba protiv pereweto pari i
finansiraweto na terorizmot za periodot
2012–2014. Da se nadevame deka navremeno i
efikasno }e se sproveduvaat.
- Sepak, uka`uvame na zabele{kite na EK od
minatogodi{niot izve{taj za napredokot,
spored koi „kvalitetot na istragite za perewe
pari i finansiski kriminal s# u{te treba da
se podobri”.
- Potrebni se zna~itelni
napori za da se obezbedi
celosno sproveduvawe na
reformata na policijata
vo praktikata, kako i da se
obezbedi vospostavuvawe
na nacionalna baza za
razuznava~ki podatoci.
- Ostanuva zagri`enosta vo
vrska so politizacijata na
policijata.
9. Borba protiv terorizam
- Doprva treba da se donese
Strategijata za borba protiv
terorizmot (2005–2012) koja
treba da bide vo soglasnost
so Strategijata za borba
protiv terorizam na EU i
Konvencijata za spre~uvawe
na terorizam na Sovetot
na Evropa i soodvetniot
Akcionen plan.
- Kvalitetot na istragite za
perewe pari i finansiski
kriminal treba da se
podobri.
226
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
10. Droga
10. Droga
- ]e se izrabotat akcioni planovi za aktivnost za 2012
- Koli~estvoto zapleneta
godina za site osum sektori za vnatre{ni raboti i za
droga ostana relativno
~etirite grani~ni regionalni centri.
malo, so ogled na lokacijata
- Ministerstvoto za zdravstvo }e izraboti Akciski
na zemjata, koja e edna
plan za specijalizirani obuki za droga, psihotropni
od glavnite mar{ruti
supstancii i prekursori, nameneta za pretstavnicite
za trgovija so droga na
na Ministerstvoto za vnatre{ni raboti i za Carinskata
Balkanot.
uprava.
- Carinskata uprava ne bele`i
- Dopolnitelno vrabotuvawe slu`benici vo Oddelot za
golem uspeh vo otkrivaweto
borba protiv organiziraniot kriminal.
i zaplenuvaweto na
- Izrabotka na nova strategija za droga, za {to }e se
narkoticite na granicite.
nastojuva da bidat obezbedeni soodvetni finansiski
- Kapacitetot i ~ove~kite
sredstva od IPA fondovite.
resursi vo Oddelenieto za
nedozvolena trgovija so droga
vo MVR ostanuvaat nedovolni.
11. Falsifikuvawe na evroto
- Celokupnite istra`ni
kapaciteti se slabi.
- Napraven e napredok
vo borbata protiv
falsifikuvaweto na evroto.
11. Falsifikuvawe na evroto
- Kontinuirano zajaknuvawe na materijalno-tehni~kite i
kadrovskite kapaciteti na Centralnata kancelarija za
istragi.
- ]e se donese Pravilnik za koristewe na bazata za
falsifikuvani pari i za procedurite za sorabotka
i postapuvawe me|u potpisnicite na Memorandumot za
sorabotka od oblasta falsifikuvaweto pari
- ]e se vospostavi baza na podatoci za falsifikuvawe
pari, koja }e bide del od Nacionalnata razuznava~ka
baza na podatoci. Predvideni se obuki na vrabotenite za
koristewe na bazata za falsifikuvani pari.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- ]e se prodol`i so sledewe na EU zakonodavstvoto
i so kontinuiranoto usoglasuvawe na nacionalnata
legislativa.
- Kontinuirano }e se sledat pojavite na falsifikuvani
banknoti na teritorijata na RM.
Komentar
- Za razlika od NPAA 2011, kade {to delot
za drogi be{e preobemen i haoti~en i
strukturata i sodr`inata se razlikuvaa
vo odnos na strukturata i sodr`inata na
drugite delovi od ova poglavje, vo NPAA 2012
strukturata e dobra, no re~isi odvaj ima
nekakvi informacii. Pokraj toa, nitu edna od
planiranite aktivnosti nema da odgovori na
zabele{kata na Komisijata, (osven ako ne se
smetaat obukite).
- Predvidenite aktivnosti realno }e ja
podobrat slikata i usoglasenosta vo
podra~jeto dokolku se nadovrzeme na
postignatoto vo ovaa oblast vo izminative
godini, iako povtorno se postavuva pra{aweto
za kapacitetite koi }e mo`at da go ponesat
tovarot na implementacijata. S# u{te ostanuva
otvoreno pra{aweto za istra`nite kapaciteti
vo ovaa oblast.
227
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
12.Carinskata sorabotka
228
NPAA 2012
12.Carinskata sorabotka
- Podobruvawe na institucionalnata struktura za
sproveduvawe na Konvencijata za me|usebna pomo{ i
sorabotka me|u carinskite slu`bi.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Pristapuvawe kon Konvencijata za upotreba na
informati~kata tehnologija za carinski celi i kon
Konvencijata za me|usebna pomo{ i sorabotka pome|u
carinskite slu`bi so soodvetnite akti.
Komentar
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
POGLAVJE 25. NAUKA I ISTRA@UVAWE
Pristapno partnerstvo - Zajaknuvawe na kapacitetite za istra`uvawe i tehnolo{ki razvoj zaradi obezbeduvawe uspe{no u~estvo vo ramkovnite
programi na Zaednicata. Da se zapo~ne so podgotovka na integrirana politika za istra`uvawe i da se prezemat aktivnosti za integrirawe vo Evropskata
istra`uva~ka oblast.
Srednoro~ni prioriteti - Da se primeni integrirana istra`uva~ka politika
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
1. Politika za istra`uvawe
- S# u{te ne e vovedena
Nacionalnata strategija
za nau~noistra`uva~ka i
razvojna aktivnost 2011–
2020 godina.
- Se namali buxetot za 2011 za
programata za istra`uvawe
i tehnolo{ki razvoj, vo
sporedba so nivoto od 2010
godina.
- Ograni~eni se finansiskite
sredstva i ostanuvaat
slabi kapacitetite na
istra`uva~kite ustanovi.
1. Politika za istra`uvawe
- Izmeni na Zakonot za nau~no-istra`uva~ka dejnost, so cel
da se sozdade pravna osnova za donesuvawe podzakonski
propis za izbor na nau~ni centri za izvonrednost.
Vo istiot kontekst, utvrduvawe na kriteriumite za
proglasuvawe na centrite na izvonrednost.
- Usvojuvawe na Nacionalnata programa za
nau~noistra`uva~ka dejnost 2012–2016.
- Usvojuvawe na programa za tehnolo{ki razvoj, vo koja }e se
utvrdat nasokite za razvoj na politikite i aktivnostite vo
tehnolo{kiot razvoj, i prioritetnite podra~ja na razvojni
istra`uvawa, vo funkcija na tehnolo{kiot razvoj.
- Formirawe Odbor za eti~nost.
- Formirawe Komitet za tehnolo{ki razvoj, sostaven od {est
ministri.
- Proektot za „Nabavka na nastavno-nau~na i istra`uva~ka
oprema za javnite nau~ni instituti i za dr`avnite
univerziteti.
- Proektot „Prevod na 1.000 stru~ni, nau~ni knigi i
u~ebnici.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Prodol`uvawe na proektot za nabavka na nastavno-nau~na
i istra`uva~ka oprema, kako i proektot „Prevod na 1.000
stru~ni, nau~ni knigi i u~ebnici.
- Finansiska poddr{ka na mladiot nau~noistra`uva~ki
kadar
- Finansirawe na nau~noistra`uva~kite programi, odnosno
proekti na javnite nau~noistra`uva~ki institucii.
- S# u{te otsustvuva koherentnata nacionalna
politika za nauka i istra`uvawe. Vladata
da donese strategiski dokument (vo {iroka
konsultacija so politi~kite, stopanskite,
nau~nite akteri i so gra|anskoto
op{testvo) po primerot na Evropa 2020
(ili Srbija 2020), so koj }e se definira
razvojnata nasoka na Makedonija i ulogata
na site faktori. Mora da se definiraat
prioritetnite oblasti kade {to mo`e
da se kreira komparativna prednost
i vo takvite aktivnosti da se naso~at
resursite koi o~igledno gi ima, a se tro{at
neproduktivno.
229
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
2. Ramkovni programi
- U~estvoto vo aktivnostite
„Marija Kiri” i vklu~enosta
na MSP ostanuvaat na mnogu
nisko nivo.
2. Ramkovni programi
- Zadr`uvawe na pozitivniot trend na aplikacii za u~estvo
preku informirawe i obuki.
- Realizirawe aktivnosti so cel da se intenzivira
mobilnosta na makedonskite istra`uva~i i povrzanosta so
biznis-sektorot - Marija Kiri aktivnosti.
- Realizirawe na aktivnostite so cel da se postigne
pogolema vklu~enost na malite i na sredni pretprijatija vo
FP7.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Diseminacija na informacii za VII Ramkovna programa,
so cel da se obezbedi pogolema informiranost i
transparentnost za mo`nostite {to gi nudi Programata, so
poseben akcent na aktuelnite povici.
- Podgotovka na istra`uva~kiot i na biznis-sektorot za
pretstojnata Ramkovna programa Horizont 2020.
- Iako napredok vo odnos na ramkovnite
programi e za pozdravuvawe, problemati~no
e toa {to tie vo otsustvo na doma{ni
fondovi za poddr{ka na istra`uvawata
ostanuvaat edinstven realen instrument
za poddr{ka na istra`uva~kata politika,
i pokraj toa {to se zamisleni kako
komlementaren instrument. Potrebni se
mnogu pogolemi vlo`uvawa na dr`avata
vo istra`uvawata, {to na sreden rok bi
povleklo i pogolema aktivnost na biznissektorot.
230
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
3. Evropski istra`uva~ki
prostor
- S# u{te se mali investiciite
vo istra`uvawata, vklu~uvaj}
i go i javniot i privatniot
sektor (0,2% od BDP vo
2010).
- Poradi nedostig od
administrativni kapaciteti,
ne se odr`uvaat sostanocite
na pove}e upravni tela koi
se vklu~eni vo EKIO i SFMS.
3. Evropski istra`uva~ki prostor
- Podgotovka za pretstojnata Horizont 2020.
- Implementacija na aktivnostite predvideni so
Memorandumot za razbirawe so Zaedni~kite istra`uva~ki
centri.
- Implementacija na Regionalnata strategija za istra`uvawe
i razvoj na inovaciite za zemjite od Zapaden Balkan,
izgotvena vo ramkite na proektot WBC-INCO-NET.
Ministerstvoto za obrazovanie i nauka aktivno }‌e
u~estvuva i }e dade svoj celosen pridones za uspe{no
realizirawe na istata.
- Prodol`uvawe so realizacijata na aktivnostite vo ramkite
na programite EUREKA, KOST I MAAE.
- Podatocite na Svetskiot ekonomski
forum, odnosno Izve{tajot za globalnata
konkurentnost se alarmantni, bidej}i
svedo~at za konstanten pad na Republika
Makedonija na poleto na inovaciite.
Imeno, kaj grupata indikatori „Inovacii”,
Makedonija od 92 mesto na svetsko nivo
vo 2009 godina padnala na 105 mesto
vo 2011 godina. Toa najmnogu se dol`i
na namaluvaweto na rangot vo odnos na
idnikatorot „Tro{ewe na kompaniite za
istra`uvawe i razvoj” od 71 (2009) na 109
(2011). Dopolnitelno, zagri`uva~ki e i
indikatorot „Dostapnost na nau~nicite i
in`enerite” vo odnos na koj Makedonija od
61 mesto (2009) padnala na 114 mesto (2011),
{to e negativen indikator za prisustvoto
na stru~en kadar i profilot na rabotnata
raka vo dr`avata. Sli~ni se i podatocite na
Svetska banka, koja Makedonija ja smestuva
na opa{kata ne samo na Evropa, tuku i na
regionot, so prose~ni 0,2% od BDP javni
vlo`uvawa vo istra`uvawa i razvoj vo
periodot 2005–2010 godina.
231
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
POGLAVJE 26. OBRAZOVANIE I KULTURA
Pristapno partnerstvo - Kompletirawe na zakonodavnata i na administrativnata ramka za upravuvawe so programite Do`ivotno u~ewe i Mladite vo
akcija i jaknewe na telata za sproveduvawe.
Izve{taj za napredokot 2008
1. Obrazovanie, obuka i mladi
- Potrebni se dopolnitelni napori za
postignuvawe na reperite za Obrazovanie
i Obuka 2020, osobeno kaj pret{kolskoto
obrazovanie i do`ivotnoto u~ewe za vozrasni.
- Sredstvata raspredeleni za obrazovanie
ostanuvaat niski.
- Postojat seriozni regionalni razliki vo
pristapnosta do obrazovanieto, osobeno vo
pret{kolskoto obrazovanie.
- Ograni~ena interakcija me|u pripadnicite na
etni~kite zaednici.
- Potrebno e namaluvawe na stapkata na
predvremeno napu{tawe na obrazovniot proces
od strana na Romite.
- Strukturiranoto obu~uvawe na nastavnicite
treba da se re{i.
- Naporot za povtorno vospostavuvawe na
podgotvitelnite merki za programite
„Do`ivotno u~ewe” i „Mladite vo akcija” e
neadekvaten i pod nivoto pobarano od EU, i
pokraj donesuvaweto na izmenite na Zakonot
za formirawe na Nacionalnata agencija za
evropski obrazovni programi i mobilnost od
strana na Sobranieto.
232
NPAA 2012
1. Obrazovanie, obuka i mladi
- Realizacija na istra`uvaweto ,,Pozitivni vlijanija na vospitno-obrazovnata rabota vo
detskite gradinki vrz uspehot na u~enicite vo sovladuvaweto na nastavnite programi vo prvo
oddelenie”.
- Aktivnosti na Dr`avniot prosveten inspektorat za kontrola na javnite predu~ili{ni
ustanovi, vo delot na vospitno-obrazovniot proces.
- Natamo{na implementacija na programata „Integracija na ekolo{kata edukacija vo
makedonskiot obrazoven sistem” vo predu~ili{nite ustanovi.
Legislativa / nastavni planovi / koncepcii
- Donesuvawe na Zakon za srednoto obrazovanie.
- Voveduvawe na pretpriemni~ko u~ewe vo nastavnite planovi i programi.
- Sproveduvawe na razli~ni vidovi obuki za nastavnicite.
- Jaknewe na kapacitetite za obezbeduvawe poddr{ka na EMIS.
- Jaknewe na regionalnata sorabotka, preku prodol`uvawe na ve}e vospostavenite mre`i i
vospostavuvawe novi.
Obezbeduvawe kvalitet vo osnovnoto i vo srednoto obrazovanie
- ]e prodol`i implementacijata na aktivnostite za obezbeduvawe kvalitet vo osnovnoto i vo
srednoto obrazovanie.
Socijalna kohezija i ednakvost
- Poddr{ka na u~enicite so posebni obrazovni potrebi
- Aktivnosti za socijalna inkluzija na Romite po pat na obrazovanie i obuka.
- Implementacija na Strategijata za integrirano obrazovanie.
Investiciski proekti i decentralizacija
- Prodol`uvawe na unapreduvaweto na obrazovnata infrastruktura vo osnovnoto obrazovanie.
- Prodol`uvawe na unapreduvaweto na obrazovnata infrastruktura vo srednoto obrazovanie.
- Zavr{uvawe na izgradbata na zapo~natite sportski sali i potrebnite rekonstrukcii na
u~ili{tata, kako i zapo~nuvawe na izgradbata na 13 sportski sali vo osnovnite u~ili{ta..
- Prodol`uvawe na izgradbata na 20 u~ili{ta od prvata faza na Proektot za monta`ni
u~ili{ta vo ruralnite sredini.
- Izgradba na sportski sali za pet sredni u~ili{ta.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Srednoro~ni prioriteti - Natamo{ni napori za podobruvawe na kvalitetot vo obrazovanieto, vklu~uvaj}i go i osnovnoto obrazovanie, i sozdavawe
moderen sistem za stru~no obrazovanie i obuka, kako i povrzuvawe na sektorot za visokoto obrazovanie so pazarot na trudot i ekonomskite potrebi,
i unapreduvawe na regionalnata sorabotka vo oblasta na visokoto obrazovanie.
NPAA 2012
Komentar
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Zgolemuvawe na investiraweto vo osnovnoto i vo
srednoto obrazovanie.
- Kontinuiran razvoj i unapreduvawe na nastavnite
planovi i programi i obuka na nastavnicite.
- Zavr{na godina za implementacijana programata
„Integracija na ekolo{kata edukacija vo
makedonskiot obrazoven sistem”.
Obezbeduvawe kvalitet vo osnovnoto i vo srednoto
obrazovanie
- Natamo{no u~estvo vo me|unarodnite merewa za
postignuvawata na u~enicite.
- Implementacija na aktivnostite za obezbeduvawe
kvalitet vo osnovnoto i vo srednoto obrazovanie.
Socijalna kohezija i ednakvost
- Poddr{ka na u~enicite so posebni obrazovni
potrebi.
- Poddr{ka na vklu~uvaweto na Romite vo sistemot
na obrazovanie i obuka.
- Implementacija na Strategijata za integrirano
obrazovanie.
Investiciski proekti i decentralizacija
- Prodol`uvawe na unapreduvaweto na obrazovnata
infrastruktura vo osnovnite i vo srednite
u~ili{ta.
- Izgradba na 24 u~ili{ta od vtorata faza na
Proektot za izgradba na monta`ni u~ili{ta vo
ruralnite sredini.
- Otpo~nuvawe na izgradbata na 25 sportski sali vo
2013 g.
- Ako zboruvame za prviot reper vo Obrazovanie i obuka 2020, toj glasi vaka: barem
95% od decata na vozrast me|u 4 godini i vozrasta na koja zapo~nuva zadol`itelnoto
osnovno obrazovanie treba da posetuvaat predu~ili{na ustanova. Vo nitu edna od trite
intervencii za predu~ili{no obrazovanie ne se prepoznava kako }e se pridonese za
ispolnuvawe na reperot.
- NPAA veli „sproveduvawe razli~ni vidovi obuka”, dodeka vo Izve{tajot stoi deka
nema strukturirano obu~uvawe na nastavnicite. Potrebite za doobuka na nastavnicite
gi definira sekoe u~ili{te vo ramkite na sopstvenata samoevaluacija. Nema dr`avna
strategija/politika za profesionalen razvoj i usovr{uvawe, iako vo Zakonot stoi deka
nastavnicite se dol`ni da se usovr{uvaat.
- NPAA veli deka }e se implementira Strategijata za integrirano obrazovanie.
Strategijata e donesena vo oktomvri 2010, nejzinata implementacija ne e zapo~nata, a
ve}‌e se najavuva deka }e pretrpi i revizija.
- Implementacijata na Strategijata }e bide pomognata so pari od bilateralnata pomo{, bez
sredstva od buxetot, {to uka`uva na posvetenosta na dr`avata.
- [to se odnesuva do merkite za socijalna inkluzija na Romite, s# u{te najgolemite
proekti se sproveduvaat vo najgolem del so donatorski pari (REF, USAID, Conditional Cash
Transfer e zaem od Svetska banka) . Ne postoi oficijalen izve{taj za sproveduvaweto na
Akcioniot plan za obrazovanieto na Romite, koj be{e usvoen vo ramkite na Dekadata, no
ako se poglednat buxetskite sredstva za negova implementacija }e se vidi deka tie se
daleku pod potrebnite sredstva. Kolku {to znaeme, akcionite planovi povtorno }e se
revidiraat, iako edna{ ve}e bea revidirani.
- Povtorno se predviduvaat istite prioriteti kako i vo NPAA 2011 i NPAA 2010, a nitu
edna od aktivnostite ne soodvetstvuva na zabele{kite na EK i potrebite za razvivawe na
politikata vo sektorot obrazovanie. So ovaa programa se prodol`uvaat aktivnostite za
izgradba na sportski sali i monta`ni objekti, koi nema da pomognat vo integriraweto na
etni~kite zaednici preku obrazovanieto.
- Isklu~itelno golemata zakonodavna aktivnost povtorno }e se svede na izmeni i
dopolnuvawe na zakonite za osnovnoto, srednoto i visokoto obrazovanie, koi poslednive
godini bea menuvani i po nekolkupati, {to uka`uva na nepostoewe politika vo sektorot
i nemawe strate{ki pristap.
233
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2008
NPAA 2012
- Izgradbata na preostanatite sportski sali }e zapo~ne vo 2014 godina.
- Vlez na site op{tini od Republika Makedonija vo vtorata faza na decentralizacijata.
Stru~no obrazovanie i obuka
- Reformi vo stru~noto obrazovanie i obuka i povrzuvawe na sistemot za SOO so potrebite
na pazarot na trudot.
- Izrabotka na Strategija za razvoj na stru~noto obrazovanie i obuka vo RM.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Unapreduvawe na obrazovnata tehnologija {to se koristi za stru~noto obrazovanie i
nabavka na laboratorii za u~ili{tata za stru~no obrazovanie.
- Implementacija na Strategijata za razvoj na stru~noto obrazovanie i obuka.
Reformi vo oblasta na obrazovanieto na vozrasnite
- Izgotvuvawe i usvojuvawe na Akcionen plan za sproveduvawe na Strategijata za
obrazovanie na vozrasnite 2010–2015 za 2012 godina.
- Verifikacija na programite i licencirawe na ustanovite i instituciite ponuduva~i na
obrazovanie za vozrasnite.
- Izdavawe katalog na verificirani programi.
- Izdavawe katalog na licencirani ustanovi i institucii za obrazovanie na vozrasnite.
- Organizirawe kampawa za podigawe na svesta na naselenieto za mo`nostite vo oblasta na
obrazovanieto na vozrasnite.
- U~estvo vo realizacijata na Operativniot plan za aktivni programi i merki za
vrabotuvawe 2012 godina.
- Novi vrabotuvawa vo COV.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Usvojuvawe i implementacija na akcionen plan za natamo{no sproveduvawe na Strategijata
za obrazovanie na vozrasnite 2010–2015, za 2013 i 2014 godina.
- Razvoj na informati~ko-statisti~ki sistem za sledewe na obrazovnata mobilnost na
vozrasnite.
Visoko obrazovanie i Programi na zaednicata koi gi poddr`uvaat reformite vo sistemot
na visokoto obrazovanie
- Donesuvawe Zakon za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za visokoto obrazovanie.
- Donesuvawe Zakon za studentskiot standard.
- Donesuvawe podzakonski akti {to proizleguvaat od Zakonot za visokoto obrazovanie.
Reformi vo visokoto obrazovanie
- Aktivnosti za natamo{na implementacija na Bolowskiot proces.
- Osnovawe Sovet za razvoj i finansirawe na visokoto obrazovanie.
- Prisposobuvawe na nacionalnite proceduri za obezbeduvawe kvalitet vo visokoto
obrazovanie.
234
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
NPAA 2012
Komentar
- Zavr{uvawe na proektot za rangirawe na
visokoobrazovnite ustanovi od Republika
Makedonija.
- Prodol`uvawe na proektot Visoko obrazovanie za
vozrasni (35/45).
- Donesuvawe Programa za visokoobrazovna dejnost.
Nacionalna ramka na kvalifikacii
- Prodol`uvawe na aktivnostite za razvoj i
implementacija na Nacionalnata ramka na
kvalifikacii.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Podnesuvawe aplikacija i sproveduvawe na
postapkata za polnopravno ~lenstvo na Odborot
za akreditacija i evaluacija vo visokoto
obrazovanie vo ENQA.
- Natamo{na implementacija na Bolowskiot proces.
Programi na zaednicata i regionalna sorabotka
- Zavr{na konferencija za oficijalno zatvorawe
na Tempus programata.
- Prodol`uvawe na u~estvoto vo programata Erasmus
Mundus vo 2012 godina.
- Mobilnost na studentite od prv, vtor i tret
ciklus i na viziting-profesorite od Republika
Makedonija kon zemjite-~lenki na CEEPUS mre`ite
i obratno.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Prodol`uvawe na u~estvoto vo programata Erasmus
Mundus vo 2013 godina.
- Prodol`uvawe na u~estvoto vo tretata faza
na CEEPUS programata so naziv „Od razmena do
istra`uvawe”.
- Prodol`uvawe na u~estvoto vo Inicijativata
za sorabotka vo oblasta na reformite na
obrazovanieto vo Jugoisto~na Evropa ERI SEE.
- Godinava povtorno vo agendata e staven Zakonot za mladite. Pra{awe e dali so zakon
mo`e da se pottikne mladinski aktivizam i otvoreni umovi za otvoreno op{testvo i
dali mo`e da se obezbedi studentski standard. Zakonite treba da bidat samo eden od
instrumentite na politikata vo sektorot.
- Vladata veti deka Makedonija }e u~estvuva vo me|unarodnoto ocenuvawe za
postignuvawata na u~enicite PISA 2009 godina, no toa ne se slu~i. Poslednata PISA
vo koja u~estvuva{e Makedonija be{e vo 2000 godina. Merewata na PISA obezbeduvaat
podatoci za indikatorite po koi Makedonija mo`e da se sporeduva so drugite dr`avi vo
svetot, a istovremeno obezbeduva podatoci so koi treba da se pravat analizi koi{to }e
se koristat pri kreiraweto na obrazovnite politiki.
- Makedonija ja nema vo novata studija „Klu~ni indikatori za obrazovanieto vo Evropa
2012”, vo izdanie na Agencijata za obrazovanie, audiovizuelni politiki i kultura na EU
(za razlika od Hrvatska i Turcija, kako zemji-kandidati koi se opfateni), samo poradi
faktot {to oficijalnata statistika vo dr`avata ne sobira relevantni podatoci koi
mo`at da se koristat za razli~ni me|unarodni studii i sporedbi, a {to e u{te postra{no
nepostoeweto na vakvi podatoci go onevozmo`uva razvojot na obrazovnite politiki,
bazirani na podatoci i analiza.
- Namesto da po~ne da ja primenuva, Vladata doprva planira da ja revidira Strategijata za
integrirano obrazovanie, iako prvi~no be{e planirano implementacijata da zapo~ne
vo 2011 godina. Se postavuva pra{aweto dali se raboti za deficit na kapacitet ili
deficit na politi~ka volja?
- Niska efikasnost na operativnite planovi za realizacijata na aktivnite merki za
vrabotuvawa, kako i generalno nepostoewe na korelacija na ponudata na obrazovniot
sistem so pobaruva~kata na pazarot na trudot, za {to dokaz e najgolemata stapka na
nevrabotenost (od 50 %) vo svetski ramki, kaj mladata populacija na vozrast od 15 do 29
godini.
- NAEOPM povtorno }e po~ne da raboti pod zajaknat monitoring i kontrola. Koj }‌e
odgovara za {tetata {to be{e napravena so toa {to Makedonija dve godini nema
funkcionalna institucija – NAEOPM, poradi napraveniot kriminal so pereweto pari
vo 2009? Sega NAEOPM povtorno se nao|a na po~etok, odnosno ovaa institucija }e treba
odnovo da gi jakne svoite kapaciteti za da mo`e da zapo~ne procesot na akreditacija
na sreden rok, a vo me|uvreme mladinskite organizacii od Makedonija ne }e mo`at da gi
koristat sredstvata od programite „Mladite vo akcija” i „Do`ivotno u~ewe”.
235
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2008
NPAA 2012
Mladi
- Usvojuvawe i implementacija na Zakonot za mladite.
- Revizija na Nacionalnata strategija za mladite i izrabotka na Akcionen plan (2012–2015)
za sproveduvawe na Nacionalnata strategija za mladite.
- Izrabotka na lokalni mladinski strategii.
- Formirawe lokalni soveti na mladite.
- Formirawe Dr`aven sovet za mladite.
- Kapitalni investicii za podobruvawe na sportskata infrastruktura.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Formirawe lokalni soveti na mladite.
- Izrabotka na lokalni mladinski strategii.
- Dodeluvawe stipendii za mladite talentirani sportisti.
- Prodol`uvawe na kapitalnite investicii za podobruvawe na sportskata infrastruktura.
3.26.2 Programi na Zaednicata
NAEOPM:
- Podgotovka i usvojuvawe na rabotni programi za podgotvitelnata faza 2012 za programite
„Do`ivotno u~ewe i za „Mladite vo akcija”.
- Potpi{uvawe Dogovor me|u Nacionalnata agencija za evropski obrazovni programi i
mobilnost i Generalniot Direktorat za obrazovanie i kultura na Evropskata komisija za
podgotvitelnata faza 2012 godina.
- Obuka na vrabotenite i administrativno zajaknuvawe na kapacitetite na NAEOPM, so cel da
se implementiraat programite i drugite podgotvitelni aktivnosti
- Organizirawe na 12 info-denovi za programata „Do`ivotno u~ewe” i 8 info-denovi za
programata „Mladite vo akcija” vo Skopje i po regioni.
- Odr`uvawe i nadgraduvawe na veb-portalite na NAEOPM.
- Menaxirawe na `ivotniot ciklus na pilot-proektite od programite „Do`ivotno u~ewe” i
„Mladite vo akcija”.
- Kadrovsko zajaknuvawe na NAEOPM - vrabotuvawe na 3 lica vo 2012 godina.
Ministerstvo za obrazovanie i nauka
- Dopolnuvawe na Metodologijata za vtorostepenite kontroli na raboteweto na NAEOPM so
listi za proverka.
- Odobruvawe na Godi{nata rabotna programa na NAEOPM.
- Vtorostepeni kontroli na raboteweto na NAEOPM.
- Vtorostepeni kontroli na krajnite korisnici na NAEOPM.
236
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
NPAA 2012
Komentar
SREDNORO^NI PRIORITETI
NAEOPM
- Diseminacija i eksploatacija na rezultatite od
realiziranite proekti vo ramkite na akciite od
sektorskite programi.
- Podgotovki na NAEOPM za koordinirawe na
Europas.
- Dobivawe akreditacija na NAEOPM za celosen
decentraliziran menaxment na evropskite
obrazovni programi.
Ministerstvo za obrazovanie i nauka
- Kontinuiran monitoring i supervizija na rabotata
na NAEOPM.
- Izdavawe godi{na Deklaracija za garancija za
raboteweto na NAEOPM.
- Odobruvawe na Godi{nata rabotna programa na
NAEOPM.
- Vtorostepeni kontroli na raboteweto na NAEOPM.
- Vtorostepeni kontroli na krajnite korisnici na
NAEOPM.
EU programa „Do`ivotno u~ewe “ – centralizirani
akcii
- Potpi{uvawe Memorandum za razbirawe
za u~estvoto na Republika Makedonija vo
centraliziranite akcii na programata „Do`ivotno
u~ewe” vo 2012 i 2013 godina.
Programa „Evropa za gra|anite 2007–2013”
- Prevod, podgotovka i pe~atewe na Vodi~ot za
programata „Evropa za gra|anite 2007–2013” na
albanski jazik.
- Organizirawe poseti i odr`uvawe na 5 prezentacii
vo op{tinite vo RM za promocija na komponentite i
potkomponentite na programata.
237
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2008
NPAA 2012
- Organizirawe i odr`uvawe info-denovi za promocija na komponentite i potkomponentite na
programata.
- U~estvo na sostanocite na kontakt-to~kite i na Komitetot na programata „Evropa za gra|anite”.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- A`urirawe na bazata podatoci na potencijalnite u~esnici vo programata.
2. Kultura
- Investiciite vo kulturata ne se ramnomerno
raspredeleni vo site op{tini vo dr`avata i
ne ja reflektiraat multietni~kata struktura na
dr`avata.
238
2. Kultura
Proekt za digitalizacija na kulturnoto nasledstvo
- ]e se sproveduvaat natamo{ni aktivnosti za vnesuvawe podatoci vo Nacionalniot
informativen sistem za kulturnoto nasledstvo.
- ]e profunkcionira veb-stranicata za Nacionalniot informativen sistem.
Razvoj na Kreativni industrii
- ]e se promovira Nacionalnata strategija za razvoj na kreativnite industrii.
- ]e se realiziraat tematski rabotilnici za kreativnite industrii.
Regionalna programa za kulturno nasledstvo na Jugoisto~na Evropa
- ]e se formira Nacionalna rabotna grupa za implementacija na proektot na nacionalno
nivo.
- ]e se podgotvi Revizija na listata na prioritetni intervencii i }e se izgotvat
Preliminarni tehni~ki procenki i rehabilitaciski proekti za novite spomenici/
lokaliteti na LPI.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
NPAA 2012
Komentar
- Organizirawe info-denovi za promocija na
komponentite i potkomponentite na programata.
- U~estvo na sostanocite na kontakt-to~kite i na
Komitetot na programata „Evropa za gra|anite”.
Pilot-proektot za lokalen razvoj na regionot Debar
i Reka (Regionalnata programa za kulturno i prirodno
nasledstvo vo Jugoisto~na Evropa - Komponenta C)
- ]e se pristapi kon zavr{uvawe na Dijagnosti~kata
faza od izrabotkata na Razvojnata strategija.
- ]e se realiziraat aktivnostite predvideni so
Komunikaciskata strategija.
Sorabotka so UNESKO
- ]e se organiziraat dva sostanoka na Me|unarodniot
komitet za organizacija na Tretata svetska
konferencija, {to }e se odr`i vo 2013 godina.
- ]e se prodol`i so implementacija na IPA proektite
„CULTEMA”“ i IPA proektot „CHERPLAN”.
Programata na Zaednicata „Kultura” 2007 – 2013
- Se predviduva u~estvo na KKT Makedonija na
9 nastani (seminari, rabotilnici i sl.) vo
Makedonija.
- ]e se realiziraat na 10 nastani (info-denovi,
rabotilnici, seminari) vo organizacija na KKT
Makedonija.
- Se planira realizirawe na 5 nastani vo Makedonija,
vo sorabotka so drugite kulturni kontakt-to~ki.
- ]e prodol`i kontinuiranoto davawe tehni~ka
pomo{ na operatorite pri podgotovkata na proektaplikaciite.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- ]e se prodol`i so sproveduvawe na programata
„Kultura” od strana na KKT Makedonija.
- NPAA 2012 ne predviduva nitu edna merka za podgotvuvawe na Republika Makedonija
za u~estvo vo programata MEDIA. U~estvoto vo istata e onevozmo`eno poradi toa {to
Zakonot za radiodifuzna dejnost s# u{te ne e usoglasen so Direktivata za audiovizuelni
mediumski servisi.
239
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
POGLAVJE 27. @IVOTNA SREDINA
Pristapno partnerstvo - Natamo{no usoglasuvawe na zakonite so acquis, osobeno vo odnos na kvalitetot na vozduhot, upravuvaweto so otpad i
kvalitetot na vodata i zna~itelno podobruvawe na primenata na zakonite i sledeweto na `ivotnata sredina. Zajaknuvawe na Inspektoratot za
`ivotna sredina i na drugite tela, za da se obezbedat verodostojni rezultati i efikasna primena na kazni/sankcii {to imaat razubeduva~ki efekt.
Zajaknuvawe na administrativniot kapacitet na nacionalno i na lokalno nivo i podobrena koordinacija me|u organite zadol`eni za pra{awata od
`ivotnata sredina, Podgotovka na strategiski planovi, finansiski strategii, i nacionalna strategija za upravuvawe so otpadot i plan za upravuvawe
so otpadot. Podgotovka na strategija za investirawe vo `ivotnata sredina, vrz osnova na procenetite tro{oci za usoglasuvawe.
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
1. Horizontalno zakonodavstvo
- Barawata od direktivite za ocenuvawe na vlijanieto
i strategiska ocena na vlijanieto vrz `ivotnata
sredina vo odnos na javnite konsultacii, ne se
primenuva adekvatno.
- ]e zapo~ne izrabotkata na Izve{tajot za sostojbata so `ivotnata sredina.
- ]e se izraboti Listata na pokazateli za `ivotnata sredina i indikatorite za `ivotna
sredina vo Republika Makedonija.
- ]e prodol`at aktivnostite za sproveduvawe na programata GLOBE.
- ]e se usvoi Protokolot za strate{ka ocena na `ivotnata sredina, koj proizleguva od
Konvencijata ESPO.
- ]e se donese Programa za vr{ewe inspekciski nadzor.
- Predvideno e donesuvawe Plan za upraven nadzor nad rabotata na edinicite na
lokalna samouprava.
- ]e se transponira Direktivata za ekolo{ki kriminal.
- ]e zapo~nat aktivnostite za donesuvawe na Nacionalniot plan za spravuvawe so
opustinuvaweto i ubla`uvaweto na efektite od su{ite.
- Pretstavnici od M@SPP }e u~estvuvaat na rabotilnica za INSPIRE Direktivata, vo
organizacija na regionalnata mre`a RENA.
- ]e se podgotvi koncept za transponirawe na INSPIRE Direktivata vo nacionalnoto
zakonodavstvo.
- ]e se obezbedat novi vrabotuvawa, obuki za nadle`nite organi, vklu~uvaj}i gi i
inspektorite za `ivotna sredina, na centralno i na lokalno nivo.
- ]e se prodol`i so poddr`uvawe na realizacijata na proekti na ELS za izgradba na
infrastrukturi objekti vo oblasta na otpadot i vodite.
- ]e prodol`at aktivnostite za procenka na postojnite mre`i (monitoring-stanici)
koi vr{at merewa na kvalitetot na mediumite (voda i vozduh) i oblastite (bu~ava) na
`ivotnata sredina.
- ]e se prodol`i so odr`uvawe na Listata na eksperti za ocena na vlijanieto vrz
`ivotnata sredina i Listata na eksperti za strate{ka ocena na vlijanieto vrz
`ivotnata sredina.
240
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Integrirawe na barawata za za{tita na `ivotnata sredina vo drugite sektorski politiki, preku razvivawe procenki za vlijanieto vrz `ivotnata
sredina. Zgolemuvawe na investiciite vo infrastrukturata na `ivotnata sredina, so poseben akcent na sobiraweto /tretmanot na otpadnite vodi,
snabduvaweto so voda za piewe, spravuvawe so zagaduvaweto na vozduhot i upravuvaweto so otpadot.
Srednoro~ni prioriteti - Natamo{no integrirawe na barawata za za{tita na `ivotnata sredina vo drugite sektorski politiki, preku ocenuvawe
na vlijanie vrz `ivotnata sredina. Zgolemuvawe na investiciite vo infrastrukturata, so poseben akcent na sobiraweto/tretmanot na otpadnite
vodi, vodosnabduvaweto, zagaduvaweto na vozduhot i upravuvaweto so otpadot.
NPAA 2012
Komentar
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Predvideno e donesuvawe na Zakon za prostorno informativen sistem.
- ]e se donese Izve{taj za sostojbata so `ivotnata sredina i statistiki za
`ivotnata sredina 2013.
- ]e prodol`at aktivnostite za zajaknuvawe na kapacitetite na sektorite i
organite vo sostav na M@SPP.
- Posebno vnimanie }e se posveti na obukite vo nasoka na zajaknuvawe na
kapacitetite za sproveduvawe na propisite za odgovornost za {teta vo
`ivotnata sredina; obukite za implementacija na E-PRTR i za modelirawe
so podatoci, za koristewe na softverskata aplikacija od PRTR; obukite za
informati~kata tehnologija; nabavkata na oprema za monitoring, modelirawe
i za nacionalen informativen sistem.
- Planirano e da se prodol`i so zajaknuvawe na kapacitetite na ELS za
upravuvawe so `ivotnata sredina na lokalno nivo, preku obezbeduvawe novi
vrabotuvawa; tehni~ko opremuvawe i obezbeduvawe obuki na vrabotenite
vo nadle`nite institucii na lokalno nivo za sproveduvawe na zakonskite
obvrski {to proizleguvaat od oblasta na `ivotnata sredina.
- ]e se donese Nacionalen plan za spravuvawe so opustinuvaweto i za
ubla`uvawe na efektite od su{i.
- Predvideno e vospostavuvawe Registar na zagaduva~ite vo Makedonija.
- ]e prodol`i realiziraweto na kampawite za podigawe na javnata svest vo
`ivotnata sredina .
- Izborot na zborovi vo izve{tajot za napredokot od 2011
uka`uva na toa deka postoi usoglasenost na zakonodavstvata
vo delot na ocenuvaweto na vlijanieto i strategiska ocena
na vlijanieto, no deka ne se primenuva soodvetno. Za
`al, edinstvenata planirana aktivnost vo ovaa nasoka e
ratifikacijata na protokolot kon ESPO konvencijata, {to
nema voop{to da ja podobri sostojbata.
- Zagri`uva faktot deka narativot na NPAA i Matricata
kon dokumentot imaat mali razliki, osobeno vo odnos na
nabavkite na opremata {to se predviduva da se obezbedi
zaradi zajaknuvawe na kapacitetite, no pritoa ne se
indicira od kade se obezbedeni, dokolku voop{to se
obezbedeni, sredstvata za sproveduvawe na aktivnostite.
241
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
2. Kvalitet na vozduhot
- Slab administrativen kapacitet – kako na centralno,
taka i na lokalno nivo.
2. Kvalitet na vozduhot
- ]e se podgotvat izmeni i dopolnuvawa na postojnite podzakonskite akti.
- Ministerstvoto za ekonomija }e donese Uredba za kvalitetot na te~nite goriva, vo soglasnost
so noviot zakon za energetika.
- ]e se izraboti Programa za rabota na Dr`avniot avtomatski monitoring-sistem za kvalitetot
na ambientniot vozduh za 2013 godina.
- ]e se prodol`i so redovno odr`uvawe na monitoring- mre`ata za vozduh, koja ja upravuva M@
SPP.
- ]e se finalizira izrabotkata na Nacionalniot plan za redukcija na emisiite.
- ]e zavr{i podgotovkata na Nacionalniot plan za za{tita na ambientniot vozduh.
- ]e se zajaknat kapacitetite na administracijata, na lokalno i na centralno nivo, preku
sproveduvawe obuki.
- ]e se revidira CORINAIR inventarot so podatoci, a podatocite }e se dostavat do Evropskata
agencija za `ivotnata sredina i do UNECE.
- ]e se vospostavi sistem za sledewe na kvalitetot na te~nite goriva {to }e se vr{i vrz osnova
na godi{en plan.
- ]e se realiziraat novi vrabotuvawa vo Oddelenieto za monitoring na kvalitetot na
ambienten vozduh pri M@SPP.
3. Upravuvawe so otpadot
- Slab administrativen kapacitet – kako na centralno,
taka i na lokalno nivo.
- Investiciite vo ovaa oblast ni oddaleku ne
soodvetstvuvaat na potrebnite i treba da bidat
zgolemeni.
- Sistemot za sobirawe podatoci, registracii i za
izvestuvawe s# u{te ne e operativen.
3. Upravuvawe so otpadot
- ]e se izvr{i natamo{no usoglasuvawe na nacionalnoto zakonodavstvo so pravoto na EU.
- ]e se napravat izmeni i dopolnuvawa na Zakonot za upravuvawe so otpadot, so cel da se
vospostavi pravna osnova za formirawe regionalni tela za upravuvawe so otpadot.
- ]e zapo~ne implementiraweto na integriranoto regionalno upravuvawe so otpadot vo
drugite planski regioni na Republika Makedonija (Vardarski, Jugozapaden, Pelagoniski
i Skopski region).
- ]e se zajaknuvaat kapacitetite za implementacija na Zakonot za upravuvawe so
pakuvaweto i otpadot od pakuvaweto i Zakonot za upravuvawe so bateriite i
akumulatorite i otpadot od baterii i akumulatori na centralnoto i na lokalnoto nivo,
kako i za biznis-zaednicata.
- ]e se realizira dodeluvaweto koncesii za finansirawe, proektirawe, izgradba i
upravuvawe so regionalnata deponija za komunalen cvrst otpad vo Jugoisto~niot region
i vo Polo{kiot region.
- ]e se zajaknat kapacitetite na Sektorot za otpad pri U@S so novi vrabotuvawa i
sproveduvawe obuki za upravuvawe so otpadot.
- ]e se donese programa za upravuvawe so nepropisnite deponii.
242
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
NPAA 2012
Komentar
SREDNORO^NI PRIORITETI
- ]e se prodol`i so donesuvaweto novi ili so izmena na postojnite podzakonski akti
za emisii vo vozduhot.
- ]e se podgotvi upatstvo za grani~nite vrednosti za dozvolenite nivoa na emisii i
za vidovite zagaduva~ki supstancii vo otpadnite gasovi i parei {to gi emitiraat
stacionarnite izvori vo vozduhot.
- ]e zapo~nat aktivnostite za vospostavuvawe Nacionalen sistem za inventarizacija,
so koj }e se izvr{i inventarizacija na godi{nite emisii od site zagaduva~ki
supstanci na nacionalno nivo.
- ]e se podobri kapacitetot na M@SPP preku vrabotuvawe na nov kadar i sproveduvawe
obuki.
- ]e se prodol`i so nadgraduvawe na mre`ata za monitoring na kvalitetot na
ambientniot vozduh, preku redovno odr`uvawe na postojnite monitoring-stanici i
pro{iruvawe na mre`ata.
- ]e se zapo~ne so prezemawe na merki za akreditirawe na nezavisna laboratorija
koja }e go sledi i }e go ispituva kvalitetot na gorivata.
- Vo sooglasnost so donesenite planski dokumenti vo oblasta na vozduhot, }e se
obezbedi institucionalno zajaknuvawe na U@S, so cel da se sledi implementacijata
na istite.
- Predvidenite novi vrabotuvawa, kako na~in na zajaknuvawe na
administrativnite kapaciteti, utvrdeni vo narativniot del
na NPAA 2012, ne se povtoruvaat vo Matricata na aktivnosti
kon programata, a pritoa ne se predvideni nitu sredstva
za sproveduvawe na vrabotuvawata. Ottamu, se postavuva
pra{aweto dali navistina }e ima novi vrabotuvawa i koj e
dokumentot {to M@SPP }e treba da go sledi vo tekot na ovaa
godina.
- Dopolnitelno, so site novi zada~i i nadle`nosti utvrdeni
vo ova podra~je, na kratok i na sreden rok, preku razli~nite
aktivnosti predvideni vo NPAA, nametnuvaat u{te edno
pra{awe: Dali novite vrabotuvawa i obukite, ako voop{to se
slu~at, }e pridonesat za zajaknuvawe na administrativnite
kapaciteti?
- ]e zavr{at procenkite na institucionalnite kapaciteti za upravuvawe so otpad i
mehanizmite za koordinacija na upravuvaweto so otpad na centralno i na lokalno
nivo, }e se razvijat i }e se implementiraat trening-planovi.
- ]e se razvie informativen sistem za upravuvawe so otpadot.
- ]e se izgradi privremeno skladi{te za PHB.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Vrz osnova na Zakonot za upravuvawe so otpadot od elektri~na i elektronska oprema,
}e se donesat pove}e podzakonski akti.
- ]e se izgotvi nov Zakon za upravuvawe so otpadot.
- ]e se utvrdat vidovite otpad, uslovite za izvoz, uvoz i tranzit na otpadot, na oddelni
vidovi otpad, metodite za nadzor nad izvozot, uvozot i tranzitot na otpadot, kako i
formata i sodr`inata na obrazecot na dozvolata za izvoz, uvoz i tranzit na otpadot.
- ]e se izraboti Plan so fizibiliti-studija za postavuvawe sistem za upravuvawe so
upotrebuvanite vozila.
- ]e se kompletira a`uriraweto i nadopolnuvaweto na bazata na Katastarot na
sozdava~i na otpad.
- ]e se formiraat regionalni tela za upravuvawe so otpad za sekoj region.
- Prodol`uvaweto na procesot na aproksimacija definitivno
}‌e go podobri rezultatot na Republika Makedonija vo odnos na
procentot na usoglasenost, no nema nitu odblizu da gi podobri
administrativnite kapaciteti na instituciite {to se vklu~eni
vo sproveduvawe na zakonodavstvoto. Realno najslabite delovi
na institucionalniot sinxir so novite zakonski odredbi }e
prodol`at da sozdavaat problemi, a nepodgotvenosta za novite
nadle`nosti verojatno nema da se re{i samo so odlo`ena
primena na novite zakoni.
243
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
- ]e se izgotvi studija za izvodlivosta i Programa za namaluvawe na koli~estvata
biorazgradliv otpad na deponiite.
- ]e se razvie informativen sistem za upravuvawe so otpadot.
4. Kvalitet na vodata
4. Kvalitet na vodata
- Nema golem napredok vo odnos na transponiraweto na - ]e se prodol`i so donesuvaweto podzakonski akti {to proizleguvaat od Zakonot za
vodite.
evropskoto zakonodavstvo.
- ]e zapo~nat aktivnostite za obezbeduvawe sredstva za izrabotka na planovite za
- Administrativniot kapacitet ne e dovolen –nitu na
upravuvawe so re~nite slivovi.
centralno, nitu na lokalno nivo.
- ]e se donese Planot za upravuvawe so basenot na Prespansko Ezero.
- Nedostigot od koordinacija me|u razli~nite
- ]e se formiraat Sovetite za upravuvawe so re~nite slivovi.
institucii {to imaat nadle`nost vo oblasta,
- ]e zavr{i izgradbata na pre~istitelna stanica za otpadni vodi vo naselenoto mesto
ja onevozmo`uvaat implementacijata na
Volkovo, Op{tina \or~e Petrov, i Op{tina Saraj.
zakonodavstvoto.
- ]e se prodol`i so izgradbata na kaskadnite pregradi na rekata Vardar.
- Planiraweto i podgotovkata na infrastukturnite
- ]e prodol`at da se rekonstruiraat i da gradat pre~istitelni stanici i drugi objekti.
investicii s# u{te docnat, a obezbedenite sredstva
- ]e se donese Planot za upravuvawe so poplavite vo regionot na Op{tina Radovi{.
se premnogu mali vo sporedba so potrebite na
- ]e se prodol`i so kontinuiranoto godi{no dostavuvawe a obraboteni podatoci za
sektorot.
kvalitetot na vodite do EEA.
- Nema napredok vo odnos na principot „zagaduva~ot
- ]e zapo~ne izgradbata na pre~istitelnata stanica za Prilep.
pla}a”.
244
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
NPAA 2012
- ]e se vospostavi regionalno upravuvawe so otpadot i }e se donesat regionalni
planovi za upravuvawe so otpadot, a }e zapo~ne i postapkata za izgradba na
regionalnite deponii.
- ]e se donese Studija za izvodlivost za upravuvawe so opasniot otpad.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- ]e prodol`i podgotovktaa na podzakonskite akti
- ]e zapo~ne revizijata na vodostopanskata osnova na Republika Makedonija.
- ]e zapo~ne izrabotkata na fizibiliti-studijata so Nacionalen plan za
upravuvawe so milta od stanicite za pre~istuvawe na otpadnite vodi,
kako i Studija za definirawe na ~uvstvitelnite zoni i definirawe na
aglomeraciite.
- ]e se vospostavi Registar na za{titeni podra~ja za re~niot sliv na rekata
Vardar.
- ]e se izraboti Nacionalniot tarifen sistem za vodite vo Makedonija i }e se
vospostavat uslovi za formirawe Regulatorno telo za komunalni raboti.
- ]e se izgradi pre~istitelna stanica za otpadni vodi vo Prilep i }e se izvr{i
rekonstrukcija i nadgradba na del od kanalizaciona mre`a vo Prilep.
- ]e zavr{at aktivnostite za doizgradba na vodosnabditelniot sistem @elino i
izgradba na pre~istitelnata stanica vo Gevgelija.
Komentar
- Predvidenata izgradba na regionalni deponii i otpo~nuvaweto
so funkcionirawe na regionalnoto upravuvawe so otpadot
voop{to nema da pridonesat za zgolemuvawe na nivoto
na investicii, osobeno ako se ima predvid faktot deka
Nacionalnata strategija za investicii ne se spomenuva nikade,
nejzinata implementacija kako da e zaboravena, a voedno i rokot
za implementirawe istekuva kon krajot na slednata godina, pa
ottamu barem da be{e predvidena kako srednoro~en prioritet.-
Kako i voobi~aeno, NPAA ne predviduva nitu edna aktivnost
za spravuvawe so slabiot operativen kapacitet na sistemot za
sobirawe podatoci. Naprotiv, so predvidenite izmeni mo`e da se
o~ekuva zgolemen obem na podatoci {to }e treba da se sobiraat.
- Merkite opi{ani vo narativot na NPAA 2012 i onie sodr`ani
vo matricata na aktivnostite vo golem del ne soodvetstvuvaat.
Nekolku klu~ni dokumenti za integriranoto upravuvawe so
re~nite slivovi se namerno ili nenamerno ispu{teni vo
ramkite na narativot, a predviduvaat seriozni tro{oci i
investicii. Vo taa nasoka, investiciite za infrastrukturnite
objekti, koga stanuva zbor za upravuvaweto so vodite, i
pokraj toa {to se predvideni se vo po~etna faza, a za niv –
vo soglasnost so matricata – ne se planirani finansiski
sredstva. Ottamu, o~ekuvaniot odgovor i spravuvaweto so
nekolkupati povtorenite zabele{ki na Evropskata komisija i
narednata godina nema da bidat otstraneti.
- Vo matricata na aktivnostite se predviduva i obuka na
administracijata za izgotvuvawe planovi za upravuvawe,
so rok do krajot na godinava, a predvideno e prviot plan za
upravuvawe da se donese do krajot na juni godinava.
- Nacionalniot tarifen sistem za vodite vo Makedonija i
vospostavuvaweto Regulatorno telo se predvideni kako
srednoro~ni prioriteti, {to ni odblizu nema da ni pomogne
vo nadminuvaweto na problemot so nemaweto napredok
vo voveduvaweto i instrumentaliziraweto na principot
„zagaduva~ot pla}a”.
245
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
5. Za{tita na prirodata
- Finansiraweto na upravuvaweto so za{titenite
podra~ja e nedovolno.
- Treba da se usvojat Nacionalnata strategija i
Akcioniot plan za za{tita na prirodata.
- Treba da se zasili administrativniot kapacitet.
- Site faktori treba da bidat dovolno vklu~eni.
246
NPAA 2012
5. Za{tita na prirodata
- ]e se donesat zakoni za proglasuvawe za za{titeni podra~ja na pove}e lokaliteti.
- ]e se donese podzakonski akti za vodewe evidencija za za{tita na prirodata.
- ]e zapo~ne izrabotkata na Nacionalnata strategija za za{tita na prirodata so Akcionen
plan.
- ]e se izgotvi Vtor akcionen plan za za{tita na biolo{kata raznovidnost.
- ]e zapo~ne revizijata na Nacionalnata strategija za biolo{ka raznovidnost so
Akcionen plan.
- ]e se zajaknat kapacitetite na M@SPP-U@S, javnite ustanovi nacionalen park, drugite
subjekti za upravuvawe so za{titenite podra~ja, preku odr`uvawe obuki i rabotilnici.
- ]e se opredelat subjektite za upravuvawe so proglasenite za{titeni podra~ja.
- ]e se izgotvi plan za upravuvawe so parkot na prirodata Ezerani na Prespansko Ezero.
- ]e se izgotven plan za upravuvawe so NP Mavrovo za period 2012–2021 godina.
- ]e se odr`at pove}e obuki za podobruvawe na sproveduvaweto na Zakonot za za{tita na
prirodata.
- ]e se odr`i obuka za sproveduvawe na EU-merkite od oblasta na za{titata na prirodata.
- ]e se zajakne sorabotkata na M@SPP so faktorite od sektorot priroda.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- ]e se izgotvat zakoni za proglasuvawe na pove}e za{titeni podra~ja.
- ]e se donesat pove}e podzakonski akti so koi }e se utvrdi Nacionalnata ekolo{ka
mre`a, sistemot na ekolo{kite koridori, sistemot na za{titeni podra~ja i predlo`eni
podra~ja za za{tita i ekolo{ki zna~ajnite podra~ja za EU-Natura 2000.
- ]e se utvrdi metodologijata za monitoring na sostojbata so prirodata.
- ]e se izgotvi Nacionalna strategija za za{tita na prirodata so Akcionen plan.
- ]e se podobrat kapacitetite na Sektorot za priroda, preku vrabotuvawe nov stru~en
kadar.
- ]e se sprovedat obuki za podigawe na javnata svest za zna~eweto na ekolo{kata
mre`a Natura 2000, za upravuvawe so podatocite za biodiverzitetot i sproveduvawe
monitoring na prirodata.
- ]e se zajaknat institucionalnite kapaciteti za na~inite na sobirawe, analiza i ocena
na podatocite za biodiverzitetot i za vospostavuvawe monitoring-sistem za upravuvawe
so podatocite za biodiverzitetot vo dve pilot-podra~ja.
- ]e zapo~ne identifikacijata na tipovite `iveali{ta i na divite vidovi od evropsko
zna~ewe.
- ]e zajakne sorabotkata na M@SPP so faktorite od sektorot priroda.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
NPAA 2012
Komentar
- Problemot so finansiraweto na za{titenite podra~ja
i ponatamu ostanuva nere{en. Nitu izmenite na Zakonot
za za{tita na prirodata od minatata godina, nitu pak
predvidenite podzakonski akti vo ovaa NPAA nema da
pomognat. Uredbata za finansirawe na za{titenite podra~ja
i natamu ne se nao|a na listata na prioritetite na M@SPP.
- Najgolem del od aktivnostite predvideni so matricata
kon NPAA 2012 ne se sodr`ani vo narativot na istata,
osobeno onie koi se odnesuvaat na zajaknuvaweto na
kapacitetite i strate{kite planirawa. Od druga strana,
postoi i neusoglasenost na rokovite utvrdeni me|u odredeni
povrzani aktivnosti vo obata dokumenta.
- Mnogu od su{tinskite podzakonski akti, kako i strategiite
i sli~nite dokumenti, se predvideni na sreden rok, {to go
odol`uva odgovorot na mnogu od zakonskite obvrski, no i
obvrski kon me|unarodnite dogovori.
247
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
6. Kontrola na industriskoto zagaduvawe i
upravuvawe so rizici
- Natamo{noto usoglasuvawe so zakonodavstvoto na EU
pretstavuva poseben predizvik za dr`avata.
- Procedurite za izdavawe dozvoli za ISKZ docnat.
- Barawata za sproveduvawe konsultacija so javnosta
vo odnos na izdavaweto dozvoli za ISKZ ne se
primenuva pravilno.
- Potrebno e zna~itelno zajaknuvawe na
administrativniot kapacitet, osobeno na
inspekciite.
6. Kontrola na industriskoto zagaduvawe i upravuvawe so rizici
- ]e se izgotvat, odnosno }e se revidiraat nekolku od nacionalnite referentni
dokumenti (upatstva) za najdobrite dostapni tehniki.
- ]e prodol`i razgleduvaweto na dobienite barawa za dobivawe integrirana ekolo{ka
dozvola i dozvola za usoglasuvawe so operativen plan.
- ]e se izmeni Uredbata za visinata na nadomestokot {to go pla}aat operatorite na
instalaciite koi vr{at aktivnosti za koi se izdava dozvola za usoglasuvawe so
operativen plan.
- ]e se napravat izmeni i dopolnuvawa na Zakonot za `ivotnata sredina i }e se donesat
nekolku podzakonski akti.
- ]e se sprovede obuka za tretman na otpadnite vodi od proizvodstvo na vino,
proizvodstvo na mleko, proizvodstvo na pivo i bezalkoholni pijalaci i tretman na
otpadna voda od klanici.
- Vo delot na industriskite nesre}i, }e se odr`i rabotilnica za podgotovka na izve{taj
za merkite za bezbednost.
- ]e zapo~nat aktivnostite za voveduvawe ekolo{ko ozna~uvawe za turisti~kite
kapaciteti, kako i za ozna~uvawe na drugite proizvodi i uslugi.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- ]e se napravi analiza na promenite vo EU zakonodavstvoto povrzano so integriranoto
spre~uvawe i kontrolata na zagaduvaweto, so cel da se transponira vo zakonodavstvoto
na Republika Makedonija.
- ]e se izgotvat, odnosno }e se revidiraat nekolku nacionalni referentni dokumenti
(upatstva) za najdobrite dostapni tehniki.
- Predvideno e voveduvawe na ekolo{ko oznaki na najmalku 10 kapaciteti za turisti~ko
smestuvawe i voveduvawe na najmalku 10 ekolo{ki ozna~eni proizvodi i uslugi.
- ]e se promovira ekolo{ko ozna~uvawe vo Republika Makedonija.
- ]e se realiziraat aktivnosti za zajaknuvawe na kapacitetite na edinicite na
lokalnata samouprava.
- ]e se zajakne Oddelenieto za standardite.
- Redovno }e se a`urira Registarot na sistemite so prisustvo na opasni supstancii.
- Planirano e definirawe na metodologijata za izrabotka na Izve{taj za merkite za
bezbednost.
248
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
NPAA 2012
Komentar
- Predizvikot za natamo{noto usoglasuvawe i
implementacijata na zakonodavstvoto }e ostane za narednite
godini. Del od upatstvata za najdobrite dostapni tehniki
za dozvolite za ISKZ se predvideni da se donesat na
sreden rok, obukite za podobruvawe na implementacijata
se predvideni na sreden rok, no voop{to ne se predvideni
sredstvata za nivna implementacija i za sproveduvawe na
novite vrabotuvawa.
249
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
7. Hemikalii
- Nema administrativen kapacitet.
7. Hemikalii
- ]e prodol`i transponiraweto na EU-zakonodavstvoto, so donesuvawe na pove}e
podzakonski akti.
- ]e se raboti na postojanoto nadgraduvawe i nadopolnuvawe na Nacionalnata lista na
klasificirani supstancii i Listata na aktivni supstanci vo biocidnite proizvodi.
- ]e prodol`i registracijata na site pravni i fizi~ki lica koi rabotat so hemikalii.
- ]e prodol`i zajaknuvaweto na institucionalnite kapaciteti na nadle`nite
institucii od podra~jeto hemikalii, preku novi vrabotuvawa vo Sektorot za hemikalii
vo Biroto za lekovi i sproveduvawe obuki na vrabotenite i na inspektorite.
- Se predviduva revizija na sostojbata so perzistentnite organski zagaduva~i.
- Koordinacijata na aktivnostite na REACH Held Desk i negovo vmre`uvawe.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- ]e prodol`i transponiraweto na EU-zakonodavstvoto vo nacionalnoto zakonodavstvo.
- Vo ramkite na implementacijata na Nacionalniot plan za eliminacija na
hidrohlorofluorokarbonati (HCFCs), }e se organizira obuka za serviserite na
razladni uredi i na carinicite za kontrola na HCFCs na grani~nite premini.
- Planirano e a`urirawe na Nacionalniot implementacionen plan za redukcija i
eliminacija na POPs.
8. Genetski modificirani organizmi (GMO)
8. Genetski modificirani organizmi (GMO)
- Vrz osnova na Zakonot za genetski modificirani organizmi, }e se donesat pove}e
podzakonski akti.
- ]e se zajakne novoto oddelenie za GMO vo ramkite na M@SPP.
- Se planira tehni~ko opremuvawe na U@S, so obezbeduvawe oprema za laboratoriite za
ispituvawe na GMO.
- ]e zapo~ne so rabota Nau~niot komitet za GMO.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Vo ovoj period }e se obezbedi celosna transpozicija na evropskoto zakonodavstvo za
regulirawe na pu{taweto na pazar na proizvodite koi sodr`at GMO. Vo ovoj period }e
se uredat i na~inot i postapkata za u~estvo na javnosta vo izdavaweto na dozvolite za
GMO i GMO proizvod; na~inot i postapkata za razmena na informacii za nastanatata
nesre}a, prezemenite merki i nivnata efikasnost i analiza na nesre}ata, vklu~uvaj}
i i preporaki za ograni~uvawe na efektite i izbegnuvawe na sli~ni nesre}i vo
idnina; }e se opredeli formata i sodr`inata na dozvolata za izvoz na GMO i/ili GMO
proizvodi i, na kraj, }e se uredi formata, sodr`inata, metodologijata i na~inot na
vodewe na registarot na GMO.
250
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
NPAA 2012
Komentar
- Aktivnostite predvideni vo narativot na NPAA 2012 ne
soodvetstvuvaat so onie vo Matricata kon programata,
a obemot na novite zada~i utvrdeni so programata nema
da pomogne vo spravuvaweto so slabiot administrativen
kapacitet, i pokraj site predvideni obuki. Se razbira,
najprvin }e mora da se obezbedat predvidenite finansii, za
da mo`e da se odr`at site obuki.
- ]e se vospostavi i }e se vodi Registarot za GMO i }e se obezbedat uslovi za
u~estvo na javnosta vo donesuvaweto na odlukite. Stru~nite tela, odnosno
Komisijata za upravuvawe so GMO i Nau~niot komitet za GMO, }e prodol`at
redovno da se sostanuvaat i da davaat konstruktivni predlozi.
- ]e se realizira obuka za upravuvawe so GMO – sproveduvawe proceduri
za notifikacija, vo ramkite na UNEP/GEF proektot „Poddr{ka za
implementacijata na nacionalnata ramka za biosigurnost na Republika
Makedonija”. Voedno, }e se sprovedat javni kampawi koi }e imaat za cel da
ja podignat javnata svest za upotrebata na GMO i da ja zgolemat odgovornosta
na pravnite lica koi }e bidat vklu~eni vo postapuvaweto so GMO i GMO
proizvodite.
- Utvrdeni se aktivnostite vo nasoka na natamo{noto
transponirawe na zakonodavstvoto vo ovaa oblast, no i
natamu nedostiga soodvetna dinamika na aktivnostite za
zajaknuvawe na administrativnite kapaciteti, koja }‌e
odgovori na novite nadle`nosti {to se predviduvaat so
planiranite podzakonski akti.
251
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
9. Klimatski promeni
- Potrebni se konkretni ~ekori za obezbeduvawe
napredok vo odnos na utvrduvaweto target za
redukcija/limitirawe na stakleni~kite gasovi i
za sproveduvawe na acquis za klimatskite promeni,
osobeno trgovijata so emisii i pridru`uvaweto kon
zdru`enite napori na EU.
252
NPAA 2012
9. Klimatski promeni
- Se o~ekuva prvi~en izve{taj za potrebnite ~ekori za sproveduvawe na Odlukata na EU
za monitoring, izvestuvawe i verifikacija na stakleni~kite gasovi, za u~estvoto vo
{emata za trgovija so emisii.
- ]e se promovira Izve{tajot za modelite za procenka na posledicite od klimatskite
promeni vrz odredeni sektori vo odredeni mesta.
- ]e se vospostavi proektna kancelarija za sproveduvawe na tretiot Nacionalen
izve{taj za klimatskite promeni.
- Vo ramkite na RENA, }e se odr`i obuka za EU-politikite i zakonodavstvoto vo oblasta
na klimata.
- ]e se izvr{i zajaknuvawe na kapacitetite na UHMR so novi vrabotuvawa i so stru~no
osposobuvawe i usovr{uvawe na vrabotenite.
- ]e zapo~ne obnovata na telekomunikaciskiot sistem i aktivnosti za akreditacija na
laboratorijata za determinirawe na zakanuva~kite materii i supstancii vo vodite,
vozduhot i po~vata.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Se o~ekuva da se usvojat nasoki za niskoemisionen razvoj.
- ]e bide usvoen tretiot Nacionalen plan za klimatskite promeni.
- ]e prodol`i zajaknuvaweto na kapacitetite na UHMR za sproveduvawe na nivnite
aktivnosti preku novi vrabotuvawa i obuki.
- ]e zapo~ne procesot na koristewe na upatstvata od Svetskata meteorolo{ka
organizacija, za utvrduvawe na kriteriumite za formirawe i vospostavuvawe i
na~inot na rabota na dr`avnata hidrometeorolo{ka mre`a na stanici.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
NPAA 2012
Komentar
- Nitu vo NPAA 2012, nitu pak vo Matricata na aktivnosti
kon programata ne se sodr`at su{tinski merki i konkretni
~ekori za obezbeduvawe napredok vo odnos na utvrduvaweto
target za redukcija ili limitirawe na stakleni~kite gasovi.
Najgolem del od predvidenite aktivnosti se odnesuvaat na
usvojuvaweto na izve{taite, vo soglasnost so me|unarodnite
konvencii, ni nikade nema pribli`uvawe kon evropskoto
zakonodavstvo.
253
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
9. Bu~ava
- Nema administrativen kapacitet (personal i
oprema).
254
NPAA 2012
9. Bu~ava
- ]e se donese Pravilnik za pobliskite vidovi posebni izvori na bu~ava, kako
i uslovite koi treba da gi ispolnuvaat postrojkite, opremata, instalaciite i
uredite {to se upotrebuvaat na otvoren prostor, vo pogled na emitiranata bu~ava i
standardite za za{tita od bu~ava.
- ]e se zajaknat kapacitetite na U@S – Sektorot za `ivotna sredina i sektorot
Makedonski informativen centar za `ivotnata sredina, so cel da se sprovede Zakonot
i podzakonskite akti.
- ]e se zajaknat i kapacitetite na ELS za upravuvawe so bu~avata na lokalno nivo.
- Predvideno e sproveduvawe obuki za vrabotenite vo M@SPP i ELS.
- Zaradi sproveduvawe na redoven monitoring na dr`avnata mre`a za monitoring na
bu~avata, }e se zapo~ne so izrabotka na Programata za rabota na istata.
- Predvideno e da se sprovedat obuki za vrabotenite vo M@SPP, IJZ i vo centrite za
javno zdravje i ELS.
- ]e se realizira rabotilnica za zajaknuvawe na kapacitetite na M@SPP i drugite
institucii za upravuvawe so bu~avata.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Se o~ekuva da bidat doneseni podzakonskite akti so koi }e se zaokru`i pravnata
ramka vo podra~jeto.
- ]e zapo~nat aktivnostite za vospostavuvawe GIS na podatocite od bu~avata vo
`ivotnata sredina.
- ]e zapo~nat aktivnostite za vospostavuvawe na Informativniot sistem za sostojbata
so bu~avata vo `ivotnata sredina.
- ]e zapo~nat aktivnostite za vospostavuvawe i odr`uvawe na Katastarot na sozdava~i
na bu~ava vo `ivotnata sredina.
- ]e zapo~nat aktivnostite za izrabotka na strate{ki karti i akcionite planovi za
bu~ava.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
NPAA 2012
Komentar
- Aktivnostite predvideni vo narativot na NPAA 2012 ne
soodvetstvuvaat so onie vo Matricata kon programata,
a obemot na novite zada~i utvrdeni so programata nema
da pomogne vo spravuvaweto so slabiot administrativen
kapacitet, i pokraj site predvideni obuki. Se razbira,
najprvin }e mora da ima predvideni finansii za da mo`e da
se odr`at site obuki.
255
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
10. [umarstvo
11. Civilna za{tita
- Treba da se ratifikuva potpi{aniot memorandum
za pristapuvawe kon Finansiskiot instrument za
civilna za{tita i Mehanizmot za civilna za{tita na
EU, za da mo`e da vleze vo sila.
256
NPAA 2012
10. [umarstvo
- Vrz osnova na Zakonot za {umite, }e se donesat podzakonski akti so koi }e se uredi
monitoringot nad {umskite ekosistemi i monitoringot nad {umskite po`ari, so koi }‌e
se transponira Regulativata (EZ) 1737/2006/EZ za implementacija na Regulativata (EZ)
2152/2003 za monitoring na {umite i interakciite so `ivotnata sredina vo Zaednicata.
- Vo ovoj period }e se prezemat aktivnosti za realizirawe novi vrabotuvawa i za jaknewe
na kapacitetite vrz osnova na sistematizacijata na MZ[V – Sektorot za {umarstvo i
lovstvo i na DI[L, za odr`uvawe profesionalni obuki za vrabotenite preku TAIEX,
nabavka na oprema (vozila, terenski vozila, kompjuterska oprema, soodvetni softveri i
sl.).
- Kako eden od instrumentite za kreirawe i sproveduvawe na politikata za {umarstvoto
vo Republika Makedonija, }e se donese Programa za pro{irena reprodukcija na {umite za
2012 godina i istata }e se sproveduva do krajot na 2012 godina.
- MZ[V-Sektorot {umarstvo i lovstvo na godi{no nivo izrabotuva Izve{taj za
realizacijata na Programata za pro{irena reprodukcija na {umite za 2011 godina i
Informacija za zdravstvenata sostojba na {umite za 2011 godina, so predlog-merki.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Vo ovoj period, }e prodol`i implementacijata na Zakonot za {umite i na podzakonskite
akti so koi se ureduva monitoringot nad {umskite ekosistemi i monitoringot
nad {umskite po`ari, a so koi e transponirana Regulativata (EZ) 1737/2006/EZ za
implementacija na Regulativata (EZ) 2152/2003 za monitoring na {umite i interakciite
so `ivotnata sredina vo Zaednicata.
- So cel da se zajaknat kapacitetite na nadle`nite institucii, se planira zgolemuvawe na
brojot na ~ove~kite resursi i obezbeduvawe profesionalni obuki za vrabotenite.
- MZ[V-Sektorot za {umarstvo i lovstvo na godi{no nivo izrabotuva Programa za
pro{irena reprodukcija na {umite, Izve{taj za realizacijata na Programata za
pro{irena reprodukcija na {umite za prethodnata godina i Informacija za zdravstvenata
sostojba na {umite za prethodnata godina, so predlog-merki. Vo ovoj period }e se
vospostavi [umarski informativen sistem na Republika Makedonija, vo soglasnost so
Zakonot za {umite i Strategijata za odr`liv razvoj na {umarstvoto vo RM.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
NPAA 2012
Komentar
- Aktivnostite vo ova podra~je ne se razlikuvaat od
predvidenite vo prethodnite godini. Ostanuva nejasno
zo{to vo planiranite aktivnosti izostanuvaat aktivnosti
za prevencija na {umskite po`ari, osobeno imaj}i gi
predvid poslednite golemi po`ari {to gi zafatija {umite
vo Makedonija. Ovde, pred s#, se misli na javni kampawi i
obuki za gasnewe na {umskite po`ari. Makedonija mo`e za
ovie potrebi da koristi i sredstva od programata @IVOT+, a
sektorot [umarstvo e prioriteten za Unijata.
- NPAA 2012 predviduva zajaknuvawe na kapacitetite na MZ[V
bez da se utvrdi brojot i dinamikata na idnite vrabotuvawa,
a istite ne se voop{to predvideni vo matricata kon
narativniot del na programata. No, nikade ne e predviden
buxet za istoto.
- Nema predvideni aktivnosti za ova podra~je.
257
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
12. Administrativen kapacitet
- Isklu~itelno mali napori se vlo`eni vo nasoka
na zajaknuvawe na administrativniot kapacitet za
implementacija na zakonodavstvoto.
- Nema efektivna koordinacija me|u site nadle`ni za
sproveduvawe na zakonodavstvoto na EU za `ivotnata
sredina.
- Nema zadovolitelna vklu~enost na site faktori vo
sektorot vo procesot na donesuvawe na odlukite.
- Iako implementacijata na zakonodavstvoto e
podobrena, sepak ne e na zadovolitelno nivo.
- Sistemot za monitoring i informirawe ne e
adekvaten.
- Investiciite se premnogu mali vo odnos na
potrebite.
- Ne e integrirana politikata vo drugite sektorski
politiki.
- Principite za pretpazlivost, prevencija i
„zagaduva~ot pla}a” se primenuvaat samo delumno.
- Administrativniot kapacitet, kako i tehni~kite i
finansiskite resursi, treba da bidat zna~itelno
zajaknati, so cel dr`avata da mo`e da se usoglasi i
da gi implementira zakonodavstvoto i barawata na
EU vo oblasta na klimatskite promeni.
258
NPAA 2012
11. Administrativen kapacitet
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
NPAA 2012
Komentar
- Osven individualnite merki predvideni vo pogornite
podra~ja, za vrabotuvawe na novi dr`avni slu`benici koi
ne se vklu~eni vo matricata kon NPAA 2012, nema predvideno
drugi aktivnosti za podobruvawe na administrativnite
kapaciteti. Matricata predviduva mnogubrojni obuki, kako
vpro~em i narativniot del na programata, me|utoa za istiot
nema planirano, nitu pak se identifikuvani finansiski
sredstva.
259
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
POGLAVJE 28. ZA[TITA NA POTRO[UVA^ITE I ZDRAVJETO
Pristapno partnerstvo - Srednoro~ni prioriteti - Usoglasuvawe so acquis od oblasta na za{titata na potro{uva~ite i zajaknuvawe na
administrativnite kapaciteti potrebni za efektiven nadzor na pazarot. Usoglasuvawe so acquis vo oblasta na javnoto zdravstvo, poprecizno vo
oblasta na tutunot, krvta, ~ove~kite tkiva i kletki i zaraznite zaboluvawa. Zajaknuvawe na institucionalnite, administrativnite i finansiskite
kapaciteti vo javnoto zdravstvo. Vo oblasta na mentalnoto zdravje, da se razvijat op{tinski uslugi kako alternativa za institucionalizacijata i da
se obezbedat dovolno finansiski sredstva za za{tita na mentalnoto zdravje.
Izve{taj za napredokot 2011
1. Za{tita na potro{uva~i
- Organizacijata na potro{uva~ite na
Makedonija prodol`uva da raboti na
podigaweto na svesta, preku kampawi i
reklami, blagodarenie na zgolemeniot
buxet. No, sepak, toa e nedovolno.
- Administrativniot kapacitet
na Oddelenieto za za{tita na
potro{uva~ite vo Ministerstvoto za
ekonomija e mal.
- Nadzorot na pazarot s# u{te ne
obezbeduva zadovolitelno nivo na
efikasna i transparentna za{tita na
potro{uva~ite.
- Administrativniot kapacitet na
koordinativnoto telo i natamu e slab.
260
NPAA 2012
1. Za{tita na potro{uva~i
- ]e se izgotvi Programa za za{tita na
potro{uva~ite za periodot 2013–2014 godina.
- ]e se realiziraat regionalni seminari za
promocija i zapoznavawe na potro{uva~ite i
ekonomskite operatori za pravata i obvrskite,
vo soglasnost so zakonskata regulativa za
informirawe na potro{uva~ite, za kodeksite
za odnesuvawe od strana na trgovcite, za
promocijata na bro{uri i drugi promotivni
materijali za pravata na potro{uva~ite, a }e
bidat organizirani i odr`ani i rabotni sredbi
so Sovetite za za{tita na potro{uva~ite.
- ]e se organiziraat prezentacii za sostojbata
so implementacijata na NAASSR sistemot vo
Republika Makedonija.
- ]e se informiraat i }e se educiraat
potro{uva~ite kako da go ~itaat ozna~uvaweto na
hranata, zdravstvenite tvrdewa i nutritivnite
informacii od oznakite.
- ]e se organizira tribina, na koja }e bide
prezentirana kontrolata preku inspekciskite
izve{tai i proceduri za kontrola.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- ]e se podgotvi nov Zakon za za{tita na
potro{uva~ite.
Komentar
- Predvidenite aktivnosti se nesu{testveni,
osobeno ako se imaat predvid
prezentaciite za NASSR sistemot i ako se
ima predvid deka Izve{tajot za napredokot
od 2011 godina, vo poglavjeto za bezbednost
na hranata, zboruva za necelosna i
nepravilna primena na standardot.
- Minatata godina vo NPAA se predviduvaa
dve novi vrabotuvawa, za koi nema
informacija dali se sprovedeni, a godinava
se zaborava na predvidenoto vrabotuvawe
od minatata godina. Vsu{nost, problemot ne
e vo nemaweto administrativen kapacitet
za sproveduvawe na zakonodavstvoto, tuku
vo nedostigot od istiot vo soodvetnoto
planirawe na aktivnostite.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
- Ministerstvoto za ekonomija, vo sorabotka so
instituciite, }e podgotvi analiza i Akciski
plan za transponirawe na Regulativata za
sorabotka pome|u nadle`nite tela odgovorni za
sproveduvawe na zakonskite propisi za za{tita
na potro{uva~ite.
- ]e se prodol`i so a`urirawe na bazata podatoci
za podnesenite `albi od strana na potro{uva~ite,
so cel da se napravi analiza na rizicite i
opasnostite na koi uka`uvaat potro{uva~ite.
2. Javno zdravstvo
- Ostanuva da se potvrdi usoglasenosta
na zakonodavstvoto za zarazni bolesti.
- Iako brojot na bolni od SIDA i HIV
pozitivni ne e promenet, sepak za da se
obezbedi natamo{niot uspeh, mora da
se garantiraat finansiski izvori.
2. Javno zdravstvo
- Kontinuirano prodol`uvaat aktivnostite na IJZ,
kako Razvoen centar za javnozdravstveni uslugi
i sistemi, na Jugoisto~na Evropa: podgotovka
na veb-stranica i spisanie; odr`uvawe
konferencija za politi~ki dijalog; odr`uvawe
konferencija so direktorite na institutite
za javno zdravje; potpi{uvawe Memorandum i
inauguracija na Centarot; plan za sorabotka me|u
Regionalen centar za javno zdravje i Regionalniot
centar za zarazni bolesti.
- Sproveduvawe aktivnosti za otka`uvawe od
pu{ewe.
- ]e se usvoi pove}egodi{niot plan za imunizacija.
- Kontinuirano }e se sproveduvaat preventivnite
programi finansirani od buxetot na RM.
- ]e se donese Akciski plan za bilateralna
sorabotka so Evropskiot centar za kontrola na
zaraznite bolesti.
- ]e se donese Strategija za antimikrobna
rezistencija,
- Planirano e da se sprovedat obuki za 10 lica od
centrite za javno zdravje (CJZ), koi }e ja imaat
funkcijata na regionalni epi-menaxeri {to }e gi
koordiniraat epi-aktivnostite so nacionalniot
epi-menaxer vo MZ.
- Kako i minatata godina, aktivnostite
navedeni vo NPAA 2012 glavno se tekovni
aktivnosti i aktivnosti povrzani so
relevantnite programi finansirani od
buxetot na RM, postoi edna poseriozna
zakonodavna aktivnost {to proizleguva od
Zakonot za zemawe i presaduvawe na delovi
od ~ove~koto telo zaradi lekuvawe.
- Zajaknuvaweto na administrativnite
kapaciteti na Ministerstvoto za zdravstvo
}e se ostvari po pat na seriozni obuki i
nabavki za koi nikade ne e navedeno kolku
sredstva se potrebni i od kade istite }e se
obezbedat.
261
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
- Vo soglasnost so programata za eradikacija
na mali sipanici, rubeola i prevencija na
kongenitalnite infekcii 2010–2015 godina,
planirana e obuka na 50 zdravstveni rabotnici.
- Kontinuirano }e se implementiraat aktivnostite
od Programata za HIV/SIDA, finansirana od
buxetot na RM, kako i aktivnostite od Programata
za HIV/SIDA poddr`ani so grant od GFATM.
- Se planira podgotovka na nova Strategija za HIV/
SIDA za periodot 2012–2017.
- Kontinuirano }e prodol`i implementacijata na
programata za TB, finansirana od buxetot na RM.
- Se planira donesuvawe podzakonski akti koi
proizleguvaat od Zakonot za zemawe i presaduvawe
na delovi od ~ove~koto telo zaradi lekuvawe.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Kontinuirano }e se sproveduvaat aktivnostite
od oblasta na prevencijata i kontrolata na
zaraznite bolesti i imunizacijata, predvideni
vo javnozdravstvenite godi{ni programi, koi se
finansiraat od buxetot na RM.
- Se planira voveduvawe petvalentna i
{estvalentna vakcina.
- Se planira donesuvawe nova Strategija za HIV/
SIDA 2012–2017 i kontinuirano sproveduvawe
na aktivnostite za prevencija na HIV/SIDA me|u
rizi~nite grupi.
- Kontinuirano }e se sproveduvaat aktivnosti
za implementacija na Zakonot za evidencija vo
oblasta na zdravstvoto.
- Registarot za rak i registarot za ~ove~ki resursi
vo zdravstvoto }e bidat celosno operativni.
- Donesuvawe na podzakonski akti koi
proizleguvaat od Zakonot za zemawe i presaduvawe
na delovi od ~ove~koto telo zaradi lekuvawe.
262
Komentar
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
POGLAVJE 29. CARINSKA UNIJA
Pristapno partnerstvo - Zajaknuvawe na administrativniot kapacitet za sproveduvawe na carinskoto zakonodavstvoto zaradi borba protiv
prekugrani~niot kriminal.
- Natamo{no usoglasuvawe na zakonodavstvoto i postapkite so acquis, osobeno vo oblasta na tranzitot i raspredelbata na tarifnite kvoti.
- Usoglasuvawe na Zakonot za tehnolo{ki industriski razvojni zoni so acquis.
Izve{taj za napredokot 2011
1. Carinsko zakonodavstvo.
- Dobar napredok vo
carinskoto zakonodavstvo.
NPAA 2012
Komentar
1. Carinsko zakonodavstvo
- Dopolnitelno usoglasuvawe na Carinskiot zakon i Uredbata za negovoto
sproveduvawe.
- Izmeni vo Pravilnikot za popolnuvawe na carinskata deklaracija i
Kodeksot na {ifri {to se upotrebuvaat.
- Natamo{no harmonizirawe na Zakonot za carinskata tarifa so
Regulativata na Sovetot 2658/87/EES.
- Donesuvawe Odluka za usoglasuvawe na carinskata tarifa za 2013 godina
i usvojuvawe na regulativite za rasporeduvawe na odredeni stoki vo
Kombiniranata nomenklatura.
- Izmeni na Zakonot za carinski merki za za{tita na pravata od
intelektualna sopstvenost i izmeni na Pravilnikot za primena na
Zakonot.
- Unapreduvawe na internite proceduri za sproveduvawe na carinskoto i
akciznoto zakonodavstvo.
- Vospostavuvawe intergiran elektronski sistem za upravuvawe so rizik –
SAR.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Voveduvawe na moderniziraniot carinski zakon (MCZ) na EU i na
Uredbata za sproveduvawe na MCZ.
- Celosno usoglasuvawe so Regulativata za osloboduvawe od pla}awe na
carinskite dava~ki.
- Izmena na Zakonot za kontrola na izvozot na stoki i tehnologii so dvojna
upotreba, so {to }e se izvr{i usoglasuvawe so izmenite na Regulativata
428/2009 i menuvawe na spisokot od Listata 1 na Regulativata.
- Izmeni na Zakonot za carinskite merki za za{tita na pravata od
intelektualna sopstvenost i na Pravilnikot za primena zaradi
usoglasuvawe so novata regulativa na EU {to }e gi zameni postojnite
regulativi br.1.383 od 2003 i br.1.891 od 2004 godina.
- Carinskata uprava }e se organizira institucionalno i }e se
prisposobuva na izmenite vo zakonodavstvoto.
- I vo ovaa NPAA 2012, slu`benicite
na Carinskata uprava se poka`aa
kako edni od retkite koi znaat jasno
da razlikuvaat {to e kratkoro~en, a
{to srednoro~en prioritet i istite
konzistentno da gi objasnat.
- Vo odnos na predvidenite izmeni
na Zakonot za carinski merki za
za{tita na pravata od intelektualna
sopstvenost, nejasno e zo{to se
planira dvapati da se izmeni
Zakonot (edna{ na kratok rok, a
edna{ na sreden rok), namesto toa da
se napravi vo eden poteg.
263
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
2. Carinska uprava
- Dobar napredok vo
administrativniot i
operativniot kapacitet.
- Iako e instaliran, noviot
sistem za obrabotka na
carinskite deklaracii s#
u{te ne e vo funkcija, a so
toa se potkopuva celosniot
operativen kapacitet na
Carinskata uprava.
264
NPAA 2012
Komentar
2. Carinska uprava
- Donesuvawe nov zakon za Carinskata uprava, za da se
dopreciziraat nadle`nostite.
- Implementacija na prvite dve fazi od isporakata na Sistemot
za obrabotka na carinskite deklaracii i akciznite dokumenti
(SOCDAD).
- Sproveduvawe na vtorata faza na proektot SEED, za nabavka na
potrebnata oprema i licenci za softver za koristewe na SEED
aplikaciite.
- Nova aplikacija za evidentirawe na zaplenite po osnova na
povreda na pravata od intelektualna sopstvenost.
- Javna kampawa za podigawe na svesta za {tetnite posledici po
zdravjeto od koristeweto falsifikuvani proizvodi, osobeno kaj
najmladata populacija.
- Usoglasuvawa so noviot ZKP i donesuvawe: 1. Strategija za
spre~uvawe na nelegalnata trgovija so narkoti~ni sredstva i
sredstva {to go zagrozuvaat zdravjeto na lu|eto; 2. Strategijata za
spre~uvawe na nelegalnata trgovija so oru`je; 3. Vospostavuvawe
sistem za razmena na informaciite, vo elektronska forma,
od aviokompaniite i avtomatizirana analiza i selekcija na
patnicite i stokite vrz baza na procenka na rizikot; 4. Sistem
na avtomatizirana analiza i selekcija na pratkite; 5. Sistem
za informirawe (notifikacii) za promenata na podatocite na
registriranite rizi~ni kompanii i statusot na licata vo istite;
5. Implementacija na elektronski modul za nadzor na pazarot.
- Prezentacija na Nasokata za na~inot na odnesuvawe na carinskite
slu`benici i vrabotenite vo Carinskata uprava vo slu~aite koga
im se nudi potkup.
- Vospostavuvawe reper za ocenuvawe na uspe{nosta vo prevencijata
na korupcijata i jaknewe na integritetot na Carinskata uprava.
- Proceduri i instrukcii za noviot Zakon za krivi~na postapka za
vrabotenite vo Sektorot za profesionalna odgovornost i nivna
obuka.
- I vo ovoj del od Poglavjeto 29 za
Carinskata unija, se gleda deka
kapacitetot na slu`benicite e na
visoko nivo. Duri i zabele{kite
za visokorizi~nosta na Carinskata
uprava vo delot na Politi~kite
kriteriumi od Izve{tajot 2011
(koi, patem re~eno, bea spomenati po
prvpat), se tretirani na soodveten
na~in.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
- Vospostavuvawe Oddelenie za integritet vo sostav na Sektorot za
profesionalni standardi.
- Rotirawe na najmalku 20% od carinskite slu`benici, osobeno
onie koi rabotat na rabotnite mesta so visok rizik od korupcija i
nezakonito postapuvawe.
- Analiza na celnite to~ki koi se najpodle`ni na korupcija i
evidencija na obvrskite prezemeni od DKSK.
- Metodologija spored strategiskite celi na CU.
- Nov Pravilnik za organizacija na rabotata vo CU.
- Nov Pravilnik za sistematizacija na rabotnite mesta vo Carinskata
uprava spored evropskite standardi.
- Dokvalifikacija na vrabotenite vo Carinskata laboratorija preku
obuki planirani vo soglasnost so barawata na standardot 17025.
- Obuki za klu~nite korisnici, kako i za obu~uva~ite na carinskite
slu`benici.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Tehni~ka pomo{ za implementacija na NCTS i razvoj na softver
(Implementacija na NCTS).
- Tehni~ka pomo{ za implementacijata na ITE (Integrirana tarifna
okolina - Integrated tariff environment) - nabavka na potrebnata
oprema.
- Natamo{no usoglasuvawe na carinskoto i akciznoto zakonodavstvo.
- Zasiluvawe na kapacitetite na CU za primena i sproveduvawe na
pravata od intelektualna sopstvenost, efektivna i soodvetna za{tita
i sproveduvawe na pravata od intelektualna sopstvenost.
- Nadgradba na Integriraniot informaciski sistem (IIS).
- Do 2015 godina, carinskata laboratorija }e bide akreditirana za
analiti~ki metodi za analiza na naftata i naftenite derivati i za
analiti~ki metodi za analiza na alkoholot i alkoholnite proizvodi.
- Funkcionalna interkonekcija so evropskite sistemi.
- Natamo{no unapreduvawe na kapacitetot za upravuvawe so ~ove~kite
resursi, preku postojnite i preku novi mehanizmi.
- Reorganizacija na carinskata laboratorija, kompletna dokumentacija,
usovr{uvawe na vrabotenite vo soglasnost so ISO 17025, realizirawe
na me|ulaboratoriski testovi i sorabotka so drugite carinski
laboratorii.
265
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
POGLAVJE 30. NADVORE[NI ODNOSI
Pristapno partnerstvo
Izve{taj za napredokot 2011
1. Zaedni~ka trgovska
politika
266
NPAA 2012
Komentar
1. Zaedni~ka trgovska politika
- Tekovno ispolnuvawe na obvrskite {to proizleguvaat od
trgovskite odredbi od SSA i STO.
- Koordinacija i usoglasuvawe na stavovite so pozicijata
na EU vo odnos na Razvojnata agenda od Doha.
- Vo Carinskata tarifa za 2012 godina }e se izvr{i
namaluvawe na carinite vo soglasnost so prezemenite
obvrski od STO, so {to zavr{uva tranzitivniot period
za namaluvawe na carinite za industriskite proizvodi
i celosno }e bidat sprovedeni prezemenite obvrski od
Protokolot za pristapuvawe vo STO.
- Implementacija na CEFTA i na Dopolnitelniot protokol za
liberalizacijata vo zemjodelstvoto kon CEFTA.
- Republika Makedonija, Republika Albanija i Republika
Srbija od 1 januari 2012 g. }e zapo~nat so primena na
dijagonalnata kumulacija so EFTA zemjite.
- Ratifikacija na Regionalnata konvencija za Pan-evromediteranskite preferencijalni pravila za potekloto na
stokite, so {to }e se ovozmo`i vklu~uvawe na Republika
Makedonija vo Pan-evro-med kumulacijata na poteklo na
stokite.
- Intenzivni aktivnosti za namaluvawe na mo`nostite za
pojava na netarifnite i tehni~kite barieri vo idnina.
- Realizacija na Akcioniot plan za funkcionirawe
na Trgovskiot veb-portal, so cel da se postigne
transparentnost vo informiraweto na biznis-zaednicata.
- Transponirawe na Direktivite 37998 L0029 i 31984
L0568, kako i Odlukite 32001 D0076 32001 D0077, koi
se odnesuvaat na zaedni~kite principi i kriteriumi na
zemjite-~lenki na EU vo sferata na izvoznoto osiguruvawe
vo Zakonot za osiguruvawe na izvozot, do krajot na 2012 g.
- Trgovskata liberalizacija kaj zemjodelskoprehranbenite proizvodi go otvora pra{aweto
za toa kolku se zapoznaeni makedonskite
zemjodelci so ovaa obvrska i dali nekoj im
objasnil koj }e bide efektot. Faktot deka ne se
predvideni merki za pomo{ na toj plan poka`uva
deka Vladata ne o~ekuva nikakvi problemi, {to e
daleku od vistinata.
- Minatata godina vo nekolku navrati se poka`a
deka ne samo {to ne se raboti intenzivno na
namaluvaweto na mo`nostite na pojava, odnosno
otstranuvawe, tuku se nametnuvaat i novi
netarifni i tehni~ki barieri. Posledniot
slu~aj so koli~estvoto supstancii vo bra{noto
za uvoz. Kako i slu~ajot so noviot pravilnik
od noemvri 2011, za tarifirawe na uvozot
i izvozot na zemjodelskite proizvodi, bea
enormno zgolemeni cenite na pregledite na
fitosanitarnata inspekcija, i za 10 pati pove}e!
- Apsurdna situacija e {to izminative godini ne
se navedeni srednoro~ni prioriteti, a od druga
strana del od kratkoro~nite, vo kontinuitet, ne
se realiziraat i se prefrlaat vo NPAA od godina
vo godina, kako {to e slu~ajot so obvrskata za
„Transponirawe na Direktivite 37998 L0029
i 31984 L0568, kako i Odlukite 32001 D0076
32001 D0077, koi se odnesuvaat na zaedni~kite
principi i kriteriumi na zemjite-~lenki na EU
vo sferata na izvoznoto osiguruvawe vo Zakon za
osiguruvawe na izvozot”, koja ne se realizira{e
minatata i predminatata godina i e predvidena i
za ovaa godina.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
2. Bilateralni dogovori so
treti dr`avi
NPAA 2012
Komentar
2. Bilateralni dogovori so treti dr`avi
- Dogovorot me|u Vladata na Republika Makedonija i
Vladata na Romanija za ekonomska, nau~na i tehni~ka
sorabotka se o~ekuva da se ratifikuva vo 2012.
- Vo 2012 }e otpo~ne postapkata za usoglasuvawe i
parafirawe na Dogovorot za pottiknuvawe i zaemna
za{tita na investiciite so Kanada, Republika Moldavija
i Republika Kosovo.
- Vo 2012 godina zavr{uva postapkata za usoglasuvawe
i parafirawe na Dogovorot za pottiknuvawe i zaemna
za{tita na investiciite so Izrael, kako i Protokolot za
izmeni i dopolnuvawa na Dogovorot za pottiknuvawe i
zaemna za{tita na investiciite so Republika Hrvatska.
- Otpo~nuvawe postapki za usoglasuvawe na tekstot
na Dogovorot za pottiknuvawe i zaemna za{tita na
investiciite so novi 33 dr`avi. Dinamikata na
pregovarawe i usoglasuvawe so ovie dr`avi }e bide
utvrdena dopolnitelno, vo zavisnost od poka`aniot
interes od nivna strana i utvrdenite prioriteti na
Republika Makedonija.
- Aktivnosti za analizirawe i implementacija na
dogovorite za trgovska i ekonomska sorabotka koi se ve}‌e
potpi{ani i vlezeni vo sila, so cel da se usoglasat so
zakonodavstvoto na EU i da se utvrdi vremenska ramka za
usoglasuvawe na postojnite dogovori so zakonodavstvoto
na EU.
- Postapkata na sklu~uvawe, ratifikacija i
primena na ovie dogovori odi mnogu bavno.
Nejasno e zo{to na Vladata i treba tolku mnogu
vreme, da ispregovara dogovor, da go podgotvi
dogovorot, da go potpi{e, pa istiot da go
prosledi do Sobranieto na ratifikacija i potoa
da stapi vo sila.
- Nekoi dogovori se povtoruvaat vo nekolku
izminati godini, a na~inot na koj se naveduvaat
i se predviduvaat aktivnostite vo NPAA vo
vrska so niv sozdava zabuni i vpe~atok deka
se manipulira. Pa taka, vo izminatite godini
vklu~itelno i vo NPAA 2012, ima pove}e
slu~ai eden dogovor edna godina se pregovara,
pa slednata se potpi{al, pa se spomnuva i
parafirawe i potpi{uvawe, pa treba da se
ratifikuva, pa potoa odedna{ s# u{te ne e
ratifikuvan, potoa vo tekot na prvata godina
e predvideno da se parafira drug dogovor,
pa slednata godina da se potpi{e, pa da se
ratifikuva, a stapuvaweto vo sila voop{to ne
se ni spomenuva. Da se nadevame deka vo idnina
}‌e se zabrza postapkata za sklu~uvawe i primena
na ovie spogodbi, so site fazi i potfazi vo
postapkata i deka nema da se sozdavaat vakvi
zabuni, a od druga strana da ne se doveduvame vo
situacii da imame i potpi{ani dogovori koi
ne se celosno vo soglasnost so zakonodavstvoto
na EU i koi treba odnovo da se pregovaraat i
usoglasuvaat.
- Makedonija s# u{te nema sklu~eno dogovori za
pottiknuvawe i za{tita na investiciite so
golem broj zemji-~lenki na EU.
267
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
3. Razvojna politika i humanitarna pomo{
3. Razvojna politika i
- Formirawe me|uresorsko telo za nao|awe najsoodveten
humanitarna pomo{
institucionalen model za regulirawe na razvojnata
- Slab napredok vo oblasta
pomo{.
na razvojnata politika
- Donesuvawe Zakon za sproveduvawe na razvojnata
i humanitarnata pomo{.
politika.
Podgotovkite vo dvete
SREDNORO^NI PRIORITETI
oblasti se vo rana faza.
- Prifa}awe na Regulativata za humanitarna pomo{. Isto
Se podobri koordinacijata
taka, se planira usoglasuvawe so Evropskiot konsenzus za
me|u instituciite
humanitarna pomo{ 52007D C0317.
koi se odgovorni za
- Definirawe na jasni kriteriumi za opredeluvawe na
humanitarnata pomo{ i tie
potesen krug zemji so koi Republika Makedonija bi
po~naa da se sostanuvaat na
vospostavila dolgoro~na sorabotka.
poredovna osnova.
- ]e bide utvrdena i donesena metodologija za
- Nedovolen
presmetuvawe na dadenata pomo{, a }e se vovede i
institucionalen kapacitet
mehanizam za obedinuvawe na podatocite za dodelenata
za u~estvo vo politikite na
razvojna pomo{.
EU vo oblasta na razvojnata
- Izgotvuvawe Strategija za davawe razvojna pomo{.
i humanitarnata pomo{.
- Vospostavuvawe sorabotka so nevladiniot sektor za
sproveduvawe razvojni proekti.
- Novi vrabotuvawa zaradi zgolemuvawe na
administrativnite kapaciteti.
268
Komentar
- Istite prioriteti se navedeni i vo NPAA 2009,
2010 i 2011, so po nekoj isklu~ok, nekade za
Strategijata za davawe razvojna pomo{ i za
novi vrabotuvawa. O~igledno, Vladata smeta
deka }e ja nadmine zabele{kata vo Izve{taite
za napredokot samo so realizacijata na novi
vrabotuvawa, kako {to be{e slu~aj i dosega.
So ogled na toa deka OECD ve}e nekolku
godini nanazad pravi revizija na svetskata
razvojna pomo{, be{e potrebno samo edno lice
od administracijata za da gi sledi novite
sogleduvawa i be{e po`elno i Makedonija da se
vklu~i vo procesot na revizija.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
4. Za{tita i spasuvawe
- Postignat e napredok
so potpi{uvaweto
Memorandum za razbirawe
za priem na zemjata vo
finansiskiot instrument
za civilna za{tita
na EU i mehanizmot za
civilna za{tita na EU.
Ratifikacijata od strana
na Vladata doprva treba da
se sprovede za dokumentot
da vleze vo sila.
Kratkoro~ni prioriteti
- Ratifikacija na Memorandumot za razbirawe me|u RM
i EU za u~estvo vo mehanizmot za civilna za{tita na
Zaednicata i finansiskiot instrument za civilna
za{tita.
- Realizacija na prioritetnite celi postaveni vo
Nacionalnata strategija za za{tita i spasuvawe.
- Potpi{uvawe bilateralniot dogovor so Republika
Bugarija.
- Potpi{uvawe bilateralen dogovor za sorabotka vo slu~aj
na katastrofi so Republika Srbija.
- Potpi{uvawe bilateralni dogovori za sorabotka vo delot
na za{titata i spasuvaweto so zemjite od regionot.
- Pregovori za potpi{uvawe bilateralni dogovori so
Ministerstvoto za vnatre{ni raboti na Republika
Romanija, so Republika Italija i so Rusija.
- Kontinuirana obuka na vrabotenite i na silite za
za{tita i spasuvawe.
- U~estvo vo IPA proektite i me|unarodnite, regionalnite
i NATO ve`bite i proektite.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Usovr{uvawe na postojnata zakonska i podzakonska
regulativa i donesuvawe novi propisi od delot na
za{titata i spasuvaweto.
- Nabavka na oprema i obuki.
- Ova ne pripa|a ovde tuku vo Poglavje 27 za
`ivotna sredina {to pak zboruva za nestru~nosta
na SEP.
269
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
POGLAVJE 31. NADVORE[NA BEZBEDNOSNA I ODBRANBENA POLITIKA
Pristapno partnerstvo - Sproveduvawe na zakonodavstvoto za izvr{uvawe na zaedni~kite pozicii vo oblasta na me|unarodnite restriktivni merki.
Srednoro~ni prioriteti - Usoglasuvawe na potpi{anata Spogodba so SAD za uslovite za predavawe lica na Me|unarodniot krivi~en sud, vo soglasnost
so nasokite na EU, usvoeni od Evropskiot sovet vo septemvri 2002.
Izve{taj za napredokot
2011
1. Politi~ki dijalog
270
NPAA 2012
Komentar
1. Politi~ki dijalog
- Unapreduvawe na bilateralniot politi~ki dijalog so EU i
aktivno u~estvo vo multilateralniot politi~ki dijalog.
- Prifa}awe na pravnite akti na EU vo domenot na ZNBP.
- Aktiven anga`man vo me|unarodnite organizacii (ON,
OBSE, Sovetot na Evropa itn.), vo pogled na terorizmot,
proliferacijata na oru`je za masovno uni{tuvawe,
organiziraniot kriminal, zagaduvaweto na `ivotnata
sredina, kako i spravuvaweto so ekonomskite i
socijalnite problemi i nepo~ituvaweto na ~ovekovite
prava.
- Od 1 septemvri 2012 do 1 januari 2013, Republika
Makedonija }e pretsedava so Forumot za sorabotka vo
bezbednosta (Forum for Security Cooperation) na OBSE.
- RM e nedovolno proaktivna, naj~esto samo
formalno prisutna, a mnogu ~esto i otsutna na
sostanocite vo me|unarodnite organizacii na koi
se diskutiraat pra{awa od interes za EU, {to e
porazitelno za edna mala zemja koja treba da gradi
me|unaroden ugled i sojuznici.
- Zabele`livo e otsustvoto na konzistentna
nadvore{nopoliti~ka vizija {to se odrazuva vo
gubeweto na nadvore{nite prijateli i izolacija, a
se nadomestuva so sozdavawe privid deka kompasot
ne e izguben.
- Zagri`uva odlo`uvaweto, i toa vo nekolku navrati
vo tekot na izminatata godina, na odr`uvaweto
na sostanokot na Sovetot za stabilizacija i
asocijacija, {to mo`e da se tolkuva kako zastoj vo
politi~kiot dijalog na najvisoko institucionalno
nivo i kako seriozna poraka od Brisel.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot
2011
2. Zaedni~ka nadvore{na
i bezbednosna politika
NPAA 2012
2. Zaedni~ka nadvore{na i bezbednosna politika
- Natamo{ni aktivnosti za sklu~uvawe bilateralni
spogodbi za razmena i zaemna za{tita na klasificiranite
informacii so dr`avite-~lenki na Evropskata unija.
- Izmeni i dopolnuvawa na Zakonot za proizvodstvo i
promet na vooru`uvawe i voena oprema, so cel da se
regulira materijata za posreduvaweto, tranzitot, offset
programite i nematerijalnite transferi.
- Usvojuvawe na Zakonot za izmenuvawe i dopolnuvawe
na Zakonot za klasificirani informacii vo domenot
na informati~kata bezbednost na klasificiranite
informacii, so poseben akcent na kriptoza{titata i na
nova Uredba za kriptoza{tita.
- DBKI }e prodol`i so obuka na licata koi rabotat so
klasificirani informacii i }e prodol`i da sorabotuva
so zemjite-~lenki na EU.
- Formirawe na nacionalno CBRN (Chemical, Biological,
Radiological & Nuclear) koordinativno telo.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Prodol`uvawe so naporite za iznao|awe re{enie za
uka`uvawata na EU za potrebata od usoglasuvawe na
Bilateralniot dogovor so SAD za predavawe lica na
Me|unarodniot krivi~en sud so Vode~kite principi na EU.
- Republika Makedonija }e prodol`i so aktivnostite za
~lenstvo vo aran`manot „Vasenar”, Avstraliskata grupa i
Grupata na nuklearni snabduva~i.
- Natamo{na obuka na izvr{itelite od Oddelenieto za ZNBP
i od Oddelenieto za kontrola na oru`jeto vo MNR.
- Kontinuirana obuka na korisnicite na klasificirani
informacii vo dr`avnite i vo privatnite institucii.
- Natamo{no izdavawe bezbednosni sertifikati na pravni
lica, kako i podigawe na stepenot na klasifikacija na
za{titnata vrska me|u DBKI i registrite vo misiite na RM
pri NATO i EZ vo Brisel i vo Komandata na NATO vo Mons do
stepen strogo doverlivo.
Komentar
- Ne e navedeno ni{to konkretno vo pogled na
toa {to }e se prezeme vo odnos na potpi{anata
spogodba so SAD, iako toa e del od Pristapnoto
partnerstvo i EK godini nanazad ja notira ovaa
zabele{ka.
- RM dosega poka`uva{e golem stepen na
usoglasenost so ZNBP,
271
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot
2011
3. Evropska bezbednosna i
odbranbena politika
272
NPAA 2012
Komentar
3. Evropska bezbednosna i odbranbena politika
- Potpi{uvawe na Spogodbata me|u Evropskata unija i
Republika Makedonija za vospostavuvawe ramka za u~estvo
na Republika Makedonija vo operaciite na Evropskata
unija za upravuvawe so krizi (2012).
- Podgotovka na podzakonski akt za upatuvawe policiski
slu`benici vo me|unarodni misii.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Kadrovsko doekipirawe na Oddelenieto za ZBOP vo MO.
- Prezemawe aktivnosti za u~estvo vo programite za obuka
na Generalniot sekretarijat na Sovetot na EU za ZBOP.
- Natamo{ni obuki na policiskiot personal zaradi
zajaknuvawe na kapacitetite za u~estvo vo mirovnite
misii.
- Natamo{en pridones vo operacijata „Altea” vo BiH.
- Kontinuirano planirawe na deklariranite sili na
Republika Makedonija za u~estvo vo EU BG II/2012.
- Sertificirawe na deklariranite sili na EU BG II/2012,
preku u~estvo vo me|unarodnata komandno-{tabna ve`ba
European Endeavour 2012 (Vildfleken, Germanija, od
29.5.2012 do 8.6.2012).
- Deklariranite 150 lica od ARM za u~estvo vo EU BG
II/2012 }e bidat vo sostojba na stend baj vo vtorata
polovina na 2012 godina, stacionirani vo Republika
Makedonija, a za eventualno upatuvawe vo operacijata
(vtora polovina na 2012 ili od 1 juli do 31 dekemvri
2012) }e bide potrebno da se donese Odluka od strana na
Sobranieto na RM.
- Inicirawe bilateralna sorabotka so pove}e zemji za
koristewe na iskustvoto za podgotovki za u~estvo na
policiskite slu`benici vo me|unarodnite misii i
sklu~uvawe bilateralni dogovori i memorandumi za
razbirawe.
- Prezemawe aktivnosti za u~estvo na pretstavnici od
Makedonija vo programite za obuka od oblasta na ZBOP.
- Republika Makedonija dosega nemala nikakvi
zabele{ki i imala relativno dobri ocenki, no
zagri`uva kontinuiranoto namaluvawe na buxetot
na Ministerstvoto za odbrana vo izminatite
godini, za {to vo pove}e navrati alarmiraa i
mediumite i ekspertskata javnost, poso~uvaj}i deka
mo`e negativno da se odrazi na integracijata na
Makedonija vo NATO i vo EU.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
POGLAVJE 32. FINANSISKA KONTROLA
Pristapno partnerstvo - Revizija na nacrt-politikata za javna vnatre{na finansiska kontrola JVFK) i izgotvuvawe zakoni za JVFK i za vnatre{na
kontrola, za politikite i sega{noto zakonodavstvo za JVFK da bidat seopfatni i konzistentni, i a`urirawe na akciskiot plan za sproveduvawe na
srednoro~nite prioriteti povrzani so JVFK. Zaokru`uvawe na vospostavuvaweto oddelenija za vnatre{na revizija vo centralnite dr`avni institucii,
kako i formirawe sli~ni oddelenija na op{tinsko nivo, onamu kade {to odgovara, i obezbeduvawe soodveten kadar, obuka i oprema. Razvivawe
efikasni sistemi za upravuvawe, sledewe, kontrola i revizija za decentralizirano sproveduvawe na programite od pretpristapnite instrumenti na
EU.
Srednoro~ni prioriteti - Natamo{no sproveduvawe na modelot za javna vnatre{na finansiska kontrola (decentralizirana odgovornost i
funkcionalno nezavisna vnatre{na revizija) preku koherentno zakonodavstvo i soodvetni institucionalni kapaciteti, pod vodstvo na Ministerstvoto
za finansii. Natamo{no jaknewe na operativnite kapaciteti, funkcionalnosta, kako i na finansiska nezavisnost na Dr`avniot zavod za revizija.
Sproveduvawe na postapkite i administrativen kapacitet so cel da se obezbedi efikasna za{tita na finansiskite interesi na EZ.
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
1. Javna vnatre{na kontrola i
nadvore{na revizija
- Sproveduvaweto na zakonodavstvoto e
s# u{te bavno.
- Strategijata za razvoj na JVFK treba
da se a`urira, za da vklu~i sreden i
dolgoro~en akciski plan.
- Docnewa pri voveduvaweto edinici
za finansiska kontrola i vnatre{na
revizija.
- Nedovolno kadar kaj nekoi edinici. k
- Komitetite za JVFK se s# u{te nadvor
od funkcija.
- Ostanuva da se razvie strategiskiot
dokument za JVFK i zakonsko
oddeluvawe na vnatre{nata revizija
od finansiskata inspekcija.
- Ne e vospostaven formalen mehanizam
za sobraniska kontrola na izve{taite
na Dr`avniot zavod za revizija, a
sorabotkata so Sobranieto s# u{te
zagri`uva.
- Nezavisnosta na DZR doprva treba da
se zacvrsti so Ustavot.
1. Javna vnatre{na kontrola i nadvore{na revizija
- Donesuvawe Strategija za razvoj na javnata vnatre{na finansiska
kontrola od 2012 do 2014 godina.
- Izmeni na Zakonot za JVFK- kriteriumi za osloboduvawe od
obvrskata za osnovawe edinici za finansiski pra{awa.
- Donesuvawe na Zakonot za finansiska inspekcija vo javniot sektor
do mart 2012 godina.
- Zajaknuvawe na institucionalnite kapaciteti vo MF - donesuvawe
Delovnik za rabota na Komitetot za finansisko upravuvawe i
kontrola.
- Zajaknuvawe na institucionalnite kapaciteti na subjektite od
javniot sektor.
- Obuki za Sektorot za javna vnatre{na finansiska kontrola vo
ramkite na Tvining proektot.
- Tvining proekt - po~etna obuka za vnatre{na revizija, napredna
obuka za vnatre{na revizija, obuka za revizorski ve{tini i
}‌e bidat izvr{eni 8 pilot revizii, a na lokalno nivo }e bide
sprovedena napredna obuka za vnatre{na revizija, obuka za
izvestuvawe i 8 pilot- revizii.
- Izmeni na Ustavot na RM, so cel da se definira DZR kako ustavna
kategorija.
- Potpi{uvawe Memorandum za sorabotka na DZR so Sobranieto na RM.
- 3 novi vrabotuvawa vo DZR.
- Vo NPAA 2012, kako i
vo NPAA vo izminative
tri godini, postojano se
slu~uva{e kratkoro~nite (a
ovojpat i srednoro~nite)
prioriteti da bidat sosema
isti. Toa mo`e da se vidi
i vo slu~ajot so DZR i so
sledeweto na izve{taite
od negovite revizii na
korisnicite na buxetskite
sredstva. Taka, sekoja godina
- u{te od 2009 godina se planira sklu~uvawe
Memorandum za sorabotka
me|u DZR i Sobranieto na
RM, kako i formirawe na
posebno sobranisko telo {to
}e gi razgleduva izve{taite
na DZR.
273
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot 2011
274
NPAA 2012
Komentar
- Za jaknewe na kapacitetite. DZR }e: 1. Donese nov Pravilnik i
Programa za polagawe na ispitot za ovlasten dr`aven revizor;
2. Sprovede aktivnosti za jaknewe na poznavaweto na revizorite
za me|unarodnite standardi ISSI; 3. Gi sogleda rezultatite
od primenata na noviot softver za analiza na podatocite od
revizorskite izve{tai, naodi i preporaki; 4. Ja operacionalizira
funkcijata za obezbeduvawe kvalitet na reviziite, 5. Sprovede
obuki za mnogu aspekti na dr`avnata revizija.
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Zajaknuvawe na kapacitetite vo instituciite od centralnata vlast
so formirani edinici (Tvining).
- Natamo{no osnovawe edinici za vnatre{na revizija kaj subjektite
od javniot sektor i nivno ekipirawe.
- Zajaknuvaweto na vnatre{nata revizija vo javniot sektor vo 2013 i
2014 i ekipirawe na edinicite.
- Zgolemuvawe na brojot na vrabotenite vo DZR za 10.
- Nadgradba na IT sistemot so mo`nosti za upravuvawe so procesot na
revizijata i so dokumentite.
- Obuki za razli~ni aspekti na dr`avnata revizija.
- Za~uduva kolku se identi~ni
aktivnostite i merkite
vo NPAA 2012 so onie
od prethodnite godini.
Na primer, „menuvaweto
na Ustavot na RM”, so
cel da se vmetne DZR,
zaradi zgolemuvaweto na
samostojnosta i nezavisnosta
na ovaa institucija e
predvideno u{te so NPAA
2009.
- Vo NPAA 2012 povtorno
kako kratkoro~en
prioritet se predviduva
vospostavuvaweto oddelenija
za vnatre{na revizija na
centralno i na lokalno
nivo, nivno opremuvawe,
obezbeduvawe kadar i
nivna obuka (prethodno
bea predvideni vo NPAA
2010 i 2011). Drug slu~aj e
primerot so donesuvaweto
na Zakonot za finansiska
inspekcija vo javniot sektor,
koj se provlekuva u{te od od
NPAA 2009.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot 2011
NPAA 2012
Komentar
2. Za{titata na finansiskite
interesi na EU
- Napraven e odreden napredok
vo usoglasuvaweto so EUzakonodavstvoto.
2. Za{titata na finansiskite interesi na EU
- Donesuvawe Uredba za postapkata za spre~uvawe na nepravilnostite,
na~inot na me|usebna sorabotka, formata i sodr`inata, rokovite i
na~inot za izvestuvawe za nepravilnostite.
- Oddelenieto za koordinacija i spre~uvawe na izmami (AFCOS) }‌e
poddr`i tela i institucii nadvor od mati~nata institucija koi
direktno ili indirektno se vklu~eni vo za{titata na finansiskite
interesi na EU.
- Obuki za vrabotenite na AFCOS za za{tita na finansiskite interesi
na EU.
- So Godi{niot raboten plan za 2012 }e se sledat preporakite od
Godi{niot izve{taj za revizorskite aktivnosti vo 2011 i 2010 i }‌e
se pravi sistemska revizija i misii za revizija na operaciite za
IPA (II, III, IV i V komponenta).
- Revizorskoto telo }e se obu~uva za revizija na komponentite 1 i 2
od IPA.
- Revizorskoto telo }e ja prodol`i sorabotkata so Evropskiot sud
na revizorite vo Luksemburg i so evropskite tela za razmena na
najdobrite praktiki.
- ]e bide potpi{an Memorandum za razbirawe i sorabotka so DZR.
- ]e se vrabotat 5 novi izvr{iteli
SREDNORO^NI PRIORITETI
- ]e se razvie nova Strategija za revizija za periodot 2011-2013.
- Vo 2012 }e se realiziraat novi vrabotuvawa vo revizorskoto telo.
- Ovoj del od NPAA 2012 e
sosema identi~en (od zbor
do zbor) so onoj od lani
(NPAA 2011). Edinstveno
{to e razli~no se godinite,
odnosno namesto 2011
sega stoi 2012 godina.
Toa i poka`uva deka ne
stanuva zbor za nekakva
tehni~ka gre{ka, tuku nekoj
namerno sednal i gi smenil
samo godinite. Vakvoto
odnesuvawe na dr`avnata
administracija zaslu`uva
sekakva osuda.
3. Falsifikuvawe na evroto
- Napraven e napredok vo borbata
protiv falsifikuvawe na evroto.
3. Falsifikuvawe na evroto
- Obuka na vrabotenite na Centralna kancelarija za istragi za
za{tita na evroto od falsifikuvawe.
- I ovde situacijata e ista
kako i pogore. Kratkoro~niot
prioritet e prepi{an od
NPAA 2011.
- Srednoro~ni prioriteti
nema.
275
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
POGLAVJE 33. FINANSISKI I BUXETSKI ODREDBI
Pristapno partnerstvo
Izve{taj za napredokot
2011
NPAA 2012
1. Sopstveni resursi na EU 1. Sopstveni resursi na EU
- Unapreduvawe na buxetskiot proces, so cel da se zgolemi
- Nema osoben
transparentnosta na buxetot.
razvoj vo pogled na
- Redefinirawe na Programskata i na Organizacionata
tradicionalnite
klasifikacija vo ramkite na buxetskiot proces za 2013 g.
sopstveni resursi,
- Nadgraduvawe na softverot za podgotovka na buxetot i
resursite na DDV i
soodvetno ekipirawe na MF.
resursite na BNP.
- Podobruvawe na uslugite na UJP i zgolemuvawe na
- Vo pogled na
doverbata kon nea, kako profesionalna institucija.
administrativnata
- Jaknewe na kapacitetot na UJP za nadvore{na kontrola i
struktura, potrebna e
razvoj na novi metodi za borba protiv korupcijata i sivata
celosna operativna
ekonomija.
struktura za
- Voveduvawe Integriran avtomatski sistem za postojana
koordinacija, so cel
elektronska komunikacija na dano~nite obvrznici so UJP.
da se obezbedi celosna
presmetka, predviduvawe, - Voveduvawe sistem na numerirawe na DDV fakturi za
obvrznicite koi izdavaat DDV fakturi (E-DDV).
sobirawe, pla}awe
- Voveduvawe na E-registar za statusna promena za dano~nite
i nabquduvawe na
celi.
sopstvenite resursi
- Visok stepen na razvoj na elektronskite uslugi.
i izvestuvawe na EU
- Voveduvawe elektronska arhiva.
za sproveduvaweto na
- Razvoj na sistem na vnatre{na revizija.
pravilata za sopstveni
- Razvoj na sistem na profesionalni standardi, koj gi
resursi.
razviva metodite za prevencija i borba protiv korupcijata
i neprofesionalnoto odnesuvawe na vrabotenite.
- Izgradba i razvoj na integriran informati~ki sistem.
276
Komentar
- Politikata {to proizleguva od podra~jeto
na sopstvenite sredstva e povrzana so
nacionalnoto zakonodavstvo za carini, danoci,
statistika i finansiski nadzor, taka {to i
op{tata slika za ova podra~je proizleguva od
komentarite dadeni vo poglavjata 16, 17, 18, 29,
32.
- Dopolnitelno na zabele{kite i komentarite
vo navedenite poglavja, op{t vpe~atok za NPAA
2012 e deka poglavjeto e sraboteno poseriozno,
so mnogu pove}e detali vo sporedba so minatite
NPAA.
- Primenata na ESA 95 e mnogu bavna i od
izlo`enoto se ~ini deka nema zasileni
aktivnosti za zabrzuvawe na nejzinoto
donesuvawe.
- Nekoi od aktivnostite i ovde se povtoruvaat
od NPAA 2010, na primer „unapreduvaweto
na buxetskiot proces, so cel a se zgolemi
transparentnosta na buxetot”.
- Nekoi aktivnosti vo NPAA 2011 navedeni kako
kratkoro~ni, se pojavuvaat i vo NPAA 2012,
kako srednoro~ni (na primer, „vospostavuvawe
operativna struktura za koordinacija, za da se
obezbedi celosna presmetka, prognoza, sobirawe,
pla}awe i sledewe na sopstvenite resursi
i izvestuvawe na EU za sproveduvaweto na
pravilata za sopstvenite resursi”.
- Voop{to ne e adresiran problemot na sivata
ekonomija, so {to dr`avata gubi zna~itelni
sredstva.
Analiza i komentari na nacionalnata
programa za prezemawe na pravoto na
evropskata unija - revizija 2012
Izve{taj za napredokot
2011
NPAA 2012
Komentar
- Razmena na podatoci i povrzuvawe na sistemite na UJP
so drugite institucii, so istovremeno voveduvawe na
edno{alterskiot sistem, e-Dokumenti, interoperabilnosta
i natamo{en razvoj na sistemot za interoperabilnost.
- Voveduvawe potsetnici za pla}awe na individualnite
dano~ni obvrski.,
- „M-Vlada” za popolnuvawe na dano~ni prijavi preku smart
telefoni.
- Dislokacija na kamerite od videonadzorot na grani~nite
premini, so cel da se ovozmo`i precizno snimawe i prenos
na podatoci, potrebni na Sektorot za kontrola i istragi, so
{to }e se nadminat dosega{nite te{kotii okolu ~itaweto
na registarskite tabli~ki.
- Zajaknuvawe na vnatre{nata kontrola i nadvore{nata
revizija vo pribiraweto i naplatata na carinskite dava~ki
i DDV, zaradi unificirawe na sistemot na pribirawe na
„tradicionalnite sopstveni resursi”.
- Formirawe, kadrovsko ekipirawe i tehni~ko opremuvawe na
IT forenzik labaratorijata.
- Izmeni vo Pravilnikot za organizacija/sistematizacija na
rabotnite mesta na CU.
- Obuki na vrabotenite vo nadle`nite institucii za
primena na novite smetkovodstveni standardi, ESA 95
metodologijata, stru~no usovr{uvawe i kontinuirano
prou~uvawe na strukturata na sopstvenite resursi,
proceduri i iskustva na dr`avite-~lenki na EU.
- Za nekoi od aktivnostite i merkite voop{to ne e
jasno zo{to se planiraat i se sosema nelogi~ni
(na primer
„dislokacija na kamerite od videonadzorot
na grani~nite premini, so cel da se ovozmo`i
precizno snimawe i prenos na podatoci, potrebni
za Sektorot za kontrola i istragi, so {to }e se
nadminat dosega{nite te{kotii okolu ~itaweto na
registarskite tabli~ki”.
- O~igleden e seriozniot problem, koj se
prenesuva so godini nanazad, a toa e kapacitetot
na Ministerstvoto za finansii za srednoro~no
buxetsko planirawe, {to pretstavuva seriozen
hendikep vo planiraweto na finansiskata
poddr{ka za razvojot i implementacijata na
nacionalnite ekonomski politiki.
277
Edinaesetti izve{taj od sled­e­weto
na procesot na pristapuvawe
na Makedonija vo EU
Izve{taj za napredokot
2011
NPAA 2012
Komentar
SREDNORO^NI PRIORITETI
- Razvoj i unapreduvawe na buxetskiot proces vo funkcija na
pove}egodi{no planirawe i podgotvuvawe na pove}egodi{en
buxet.
- Harmonizacija na metodologijata za presmetuvawe na brutonacionalniot dohod so ESA 95 standardite.
- Vospostavuvawe operativna struktura za koordinacija, za da
se obezbedi celosna presmetka, prognoza, sobirawe, pla}‌awe
i sledewe na sopstvenite resursi i izvestuvawe na EU za
sproveduvaweto na pravilata za sopstveni resursi.
- Voveduvawe integriran informaciski sistem za efikasno
vladino upravuvawe.
- Celosna implementacija na Sistemot za obrabotka na carinski
deklaracii (SOCD).
- Proektot „Top menaxment” za zajaknuvawe na kvalitetot i
stru~nosta na najvisokite rakovodni slu`benici.
- Voveduvawe elektronsko upravuvawe so znaeweto.
- Natamo{no zajaknuvawe na Generalniot dano~en inspektorat,
preku unapreduvawe na „IT Forenzik labaratorijata za dano~ni
celi”.
- Realizijacija na Regionalnata dano~na akademija - 4 fazi.
- Pribli`uvawe na UJP do standardite na dano~nite
administracii na dr`avite-~lenki na EU.
- Implementacija na programata Fiskalis.
- Formirawe Kancelarija za vrski za razmena na podatoci od
oblasta na DDV (poglavje 16).
- Zajaknuvawe na administrativniot kapacitet na Sektorot Buxet i
fondovite na Sektorot za trezor.
- Analiza za odreduvawe na instituciite i sektorite koi }‌e
go so~inuvaat nadle`noto telo za sistemot za sledewe i
presmetuvawe na sopstvenite resursi.
2. Izmama kaj carinskite
dava~ki i DDV
278
2. Izmama kaj carinskite dava~ki i DDV
- NPAA 2012 voop{to ne go tretira ova pra{awe,
taka {to ne se predvideni nitu kratkoro~ni,
nitu srednoro~ni aktivnosti.

prerodbata

SODR@INA

SODR@INA

SODR@INA

А-5-1-2 - Царинска управа на Република Македонија

Export Incentives to Macedonian Agribusiness

Vo - СЗПМ

mikrofinansirawe i finansiski odluki vo siroma[nite doma]instva

SODR@INA